21. Ham s6 fix) co dao ham tai moi x. Menh d~ nao sau daydting
A. N~u fix) lit ham s6 chlin thi f '(x) la ham s6 chan
B. Neu fix) la ham s6 Ie tht f tx) la ham s6 Ie
C. N~u fix) lit ham s6 l~ thi f'(x) la ham s6 chh
D. Tat ca cac cau tren d~u dung
E. Tat ca cae cau tren d~u sai
22. N~u fix.>: co dao ham b*c n thl dao ham b*c n cua y = flax + b) la
A. y(lI) = allrn)(ax + b) B. y(lI) = rll)(ax + b)
1
C. y(lI) = - rll)(ax + b)
all
D. y(lI) = arll)(ax + b)
E. M9t k~t qua khac
28
23 Kh 0 .. tfnh li A ' khs d ua h! t I X I ,t 0 • ao s .. t, len tuc va a uao cua am so y =0 x+ 1: ta co ketqua
nao sau day:
A. Ha m s5 khdng lientue ",a'khong co dao ham tai x = 0
B. Ham 56 lien tuc va co dao ham up. x = 0
C, Ham 56 lien tuc nhung khong' co dao ham tai x = 0 D, Ham s6 co dao ham nhung khong lien tuc tai x = 0
E. Cac k€\t qua tren d~u sai, '
24 Cl hs t [() -J;.-;i '['0) b":
. • 10 am so x = ,c eo ( ang
'Ix + 1 + 1
1 1 1 1 1
A. '4 E, 6 c. '8 D, 10 E. 12
11-~
t x
25. Cho ham so flx) = ~
A. Ham 56 lien tuc tai x = 0
C, Ham sA lien tuc tai x = 2 E. TAt ca cac cau tren d~u sai.
th€\ thi
khi x=o
B. Ham 56 gian dOf!.n~ix = 0 D, Ham s6 co dao ham tai x = 2
IXSin!
26. Cho ham s6 [(x) ::: 1 0 x
khi X,* 0 th~ thi gia t.ri f(O) b~ng khi x =0
A. -1
E,O
C. 1
E. M9t k~t qua khac
D, Khong t6n tai
Dap an: 21, C; 22, A;
23, C;
24, C;
25. A:,
26, D
29
I. I.
TIEP TUYEI
I
• Y nghia hinh hoc cua dao ham:
Cho ham sa y = flx) kha vi lJ Ian c#n xO' co dB thi (C). Gia tIi d~o ham tai Xo: f '(xo) la h~ sa g6c cua ti~p tuy~n dB thi (C) tai di8mhoanh d~ XO'
• Nhic l~i: hai dliong thing song song thi h~ sa goc biing nha u; hai dliong th~ng vuong g6c thi tich h~ s8 g6c ella cluing b~ng -1.
.Phddng trinh ti~p tuy~n: eua dB thi (C) ella ham s8 y = flx) tai di~m (xo' ft'xo» E (C):
y - Yo = y'(xo)(x - xo)
x
• Tinh Yo (hoac xo) ~u bi~t Xo (hoac Yo)
• Tinh y', suy ra h~ sa goe cua ti~p tuyen k = y'(xo)
• Thay vao phuong trinh ti~p tuy~n y - Yo = y'(xo)(x - xo)
vi Dl)
(2.1.1). Cho flx) = x4 + mx2 - m - 5. V8i m = -2 hay viM phudng trinh ti~p tuy~n cua dliong eong tai di8m tren dliong eong co hoanh de? x = 2. DR DN 97
GIAI
V8i m = -2 ham s8 trd thanh y = flx) = x ' - 2x2 - 3 Khi x = 2; y = ft'2) = 21 - 2.22 - 3 = 5.
30
f '(x) = 4x:l - 4x => h~ 56 goc cua ti~p tuyen k = 4.2:3 - 4.2 = 24 Phuong trlnh ti~p tuyen: y - 5 = 24(x - 2) ~ y = 24x - 43
t.a i giao di~m c u a db thi vdi truc Oy.
DH NNDN 95
2
(2.1.2). Vi~t phtidng trinh ti~p tuy~n eua db thi ham 56 y ::: X - 3x1- 4
D~ ti8p tuyen tai A lai d.t (C) tai them hai di8m khac, thi phtidng trinh x2 + 2ax + 3a2 - 6 = 0 co hai nghi~m phan biet khac a. Mu6n v~y,
~' = a2 - (3a2 - 6) > 0
~ lal <3va lal *1
a2 + 2a2 + 3a2 - 6 * 0
**(2.1.8). Cho ham s6 y = x3 - 3x + 2, co db thi (C).
XH ba di&n A, S, C th~ng hang va thu{>c (C). Goi AI' BI, CI llin ltigt la giao di~m cua (C) voi ti~p 'tuy~n ciia db thi (C) tai A, B, C. Chttng minh rang AI' BI, CI cung thang hang. HVCNBCVT 99
GIAI
Goi a, b, c llin lti<;lt la hoanh d{> -ciia cac di8m A, B, C.
Phtidng trinh ti~p tuyen tai A: y = 3(a2 - l)(x - a) + a3 - 3a + 2 Phuong trinh hoanh d{> giao di~m cua ti~p tuyen tren voi (C):
::: (-2b + 2a)[-8e3 + 6e + 2 - (-8a3 + 6a + 2» ¢:> a + b + e ::: 0 ~ At, Bt, Ct th~ng hang.
/Ou'r'~t hu t Inh .~ t ~ ,? d" thi h>' .. ~~ 2x+ 1 tai , d'~
l__./"V ret p dng n tiep uyen eua 0 l "1Dc;~'.F,.'tl> a,.~ .: ea~ iem
co hoanh d9 x = -l
TNPT 98.
4 . 2 y::: -x+- 3 3
._____....,
~~t phtidng trinh ti~p tuy~n cfiaila thi' hflrn s3 y ::: x3 - 3x2 + 3 tai
di~m u8n. TNPT 97
HD: s= -3x + 4
(Q3)Vi~t phuong trinh ti8p tuy8n etta da thi ham s8 y = (x + 1)2(x_ 2) tai cac di8m (,0 hoanh d9 x ::: 1.
HD: y::: -8x + 4
04. Cho ham s& y ::: X + --.jT'"'x-2_-4-x-+-5-. Lap phuong trinh ti8p tuyen etta dtiong cong tai giao di8m etta no vOi. true tung.
HD: y ::: (1 - Ji)x + -rs
05. Cho ham sA y ::: x(3 - x)2. Vi8t phtidng trinh ti8p tuyen etta d6 thi tai
di~m uAn. fJHTN 2000
HD: y = -24x + 26
06. Cho ham sA y ::: x3 - 3mx2 - 2m + 1. Vdi m ::: 1, tim tren d6 thi di~m.
rna ti8p tuyen tai do co h~ s& g6e be nhat. DHNN 2000.
HD: (1, -3), h~ s6 goe be nhat k ::: -3
07. Cho ham sA y ::: x3 + 3x2 + mx + 1. Xac dinh m d~ d6 thi (C) cua ham s6 d.t dtiong th~ng y = 1 tai ba di~m phiin biet A(O, 1); B; C. 'lim m d~ ti~p tuyen tai B, C vuong g6e vdi nhau.
35
HD: h~ 56 goc kt,2 = 3,q,2 + 6Xt,2 vdi XI + X2 = -6; XtX2 = m. Ta dtigc
, 2 ~143
phtiong tnnh 9m - 72m + 1 = ° =:> m = 4 ± -3-·
08. Tim cac di8m M tren db th] (Cjeua db thi ham s6 y = x3 + ax2 + bx + c sao cho qua M chi ke dtigc m9t ti~p tuy~n duy nhat vdi (C).
HD: phtidng trinh ti~p tuyen tai M, hoanh d9 xm = m, tren db thi: y = (3m2 + 2am + b)(x - rn) + m3 + am2+ bm + c. Phuong trlnh hoanh d9
? ')
giao diem: (x - mr'(x + a + 2m) = °
OO.Cllo ham s3 y = ~ _+; TIm a, b d~ db thi ham's6 d.t true Oy tai A(O, -1) va ti~p tuy~n tai A co h~ s6 goc bling -3.
lID.. a = 2, b = 1.
§ 2. n£p rurlN T~ GIAO DI£M eVA DO mr VA TR\Je HOANH HAM s6 HiJtJ Ti
u'(x OU\ k = y'(x) = ~
° v(xO)
Ham s3 hflu tl y = u(x) ciit truc hoanh
vex) .
tai di~m co hoanh d9 Xo thl h~ s6 goc cua ti~p tuy~n tai do Ia
vi DV
2
(2.2.1). Cho ham s3 y = x + 2mx + 1 Chung minh r~ng n~u db thi x-I
, ~ 4. 2(x + m)
ham so &at true Ox tai x = xo' thly'(xo) = ° BKTPHCM 94
• - ~-1
GIAI
Db thj cM true hoanh tai di~m hoanh d9lxo, thi Xo ;to 1 va * ~'+ 2I11Xa. + 1 = 0
36
h' ~ r-mx+m+3, .,.). thi &t t h anh t . .,..J A
01. Cho am so y = eo uO ea rue oa ai niem .
x+l .' .
, 2xA-m
Chang minh rang y'(x.,) = 1 .
:'\ X +
A
DHDN 96.
HD: xem (2.2.1)
2
02. Cho ham 56 y = (3m + ~: ~m + m (m ~ 0). Vdi IDa hill8.()eUa m thi
. t~i giao' di@n1 etta d~ fbi· vdi' t~e hoaIlh ti~p tuy~n se song song vdi duang thing y + 10 = x. Vi~t phuong trinh ti~p tuy~n 'yo
1 HD:m=-l;m=--
- .... 5
03. Cho ham 56 y = -XI- +lx. Vi~t phuong trinh t~~p tuyen ciia dB thi ham x+
56 tai giao di~m eu~ dB thi vdi true hoanh. HD: y = 1; y = -x + 1
04 Ch h' ~ x2 - 2mx + m "" t~t ., ... t . dJ.,.). thi &t t
• 0 am so y = x + m . um a ea gia 11 m e no . ea rue
Ox tai hai di~m va ti~p tuyen tai hai di8m do vuollg goe vdi nhau.
TNPT 95.
HD: m = 5
§ 3. nEP TUrlN CO H~ s6 GOe k eHO TRille
• Ttnh y' ;
• Gilii phudng trinh k = y' ~ Xo ;
• Thay vao ham 56 da cho d8 tinh Yo ;
• Thay vao phudng trinh ti~p tuyen y - Yo = ktx - xo)'
f)?,? t..
e :S' rang: Duong thang song song vdi y = ax + b eo h~ so goc
k = a. Duong th~ng vuong goe vdi y = ax + b eo he 56 goc k = - 1:
. a
38
,.
vi nu
? ~ ., ~ x2-x-1
eua do thi ham so y = =-___;::_----=
. x+1
HVBCVT 2000
(2.3.1). Vi~t phudng trinh ti~p tuyen song song vdi dtiang thing y = -x
GIAI
2
T 6 ' x + 2x Til. t I. 'h" I. 'b' 1
a. a e y = ---2' ep uyen co t;:! so goc ang - :
(x + 1) "<y.,
x2 +2x 2 ..J2
-1 = ---2 ~ 2x + 4x + 1 = 0 => x = -1 ±-
~+~ 2
• Vdi X = -1 + ~ => y = 3 1 t: ta dtige phuong trinh ti~p tuy~n:
( ..J2), 1-..J2 .t:
y = - X + 1 - 2 + 3 ..J2 ~ y = -x - 4 + 2"\'2
• Vdi x = -1- ~ => y = -3 1 t : ta duge phtidng trinh ti~p tuy~n: y = _ (x + 1 + ~) - 3 1 +..J2 ~ y = -x - 4 - 2..J2
2 ..J2
2
(2 3 2) Ch h' I. X + 3x + 4a Yd' nhit ., tri , ? thi
V~y cac di~m tren d& thi ham s8 rna ti~p tuyen tai do song song true hoanh Ia nhffng di~m co hoanh d{l
x = 2 + --.!6 ; x = 2 - --.!6.
(2.3.6). Cho ham s8 y =0 x3 + 3x2 + 3x + 5
ChUng minh dng tren d& thi ham s6 khOng tan tai hai di~m sao cho ti~p tuyen cua dB thi ham s6 tai hai di~m Iiy vuong goc vdi nhau.
GlAI
Ta co y' = 3x2 + 6x + 3. Ti~p tuy~n tai mot di~m hoanh d{l x co h~ s6
goc Ia:' k = 3x2 + 6x + 3 = 3(x + 1)2 ~ 0
41
,)..
Nen khong th~ t6n tai hai di~m rna h~ s6 goc cua hai ti~p tuyen do co tich Mng -1.
V*y d6 thi ham s6 da cho khong th~ co hai ti~p tuyen vuong goc.
a. Vj~t phtidng trinh ti~p tuy~n cua dtiOng cong y = flx) song song vdi dtiongtMng y = kx (k E R)
b. Tim gia tri IOn nhat cua khoang each giua dtiong thing y = kx
va tj~p tuy~n noi tren kill k ~ 0,5. f)ll}(l) 98
-
~ 3 3/z
(2.3.7). Cho ham so flx) = x + '2 \Ix~
GiAI
a. Ta co y' = l+t.Khi ti~p tuyen song song vdi dtiong thing y = kx
1 1
~1+-:rx-=k ~ -rx=k-1
(1)
• Ntm k = 1: (1) vo nghiern ~ khong co ti~p tuy~n
• N_ k ¢ 1: (U => ,x= ,1 3 : ta dtigc mot ti8p tuyen (k-1)
y = kx + 2(k _ 1)3
b. Vi dtiong th~ng y =: kx qua g6c toa dQ va song song vdi ti~p tuyen nen khoang each giiia cluing b~ng khoang each til ° d~n ti~p tuyen
d = 1
2(x - 1)3 ...Jk2 + 1
d' - (k - 1)(3k2 -IH 2) 0'<>: . k s 1
_ . < VVl mOl ..::. -
~k2+1 . 2
1
Ta co
~ maxd = ~
42
01. Vi~t phuong trinh ti~p tuyen cua db thi ham s6 y = r- 3x + 1; bi~t x-2
ti~p tuyen eo M s6 goc k = 2.
HD: y = 2x - 1; y = 2x'- 5
02. Vi~t phtidng trinh ti~p tuy~n cua d8 thi ham s6 y = ~ x3 ~ 2x2 + 3x + 1, hiM ti~p tuy~n song song v8i dliang thing y = 3x.
HD:
y = 3x + 1;
29 y = 3x-- 3
, .A A?~" ~ 4x2+x+1.;
03. Vi~t phudng tnnh tiep tuyen eua do thi ham so y = ; biet
. . x
t· ~ t ~ ~ , dti" thO 4 2 rep uyen vuong goe ong ang y = - 15 x + .
HD:
15 15
y=-4x+2; y=-x 4
04 Ch ha ~ r+3x+3 V'~t hu t tnh ·A t t ? d~' thi
• 0 am so y = 2' ie p dng n tiep uyen eua 0 I
x+ .
ham s6, hiM ti~p tuy~n vuong goe v{ji dtiang thing (d) eo phtidng trinh
3y - x + 6 = o. 'DH AN~-CS 98.
HD: y = -3x - 3; y = -3x -'4
05 Ch h' t -~ + (m - 4)x +4 Vd' ., tri , ? thl ti t t t
• 0 am so y = 4 . 1 gia n nao eua m 1 rep uyen
(x -1) +m .
etta d8 thi tai di~m hoanh d{> x = 0 vuong goe vdi tiem can xien (tiern 3
eii-n xien eo h~ s6 goc - '4 )? DH HUE 96
HD: Khong eo m.
06. eho ham s6 y = (2m~ 1)x4 -(m+~)x2 _m+~.Timmd~ti~Ptuy~neua da thi ham s6 tai di~m ho anh dq x = -1 vuo ng go c vdi dtiongthiin~~' y = 2x - 3.
HD:
5
m=-
6
43
"
07. Chung minh ding trim db thi ham s6 y = x:l + x2 + l3x + 4 khOng tan tai hai di~m sao eho ti~r tuyen cua db thi ham s6 tai hai di~m dy vuong goc vdi nhau.
08 Cl u . nl ' t" d~ thi h' / X + 1 I" e tai " < "
• 1 ng IDl 1 rang ren 0 '. am so y = x _ 1 uon on ar vo so cap
di~m rna tai caee~p di8m do ti~p tuy~n song song vdi nhau.
lID: xem (2.3.5)
• Tinh y' (ho ham s6 y = fix, m)
• Bien tt&i phuong' trinh y' = k (k: M s6 goc) v8 dang Am + B = 0
• D8 phudng khong d&i ~ k khong d&i vdi rnoi m ~ phudng trinh
t-"" tg.' - d' . D'~ d'" khi {A=O {x
ren . oa man v 1 moi m. leu 0 xay ra ~
.' B=O k
(2.4.1). Cho 'ham s8 y = mr + (m - l)x + m2 + m
x-m
'lim !,ii~m Xo d~ voi moi m c# 0 ti~p tuyen cua db thi ham s8 tai diAin'~ ~A~ _~ sqng -SQng voi m.;,t duang th~ng e8 dinh. Tim
h~ s8 goe duang thang e8 dinh dy. HV K'I'QS 97 _
2 2 2
Ta co y' = rnx- - 2m x - 2m
. (x - m)2
T~i di~m hoanh d';' xo' ti~p tuyen co h~ s6 goe k ~-2m~ -2m2
* _'.' = 4 - (4 - k) = 0 ~ k = O. hay * 12 - <1(-1) + 4 - k = 0 ~ k = 9.
Ta dtic;Je hai ti8p tuyen:
y=O; y=9x+9
(2.6.5). Cho ham s& y = x3 - 3x2 + 2. LAy mc)t di~m bAt ky thuoc dB thi ham 56. Co bao nhieu ti~p tuyen cua dB thi di ctuaeti~m dy?
DH NGOI}J THUONG 96
GIAI
Xet di~m Mta, a3 - 3x2 + 2) bdt ky cua dh thi ham sa. Duong thing qua M vdi h~ 56 goe k co phtidng trinh: y = ktx - a) + a3 - 3a2 + 2.
53
06. Qua (0. -~), viM phudng trinh ti8p tuyen cua db thi ham s6
. 1 J 2 8
v = - x - 2x + 3x- -. " 3 3
. B 8
y = - 3; y = 3x - 3'
07. a. Bi~t db thi ham s6 y = x3_ 3(m - 1)x2 - (2m2 - 3m + 2)x - m(2m - 1) dit true Ox tai di~m co hoanh d<) dang Am + B; trong do A, B Ia hai s6 c8 dinh, Hay xac dinh A, B.
h. Xac dinh m d~ db th; ti~p xuc true Ox.
HD:
§ 7. DI£U KI~N ntp IDC CVA HAl Dut)NG
• Hai dtiong cong y = f(x) va y = g(x) ti8p xuc voi nhau tai Xo n8u tai do chung co ti~p tuy~n chung.
• Di~u kien d8lhai d~ong do ti8p xuc tai Xc ~ XO III nghiem ciia h~ phuong trinh fix) - g(x)
f'(x:) = g'(x)
vi DV
(2.7.1). Cho ham s6 y = x3 + k(x + 1) + 1. TIm tl1t d. gia hik d8 dtiC1ng thing y = x + 1 ti~p xuc, vdi db thi ham s6. DHTHHCM 97
GIAI
Hai dtiC1ng da cho ti~p xiic khi h~ sau co nghi~m Jr +k(x+ 1)+ 1=x+ 1 (1)
13x2 + k = 1 (2)
(2) => k = 1 - 3x2 (3), thay VIlO (1) thl dti!?c phtidng trinh
Dinh ly Lagrange: fix) lien tuc tren [a, b], va lrna vi tren (a, b) thi tbn tai s6 e E (a, b) sao eho flb ) - fla) = f'(e)(b -ill: eong thde Lagrange
----------------------------------------------~
vi nu
..--,
1& Tim s6 c trong eong,thde Lagrange eua ham s8: flx) = x3 - 3x tren [0, 3]
GIAI
Ta co fix) Iii ham s3 sd edp xac dinh tren R, nen lien tuc tren R ~ lien tuc tren [0, 3]. M~t khac, ham s8 cung khai vi tren R nen kha vi tren (0, 3), Nhu th~ fix) tho a man cac di~u kien cua dinh ly Lagrange ~ tbn tai e E. (0, 3) sao eho
[(3) - flO) = f'(e)(3 - 0) (1) Ta co f tx) = 3x2 - 3, Do do
(1) <=> (27 - 9) - ° = (3e2 - 3)(3- 0) <=> e2 = 3 ~ e = ± -,J3 V*y s8 c trong cong thrtc Lagrange la c = -,J3
(3.1.2). Chung minh bat ding thuc In(1 + x) < x voi x > 0
GIAI
Ta se chung minh bit ding thitc ttidng dtidng:
x - In{1 + x) > 0 voi x > O.
XM ham s6 [(t) = t - In(1 + t) vdi t E [0, xl, Ham s6 nay thoa di~u kien dinh ly Lagrange nen co s6 c .E (0, x) sao eho
flx) -- flO) = f'(c)(x - 0) (1)
63
f'(t) = l __ l_=_t_. Do do l+t l+t
e 0 ex 0
(1) <=} x - In(1 + x) = -- (x - ) = -1- > ,
...• l+c" +e
vix,e>O
BAt d~ng thuc da dlNc chung minh.
(3.1.3). Chung minh bdt ding tlulc tgx > x + ;3 vdi ° < x < ~
GIAI
t3
Xet ham s6 flt) = tgt - t - '3 t ren [0, xl, x < ~
No thoa man di~u kien dinh iy Lagrange nen co s6 e E (0, x), ° < x < ~, sao cho flx) - fl'0) = f'(e)(x - 0) (1)
trong do f'(t) = 1 + tfilt - 1 - e = tfilt - t2 (2)
Ta cung chUng minh tgx > x voi x > ° b~ng each xet ham s6
g(t) = tgt -t tren [0, x]. No thaa di~u kien dinh If Lagrange nen co s6 e E (0, x) sao eho
(3.1.4). Chung rninh bM ding thiic I sina - sinb I ~ I a - b I vdi a, b blit kyo
GlAI
Truong hop a = b: bfrt ding thuc trd thanh ding thtic: dung. Sau do, ta co th~ eoi a < b. Xet ham s6 flx) = sinx tren [a, b). No thoa cac di~u kien ciia dinh ly Lagrange, nen co s6 e E (a, b), sao cho
f(b) - fla) = f'(e)(b - a) <=} sinb - sina = eose(b - a) => I sinb - sina i z; I eose I . I b - a I
=> -2 :5 --Ja2 + b2 sin (<p - x) S; 2 => - 2 + ...Ja2 + b2 sin (<p - x) = y' S; 0 Nen ham s6 luon nghich biAn.
V~y ham sa da cho luanIl~cp bi~n khiO s;"Ja2 + b2 s; 2.
bi~n.
DH DN 2000
D = R,
Ham s6 luon dang bi~n khi
~' = k2 _ 3(k2 - 2k) = - k2 + 3k s; 0 <=> k :s; o hay k ~ ~ .
. (3.3.7). Chung minhring ham sA sau khong tb~ Iuen 46ng bi~n' .;.. y = x3 _ (m + 1)x2 - (2m2 - 3m + 2)x + 2m(2m - 1)
GIAI'
D = R,
y' = 3x2- 2(m + Llx - (2m2 - 3m + 2)
Ham sA luon dang ·bi~n ~ ~' ::: (II) + 1)2 + 3(2m2 - ~.lJ,l+ 21.:5 0
,71
¢:;> m2 - m + 1 = (m ~ !f + ~ 5 0 : vo If· V~y, ham sA khong thk luon dang bi~n.
toan mi~n xac dinh eua no.
Ti d? h' ~ r + mx- 1 'h· khoa d~ b'~ t'
(3.3.8). m m e am so y = co ai oang ong len ren
x-I
GIAI
D = R \ {I}, y' = r - 2][ + 12- m . (x-I)
Ham sA dang bien tren tungkhoang xae d~nh Clla n6 khi: 4' ;:: 1 - (1 - m) 50¢:;> m 5 O.
khoang (-00, 1) va (1,+<Xl)
( 39) Ti d~ 1..>. ~ r-2mx+3m2 d). b'~ t' ? h .
3... m m e nam so y = 2 ong len. ren ca ai
x- m
y' _ r - 4mx + m2
- (x- 2m)2
Ham sA dang bi~n tren tung kh~ang xac dinh cua n6 khi:
D = R \ {2m),
Tim di~u ki~n itt co va dn dk ham sA luon dang bi~n, ngh~h bi~n tren R.
01. y = - x + meosx (nghich bi~l1) HD: 1m f 5 1
02. y = - x - m(sinx - cosx) (nghieh bi~n).
--!2
lID: Iml 52
lID: m = 0
03. y = - x + m sinx - eosx (nghich bien).
04. y = (2m + 3)x+ (m - l)eosx (dang bi~l1).
2
lID· m >-. - 3
72
05. y = - 4x + msinx + (m + 2)eosx (nghich bien).
HD: ":1 - -fT. s m s -1 +-fi
06. Tim m d~ ham 55 y = ,;2 - mx luon nghich bi~n tren tUng khoang -4x+3
xac dinh ella no.
HD: 1 ~ m s 3.
07 Ti d~ h' t ~ + 2mx + 3 I'd" bi t t' tii khoa
. m m e am so y = . 2 uon ong len ren ng oang
x +mx-2
xac dinh ella no.
HD:
5 m<--
-fi
08. Tim ad~harii·s5 'luohdangbi~n y = ~x3 - ~5ina + eos~x2 + ~(sin2a)X
HD:
1t 51t
-- + k1t < a < - + k1t
12 -- 12
09. Vdi nhilng gia tq nao ella m thi ham s5 ilx) = x3 + (mr1)x2 + (m2-4)x + 9
ludn dang bi~n, vdi moi x. HVQHQT 2000.
(-1- m) (-1 +..J27)
2 <m< 2
HD:
10. Cho ham sA y = x3 - 3x2 + 3mX + 3m + 4. Tim m d~ ham sA dang bien
vdi lBI?i x. DHYTB 2000.
HD: m> 1
73
J.
§ 4. DI£U KI~N D£ HAM s6 DONG BIEN - NGHlCH BIEN mEN (-<X>, a) - (a, +00)
N8u dao ham cua ham s8 co ddu phu thUDC VaG tam thdc bac hai
ax) = ax2 +'bx +'c "
Ham s8 d6ng bi~n vdi Ham t nghich bien vdi x
x > ex so > ex
¢:!> a' > 0 va <::>a < 0 va
raJ>O < O~~;{~~;~"
<0 hay .1~0
,\ .1
S
--ex<O --ex<O
2 2
H_ • .a' 46.,., bi~ vdj X < ,ex .: H~,IlhlJa nghich bi~n vdi x <ex
<::>a > Ova <::>a < Ova
raJ>O raJ>O
h _\ ~ 0 .1~0
,\ < 0 ay .1 < 0 hay S
S
--ex>O --ex>O
, 2 >, 2 vr DV
nghieh bi~n trong khoang 2 -c x < +00.
DHQGTPHCM 96
(3 4 1) Ch h' m ~ - 2r + (1- m~'+ 1 + m Xli di nh d~ h' ~
••• 0 a so y - -x + m . c ~ m e am so
GIAI
D = R \ [ml;
y' = -2JC + 4mx - m2 + 2m + 1 (-x + m)2
Ddu dao ham chi phu thuec ax) = _2x2 + 4mx - m2 + 2m + 1, Ham sa nghich bien tren (2, +00) khi m < 2 va y' s 0 'lix> 2.
¢::) Ik$;-4-3{2 hay k~-4+3~ ¢::) k ~ 3~ _ 4. l,k>O
!(l-k)-l<O
(3.4.3). Choharn s6 y = r - (m+1)x+4m21- 4m- 2. Xac dinh m sao cho
x-(m- ) .
ham,s3 d6ng bi~n tren khoang (0, +00). fJHSPHN 2000
GlAI
'} 2
D - R\I -11' '- x"'-2(m-l)x-3m +4m+l
- m ,y_ <}
(x-m+ 1)"
75
Ddu y' chi phu thuoc vao P = x2 - 2(m - l)x - 3m2 + 4m + 1
~ ~' ? • {m - 1 < 0 (1)
Ham so da eho dong bien tren khoang (0, +(0) khi '0 0
s> vx » (2)
(1) ~ m < 1 va
(2) Xliy ra khi a = 1 > 0 va
* _\' < 0 ~ (m - 1)2 - (-3m2 + 4m + 1) < 0
hay
{af(U) ~O
* J~O
S --u<O 2
1-3m2 + 4m + 1 ~ 0 ~ 2m2-3m~0 (m-1) - 0 < 0
2--fi 2+-fi -3-~ms-3--
~ m s O hay m~i m c I
2- -fi
~ -3-~m~0.
2--fi
V~y ham s6 dang bi~n tren (0, +CX) khi -3- :5 m < 1.
01 Ch h' ~ ~ - 3x + m Vd' nh " tri , 0 thi hs ~
• 0 am so y = . 1 ung gia n nao eua m am so
x-I ' :
da eho Ia dang bi~n tren khoang (3, +CX).
lID: m s.s.
DHTCKT 97.
02. Cho ham sa y = r - 2mx + 2 + m. Vdi nhung gia tri nao cua m thi ham
x-m .
s6 dang bien vdi moi x > 1.
DHKTHN 97 _. HVCTQG 2000.
lID:
3--{ij "
m :5 4 hay m ~ 2.
76
03. Cho ham sa y = - ~X3 - mx2 + (2m - l)x - m + 2. VOi gia tri nao cua m thi ham sa nghich bi~1l tren khoang (-2, +oc).
HD:
1 m <-- 2
04. Cho ham s8 y = mr + x + m. Tim tlit ca gia tricua' m d~ ham s6 d6ng
mx+1 .
bien tren khoang (0, +00).
HD: khong co m,
DHSPHN 98.
§ 5. DI£u KI~N D~ HAM s6 DONG BIEN NG~JCH BIEN 1RE~>'[a, . PJ
N~u dao ham cua ham s8 co ddu phu thu{le vao tam thitc b~e hai flx) = ax2 + bx + c = O .
• Ham s6 d8ngbi~n tren [a, PJ 1. a < 0 va afCa):s; 0 hay af{p):s; 0
af(~) ~ 0
~~Ohay
2. a> 0 va
§.-~>O 2
af(a) ~ 0 ~~o hay
3. a> 0 va
§.-a<O 2
4. a > 0 va ~ < 0
vi DV
• Ham s8 nl~eh bi~n tren [a, ~] afCa):s; 0 h
1. a> 0 va ay
af\~) s 0
afCP) ~ 0
,~ ~Ohay
2. a < 0 va
~-r3>O
afic) ~ 0 ~~O hay
3. a < 0 va
§.-a<O 2
4. a < 0 va.1 < 0
(3.5.1). Cho ham s8 y = x3 + 3x2 + (rn + l)x + 4m
Vdi nhung giri tri nao cua m thi ham s8 nghich bien tren khoang
(-1, 1). DH NGOA.I THUONG97
r""":rII
GIA.I
Ta co y'_ = 3x2 + 6x + m + 1.Nbti th~ ha~s6 nghich bien tren khoang (-1,1) khi {af(-l)::;O ~ {m-2::;0 ~ m s - 10.
af(1):5 0 m+ 10:5 0
? 3 2 l- ~
(3.5.2). Tlm m de ham so y = (m + l)x - 2mx + x dong bien tren
khoang (0,1).
Taco y' = 3(m + 1)x2 - 4mx +1. D~ hai ilJ~thbakhi
(. 1 0 ' {f(O) ~ 0 , {1 ~ 0 1
1) m + < va ~ m < - 1 va => m < -
f(~~0 4-m~0 '
" j' f(1):2 0 (4 - m ~ 0
00 .\ ~ 0 . 4m2 - 3m - 3 ~ 0
(11) m + 1 > 0 va ee "'.'
S 1 0 -m- 3 0'
_- > -->
2 m+1
~ - 3 < m < - 1 va m > - 1: lo~.
(iii) l' 0 . .;,(i;: O(~~~ - 3m - 3 ~ 01 . 3 - ~
111 m + > va ~ , ~ -. < m::; ~~_
Sm' 8
_··O<O --<0
2 m-i I
(iv) m + 1 > 0 va .\ < 0 ~ 3 -:'l57 < m < _3_+_iE_5-_7
8 8
va v8i m = - 1 => y' ~ 0 ~ x ~ _.!: thfch hop.
4 .
v« dO). ki' d'l. b" th? khi 3 + --J57
ay leu en e al oa 11 m ::; --_
., 8
3
(3.5.3). Cho ham s8 Y = - '~ + (m - 1)x2 + (m + 3)x - 4. TIm tAt eli cac
gia hi cua m d~ ham s6 d&ng bi8ntren khoang (0, 3l.fJHHH 2000
78
GIAI
Ta c6 y' = - X2 + 2(m - 1)x + m + 3 Ham s6 d6ng bien tren (0, 3) khi
{::~~:~ ¢ {::~:2:'0 ~ m ~ 1i
BAIT~TVL~N
01. Xac dinh a d~ ham s6 y = - ix3 + (a - l)~ +~il"+~':t •. ;:', ... _:.~ tren khoang 0 < x < 3.
HD:
> 12 =»
'" ? J 2 ').. f. 'J
02. urn m de ham so y = x (m-x) - m dong bien trong khoang 1 < x < 2.
HD: m z 3.
~ 1 3 2 9
03. Cho ham so y = aX - mx + (2m - 1)x - m + 2. Vdi gia tti MO eua m
tbi ttam s3 nghieh bien h-en khoang (- 2, 0).
DHNN 98.
HD:
m <- 1. - 2'
04. Cho ham s6 y = 2x3 + 3mx2 - 2m + 1. Vdi gia tri nao eua m thi ham
sa nsm.ch bi~n tren khoang (1, 2). DHNNHN 2000 ...
HD: m s -2.
,9
§ 6. DI£U KI~N Dt HAM sO DONG BI£N NGH~CH BI£N mEN HAl KHOANG (-00, a) VA (13, +CX»)
N~u d~o ham co -dau phu thuoc vao tam thiic b*c hai j(x) = ax2 + bx + c.
dang bi~n: a > 0 va nghicl\ i)i~n: a < 0 va
•. ~ ~ 0 hay • c'. ~ 0 hay
.~ > 0 ..\.>0
af(a) > 0 afta)' > 0
af(~) > 0 aftp» 0
• S • S
--a>O --a>O
2 2
S S .
- -11 < 0 --13<0
2 . 2 vi D\J
(8.6.1). Xac dinh m d~ ham s6 y = x3 - 3(2m + l)x2 + (12m + 5)x + 2 dang bi~n tren ca hai khoang (-oc, -1) va (2, +oc)
GIAI
Ta co y'= 3x2 - 6(2m + l)x + 12m + 5. Di~u kien d~ bai dti<,k thoa khi
• Chung minh flx) III ham sa dang bi~n (}u).ynghjch J>i~n).
• Suy ra x > y :::) flx) > fly) (hay f(x) < fly))
Vi D\J
. 3 ·c , -.'.
(3.7.1). Chung minh bit ding thue X -~ < sinx < x v8i x > O.
GIAI
• sinx < x: Ta chUng minh bit ding thue tudng dudng x .:. sinx > O. Xet ham sa fit) = t - sint, vdi t > O.
Ta e6: f'(O = 1 - cost ~ 0 :::) ham 56 dang b~~:Q:,tren (0, +00).
Do d6 x > 0:::) fix) > fiO) ¢::) x - sinx > 0: bit di~gthuc dUejc chung minh.
x3. . r 0
.x-'6<Slnx¢::)SlnX-x+s> .
Xet ham 56 g(t) = sint - t + ~, voi t > 0 :::) g'(t) = cost - 1 + ~e. Lai c6 (g'(t.)' = t - sint > 0 (do k~t qua tren) :::) g'(t) la ham 56 dang bien, Suy ra x > 0 :::) g'(x) > g'(0) = cosO - 1 + ~ = 0 :::) g(t) lit ham 56 dang bien,
:1
Tit do, vdi x > 0 thi g(x) > g(0) :::) sinx - x + ~ > 0: dpcm.
81
(3.7.2). Chung minh bdt ding thuc x < tgx viii 0 < x < ~.
GI.6.1
Bit ding thitc d~ bai hidng dudng vdi tgx - x > 0
Xet ham salt) = tgt - t, vdi 0 < t < ~.
Co f'(x) = 1 + tift - 1 = tit ~ 0 ~ Ham s8 flt) dang bi~n tren (0, 1).
Suy ra "Ix E (0,1) x >"0 ~ lb) > flO) = tgO - 0 = 0: dpcm.
DHSPQN 99
(3.7.3). Chung minh riing vdi x > 0, n ~ 1, n E Ntac6
Bit ding thdc dO. eho tudng dudng vdi eX - 1 - ~ >' 0 n
Xet ham s8 flx) = eX - 1 - ~, vdi x > O. n
Ta co rex) = eX -.! > 0 (vi x > 0 ~ ex > 1 > .! ) ~ flx) dang bi~n.
n n
Do do v8i x > 0 ~ flx) >- itO) <=> eX -1- ~ > eO -1-··Q_ == O:dpem.
n n
Un = In( 1 + 12)(1+ 2;) ... (1 + n2) .
. n' n" n
*(8.7.4). Cho hai ham s8 flx) va Ji(x) xac dinh vOi moi x > 0 bdi
,
x2
flx) = x-'2 -In(1 + x); g(x) = x -In(1 + x)
a. Tfnh d~o ham cua flx) va g(x). Chung minh rhg vdi moi x > {) x2
ta co x - '2 < In(1 + x) < x
b. VliinlQi sa nguyen n > 0 ta d~t
82
"
GI..\I
a. Ta co
f tx) = l-x __ l_=_L < 0
. l+x l+x '
voix>O
1 x
g'(x) = 1---=-- > 0,
l+x l+x
vdi x > O.
Suyra • ftx) nghich b ie n: x > 0 => f(x) < f(O) = 0 -Inl = 0
'J ?
x" x"
=> x - "2 - InU + x) < 0 => x -"2 < lnt l + x) (1)
01. TIm cac khaang don di~u va ctj.c hi ctia hilm"s5
a. y ::: X4 _ 2x2 - 1 b. y = Ix?- c. Y == x.e" d. y = .../x2 - 2x+ 5
-x
HD: a. Db: (-1, 0); (1, +oc), Nb: (-:x:, -1); (0, 1); CD (0, -1); CT (-1, -2); (1, -2).
b. Db: (0,1); (1, 2), Nb: (-a;, 0); (2, +or::); CD (2, -4); CT (0, 0).
c. Db: (-1, +(0), Nb: (-00, -1), CT ( - 1 , -~)
d. Db: (1, +(0), Nb: (-oc, I), CT (I, 2) 02. JUic dinh m d~ ham sa:
. x?- 2 2
Y ::: f{x, m) ::: (m + 1) (--) - 3m (_X_) + 4m
1+x2 1+x2
chi co mc?t di~m ct!.c hi duy nhat.
HD: m s ° hay m ~ 2.
93
"
§ 2. lie I4P HAM s6 BitT e\]t TRJ
Ham s6 y = flx) co cue trt b khi x = a co nghia la : (i) fla) = b va (ii) f '(a) = 0
vf D\J
Tim m d~ ham st> y -= x:l - 3mx2 + (m - l)x + 2 d,~t c1jc ti~u
~i x = 2. DH HUE 98
Ta co y' = 3x2 - 6mx + m - 1. Ham sa dat et!e ti~u tai x = 2 thi y'(2) = 0 <=> 3.22 - Sm.2 + m - 1 ::: 0 <=> m = 1.
(4.2.2). Xac dinh cac sa a,b, c d~ M,m s6 y = x3 + ax2 + bx + c co gia tIiO khi x = 1 va dl:d e1jc tri 0 khi x = -1.
Trude h~t ham sa co gin tri 0 khi x = 1.
o = 13 + a.12 + b.1 + e <=> a + b + e = -1 (1)
va ham sA d~t gia tri 0 khi x = -1, suy ra: a - b + c = 1 (2) Sau do, y' = 3x2 + 2ax + b, ham s6 d~t e1je tIi tai x = -1
~ 3.12 + 2a(..,.1) +b = 0 ~ 2a.-b = 3 (3)
Giaii ~ ba phudng trinh (1), (2), (3) ta thu dtige a= 1; b = -1; e = -1.
*(4.2.3). Me dinh ham sA bac ba y = {(x), bi~t rAng no qua cue ti~u 2 khi x = 1 va n~u dem ehia flx) cho x2 + 3x + 2 thi con du -x + 3.
G9i flx) = ax3 + bx2 + ex + d.
Trude h~t, tii gia thiM ham sA co e1jc ti~u 2 khi x = 1, ta thu dUge'_ai
phuong trinh '
a + b + c + d ::: 2 (1)
3a + 2b + c = 0 (2)
94
M*"t khac, fa co:
ax" + bx2 + cx + d = (ax + P)(x2 + 3x + 2) - x + 3 (3)
~ ax:' + bx2 + ex + d = ax:! + (3a + P)x2 + (2a + 3~~ - I lx + 213 + 3
{a = <X
<> b ~ (3u + ~I
c = (2u + 3P) d = 2P + 3.
Thay a, b, c, d nay vao (1), (2) ta duc;1c he phudng trinh, sau khi nit gon
{6a + 61~:o - 1 ':::>a = .E_ ; P =
lla+5p=O 36
5 1 7 43
Suy ra: a = 36 ; b = "4 ; c = - 12 ; d = 18
V• h' ~ hO. tim li 5:1 1 27 43 ~y am so p ai irn aye' 36 x +"4 x ~ 12 x + 18
Chu 'I: Vi x2 + 3x + 2 = 0 khi x = -1 hay x = -2.
Nen co th~ thay x = -1, x =: -2 Ian luc;1t trong (3) thi dU9C hai phudngtrinh
-a + b - c + d = 4;
-8a + 4b - 2c + d = 5.
Cimg v{Ji (1), (2) ta co h~ bim phudng trinh. Giai he do se thu dU9C a, b, c, d.
BAI T~ TVL~N
01. TIm ham sA b~c ba y = ax3 + bx2 + cx + d. Bi~t dB thi ham s6 co m{>t di~m cue dai va m9t di~m cue ti~u co toa d{> (-3, 28); (1, -4).
:1 2
HD: y = x + 3x - 9x + l.
02. TIm da thtlc b~c ba flx), bi~t .no co gia tri ct;ic dai 3 khi x = 1 va khi dem chin dn thife iy cho x2 + x + 1 thi dudc phan du 5(3x + 1).
HD: flx) = 4x3 - 9x2 + 6x + 2.
03. Cho ham s6 y = x3 - (m + 3)x2 + mx + m + .5. TIm m d~ ham sa d~t
cue ti~u tai x = 2. DHDN 97.
HD: m = 0
04. Cho ham s6 y = x:1 - (rn + 2)x + m. Tim m d~ ham 56 d!,lt cue ti~u tai
x = -1. TNPT 99
HD: m = 1.
95
§ 3. DI£U ~N D£ co' eve D# VA C\1L n£u
• N~u y' co d5.u phu thuoc vao tam lhuc bac hai P = ax2 + bx + c ,,{a;oto
thl ham sf> co cdc dai va cue tieu khi
'" .~>O
'. N~u y' co ddu phu thu9c vaoda thtlc b~c ba P = ax'' + bx2 + ex + d thi ham sa co ct!.c dai va cue ti~u khi phti!tJllJ.tJinh P = 0 co ba nghiern phan biet.
• N~u y' co ddu phu thu9c vao da thtlc b~c ba P = axa + bx2 + cx + d thl ham sa co cue dai va khong co cue ti~ti (hay co ct!.c ti~u va khong co cue dai) khi phuong trinh P = 0 co it hon ba nghiern phan biet va a > 0 (a < 0).
vt DV
(4.3.1). Cho ham sa y = x3,.,.:, 3mx2+(m - l)x + 2. Chung minh r~ng
ham sa co ct!.c hi vdi moi gia tri cua m. DH HUE 98.
Nhu th~ Yl + Y2 = 4a3 + 6a2 + 1 ~ 1 <=> a = 0 hay a =~~
(4.5.2). Cho hAmsl! y = mx3 - 3mx2 + (2m + l)x + 3 - m. Tim bit ell gia tri eua m d~ ham sA co cue dai va e1j.e ti~u. Chung minh r~ng khi do duC1ng th~ng n6i hai di~m cue dai va cue ti~u luon di qua
mgt di~m cA dinh. fJHQGHCM 2000
GIAI
Ta co y' = 3mx2 - 6mx + 2m + 1. Ham sa co cue dai va cue ti~u khi N > 0 <=> 9m2 - 3m(2m + 1) > 0 <=> m2 - m > 0
<=> m < 0 hay m > 1.
. ·1·'· 2 1
Lai co y = 3" (x - 1) . y' + 3" (1 - m)x + 3" (8 - 5m)
Do d6 ham sA IUDn co c1f.c d~i va cl,ic ti~u dang thai cue d~ va cl,ic ti~u co hoanh d9 tnii diu.
(4.5.6). Cho ham sA y = 2x3 - 3(2n:l + t)i2+ 6m(~ + l)x + 1. V8i gia tri nao cua m thi da thl ham s6 ;0 hai di~m cl,ic tIi dAi xUng qua
dd<ing th~ng y = x + 2? DHDHN 2000
Ta co y' = 6x2 - 6(2m + l)x + 6m(m + 1)
Vi .3 = 9(2m + 1)2 - 36m(m + 1) = 9 > 0, vm ~ ham sa IUDn co clic
dai va cue ti~u: .
2 a 2 3 2
xl = m; Yl'= m + 3m + 1; x2 = m + 1; Y2 = 2m + 3m
Dii\(Xl' Yl);B(~; Y2) d6j xung qua dliang thing (d): Y = x - 2, trtioc h~t
* Trung di~m I( m + ~ ,2m3 + 3m2 +~) Clla AB thU9C(d)
~ 2m3 + 3m2 + ! = m +! <=> m = 0 hay ~ = 3 ± m
• 2 2 4
1
* AB 1. (d): Vi Y = 6' (2x - 2m - l).y' - x + 1 + mtm + 1)(2m + 1)
~ d~ dang th4y AB 1. (d) vOi IIl9i m,
VA ~~ ~ b" t ~ 0 h 3 ± m
~y, nap so ai oan: m = ay m = 4
104
01. Cho ham 56 y = ~ x3 - ~ (sina+ cosl)x2 + ~(sin2a)X
a. Tim act~ ham 56 co c~c tri.
h. G9i Xl; X2 la boanh ct(> cae di~m c~c tri, hay xac dinh a ct~ ta co
Xl+~=~+,q
lID:
5x 13x
a. 2" + kx < a < 12 + kx;
h. a = k2x, a = ~. + k2x.
02. Vdi. m < n < p. Chung minh r~ng ham 56 Y = (x - m)(x - n)(x - p) luon dat cue tri tai hai di~m xl; X2 thoa man di8u kien m < Xl < n < X2 < p.
lID: sd dung aflc).
03. Xac dinh a d~ cac di~m cue dai va cue ti~u Clla d& thi bam sa y = x:1 _ 3ax2 + 4a3 ctAi xung qua dtiong th~ng y = x,
lID: (xl' YI) dbi xung (X2' Y2)qua dtiOng thing y :: X khi Xl = Y2
va X2 :: YI:
1 DS: a = ± -rz
~ ?? ?",
04. Viet phudng trlnh ddOng thing di qua diem cue dai va c~c tieu clla do
thi ham 53 Y :: x3 _ 3(m - l)x2 + 2(m2 - 3m + 2)x - m(m - 1).
lID:
2 2 (2 2 4)
Y :: _ (-m + l)x + (m - 1) -m - 3m + -
333
05. Vdi nhfing gia tri nao cua m thi ham s6 Y :: 2x3 + 3(m - 1)x2 +6(m - 2)x _ 1 co c~c d~'i va c~c ti~u va duong th~ng di qua eac dib c~c d!!-i va c~c ti~u Clla d& thi song song vdi. dtiCing th~ng Y :: kx (k cho trtidc)?
Bi~n l~n theo k 56 gia tri clla m.
lID: k ~ 0: VN; k < 0: m = 3 ± {.:i ; m * 3.
105
).
§ 6. PHUONG PHAP TiM ctx: TIq HAM s6 UW IT
•
ax2 + hi + c , , 2a
y = --- co phtidng tnnh y =: - x +
px +q p p
u'(x) • Ham s6 y = u(x) co ctic tri tai Xo thi y'(xo) ='( 0)
vex) , " v\xo.
• Duong thang qua di~m cue dai va cue ti~u dB thi ham s5
vi DV
2
(4.6.1). ChUng to rhg n~u ham s5 y = 2x + ~:~ m - 2 d~t ct!c dai
tai x) va cue tl~U tai x2 thl ta co 1 y(x,) - y(x2) 1 = 41 xl - x21,