Professional Documents
Culture Documents
o Sip thuc chu hay chu u? - Thuc chu . Hn o a Trung Hi ny b Th Nh K v Hy lp chim ng mi bn mt na (9250 km2 , 735000 dn) Lc a no c pht hin gn y nht? - Chu c. Ngi Anh tm ra chu lc ny th k th 17. Ngi c ch yu gc Anh, h sng nhng vng ven bin tr ph cn su trong t lin phn ln l sa mc. Quc gia no nh nht th gii v din tch? - To thnh Vatican c thnh lp nm 1929 ch rng 0,44 km2 v c khong 1000 dn, nm gia th Roma ca Italia. Thnh ph chu u no c gi l thnh ph vnh cu? - Thnh ph Roma, th Italia, c xy dng t 750 tr. CN (cn gi l La m). T mt thnh ph nh b n tr thnh mt vng quc La m khng l chim min bc Phi, xung quanh a Trung Hi, v Nam u lm thuc a. V tuyn 38 chia bn o no lm i v cho bit tn ca hai quc gia hnh thnh? - N chia bn o Triu tin nm 1945 thnh Bc Triu tin v Hn quc. o Korsika (Cooc) thuc nc no? - Thuc Php, y l qu hng ca Napoleon, ngi hng ng tr chu u th k 18. Cng no ln nht ng ? - Cng Thng hi ca Trung quc. H ni a no su nht th gii? - H Bai can, h nc ngt ca Nga gn bin gii Mng c, su 1700 m. Bn hy cho bit tn ca ba i dng! Thi bnh dng (180 triu km2, i ty dng (106 triu km2) n dng (75 triu km2) o St. Helena nm u? - Nm gia i ty dng , khong 3000 km cch b bin pha ty ca Angola. Napoleon b y v cht y. Ngi ta gi vng rng vnh ai Siberi l g? ` Rng Taiga. Thc vt y ch yu l cy l kim. Rng ny c kch thc rt ln 4800km X 1000 km. Thnh ph Venedig ca gm bao nhiu o? - 118 o. l mt thnh ph c bit v ng ph l knh rch sng ngi , phng tin giao thng l tu thuyn ch khng phi t. Nm 79 tr. CN thm ho ni la v ng t ph hu hon ton hai thnh ph La m. Tn hai thnh ph y l g? ```- Pompeji v Herculaneum. ` Ti sao ngi ta gi dn da l Indianer? - Columbus dn chin thuyn n n tm chu bu, nhng ng tm ra mt chu lc khc m khng bit. ng vn inh ninh l n nn ng gi th dn l Indianer (ngi n). Tn ca thnh ph Kln thi La m l g? - Colonia Agippina. Hi Kln v Bonn by gi l thuc a ca La m. Nm 9 sau CN ngi Germanen i thng qun La m v Kln c gii phng t y. Hy k tn 4 nc ln nht v din tch! - Lin bang Nga, Trung quc, Canada, Brazil. Babylon nm u? Bn b sng Euphrat pha nam thnh ph Bat a (Irak). Babylon c mt thi vn minh vo loi bc nht th gii , song song vi cc nn vn minh Ai cp c i. Chim cnh ct (Pinguin) sng u? - chu Nam cc, cn Bc cc c gu trng.
Brazil ni ting g? - H ni ting B o nha. Phn ln cc nc khc Nam M ni ting Ty ban nha. Nc no nm gia Php v Ty ban nha? - Nc Andora (DT: 453 km2, 65000 dn) Sng no di nht chu u? - Sng Volga ca Nga, di 3700 km, ra bin Kaspie. Thnh ph Istabul trc kia c tn l g? - Konstantinopel v Byzanz thi cn l thuc a ca La m. Thnh ph ny cng l th ca vng quc ng La m. La m hi qu rng ln nn phi chi thnh ng v ty La m chin u chng qun Nguyn t Mng c sang v qun Germanen t phng bc xung. Khi mi thnh lp, thnh ph New York ca M c tn l g? - New Amsterdam. Lc u ngi H lan chim v t tn theo th ca mu quc. Sau ny b qun Anh chim li v i thnh New York. nh ni cao nht dy An p tn l g? - l nh Mont Blanc, cao 4007 m , nm gia bin gii Php v . nh ni cao nht th gii tn l g? - Everest (Nepal) cao 8840 m trn dy Himalaya. Ngi ta gi vng ny l nc nh th gii. Kinh tuyn gc (kinh tuyn s 0) i qua Greenwich. a danh ny nm u? `- N l mt qun ca th Lun n. Nc no c nhiu ni la nht th gii? - Nc Ai x len (Island) gia i ty dng. Phn ln nhng ngn ni l ni la. Ngoi ra y cn c nhng mch nc nng phun ln t lng t (Geysir). Ngi ta tn dng ngun nhit t nhin ny trng rau v si m. Trc nm 1868, th Nht tn l g? - Kyoto, t 1868 chuyn v Tokyo. Bin no mn nht th gii? - Bin Hng hi (Rotes Meer) vi hm lng mui 4%. c bit bin cht (Totes Meer) mn gp 10 ln nc a Trung Hi nn khng sinh vt no sng ni (bin cht). Ngi khng bit bi vn ni trn mt nc. Ngi ta dng bn p mui hng t nm v trc p ln c th, cha c mt s bnh. Chu lc no nh nht th gii? - Chu c (9 triu km2), chu u nh th hai (10 triu km2) T l t lin chim bao nhiu phn trm b mt tri t? - t 30%, bin 70% Tn ca con sng di nht th gii l g? - Sng Nil chu Phi, di 6600 km, bt ngun t Trung phi v ra a trung hi. Con sng ny l mn qu ca thin nhin tng cho Ai cp. Cho bit tn sa mc ln nht th gii! `- Sa mc Sahara min bc chu Phi (chim 174 din tch chu Phi). C khong 50 nm, sa mc ny li tin chng 200 km xung pha nam. Bn o no ln nht th gii? - Bn o A rp. Trn bn o ny c cc nc A rp x t, Jemen, Oman, CH A rp thng nht, C ot) ng xch o di bao nhiu? - ng xch o di khong 40.000 km chia tri t thnh bc bn cu v nam bn cu. Bng o c din tch bao nhiu? - 2175600 km2. o ny thuc an mch, quanh nm tuyt ph. Ni y xut hin ni bng, trt xung bin gy nguy him cho tu thuyn (Titanic l mt v d) Thnh ph no nm gia hai lc a? - Thnh ph Istanbul ca Th nh k nm gia chu v chu u. Hai lc a c ni vi nhau bng nhng chic cu qua eo bin ch rng khong 150m. Sng no c lng nc nhiu nht th gii? - Sng Amazonas Nam M, n cng l con sng rng nht th gii, c nhng ch n 300 km. Sri Lanka trc kia c tn l g? - Ceylon. l mt o vnh Bng ga len (n dng). Mi cc nam ca Argentina tn l g?
- t la. Ngi ta gi ni ny l tn cng ca th gii. Pha ng l qun o Falkland (Anh) ni xy ra chin s tranh chp 1982 gia Anh v Argentina. Trn o c 2000 dn, b Th tng Anh Thatcher gi 5000 thu qun lc chin ly li o. Sa mc Victoria nm u? - Nm min nam nc c. Washington nm bn b sng no? `- Sng Potomac Qung trng Wenzel nm thnh ph no? `- Thnh ph Praha ca Tip khc. y l qung trng biu tng ca th . Thnh ph no c Cung in ma ng? - Thnh ph St. Petersburg ( Leningrad xa kia). Tn St. Petersburg c cng nhn sau khi Lin x sp . ` Capitol c thnh ph no? - Roma (Italia) v Washington (M) Thnh ph no ln nht nc c? - Sydney, thnh ph tuyt p bn b bin. Sng Themse ra bin no? `- Bin bc (Nordsee), sng ny chy qua Lun n. Din tch b mt tri t bao nhiu? - 510 triu km2 H nc ngt ln nht th gii c tn l g? - Lake Superior bc M (bin gii Canada v M) Tn ca rng ni cao nht Nam M l g? `- Rng Anden chy dc b bin Thi bnh dng t Trung M n t la. Hy cho bit tn con sng di nht chu ! - Sng Trng giang Trung quc. Hy cho bit tn con sng di nht bc M! `- Sng Mississippi M. Tn ca sa mc ln nht chu l g? `- Sa mc Go bi Mng c. Tn ca nh ni ni ting Hy lp l g? - nh Olymp, Ngi Hy lp c i coi y l ch ca cc v thn.
chu u, mu vng tng trng cho chu , mu en tng trng cho chu Phi, mu lc tng trng cho chu i Dng, cn mu tng trng cho chu M. V tnh rng ngi ta c th c nhng cch gii thch khc nhau v l c nm ci vng, cho nn nm 1979 t tp ch Olympic, U ban Olympic Quc t chnh thc nu r rng da theo hin chng Olympic, ngha ca nm ci vng ny l tng trng cho s on kt gia nm lc a, ng thi tng trng cho tinh thn thi ua cng bng thng thn v hu ngh gia cc vn ng vin ton th th gii n tp trung ti Th vn hi Olympic. Bt u Th vn hi Olympic ln th 7, khi khai mc Th vn hi Olympic, bao gi cng c hnh nghi thc i biu thnh ph ch nh ca Th vn hi ln ny em l c Olympic trao cho th trng thnh ph t chc Th vn hi Olympic ln sau. Tip thnh ph ny s gi l c ti phng chnh ca to th chnh, ri bn nm sau s li c hnh mt nghi thc nh th.
Ty, Ninh H, Cam Tc, tng cng by tnh, khu t tr v thnh ph trc thuc, ko di su ngn by trm km tc l hn mi ba ngn dm Trung Quc
Ch s ao Ginx do u m c?
Nhng ngi quan tm n th trng c phiu u bit ti ch s ao Ginx, gi mt cch y l ch s bnh qun c phiu cng nghip ao Ginx. Ni dung c cng b l ch s bnh qun hn 30 c phiu cng nghip ca th trng c phiu New York. V cc c phiu ny l nhng c phiu nng c mua bn si ni nht trong th trng c phiu, phn nh c xu th hin hnh trn th trng c phiu ca nc M, cho nn ch s ao Ginx tr thnh tin tc th trng m ngi ta khng th no khng quan tm. Ch s ao Ginx l do Cng ty ao Ginx nh xut bn bo ch ti chnh ca nc M, hng ngy tnh ton ra v cng b trn t Nht bo ph Wall. ao Ginx l hai h ca hai ngi M gp li Mt ngi l Trac ao, sinh nm 1851, tng l phng vin bin tp ca t Nht bo Ph Wall, ng ny vn c hng th i vi cc tin tc kinh t v ti chnh. Trn c s chuyn tm nghin cu, ng d pht biu rt nhiu bi v vn ny v tr thnh mt phng vin ni ting ca ngnh ti chnh. V sau ng ta lm quen vi mt ngi cng lm v bo l Etut Ginx, ri sau hai ngi rt hp tm u. Nm 1882, hai ngi hp tc thnh lp cng ty chuyn cng b cc tin tc kinh t, tc l cng ty ao Ginx, chuyn mn su tm cc tin tc v mt ti chnh v mu dch cng b nh k. Tracd ao v sau tr thnh tng bin tp v ngi pht hnh ca t Nht bo Ph Wall. ng nghin cu v d ton cc tin tc kinh t mt cch su sc, tr thnh ngi u tin dng cc con s thng k d on v th trng c phiu New York. Nm 1897, cng ty ao Ginx la chn 30 cng ty cng nghip c tnh cht i biu c s giao dch c phiu New York, tnh ton ch s bnh qun tr gi ca cc c phiu y v em cng b trn t Nht bo ph Wall. tc l ngun gc ch s ao Ginx, cho n nay tn ti c hn 100 nm ri.
Quc gia c nhiu dn tc nht th gii l Nijenia, c ti 250 dn tc ln nh vi hn 80 triu ngi, chim 1/8 tng s dn tc trn th gii. Ni tm li trn th gii c bao nhiu dn tc? Theo nhng thng k cha y , con s chng 2000. S lng nhn khu ca cc dn tc trn th gii khc nhau rt xa. Dn tc ln nht ln ti nghn triu, dn tc nh nht ch c vi chc ngi. By dn tc c tng s nhn khu ln ti qu 100 triu ngi l ngi Hn, ngi Inuxtan, ngi M ngi Bnggan, ngi Nga, ngi Nht, ngi Braxin, 60 dn tc c nhn khu t 10 triu, 92 dn tc c nhn khu t mi vn n mt triu. Nhn khu cc dn tc khc khng c mi vn. Tng s cc dn tc chu l trn mt nghn, i khi chim na tng dn s trn th gii, chu l i lc c nhiu dn tc nht trn th gii, chu u c tnh c 170 dn tc, khong 20 quc gia c bn ch c mt dn tc.
Sau khi Chin tranh th gii II kt thc, trong tnh hnh chnh tr th gii xy ra mt s thay i rt ln: phe t bn ch ngha phng Ty do cc nc M, Anh, Php ng u v phe x hi ch ngha phng ng do Lin X c ng u, v c nim tin chnh tr khc nhau, cho nn c thi th ch vi nhau. Nhng sc mnh qun s ca c hai bn u ht sc to ln. Vi vi triu qun v vi ngn u n ht nhn, nu em sc mnh qun s ny ra s dng th bn no cng c th tiu dit c i phng n vi ln, v th chng c ai dm s dng sc mnh qun s pht ng chin tranh. Tuy nhin bn no cng mun lm cho i phng b suy yu, i ti tan v, cho nn tt c cc th on bn ngoi phm vi qun s u c s dng. Cc th on ny bao gm: phong to kinh t, khng cho cc ti liu kinh t quan trng lt vo tay i phng, cn tr s pht trin kinh t ca i phng; tn cng v chnh tr, vn dng mi cng c tuyn truyn tn cng vo cc im yu ca i phng, nh vo lng dn ca i phng; ph hoi, lt , o to gin ip tin hnh cc hot ng ph hoi; chy ua trang b qun s, khng ngng tng cng cc hot ng qun s, ra sc pht trin cc v kh mi nhn, lun lun mun lm cho sc mnh qun s ca mnh hn c i phng. Tuy c hai phe u cha trc tip n sng, nhng tht ra c hai phe u ang nm trong mt trng thi chin tranh, chin tranh c th n ra bt c lc no. Thng ngh s M Becna Baluc mnh danh trng thi ny l chin tranh lnh, phn bit vi chin tranh nng trong c dng pho tht v n tht. u nhng nm 90 ca th k XX, Lin X c tan r, do cc nc ng u tri qua nhng bin ng to ln, ci gi l phe phng ng khng cn tn ti na. T y tr i chin tranh lnh cng kt thc.
qun i M, cn qun i Nht Bn pha Bc th s u hng qun i ca Lin X c. Hi by gi vic xc nh v tuyn 38 Bc lm ng phn gii khng c ngha chnh tr hay qun s g c, chng qua ch v v tuyn ny nm trung b nc Triu Tin, lm cho hai khu vc tip thu li u hng ca qun i Nht Bn i khi bng nhau m thi. Ngoi ra cn c vo hip ngh th sau khi tip thu u hng, M v Lin X phi t chc mt U ban Lin hp gip cho Triu Tin thnh lp mt chnh ph lm thi, nhng v gia hai nc M v Lin X vn cn tn ti nhiu vn quan trng cha nht tr, cho nn n nm 1948 vn cha thnh lp c chnh ph lm thi ca Triu Tin. Thng 8 nm 1948, ti min Nam Triu Tin thnh lp nc Dn quc i Hn. Thng 9 nm y, min Bc Triu Tin thnh lp nc Cng ho dn ch Nhn dn Triu Tin. V y l hai chnh ph c tnh cht khng ging nhau cho nn kh c hnh c cuc ph thng u phiu ton dn tc. Thng 6 nm 1950, cuc ni chin Triu Tin bng n, qun Lin hip quc do M ng u, em ngn chin tranh t ln b sng p Lc. Qun Ch nguyn nhn dn Trung Quc v Qun i nhn dn Triu Tin cng nh cho b l xm lc phi lui v v tuyn 38. n nm 1953, trn v tuyn 38 k kt hip nh nh chin v hai bn v tuyn 38 lp nn khu phi qun s rng 2 km. Tht khng ai c th ng rng ng phn gii tip thu s u hng nm ca qun i Nht Bn li c th tr thnh gii tuyn chia ct lu di Bc Triu Tin v Nam Triu Tin.
Lch s dy cho chng ta bit rng cc cuc chin tranh t xa n nay u l th on tranh quyn ot v gia cc tp on thng tr, v th hon ton khng th ni rng ngi Do Thi v ngi Rp khng th tip cn c vi nhau.
Vo hm xy ra n mng, khi i v nh Phranxixca thy Velaxke ang vi v i t trong nh mnh ra. Velaxke lp tc b cnh st bt gi. Nhng anh ta dt khot khng tha nhn phm ti v cn c bng chng ng tin cy xc nhn rng lc s vic xy ra khng c mt hin trng. Vin cnh st trng n Lapulatha tn l Acphalayx cng mt cnh st vin khc tn l Aochitixi xem xt li hin trng. H kim tra cn phng xy ra n mng, nhng khng tm thy mt u mi no c. Chnh lc hai ngi tht vng nh ra v th cnh st trng nhn trong di nh nng chiu trn khung ca phng c vt mu mu nu in hnh mt ngn tay. Khi Acphalayx v Aochitixi ang cng tm hiu s khc nhau ca cc vt ngn tay ca ngi. H ca ly ming g in du ngn tay bng mu mang v. Qua nghin cu, h pht hin thy y l mt vt ngn tay ca con ngi. Cnh st trng ly vt ngn tay ca nghi phm l Velaxke so snh, nhng khng ng. Sau , ng ta li gi Phranxixca kim tra, th xy ra mt iu ht sc khng ng l vt ngn tay ca Phranxixca li hon ton khp vi vt ngn tay tm thy vt mu ng trn khung ca. Phranxixca ht sc hong s nh tha nhn do mun kt hn vi ngi tnh, m ngi tnh li thy hai a tr ny ng ght, nn xy ra c tm t tay git hai a con chnh mnh ra. V n ny c v Aochitixi, ng em cc kt qu nghin cu ca mnh vit lun thnh mt cun sch Mn hc nghin cu cc vt ngn tay xut bn. Cn cnh st Ackhanghen cng bt u chnh thc dng vt ngn tay gim nh v phn bit nhn thn nhm mc ch ph cc v n. V sau nhng phng php ny c cnh st khp ni trn th gii p dng mt cch ph bin ph cc v n. Ngnh nghin cu du vn tay pht trin hn, ngi ta nhn thy du vn tay ca mi ngi khng ging nhau. Hin nay cnh st nhiu quc gia lu tr vn tay ca mt s ti phm trong mng in t. Khi iu tra ph n, ch cn em nhng vt ngn tay ly c trn hin trng so snh vi cc vt ngn tay lu tr t trc, th c th xc nh c c phi l k c ti no ti phm hay khng?
Ti sao cc quan chc ngoi giao phm php nc ngoi c th khn =g b x ti?
Trong th k XVI, nc Anh nh c ch ngha t bn pht trin bt u m rng thm ra nc ngoi. H t chc nhiu chic tu cp bin, thng xuyn tp kch vo cc i tu ca Ty Ban Nha l cng quc v hng hi thi by gi, chim ot ti sn v hng ho, ng thi xm chim nhiu thuc a ca Ty Ban Nha, lm cho mu thun gia hai nc Ty Ban Nha v Anh tr nn su sc.
Nm 1584, nc Anh xy ra v m mu ph trut ca n hong Anh Elizabet Nht. i s Mandacha ca Ty Ban Nha ti Anh cng tham gia v vic ny. Sau khi m mu b p tan, nhng ngi Anh c lin quan u b trng tr nghim khc, song i s Mandacha khng b xt x m ch b trc xut khi nc Anh. y l mt v d trong lch s cho thy cc quan chc ngoi giao nc ngoi phm php m khng b tr ti. Phm php nc ngoi khng b x ti l mt trong cc ni dung c quyn dnh cho cc quan chc ngoi giao, v h l i biu ca quc gia hay ca ngi ng u quc gia y. Cn c vo nguyn tc bnh ng gia cc quc gia th quc gia bn a khng c quyn qun l ngi i din hay s gi ca quc gia khc, v th khng th x ti cc nhn vt ny c. Hn na quan chc ngoi giao ch c th gii quyt tt cc cng vic ngoi giao khi no khng chu s can thip v p lc ca nc mnh n c tr. Cc l l trn y c cc nc trn th gii cng nhn, v th cc quan chc ngoi giao c th c hng c quyn ngoi giao v quyn min b x ti, nhng iu ny khng c ngha l h c th khng tn trng php lut ca nc khc. Nu nh quan chc ngoi giao phm ti th h c th b ui ra khi nc c tr. D cho vin chc ngoi giao y khng b nc c tr em ra xt x, nhng bn thn vic phm ti s c nh hng ti quan h ngoi giao gia hai nc, v do vn l mt s kin ht sc nghim trng.
cha c Quc hi ng , quc vng khng c cn tr hiu lc ca mt iu lut no c. Nm 1701, Quc hi li ban b Lut k v quy nh mi quyn quyt nh ca quc vng u phi c ch k ph chun ca Hi ng c mt. V th v qun ch chuyn ch tng chng cao nht thin h tr thnh mt cng dn c bit, chu s ch c ca php lut v c a v quyn hn t bn di li ch quc gia. Elizabet Nh ln ngi vo nm 1952, b khng trc tip qun l chnh quyn quc gia, m ch l nhn vt tng trng cho nc Anh m thi
Chng ta c bo thy c bn nm mt ln, mi khi c t bu c Tng thng th nhng ng c vin thuc ng Dn ch v n Cng ho u phi ti cc bang trong ton quc pht biu vn ng tranh c, v cui cng cn phi c mt cuc b phiu tuyn c trong ton quc. V th ngi ta cho rng Tng thng M l nhn dn M trc tip bu ra. Thc ra tnh hnh li khng phi nh th. Theo mt lut tuyn c, c tri M ch trc tip bu ra hai loi ngi. Mt l ngh vin Quc hi v hai l nhng ngi c gi l ngi tuyn c. Nhn dn M b phiu trc tip bu ra cc ngh vin Quc hi, tc l nhng ngi t chc hnh thnh Quc hi, Quc hi ny l mt c cu hot ng thng trc. iu ny c im ging nh i hi i biu Nhn dn ca Trung Quc, nhng gia hai bn c mt s khc nhau v bn cht. V Quc hi v Tng thng M c mt mi quan h quyn lc song song, ch c ln nhau, cn i hi i biu Nhn dn ca Trung Quc l c quan quyn lc ti cao ca nhn dn ton quc, ch tch quc gia l do i hi i biu Nhn dn ca Trung Quc bu ra, hai bn c mi quan h cp trn cp di. V gia Quc hi v Tng thng M c mi quan h c th nh vy, cho nn c mt bin php khc tuyn c Tng thng, tc l ch nhng ngi tuyn c. Sau khi ng c vin hai ng tranh c xong, cc bang da theo t l nhn khu, t chc cc c tri b phiu bu ra mt s ngi tuyn c. Sau , nhng ngi tuyn c ny (trong ton quc c khong hn bn trm ngi) t chc mt on tuyn c tp trung ti Th Washington b phiu Tng thng. Tuy nhin, nhng ngi tuyn c cng khng b phiu tu theo nguyn bn thn mnh, h phi da theo nguyn ca c tri trong bang ca mnh, trc ht phi trnh by vi c tri l s b phiu cho ai, sau mi i Washington. Nu nh ngi tuyn c khng mun da theo mun ca c tri bu phiu th h s b bi min, v th phng php tuyn c gin tip ny mang tnh su st rt cao, cho nn n cng gn nh l tuyn c trc tip. D l nhng i biu c dn trc tip bu ra, song nhng ngi tuyn c sau khi la chn xong Tng thng s ht quyn lc v kt thc s mnh ca h Ti sao trong qun i M khng c qun hm nguyn soi? Dapan Trong qun i M, qun hm cao nht l i tng nm sao ch khng c qun hm nguyn soi. Trong cuc Chin tranh Th gii II, mt s tng lnh c chin cng cao nht nh Marshal Aixenhao n sau chin tranh cng ch c i tng nm sao. Ti sao vy? Vn l sau khi Chin tranh Th gii II kt thc, nc M ngi ta cng tng d tnh phong cho mt s tng lnh cao cp ni ting nht qun hm nguyn soi lc qun, th nhng cc c quan hu quan li pht hin thy rng danh t nguyn soi (Marshal) li
hon ton ging nh tn h ca tham mu trng lc qun M Marshal. Nu c phong hm nguyn soi th nguyn soi Marshal gi theo ting Anh s l Marshal Marshal nghe qu l tai. Cc c quan hu quan cm thy vn ny rt kh khn gii quyt, cho nn sau khi tho lun nhiu ln trnh by vi Tng thng Rudven. Cui cng ngi ta thy tt nht l khng t hm nguyn soi na. Do cp tng nm sao tr thnh qun hm cao nht trong qun i M. V nhng ngi nh Marshal cng ch c phong qun hm tng nm sao. Trong lch s nc M, nhiu ngi c phong hm nguyn soi lc qun, l Tng thng u tin Washington v Phanxing. Sau khi Phanxing qua i th qun hm nguyn soi khng bao gi c s dng na.
rng hi by gi, La M theo th ch cng ho c i, nhng quyn lc c nhn ca Cesar ln ti nh cao. Sau khi ng cht i, tn ca ng tr thnh t tng trng cho k c ti, cho k qun ch chuyn ch, v th nhiu tay qun ch chuyn ch cc nc phng Ty dng Cesar lm danh hiu ca mnh, ni ln quyn th v uy lc ti cao ca mnh. Ngy 16 thng ging nm 1547, hong Ivan T ca nc Nga (cng gi l Ivan Hung Bo) ln nm quyn. Tc hm chnh thc ca ng l i cng tc Moxcva v ton ci Nga. Ivan T khng tho mn vi ci tc hiu i cng tc, v th lc i m min, ng t xng l Sa hong. Ch Sa l chuyn m ca t La tinh Cesar, tc l ng ta t coi mnh l Cesar v t rng mnh s tr thnh c ti ca ton ci Nga, xy dng li mt quc cng thnh nh La M xa. T Sa hong tr thnh danh hin ca cc qun vng Nga. Cn nc Nga tr thnh Nc Nga ca Sa hong. Nm 1721, Pitotr i i danh hiu l Hong , nhng ni chung ngi ta vn gi ng l Sa hong v c khi dng c Sa hong ln Hong .
Chuyn con chim b cu v nhnh trm bo trc cuc sng ho bnh v an ninh theo Kinh Thnh m c ph bin ra ton th gii. n nhng nm 30 th k XVII, chu u n ra mt cuc chin tranh ko di hn 30 nm tri, lm cho chu u, c bit l nhn dn c chm trong au thng trm trng. Thi by gi, ti mt s thnh th nc c, lu hnh mt th khn k nim, trn v hnh con chim b cu ngm mt nhnh trm, phn nh nguyn vng mong ch ho bnh ca nhn dn, v th con chim b cu v nhnh trm tng trng cho ho bnh. Sau cuc Chin tranh th gii II, nh ho s ln Picasso v mt con chim b cu trng ang bay, gi tng i hi Ho bnh ton th gii, ngi ta gi con chim b cu ny l Chim b cu ho bnh.
Ti sao trn Oateclo tr thnh iu tng trng cho tht bi trong cuc i con ngi?
Ngy 20 thng su nm 1815 ti ngoi Thnh ph Oateclo cch th o Brucxen nc B 23 km v pha nam, lin qun chng Php pht ng mt cuc tin cng mnh lit vo qun i Php do Napoleon ch huy. Tht l mt trn chin long tri l t, trc s tn cng t ca lin qun, qun i Php tan v khng cn mt mnh gip, thng soi Napoleon ch cn cch gim chn th di ri b qun i m chy thc mng. Napoleon xut thn t mt gia nh qu tc sa st trn o Coc. Nm 1793, ng 24 tui, bt u xut u l din. Trong hn mi nm tri, ng nh ng dp Bc, khng trn no l khng chin thng, khng nhng ch xng hng trn i lc chu u m cn chinh phc c Ai Cp cng nhiu vng t a Trung Hi, lm cho v s vng cng phi ci u xng thn, v nhiu quc gia nh bin thnh phin thuc ca nc Php. D cho cc nc mnh chu u khng can tm chu tht bi, lin tc t chc nhiu nhm ng minh chng Php, nhng trc mt tay thin chin nh Napoleon, h hu nh khng tm ra c mt n no ng k. Nm 1804, Napoleon xng lm hong , i vng min do chnh tay gio hong t ln u. C th ni rng mi th vinh quang trong cuc i mt con ngi Napoleon u c tn hng. Ngi ta tng gi Napoleon l a con yu ca Thng , v Thn Chin tranh. Nhng t nm 1808 v sau, cuc i Napoleon bt u xung dc. Trn chin trng ng b tht bi nhiu ln. D cho nm 1814, lin qun chng Php xng vo Paris, bt Napoleon phi thoi v, nhng ng vn cn sng to c mt k tch ca k tht bi. ng b chy khi ni i y l o Enb v li i vng min. Song xu th tht bi khng c cch no xoay chuyn c na ri, cui cng ng t cc tt c vo trn Oateclo. i vi Napoleon m ni th chin dch ny c tnh cht
quyt nh. Sau ng ta khng cn c c hi chnh n binh m c th li tip tc lm ma lm gi, v th chin dch Oateclo thng c dng tng trng cho tht bi trong cuc i con ngi.
cao. Tng truyn vn hoa ny l do Quc vng Babilon cho xy dng an i b Vng phi sng xa c hng. 3. n th n thn Artemix Ephdo: n thi ny cao 120 mt, rng 65 mt, xung quanh c 127 ct tr bng . Trn cc ct ny mang nhng hnh iu khc th hin cc chuyn thn thoi 4. Tng Thn Dt Olympia t trong n th Thn Dt trn ni Olympia min Nam Hy Lp: Tng cao 15 mt, thn bng g en, trang sc bng vng, ng voi v qu. Tay phi ca Thn gi ra bc tng n thn Chin thng, cn tay tri nm chic gy tng trng cho quyn uy ca mnh, thn thi rt l trang nghim. Tic rng trong th bc tng ny b hu hoi. 5. Lng m Halicacnax Th Nh K: Th k IV trc Cng nguyn, quc vng Calia tiu Asia xy dng khu lng m ny cho vng hu. Lng m c dng ln bng hoa hnh ch nht, pha trn c 24 hnh kim t thp. Trn nh c tc tng vua Halicacnax ngi cng vi vng hu trn chin xa. n th k XV, lng m ny b hu hoi. 6. Tng thn Mt tri trn o Rt a Trung Hi: Bc tng ny c sng tc k nim s kin o Rt thot khi cuc vy hm ko di. Tng c c bng ng thau, cao ti 39 mt, t ca hi cng ca o ny. Nm 224 trc Cng nguyn bc tng b ph hu trong mt trn ng t. 7. Cy n bin Alecxandria lm trn o Phalax bn ngoi ca hi cng Alecxandria nc Ai Cp: cao 122 mt. Trn nh thp c bc tng thn Apolon ln. n m trn nh thp t mt ngn nn rt ta, ch dn cho tu b i li. Tng truyn k li rng cc tu b cch xa 40 km cng c th trng thy nh n trn nh thp. Ngn n bin ny cn c gi cho ti th k XII sau Cng nguyn. Ti sao Beethoven c tn vinh l Nhc Thnh? Dapan Trn th gii c mt s nhc s t ti thnh tu cao u c thm mt danh hiu tn xng t trc tn mnh. Trong s o ring mt mnh nh son nhc o ni ting Beethoven c c ci danh hiu Nhc Thnh Beethoven t nh sng trong cnh bn cng, ng phi va lm vic kim tin va hc tp v nh mi c c tri thc mi v t tng mi. Cuc sng gian kh mi gia ch ca ng. V th trong cc tc phm ca ng lun lun thy ni ln ch u tranh chng li s phn. Beethoven khng bao gi chiu theo thi i, khng bao gi a dua vi thi th. Nh ti nng xut chng v vi phm cch bt khut ca mnh, ng c tt c cc ng nghip tn knh, c ngi i khm phc.
Nm 1815, ng 45 tui, hai tai bng nhin u b ic, nhng ng da vo nhng c gng kin cng, d cho tai ic vn son ra c nhng tc phm kit xut, trong s c bn Giao hng hp xng (cng gi l bn Giao hng s 9). Nu nh cc thnh nhn thng c tr tu v phm cch siu phm, thot tc, th trong ci danh hiu Nhc Thnh ca Beethoven khng nhng ch bao hm ni dung ni trn, m li cn hm c phong cch t tng v th nghim c o. Chng ta c th tm trong bn Giao hng nh mnh (cng gi l bn Giao hng s 5) m nghe thy ci tm thanh nh mt trit nhn mun tm hiu ngha chn chnh ca i sng con ngi, cng c th da vo bn Giao hng Anh hng (cng c tn l bn Giao hng s 3) nghe thy nhng g Beethoven ca ngi v t lng tn knh cc anh hng, cng c th da vo bn Giao hng in vin (cng cn c gi l bn Giao hng s 6) nghe thy nhng li u ym hng vng ti thin nhin ca ng. Trong cc tc phm ca Beethoven c hp cc kh nn ca ng, dng kh ca ng, nim hoan lc ca ng v c ni bi ai ca ng. Lnh vc ngh thut v lnh vc t tng m ng t ti th c thi by gi ln cho ti ngy nay cha c mt ngi no khc vn ti c. C th ni Beethoven khng h thn vi danh hiu Nhc Thnh m ngi ta tng cho ng.
Nm sau, nh k thut ca nc Php Mariai quay mt b phim nhan l B qu tc mt tch, thi gian chiu phim di ti 15 pht, li cn vn dng mt s k xo hnh nh c bit nng cao c trnh ngh thut ca b phim. T y v sau, in nh nc Php c mt tc pht trin nh bay, hnh thnh c c mt h thng sn xut in nh. V th nu ni rng nc Php l qu hng ca in nh th iu hon ton ng. Ti sao nh iu khc Ranh tc bc tng Banzac khng c tay? Dapan Nh iu khc ngi Php ni ting ton th gii l Ranh trong sut cuc i ca ng, c c kit tc iu khc qu tht l huy hong. ng c nhng cng hin tuyt vi cho kho tng ngh thut ca nhn loi. Th php sng tc ca Ranh ht sc phong ph, a dng v c tnh ngh thut c o. ng tc bc tng Banzac ni ting sinh ng nh ngi sng, tc ng mnh ti ngi xem ng l mt bo vt iu khc. Nhng bc tng ca bc thy vn hc ny li khng c tay, l v sao vy? Hm tc xong ln u, Ranh ht sc phn khi, gi ngay vi mn ca mnh ti, cho h chim ngng bc tng k nim Banzac m mnh va hon chnh. Lc Ranh ko tm vi ph ln bc tng ra th cc mn ca ng u ku ln v kinh ngc. Trc mt h hin ra mt Banzac trong chic o ng thng thnh, hai tay bt cho trc ngc, mt nhn thng v pha trc nom c v nh va qua mt m cy ba vt v trn mt giy. Trong gi khc ny ng ang a mt nhn cnh tri bnh minh bn ngoi ca s v ang suy ngh p mt tc phm kit xut mi. My ngi mn sinh ca Ranh u b chn ng trc kit tc ca ng thy, nhng trong c ngi ch ci tay trn bc tng v xc ng ni: - Tha thy! Thy tc ci tay ny truyn t tinh thn rt ging, nom c nh tht vy. Xong li khen ny chng h lm cho Ranh cm thy va , tri li ng nhn vai, trn mt l r v tht vng su sc. Ri t nhin, Ranh cm ly con dao iu khc nhm thng vo cnh tay ca Banzac chm xung hai nht. ng tc ny qu tht lm cho my mn sinh c mt n c ngi. Ranh ni: - Hai cnh tay ny tuy l hon m nh th no, nhng li khng nm trong ci th hon chnh ca bc tng iu khc ny. Thi hy cho n t ra i. Mi ngi cn phi nh ly rng trn mt tc phm ngh thut chn chnh th khng th c mt b phn no quan trng hn ci th hon chnh ca n c. Cch nhn su sc ny ca Ranh lm cho cc mn sinh ca ng hiu r thm dng tm ca ng thy. T y v sau bc tng Banzac ca Ranh c lu gi mi mi trong khu rng ngh thut ca th gii, bn cnh cc tc phm khc ca Ranh nh: Nh t tng, Thi k ng thau
Ti sao tng thn V N ct tay tr thnh bo vt him c trn th gii? Dapan Thng hai nm 1820, trn o Milo ca nc Hy Lp, mt nng dn tn l Ooccax ang cy rung th o c di t ln mt bc tng tc hnh mt ngi ph n b ct tay. Qua s gim nh ca cc chuyn gia v kho c, hin vt vn ho ny l mt tc phm ngh thut thuc thi k c Hy Lp, c t th k II trc Cng nguyn. l tng ca n thn tnh yu V N. V sau bc tng thn V N ny c mt ngi Php mua v mang i v Paris. Ngi mua bc tng ny em n hin cho vua nc Php l Lui XVIII. Hi by gi quc vng Lui XVIII nhn bc tng mt mt cnh tay ny, cm thy rng n cha hon m, cho nn quyt nh mi cc nh iu khc ti lm th no cho thn i tnh V N c c hai tay. Tuy nhin bt k nh iu khc no, d suy ngh nt c n th no, thit k ra nhng cnh tay c t th nh th no, nhng va lp hai ci tay tc thm vo bc tng th cui cng vn khng th no lm cho ngi ta va . Tri li c to ra cm tng nh v thm chn, gy tn hi cho m cm ngh thut ca tc phm iu khc. Sau khi bc tng thn V N ct tay c trin lm cng khai Paris, n tng tht l chn ng, mi ngi u kinh ngc, ca ngi tng ng nt tinh xo v v p tuyt trn ca ton bc tng. Ngy nay bc tng iu khc ny c coi l vt bu v gi him c trn i, v c trong vin bo tng Luvr ti th Paris ca nc Php. Cc phin bn ca bc tng thn V N cng c ph bin trn khp th gii, thm nhp vo hng vn gia nh v c coi nh vt tng trng cho ci p. Trung Quc cng c mt tc phm ngh thut tng t nh bc tng ni trn ca Thn i tnh V N. Trong vin bo tng tnh Thim Ty c 1 bc tng B Tt. Khi khai qut di t ln th u, tay, chn u gy t, xong di la r t trn vai xung v cc np lc ca chic vy tun chy nom c nh nc ma xun. Cc np da tht, cc ng nt ca ton thn p n ni ngi ta ngh rng bc tng ng ca v B Tt ny trn tr c mt sc sng thanh xun. V p tn khuyt trn bc tng iu khc c i ny, d khng c hai tay, song vn lm cho ngi ta c th thng qua cc phn cn li ca c th tng tng c v p tuyt vi ca ton thn nhn vt c iu khc. Bc tng thn V N Trung Quc ny hon ton c th so snh vi bo vt iu khc ti Vin bo tng Luvr th Paris ca nc Php.
chu , chy thng ti a Trung Hi ri vt bin, t ti im cui cng l thnh La M. Thng qua con ng thng thng ko di hn by ngn kilmet, lin kt ba lc a chu , chu Phi v chu u, dn tc Hn chuyn ti ton th gii nn k thut nng nghip, th cng nghip tin tin, bao gm c bn pht minh ln ca Trung Quc. Ngc li nhiu sn vt v vn ho c o ca phng Ty nh s t, lc , nho, da chut, c n Pht gio ca n , hi ho ca Hy Lp cng c truyn nhp vo Trung Quc. Nn kinh t v vn ho ca hai min ng Ty, nh c Con ng thng thng ny c giao lu, em li nh hng rt ln cho s pht trin ca nn vn minh th gii. Trn con ng bun bn ny, hi by gi th hng c tr i nhiu nht l t la, mt c sn ca Trung Quc. V th con ng ny c gi l Con ng t la. Nghe ni khi mt v hong La M ln u tin mc b qun o bng t la do Trung Quc sn xut i xem ht gy chn ng c kinh thnh La M. Nm 139 trc Cng nguyn, Trng Khin xut pht i Ty Vc, nhng chng bao lu ng b qun Hung N bt. Sau 11 nm b giam gi, ng trn thot v n nm 126 trc Cng nguyn th tr v c Trng An. Di s ch o ca qun Hung N, khng ch c khu vc H Ty thng ti Ty Vc. Nm 119 trc Cng nguyn, mt ln na Hn V li sai Trng Khin i s Ty Vc. ng ti trc Tn (Nay thuc vng sng Y L v h Y Tc li sai ph s n cc nc i Nguyt Th, An Tc (nay l Iran), Quyn c (n thi c). Sau n nm 115 trc Cng nguyn th tr v Trng An. Do nhng hn ch ca iu kin lch s, s thn Hn cha th theo Con ng thng thng ny m ti c quc La M ca phng Ty. Nu khng, theo li cc s gia, lch s ca th gii s phi vit li.
Quc sang ti b bin pha ng a Trung Hi. V th nh th ni trn cn cha c bit rng phng ng c mt to Trng Thnh hng v. Bi vy ng khng a to Trng Thnh y vo mt trong By k quan th gii v l iu c th hiu c. Cho ti thi k cn i, cch ni v By k quan th gii li c nhng ni dung khc. Hin nay, By k quan th gii m ngi ta ni ch c: u trng c hnh trn thnh La M nc Italia, n bin Phalax Alecxandria nc Ai Cp, Vn L Trng Thnh Trung Quc, cc cng trnh kin trc bng xp hnh vng trn trn bin X Khn nc Anh, ngn thp nghing Pixa Italia, Thp Lu Ly Nam Kinh Trung Quc, Nh th Xphi Ixtambun Th Nh K.
Nht c th i thoi giao lu ngay vi nhng ngi c hc Nht Bn, tt c u da vo nh hng ca truyn thng vn ho Trung Quc vi Nht Bn.
Th vin Quc hi M l mt cng trnh kin trc cao nm tng trn mt hnh vung din tch ti 3 vn m2. Trung tm ca hnh vung y l mt phng c cc to hnh bt gic, ch cho 250 ngi c, bn chung quanh chia lm phng c cho ngh vin, phng c bo, phng hi ho v phng c cho ngi m. Tng s ch ngi l 1500 ch. n nm 1939 pha ng th vin chnh li xy dng mt th vin ph su tng. Ngoi kho sch c th tng tr 10 triu cun, cn c phng c, phng mc lc S sch m Th vin Quc hi M lu tr th ht sc phong ph, s lng c trn tm mi triu sch, hnh v v cc th t liu, hn 33 triu bn tho ca danh nhn. Ti y c c bi din vn nhn thc ca Washington, v Tng thng th nht ca nc M v nhng bi din thuyt khi tranh c ca Tng thng M qua cc kho. C nhng cun sch c xut bn trc th k XVI. Li c nhng t liu hi ho hin i y nht ca nc M, nhng cun bng thu gn nhng t liu ghi m, nhng bn nhc, nhng phim in nh v nhng sch in cho ngi m, cng nh nhng sch c m thanh. Nu nh em cc gi sch trong th vin xp lin tip vi nhau th s c chiu di hn 500 km. Th vin Quc hi M dng phng php qun l hin i. Gia th vin chnh, th vin ph v to nh ln ca Quc hi u c nhng phng tin c gii a sch i, ch cn 45 giy l sch c th c a ti tay c gi. Tnh trung bnh c 10 giy li c mt cun sch hay mt bn t liu c a ti to nh ln ca th vin v c khong hai giy li c mt cun sch c nhp vo kho ca th vin t trn th gii.
Ti sao gii thng Nobel tr thnh gii thng cao qu nht trn th gii?
Gii thng Nobel c t ra theo di chc v vi di sn ca nh ho hc ngi Thu in tn l Nobel. T khi gii ny c trao vo u nm 1901, bao gi n cng c coi l gii thng em li vinh d cao nht cho cc nh khoa hc trn th gii. Gii Nobel c th tr thnh gii thng em li vinh d cao nht trn th gii ch yu l do my nguyn nhn chnh sau y: - u tin l mn tin ca gii thng ny nm mc cao nht c cp nh k, tnh trong s cc gii thng v hc thut v ho bnh. Cc mn tin thng ny c ly ra trong mt phn di sn ca Nobel. Di sn ny gm khong chn triu hai trm nghn la. Mi nm ly ra khong hai mi vn la tin li dng lm phn ln. - Hai l cc gii Nobel c chia ra lm nm hng mc vt l, ho hc, sinh hc hay y hc, vn hc v s nghip ho bnh, u dng thng cho cc nhn vt c cng hin cao nht trong nm y v cc lnh vc ni trn. Danh sch cc nhn vt c thng phi thng qua cc chuyn gia v cc b mn thuc vin khoa hc Hong gia Thu in. Vin nghin cu Calalinxca Thu in, Vin Vn
hc Thu in v Quc hi Na Uy xc nh, sau khi su tm rt nhiu t liu v cn nhc nhiu ln. Trong gn mt trm nm nay, sau khi gii Nobel c t ra, mt s c gii thc c nhng cng hin v i v c o i vi nhan loi trong lnh vc ca mnh. Chng hn, nm 1901, Rnghen l ngi u tin c gii v vt l pht hin quang tuyn X l nhng tia gip cho c th nhn xuyn cc vt v cho n nay vn cn c ng dng rng ri trong c y hc v khoa hc. Li nh b Quyri c gii ho bnh nm 1911 pht hin nguyn t ho hc c tnh phng x Raiom Li nh gii thng vn hc nm 1964 c dnh cho tc gi ngi Php Sactr. Cc sng tc ca ng c t tng phong ph trn ngp tinh thn t do v i tm chn l, c nh hng rt su xa n thi i ca chng ta. Ngi trn th gii ngy cng tha nhn uy tn, tnh khoa hc v nghim tc ca gii Nobel. V th gii Nobel tr thnh iu tng trng cho vinh d ti cao v cng l iu khch l ti cao i vi ngi thnh cng.
Lin X tuyn b sn sng chin u v s bn chm bt c chic tu no ca M mun ngn cn tu ca Lin X, tip theo l 25 chic tu bun hnh qun i v hng Cu-ba. Khong tra ngy 24, i tu bun ca Lin X i ti tuyn phong to ca M. Nguy c bng n chin tranh c th xy ra. Thi gian tri i tng pht, tng pht mt. 10 gi sng ng, cc tu chin hm v tu ngm ca M sn sng nh n. n 10 gi 32 pht, mt b phn tu bun ca Lin X chng li khng i tip v quay u tr li, cn my chic sau khi qun M ln kim tra xc nhn khng ch v kh tn cng, cho php qua tuyn phong to. Ngy hm sau Khrut-xp gi cho Ken-n-i mt bc th ngh: Ch cn M m bo khng tn cng Cu-ba, Lin X s rt ht tn la ra khi lnh th Cu-ba. ng thi yu cu M rt ht tn la t ti Th Nh K. Sau 13 ngy khng hong tn la Cu-ba, cui cng Lin X cng ng rt ht tn la khi Cu-ba. Lin X a tu vo rt ht tn la i di s gim st ca qun M. Ngy 20 thng 11, M tuyn b gii to Cu-ba.
Nga chim t, ng nh nh th lc ca Anh, Php ginh li t ai b mt. Do quyt tm ng v pha Anh, Php v trao cha kho cho gio hi Thin cha. Sa hong Ni-c-la I c tin v cng tc gin. Chng bao lu, qun Nga c mt ngay ngng ca Th Nh K, dn mi lm vn qun t th tn cng. Hai nc Anh, Php cng vi a hm i vo bin -gi. Ngy 3-7-1853, qun Nga t nhin vt sng tn cng nc Th. Thng mi nm qun Th cng tuyn chin vi qun Nga. Chin tranh ng thi n ra trn sng ng ven Hc Hi v Cap-ca-d. Thng 11, ti b Nam Hc Hi thuc pha Bc Th Nh K, qun Th thua to. Thy tnh hnh nguy ngp, hm i ca Anh, Php phi lao vo ngay Hc Hi. Thng 3 nm 1854, Anh v Php chnh thc tuyn chin vi Nga. Cuc chin tranh Nga - Th din bin thnh i chin chu u. Qun Nga buc phi lui khi bn o Ban-cng. Chin tranh Nga - Th nh ri li ngng, ngng ri li nh ko di hn 180 nm. Cui cng Nga chim c li ra Hc Hi, thc hin c bnh trng.
Ln tht bi ny khng lm ngui i bu mu cung nhit chin tranh. Ma xun nm sau, mt cnh qun Thp t qun khong 3 vn ngi do cc Cha phong kin Php, c, ch huy chia lm nhiu ng tin vo Cng-xtan-ti-np. Thng 6 nm 1099, Thp t qun bao vy Gi-ru-xa-lem. Ngy 15-7, sau mt hi hn chin, thnh Gi-ru-xa-lem b chim v b tm trong mu. Thp t qun tr th, tn st khng thng tic. Thy ngi ngn ngang, mu chy thnh sng. Hn mt vn ngi vo t nn trong n th -ma b git ht, h u l nhng ngi gi, ph n v tr em. Thp t qun ly Gi-ru-xa-lem (Jerusalem) lm th , xy dng nn Vng quc Giru-xa-lem. Cng tc G--froa Bui-ng (Godefroy de BuoiUon), ngi Php c a ln lm vua. Ngoi ra, ngi ta cn lp nn Cng quc An-ti-t, B quc -et-xa v B quc Tri-p-li, v danh ngha ba nc ny u ph thuc vo Vng quc Gi-ru-xalem. Nhng cuc chin gia Ch thp v Li lim vn cha kt thc. Gio dn Ix-lam chim li Gi-ru-xa-lem v cc th thnh khc. Thp t qun mun chim li nhng phn t mt. Nm 1203, Thp t qun ng chinh mt ln na, nhng ln ny h nh cp th ng La M, Cng-xtan-ti-np, git hi chnh nhng ngi anh em C c ca h. T s cung nhit ng chinh ca Thp t qun mi chm dt. Thp t qun ng chinh tt c 8 lt. Gio hong cng mun t chc ln th 9, nhng khng cn ai nghe theo na. nm 1291, Ai Cp thu hi nt ca Thp t qun c im cui cng, thnh Ac-co, nh du s tht bi hon ton ca Thp t qun.
Khi ngun ca ngh in, trc ht phi ni n l cc con du v bia khc. Con du l cc hnh v ch khc trn ngc, g hoc . Chng xut hin sm nht vo thi Xun thu Chin quc. Theo S K, sau khi Tn Thu Hong thng nht Trung Quc, mun chin cng ca mnh c lu li mun i, ng cho khc vo bia nhiu ni. Nm 175, theo ngh ca nh hc gi Si Ung, Hong sai khc Ng kinh ca o Nho vo bia , cc hc sinh vit theo. Hai trm nm sau, c ngi pht minh ra phng php v vo bia , to ra n phm u tin trn th gii. Vic s dng con du v khc lu di to iu kin cho ngh in ra i. T tin ta khi s dng con du, vn phi bi ln mt con du mt lp bn in mng, gi l phong n (ph bn). T s gi ca con du, ngi ta khc nhng trang sch ln tm g ging nh khc nhng con du, ri em in. Bn in c nht theo cch ny cn lu li n by gi l cun Kinh Kim Cng vo nm Hm Thng th 9 i nh ng, tc nm 868. Pht minh in bng bn khc a ngh in tin b thm mt bc ln, nhng vic in mt cun sch vn mt qu nhiu thi gian, v cn phi ci tin. Tri qua rt nhiu c gng ca nhiu ngi, n i Tng, Tt Thng pht minh ra li in ch ri. ng ly keo t lm thnh cc phi theo cng mt quy cch. Mi u khc ch ngc, b vo l nung cho cng li, th l thnh cc ch ri (bng s). Ch ri c xp thnh bng, dng mt khung vn bng st, trc ht qut ln vn st mt lp sp v nha thng, sau nht mt ch ri xp vo trong khung. Xp y mt khung lm thnh mt bn. Sau h ln la, sp v nha thng s chy ra, ngi ta li ly mt vn phng p ln, sp v nha thng ng cng li, ch ri s bm cht vo vn st, lc ny chng ta c th qut mc t giy, ln p in. Pht minh ny sau c ci tin ln vi cc ch ri bng ng, bng ch Ngh in ca Trung Quc pht minh gp phn y mnh s pht trin vn ho trn ton th gii. Ngy nay, ngh in cng hon thin cng vi trnh khoa hc hin i.
Tn Thu Hong nghe ni nh th, xut pht t nhu cu phi tng cng chuyn ch, thng tr v n p t tng, tip thu kin ngh ca tha tng L T, ra lnh t ht cc sch s khng thuc v nc Tn cng tt c cc sch Thi Th ang tng tr trong dn gian, k c cc trc tc ca Bch Gia Ch T. Hong li quyt nh t nay v sau, h k no cn dm bn lun v Thi Th th s b cht u, k no dng cc chuyn c xa bi bc vic i nay th s b chm c nh. V th cho nn v s cc in tch vn ho b t ra thnh tro. Sau khi t sch n nm th hai, cc nho sinh cng thm bt mn. sau lng hong , h mng chi Tn Thu Hong l tham nm quyn th, tn bo thnh tnh. Sau khi nhn c nhng tin co gic mt, Tn Thu Hong lp tc phi ngi i iu tra, bt gi cc nho sinh trong thnh Hm Dng thm vn. V cc nho sinh ny t co ln nhau, cho nn Tn Thu Hong ln cn thnh n, em tt c 460 nh nho c lin can n v ny chn sng ht. tc l s kin Phn th thanh nho (t sch v chn nh nho) c ghi trong lch s. Vic Tn Thu Hong t sch v chn nh nho km hm cc t tng chng i, nhng ng thi vic ny cng hu dit nn vn ho lch s. V sau, tuy rng hong ny c c nghe nhng li ca tng, nhng trong mi li ca ngi u c hm bo trc s dit vong cui cng
chng i n cng vi chnh ph nh Thanh, v cc cuc m phn ho bnh chng em li kt qu g c. Nm 1681, Trnh Kinh qua i, ngi ln k v l con th ca ng ta mi mi hai tui tn l Trnh Khc Sng. n thi k ny, hong Khang Hy quyt nh xut qun thu phc i Loan. ng ra lnh cho i tng Thi Lang ch huy. Thi Lang vn l tng c ca qun Trnh quy hng. Qua by ngy m kch chin, Thi Lang chim c 36 hn o Bnh H. Trnh Khc Sng thy quyt tm ca qun i phn tn bn sai ngi i cu ho. Nm 1684, Trnh Khc Sng vng mnh hong Khang Hy v kinh v c phong lm nht ng cng tc, ng thi Khang Hy c ht sc ly lng ca qun chng, t ra i Loan ph i Loan thuc v tnh Phc Kin. T quan h ca i Loan vi lc a ngy cng thm mt thit, kinh t v vn ho cng ngy mt pht trin. Nm 1895, i Loan li b quc Nht xm chim. Mi n nm 1945, nhn dn Trung Quc chin u rt gian kh v dng cm, mi ginh c thng li trong cuc chin tranh khng chin chng Nht. V th i Loan mi tr v vi Trung Quc nhng li b chia ct. Ngy nay, nhn dn hai bn b bin cng mong ngng sm c ngy c on vin.
Trong cuc cch mng Php, ti sao phi dng my chm thi hnh n t hnh?
T xa n nay, thc thi n t hnh, cc dn tc, cc quc gia dng nhng phng php khc nhau. Trung Quc i xa ngoi cht u cn c nhng hnh thc khc nh phanh thy, rc tht La M c i, ti nhn b treo c, thiu sng Cn Php trong thi k cch mng nm 1789, ngi ta ch to ra chic my cht u. My c hai ct tr cao khong 4,5 mt, trn nh bc mt x ngang c treo mt li dao rt sc, v bn trn li dao ny buc mt qu ln bng st, phn di lp mt gi hp bng g kp u ngi t nhn. Khi hnh hnh ch cn th si dy eo l chic dao ri php ngay xung, nh chic ba my ng cc cc cng trng xy dng hin i v u nn nhn b cht t phng. Ti sao ngi Php phi ngh ra cch thi hnh n t hnh nh vy? Trc thi k y, nc Php ngi ta thng cht u phm nhn bng kim hoc ru. Nhng trong cng vic ny cng c s phn bit r rng ca php lut. Ngha l ti nhn thuc gii qu tc b t hnh th dng kim, cn dn thng th dng ru. Th nhng trong thi k Cch mng, ngi ta nu ra nhiu khu hiu i bnh ng cho ngi bnh dn v qu tc trong c kin ngh bnh ng trong t hnh ca mt vin bc s tn l Jordan, thnh vin ca Hi ngh Lp hin.
Nm 1791, kin ngh ny c xem xt v thng qua ti phin hp ca Quc hi Php. Sau chic my chm ra i thc hin s bnh ng trong cc n t hnh cho mi cng dn d l qu tc hay dn thng. iu ng ni l vua Luis XVI, ngi ph chun quyt nh ny v tng sa li dao hnh bn nguyt trn bn thit k u tin ca my chm thnh li dao vt sc bn hn, hon thin cho chic my chm, cng la u bi chnh n sau vi nm. Hin nay nc Php b n t hnh v chic my chm ny c a vo nh bo tng.
ln v rng rm ca chu Phi. Nhng ngi chu u hiu bit v chu Phi qu t, trong mt thi gian di chu Phi ch c coi l mt di b bin, ch khng phi l mt chu lc. Khi ngi chu u v trn bn , phn t ca chu Phi vn b trng. Trn ch v my con sng ln. Ngoi ra ch c nhng con voi. u th k XV, thc dn chu u bt u t chn ln mnh t thn k ny. Nm 1415, ngi B o Nha i qua eo bin Gi-b-ran-ta (Gibraltar) chim thnh X-ta (Centa) ca Ma Rc, xy dng mt cn c im thc dn u tin chu Phi. Thng 3 nm 1488, iat (Baratolomeu Dias) l ngi B o Nha cng vi thu th ca ng b ln cc Nam ca b bin chu Phi. Ni y c quc vng B o Nha t tn l mi Ho Vng c ngha l min t mang li nhng hy vng tt p, nhng n mang li cho chu Phi tai ha hng my trm nm v sau. Song song vi con ng bin mi khai ph, thc dn chu u bt u xm lc chu Phi. Nm 1602 H Lan thnh lp cng ty ng n, nm 1626 li thnh lp cng ty Ty n. Chnh ph H Lan quy nh ly sng Ka-phu- (Kafue) lm gianh gii. Pha ng thuc v cng ty ng n, pha Ty thuc v cng ty Ty n. n na sau th k XVII, Anh v Php tng cng xm lc chu Phi. Hu nh ton b vng ven bin chu Phi u b thc dn phng Ty chim lnh. Sau khi bn thc dn cp xong vng ven bin, chng bt u xm nhp vo ni a vi quy m ln. n nm 1876, Anh chim xong Nam Phi, Zambia, Sieraleono, Ghana v vng ven bin Ni-gie-ria; Php chim Senegal, Algeria, Guinea, B Bin Ng (Ivory Coast), DahoMe nay l B-nanh (Benin); B o Nha chim mt phn sa mc Sahara. n cui th k XIX, cng vi bc qu sang ch ngha quc, cc nc phng Ty tng cng xu x mnh t chu Phi. Nm 1876 h triu tp hp a l quc t Bruc-xen (B), sau khi hi ngh kt thc h vi v bt tay ngay vo hnh ng. D tm xm chim v xu x lc a chu Phi ca bn quc ch ngha gy nn nhng trn u trin min, khi th ao ba sng gm, khi th ngoi giao ngt nht, k kt hip c ny n hip c kia chuyn nhng cc vng t thuc a. Mi n cui th k XIX u th k XX cc nc phng Ty mi n chia xong chu lc ln th nh th gii ny. Trong Php chim 10.790.000 km2, 35,6% din tch chu Phi; Anh chim 8.860.000 km2, 29% chu Phi; c chim 2.340.000 km2, 7,7% chu Phi; B chim 2.340.000, 7,7% chu Phi; Italia chim 2.333.000 km2, 7,75%; B o Nha chim 2.000.000 km2, 7%; Ty Ban Nha chim 300.000 km2, 1% din tch chu Phi. Sang u th k XX, trn lc a chu Phi ch cn -ti--pia v Li-b-ria l cn c lp v danh ngha. Cn tt c cc min t khc u b cc nc chu u chia nhau ht.
Th vin Quc hi M l th vin ln nht th gii. N c xy dng th Washington ti mt ni tao nh, phong cnh rt p. Th vin ny c sng lp nm 1800. Sau n hai ln b t chy trong chin tranh ri n 1888 li c xy dng li v chn nm sau cng trnh mi c hon thnh. Th vin Quc hi M l mt cng trnh kin trc cao nm tng trn mt hnh vung din tch ti 3 vn m2. Trung tm ca hnh vung y l mt phng c cc to hnh bt gic, ch cho 250 ngi c, bn chung quanh chia lm phng c cho ngh vin, phng c bo, phng hi ho v phng c cho ngi m. Tng s ch ngi l 1500 ch. n nm 1939 pha ng th vin chnh li xy dng mt th vin ph su tng. Ngoi kho sch c th tng tr 10 triu cun, cn c phng c, phng mc lc S sch m Th vin Quc hi M lu tr th ht sc phong ph, s lng c trn tm mi triu sch, hnh v v cc th t liu, hn 33 triu bn tho ca danh nhn. Ti y c c bi din vn nhn thc ca Washington, v Tng thng th nht ca nc M v nhng bi din thuyt khi tranh c ca Tng thng M qua cc kho. C nhng cun sch c xut bn trc th k XVI. Li c nhng t liu hi ho hin i y nht ca nc M, nhng cun bng thu gn nhng t liu ghi m, nhng bn nhc, nhng phim in nh v nhng sch in cho ngi m, cng nh nhng sch c m thanh. Nu nh em cc gi sch trong th vin xp lin tip vi nhau th s c chiu di hn 500 km. Th vin Quc hi M dng phng php qun l hin i. Gia th vin chnh, th vin ph v to nh ln ca Quc hi u c nhng phng tin c gii a sch i, ch cn 45 giy l sch c th c a ti tay c gi. Tnh trung bnh c 10 giy li c mt cun sch hay mt bn t liu c a ti to nh ln ca th vin v c khong hai giy li c mt cun sch c nhp vo kho ca th vin t trn th gii.
Ru-do-ven, xng mi i biu cp cao ca 26 nc n hp ti th Oa-sinh-tn tho lun xy dng mt mt trn thng nht chng pht xt. Cc i biu nht tr cho rng cn huy ng ton b lc lng qun s v ti nguyn kinh t ca nc mnh chng li cc nc pht xt c, , Nht. i biu cc nc ra mt bn tuyn b chung. Theo ngh ca Tng thng Ru-d-ven t tn cho bn tuyn ngn l: Tuyn ngn ca Quc gia Lin hp, cc i biu ca 26 nc tn thnh v cng k vo bn tuyn ngn. T thng 8 n thng 10 nm 1944, cc hi ngh gia M, Anh, Lin X ri M, Anh, Trung Quc t chc ti Oa-sinh-tn, quyt nh thnh lp mt t chc quc t sau chin tranh, nht tr vn dng cm t Quc gia Lin Hp Quc m 26 nc k vo bn tuyn b chung, nhng sa li mt cht thnh Lin Hp Quc. Hi ngh cng tho lun v tn ch, nguyn tc v b my, hnh thnh mt b khung hon chnh ca Lin Hp Quc. Thng 2 nm 1945, hi ngh I-an-ta Crm, Lin X gia th tng Anh Sc-sin, tng thng M Ru-d-ven v Xta-lin quyt nh cng vi Trung Quc thnh lp Lin Hp Quc v n ngy 5 thng 3 chnh thc gi th mi cc nc chng pht xt tham gia. Ngy 25 thng 4, 51 on i biu cc nc gm 856 ngi n hp ti San-phran-xi-c, M. y l mt hi ngh quc t ln nht cha tng c trong lch s. Ngy 26 thng 6, Hi ngh thng qua Hin chng Lin Hp Quc, c 153 i biu ca 51 nc k tn. Ngy 24 thng 10, Lin Hp Quc chnh thc tuyn b thnh lp. Cho n nay, Lin Hp Quc bao gm 185 nc v khu vc thnh vin. Lin Hp Quc vn ang pht huy tc dng to ln ca n trong cc cng vic quc t.
Thnh Vaticng nm u?
Gc Ty Bc thn Rm nc c mt ngn i gi l Va-ti-cng. Trn ngn i c mt nh th ln nht th gii, gi l nh th Xanh Pi-t, quanh c mt s cung in to p ng hong, ngi ta gi l cung gio hong. Ngn i Va-ti-cng nh b li l mt quc gia c ch quyn c lp hn hoi. Tn chnh thc ca t nc ny l Thnh quc Va-ti-cng. Lnh th ch vn vn c 0,44 km2, ch bng c cung ca Trung Quc. Dn s cng ch hn 1.000 ngi Nhng c c bu in, pht thanh, truyn hnh, ngn hng v mt i qun thng trc gm 100 v s ngi Thu S, gip tr nghim chnh. Nc ny cng thit lp quan h ngoi giao vi nhiu nc trn th gii. Mc d vy, nh vua, tc gio hong La M ca thnh Va-ti-cng vn than th: Thi th i thay, nay khng cn nh xa na. Ti sao vy? Nm 754, Quc vng ca vng quc Lng-bac-i chim c pha Bc Ita-lia l A-xtn-ph (Astolfe) em qun nh xung pha Nam, tn cng vo La-vi-nium, trung tm thng tr ca quc La M ti , bao vy thnh Rm, ni ca Gio hong. Gio hong Xt-phan II phi cu cu vua Php l P-panh gii cu thnh Rm.
Nm 754, P-panh nh bi ngi Lng-bac-i, gii vy cho thnh Rm. P- panh dng tng c Gio hong min Trung nc dnh c trong chin tranh, bao gm vng La-vi-ni-um v vng ph cn thnh Rm. T Gio hong lp nn mt nc ca Gio hong min Trung nc , thnh Rm tr thnh th ca nc Gio hong. T nm 926 tr i, nc Gio hong tr thnh mt b phn ca quc La M thn thnh. Nm 1198 Anh-n-xng III ng quang ln chc Gio hong, ng nu cao quyn lc ca Gio hong, p vua cc nc chu u phi ci u nghe lnh. Quyn lc ca Gio hong t n nh cao. Cui th k XVIII, qun i Na-p-l-ng qut ngang chu u, chim Rm, Gio hong Pi-e VI b mt quyn lc th tc, chu mt lnh th ca nc Gio hong. Nc Gio hong thnh lp nc Cng ho Rm. Mc d nc Gio hong sau ny c phc hi, nhng khng cn c nh xa na. Phong tro thng nht nc si ni nm 1870, nhn dn tn cng vo nc Gio hong v nc Gio hong sp nhp vo vng quc I-ta-lia. Tn nc Gio hong khng cn na. Nm 1929, Mut-x-li-ni tn u s pht xt mun c s ng h ca Gio hong, k vi Gio hong mt hip nh: Italy cng nhn Va-ti-cng l quc gia c ch quyn ca Gio hong. Gio hong cng nhn s dit vong ca nc Gio hong. Italy tch Vati-cng ra khi thnh Rm, Gio hong lp nn mt trong mt nc, l thnh Vati-cng (To thnh Va-ti-cng).
k trong ho c, quc gia no vi phm s b cc nc khc cng phn i. Tinh thn ch yu ca ho c ny c nh hng quan trng n vic hnh thnh cc lut quc t cn i. Th k XIX, cc nc chu u c nhng cuc hp quc t lp li bin gii gia cc nc, lut quc t c thng qua cc hi ngh ngy nay cng hon thin. Trong c Hi ngh Vin 1814 1815, chnh thc tuyn b cm bun bn n l v chia cp ngoi giao thnh i s, Cng s, v i din. Nm 1856, quy tc trung lp trong Tuyn ngn Pa-ri c hu ht cc nc tip thu. Nm 1899 v 1907 din ra hai Hi ngh ho bnh La Hay thng qua Cng c La Hay, tr thnh php qui quc t mi nc u tun theo. Lut quc t l mt loi php qui ch c hiu lc i vi cc nc tham gia k kt hip c quc t. Trn th gii khng c mt c quan chp php ng trn chnh quyn cc nc, nhng nu c mt nc no vi phm lut quc t, s c th b ct t quan h ngoi giao hoc b phong to ti sn ca nc . Ngoi ra, cc tranh chp gia nc ny vi nc kia c th yu cu to n quc t lm trng ti gii quyt. To n quc t l c quan t php ch yu ca Lin Hip Quc xy dng sau chin tranh th gii ln th hai. To n c t ti La Hay thuc H Lan gm c 15 quan to. Nhng quan to ny do bu c, cc nc xut. i hi ng Lin Hp Quc v Hi ng bo an s tin hnh bu chn. Quan to c nhim k 9 nm, c th c bu nhiu nhim k. Ngi c bu lm quan to ca To n quc t s i din cho ton th gii ch khng i din cho ring nc mnh. Lut quc t l cch gi chung nhng chun tc iu ho quan h cc nc vi nhau, cho nn cng c gi l Cng php quc t. Nhng iu lut gii quyt nhng mc m ca nhn dn trn quc t c gi l T php quc t.
cho chu Phi tai ha hng my trm nm v sau. Song song vi con ng bin mi khai ph, thc dn chu u bt u xm lc chu Phi. Nm 1602 H Lan thnh lp cng ty ng n, nm 1626 li thnh lp cng ty Ty n. Chnh ph H Lan quy nh ly sng Ka-phu- (Kafue) lm gianh gii. Pha ng thuc v cng ty ng n, pha Ty thuc v cng ty Ty n. n na sau th k XVII, Anh v Php tng cng xm lc chu Phi. Hu nh ton b vng ven bin chu Phi u b thc dn phng Ty chim lnh. Sau khi bn thc dn cp xong vng ven bin, chng bt u xm nhp vo ni a vi quy m ln. n nm 1876, Anh chim xong Nam Phi, Zambia, Sieraleono, Ghana v vng ven bin Ni-gie-ria; Php chim Senegal, Algeria, Guinea, B Bin Ng (Ivory Coast), DahoMe nay l B-nanh (Benin); B o Nha chim mt phn sa mc Sahara. n cui th k XIX, cng vi bc qu sang ch ngha quc, cc nc phng Ty tng cng xu x mnh t chu Phi. Nm 1876 h triu tp hp a l quc t Bruc-xen (B), sau khi hi ngh kt thc h vi v bt tay ngay vo hnh ng. D tm xm chim v xu x lc a chu Phi ca bn quc ch ngha gy nn nhng trn u trin min, khi th ao ba sng gm, khi th ngoi giao ngt nht, k kt hip c ny n hip c kia chuyn nhng cc vng t thuc a. Mi n cui th k XIX u th k XX cc nc phng Ty mi n chia xong chu lc ln th nh th gii ny. Trong Php chim 10.790.000 km2, 35,6% din tch chu Phi; Anh chim 8.860.000 km2, 29% chu Phi; c chim 2.340.000 km2, 7,7% chu Phi; B chim 2.340.000, 7,7% chu Phi; Italia chim 2.333.000 km2, 7,75%; B o Nha chim 2.000.000 km2, 7%; Ty Ban Nha chim 300.000 km2, 1% din tch chu Phi. Sang u th k XX, trn lc a chu Phi ch cn -ti--pia v Li-b-ria l cn c lp v danh ngha. Cn tt c cc min t khc u b cc nc chu u chia nhau ht.
chin tranh sn bt n l gia cc b lc da en vi nhau. Sau mi cuc chin tranh, s n l bt c c em bn, th l n l tr thnh chin li phm ca t trng. Nhng chin li phm ny c nh du nung , di s xua ui bng roi vt, dn h ti b bin. Bn thc dn mua nhng thanh nin nam n kho mnh, em h nht vo nhng cn hm trong cc pho i bun n l ngay b bin, i tu bun n, cc n l chui ra khi hm v b la xung tu. H phi sng thi gian di trong cc nh t di ng , chu ng mt chuyn i bin y kh i. Thuyn i trn bin nhit i rt di ngy, trong khoang thuyn phn v nc tiu thi ra ba bi, hi thi khng chu ni, i khi theo gi lan i n my cy s trn mt bin. N l phn ln b bnh, n khng no, khng c ung nc ngt, hi chng i l b nh p, git hi. Hng ngy u c n l cht i, cht kht, cht bnh hoc b nh cht, xc n l b qung xung bin. Thuyn bun n chu M, bn n l b rao bn cho cc ch trang tri, ch m, sau cht y hng ho do n l lm ra chuyn v chu u. Thi by gi, ngi ta gi thuyn bun cht hng ho r mt sn xut chu u ch sang chu Phi l Xut chuyn; em n l mua c chu Phi sang chu M l Trung chuyn; em sn vt do n l mang v chu u l Quy chuyn. Trong hnh trnh vn chuyn tam gic ny, ngi n l l hng ho tht s quan trng. C ngi d tnh, trong hn 300 nm t th k XVI n th k XIX, bn thc dn chu u cp t chu Phi 15 triu ngi. Mi ngi n chu M, c 4-5 ngi da en b cht trong khi sn ui hoc vn chuyn. Nu k c s ngi da en b em n chu u, chu i Dng v cc o Thi Bnh Dng, chu Phi tn tht khong 100 triu ngi. Bun bn n l tn nhn mang li s giu c kinh khng cho bn thc dn chu u, ng thi mang n cho nhn dn chu Phi tai ho khng khip.
nht ca Quc vng l Cng tc Xa-mai-xai-th ra lnh cho th h b mt theo di hot ng ca gia tc Giooc. V Nc khng th mt ngy khng vua, ngh vin triu tp cuc hp cng nhau c Rist ln lm H quc cng. Ri-st ln nm quyn lc, qut sch mi tr ngi ng cho b t cng tc Xa-mai-xai-th v ti danh: Lm tht th Nooc-mng-i v tham ca cng. Nhng chng bao lu, thng 12 nm 1454, Hen-ri VI bng nhin khi bnh. ng nm li chnh quyn v bi chc H quc cng ca Ri-st. Tip l phc chc cho Xa-mai-xai-th; mt khc, theo kin ca hong hu Mac-ga-ret, tm bin php phng s thoi v ca ngi anh h Ri-st. Ri-st rt tc gin vi quay v phng Nam. Nm sau ng ngh th tiu Cng tc Xa-mai-xai-th ti Kent loi tr k xu bn cnh Vua. Nhng Hen-ri VI khng ng v ch trch ng v hnh vi phn nghch. Nh vy l cuc chin tranh 30 nm c chm ngi. Cuc chin tranh gia cc qu tc phong kin ginh ngi bu ny c gi l Chin tranh hoa hng. Thng 5 nm , Ri-st ging cao ngn c c gia huy dng hc mnh l Bng hng trng, dn i qun tin nh Vua Hen-ri VI. Hai bn nghnh chin ti Xanh An-be, kt qu ca trn ny l qun Lan-cat-xt i bi, Cng tc Xa-mai-xai-th b git, vua Henri VI b bt lm t binh. Qun Giooc tha thng tin v Lun n, Ri-st li lm H quc cng, kim sot triu chnh nc Anh. Hong hu Mac-ga-ret l cng cha nc Php cng con trai mnh lnh o qun Lancat-xt tip tc chin u vi qun Giooc. Thng 12 nm 1460, trong trn Vec-phen- nh bi qun Giooc, bt sng Ri-st v em x t bu u trc cng chng. Cuc chin hoa hng vn tip tc vi mc ch tr th v chim lnh ngi bu gia cc th h lin tip ca hai dng h Giooc v Lan-cat-xt. Cuc chin ko di 30 nm mi kt thc vi thng li thuc v Hen-ri Tu-phn tc vua Hen-ri VII.
Lan ri b sang Anh. Cc nc khng bit i ph vi bnh ny ra sao, cc thy thuc u b tay, khng phng cu cha. Bnh dch hch honh hnh i lc chu u khin cho nc Anh rt kinh s. H may mn c hn o Ang-l l phng tuyn bo v. Chc t thn khng n c y. No ng khoa hc cha pht trin, cha tm ra mt bin php phng nga dch bnh, cho nn cui cng dch hch vn b sang Anh. Ngi nhim bnh dch hch, ton thn cm thy au n, tip n l b st cao, trn tay v mt xut hin nhng chm en. Ngi chu u khi pht hin thy nh ai c ngi mc bnh ny, c nh s b ui i, nh b t sch. Nhng dch bnh vn lan rng, nh ny t li n nh kia t. Bnh dch hch tn cng Lun n lm cht hn mi vn ngi. S lan truyn bnh dch hch ny tn cng mnh m cc thnh ph Ty u, nhng thnh ph phn vinh bng chc tr nn suy tn, hoang vng. Nhng thy thuc ca cc nc phi u tranh vi cn bnh ny. H cch ly ngi bnh, dng tt c cc loi thuc cha tr cc triu chng bnh. Nhiu bc s phi hy sinh tnh mng Bnh dch hch git hi nhiu ngi, nhng qua cuc chin u ny, ngi ta bit nhiu phng php phng chng hu hiu. Chnh ph cc nc a ra cc php lnh ngn chn dch hch lan truyn. Thnh V-ni-d ca Italy ban b lnh cm mi nh bun nhim bnh hoc nghi l nhim bnh u khng c vo thnh. C nhng ni quy nh thu th phi sng ni thong kh v y nh nng 30 ngy, ri mi c vo thnh ph ca h. C ni t trm kim dch nh ngoi cng nh Mac-xy chng hn. qun l ngun nc, ngi ta t ra mt chc quan chuyn trng coi kim sot ngun nc. Ngi ta trao trng trch cho nhng ngi lm cng tc y t. Nh c gng , bnh dch hch c ngn chn li. Nhng nm 1353, 1362, 1364 tuy vn c dch chu u, nhng tc hi khng ln lm. Dch hch chu u vo th k XIV, khin chi nhiu thnh ph tr nn hoang vng, nh hng n nn kinh t, lm cht hng triu ngi. Nhng sau cuc chin u vi t thn dch hch khin cho ngnh y t tin b v pht trin mnh m.
Ti min Bc Tiu gip ranh vi quc ng La M, mt s v s theo o I-xlam ko b kt ng t xng l cc Ca chi, h ging ngn c Thnh chin ca o Ixlam, nhiu ln nh chim lnh th ca quc ng La M. Mt ngi tn l An-tcrun, mt th lnh ngi Tuyc tho nguyn Trung tp hp c kh nhiu Ca chi rt thin chin, nh m ng khng ngng m rng vng t. Nm 1282, Ant-crun t th, con ca ng l -man ln k nghip, nh bi quc ng La M, chim thm mt vng t ln. Khong nm 1300, -xman tuyn b c lp, t xng l A-mia (nguyn th). Qun ca -xman u c gi l -man Tuyc. Nm 1317, -xman tin cng thnh Pu-ru-xa. Thnh ny l mt ni him yu ca ng La M pha Bc Tiu , c phng th rt cht. Sau khi chim c thnh Pu-ru-xa, -xman ng ti y, khng ch eo bin ac-a-nen, con ng quan trng thng sang chu u. Nc mi thnh lp ny mang tn ng, gi l quc t-t-man. Nm 1926, -xman la i, con ca -xman l Un-ban ln k v. ng xy dng mt i qun thng trc hng mnh, lin tc xm lc cc nc xung quanh. Trong 10 nm, c bn gt hn th lc ng La M ra khi Tiu . Un-ban cng coi trng c v mt chnh tr, bc u xy dng c cc th ch ca mt Quc gia, thc hin ch tuyn qun, phong t cho ngi c cng, coi trng gio dc, xy dng trng hc ca ngi t-t-man. Un-ban cn li dng mu thun trong ni b ca ng La M can thip vo. Nm 1354, Un-ban chim lnh Ca-ri-p-ri, xy dng Pho i u tin, u cu nh chim chu u. Con ng l Mu-rat sau khi k v khng gi l A-mia na, t gi l Xuntan, tip tc tng cng tn cng ng La M. Nm 1361 chim th trn quan trng l Pho i A-t-ri-a v di v , i tn l -tin-ny. By gi ngi Th Nh K khng ngng dn v Ban-cng. quc ng La M ch cn gi li c thnh Cng-xtan-ti-np n l. Tha c quc t-t-man thn tnh lun phn t min Nam Xan-v-a ca cc nc vng Ban-cng. Nm 1396, qun t-t-man di s ch huy ca Xun-tan Ba--rai chin thng i qun Thp t qun ca nhiu nc chu u (do Gio hong gip ) ti N-kh (trn t Bungari ngy nay). n cui th k XIV, quc t-t-man kim sot ton vng Ban-cng. Nm 1402 trong cuc i chin vi quc Ti-mua Trung , Xun-tan Ba-e-rai b bt sng. quc t-t-man suy yu trong mt thi gian. Nm 1451, M-ha-met nh k v, quyt tm tiu dit ng La M. Thng 4 nm 1453, M-ha-met II ch thn dn i qun nh chim Cng-xtan-ti-np. ch ng La M tn ti hn 1000 nm b dit vong. Bn nm sau, M-ha-met II li di n Cngxtan-ti-np, i tn l I-xtan-bun. Thi k X-ri-mu thng tr, quc ny li chim Xi-ri, Ai Cp, Mai-ca Mai-ti-na. T nm 1520 n nm 1566, ngi k v X-ri-mu l Xu-li-man I t n thi k cc thnh. V chnh tr gia, qun s gia ni ting ny c tn xng l i . ng lin tc chinh chin Trung u, Ty v Bc Phi. Nm 1521 ng dn qun chim Ben-g-rat. Nm 1526 i nh Hungari, 29-8 chim th Bu-a, tiu dit Hungari. Nm 1529 ng li dn i qun nh Vin, khin cho c chu u rung ng. chu , h nhiu ln nh bi
Ba T, chim Irc, Croatia, Ty Ac-m-ni. Bc Phi, h ln lt chim Li-bng, Angi-ri, Tuy-ni-di tranh hng trn a Trung Hi. Lc ny h tr thnh mt quc ln xuyn qua 3 chu lc u, , Phi Ci cht ca Xu-ri-man nh du s kt thc thi k cc thnh ca quc t-tman. Nm 1572, hm i Th Nh K b lin qun V-ni-d v Ty Ban Nha tiu dit. T quc t-t-man suy yu dn. n nm 1922, quc t-t-man chm dt sau cuc cch mng Cng ho.
hm i ca Anh, Php phi lao vo ngay Hc Hi. Thng 3 nm 1854, Anh v Php chnh thc tuyn chin vi Nga. Cuc chin tranh Nga - Th din bin thnh i chin chu u. Qun Nga buc phi lui khi bn o Ban-cng. Chin tranh Nga - Th nh ri li ngng, ngng ri li nh ko di hn 180 nm. Cui cng Nga chim c li ra Hc Hi, thc hin c bnh trng.
thnh sng. Hn mt vn ngi vo t nn trong n th -ma b git ht, h u l nhng ngi gi, ph n v tr em. Thp t qun ly Gi-ru-xa-lem (Jerusalem) lm th , xy dng nn Vng quc Giru-xa-lem. Cng tc G--froa Bui-ng (Godefroy de BuoiUon), ngi Php c a ln lm vua. Ngoi ra, ngi ta cn lp nn Cng quc An-ti-t, B quc -et-xa v B quc Tri-p-li, v danh ngha ba nc ny u ph thuc vo Vng quc Gi-ru-xalem. Nhng cuc chin gia Ch thp v Li lim vn cha kt thc. Gio dn Ix-lam chim li Gi-ru-xa-lem v cc th thnh khc. Thp t qun mun chim li nhng phn t mt. Nm 1203, Thp t qun ng chinh mt ln na, nhng ln ny h nh cp th ng La M, Cng-xtan-ti-np, git hi chnh nhng ngi anh em C c ca h. T s cung nhit ng chinh ca Thp t qun mi chm dt. Thp t qun ng chinh tt c 8 lt. Gio hong cng mun t chc ln th 9, nhng khng cn ai nghe theo na. nm 1291, Ai Cp thu hi nt ca Thp t qun c im cui cng, thnh Ac-co, nh du s tht bi hon ton ca Thp t qun.
Vic s dng con du v khc lu di to iu kin cho ngh in ra i. T tin ta khi s dng con du, vn phi bi ln mt con du mt lp bn in mng, gi l phong n (ph bn). T s gi ca con du, ngi ta khc nhng trang sch ln tm g ging nh khc nhng con du, ri em in. Bn in c nht theo cch ny cn lu li n by gi l cun Kinh Kim Cng vo nm Hm Thng th 9 i nh ng, tc nm 868. Pht minh in bng bn khc a ngh in tin b thm mt bc ln, nhng vic in mt cun sch vn mt qu nhiu thi gian, v cn phi ci tin. Tri qua rt nhiu c gng ca nhiu ngi, n i Tng, Tt Thng pht minh ra li in ch ri. ng ly keo t lm thnh cc phi theo cng mt quy cch. Mi u khc ch ngc, b vo l nung cho cng li, th l thnh cc ch ri (bng s). Ch ri c xp thnh bng, dng mt khung vn bng st, trc ht qut ln vn st mt lp sp v nha thng, sau nht mt ch ri xp vo trong khung. Xp y mt khung lm thnh mt bn. Sau h ln la, sp v nha thng s chy ra, ngi ta li ly mt vn phng p ln, sp v nha thng ng cng li, ch ri s bm cht vo vn st, lc ny chng ta c th qut mc t giy, ln p in. Pht minh ny sau c ci tin ln vi cc ch ri bng ng, bng ch Ngh in ca Trung Quc pht minh gp phn y mnh s pht trin vn ho trn ton th gii. Ngy nay, ngh in cng hon thin cng vi trnh khoa hc hin i.
Sau khi Trng o Lng qua i, con trai ng l Trng Honh v chu ng l Trng L tip tc truyn o v tn Trng o Lng lm Thin s. V th o Nm u go cng c gi l o Thin s n cui i ng Hn, Trng Gic chnh l ngi sau ny tr thnh lnh t ca cuc khi ngha nng dn Hong Cn (Khn vng), li sng lp ring o Thi Bnh, ly kinh Thi Bnh lm kinh in ch yu. ng da vo vic cha bnh truyn o. Trong vng mi nm tri, s tn ln ti mi vn ngi. Nm 184 sau Cng nguyn, Trng Gic pht ng khi ngha, kt hp vi Trng L, tr thnh ngn c dn dt nng dn v xy dng nn hai gio phi ln nht ca o gio trong thi k u tin. Sang n i ng, i Tng, do s xng ca cc hong ng Cao Tng, Tng Huy Tng, o gio dn dn c pht trin hng thnh. n triu i nh Nguyn, phi Ton Chn do Vng Trng Dng sng lp tr thnh mn phi ch yu ca o gio. T y v sau, o gio chnh thc phn thnh hai gio phi ln l Chnh Nht v Ton Chn. n i Minh v i Thanh, o gio bt u t thnh chuyn sang suy.
Rt nhiu ngi Do Thi, sau khi di c n chu u, b nh cm quyn theo C c gio coi l k phn bi Cha Cu th Jesus nn b bc hi, khng c quyn s hu t ai. V th, dn Do Thi ch yu sng da vo bun bn. Nhng khi tch lu c mt s ti sn, h li b giai cp thng tr ni n c tr tm cch cp ot, git hi v xua ui. Vy ngi Do Thi ch cn cch ri n ni khc. V l do , hng ngn nm nay, dn tc Do Thi dn dn phiu bt, tn mt khp ni trn th gii.
Trong cuc cch mng Php, ti sao phi dng my chm thi hnh n t hnh?
T xa n nay, thc thi n t hnh, cc dn tc, cc quc gia dng nhng phng php khc nhau. Trung Quc i xa ngoi cht u cn c nhng hnh thc khc nh phanh thy, rc tht La M c i, ti nhn b treo c, thiu sng Cn Php trong thi k cch mng nm 1789, ngi ta ch to ra chic my cht u. My c hai ct tr cao khong 4,5 mt, trn nh bc mt x ngang c treo mt li dao rt sc, v bn trn li dao ny buc mt qu ln bng st, phn di lp mt gi hp bng g kp u ngi t nhn. Khi hnh hnh ch cn th si dy eo l chic dao ri php ngay xung, nh chic ba my ng cc cc cng trng xy dng hin i v u nn nhn b cht t phng. Ti sao ngi Php phi ngh ra cch thi hnh n t hnh nh vy? Trc thi k y, nc Php ngi ta thng cht u phm nhn bng kim hoc ru. Nhng trong cng vic ny cng c s phn bit r rng ca php lut. Ngha l ti nhn thuc gii qu tc b t hnh th dng kim, cn dn thng th dng ru. Th nhng trong thi k Cch mng, ngi ta nu ra nhiu khu hiu i bnh ng cho ngi bnh dn v qu tc trong c kin ngh bnh ng trong t hnh ca mt vin bc s tn l Jordan, thnh vin ca Hi ngh Lp hin. Nm 1791, kin ngh ny c xem xt v thng qua ti phin hp ca Quc hi Php. Sau chic my chm ra i thc hin s bnh ng trong cc n t hnh cho mi cng dn d l qu tc hay dn thng. iu ng ni l vua Luis XVI, ngi ph chun quyt nh ny v tng sa li dao hnh bn nguyt trn bn thit k u tin ca my chm thnh li dao vt sc bn hn, hon thin cho chic my chm, cng la u bi chnh n sau vi nm. Hin nay nc Php b n t hnh v chic my chm ny c a vo nh bo tng.
Nm 1624, bn thc dn H Lan xm chim i Loan, nhn dn i Loan khng ngng khi ngha chng li quyn thng tr thc dn ca chng. Nm 1661, anh hng dn tc l Trnh Thnh Cng ch huy nhiu vn tng s bt u thu phc i Loan. H b ln cng Ho Liu (trong a phn i Loan), do c c s ng h rt to ln ca nhn dn i Loan, h tin ti vy nh thnh Xch Khm l ni c tng c ph H Lan. Sau tm thng chin u, bn thc dn H Lan cui cng cng phi u hng. Trnh Thnh Cng thu phc i Loan khng c bao lu th mc bnh qua i. Con trai ng l Trnh Kinh ln thay ng cai qun i Loan. Khi ngi lm ch v chnh tr trn i Lc l hong Khang Hy ca triu nh Mn Thanh, i vi i Loan ng ta p dng phng chm: d dnh lm cho quy phc v tng sai ngi vt bin sang i Loan m phn ho bnh vi Trnh Kinh. Nhng hi Trnh Thnh Cng cn sng, ng tng c v hong lu vong triu Nam Minh ban cho h Chu km theo danh hiu Quc Tnh Da, v th hai b con h Trnh gi thi chng i n cng vi chnh ph nh Thanh, v cc cuc m phn ho bnh chng em li kt qu g c. Nm 1681, Trnh Kinh qua i, ngi ln k v l con th ca ng ta mi mi hai tui tn l Trnh Khc Sng. n thi k ny, hong Khang Hy quyt nh xut qun thu phc i Loan. ng ra lnh cho i tng Thi Lang ch huy. Thi Lang vn l tng c ca qun Trnh quy hng. Qua by ngy m kch chin, Thi Lang chim c 36 hn o Bnh H. Trnh Khc Sng thy quyt tm ca qun i phn tn bn sai ngi i cu ho. Nm 1684, Trnh Khc Sng vng mnh hong Khang Hy v kinh v c phong lm nht ng cng tc, ng thi Khang Hy c ht sc ly lng ca qun chng, t ra i Loan ph i Loan thuc v tnh Phc Kin. T quan h ca i Loan vi lc a ngy cng thm mt thit, kinh t v vn ho cng ngy mt pht trin. Nm 1895, i Loan li b quc Nht xm chim. Mi n nm 1945, nhn dn Trung Quc chin u rt gian kh v dng cm, mi ginh c thng li trong cuc chin tranh khng chin chng Nht. V th i Loan mi tr v vi Trung Quc nhng li b chia ct. Ngy nay, nhn dn hai bn b bin cng mong ngng sm c ngy c on vin.
nhau chuyn thnh cc qun huyn, lm cho thin h thi bnh, cng lao y ca Tn Thu Hong tht l bt h. Nhng hc s Thun Vu Vit ng dy cng kch ch qun huyn. Hn na ng ta cn yu cu da vo th ch ca i xa ct t phong hu cho cc t. Lc by gi tha tng L T ng ln bc b cc lun im ca Thun Vu Vit, ri li mn vn ny ni rng ra rng nhng k c sch ch quen lun bn Thi Th, dng nhng chuyn i xa bi bc cng vic ngy nay, gy m cm, lm hn lon lng ngi, v th nht nh phi em h ra m trng tr tht nghim mi c. Tn Thu Hong nghe ni nh th, xut pht t nhu cu phi tng cng chuyn ch, thng tr v n p t tng, tip thu kin ngh ca tha tng L T, ra lnh t ht cc sch s khng thuc v nc Tn cng tt c cc sch Thi Th ang tng tr trong dn gian, k c cc trc tc ca Bch Gia Ch T. Hong li quyt nh t nay v sau, h k no cn dm bn lun v Thi Th th s b cht u, k no dng cc chuyn c xa bi bc vic i nay th s b chm c nh. V th cho nn v s cc in tch vn ho b t ra thnh tro. Sau khi t sch n nm th hai, cc nho sinh cng thm bt mn. sau lng hong , h mng chi Tn Thu Hong l tham nm quyn th, tn bo thnh tnh. Sau khi nhn c nhng tin co gic mt, Tn Thu Hong lp tc phi ngi i iu tra, bt gi cc nho sinh trong thnh Hm Dng thm vn. V cc nho sinh ny t co ln nhau, cho nn Tn Thu Hong ln cn thnh n, em tt c 460 nh nho c lin can n v ny chn sng ht. tc l s kin Phn th thanh nho (t sch v chn nh nho) c ghi trong lch s. Vic Tn Thu Hong t sch v chn nh nho km hm cc t tng chng i, nhng ng thi vic ny cng hu dit nn vn ho lch s. V sau, tuy rng hong ny c c nghe nhng li ca tng, nhng trong mi li ca ngi u c hm bo trc s dit vong cui cng
u tin Tn Thu Hong xc lp ch hong ca mnh, xy dng quyn uy ti cao ca bn thn. Bn di hong khng c chc cng, chn chc khanh nhng t chc c mt chnh ph trung ng, cc b phn chia nhau qun l cc phng din v qun s v v chnh tr. V mt a phng th Tn Thu Hong cho p dng ch qun huyn, ton quc c chia ra thnh 36 qun, bn di qun t huyn, cc qun v cc huyn chu s qun l ca nhng cp quan li nh qun th, huyn lnh do trung ng b nhim, tc l chnh th phong kin trung ng tp quyn. Hn hai nghn nm nay, trong lch s Trung Quc, cc vng triu phong kin lun lun thay i nhau theo thi gian, nhng chnh th phong kin do Tn Thu Hong sng lp vn mi mi c ko di khng suy chuyn, v th c li khen ngi ngn i u thc chnh s ca nh Tn Hai l Tn Thu Hong ban b rt nhiu sc lnh hnh chnh thng nht cc th ch , ng ta quy nh rng nc Tn thng nht ch cn o, p dng rng ri trong phm vi ton quc. ng tin hnh trn c l vung ca nh Tn tr thnh ng tin thng nht ca ton quc, kiu ch tiu trin qun ho tr thnh kiu ch tiu chun ca ton quc. Tt c nhng s ci cch c tnh cht lch s nh th nh hng ti th lc tp qun ca hng triu con ngi v biu hin r tinh thn tin b ca Tn Thu Hong. Ba l Tn Thu Hong mun cng c cng vic bin phng, tng cng sc khng ch ca nc Tn i vi ton lnh th, cho nn ng ta pht ng nhn dn ton quc xy dng Vn L Trng Thnh min Bc bt u t Lm Thao pha Ty v ra ti Liu ng pha ng, cn Phng nam ng ta cho o Linh C ni lin dng nc ca hai con sng Tng Thu v Ly Thu. Ngoi ra ng cn cho lm nhng con ng m l ly Hm Dng lm trung tm v tun ra t pha, nh tng cng c s giao lu kinh t v vn ho gia cc dn tc, lm cho vng triu nh Tn tr thnh mt quc gia phong kin u tin thng nht v c nhiu dn tc. Vng triu nh Tn do vua Tn Doanh Chnh sng lp ch tn ti vn vn c 15 nm ri b lt , nhng ngi sng lp ra n l Tn Thu Hong bit thun theo tro lu lch s, hon thnh s nghip thng nht ln lao, xy dng c mt quc gia phong kin trung ng tp quyn, theo hnh thc chuyn ch. R rng l mt v hong c cng lao phi thng. V th c ngi sau tn xng l Thin c nht (Hong th nht ca mun i).
i. Nm 473 trc Cng nguyn, nc Vit dit li nc Ng, truyn thuyt k li rng Ty Thi theo quan i phu Phm Li ca nc Vit b vo Ty H. i m nhn th hai l Vng Chiu Qun thi Ty Hn, tn Tng. Nng vn l mt cung n ca Hn Nguyn . Nm 33 trc Cng Nguyn, cha Thin Vu H Hn T ca th tc Hung N xin ho thn vi triu nh nh Hn. Chiu Qun t nguyn xin i xa ly cha Hung N v c phong l Ninh H Yn Hung. Trong hn su mi nm Vng Chiu Qun i ho thn, Hung N v triu nh nh Hn i x vi nhau rt ho mc. Vng Chiu Qun l ngi cng hin rt nhiu cho an ninh quc gia v quan h ho mc gia hai dn tc. i m nhn th ba l iu Thuyn, mt nhn vt trong b tiu thuyt c in tr danh Tam Quc Din Ngha. Nng sng di i Hn Hin (190 220 sau Cng Nguyn). iu Thuyn l ca k trong ph quan t Vng Don (chc quan qun l rung t v nhn khu trong nc). V thi s ng Trc chuyn quyn honh hnh tn bo, iu Thuyn mun gp phn dit tr ng Trc t nguyn hin thn gip Vng Don, dng k lin hon ly gin c quan h gia ng Trc v con nui ca hn l i tng L B. Cui cng iu Thuyn mn c tay L B git ng Trc. i m nhn th t l Dng Ngc Hon i ng. Nm 745 sau Cng nguyn, nng c ng Huyn Tng phong lm qu phi. Dng Ngc Hon thc ra khng quan tm g n chuyn chnh tr trong triu nh, nhng v nng c ng Huyn Tng ht sc yu qu, cho nn khng nhng ch v em gi nng c phong lm phu nhn, m n ngi anh em con ch con bc ca nng l Dng Quc Trung cng c th thao tng vic triu chnh. Nm 775 sau Cng nguyn, An Lc Sn dy binh lm lon vi danh ngha dit tr Dng Quc Trung. Sau khi Dng Quc Trung b git, Dng Ngc Hon cng b treo c.
n triu Hn, cc dn tc thiu s Hung N, Tin Ti, , Khng vn sng trong hai min Bc v Ty Bc, bt u di c vi s lng ln vo ni a. n hai triu Ngu v Tn th cc dn tc thiu s vng Quan Trung chim ti na s dn. Do nh hng ca nn vn ho Hoa h, phng thc sn xut cng nh phng thc sinh hot ca h cng thay i ln v h dn dn thng nht vi hai dn tc bn a, khin thi k Ngu - Tn tr thnh thi k th hai ca qu trnh thng nht dn tc. Hai triu i Tng v Nguyn l thi k th ba ca qu trnh thng nht dn tc. Trong thi k ny cc dn tc Khit an, N Chn, Mng C, ln lt xm nhp Trung Nguyn v trong khi cng c quyn thng tr ca mnh, h cng b nn vn ho Trung Nguyn ng ho. n thi k ny, tn gi ngi Hn (Hn nhn, Hn nhi) tr nn kh ph bin, nhng vn cha tr thnh tn gi chnh thc ca dn tc. Khi nc Trung Hoa Quc dn thnh lp, t xc nh l mt nc cng ho ca nm dn tc Hn, Mn, Mng, Hi, Tng, hai ch Hn tc mi thc s tr thnh tn gi dn tc ca cng ng ngi Hn.
Chu Nguyn Chng tr thnh v hong khai quc ca Trung Quc nh th no?
Nm 1368 ti kinh c Nam Kinh c hnh mt in l long trng, a mt v ho thng n my ln ngi hong . chnh l hong khai quc Chu Nguyn Chng ca triu Minh. Chu Nguyn Chng (1328 1398) l ngi Phng Dng tnh An Huy. Xut thn t mt gia nh ngho kh, hi nh ng tng chn tru cho a ch. V sau c cha v anh ca ng u qua i. Chu Nguyn Chng phi ct tc i tu v xin n my qua ngy. Ba nm sau, Quch T Hng lnh o nng dn khi ngha, Chu Nguyn Chng bn b o c sa i theo qun khi ngha. V gan d v c u c thng minh hn ngi, cho nn chng bao lu sau Chu Nguyn Chng tr thnh mt nhn vt xut sc trn chin trng ca qun khi ngha. Nm 1355 l nm c tnh cht quyt nh i vi thnh cng ca Chu Nguyn Chng. ng em qun vt qua Trng Giang, tin xung Giang Nam l mt vng kinh t tr ph. V cc tng ca ng phn ln l ngi Giang Bc khng n ri xa c hng cho nn thi gian hnh qun b ko di. dt tm tnh y ca h, Chu Nguyn Chng bn sai ct t ht dy neo thuyn, y tt c thuyn chm xung sng. Cc tng s thy khng cn ng no v na, cho nn u dng cm lao v pha trc, nh mt trn chim c Nam Kinh. V ch tng ca triu nh nh Nguyn cht trn, cho nn nhng k sng st ca qun Nguyn u u hng. Chu Nguyn Chng bn ly Nam Kinh lm cn c a, nh ra chin lc p tng cao, tch tr nhiu lng thc, cha
vi vng xng vng, sau ng i khuch trng th lc, cng c bn p n nh v xy dng cn c vng chc. Nm 1368, trn quyt chin m mn. u tin, Chu Nguyn Chng tin nh Trn Hu Lng vng Hoa Nam ng thi cng khai cng b ct t quan h vi qun Hng Cn. ng phi ngi i n Tiu Minh Vng Hn Lm Nhi, nhng tha lc Hn Lm Nhi khng phng b, Chu Nguyn Chng dm hn cht ui di y sng, sau li bnh nh c Chng S Thnh, nh bi c Phng Cc Trn ct c min ng Trit Giang, ri phi binh nh xung pha Nam, tiu dit Trn Hu nh ct c vng Phc Kin, cui cng thu phc c ton b Lng Qung (Qung ng, Qung Ty). Sau cc trn chin k trn, thc lc ca Chu Nguyn Chng em 25 vn i qun tin ln pha Bc tin nh Bc Kinh. Sau tm thng chin u gian kh, Bc Kinh tht th. Thun nh Nguyn b chy, nh Nguyn b dit vong. Nh vy Chu Nguyn Chng mt 25 nm tri mi ln c ngi hong i Minh.
n i nh Chu, cc k thng tr xng vng, i Ty Chu c 12 vng, i ng Chu th c 24 vng, n i Tn trc Tn Thu Hong cn c ba vng l ng cha ca ng ta. Ngoi ra, qua cc thi k danh hiu hong cng khng nh nhau, t i Hn n i Tu, cc hong phn nhiu xng , di cc triu ng, Tng, Nguyn, Minh, Thanh li phn xng nhiu l Tng
Ti sao hin nay khng tm thy lng m cc hong triu Nguyn Trung Quc?
Trong thi c Trung Quc, sau khi cc hong cht i, hu nh bao gi cng xy lng m. Chng hn nh lng ca Tn Thu Hong Lm ng tnh Thim Ty, lng cc hong nh Hn thnh ph Hm Dng, Mu Lng huyn Hng Bnh, Kin Lng huyn Kin, Thp Tam Lng ca nh Minh Bc Kinh, Thanh ng Lng huyn Tun Ho tnh H Bc. Cc lng m ny c xy dng cc k trng l, chng khc g nhng cung in nm su di lng t, tt c u c gi tr lch s v gi tr vn ho cao, hp dn rt nhiu nh nghin cu vn ho v lch s, cng nh cc du khch trong v ngoi nc. Nhng cho n nay, ngi ta vn cha pht hin c lng m ca cc v hong triu i nh Nguyn. l v cc hong i nh Nguyn u l ngi Mng C, m cc qu tc Mng C c tp qun chn su, khng xy m. Theo li Dip T K i nh Minh trong cun Tho Mc T, cc hong i Nguyn, sau khi bng h nht lut khng dng quan quch, m ch dng hai on g tr c rng lm quan ti t thi th vo ri o h tht su m chn xung. Sau khi h c lp y, h dng nga dm phng, t qun phong to, v ch khi c bn trn mc y, khng cn nhn ra du vt thu qun. Do ngi i sau kh pht hin ni chn thi th ca cc hong triu Nguyn. Tuy nhin c l ai cng thc mc. Ti sao Y Kim Hoc Lc K bn Mng C li c mt ci lng Thnh Ct T Hn rt huy hong, nguy nga theo kiu tng bao ca Mng C? Tht ra lng ny l do Chnh ph Nhn dn Trung ng cp tin xy dng sau ngy gii phng, l cng trnh c tnh cht tng nim, cn bn trong khng c thi hi ca Thnh Ct T Hn
s nh khoa hc tin b thi , u b to n d oan kt ti, phi chu nhng nhc hnh tn bo. Rt nhiu cun sch v nhng cng trnh tin b b thiu hu, cm on. S tin b ca x hi b tr ngi nghim trng. Nhng cng thi k ny, phng thc sn xut t bn cng bt u hnh thnh v pht trin, nht l cc thnh ph Bc Italia gip a Trung Hi nh V-ni-d, Flo-ren-x, l nhng thnh ph cng nghip, th cng nghip, thng nghip v ngn hng pht trin. Giai cp t sn mi ni, bo v quyn li chnh tr v kinh t ca h, tin hnh u tranh vi Gio hi. Cc nh t tng t sn chng thn hc Thin cha gio, giam cm lng ngi hng ngn nm nay, h pht cao ngn c Phc hng vn ho c in, nu ln t tng nhn vn t sn. i tin phong l phong tro vn ngh Phc hng c mt s vn ngh s theo ch ngha nhn vn xng ra. Tc phm ca h c c im dn tc chng phong kin, chng thn hc. an-t, ngi c coi l i thi ho u tin ca thi i mi. Trong thi phm ni ting Thn khc, biu hin tro lu t tng nhn vn sm nht. ng xng rng con ngi l gc ca th gii, ln n Gio hong v cc thy tu. an-t b Gio hi trc xut, sng cuc i lu vong ni t khch. Nhng ng vn kin tr u tranh khng mt mi i vi Gio hi v Gio hong. Sau an-t cn c rt nhiu nh th, nh vn ng ln kch s h bi ca triu nh Gio hi v s sa o ca cc thy tu. Di s n lc ca nhiu nh vn ho, vn hc ngh thut cn i chu u c mt nn tng vng chc. Trong thi k ny, khoa hc t nhin cn i cng ra i, ch yu th hin trong thin vn hc, ton hc v c hc, trong thin vn hc mang mt ngha cch thi i. Sn xut t bn ch ngha ra i v pht trin thc y s tin b c khoa hc t nhin. Khoa hc t nhin pht trin li tng thm sc mnh tn cng vo h thng thn hc ca o Thin cha. C-pec-nch l nh khoa hc Ba Lan, khi cn tr chu nh hng ca t tng nhn vn. Trn c s nghin cu nhiu nm v thin vn hc, quan st cc thin th, ng vit Thuyt vn hnh cc thin th. Trong cun sch ny, ng nu ra Thuyt mt tri trung tm, ph nh lun iu trong Kinh thnh rng: Thng to ra Mt tri, Mt trng, bt chng chy quanh Tri t, ph nh thuyt Tri t l trung tm, lay tn gc v tr quan thn hc ca Thin cha gio. T bt u cuc cch mng trong thin vn hc, thay i v cn bn cch nhn ca loi ngi i vi v tr. Na th k sau, trit gia ngi , Brun v bo v hc thuyt ca C-pec-nich b Gio hi giam vo ngc ti 7 nm tri. Brun kin nh lng tin vo hc thuyt , t chi tha nhn sai lm, ngy 8-2-1600, ng b to n d oan tuyn n t hnh v th tiu ton b nhng tc phm ca ng. Sau khi Bruno cht dc 30 nm, thng 2 nm 1633, Ga-li-l_nh khoa hc ngi Italia li b Gio hi giam vo ngc ti. ng to ra knh thin vn quan st v tr v cc thin th, v mt ln na li ph nh v tr quan thn hc. ng cn c nhng pht minh
v ton hc, vt l khin cho nhn loi c nhn thc hon ton mi v v tr. ng b Gio hi kt ti, bt giam v tra tn. Tri qua my th h u tranh v phi tr gi nng n, cui cng khoa hc t nhin thot ra khi thn hc, mnh bc trn con ng tin b. T th k XIV n th k XVII xy ra phong tro vn ngh phc hng nhiu nc Ty u, l phong tro vn ho ca giai cp t sn, h dng sc mnh khng g lay chuyn ni, ph v nhng rng buc ca s chuyn ch v vn ho thi k Trung c, lm tan r nhanh chng ch phong kin i bi, m ra mt thi k mi gii phng t tng, pht trin vn ngh v khoa hc.
Do cc mc ch khc nhau trn hnh thnh kiu b tr khuy o trn o ca n ng v n b c s khc bit mt cch mc nh nh vy.
- Ng cc phong ng th ni ln mt cch khi qut vic thu hoch phong ph tt c cc th lng thc dng cho con ngi. - Cc dy ni ni ting nht trong thin h th c gi l ng nhc - Cn nm loi vt cht: kim, mc, thy, ho, th c gi l ng hnh, tc ch ngun gc ca vn vt trn tri t. Cn cc t dng ch thp ni ln s trn b, ton vn th gm c: - Thp ton (hon ton trn vn - Thp m (hon ton tt p) - Thp phn mn (mi phn va ) - Thp c bt x (tt c cc iu c u khng tha) Tht ra cc s vt m cc t ng ny biu th trn thc t c s lng vt xa hn nm v mi nhiu, th th ti sao ngi Trung Quc thch dng hai ch ng v thp ni ln s trn vn y ? iu ny khng th tch ri khi tp qun ca ngi i xa dng cc ngn tay trn hai bn tay ca mnh tnh cc con s. i xa con ngi sng trong cc b lc nguyn thu, x hi cn cha c vn t, cng cha c s hiu bit v cc con s. Mun tnh s, ngi ta ch c th dng cc ngn tay trn hai bn tay so snh, sau khi ln lt so snh ht cc ngn tay ca mnh ri th khng c cch no m thm c na, mt bn tay ch c nm ngn tay, hai bn tay c tt c mi ngn, v th sau khi m n nm v n mi ri th coi l trn vn v y nht. Th d sau khi i sn tr v ngi ta gi hai bn tay ra ni vi nhng ngi khc rng mnh sn c v mang v bao nhiu vt sn, mi ngi trng thy th rt vui mng v phn khi. Trn thc t cc con vt m nhng ngi i sn mang v thng c th nhiu hn mi, nhng h vn ch c th dng hai bn tay biu th v l con s ln nht m ngi ta c th biu t. Nh vy nm v mi t nhin tr thnh nhng con s trn vn v y . V sau vn ho dn dn pht trin, ngi ta c vn t v kin thc v s hc, nhng tp qun dng nm v mi biu t s trn vn th vn c c lu truyn t i ny qua i khc.
rng l con vt do con ngi tng tng ra, nhng hnh nh khng c di vt no c hnh s t. Nguyn nhn ca vic ny rt n gin. Trung Quc thi c khng c s t, ngi ta cha bit n s t, v th khng th khc ho hnh s t trong cc tc phm ngh thut. Qu hng ca loi s t l nhng vng nhit i chu Phi, N S t Trung Quc ch c t khi Hn V sai Trng Khin i s Ty Vc, c vua Ty Vc tng nh mt l vt qu bu a v Trung Quc. Khong nm 125 sau Cng nguyn, hong th by ca nh ng Hn l Thun Lu Bo ln ngi. Quc vng S Lc t Ty Vc sai s em ti Lc Dng tng Thun mt cp s t. V hong tr tui ny rt thch nn di chiu li rng: sau khi trm bng h, cc khanh hy dng cp s t ny canh lng m cho trm. Khi Thun Lu Bo qua i, v khng c s t tht nn ngi ta phi ngh cch tc s t t trc lng. V sau, cc quan ln quyn qu cng bt chc tc s t canh lng m cho ngi cht. Tng s t c th uy nghim, mnh m v y sc sng, c bit khi c tc t th qu, hai chn trc ui, hai chn sau gp, ngc n, bng tht, bm r, khp mnh bp tht ni cun cun - tt c tp trung th hin v dng mnh v sc mnh ca con s t. Hnh tng ny cng biu hin mt cch khi qut th gii ni tm v s tm kim v tinh thn ca ngi th tc hnh s t. Nhng ngi th kho tay v thng minh thi c Trung Quc, trong nhng trng hp khc nhau to ra nhng con s t vi rt nhiu t th. V sau chc nng ca s t t ch bo v ngi cht trc cc lng m chuyn thnh kh nng xua ui t ma, tiu tr tai ho. V th s t li cn c t trc cc cng trnh kin trc tn gio nh cha chin, miu mo Ngoi ra chng cn xut hin nh nhng hnh tng ngh thut trang tr th hin s tt lnh, sinh ng trn cc cng trnh kin trc nh: cu, t ng, cung in trong ni ting nht l c i s t trc Thin An Mn Bc Kinh. Th php iu khc ca cp s t ny theo li t thc tng i, hnh tng tinh vi, uy nghim hng trng c nhiu ngi a thch.
Trong thn thoi Bc u cng c cu chuyn k rng: mt hm trong ba tic trn thin ng, c mi hai v thn n d. Bng nhin hung thn Lochi xng n lm cho s ngi d tic tng ln thnh mi ba. Do m mu ca Lochi, con trai ca v thn ti cao l Aotinh i din cho ci thin b trng tn m cht, v th ngi ta cho rng con s 13 em li tai ho. Kt qu l ti cc nc u M, ngi ta rt k con s 13. Trong cc rp chiu phim nhng nc ny khng c s gh 13, sau cc s 12 c a ln thnh s 14 hoc l ghi 12B thay cho s 13.
Bc ti, ri vo tng nh qua cc ng khi em qu Noel b vo trong bt tt ca cc chu nh. Ngi ta cho rng ng gi Noel l ho thn ca thnh Nicola thnh Mila, Th Nh K. Khi cn tr, thnh Nicola dng nhng mn tin ln c b m li mang i gip ngi ngho kh. qu ng c mt c gi c ba c con gi, v gia cnh bn hn khng c tin lm l ci, cho nn c ba c u khng th i ly chng c. Sau khi bit chuyn ny, thnh Nicola ln ti nh c gi, leo ln mi nh, ti ng khi v nm mt ti tin vng nh xung, ti tin ri ngay vo chic bt tt di m cc c gi treo trn vch bp l. Sau khi c c tin, ba c gi c th ly chng v c cuc sng hnh phc. Cu chuyn ny c lu truyn v v sau c n l Noel, trc khi i ng cc chu nh khng qun t bt tt ca mnh bn cnh ging c gi Noel b qu vo cho mnh.
Hn 400 nm v trc, mt s quc gia chu u c tp qun bn i bc n tip khch qu. Nhng hi y nghi thc ny ch ph bin trn cc chin hm. Khi chin hm ca mt nc tin vo cng ca mt nc khc th cc khu pho trn chin hm phi bn cho ht n t rng mnh n khng c th ch. Xa kia cc chin hm c trng ti nh, s cc khu pho lp trn tu khng th nhiu hn by c, hn na chng u l loi lp n t u nng, v th vic n pho rt tn sc, ch c th n tng khu v by khu pho bn xong ht th cng khng cn g na. Cn trn cc pho i ca bn cng th ch nh b tr rt nhiu c pho, h bn ba pht tr li v hoan nghnh. Ba ln by l hai mi mt, l ngun gc ca 21 pht i bc. V sau tp qun ny dn dn bin thnh mt thng l quc t, hn na n khng b hn ch cc trng hp phi c hi qun tin nhp cng ca nc khc th mi dng. Trong cc ngy l mng v cc trng hp n tip khch qu, nghi l ny cng c p dng. Nhng vn c mt cch gii thch khc cho rng nghi thc ny bt u t nc Anh. Trong hai th k XVII v XVIII, vng quc Anh rt hng mnh v c nhiu thuc a trn th gii. Mi khi tu chin ca nc Anh chy qua hay tin vo pho i hoc bn cng ca mt nc thuc a th h yu cu i phng phi n 21 pht i bc biu th lng tn knh v thn phc, cn cc chin hm nc Anh ch bn c 7 pht tr li. V sau nghi thc ny c lan rng ra cc nc khc trn th gii, tr thnh thng dng trong nhng ngy l hay khi n tip nguyn th cc quc gia.
(C h bay, h trn c bay, c cun h nu mnh) Vng An Thch nh ti nhng ch vit trn cy n ko qun bn ly ngay lm v i th hai, lp tc i lun: Tu m ng, ng m tu, ng tc m nh b Quan coi thi thy Vng An Thch lm v i th hai ca cu i cng thn tc nh th cho nn cng khen ngi nhiu hn. Sau khi thi xong, Vng An Thch li qua M Gia Trn, ng hi thm th bit rng ti ch h M vn c c con gi yu cha ly chng. Cu trn cy n chnh l ng a ra kn r. Sau khi bit nh th, Vng An Thch li em v i ca vin quan gim kho nu ra i li v vit ln giy a cho ti ch h M xem. Ti ch h M vui mng khn xit, lp tc ha g con gi cho Vng An Thch. Khng bao lu sau Vng An Thch kt hn cng c con gi ca ti ch h M. Gia hm c du v ch r lm l ly tri t th cc sai dch n bo tin: Vng i nhn thi ri. Vng An Thch ngh rng bn thn mnh c ng phng hoa chc l mt iu h, tn mnh c nu tn trn bng vng li l mt iu h na, v th ng ly ngay mt t giy , vit ln hai ch h thnh mt ch H do ng mi sng to ra thay cho hai ch h n dn ln ca. V ch H ny biu hin y nht khng kh vui mng trong m ci, cho nn trong cc l ci ngi ta u dn ch H thm.
Tip sau nghi thc hn l bt u, mc s hay c o ch tr hn l pht biu ri hi hai bn nam n. Trong khi c du, ch r c li th, ch r tng c du mt chic nhn, sau mc s ban phc lnh v chc mng c du ch r, nhng ngi khc ht ln li ca chc mng. Cui cng ch r v c du cng vi nhng ngi thn thit nht v ch l i vo gian pha sau bn th k tn vo s ng k, sau c du da vo tay ch r t t i ra khi nh th trong ting nhc vui mng. n lc bn b, ngi thn ng ca nh th tung hoa giy vo c du ch r, chc cho h c hnh phc bn lu v n y th hn l kt thc. Tuy rng phng Ty cng c nhng m ci lp d nh hn l t chc trn khng trung, hn l trn mt nc, nhng phn ln dn chng vn thch c hnh hn l trong nh th v c th lu gi trong k c nhng thi khc p nht trong cuc i ca mnh.
Ti sao ngi ln thng tng tin mng tui cho tr con vo ngy Tt u nm?
Ngy Tt, cc em nh thng rt vui v v sung sng v c an ngon, mc p, li cn c ngi ln cho tin mng tui (gi l p tu tin). Ngy xa Trung Quc lu hnh phong tc lc giao tha th cho tr con tin mng tui (ngi Vit Nam ta cng c phong tc ny). Ngi ta lm nh th khng phi l ct
em li mt s vui mng g cho con tr, m ch l gip cho con tr xua ui c t ma v nhng iu xu xa. Ngi i xa cho rng tr con sng sut mt i th kh lng trnh khi phi chu vi ln bnh tt, thm ch cn c th b cht yu. Nhng do ngi ln cha nhn thc ng n v bnh tt, cho rng tr con mc bnh tt l do trng t. V th h cho con tr t tin chng hi l t ma, c qu, nh m thot khi nhng tn hi. Trong m giao tha, sau ba cm on t, nhng ngi ln em nhng mn p tu tin gi sn trong giy pht cho tr con ng thi ni vi cu khuyn khch, hy vng chng s c gng hc tp, chm ngoan. Cng c khi ngi ta ch cho con tr ng say, mi ln t p tu tin vo di gi ca chng, bn tr s cm thy ngc nhin v nim vui sng ca chng s tng thm vo sng hm sau. Nh vy c th thy rng vic tng tr con tin cng ch nhm tng thm khng kh vui v trong ngy Tt. Ngy nay, vic cho tin (hay cn gi l mng tui) con tr ch ko l duy tr phong tc tp qun ca i xa, nhng ngha cn bn ca vic ny khng cn nh trc na. Ngi ta khng nhng ch cho tin con tr m c nhng ngi gi vi quan nim: Cu chc sc kho cho con ngi v cu mong c may mn, sung tc
chic nhn cng dng lm con du ng du ng du trn cc vn kin v sau khi Gio hong cht i th phi tiu hu. cc Hng y Gio ch th ngn gia ca bn tay phi tng trng cho Thnh linh c eo mt chic nhn bng ngc qu. Cc gio ch, tu vin trng eo nhn bng thch anh mu ta, cc linh mc eo nhn bng vng trn ngn tr tng trng cho c Cha con. cc nc phng Ty, ngoi vic tng trng cho thn phn, a v ca ngi eo, nhn cn c tc dng ch yu na l xc nh quan h hn nhn. Con trai, con gi ch cn trao i nhng chic nhn c khc tn, li chc phc ri eo trn ngn v danh bn tay tri (ngn p t), th l hai bn gn b tm linh vi nhau n khi tc bc rng long. Phong tc ny lu truyn lu i chu u n ni ngn tay v danh (ngn p t) tr thnh ngn tay hn nhn. Bt lun l m ci c c c hnh theo nghi thc tn gio hay khng, nhng cho n nay trong cc m ci, ngi chu u v chu M vn trao i nhn ci mt cch ph bin coi l iu tng trng cho hn nhn.
quan h mt thit vi sinh hot th tc, tr thnh ngy hi chung cho cc tn C c gio ln nhng ngi khng phi l tn . Cng vi s pht trin nh hng ca o C c, l Noel tr thnh mt ngy hi vui ca nhn dn phng Ty.
cch chi gi l Lc bc, mi bn c th i su qun c. ng thi i Chin Quc, cc nc ch hu tch ri nhau v tranh ot t ai ca nhau, chin tranh din ra ht nm ny qua nm khc. Tnh hnh x hi nh th cng to iu kin cho c Tng ra i. M trn bn c S giang (sng nc S) v Hn gii (bin gii nc Hn) c ngun gc t th k th II trc Cng nguyn. l do Lu Bang v Hng V chng li ch thng tr ca nh Tn, i ti thnh lp hai nc S v Hn. i xa C Tng c qung i nhn dn ham thch. Cch b cc ca C Tng cng khng ngng c ci tin. n i nh ng, cch i cc qun c ny cng ging nh ngy nay. C Tng ngy nay c nh hnh vo cui thi k Bc Tng v u thi k Nam Tng. Nu suy on theo trc tc ca nhng ngi nh T M Quang, th di triu Bc Tng lu hnh ba loi c Tng, Tt, bn c chiu ngang v chiu dc. n i Nam Tng th thm con sng ngn bn c lm i, v loi c Tng ny c lu hnh rng ri trong dn gian. Cun S lm qung k ca i Tng c ghi bn Tng k ph (sch ghi cc vn C Tng) sm nht m hin nay chng ta cn c th xem c. Sang n i nh Minh, con Tng mt bn c i thnh con S. T y c Tng Trung Quc c nh hnh v khng thay i na. Sau khi nc Trung Quc mi c thnh lp, c Tng c a vo cc hng mc thi u th dc th thao. phn bit vi c Vua quc t, c Tng truyn thng c gi l Trung Quc tng k (C Voi Trung Quc).
Ngi Anh vn say m cc hot ng th dc th thao. Sau khi kt thc cc cuc tranh ti, th s c mt ba tic chc mng ngi thng cuc. V trong bui l ngi ta thng tng vi ru tnh yu cho ngi ginh thng li. V sau vic ny dn dn din bin thnh mt tc l. Bt lun l c nhn hay on th, ch cn chin thng trong thi u, th s c tng vi ru tnh yu. Cp th thao bt ngun t chnh bnh vi ru tnh yu . N biu th cho s hoan nghnh, i m v chc mng i vi k chin thng.
C Vy do ai pht minh?
C Vy ra i Trung Quc l mt cch chi c cao siu khn lng, c hng ngn vn cch bin ho, cho nn c gi l loi hnh th thao tr tu. Mn c ny khng nhng pht trin ba nc lng ging ca Trung Quc, Nht Bn v Hn Quc, m cn c truyn ti mt s nc chu u. Ai pht minh ra c Vy? Sch th bn thi Chin Quc vit Nghiu to ra c Vy, n Chu gii chi c Vy. Nghiu l mt trong ng ca thi c i xa xa Trung Quc. Truyn thuyt k rng ng sng to ra c Vy, cn n Chu gii chi c Vy. Song cc chuyn gia nhn thy rng, mt hot ng th thao c trnh tr tu cao nh c Vy th khng th do mt ngi no sng to ra vo mt ngy no c. N phi tri qua mt thi k pht trin rt di, phi c nhng con ngi ca nhiu thi a gia cng qua thi gian th mi dn dn c hon thin. Ni chung, cc chuyn gia nghin cu cho rng: c Vy l sn phm ca hc thuyt m dng thi c i, hai mi con c en v trng tng trng cho hai cp m - Dng. Thi gian n c sn sinh phi l thi k thng c, khi con ngi i xa cn kt nhng si dy ghi li s vic, v cc im tuyn v vng trn bn c Vy i biu cho vic tt cc si dy. Nghiu chng qua l ngi u tin sa i c Vy, hon thin c Vy bc s b. n i Ban Canh nh Thng th c Vy c xa tr thnh mt cao tro, v thi by gi con ngi bt u c cuc sng nh c, sn xut nng nghip v pht trin, nn vn minh c i c nng cao, nh to ra c ca ci vt cht cho hot ng ca c Vy c pht trin. Nhng pht hin kho c li cho thy rng t xa xa bn c Vy c 12 tuyn dc v ngang. Chic bn c bng s mu xanh i nh Tu, khai qut c An Dng tnh H Nam Trung Quc c 19 tuyn dn, cng ging nh kiu bn c m chng ta dng ngy nay. Cc bn c nh ng c khai qut th c nhiu loi: 15 tuyn, 17 tuyn, 19 tuyn, loi thng dng nht c 19 tuyn. Trong lch s, s lng nhng vn bn c v c Vy tm thy mi ngy mt tng thm, chng t s pht trin ca hot ng c Vy
Jesus l Cha Cu th c tn Thin Cha gio tn th. Khc vi hai v sng lp hai tn gio khc l Thch Ca Mu Ni v Mohammet, Jesus khng phi l ngi sng lp o C c, m cng khng c ti liu xc thc ghi li cuc i ca ng. Khc vi Pht t ca o Pht v thnh Ala ca o Ixlam, Jesus l mt nhn vt dng gian tr thnh thn tng tn gio mt cch c bit. Trong Kinh Thnh v nhng sch Thnh khc ca o C c u c ghi s tch ca Jesus. Theo truyn thuyt th Jesus l con Thng , m l Maria. ng c mi hai mn . V sau mn Juda phn bi , ng b ng inh cht trn thnh gi. Nhng ba ngy sau khi cht ng sng li. Nhng cu chuyn truyn thuyt va ging s tht li va ging thn thoi. iu ny thc t lm cho ngi ta kh thy r Jesus l mt con ngi hay l mt v thn. Nhng d ni th no vn c mt im khng nh rng khng c ai trong thi i Jesus (th k I sau Cng nguyn) ghi li hoc truyn t nhng s vic v Jesus. V sau C c gio ngy cng hon thin, Jesus c miu t thnh mt con ngi c da c tht cng chu nhng s vui bun vi nhng ngi dn thng, hn na cn l mt anh hng hin thn mnh cho vic cu vt con ngi. Song truyn thuyt khng th no ni chc chn rng: Trong lch s xc thc c mt nhn vt l Jesus.
V sau sng c pht minh. Khi dng sng nhm vo i phng ngi ta thng ly tay tri sng, tay phi t vo c sng. Trong trng hp ny, i bn phi ng d chng k ch t pha trc tin ti trc hn. V l do ny m cc quc gia pht trin mun hn nh M c quy nh i bn phi ng. Trn th gii phn bit hai lut giao thng quy nh i bn phi v i bn tri ng. a s cc nc, bt u t nc M, Trung Quc u quy nh i bn phi ng, cn li l cc nc i bn tri ng nh Anh, Nht Bn
Sau cuc Chin tranh th gii th hai, nh ho s ln Picasso v mt con chim b cu trng ang bay, gi tng i hi Ho bnh ton th gii, ngi ta gi con chim b cu ny l Chim b cu ho bnh.
Ti sao trong x hi phong kin, ngi v vng ch truyn cho con trai, khng truyn cho con gi?
Trong lch s Trung Quc cng nh nc ngoi, ngi v vng ni chung l do con trai trng k tha. C n trong cc gia nh thng dn cng ch c nam gii lm gia trng v bao gi cng l ngi b chim a v ch o trong gia nh. Tht ra trong lch s nhn loi, thi k thng c cng tng c mt giai on rt di, trong n gii chim a v cha t trong x hi. l thi k x hi mu h. Thi by
gi, nhn loi ch bit c m m khng bit c b, huyt thng cng ch tnh theo h m, c n ti sn cng k tha theo m. V con ngi thi by gi c nhng phng thc duy tr sinh hot rt lc hu, i sng ch da vo hi lm v nng nghip nguyn thu, m cc cng vic ny phn ln l do ph n m ang. C n cng vic ch bin thc phm v cc vic trong nh cng u do ph n gnh vc, v th ph n chim mt a v ht sc quan trng trong i sng x hi thi by gi. n thi k cui cng ca x hi nguyn thu, loi ngi tin vo thi k st, lc ny sc sn xut pht trin ln rt nhiu. Con ngi thi by gi sng khng ch cn da vo vic hi lm v nng nghip nguyn thu na, m phn quan trng hn l da vo vic sn bn, chn nui gia sc v nng nghip cy cy; cc cng vic ny i hi phi c dng kh v sc kho ca nam gii. Nng lc c th ca ph n r rng khng th no bng nam gii c, v th dn dn nam gii chim a v ca ph n trong i sng x hi v nhn loi cng tin vo thi k x hi th tc ph h. T y a v chi phi ca nam gii trong x hi c ko di mi, ngi ta ch cn bit huyt thng ph h l thuc dn tc no, vng triu no, gia tc no. H cng ly theo b, cn con ci do ph n truyn li th c gi l bng chi, bng h, nh hng ny cn lu truyn cho ti x hi c giai cp. Theo tin b ca nn vn minh nhn loi, s khc nhau v gii gia nam v n ngy cng t i. Ngy nay c mt s gia nh cn xut hin nhng ngi con trai, con gi ly h theo m hoc mang c hai h cha v m.
Sau khi Thn in qua i, thng nhn tham thin l V D Tr u cng c ht sc khai qut cc gm Tn Lc, l nhng pha tr mc mc c v p thun phc ca Nht Bn, iu ny cng lm cho tr o c c mt bc pht trin mi. Cui cng Thin Li Hu - ngi c tn vinh l thin ti v tr o - hc tp thin s Vinh Ty v thu thp ton b ti liu tng kt bao qut c tinh thn tr o l Thanh tnh ho tc vi ngha l khc i ho bnh, thanh tm an tnh (ht sc yu ho bnh, lng thanh thn yn tnh), ngoi ra li cn yu cu cc dng c pha v ung tr o phi c v p hp vi nhng ngi ung tr. Ngh thut tr o ca Thin Li Hu m u thi k cc thnh ca tr o trong lch s Nht Bn. Trong nhng nm gn y, tr o Nht Bn ang din bin thnh nhng hi ung tr kiu i chng v tr thnh mt sinh hot vn ho x giao ly m thc lm trung tm.
n gia i ng, nc tr tr thnh ung ph thng, ngy thng ca dn chng. ng thi ch c truyn b ra ngoi bin i ti cc ni Ty Bc thm ch ti c Ty Tng. T sau i Tng th ch bin nc tr, ngi ta dng l ch sao kh, khng thm cc th iu ho hng v na m cng khng ch thnh vin, thnh bnh na. Sang n i nh Minh th cng ngh sao ch xanh ra i. C th nc si trc tip vo l ch, cho ngu, va tin li va c th nc thm ngt, cch lm ny c hoan nghnh rng ri v cn c lu truyn ti ngy nay. Hin nay, ch tr thnh th hng c xut khu nhiu, em bn i xa ti cc nc u, M em li cho t nc nhiu ngoi hi.
ny lo lng nu nh con ci h kho mnh v thng minh th d dng b ma qu v c kh nng gp nhng iu bt hnh, thm ch c th b cht yu. Nu nh im thm cho con ci mt nt rui en gia hai con mt nh th th s lm cho chng n bt v ng yu v nh th cng gip cho chng gp phi nhng iu bt hnh. R rng cc trng hp im nt rui ny nhm mc ch trnh v tiu tr tai ho.
u b khng dng khn che mt v o di n vn ng thi trang v cng vi nam gii tham gia cc hot ng x hi.
L hi Carnavan do u m c?
Carnavan l l hi truyn thng ca nhn dn chu u v chu M. mt s nc chu u v chu M, ngoi l hi Noel ra, l hi Carnavan l no nhit nht. Theo truyn thuyt th l Carnavan bt ngun t l t thn Nng nghip trong thi c La M Hi y, mi nm trc khi bt u cc cng vic ng ng, nng dn mun t r nim vui sng ca mnh, bao gi cng m hi vui nhn vi ngy. V sau trong cc vng theo o Thin Cha thy thnh hnh tp tc mng ngy ht n chay, trong thi gian n chay nh th cc gio u b cm khng c n tht. V th, vi ngy trc t n chay tt c cc nh u phi tm cch chun b tht nhiu ru ngon v cc thc n ngon
c n ung thoi mi mt t. Ri dn dn tp tc ny din bin thnh nhng ngy hi Carnavan ngy nay Nhng ni u tin hnh c l Carnavan l mt s thnh th Italia, v sau hi ny c truyn ra ton b chu u, ri li c sang c nc Braxin chu M Hin nay, ngy thng c hnh hi Carnavan cc nc v cc vng khc nhau, hnh thc k nim cng mun hnh mun v, nhng cc hot ng ch yu thng l iu hnh, n ung, hi hp v v hi ho trang Hin nay, hi Carnavan Braxin l ni ting nht. Hng nm c n h tun thng hai l din ra hi ny, ko di ba ngy. Trong thi gian y cc ph ln, ph nh ca Thnh ph u c trang hong, hai bn ng ph dng ln nhng qun v nhng khn i tm cm rt nhiu c v n cc mu. Dn chng mc nhng qun lnh o p, trang im lng ly, nhy nhng iu samba cung nhit sut ngy m.
n gia i ng, nc tr tr thnh ung ph thng, ngy thng ca dn chng. ng thi ch c truyn b ra ngoi bin i ti cc ni Ty Bc thm ch ti c Ty Tng. T sau i Tng th ch bin nc tr, ngi ta dng l ch sao kh, khng thm cc th iu ho hng v na m cng khng ch thnh vin, thnh bnh na. Sang n i nh Minh th cng ngh sao ch xanh ra i. C th nc si trc tip vo l ch, cho ngu, va tin li va c th nc thm ngt, cch lm ny c hoan nghnh rng ri v cn c lu truyn ti ngy nay. Hin nay, ch tr thnh th hng c xut khu nhiu, em bn i xa ti cc nc u, M em li cho t nc nhiu ngoi hi.
Ti sao hin nay khng tm thy lng m cc hong triu Nguyn Trung Quc?
Trong thi c Trung Quc, sau khi cc hong cht i, hu nh bao gi cng xy lng m. Chng hn nh lng ca Tn Thu Hong Lm ng tnh Thim Ty, lng cc hong nh Hn thnh ph Hm Dng, Mu Lng huyn Hng Bnh, Kin Lng huyn Kin, Thp Tam Lng ca nh Minh Bc Kinh, Thanh ng Lng huyn Tun Ho tnh H Bc.
Cc lng m ny c xy dng cc k trng l, chng khc g nhng cung in nm su di lng t, tt c u c gi tr lch s v gi tr vn ho cao, hp dn rt nhiu nh nghin cu vn ho v lch s, cng nh cc du khch trong v ngoi nc. Nhng cho n nay, ngi ta vn cha pht hin c lng m ca cc v hong triu i nh Nguyn. l v cc hong i nh Nguyn u l ngi Mng C, m cc qu tc Mng C c tp qun chn su, khng xy m. Theo li Dip T K i nh Minh trong cun Tho Mc T, cc hong i Nguyn, sau khi bng h nht lut khng dng quan quch, m ch dng hai on g tr c rng lm quan ti t thi th vo ri o h tht su m chn xung. Sau khi h c lp y, h dng nga dm phng, t qun phong to, v ch khi c bn trn mc y, khng cn nhn ra du vt thu qun. Do ngi i sau kh pht hin ni chn thi th ca cc hong triu Nguyn. Tuy nhin c l ai cng thc mc. Ti sao Y Kim Hoc Lc K bn Mng C li c mt ci lng Thnh Ct T Hn rt huy hong, nguy nga theo kiu tng bao ca Mng C? Tht ra lng ny l do Chnh ph Nhn dn Trung ng cp tin xy dng sau ngy gii phng, l cng trnh c tnh cht tng nim, cn bn trong khng c thi hi ca Thnh Ct T Hn.
Nhng loi vt ph v mi k lc
Chng ta cho rng loi vt khng c t duy, y vy m nhng kh nng k diu do t nhin v u tranh sinh tn ban tng cho chng li khin ta phi vt c suy ngh tm hiu. K lc ng: Hong ch ng 4 ting mt ngy c coi l k lc, vy m gi y cc nh khoa hc cn pht hin ra rng c heo Dall khng bao gi bit ng. Ngc li, c mt s loi sinh vt sinh ra ch ng. u tin phi k n loi mo vi 14 ting mi ngy. Cn loi gu nu dy Pyrenees (Php) ng sut ma ng di lnh gi. Khng chu thua, loi macmt ng lin 6 thng. Tuy nhin, k lc v ng li thuc v mt con la v th ti ui qun chu Phi v chng dnh nhng 80% thi gian sng ng, tc l 19 gi mi ngy. K lc v cn nng v kch c Nc l mi trng sng ca cc ng vt to ln nht. Di nht l loi sa khng l: 75 mt (bng 16 chic xe but ni ui nhau). Sau phi k n c voi xanh: 35 mt. ng th ba l loi c nhm voi khng l di 18 mt t u ti ui. Gn gi vi chng ta hn phi k n c su, trn, c ui cng nm trong top ten v chiu di vi 8 mt. So vi nhng loi k trn, hu cao c v voi, mc d cng thm c chic c v ci vi di ngong, cng ch thuc hng tp riu: mt con hu cao c vi ci c di nht cng ch c 6 mt, cn voi nh chu thua vi 4 mt c vi. Nu xt v trng lng, v ch
thuc v loi c voi xanh. Con nng nht c th ln ti 190.000 kg, tng ng vi trng lng ca 30 con voi cng li. ng th hai l c nhm voi (40.000 kg). Nhng ch voi khng l ch xp hng th ba v ch nng c 6.000 kg. Ngoi ra, t gic v h m cng c cn nng ng k, 3.000 kg mi con. K lc v tui th Dng nh to ho ly phn sng ca loi cn trng ph du cng thm cho loi ra. Chng th m trong khi loi cn trng ny ch sng c vn vn mt ngy th lo ra gi li sng c nhng 150 tui. Cn k lc sng lu nht ca loi chim thuc v loi hi u: n ch chu chng cnh khi sng 80 nm. ng vt nhiu c nht Ai cng ngh rng loi nga sng sut cuc i ch bit chy phi ph k lc v s lng c bp. Trn thc t, mt con nga bnh thng c 1.200 dy c. Tuy nhin, k lc thuc v loi su vi 2.000 c tp trung trong cc t vng. iu ny gii thch v sao chng c th vn vo hay quay ngi d dng n th. ng vt nhiu rng nht Ci h mi ci rng, iu ny ch ng vi con ngi. Mt con c su ch cn h ming ci duyn cng l ra 120 chic rng. Trong sut cuc i, mt con c su c hn 3.000 chic rng, tc l rng ca n rng i mc li ti 25 ln. Tuy nhin, k lc nhiu rng li thuc v c mp khi n c b trang sc gm 3.000 chic rng trng xo m bt k mt hng sn xut kem nh rng no cng phi thm mun. Ngay c khi mt chic b rng, mt chic khc ch sn ni ng v tr v s mc ngay. C nh vy, trong sut cuc i, c mp c 20.000 chic rng. K lc v chic rng to v nng nht thuc v loi voi. Trng lng ca b rng sa ca voi cng nng ti 4 kg. Cn mi chic rng hm di ca h m cng nng ti 4 kg. Khng nhiu, khng to, khng nng nh rng c mp, voi hay h m, nhng rng ca loi hi s li khin ngi ta phi nh n v n di 80 centimt, bng chiu cao ca mt em b 5 tui. ng vt phm n nht Dn u danh sch cc con vt phm n l voi. Mi ngy mt ch voi trng thnh ngn ht 200 kg c kh, ung ht 200 lt nc. Tip theo, phi k n kn kn v s t, mi ba chng c th n lin mt mch ht 40 kg thc n. Kh li ni ting v n nhanh, chng c th xi mt mch 50 qu chui. V phn mnh, mi ngy chim c ngn ht 4,3 m su (bng chiu di mt chic t). C su cng khng km phn c bit trong chuyn n ung: khng k n nhng con mi sng, c su c th n c . Xt v kh nng nhn n, h nh rn phi c gi l vua: mi nm ch cn n 8 10 ba n cng cho chng ri; mt con trn c th nhin i sut 12 thng lin, nhng ngay khi gp phi mt ch linh dng chn en, n c th xi ti c 60 kg ny. K lc v thi gian mang thai
Con vt cha ngn nht l th c ti chu M: 12 ngy. Tip theo l chut: 3 tun. y cng l l do v sao trn th gii ny c lm chut n th. Chim th ba l th: mt thng v c th 5 12 con mi ln. Con vt cha lu nht l t gic: 1 nm 6 thng 20 ngy v voi chu : 2 nm 1 thng. Nhng k lc li thuc v loi k nhng en sng vng ni Alpes (Php): 3 nm 2 thng v 20 ngy. Thi gian giao phi ngn nht Thi gian giao phi ngn nht thuc v loi linh dng nh v voi: mt ln chn gi ca hai loi ny ch vn vn c 10 v 20 giy. Thi gian mi ln dnh cho chuyn y ca kh maki Madagascar l 2 gi. Tuy nhin, k lc li thuc v loi chut nht: 12 gi. Chnh v l do ny, sau khi giao phi vi con ci, mt ch chut c ch sng thm c 5 10 ngy. K lc v s ln giao phi thuc v loi s t: n c th lm chuyn y 86 ln mi ngy. Cn b nga ci li khin ngi ta phi trn mt v nng xi ti bn tnh sau khi tho mn. C l y l kinh nghim xng mu anh bn nhn hng xm rt kinh nghim. trnh b nhn ci n tht, nhn c tm cho mnh mt li thot: dng cho ngi tnh mt con mi. V trong khi ngi tnh cn bn nh chn th chng ta hot ng. V n khi nhn ci nhn ra th s ri. Ch si ni ting l hung tn nhng li l loi vt du dng nht trong chuyn phng the. Cn loi vt chung thu nht l sc: mt ch sc c xm c th chung sng 18 nm lin vi mt ngi tnh duy nht. K lc v khu gic Nu ai ni vi bn rng ch l loi vt thnh mi nht th ng tin. Ch ch ng hng th ba v kh nng nhn ra mi t xa m thi. Ph k lc trong lnh vc ny l bm m. Mt con ngi c c th ngi thy mi cch n 11 km. Sau phi k n ri c bin, c th nhn ra mi khi cch n 8 km. Cn c mp th c th pht hin c mi ca mt git mu nh ho tan trong 115 lt nc. Ch th ng hng th ba v pht hin mi xa, nhng li dn u danh sch v con vt phn bit c nhiu mi: 100.000 mi khc nhau (mt chuyn gia ngi mi cng ch phn bit c 3.000 mi) K lc v xy t Loi vt xy t to nht l i bng: cc nh khoa hc pht hin ra Ecosse mt chic t su 4,5 mt do chnh chim i bng lm bng m v mng chn. K cng nht l chic t ca loi chim n: xy xong mt chic t, chim n phi bay i bay li 1.000 ln, dng m ly bn trn vi ri ln nguyn vt liu. Cn hi ly gm t mt khc g si ng knh 20 centimet trong cha y 1 m xy t. K lc v thnh gic Ting ku kho nht thuc v loi c voi xanh. Ngi ta tnh c rng ging ni ca n c th t ti cng m thanh ca mt tn la a tu con thoi vo v tr. Mt khc. V c mt ci tai rt thnh, c voi xanh c th giao tip vi ng loi bn kia i dng.
Ting ku ca mt ch kh c th c nghe thy trong chu vi 15 km. Cn chim dic sao nm trong sch Guiness vi ting ht ging mt con b ang rng v pht i xa 4 km. Nu mun yn tnh, tt nht l nn gn a phn ca th: bo hiu nguy him, loi vt ny ch dng chn sau p p vi ci xung t. V phn mnh, c heo vn khng ngng l i tng ca nhiu nghin cu v ngn ng ca chng rt a dng v k b. c bit, thnh gic ca chng pht trin hn chng ta gp 10 ln: chng c th nghe c siu m trong khi con ngi th khng th. K lc v th gic Cc loi chim sn mi c ci nhn sc nht: chim ct di c c th nhn ra mt con b cu khong cch l 8 km; i bng c th pht hin ra mt con th rng t trn cao 3.000 mt. ng vt c mt to nht l mc th khng l: thu tinh th ca n c ng knh l 38 centimt bng ng knh mt qu bng r. ng vt c v, nga git k lc c mt to nht (ng knh l 5,5 centimt) v qu khng sai khi ngi ta ni rng nga nhn thy chng ta to gp 7 ln kch c thc ca chng ta. Loi vt c bit n vi i mt p nht l ging s St. Jacques. Dc trn tm o khoc ca mnh, ging s ny c hai dy mt gm rt nhiu cp mt nh xanh mu nc bin; s lng mt ca chng ngy cng tng theo tui tc ca chng. ng vt chy nhanh nht Huy chng vng xng ng c trao cho loi bo vi vn tc 101 km/h. Huy chng bc thuc v linh dng vi 98,16 km/h cn hong ch ginh c huy chng ng vi vn tc 98 km/h.
S t chu Phi: Nhng chic rng nanh khng l? Th xem. Nhanh nh tia chp? Hn c iu . B vut sc nh dao co? Khi phi bn. Chng i? Tt hn ht bn hy hy vng l khng. Nhng con mo ln ny gn nh l cc tay i sn hon ho. C su nc mn Australia: ng nhm con vt ny vi mt khc g! N c th nm im trong nc, ch i ngi i ngang qua. Sau , trong chp mt, n lao vo con mi, ko k xu s xung nc dm cht v cn nt. Voi: Khng phi tt c cc con voi u thn thin nh Dumbo. Voi git hn 500 ngi mi nm trn ton th gii. Voi chu Phi thng nng khong 8 tn - giy nt bn m cha cn dng n i ng nhn hot. Gu trng: Chc chn trong vn th chng c v ngoi rt d thng, nhng trong t nhin chng coi hi cu voi l ba sng. Th tham d m xem, bn s thy chng d dng x toc u con mi bng mt c nh vi nhng chic mng khng l.
khng nhng cn c i kho, mt ci ming rng vi hm rng sc nhn, m cn phi dng n i mt quan st chm ch mc tiu, c lng chnh xc khong cch. Chnh v th, mt pha trc mt s to thun li cho qu trnh sn ui ny. Cc loi ng vt n c li khng ging nh vy. S phn ca chng l d tr thnh mi ngon cho cc loi n tht bt c lc no. V th, mt hai bn s to ra tm nhn rng ri (c con tm nhn ti 360 ), gip chng nhanh chng pht hin ra k ch v chy trn. Vn v kh tuy khng hung d nh cc loi th n tht, nhng cng c mt mc chnh trc mt. l v cu trc ny c li cho chng trong vic xc nh khong cch gia cc cnh cy. T , chng c th nhanh chng ln trnh k th. Gu trc tuy n l tre, trc nhng li c i mt mc pha trc. c im ny l do chng tha k c t t tin - nhng ng vt chuyn n tht.
V sao th mu trng c mt ?
Lng ca loi th nh c nhiu mu sc. Mt ca chng cng vy, cng sc s kiu v thng l ging vi mu lng, nh , xanh da tri, nu ch, xm, en, S d mt loi th c cc loi mu nh vy l do trong c th chng cha cc loi sc t. Nhng, th trng li l mt ngoi l. Th trng c mu mt rc. Vy phi chng c th chng cha sc t mu ? Th ra, ging th trng khng c sc t, cho nn lng ca n c mu trng. Ngay chnh nhn cu ca mt th cng khng c mu. Ci mu trong mt th m ta nhn thy l mu mu trong nhn cu phn nh ra ngoi, ch khng phi l mu sc ca nhn cu.
Trong gii ng vt, ch c loi chim (nht l nhng loi bit ht) l c th bt chc m thanh ca ng loi v ting ku ca cc ng vt khc. Cn hc ni ting ngi ch gii hn vi loi bit ni, nh vt, yng, khu.
Chnh cht ny lm tm vi vng vt o b gip, lt xc ho nhng. iu ny tht khc thng, v cht kch thch trong ng vt v thc vt hai ngnh ln trong gii sinh vt khng c lin quan g vi nhau. Chng hn, cht kch thch trong thc vt c auxin, gibberelin, cht phn bo khng c tc dng g vi ng vt. Hin tng ny ln u tin c bit n vo nm 1966, mt nh khoa hc Nht Bn pht hin trong cy thng la hn (Podocarpus chinesis) trng i Loan c hot tnh ca cht kch thch lt xc. T , ngi ta mi bit gia hai ngnh ny vn c nhng quan h l th. Vy cc nh khoa hc tin hnh chn la rng ri trong hn 200 h, hn 1.000 loi cy v tm ra hn 100 loi cht kch thch lt xc. Ngy nay, vic ng dng cht kch thch ny tng sn lng t tm khng cn xa l na. im l th l cht kch thch lt xc thc vt c u im hn hn cht kch thch do chnh cn trng t tit ra. Ngoi vic phn b rng, d kim, n li c hm lng rt cao, c loi cy cha n hn 1 kg / 100 kg cht th. Trong khi t 500 kg nhng tm ch ly c 25 gram cht kch thch lt xc. Trong thc vt khng nhng c cht lm cn trng chng gi m cn c thuc trng sinh bt lo na. Nhng nm 70, mt nh khoa hc Tip Khc chuyn nghin cu s bin thi ca cn trng. ng em mt ging su gi l hng xun t Prague n i hc Harvard M, v pht hin thy con su sau khi thay i ni khng ho nhng c, vn gi nguyn trng thi su non. V sao vy? i chiu iu kin nui dng hai nc mi thy, nguyn nhn nm tm giy lt dng nui cy su y. Ho ra, trong mt s loi giy do M sn xut c cha cht ko di trng thi su non hng xun. Ln v ngn, th thy th cy dng lm loi giy ny c cha cht chng lo ho nh thung dung (Glyptostrobus pensilis), thng, thu tng, thng rng l (Larix gmelini). l cht este methy, dn xut ca axit bo. Chnh n l cht lm cho cn trng trng sinh bt lo. Tuy nhin, th cht ny cha trong thc vt rt t, phn b cng khng rng. V sao thc vt li c hoc mn ng vt. C ngi gii thch rng l nhu cu t v ca thc vt, bi v cn trng sau khi n nhng cy s lt xc sm hoc dn ti ng c, bt li cho chng. Nhng cng c ngi cho rng y l nhu cu sinh sn ca bn thn thc vt. Tuy nhin, cng mi ch l cc suy lun.
Th tuy l ng vt n c, nhng khng ging vi b v d, d dy ca chng rt nh v khng c hin tng nhai li. Ban ngy, sau khi chng n mt lng ln c ti non, thng xut hin dinh dng qu tha, n ti lin hnh thnh phn mm thi ra ngoi c th. Cn bui ti do thiu c, n t, lng dinh dng gim tng i, phn thi ra vo bui sng hm sau thng cng. V cc cht dinh dng trong phn mm trng thi tin ho mt na, d c c th hp thu v s dng, do th c xu hng ti s dng li sn phm ny. Qua phn tch, sau khi th n phn mm, vitamin B v vitamin K hp thnh d c rut non hp th, cung cp nhu cu sinh trng cho c th. ng thi, nguyn t khong vt trong phn mm cng cuc sng li cho cng vic thc y s hp thu ca c th th i vi cht dinh dng. Hin tng th n phn mm ca mnh thi ra l mt hin tng li dng y cht dinh dng. Nhng th nh, khi c nui dng nhn to, thc n, thng khng xut hin thi n phn ca mnh na.
Mn hnh hc mch bo chng ta rng din tch ca hnh trn ln hn bt k mt hnh no khc. Do , vi cng mt lng nhin liu nh nhau, mun to thnh loi vt c dung tch ln nht hoc l c sc cha nhiu nht th hin nhin phi to thnh hnh trn l thch hp hn c. Chng c g l l khi ngi ta lm ng khi, ng dn nc u l ng trn. Trn thc t l mt kiu bt chc hin tng t nhin (phng sinh hc). Th hai l hnh tr trn chu lc tt nht. Trng lng ca tn cy to trn u nh vo s chng gi ca thn cy. C nhng loi cy sai tri, n ma trn cy cn treo nng hng t qu, nu khng c cnh thn kho chng gi, lm sao c th tn ti c. Hn na, vi thn cy hnh tr trn cn c li cho vic phng chng nhiu tc hi t bn ngoi. Nu thn cy l hnh vung hoc hnh ch nht, thn cy t s c cc gc cnh, d lm mi cho cc loi ng vt gm nhm. Ngoi ra, cy thn g l cy lu nm, trong i n kh trnh khi b gi bo tn cng. Do thn cy hnh tr trn, cho nn d gi ln n t pha no cng d dng lt qua b mt, ch phi chu mt lc nh ca gi m thi. Mi sinh vt u tin ln pha trc trn bc thang tin ho ca th gii. Hnh tr trn ca thn cy chnh l kt qu hon ho ca s thch nghi .
Khi t nc i ln b, vt quay u v pha ui ra ln tuyn m di phao cu, ri ra ln lng, khp c th, chi sa cc lng t b t, r ht nc trn lng, ri bi ln mt lp m, lm cho lng khng b thm nc. V ma ng, nhit khng kh ngoi phng nhn chung thp hn nhit nc h mt cht, hn na vt hot ng bi li lin tc, nh vy thn nhit tng ln, cng c tc dng chng rt. ng thi, nng lng m c th vt to ra, c lp lng kh dy bao bc, c kh nng chng mt nhit. V vy vt khng s rt. Thn nhit bnh thng ca vt l trn di 42 C. Bn thn vt cng c kh nng iu tit thn nhit. Mc trao i cht ca vt tng i cao. Thm vo , cc loi chim sng trong nc (vt hoc chim) im ng c ca tu trong xng sng chn, xng c chn, xng bn chn rt thp, v vy vt ng lu trong nc ng bng dch th trong chn vn lu thng, bn chn khng b cng.
en tuyn. Ngoi ra, bt k l c nc ngt hay l c nc mn, phn bng hu ht l mu trng hoc mu xm nht. Ti sao phn bng v phn lng ca c li c s khc bit ln n nh vy? Khc bit ny c ngha g vi s sinh tn ca chng? Nguyn do l c sinh sng trong nc, khi bi thng l lng hng ln trn, bng p xung di. Khi c nh sng Mt tri, t di nc nhn ln th mt nc l mt mng sng long, rt ging vi mu trng ca bng c. Do , nhng con c ln di su rt kh pht hin ra con mi. Cng vi quy lut nh vy, t trn nhn xung, mu sc ca nc rt thm, gn ging vi mu sc ca lng c, cc loi chim sn mi kh c th nhn thy c bi trn mt nc. Tm li, mu sc lng thm, bng nht ca i a s cc loi c l kt qu ca s thch nghi vi cuc sng trong nc, bo v bn thn khi b k ch pht hin.
Tc k hoa i mu nh th no?
Tc k hoa l mt loi b st ni ting v kh nng bin mu. Khi mi trng sinh tn ca chng nh nh sng, nhit , m c s thay i hay do s hi t bo sc t trong da ca chng s c s dch chuyn, do dn n s thay i v mu sc. Gia biu b v chn b ca tc k hoa, c t bo sc t phn tn, chu s khng ch ca thn kinh v hoc mn, th hin mu sc m nht khc nhau. Trong t bo sc t en c cha nhn t bo v nhng ht nh mu nu en. Ht sc t c th di chuyn trong t bo, khi m rng ra th da hin r mu sc kh sm. T bo sc t en cng c th vn ng vn chn gi ra nh cn trng bin hnh khi chn gi co li, mu sc c th nht i. T bo sc t trng di s chiu ri nh sng vi cng khc nhau, trn da nh ln mu xm nu hoc mu xanh xm. T bo sc t vng c th lm cho da bin thnh mu vng hay mu xanh lc. S gin ra v co li ca t bo sc t hng c th iu tit c mc v s phn b ca mu hng. C ngi tng lm qua hng lot cc cuc th nghim, khi tc k hoa b chiu di nh sng mnh, mu sc c th ca n rt nht, khi n trong mi trng ti th mu sc c th ca n sm li. Cng c ngi cho rng khi nhit tng cao lm cho cc sc t thu hp li, mu da tr bin thnh mu nht. Khi nhit h thp, sc t da m rng ra, mu da thm li, khi kh ro mu da tr nn trng bch. Ngoi ra, b s nh hng ca cc cht ha hc cng c th lm cho ng vt i mu.
khua xung trong khng kh. Nu khua nh, bn khng nghe thy g, nhng nu khua mnh s to ra ting v v rt r rt. m thanh truyn n tai ta l do tai cm nhn c cc dao ng trong khng kh. Tuy nhin, ta ch c th nghe c nhng dao ng c tn s t 20 n 20.000 ln mi giy. Nu thp hoc cao hn khong ny chng ta u khng nghe thy. iu gii thch v sao khi mnh tre khua chm th im hi lng ting, nhng khi khua nhanh s to ra ting x gi nghe v v. Cn trng khi bay pht ra m thanh cng ging nh nguyn l k trn. Cc nh khoa hc cho bit, mi giy, rui nhng v cnh t 147 220 ln, mui l 594 ln, thm ch c loi cn v ti 1.000 ln, ong mt v 260 ln. Nhng bm trng th ch lp l c 6 ln, bm gai 5 ln. Chnh v th m chng bay hon ton yn lng.
Rng ca ca cc loi ng vt ni chung ch mc n mt lc no th ngng li, cn chut th khng. i rng ca hm trn v hm di ca n lin tc mc ra, mi tun c th vi milimt. C th bn s ngh, nu rng ca c mc mi, ming chut s khng th ngm li c hay sao? Trn thc t, tnh hung ny khng bao gi xy ra, bi v khc phc tnh trng , chut nh cch gm nhm vt cng mi bt di ca rng. V vy, gm nhm thc cht l mt kiu thch nghi sinh hc ca chng. Ti sao rng ca ca chut mc di ra mi? Cht ch yu hnh thnh rng l cht rng rn chc, trong lng cht rng ca mi ci rng cn c mt xoang rng, gi l xoang tu rng. Lc ng vt cn non nt, chn ca xoang tu rng h cho mu v thn kinh i vo, cung cp dinh dng cho t bo rng trong xoang tu. Nhn chng cc ng vt khc sau khi rng trng thnh chn ca xoang tu rng bt kn li, t bo cht rng khng nhn c cht dinh dng th ngng sinh trng. Cn chut v th ci th xoang tu rng khng b bt kn, v th rng ca ca chng mc sut i.
Ti sao ui ca rn chung ku c?
mt s vng chu M, khi nghe thy m thanh Cala cala, nhng ngi khng c kinh nghim li c ng l ting nc chy t nhng khe sui, nhng xung quanh li chng c mt con sui no c. T ra, l ting ku do mt loi rn c c tnh cc mnh vy ui pht ra. y chnh l rn ui ku, hay rn chung. i din Vit Nam l rn lc. V sao ci ui ca n c kh nng ny? mt chic ci, bn s thy n c mt ci v bng ng, bn trong l mt lp mng ngn cch, hnh thnh hai bong bng rng. Khi ta dng sc thi, do c s rung ng ca khng kh nn m thanh pht ra. ui ca rn chung cng c cu to tng t, ch khc l v ngoi ca n khng phi l kim loi, m l vnh cht sng. Lp da chc chn ny vy thnh mt ci xoang rng, mng sng trong xoang ngn thnh hai ci bong bng. Nh c s di chuyn qua li ca lung khng kh, nn bong bng rng pht ra m thanh tng hi, tng hi mt. m thanh ny c ngha g nh? C ngi cho rng, rn bt chc m thanh ca ting nc chy trong khe sui l thu ht nhng ng vt nh n thm, cng l mt cch bt mi.
d. Nga khng ging nh tru, d c th dng sng quyt u, m bin php duy nht ch l b chy thot thn. C th chng di, t chi kho, rt thch nghi vi kh nng ny. Mt khc, nhng ng vt n tht nh h, bo, ch si a s u hot ng v m. V vy, nhng con nga hoang khng dm thnh thi ng trong m ti, ngay c ban ngy chng cng ch dm ng ng gt v lun lun cao cnh gic. Nga nh mc d khng gp nguy him bi k th hoc do con ngi gy ra ging nh nga hoang, nhng n c thun ho t nga hoang. V vy, thi quen ng ng ca nga hoang vn cn c gi n ngy nay. Ngoi nga, la cng c thi quen ng ng, bi v mi trng sng ca t tin chng gn ging vi nga hoang.
Th ra nhng cy trong chu cnh l mt loi cy khng phi sinh trng t nh trong chu cnh, a s t tin ca chng l sinh trng vng ni cao hoang d, hoc do con ngi cht ph, hoc do gi, rut rng, phn than ca phn trn cy b cht hoc mc nt m khng tn ti c, nhng mm ng yn lu di trn phn gc ca cnh v phn di t vn cn sng, nhng ngi lm vn lin li dng c tnh ny, a nhng cy khng c phong thi kt hp vi phn di, khi phc li v sa ct ton b cnh, dng t tt nui dng cho thch hp v tin hnh nui dng t m. Nh vy, nhng mm ng lu gi li khi phc sc sng, dn dn m chi trn cnh v ra l. Sau , dng phng php nhn to un vng hoc un cong nhng cnh non mi ra thnh cc t th tuyt p, ri li chuyn vo trong chu cnh, hnh thnh nn chu cnh c trm nghn t th, gi dn, cng cp y sc sng. Mi loi thc vt t nh c trng trong chu, ngi ta thng g cnh, ct ta u km ch s pht trin ca n, n c kiu dng p. T hnh dng ca cy m ni, c nhng cy trng lu ngy trong chu qu thc l rt nh, nhng xt v hnh th rn ri ca chng, c th d dng thy rng tui ca chng khng nh, thng thng t nht cng sng c vi nm, vi chc nm, thm ch vi trm nm. y l truyn thng ca Trung Quc v ngh thut lm vn v k thut chm sc khng ch s pht trin ca cy trong chu. C mt s cy hoa mai c trng lu nm trong chu, hnh thnh nn nhng cnh cy rn ri, ra hoa hng nm, nhng khng cho chng pht trin thnh cy to, trong ngh thut trng vn c gi l Thn mai. Dng thn mai lm cy cnh, cn mt ngh thut khc na l ct dc thn mai ra lm hai na, em mt na i trng trong chu, n vn c th ra hoa hng nm nh thng, c v p rt ring, trong ngh thut lm vn gi l B mai. C th khng t ngi hi: Cy b i lm sao li vn c th sng v ra hoa? l do nguyn nhn g? Thc ra, ng libe vn chuyn cht dinh dng trong phn dy chng, ng dn trong phn cht g vn chuyn cht dinh dng, nu ct sch phn v ca cy, s vn chuyn cht dinh dng ngng li, cy s cht. Nhng nu ct dc cy lm hai na, th mi na u c y cc b phn r, thn, cnh, l. Nh vy th cht dinh dng m l mi na thn cy to ra vn c th c vn chuyn xung di bng h thng mao mch trong phn dy chng, cn nc v mui v c cng thng qua cc ng dn phn thn g vn chuyn ln trn, do vy nn mi na cy u c th t sng, ra hoa v sinh trng bnh thng. Trong cc loi cy ci hoa c, khng ch thn mai c th ct lm hai, m cy t vi, lu v nhiu loi khc cng c th ct lm hai na, vn sng bnh thng. Da vo nguyn l ny, chng ta c th to ra nhiu cy cnh l mt vi nhiu hnh dng c o t cc loi cy ci hoa c khc na.
Mt cnh hoa ti, ch cm c vi ngy th cnh hoa b r u xung, mu sc cng khng cn ti na, iu ny l do nguyn nhn no? Nu bn ly cnh hoa ln xem th s nhn thy phn cm trong nc b thi ra, c mi hi. y l do vi khun ang gy chuyn, vi khun v vt cht phn gii khc nh hng ti sc kho ca phn trn ca hoa; C lc khng nhn thy cnh thi ra nhng cnh hoa cng r u xung, l do sa trong c th mt s thc vt chy ra t ming ct lm tc ng dn chnh ch ming ct, cn tr s hp th nc, nh vy, cnh hoa khng c cung cp lng nc cn thit, cho nn n mi b ho r. Tm ra b mt th tt qu ri, mun cho hoa cm c lu, c th ct t cung ri dng la h qua cnh hoa, lm cho n b ccbon ho cc b, nh vy c th phn di ngm trong nc khng b nhim vi khun m b thi ra, li c th lm cho sa ca mt s thc vt khng chy ra lm tc nghn ng dn chnh, lm cho n lun nhn c lng nc cung cp. C mt s ngi mua v nhng bng hoa ti, ri dng la t vo phn gc ct sau cm vo bnh. Qua cch lm nh vy th cnh hoa c th cm c lu. Trc kia trong dn gian tng lu truyn mt phng php l cung hoa thc dc c t trn la th c th lm cho n hoa n v gi c lu, c l chnh l bin php ny. Phng php ny phi chang u c tc dng vi tt c cc loi hoa hay khng th cn phi nghin cu. Trn th trng hoa hin nay cn c mt loi dung dch gi cho hoa ti, cho mt cht vo trong nc cm hoa cng c th ko di thi gian gi cho hoa c lu.
Theo thng k, hoa, c, cy trn ni Nga Mi c trn 3000 loi, loi c thuc c trn 1000 loi, m cc loi thc vt trn ng bng di ni ch khng qu vi trm loi. Bi v a hnh ca ng bng bng phng, kh hu li nh nhau, do chg loi thc vt t hn nhiu. quen vi cuc sng trn ni cao nn cc loi sam lnh v mt s loi hoa quyn, mt s loi thuc nh hong lin thch ng vi kh hu lnh nn cng khng xung di ni sng, cho d c chuyn xung sng di ng bng th n cng pht trin khng tt do khng thch ng c vi kh hu. Ngoi ra cn c mt nguyn nhn na l: Chng loi thc vt Trung Quc nhiu v k, do vo k t trong lch s a cht, pha bc bn cu b bng h bao ph, nhng vng khng c ni hoc t ni (nh chu u) c rt nhiu thc vt b tuyt chng; Cn Trung Quc do c nhiu ni, ni c tc dng cn tr s ng bng rt ln, lm cho nhiu loi thc vt qu c tip tc sinh tn trong ni nh thu sam, ngn hnh, sam bc, trng, cy qu thm, ngc ng ni ting th gii. Do ch ring cc loi cy trong gii thc vt Trung Quc hin nay c hn 2000 loi, m ton chu u ch c hn 200 loi.
cm, l hnh v ngc trai lin khp li, lng cng hnh rng vin l ng cht ch giao nhau, bc kn cn trng pha trong, sau t t cho cn trng vo tiu ho. Trn thn cy rong loi thc vt sng di nc v rt mm mi ny c rt nhiu ti nh, mi ti c mt ci ca, quanh tng ming ti c lng cng o ngc, cn trng c th vo c m khng th ra ngoi c. Cy ru lng mn rt nh, l thng ph trn mt t, trn l mu hng tm ca n sinh trng rt nhiu tuyn lng di, tuyn lng thng c th tit ra mt loi dch dnh c tnh kt dnh rt mnh, hn na cn c v ngt v mi thm, loi dch dnh ny cho d b nh nng Mt tri chiu vo cng khng b kh, kin v rui ngi thy mi hng ny khi ri vo hoc tro ln l ca chng th l ca cy lp tc cong li cho tuyn lng t li mt ch bt ly cn trng, sau 1 n 2 gi, cn trng nh kin lin b l tiu ho hp th ht. Loi dch dnh tit ra ny c chc nng tiu ho, hn na l ca n li c kh nng hp th, do c th tiu ho v hp th ht cn trng. Bn c tin khng? Ru lng mn cn c kh nng khc. Nu bn b mt hn nh hoc nhng th m khng tiu ho c th tuyn lng ca l khng h ng y. Ru lng mn v c gng v l cng loi, sinh trng ni m t, khng c nh nng cnh ni hoc trn mt , nu b chng trng vo trong chu, bn cho chng t tht vn th chng ln rt nhanh. Nhng ming tht khng c to qu, nu khng th s b bnh Tiu ho khng tt lm l b cht. Quan h gia ng vt v thc vt trong t nhin rt mt thit, nhng li mun mu mun v, y l kt qu ca s pht trin lu di trong gii t nhin.
Mt s hc gi nc ngoi u tin ni rng, iu ny c l ging vi nhng ng vt mu nng, bn thn cy ci cng c th sn sinh ra nhit lng, ng thi cn c tng thm cc t chc v cy c kh nng dn nhit bo v. Sau ny, mt s nh khoa hc khc li ni rng, ch yu do cc t chc ca cy ci vo ma ng cha t nc, nn khi nhit m cng khng d g lm cho t bo ng bng v cht. Nhng s gii thch ny u kh khin mi ngi hi lng, bi v ngy nay con ngi bit r rng, bn thn cy khng th sn sinh ra nhit lng v t chc cy di nhit m cng khng th ng bng. phng Bc, cnh cy liu, l kim cy thng vo ma ng cng ng bng nh nhng ming knh b v sao? Vy m n vn sng c. Vy b mt y l g? Thc ra bn lnh ny ca cy c to ra t rt sm. thch ng vi nhng thay i ca mi trng xung quanh, hng nm cy ci u dng phng php k diu l chm vo gic ng i ph vi ci gi rt ca ma ng. Chng ta bit rng, cy ci mun sinh trng phi tiu hao cht dinh dng. Ma xun v ma h, cy sinh trng nhanh, cht dinh dng tiu hao nhiu hn so vi tch lu, v vy sc khng lnh cng gim. Nhng n ma thu, tnh hnh li ngc li, lc ny nhit ban ngy cao. Mt tri chiu mnh, qu trnh quang hp ca l din ra nhanh, cn ban m nhit thp, cy ci sinh trng chm, cht dinh dng tiu hao t, tch ly nhiu nn cy ngy cng bo, cnh non bin thnh cht g, cy cng dn dn c kh nng chu lnh. Song ng ngh trn b mt cy ma ng vo trng thi ngng hot ng, thc ra s bin i bn trong n rt ln. Tinh bt tch lu vo ma thu lc ny chuyn ho thnh ng, thm ch c loi tinh bt li chuyn ho thnh cht bo, y u l nhng vt cht phng lnh, n c th bo v t bo khng d b cht lnh. Nu ct cc t chc thnh nhng ming mng ri t di knh hin vi quan st, bn s cn pht hin nhng hin tng th v. Thng thng cc t bo lin nhau tng cp, lc ny si gn kt t bo u b t, hn na vch t bo v cht nguyn sinh cng b tch ri, ging nh tng chic ng. Nhng s thay i nh b m mt thng khng nhn thy c ny c tc dng rt ln trong vic nng cao kh nng khng lnh ca thc vt. Khi cc t chc ng bng, n c th trnh cho cc b phn quan trng nht trong t bo. Cht nguyn sinh b ng bng gia cc t bo v gp phi nhng nguy him do b tn thng. C th thy, vic chm vo gic ng v vt qua ma ng ca cy ci tng quan mt thit vi nhau. Ma ng, cy ng cng su th cng chu c nhit thp, cng c sc khng lnh. Ngc li, ging nh cy chanh sinh trng quanh nm m khng c ngh ngi th sc khng lnh s km, cho d l kh hu Thng Hi th n cng khng th sng qua ma ng.
b ngoi ca chng cc k d thng nhng c i chng l nh vy: Khi ht c gieo xung t, gp phi iu kin mi trng thch hp l ny mm, sinh trng, ra hoa kt tri, trong ht ging li p ht cu th h th hai, cui cng l cht i. Nhng thi gian cn thit chng hon thnh qu trnh sng nh vy phi cn c vo cc c tnh khc nhau ca cc loi thc vt, ng thi khng hon ton ging nhau, thm ch cch nhau my chc ln n my trm ln. C loi ch cn mt nm (t ma xun n ma thu) nh cc loi thc vt nng nghip: la, cao lng, ng, khoai mi ngi gi chng l thc vt sng mt nm. C loi thc vt phi cn n hai nm mi c th hon thnh, trong phi ngh qua mt ma ng, n nm sau mi sinh trng hoa thn, ra hoa kt qu nh rau ci du, tiu mch v ng l nh vy, mi ngi gi chng l thc vt sng hai nm. Nhng loi ny a s l nhng thc vt thuc loi c. Thc vt loi g th li khc xa, c loi cn mi my nm, my chc nm thm ch my trm nm, my ngn nm mi hon thnh chu k sng ca chng. Cho d nh vy, n cng ging nh thc vt khc, quy lut c bn ca cuc sng u l t pht dc, sinh trng n gi yu v cui cng l cht, trn th gii khng c loi thc vt no l c th sng mi khng gi. C loi thc vt no sng khng n mt nm khng? Cng c v chng loi ca chng cng khng t. Trong gii thc vt, c loi ch sng vn vn vi thng, c loi thm ch ch sng my chc ngy. Nh chng ta thng nhn thy trn mng ngi trn mi nh c mt loi c nhiu tht c th n bng hoa nh nm cnh mu vng, gi l Ngo tng, sau cn ma chng mi mc ln, rt nhanh chng n hoa, qua ma ma th kh m cht. Cn c mt loi H kh tho dng lm thuc trong ng y, ma xun ny mm, ma h va n th n tuyn b kt thc mt i. Nu mun ni loi thc vt tht s ngn th trn vng sa mc c rt nhiu. V d nh cc on mnh, yu im ln nht ca nhng thc vt on mnh ny l s kh hn. Trn sa mc, lng ma khng nhng cc k t m cn tp trung ca s xung thp trong mt thi gian ngn, do chng phi hon thnh chu k sng trong thi gian ngn khong 20 n 30 ngy, hoc trong my tun sau khi ma xun ri xung mi nm th ra hoa, kt qu v cht, sau li khng nhn thy du vt ca chng u. Tui th ca nhng loi thc vt trn sa mc ngn nh vy l do iu kin mi trng kh hn ca sa mc to nn, y l kt qu ca s thch ng vi t nhin ca cc loi thc vt.
Trong qu trnh sinh trng, mi cy ci u vn ti s pht trin y nht, cho nn n lun a nhiu thc n ln ngn tng nhanh s sinh trng. Ngn cnh do c cung cp nhiu cht dinh dng. Khi ngn cy ln n mt mc nht nh, sinh trng s chm dn li. Lc ny cy rng l l do hai iu kin: Bn trong, vic cung cp dinh dng b hn ch v bn ngoi, iu kin thi tit thay i theo chiu hng khng c li, chc nng tng hp thc n ca l km dn, l khng tn ti c na, ri l t. Nhng mc d vy, b phn ngn cy vn c u tin chm sc, thc n c cung cp nhiu nht, nn d cy ngng a thc n ln ngn, nh vo lng d tr n vn sinh tn thm mt thi gian. ng thi trong lc , cht dip lc trong l cy cha b ph hu, vn tng hp c mt s cht dinh dng. Nh vy, l trn ngn cy s rng mun hn cc b phn khc trn cy.
Mi hi ca ng vt c tc dng g?
Trong lch s tin ho di my t nm ca sinh vt, gii ng vt khng ch pht trin thnh hng vn chng loi khc nhau, m cn hnh thnh cc kt cu t chc, nhng kh nng khc nhau. Thi mi hi chnh l mt trong nhng phng thc c o trong nhng kh nng diu k ny. Cn trng hnh go l mt v d in hnh. im mnh ca chng l trong c th c giu mt tuyn hi. Khi k th xut hin tuyn hi lp tc tit ra cht lng hi mu vng, c mi v cng kh chu, lm cho k ch ngi thy phi chy mt. i vi b xt, c mnh danh l Hong hu hi, ming tuyn hi ca n nm bng bnh thng dng phng chng k ch. Khi chng sinh con th mi hi ny c th hnh thnh mt vng hi xung quanh u trng, nh mt bc tng bo v con ci khi s xm hi ca k th. Chim cho mo (chim u ru) cng c kh nng tit ra mi hi. Kh nng ny bnh thng c gi kn, nhng n lc sinh , nhm gip cho con ci ra i bnh an, chim m thng qua tuyn hi ui tit ra mt dch lng mu nu en c mi kh ngi. Trong mt khong thi gian, t chim c mi kh th. D rng c mt s ng vt chuyn n trm trng chim, nhng khi i mt vi hon cnh ti t nh vy cng phi rt lui. mt s loi ng vt nh chn hi, chn sc, co lng , mi hi khng nhng c tc dng t v hiu qu, m cn l mt biu hin c tnh. Tnh cht khc nhau ca mi hi c th l yu t quyt nh tm kim bn i.
u mi con ch c mt t chc nim mc khng c lng, pha trn c rt nhiu nt ni ln. l mt b phn ch yu ca kh quan khu gic. Trn t chc nim mc u mi ny thng xuyn tit ra rt nhiu dch nhn lm t mi, khin cho khu gic ca loi ch c bit nhy cm.
Thng thng, khi cho m nga giao phi vi b la, ra la. Nu em m la giao phi vi b nga, con lai thu c gi l la la, l mt loi tun m. Hu nh tt c chng u khng c kh nng sinh sn. Nhng hn hu, vn c trng hp la m to ra th h sau. Cn la b th khng. ng vt cp cao u do trng th tinh pht trin m c th h con. T bo trng sinh ra t bung trng ca ng vt ging ci, tinh trng c sn sinh ra t tinh hon ca ng vt ging c. Cn la, bt k l c hay ci, u c h sinh dc pht trin khng hon chnh, v th chc nng sinh l c th cha bnh thng. C quan sinh dc ca nhng con la c khng th sn sinh ra loi hoc mn ng dc, ng thi khng th sn sinh ra tinh trng thnh thc, v th khng th th tinh. l l do la ch c mt i. Song cng c mt vi trng hp him hoi la m . Hn 1.000 nm trc, trong sch nng hc c i T dn yu thut ca Trung Quc c mt vi ghi chp v trng hp ny. Nm 1953 thn ng Tnh, Cam Tc, mt con la m giao phi vi mt con la c c mt con la con. Nm 1954 tng Giao - o, huyn Hng Lng, tnh H Bc (Trung Quc), mt con la m giao phi vi mt con nga c, ra mt con la ci. S vic ny tuy him gp, nhng l ni rng mt s t la m vn c th sn sinh ra cc t bo trng thnh thc c kh nng th tinh. iu ng ni l n gi vn cha thy la c sn sinh ra tinh trng thnh thc.
chng thng phi a ra nhiu kiu bin i v cu to hnh thi bn ngoi v c nng sinh l bn trong ca chnh mnh thch ng. V d nhiu loi thc vt mc hoang hoc l ton thn hoc l l y lng, c loi th y gai, c loi th cha c. Ton b nhng th ny u gip cho chng c th u tranh tt hn chng li k th. Nhng u im ny ca thc vt mc hoang ni r sc sng v sc chin u ca chng u rt mnh m. Nhng nhng thc vt trng th li khng nh vy, chng t nh n ln u c s chm sc, quan tm ca con ngi, thiu s rn luyn cho tnh i khng, mt khi nguy him n th khng chu c, thm ch b cht. Nhng ngi lm cng tc nui trng thc vt cc k coi trng u im c tnh khng c cc mnh ca thc vt mc hoang. H thng thng qua con ng lai gia loi c nui trng v loi mc hoang to ra nhng chng loi tt v c nhiu ngi hoan nghnh, nhng thc vt c tnh khng c km c ci to thnh nhng loi mi c cht lng tt v tnh khng c mnh. Do , tt c nhng loi thc vt mc hoang trn t cn ci trn ni khng chu ng gi ma, m l chng c ln ln trong kh hu khc nghit. Chng ta phi c bit coi trng vn qu bu ca ti nguyn phong ph, li dng trit u im l tnh khng bnh mnh ny ca chng, to ra ging lai a ra nhiu loi mi, gip ch cho nhn loi.
dng qu gi cao thp khng ging nhau rt c o. Cy Lc V Sam cn st li c ngun gc t pha ng nam Bc M, t th k 20 du nhp vo trng Trung Quc trn vng mng li h pha nam, phn gc ca cy cng ging nh tng nc, mc ra b r h hp c dng qu gi c bit. vng m ly nc ngt ca khu vc nhit i cng thng nhn thy thc vt c r h hp, nh cy T n dng lm thuc chu M, cy Hong Ngu v Hng Giao Kalimanjaro, g Maomalu Nigiria, cy c ng o Ilian, cy ng hong Guyana. R h hp ca thc vt ngoi dng h hp ra cn c th c tc dng bo v v chng sng.
Ti sao c loi thc vt thch nh sng Mt tri, c loi thc vt th thch bng rm?
Khng bit cc bn c ch n khng, mt mt hng nam v mt mt hng bc ca nh, sn pha Nam v sn pha Bc ca ni cao nhn c lng nh sng Mt tri khc nhau. nh sng Mt tri sn nam c chiu trc tip, hn na chiu c ngy ti ti, do thc vt sng trn phn ni ny s nhn c nhiu nh sng v nhit cao; nh sng Mt tri sn bc c chiu xin, nhng thc vt sng trn phn ni ny s nhn c t nh sng v nhit lng. Ngoi ra, lng nc, m, nhit , hng gi, gi theo ma v iu kin hon cnh khc ca hai sn nam v bc cng khng hon ton ging nhau. Do nh sng, lng nc, hng gi, nhit khc nhau, lm cho s sinh trng lu di ca thc vt sn nam v sn bc cng c tnh cch khng ging nhau. Ni mt cch n gin, loi thc vt sinh trng sn nam thch nh sng Mt tri, nh thc vt hc
gi l thc vt dng sinh nh tng, sam, dng, liu, ho. Loi thc vt sinh trng lu di sn bc th thch bng rm, do ngi ta gi chng l thc vt m sinh, nh vn sam, lnh sam, ngc chm. y l kt qu do thc vt sng lu di trong mi trng khc nhau. Tnh cch c th thch dng thch m ny vn khng th hnh thnh c trong mt thi gian ngn. Nhng cho d hnh thnh nn tnh cch nh th ny hoc nh th kia cng khng th thay i mt cch tu tin c. Bi v chng cng thch hp hn vi iu kin sng sn nam v sn bc, trong hnh thi phn ngoi v cu to sinh l bn trong u c s bin i. Vy th, hnh thi bn ngoi v cu to sinh l bn trong ca thc vt thch dng v thc vt thch m c s khc bit g? S khc bit r rng nht l phn l. Cht l ca thc vt thch nh sng l hi dy v th rp, trn mt l c lp cht sng hoc cht sp c th chng chi vi nh sng Mt tri, l kh thng nh v dy, cht dip lc tng i t nhng s lng tng i nhiu. c trng cu to l ca thc vt thch dng c th m bo cho l c th li dng tt nng lng Mt tri di sc chiu ca Mt tri, trong trng hp thiu nh sng Mt tri, cng c th tin hnh tc dng quang hp nht nh. Cu to l ca thc vt thch m v thc vt thch dng hon ton tng phn nhau, l thng to m mng, cht sng khng pht trin, t bo thn l v l kh tng i t, c khe h t bo tng i pht trin. S lng dip lc ca l t hn mt na so vi thc vt thch dng, nhng hnh dng ca l hi to. Nh th c li trong mi trng m t, ti tm cng c th hp th v li dng nh sng Mt tri yu t. nh hng ca nh sng Mt tri i vi s sinh trng v pht dc ca thc vt thc ra l rt ln, do tc dng ca nh sng, khng ch hnh thi v sinh l phn l ca thc vt thch nh sng v thc vt thch bng rm c s khc bit r rng, m chnh l cng mt loi thc vt, sinh trng trong mi trng y nh sng Mt tri v mi trng rm mt th bin ho sinh thi ca l cng rt ln. V d, cy sinh trng trn mt t trng tri th tn cy rng ln v pht trin; Sinh trng trong rng rm th tn cy nh hp v cao cht vt. Thm ch c lc l trn cng mt cy do nhn c nh sng khc nhau m tnh cch biu hin ra ca chng cng khc nhau, nh l trn ngn cy hoc mt ngoi cy do nhn c nhiu nh sng chiu, phn l ny lin biu hin ra c trng ca l thch nh sng, cn l phn di tn hoc bn trong do thiu s chiu sng ca nh sng, do chng mi biu hin ra c trng ca l thch bng rm. V d nh cy inh hng, ho ty, trn cng mt cy c th xut hin l thch nh sng v l thch bng rm. Trong thc vt c loi thch nh sng, c loi thch bng rm, ch yu c to thnh do s chiu thng v chiu xin ca nh sng Mt tri, do iu kin hon cnh sinh trng khc nhau. Nhng, c th khng nh mt im, bt lun thc vt c hnh dng nh th no, nu khng c mt tia sng th d cho l thc vt thch nh sng hay thc vt thch bng rm th u khng sng c.
Vi cc loi hoa n ban ngy, khi nh nng chiu xung, nhit trn cnh hoa s tng ln, khin tinh du thm trong cnh hoa thot ra nhiu. Hoa hu th khc, cu to cnh hoa ca n kh c bit: nu tri cng nng to v hanh kh, bn s chng ngi thy mi g c tr phi g st mi vo bng hoa. Ngc li, nu khng kh c m cng cao, nhng l trao i kh trn cnh hoa t ng m to tinh du thm thot ra ngoi. Ban m, khng cn nh Mt tri, m khng kh tng cao hn ban ngy nh vy hoa hu bt u m cc ti thm ca mnh. m cng v khuya, mi hoa cng m. Nhng hm tri ma, m khng kh cng cao hn lc bnh thng, khi hoa cng rt thm. C l v a phn chng ta cm nhn c mi thm ca n v m v lc tri ma, nn cn gi n l d lai hng hoc v lai hng.
c th nghe thy siu thanh, c loi thm ch cn c th nghe thy siu thanh rung 200.000 ln/s Tai ca cn trng ch yu c dng tm bn i. Chng hn nh mt con cn trng ci ang c n s d dng tm thy ch ca mt con c bng m thanh c bit m n pht ra thc hin cc hot ng giao phi. Tai cng c tc dng rt ln trong vic bo v bn thn. Ging nh rt nhiu con thiu thn c th nghe thy m thanh ca loi di. (m thanh ny gi l sng siu m, tai ngi khng nghe thy c) gip cho chng c th nhanh chng ri xa khu vc nguy him v khi b ri vo ming di.
C ng vt no mt mt khng?
Khng c loi no trong s cc ng vt c v, chim, ng vt lng c hoc b st t nhin c mt mt. Nhng loi c dt nh c bn c cho l ch c mt bn mt, k thc c hai. Mt mt nhp vo mt kia, bn tri hoc bn phi. Tuy vy, vn c mt vi loi c nhn trong th gii ng vt khng xng sng. Trong s c mt s loi b nc m thc cht l cc loi tm cua. Mt loi b nc mt mt, c t mt ci tn rt ph hp l cyclops, l c dn quen thuc lp cn ao h ni nc t ng. N c nhng ci mt kp, ging nh rui, nhng mi con ch c mt con mt m thi.
ng vt sa mc tn ti nh th no?
ng vt mun tn ti trong sa mc th phi c t nht hai kh nng. Mt l kh nng i li, bi v t ct bt c lc no cng c th chn vi chng; hai l kh nng tr nc, v khi ri khi nc th bt k sinh vt no cng ch cn con ng cht. V c hai phng din trn th loi thn ln c th coi l mt in hnh sng mnh lit: Phn trc t chi ca chng m ra thnh mng ln, chng cho c th i li thoi mi trn ct. Khi mn m bung xung, lp sng m bao ph, c th v mt ca thn ln lin dng kh nng ti a tp hp nhng git sng. Ngoi ra ci li di ca n cn c th lim sng trc mt rt linh hot v kho lo, ging nh ci gt nc trn t vy. V phng thc vn ng, rn lao nhp gia tu tc bng mt kiu di chuyn khng ging ai: ngn chn b cc ht ct chn vi bt c lc no, n cong ngi sang tri, phi ht mc tng din tch tip xc vi t ct, v hnh thnh nn thi quen vn ng nghing. V kh nng tr nc, thn ln ui vnh c nhng c im thu gom cc git nc ti a. Mi khi sng xung, n li b ln nh cn ct, quay lng v pha c sng t bin thi ti, ui ca n vnh ln cao, lm cho thn ca n nghing sang mt bn, khi sng m gp c th lnh but ca con vt th s ngng t thnh nhng git nc, chy men theo lng trt vo ming thn ln.
Khng ch dng li nhng c im ny, ng vt sa mc mi con u c mt phng php tn ti ring, chng hn c loi chuyn sng ph thuc vo thc vt. Mt s thng ngy giu mnh trong cc hang ct, khi ma sng xung th lp tc b ln mt t, s dng ton thn hng sng.
ng vt sa mc tn ti nh th no?
ng vt mun tn ti trong sa mc th phi c t nht hai kh nng. Mt l kh nng i li, bi v t ct bt c lc no cng c th chn vi chng; hai l kh nng tr nc, v khi ri khi nc th bt k sinh vt no cng ch cn con ng cht. V c hai phng din trn th loi thn ln c th coi l mt in hnh sng mnh lit: Phn trc t chi ca chng m ra thnh mng ln, chng cho c th i li thoi mi trn ct. Khi mn m bung xung, lp sng m bao ph, c th v mt ca thn ln lin dng kh nng ti a tp hp nhng git sng. Ngoi ra ci li di ca n cn c th lim sng trc mt rt linh hot v kho lo, ging nh ci gt nc trn t vy. V phng thc vn ng, rn lao nhp gia tu tc bng mt kiu di chuyn khng ging ai: ngn chn b cc ht ct chn vi bt c lc no, n cong ngi sang tri, phi ht mc tng din tch tip xc vi t ct, v hnh thnh nn thi quen vn ng nghing. V kh nng tr nc, thn ln ui vnh c nhng c im thu gom cc git nc ti a. Mi khi sng xung, n li b ln nh cn ct, quay lng v pha c sng t bin thi ti, ui ca n vnh ln cao, lm cho thn ca n nghing sang mt bn, khi sng m gp c th lnh but ca con vt th s ngng t thnh nhng git nc, chy men theo lng trt vo ming thn ln. Khng ch dng li nhng c im ny, ng vt sa mc mi con u c mt phng php tn ti ring, chng hn c loi chuyn sng ph thuc vo thc vt. Mt s thng ngy giu mnh trong cc hang ct, khi ma sng xung th lp tc b ln mt t, s dng ton thn hng sng.
Cng ging nh con ngi phi i qua cu sang b sng bn kia, nu loi nhn mun sang b bn kia, n s bc mt si dy tri b qua. Vic bc dy tri rt th v. Bt u t im t chn, nhn s nh ra rt nhiu si t di sang b bn kia, th l nhng si t ny s bay i trong gi, dng nh c vi si nh trong sut bay vo khng trung, sau n lin tc dng chn s vo im c nh ca t nhn. Bt ng n pht hin trong c mt si khng ko c, thc ra mt u si t c gi thi sang bn kia, hn na li dnh vo mt cnh cy hay cc vt khc, th l dy tri c chng nh vy. Mt cch khc chng dy tri l: trc tin nhn c nh si t mt im, ri t mnh u theo si t xung t, sau cc u nh bng va nh t va u n gc nh i din hoc cnh cy, i n khi ti ch, n li dng chn thu cc si t li, khi thu n di thch hp n s c nh cc si t v mt im mi, nh vy dy tri cng c th c ging ra. Nu ct nh ln hn mt cht, nhn s to ra mt dy chng trong mng nhn ri qun i qun li vi vng t. Tip theo s ging thm mt dy chng mi, khi xong xui, nhn s ging mng gia hai dy chng to ny.
Kh nng thnh gic ca cn trng rt c bit. Chng c th phn bit c nhp iu v quy lut ca m thanh cc k hiu qu. Nu nh s ln t ni ca m thanh trong mi giy ng h tng i nhiu, th tai ngi nghe khng ra ch t ni, ch cm nhn thy c l mt vng m thanh lin tc. Nhng vi nhiu cn trng, chng c th nhn r s ngt qung ny. Khng nhng vy, nhiu loi cn c th nghe c siu m, thm ch l siu m dao ng 200.000 ln mi giy. Tai ca cn trng ch yu l dng tm bn i. Tai cng pht huy tc dng rt ln trong vic bo v an ton. Chng hn nhiu con thiu thn c th nghe c m thanh ca di (loi sng siu m tai ngi khng nghe c), nh m chng c th nhanh chng ri khi khu vc nguy him m khng ri vo ming ca k th.
C quan cm gic ca h m mc u?
Quan st k hnh dng ca h m bn s thy mt hin tng th v, chnh l mt, mi v tai ca n hu nh u mc trn nh u, khc vi d th thng thng. H m tuy l ng vt cn, nhng li rt thch ngm mnh trong nc, thng i n m khuya mi b ln b kim n. ph hp vi thi quen sng trong nc, c quan cm gic ca n chuyn dn ln trn nh u. Bi v khi ton b thn hnh to ln ngm trong nc, ch cn hi nh u ln, cc gic quan s va vn vt ra khi nc mt cht. Nh vy, h m va c th n mnh rt tt, va c th thng qua mt, mi, tai ht th khng kh trong lnh, nghe c ting ng xung quanh. C su, c trm en sng di nc cng c im tng t vi h m v phng din ny
Con mc bi nh th no?
Hn bn s v cng ngc nhin khi nghe ni: Vi nhiu sinh vt th phng php hoang ng t tm tc nng mnh ln trn li chnh l cch di chuyn thng thng ca chng trong nc. Mc cng th. Con mc v ni chung, a s cc ng vt nhuyn th lp u tc u di chuyn trong nc theo cch: ly nc vo l mng qua khe h bn v ci phu c bit ng trc thn, sau chng dng sc tng tia nc qua ci phu . Nh th, theo nh lut phn tc dng, chng nhn c mt sc y ngc li thn chng bi kh nhanh v pha trc. Ngoi ra con mc cn c th xoay ng phu v mt bn hoc v ng sau v khi p mnh y nc ra khi phu th n c th chuyn ng theo bt k hng no cng c. Chuyn ng ca con sa cng tng t nh th: n co cc c li y nc t di ci thn hnh chung ca n ra v nh th n b y v pha ngc li. Chuyn ng ca b nc, ca cc u trng chun chun v nhiu loi ng vt di nc khc cng theo phng php tng t.
Nhm nghin cu thuc i hc California b ra gn mt nm quan st sinh hot ca loi chn spermiphilus variegatus cc sa mc Bc M. Chng sng trong nhng hang ng su di lng t, v vy thng b rn chung ln o n tht. t v, h hng nh chn bt buc phi t chc cc cuc tn cng tr a. Thng khong 3 hoc 4 con chn quy li nh rn. Mt con lin tc tn cng vo chic ui khin k th phi co li, khng c b nhng chic rng cc c vo ngi chn. Trong khi , nhng con khc cn trm tng nht vo ngi rn. Khi tn cng, chn lun trnh u rn, v ch dnh mt vt p, chng s b cht ngay sau vi giy. Trong nhiu cuc chin, git cht rn hoc ui n ra khi a phn, nh chn phi hy sinh ti vi thnh vin. trnh thit hi, chn cn t chc cc cuc sn lng quy m hn: Chng m vo tn hang ca rn chung. Trong khi con m vng mt, chng git cht hng lot con non, hoc p v trng. Nhng ni chung, chn vn rt s rn ui ku. Nu rn xut hin bt ng, chn thng b chy tn lon. Loi rn n tht chn ln nht di ti gn 2 mt, c tn l kim cng (crotalus atrox), v chng c mu da nh nhng vin . Chng c th nut gn mt con chn non, ri nm ngh khong 2 - 3 ngy tiu ho.
gii ny, chim cnh ct khng nhng khng b chy, m cn n tip h vi thi rt thn mt (v t m).
Vi mt con c tri hay mt ch c chp ang trn tr sc lc th d n trong chu, bn cng phi tn kh nhiu calo mi bt c n. Lp o nhn bao quanh mnh c pht huy c phn no tc dng li hi ca mnh. Khi c cn sng, trn da ca n c mt lp t bo hnh thoi lun lun tit ra mt loi cht nhn rt trn. Cht nhn ny bao ph khp mnh c gip chng bi li c d dng hn trong nc, ng thi gip c khng b cc loi ng vt k sinh, vi khun v cc sinh vt nh di nc xm nhp qua da. Cht nhn cng gip cho da c c kh nng thm thu bnh thng v ngn cc cht bn trong nc thm vo mnh, nh hng ti sc kho. Ngoi ra, th cht trn nhy ny cn c tc dng kt t v lng trong cht bn trong nc, lm cho nc thm trong, ko di tui th ca nhng loi thng xuyn phi sng trong mi trng nc c. L c sng mi trng nc trong, mi khi c nc l hoc ma to lm c nc, cht nhn tit t da to nn nhng bong bng ni trn mt nc, trng c ci s dnh vo di nhng bong bng . Sau khi c ci cht, do da c vn cn lp cht nhn bao bc ngn vi khun thm nhp nn c khng thi ra ngay. Ch khi no vi khun phn hu ht lp cht nhn trn mnh c (khong vi gi) c mi n v thi ra.
nhn ph mt tm mng ngoi nh, qua mt thi gian nht nh th s sinh ra ht trn chu nui nhn to. Trong cc khu vc duyn hi v h lc a Trung Quc u dng bin php ny nui trng trn chu, ngoi ra t nui trng ht trn chu bnh thng pht trin m rng ra nui trng ht mu v ht hnh tng.
iu ny c lin quan ti tc dng sc cng ca l xu h. cui cung l c mt m t bo mng gi l bng l, bn trong cha y nc. Khi bn ng tay vo, l b chn ng, nc trong t bo bng l lp tc dn ln hai bn pha trn. Th l phn di bng l xp xung nh qu bng x hi, cn pha trn li nh qu bng bm cng. iu lm cho cung l sp xung, khp li. Khi mt l khp li, n s a tn hiu kch thch lan rng n cc l khc, khin chng cng ln lt khp li. Nhng ch t pht sau, b phn di bng l li dn y nc, l li xo ra nguyn dng nh lc ban u. c tnh ny rt c li cho s sinh trng ca cy, thch nghi vi iu kin t nhin. phng Nam thng gp phi nhng trn ma bo ln, khi cy xu h thu l li khi gp ma gi s gip n cu c cc l non.
ng v pha trn, qua sng lng ti v tr song song vi con mt vn c . Khi n ch thch hp, mt khng di chuyn na m c nh li. Do thn bn sng thi gian di di y bin, hai mt hon ton pha trn, rt c li cho n pht hin ra k ch v bt mi. Ngoi i mt l lng, mu sc da thn bn cng thay i rt c bit. phn thn di, do hng xung y bin trong thi gian di nn sc t cng tng i nht, cn phn trn c mu nu, gn vi mu ca t di y bin, nn va trnh c tm mt ca k ch, va c th kim c thc n mt cch thun tin. C thn bn c rt nhiu loi, trong c 4 loi ln. Hai loi c ui, nu hai mt nm bn tri c th gi l c bnh, nm bn phi gi l c bn. Hai loi khc cn li khng c ui. Vy ui v vy lng lin thnh mt mng, b ngoi ging nh ci li. nhm ny, nu mt u nm bn tri thn gi l c thp hnh li, nm bn phi gi l c thp.
C nc phnh hi lm g?
Khi bt c nc ln khoang thuyn, bn s thy chng dn phnh to nh qu bng cng hi, nhng con c gai s cha ht gai ra ngoi ging nh con nhm cun trn. V sao chng li lm nh vy? l do c th ca c nc c mt cu to kh c bit. on rut pha trn ca c nc c mt khc phnh rng cha khng kh. Khi b k ch tn cng, c nc s bi vt ln mt nc h ming ht y khng kh vo ti kh trong rut. V v tr ti kh nm on rut pha trn v da bng chng hn da lng, nn phn u c v bng c phnh to hn phn lng c. Cng do phn bng cha nhiu khng kh nn bng c ni ln mt nc, phn lng chm xung. Ti kh cng c th ht v cha
nc, nhng khi gp k ch, c nc thng ht kh vo ti ny. Sau khi k ch i xa, n s t t nh kh ly li thng bng ri bi i. Hin tng phnh hi chnh l mt gii php t v ca c nc trnh b k ch nut chng hay cn nt.
C c b st nh?
Khi b st nh, c nc ngt khng gp nguy him nhiu v nc ngt khng phi l cht dn in tt. Nhng nc bin th ng ngi hn nhiu v l mt bin cc ion. Tuy vy, c i dng vn an ton. Khi st nh vo mt nc, s xut hin mt dng in cao th ngay ti im st nh, nhng dng in ny li t do di chuyn theo mi hng v n lan to nhanh chng do th tch khng l ca cht dn in - bin c. Do vy, tu thuc vo quy m ca st, cng dng in mt im bt k u khng cao. Nu mt con c hon ton di mt nc, dng in c th chy quanh v cch xa im st nh xung vi mt, con vt c th hon ton bnh yn v s. Nhng nu n qu gn hoc ang nh ln mt nc, tt nhin n s b st nh.
Nh nm trc, huyn an ca tnh Giang T c nhiu ngi nhn thy my cy liu c th pht sng. Ban ngy, nhng cy ny ng r bn b rung, khng h thu ht s ch ca mi ngi, nhng n m n li to ra nh sng le li thn b v c mu xanh nht, cho d ma to gi ln hay nhng ngy nng gay gt cng ko di khng ngh. Nhng cy liu thng thng ny sao li c th pht sng c? Qua nghin cu, cui cng cng gii p c hoi nghi. Ho ra, ci pht sng khng phi l bn thn cy liu m l mt loi nm sng k sinh trn thn cy liu, bn thn cc si nm ca nm Jiamihuan pht ra nh sng, do loi nm ny c th pht sng, mi ngi gi n l Nm sng. Loi nm ny phn b ph bin mt di T Chu, Trit Giang, An Huy, n chuyn i tm v sng k sinh mt s cy, ln ln thnh th si nm c mu trng ging nh si bng, ht cht dinh dng ca thc vt, n no ri th li pht sng, ch v ban ngy nhn khng ra, chng ta lun lun nhn chng m khng nhn ra m thi. Hm nay, bn nhn thy Ming nm sng v n thuc nm sng trong phng thuc chnh l loi thuc c lm t loi nm pht sng ny, l phng thuc cha tr tng i hiu qu i vi bnh vim ti mt v vim gan. Nu bn l mt ngi sng gn bin, trong nhng m ti nh mc, c lc c th nhn thy trn mt bin nhng lung nh sng mu trng nh sa hoc mu xanh lam, thng thng c gi l la bin, th ln di y bin c th gp nhng lung sng m ngi nh nh sng cc v sao trn bu tri di y bin, tht chng khc no ng tin! Ho ra y l mt s loi sinh vt pht sng thuc loi to, t bo nm v nhng ng vt nh tp hp thnh m pht sng. Nghe ni, trong mt trin lm quc t Pari Php nm 1900, phng quang hc c mt gian trin lm sng to ra mt hnh thc mi, trong khng c mt bng n no nhng li rt sng, th ra l trong mt bnh thu tinh c nui t bo nm pht sng, lm cho mi ngi khng ngt kinh ngc. Thc vt ti sao li pht sng c? l bi v trong thn ca nhng thc vt ny c mt loi vt cht pht sng c bit - cht hunh quang v cht xc tc hunh quang. Trong qu trnh hot ng sng cn phi tin hnh oxy ho sinh vt, cht hunh quang ny b oxy ho di tc dng ca cht xc tc, ng thi gii phng ra nng lng, loi nng lng ny c biu hin ra di hnh thc pht sng, l nhng nh sng ca sinh vt m chng ta nhn thy. nh sng ca sinh vt l mt loi nh sng lnh, hiu sut pht sng ca n rt cao, c ti 95% c kh nng chuyn thnh nh sng, hn na nh sng mu sc m du v thch hp. Cc nh khoa hc c c gi ca nh sng lnh, m phng nguyn l pht sng ca sinh vt ch to ra rt nhiu ngun nh sng c hiu qu cao v mi.
Darwin t lu ch n mt loi cy leo gi l hublon hay hoa bia. ng t n trong nh, sut ngy m khng ng theo di n. Lc u, mt on dy cun ca ngn hublon vn ra khong khng. Darwin buc dy cun vo mt cnh cy, ch mt on ngn u cng khng buc. on ngn khng buc vn ang thng ng, mt lt sau bng thay i, ch un vng ln t nhin cong xung, sau bt u chuyn ng xoay trn. Th ra, trong c th ca thc vt c mt loi cht kch thch sinh trng c th lm tng nhanh s pht trin ca cc t bo, nhng mt khi nng qu cao, n li km hm thc vt sinh trng. V vy, s phn b nhiu hay t ca cht kch thch s quyt nh tc pht trin ca thn nhanh hay chm. C lc bn tri sinh trng nhanh hn bn phi, c lc bn phi nhanh hn, th l bt u s pht trin xoay trn, kh nng b leo cng xut hin. Phng thc leo ca mp, da chut khc vi bm bm, hublon. Chng mc rt nhiu tay cun. Tay cun ht sc nhy chm, h gp nhng th nh cnh tre hoc si dy l lp tc cun cht. Da chut leo ln gin bng tay cun nh th, chng khc g ngi leo ct bng hai tay vy. Darwin tng a vi loi cy leo ny. ng c xt vo tay cun, n tng ng vo mt vt nh cnh cy hoc si dy, lin cun cong li. Sau my pht dy cun pht hin mnh b la, trn thc t khng c g bm, n li vn thng ra. Tay cun ca dy leo khng tip xc c vi ct chng hoc cnh cy, n s c hnh xoy c, cui cng th cht kh, ch khi no cun vo vt g nh cy c th lc y n mi bm chc khng ri.
nh sng om m c t u?
Th di nt trn t mt con om m pht sng, bn s thy li trn mt t l mt vt di, vn tip tc nhp nhy, sau mi m dn ri mt hn. Nh vy, nh sng do om m pht ra l sn phm ca mt qu trnh ho hc, ch khng phi l mt qu trnh sinh hc nh ban u chng ta ngh. Bi v, sau khi con cn trng cht m nh sng vn cn, th r rng l con vt ch lm nhim v lin tc sinh ra loi cht pht sng m thi. om m c hai nhm l om m bay v om m b di t. C hai nhm ny u c th pht ra cng mt th nh sng lnh kh c bit, khng to nhit nh nh sng nhn to. l v trong qu trnh pht sng, hu nh ton b nng lng c sinh vt chuyn thnh quang nng, ch khng tiu hao thnh nhit nng nh nhng ngun sng nhn to khc. nh sng ca om m c pht ra t mt vi t cui bng. Ban ngy, cc t ny ch c mu trng xm, v m mi pht ra nh sng huyn o qua lp da trong sut. Bn trong lp da bng l dy cc t bo pht quang, trong cng l lp t bo phn quang, c chc nng nh mt gng gip phn chiu nh sng ra ngoi.
Cc t bo pht quang c cha hai loi cht l luciferin v luciferaza. Khi tch ri nhau, chng ch l nhng ho cht bnh thng, khng c kh nng pht sng. Nhng khi cnh nhau, men luciferaza s xc tc, thc y qu trnh oxy ho luciferin (qu trnh dng oxy t chyluciferin). Qu trnh oxy ho ny to ra quang nng. om m ch c th pht sng lp lo m khng lin tc, bi v chng t khng ch vic cung cp oxy, sao cho phn ng pht sng thc hin c lu di.
B mt s hi sinh ca ve su
Ngi Trung Quc c cho rng ve su l con vt biu tng ca s hi sinh do chu k sng c mt khng hai ca chng: nm lng l di mt t trong nhiu nm lin, sau tri ln khi mt t i tm bn i giao phi, trng ri cht! Ngy nay, ngi ta vn t hi v kh nng k l ca ve su khi chng lun xut hin trong thin nhin vo mt thi im chnh xc trong nm. Ngi ta o nhng con nhng thuc loi ve su Magicicada th di mt t 15 nm. Loi ve su ny thng ch ngoi ln khi mt t sau 17 nm tu luyn. Khi a nhng con nhng ve su vo mt cn phng c iu khin kh hu nhn to. Ti y nhng con nhng c gn vo b r ca nhng cy o (peach) c iu chnh c th ra hoa hai ln mi nm. Kt qu nhng con ve su thot kip nhng sm hn mt nm. Loi cn trng ny m thi gian bng cch theo di nhng tin hiu sinh l ca cy. C vo ma xun, khi nhiu loi cy bt u ra hoa, nhng git mt v protein t hoa s chy ra, ri xung v thm vo b r ca cy. Ve su trong lng t ht ly thc n t r cy v chnh l lc chic ng h sinh hc ca loi cn trng ny c kch hot. Lc ny ve su s hi sinh, b ln khi lng t v bt u mt chu k sng mi
Cho ti nay, cc nh khoa hc vn bit rng ion kim loi thng c vai tr gn kt cc protein v to ra s n nh cho phc hp , nhng y l ln u tin h tm thy mt ion kim loi tham gia trc tip vo thnh phn ca mt loi vt liu sinh hc. Keo ca trai dnh c vi hu ht cc loi vt liu, k c vi Teflon TM - thng c s dng nh cht chng dnh. Phn tch kh nng c bit ny s cho php cc nh nghin cu to ra nhng cht keo siu dnh khc, cng nh gip h tm ra bin php bo v cc con tu khi nhng v khch khng mi m n.
C H Lan nh hn c xch o?
Chuyn k rng c mt nh bun mua 5.000 tn c chp t H Lan, em xp ln tu ri ch ti th Mogadisu ca nc Somali gn xch o. n dng cn l xo cn li, nh bun n trn mt ln v thy thiu mt 30 tn c. L tht, chng chy i u? Khng c kh nng mt trm v trn ng i tu khng u c. H hao trong khi bc xp cng khng th ln ln n nh vy. Mi ngi bn lun xn xao nhng chng ai gii thch c iu b mt . Mi n sau ny ngi ta mi hiu r c vn . C chng h b mt trm m cng khng phi bc xp gy tn hao, ch l tr a ca s t quay ca Tri t v lc ht ca n. Trng lng c th thay i Ta bit trng lng ca mt vt l trng lc tc dng ln , tc l sc ht ca Tri t i vi vt . Nhng Tri t t quay khng ngng sn sinh ra mt loi lc ly tm do quay. V th trng lc tc dng ln vt bng hp lc ca lc ht ca Tri t (lc a tm) v lc ly tm . Li v Tri t l mt hnh elip hi dt, cng gn xch o, khong cch gia mt t v tm Tri t cng ln, nn sc ht ca a tm cng nh i mt cht. V th trng lc thc t ca vt th phi l lc ht a tm tr i lc ly tm do quay theo phng thng ng. Khi 5.000 tn c chp en, t H Lan v trung bnh ca Tri t vn chuyn n Somali gn xch o tt nhin l trng lng gim dn, khng l g khi cn li gim mt nhng hn 30 tn c. Nu nh cc vn ng vin leo ni mang mt hn t nh ni Chumunglay v n Bc Kinh th lc n s tr nn nng hn mt cht, cn nu nh cc nh du hnh v tr mang n ln khng trung ni lc ht ca Tri t khng cn na th n s tr thnh khng trng lng. y nguyn tc u ging nhau. Nhng khi lng th khng Th nhng, bt k trng lng ca vt thay i nh th no th khi lng ca chng vn khng thay i. Chng ta nn ch rng s thay i trng lng ca vt th ch c th dng cn l xo mi thy c, nu dng cn thin bnh hoc cn n gnh th s khng th thy c iu .
Cc nh vt l khm ph ra cch thc gip c heo lao i nhanh hn: lin tc lt da. Pht hin ny b sung vo danh mc nhng c im tin ho k diu h tr vic bi trong nc, nh thun nhn c th theo dng kh ng hc, nhm gim p lc ca nc ln da v gim ma st. Nu ta quan st k s thy lp da c heo trc vy lin tc, v c sau khong 2 gi con vt li khoc mt b da hon ton mi. Qu trnh ny lm gim ng k hai loi lc cn ni trn v gip chng lao i nhanh hn. S gn sng ca lp da lm gim lc ma st. Ngoi ra, nhng mng da khi b lt xung s ph hu cc xoy nc vn xut hin xung quanh b mt c heo v cn ng bi ca n. Nghin cu kh nng ny ca c heo s m ra hy vng s gip ch to cc con thuyn, tu bin v tu ngm c tc cao hn, s dng cng ngh da trn cc gii php t nhin.
C ng th no?
Ging nh cc loi ng vt khc, c cng cn phi ng, nhng li khng h nhm mt, a s chng ch chp mt chc lt m thi. Chnh v vy chng ta c cm gic rng c khng bao gi ng. a Trung Hi c nhiu loi c vi mnh trong ct khi ng. ng n nht l loi c vt, ban m tit cht nhy thnh ci ti ng che mt k th. N phi mt 30 pht to ra ci ti ng ny v ngn y thi gian ra khi ging. Cc loi c trch, c bc m hay c chy ng thng thnh tng n c lnh canh di y bin. Nhiu loi ng trong m rong ru pha trn mt nc, s khc li nm im trn ct nh ti ho trang ln vo mi trng xung quanh nh c ui. Cn loi c sng ng gia nhng hn cui nh.
Nhng loi chim nh hn xy t nh khp kn hn s c li th bo v, v nhng con cc cu to ln khng th chui vo t ca chng c. Song iu ng thi cng khin chng kh nhn ra trng cc cu hn v t ti hn v chng khng mun mc sai lm nu vt b con ca chnh mnh. Mt s loi chim ch nh chp nhn a con ri ca cc cu v chi ph nui dng n l thp. Song, nhng g chng ti tm thy l iu khng quan trng cht no. Loi chim hng tc bn a tuyt p Australia l mt v d tt v mt loi chim khng th phn bit c u l trng ca mnh, u l trng cc cu, v th chng khng ht trng l khi t. Song, n cng l loi vt ch duy nht trn th gii c th phn bit nhng a con gi trong t v loi b chng. Dng nh chng thua thit trong cuc chy ua tin ho giai on trng, song b li, chng li tin ho c th nhn ra nhng a con ri ca cc cu trong t ca mnh.
Ti sao c mt s thc vt li c c?
Thc vt khc loi, do kt qu hot ng sinh l ca chng khng ging nhau, to thnh vt cht c tnh cht khc nhau tch lu trong thn ca chng. V d nh l ca rau cn, rau chn vt v rau thm c mi v khc nhau chnh l nguyn nhn ny. Nhng tch lu ca mt s thc vt l vt cht c, i vo bn trong c th con ngi v gia sc th c th pht sinh tc dng ca c tnh, lm tn hi n t chc t bo, dn n tr ngi v c nng, bnh tt hoc t vong, do chng c gi l thc vt c c. Chng loi v tnh cht ca vt cht c c trong thc vt rt phc tp, y ch ni n mt s loi quan trng . Ni t tnh cht ho hc, vt cht c c ca thc vt ch yu c : Kim thc vt, glucoxit, saponin, protein v nhng c t khc vn cha r. Kim thc vt l c hp cht hu c c cha nit trong thn thc vt, nh kim cy thuc l cha trong l v ht ging ca cy thuc l, c t ca cy nm c cha trong cy nm. Glucoxit l sn vt ca s kt hp gi ng v gc hiroxit (-OH), nh glucoxit kh hnh nhn cha trong ht bch qu v kh hnh nhn. Saponin l hp cht rt phc tp, sau khi ho tan trong nc, lc mt cht l c th to thnh bt, nh saponin c mch cha trong ht c mch. Protein l ch vt cht c c c tnh cht protein, nh protein thu du trong ht ging ca thu du, cht ba u trong ht ging ba u. Vt cht c c khng ch tnh cht khc nhau trong cc thn thc vt m v tr phn b cng khc nhau, c loi nhng b phn khc nhau ca cy u c c, c loi nhng b phn khc nhau cng mt cy thc vt c nhng vt cht c c nhng mc khc nhau. Do s khc nhau v k thut trng trt. t trng v s thay i v nm, giai on pht dc, v tr v thi tit nn hm lng c tnh ca thc vt c c cng khc nhau. Gluxit hnh nhn cha trong ht ging ca bch qu v hnh nhn ho tan trong nc c th sinh axit cyanogen c c tnh rt cao, tr em nut mt lng nh th s mt i tri gic, trng c m cht. Khoai ty sau khi a ra nh sng chuyn sang mu xanh hoc ny mm, phn ny sinh ra mt loi c t c tn l Long qu tinh. Ngi n vo s dn n b trng c, sinh ra cc triu chng nh nn, a chy. Cc loi ht khc nh o nhn, thu du sau khi n s b trng c. Hiu c nhng quy tc ny th c th phng
chng trng c v p dng cc bin php cu cha kp thi. C mt s thc vt c c sau khi b c t th c th tip tc dng c, ni mt cch thng thng, rau di sau khi ngm v ra qua nc hoc nu chn ri li ngm, lm cho ht v cht v ng th c th kh ht c tnh; ng nhin cng c mt s thc vt nh nm c th cho d c ngm ra, nu chn nh th no u khng th kh c c tnh. Do vy, nhng thc vt khng bit th cn phi tm hiu xong mi c th s dng, trnh sau khi n nhm ri b trng c. Mt s thc vt c cha vt cht c c, c bit l thuc nhng thc vt c tnh kim thc vt, c th dng ch to ra thuc. V d, nh l v r ca cy c dc v c c dc c cha kim lng ang v atropin, c c, c th lm cho con ngi hng phn, hn m, nhng khi dng mt lng nh trong y hc li tr thnh bi thuc tr bnh phong thp, th dc, bng au qun; Hoa ca c c dc l hoa dng kim m ng y c i dng lm thuc gy m; Khi b trng c mocphin trong qu thuc phin c th dn ti lit h hp, nhng trong y hc khi s dng vi liu lng thch hp th li tr thnh bi thuc dng au nhanh. Do hiu c loi thc vt no c c v trong chng c cha loi c t no c ngha rt quan trng.
B mt ca v p cng c l g?
Cc nh khoa hc t lu bit mu sc rc r huyn o trn ui cc chng cng l kt qu ca hin tng pha mu cu trc - s tng tc gia nh sng vi cu trc lng ui ch khng phi bi chnh cc sc t ca n. Song, mi n nay, c ch chnh xc ca vic to mu ny mi c khoa hc lm sng t. Cc nh nghin cu kim tra nhng chic lng ui cng c bng c knh hin vi quang hc v knh hin vi in t qut. H xc nhn rng mi chic lng c mt gn trung tm vi cc gn nhnh nm v hai bn. n lt mnh, cc gn ny li phn chia nh hn thnh nhng cu trc phng gi l lng t. nh chp di di knh hin vi cho thy, bt k lng c mu g, tt c lng t u c nhng tm rm phng cu to t nhiu si sc t (melanin) . Tuy nhin, s lng cc si melanin v khong cch gia chng
khng ng nht. Chnh s khc bit ny l nguyn nhn gy nn mu sc k o ca ui cng. Khi nh sng xuyn qua lng cng, nhng kiu sp xp khc nhau trn tm rm si sc t lm phn tn nh sng, to ra sc mu rc r nh xanh dng, xanh lc, vng v nu. M hnh s cng cho ra kt qu tng t. Nhm nghin cu a ra kt lun, chic lc to mu nm trong nhng chic ui lng v ca cng, rt ti tnh v kh l n gin.
dc thi c c bao hm c thnh phn ca loi hoa ny, c th lm t lit thn kinh ca con ngi, lm cho con ngi c th mt i tri gic. Tng hp nhng iu ni trn, rt nhiu loi hoa, mc d rt p nhng ch c th thng thc bng mt, trnh khng c n. Khng ch c vy, c loi phn hoa cng c hi cho con ngi, nu ht vo trong mi (dng mi ngi hng ca hoa) th s sinh ra d ng, y chnh l mt loi phn ng vi c tnh.
V sao kh p rui?
Bt mt con rui ang bay c l l mt trong nhng vic khin bn nn lng nht. Cc nh khoa hc bit v sao n ln trnh bn d dng nh vy. B mt ca rui l : N nhy ch khng ch l bay Trong mt nghin cu mi, cc nh khoa hc tp trung tm hiu bng cch no no b ca rui thi hnh nhng c ng thot cht l lng n vy, Gwyneth Card t Vin Cng ngh California ln lt th nhng ci a en t cc gc khc nhau, bp mt ch rui. B quay phim li hnh nh ny. Bng video cho thy con rui nhy ra xa vt th ang ri xung, bng c cn v cnh. iu ny chng t no b ca n thc hin mt cch trnh t ct cnh lin quan n kt ni thn kinh gia cnh v chn. Kiu ra quyt nh nng lng thp ny c th l tng hay i vi nhng ngi ang thit k cc robot nh v t ng, Card ni. Nghin cu s c trnh by ti cuc hp thng nin ca Hip hi sinh hc thc nghim Barcelona, Ty Ban Nha.
Loi cy ny thm ch cn nhanh hn c b cht c c nhy vi tc 0,5 - 1,0 phn nghn giy v tm b nga vi pha tn cng chp nhong trong 2,7 phn nghn giy. Nh hoa sn th du c cu to ging nh my bn thi trung c thu nh, Edwards cho bit . C my ny cho php bng hoa bn phn i xa hn c mt chic my lng n gin. Thng thng, k khi ng cho chic my bn ny thng l nhng con cn trng ln nh ong bp cy, hoc i khi chng c g c. Khi mt con cn trng u vo bng hoa, phn hoa dnh ln thn th chng v c truyn sang nhng bng hoa khc. Cng c khi bng hoa t n ra, phn hoa c mang i trong gi v hi ng vi c quan sinh sn ci ca nhng bng hoa khc. Tuy vy, nhng phn hoa dnh bm li trn thn th cn trng thng khng c bt mang i trong gi. V vy, c th cy sn ph du pht trin my bn n nh xiu lm phng n d phng, khi m nhng k th phn khng xut hin, cc nh khoa hc phng on. Cy sn th du l loi thc vt ph bin to nn nhng thm c di rng taiga v vn sam Canada.
Qu chn ngay trc khi ma ma ti Nhiu loi ng vt, trong c con ngi, s dng qu ca cy Saguaros lm th n. Chim g kin lm t trn cy bng cch khot cc hc vo trong chic thn s . Hoa ca cy, nhng bng hoa sang trng ca vng Arizona, mu trng ng v c ng knh ti 12,5 cm. Chng to ra mi thm nng nn, thu ht nhiu loi cn trng cng nh nhng con chim b cu cnh trng v di mi di. Nhng loi ng vt ny s v tnh thu gom v phn tn phn hoa dnh v cnh v ngi chng khi chng tm ti cc bu mt thm ngon.
B n ca cy tm gi
Vo nhng ngy ma ny trong nm, nhng chm cy tm gi vi qu trng mng v l xanh mt thng c treo ln ca ra vo cc ngi nh, gi cm hng cho nhng i bn tr trao nhau nhng n hn. Nhng khng phi ai cng bit rng l mt trong nhng loi c di c hi nht. C khong hn 1.300 loi tm gi, bao gm hai loi ph bin nht lun c treo trn ca nh trong ngy l ma ng, nh mt biu hin ca s thin ch v tnh bng hu. Nhng thc t, tt c bn chng li l nhng k n bm trn cc cnh cy v cy bi, n cp thc n v nc ca ch nh. Qua thi gian, chng lm tn hi ti s pht trin ca cy v thm ch git cht cy . Hu ht cc loi tm gi c l xanh gip chng t to nng lng nh qu trnh quang hp. V th cc nh khoa hc gi n l loi bn k sinh. T Mistletoe (cy tm gi) bt ngun t thc t rng loi cy ny thng xut hin nhng ni chim mung li cht thi ca mnh. Theo ting Anglo - Saxon, mistel c ngha l phn, v tan c ngha l cnh cy. V vy tn thng thng ca n c ngha l phn trn cnh cy. Tn khoa hc ca tm gi cng khng hay ho g hn. Trong ting Hy Lp, phoradendron c ngha l k trm trn cnh cy. Ht ca tm gi c pht tn qua m, chn v c quan tiu ho ca loi chim. l mi quan h i bn cng c li: Nhiu loi chim s dng tm gi lm t. Trong cc loi tm gi, tm gi ln l mt k nguy him cho ngnh lm nghip. Ch ring Colorado (M), n c th lm gim mt na sn phm g hng nm. Loi thc vt ny bm r vo nhng cy to trng thnh, lm suy yu chng bng cch ht cht dinh dng v nc. Khi qu ca tm gi ln chn, chng s n tung v bn cc ht i xa ti 15m. Nhng ht li ng trn cnh cy non v sau khi ny mm li tip tc nh cp cht dinh dng t nhng nn nhn mi. Cc nh lm nghip v cc cng ty ly g phi vt ln nhiu nm ngn chn s pht tn ca loi cy b nh m nguy him ny. Vic ngn cn n kh hn c ngn cn trng.
Bt chp ni kinh hong do tm gi gy ra, loi thc vt ny a con ngi xch li gn nhau hn theo truyn thng lu i. Do cy tm gi ra qu vo ma ng, cc nn vn ho thng coi n l biu hin ca s ph nhiu, mu m. Vic trao nhau n hn di cy tm gi c ngun gc t thi c i ca ngi Druid. Khi k th chm trn nhau di cy tm gi trong rng, h phi h v kh v ngng bn cho ti ngy hm sau. T truyn thng ny m dn ti vic cho cy tm gi ln ca nh v hn nhau di tn l xanh. Cy tm gi xut hin t nghn nm nay, chng l mt phn khng th thiu ca khu rng.
ra p n hon chnh. Thng thng, mi ngi u cho rng du bc hi ch trong c th thc vt l sn phm cui cng do tc dng trao i ca bn thn th thc vt. Cng c ngi ni rng l sn phm c bi tit ra trong th thc vt, l cht thi cng nghip ca qu trnh sinh l. a s cc nh khoa hc u cho rng, du bc hi c sn sinh ra khi cht dip lc ang tin hnh qu trnh quang hp. Khi mi sinh ra, chng phn b trn khp c th thc vt ri ln ln cng th thc vt da vo c tnh sinh l ca cc loi thc vt, c loi tp trung trong thn cy v l nh Bc h, Rau cn, Hng tho, c loi li cha trong thn cy, c loi cha trong v cy nh Nguyt qu, Hu phc, c loi cha b phn di t nh Giang ti; C loi cha trong qu nh Qut, Hi hng, Chanh Thng thng, phn ln du bay hi u cha trong hoa ca thc vt. S tn ti ca du thc vt trong th thc vt trn thc t cng c nhng tc dng nht nh ca n. Tc dng r rng nht l n l cht hp dn cc loi cn trng, gip truyn phn hoa sinh si i sau tt hn. Mt khc, du bc hi c th lm gim s bc hi ca nc hoc dng hng thm gy c cho cc thc vt gn n nhm mc ch bo v mnh.
T khi no v v sao cy mc l?
Cc nghin cu v ho thch ch ra rng cy ci t u k Devon tr v trc (cch y khong 360 triu nm) khng c sum su l nh by gi. a s thc vt u tr tri trong mt khong thi gian ko di n 40 triu nm. Ti sao cy ci li c l v ti sao qu trnh trin khai l ny li ko di n nh th? Cu tr li t rt lu l ch ca nhiu cuc tranh lun khoa hc. Mi y, cc nh nghin cu thuc hai trng i hc Anh a ra mt gi thuyt, theo , l ch c hnh thnh khi c s thay i mnh m v lng CO2 trong kh quyn. CO2 l kh m cy ci s dng quang hp. Vo u k Devon, Tri t c qu nhiu kh ny, nhiu n mc cy chng cn hoc ch cn rt t l kh (ni chng ht CO2 vo v nh oxy ra). V th, hu ht cy ci u khng c l. C bit, mt s thc vt mc nhng b phn ging nh gai vy. Khng c l kh, nn nu cy c l, nht l l rng, chng s phi chu nhit rt cao ca mi trng thi . Nhng ri sau , lng nng ca kh CO2 trong bu kh quyn ca Tri t bt u gim dn theo thi gian, cui cng ch cn li khong 10% so vi lng ban u. Do vy, cy ci buc phi tin ho sao cho c nhiu l kh hn ht CO2, gi mt thn. S hnh thnh l thc vt l mt cch thc thch nghi vi mi trng. Nh c nhng chic l chi cht l kh, cy quang hp c nhiu hn v khng b nhit qu cao lm hi.
Hin tng c n c ln git vo b khng cn l qu b n, t nht l i vi cc bi bin thuc vng ng Nam Australia. Mt phn tch mi y da trn nhng s liu trong hn 30 nm pht hin thy s loi ng vt bin c v b git ln b tng t bin c sau 10 12 nm. Dng nh nhng t t t hng lot ny l hu qu ca mt hin tng thi tit c tn gi l gi Ty vng. Hin tng cc loi th bin mc cn hng lot tng c xem l chuyn ngu nhin hoc nghi ng c lin quan n nhng bin ng thi tit ln nh El Nino. Tasmania l mt trong nhng im nng trn th gii thng xuyn bt gp hin tng ny. C heo, c nh tng v c voi hoa tiu l ba loi hay b mc cn nht trn cc bi ct y. Cc nh khoa hc phn tch d liu v nhng t mc cn Tasmania t nm 1920 n nm 2002. Trong nhng thi k cao im nht, mi nm vng bin ny n khong 10 ln cc loi th bin git vo. Cn giai on nh im gn y nht vo nm 1992 c ti 29 ln. Tm hiu d liu bang Victoria, thuc vng pha nam o ln Australia, cc nh nghin cu cng tm thy quy lut tng t. H nhn thy nhng t mc cn ny c lin quan ti s thay i nhit nc bin b mt trong ma h v p sut khng kh ti mt bin ngoi khi Tasmania hai du hiu ch th cho s i chiu di chuyn ca cc t gi Ty vng bng qua lc a Australia. C khong 10 nm, nhng t gi trn s gy ra nhng trn bo ln v lm m rng dng nc lnh vng cn cc ang di chuyn v pha Bc ti b bin Tasmania. Nhiu loi c heo nng theo dng nc ny m i ti bi rt giu dinh dng. Khi dng hi lu lnh tin n gn b, c heo v c voi cng khng trnh khi git vo b v b mc li ti . Bn cnh chng cn c mt b phn c tnh cht nh nam chm trong no, knh ng c th pht hin nhng ng t v hnh v s dng chng nh nhng ng ray dn li trong i dng bao la. Bnh thng, nhng ng t y song song vi bin. Nhng ri lon trong tai, ging nh mt va st khng l, khin ng ray dn li y tr thnh ng thng gc vi b bin. Nu mt con c heo bt hnh bi theo ng ray lc hng ny, c s tin vo b bin. Tht vy, cc nh khoa hc chng minh rng a s nhng bi bin ni c mc cn thng c cc ng t bng qua.
C th, chn cua gn vo mnh n, cng ging nh con ngi chng ta vy. Song tht khng may cho anh chng 8 cng 2 cng ny l trong khi tay ngi c rt nhiu khp (vai, khuu tay, c tay v ngn tay) cho php chng ta c ng c thoi mi th cua li c rt t khp. V cc khp chn y cng khng c linh hot lm. Chng ch hi gp li theo hng trc sau. d hiu, bn c hnh dung nh th ny: Chn cua cng tng t nh ngn tay ngi, ch c th di chuyn dc m rt hn ch theo chiu ngang. Nh vy, cua i ngang l do n chp nhn hy sinh s linh hot ca chn, i li c bo v khi k th.
Theo cc nh a ho, trong iu kin nh sng Mt tri di do nh vng xch o, cng thm lng ma phong ph nh trn nhng vng nhit i m, t ai hai min ny c s phong ho mnh m v tr nn km ph nhiu, ngho v m v ln d tiu. Cht kim, nht l canxi v magie thiu trm trng do ma nhiu, t b ra tri nhanh. Nhng nguyn t vi lng rt cn cho s sng nh iot, coban cng thiu, nht l min ni. T cc yu t ny, s km pht trin ca kch thch c th ngi v ng vt c th c l gii nh sau: - Thiu canxi v magie s gy ra cc bnh v xng. Xng khng pht trin khin chiu cao hn ch. - Thiu ht st khin con ngi mc bnh thiu mu v gy. Thc vt nhit i m giu st, song con ngi khng hp th st qua vic n thc vt m ngun st ch yu l c cung cp thng qua ng vt (tht, c, trng, sa). Tuy nhin trong thc t, thc n ca ngi v ng vt sng vng ny ch yu l thc vt, ng vt ch chim khong t 5% n 10%. - Trong iu kin ma nhiu, cc cht kim cn thit cho cuc sng ca cc sinh vt b ra tri trong khi li c s tch lu ca cc nguyn t khc nh st, nhm, silic Silic l nguyn t lm cho l cy ca hai vng ny c mu xanh sm v cng, sc, c nhiu x v km gi tr dinh dng m in hnh l c tranh. Silic nhiu n ni bn trong cc ng tre, na ta c th gp cc tinh th silic ngm nc kt ng li nh nhng cc ng. y l nguyn nhn gii thch v sao nhng ng vt nui vng nhit i m v xch o cho sn lng tht v sa thua xa so vi cc loi ng vt x n i. S kt hp nhng yu t trn khin cc c dn ca vng nhit i m nh Vit Nam, Malaysia, Thi Lan, Philippines, Indonesia, Angola, Ghine u c vc dng nh b. Thm ch vng rng xch o chu Phi c b lc ngi Pich m cn c gi l b lc ca nhng ngi t hon. Nam gii y cao khng qu 1,3 mt, cn ph n ch cao trung bnh khong 1 mt. Tnh trng tng t nh vy cng din ra i vi ng vt. Theo tnh ton ca cc nh khoa hc, cc loi ng vt vng nhit i m v xch o c kch thc thua thit so vi ng loi ca chng vng n i ti 1,5 mt. V d, li hu cao c sng cc ng c n i c chiu cao trung bnh l 6 mt trong khi vng xch o chng ch cao c 2,5 mt m thi.
ni tng trong bng ong mt. Phn nhn ca kim cui bng c my chic ngnh cong. Khi ngi ong cm vo da ngi ri rt ra, nhng chic ngnh cong mc trong da tht ngi ko c ngi v mt phn rut ong tut ra theo, sau khng lu ong s cht. Bi th, trong trng hp bt c d, ong mi t ngi. Nhng nu ong mt t vo cn trng c v cng, ngi ong s rt ra c (qua l thng trn v cn trng), n s thot cht. Ong mt khng thch mu en v mi ru, hnh, ti. Bi vy bn mun an ton khi n gn t ong, nh kim tra xem mnh c va m thc cc mn kh nng mi trn khng v ng qun mc qun o sng mu.
ng di dng b gy, chng c th sng di y h ng bng, i ma xun n mi pht trin v lt xc thnh mui.
sinh, Andrew Parker v Abigail Ingram thuc Khoa ng vt hc, i hc Oxford (Anh) tm thy cch thc mi cc k hiu qu chng bm dnh vo con mi. i tng u tin l loi bm vi i cnh gn nh trong sut Costa Rica c tn khoa hc l Greta oto. Phn ln thi gian trong chu k sinh trng, loi bm ny sng trong mt ci kn treo l lng bn di cc phin l. Ngay t giai on cn l su, Greta oto lun tm mt phin l rng ri tin hnh dt mt ci t kn dnh mt di l lm ni tr ng. n thi im lt xc, lp da ca n tch lm hai ri n chui ra khi kn v pht trin thnh bm. Nghin cu cu trc t kn, Parker v Ingram nhn thy phn u ca ci kn ny c v s nhng ci mc nh xu c kh nng bm cht vo phin l. bm dnh ca nhng ci mc chc n mc cc nh khoa hc khng th tch c ci kn ra khi phin l tr trng hp x rch phn phin l c nh t kn tm hiu b quyt ca Greta oto, nhm khoa hc dng mt my nh k thut s ghi li tng hot ng ca con su trong giai on bt u to ra nhng ci mc u kn treo ln nhng phin l. Khi phng to tng chi tit trong mi bc nh, h nhn ra phn chp pha trn ca cc kn khng phi c dng thon nhn m l hnh bn cu v nhng ci mc nh xu ph bn trn phn chp cha ra nhiu hng khc nhau. Phn gc ca nhng ci mc ny sau khi xuyn qua lp v kn li an xen vi nhau to thnh mt cu trc vng chc m theo tnh ton ca cc nh khoa hc th c th m bo c mt trng lng nng gp 40 ln ci kn. y c th l mt b quyt gip l gii ti sao nhng ci kn ca loi bm ny ch treo l lng trn phin l m c th chu c nhng trn bo cc mnh ca vng Trung M. Khm ph ny ca Parker v Ingram ngay lp tc c mt n v nghin cu ca B Quc Phng Anh ch ti vi mong mun tm ra mt dng vt liu c bm dnh cao v c th s dng c di nc. Loi vt liu s c dng gn nhiu loi thit b nghin cu hi dng hc di gm nhng con tu v chu c tc ng ca nhng dng hi lu.
Sa hp Australia: Cn c gi l ong bin, nhng con sa to bng ci bt ny c th c n 60 xc tu trn mi 4 mt chiu di. Mi x tu c 5.000 t bo ngi v c t git cht 60 ngi. C mp trng: Mu trong nc c th li ko nhng con vt ny vo ba n in lon, ni chng s dng tt c 3.000 ci rng ca mnh cn bt c th g chuyn ng. S t chu Phi: Nhng chic rng nanh khng l? Th xem. Nhanh nh tia chp? Hn c iu . B vut sc nh dao co? Khi phi bn. Chng i? Tt hn ht bn hy hy vng l khng. Nhng con mo ln ny gn nh l cc tay i sn hon ho. C su nc mn Australia: ng nhm con vt ny vi mt khc g! N c th nm im trong nc, ch i ngi i ngang qua. Sau , trong chp mt, n lao vo con mi, ko k xu s xung nc dm cht v cn nt. Voi: Khng phi tt c cc con voi u thn thin nh Dumbo. Voi git hn 500 ngi mi nm trn ton th gii. Voi chu Phi thng nng khong 8 tn - giy nt bn m cha cn dng n i ng nhn hot. Gu trng: Chc chn trong vn th chng c v ngoi rt d thng, nhng trong t nhin chng coi hi cu voi l ba sng. Th tham d m xem, bn s thy chng d dng x toc u con mi bng mt c nh vi nhng chic mng khng l.
tc sng ring by v by voi ch cn li nhng con ci v voi con. Khi mt con voi ci qua i, con ca n s c nhng con voi ci khc chm sc nh con rut. Ti sao hu cao c c th a mu ln trn u? Dapan Hu cao c mang dng v lch lm, duyn dng vi mt ci c di, chic o khoc ngoi p lm m cng vi nhng hng lng mi di. Mc d vy nt c o ca mt con hu cao c li l qu tim ca n. N hon thnh nhim v bm mu ti b no ca hu nm u chic c di 2,5 mt d rng ch c 7 t sng c nh cc loi ng vt c v khc. Cui th chin ln th hai cc nh y hc M trong lnh vc hng khng nghin cu qu tim ca hu cao c nhm tm ra nhng gii php trc nhng vn v tun hon mu m s gia tng gia tc dn ti phn ng ca cc phi cng. Qu tim ca mt con hu cao c di 60cm v nng ti 12kg! l mt chic bm rt kho, c kh nng duy tr p lc ca mu khng h thay i khi mu dn ln no cho d u ca hu bt c t th no. l chuyn bnh thng, khng c g quan trng. ng vy, khi hu ci xung ung nc th n phi h thp u xung gn ti 5 mt ri li ngng u ln m khng ko theo bt c mt s ri lon no. Cn con ngi chng ta th sao, nu ch cn mt thay i nh thi chng ta cng s ng xung v ngt xu. Nhng i vi con hu cao c th n vn chu ng c tt.
qu chng khc g vi nhng con vt nui trong nh. Khng ch l mt con vt mang li s tt lnh m c qu cn l mt con vt rt c ngha, tt c mi ngi dn trn o u mong c rng mt ngy no h s cng c qu nh bt c mt con c ui tht ln ly tht v nui gia nh. thc hin vic nh bt c bng c p, nhng ngi ng dn mang con c theo v neo thuyn ti mt vng bin c nhiu c ln, nht l vng c nhiu c ui v c mp. Thng thng trong nhng ln nh bt nh th, ngi ta dng hai con c qu chng pht hin con mi. H th khong 300 mt dy theo c qu v k t si dy l mi lin h duy nht ca h vi con c qu. H rt ch khng b t dy lm mt con c qu qu bu. Cuc tm kim s ko di cho n khi no nhng con c qu tm thy con mi. Nhng ng dn cho thuyn bm theo hng di chuyn ca con c qu cho n mt v phi ko cng si dy. Nhng con c qu c cu to rt c bit, trn u ca n l mt mng ging nh mt ci a dt nh nn n c th bm cht vo nhng con c ui, c mp v ht mu ca chng nh nhng con a. Theo li k ca nhng ngi ng dn th i khi nhng con c qu ny li bm vo mn thuyn khi phi bi cho mt sc. Khi si dy rung ln bo hiu con c qu bm vo con mi th nhng ngi ng dn ln xung xem l c ui hay c mp. Tay h cm nhng cy lao nhn v sn sng m vo con c to ln, h cng cn thn trnh m phi nhng con c qu ca h ang bm cht con mi v hu ht nhng cuc sn bt bng c qu u thnh cng nh h mong i.
khng l cha phi l loi ln nht v loi ra lut, mt loi ra bin di ti 2,4 mt, cch y hng triu nm c con di ti 4 mt sng chu M v mt con khc o c 6 mt cng tn ti n . Hi u bin cng l mt loi sng rt th sau khi c theo di bng phng php eo vng cho n. Con hi u Leysan lm t trn mt hn o nh bit tm Thi Bnh Dng trn thc t sng c ti 42 nm.
Thng Mi nm 1987 cuc chin tranh Iran - Irc ang din ra rt gay go. ng lc nm con c heo, gi l nm con c heo mm di c mt n v hi qun M th eo bin Ormuz tham gia vo mt chin dch g mn. Con c heo ln (Tursiops trucatus) l con c heo pht hin c rt nhiu cc loi mn. Nh vy nm con c heo c hun luyn lm nhim v pht hin nhng qu mn m ngi Iran th xung nhm gy tr ngi cho nhng tu ch du hot ng vng vnh Persique. y khng phi l ln u tin nhng con c heo c s dng vo nhng mc ch qun s v trong cuc chin tranh Vit Nam, con c heo hng hi c s dng ri. Nhng cc nhim v ca chng u ti mt cho nn ngi ta khng th bit c ch xc l nhng nhim v g c. Tri li, mt iu chc chn m ai cng bit l s thng minh ca nhng con vt bin c v ny. Ging nh nhng con di, chng c tri ph cho mt c quan nh v bng sng m, c heo s pht ra cc m thanh, khi gp mt vt cn nhng m thanh s phn hi li, lc ny b nh ca chng v ln c tm bn ghi li nhng g m chng pht hin xung quanh y, ng thi cng bo cho chng bit tnh hnh chuyn ng ca i tng. tm c khong cch: Nh trng hp tm ra nhng qu mn th eo bin Ormuz ngi ta cho rng con c heo s dng ti mt ci my thu pht tn hiu nm y b no v n s ghi li nhng sng m thanh pht i v so snh vi sng phn hi. Nhng c heo c th pht i cc kiu m thanh khc na: l nhng m thanh chng dng thng tin cho nhau bit. Theo nh gi ca cc chuyn gia th kho t vng ca c heo c khong 400 tn hiu pht ra khc nhau. C heo l mt loi vt rt thng minh chng c th bt chc v hiu c nhng ng tc ca con ngi. Con ngi bit c c im v kh nng ca c heo nn hun luyn v s dng c heo vo nhng mc ch khc nhau nh mc ch qun s, hun luyn c heo lm xic
mnh ging nh hnh ci kp. Thng cc loi chim n tht c tri ph cho ci m cong cong x c tht con mi. M ca loi chim hng hc mu hng li c hnh dng kh l thng, m chim c ph mt lp dim lc cc thc n. Chim hng hc n thc n bng cch dc ngc m ca mnh ln, phn thc n c a ln cao, y nc ra ngoi m. Dim hm trn c tc dng lc to v tm, c M ca chim tu cng rt to v cng knh l cu kh hiu i vi cc nh chuyn gia. Mt ci m nh hn th i vi n cng bc c v nhng hoa qu nui sng n ri. M con c ln hn ca con ci rt nhiu, c l n dng m quyn r con chim ci. C nhng loi chim c m nh hnh ci ko vi nhng hm di khng u nhau. Sau khi chim t trn khng trung lao xung n bay st mt nc, khi m m ra hm di ca n s r nc. Gp con c no m ca n lp tc khp li nh mt chic bn kp. Con chim c tha hng Trung M v Nam M li s dng chic m di hnh ci tha d tm thc n ng trong bnh. Trong lc n lc ci bnh t phi sang tri, xc gic nhy ca n s d tm con mi trc khi p. i vi loi hi u Funma th ci m cong ca n tht l l tng chp ly nhng con c da trn. Hi u Funma thuc dng nhng loi hi u nh, m ca n c nhng l mi hnh ng. L mi ca nhng con chim khc li m ng sau m.
Lng chim v xng chim: Ni cho ng, mi chic lng chim l mt chic ng trung tm vi hng trm nhng si t. Nhng si t ny lin kt li vi nhau trn cc lng cnh nh nhng chic mc to nn mt mt nhn. Trn mnh chim l lng chim v nhng si t ri mc li vi nhau trng b x c tc dng chng rt cho chim. Nhng loi chim bay xa nht cng l nhng con c trng lng ca c th nh nht. Xng ca cnh mt con chim rt nh nn cng gim c trng lng c th. Nhng xng ny li c tng cng bi mt mng xng ngang khin cho cng chc ca chim cng c tng cng. Nhng loi chim ln chn vin v nhng loi chim ln khc u c b xng c nn chng c th chm su di nc mt cch d dng, nhng con khng c kh nng bay cng v th m khng th ct cnh c.
Ta bit n loi rp ging v hi qu. Loi rp ging nhiu khi ci bng rng ca chng ti na nm hoc hn th na. Nhng cc con ca n, nhng u trng rp (khi sng trong nh thng gy cho con ngi ta kh chu cng khng km g rp trng thnh) khi cn thit, tc l nh khng c ai , c th nhn n ti mt nm ri. Hi qu khng ging rp nhng cng c th nhn i lu c ti ba nm. Ngi ta nhiu ln thy c iu trong cc b nui. Trong trng hp nh vy hi qu gy i rt nhanh; trng lng gim xung ti mi ln. Nhng ch cn cho n n l lp tc n tham lam nut vi vng ngay. Ch sau my ngy l hi qu bo ln rt nhanh, n mc c th trng thy c. Ta kh c th tin c l n c th nhn n lu n nh vy c. Khi hi qu thm n, n nut bt k th g, thm ch c nhng th khng n c hoc s hi i vi n. Mt con hi qu b i c ln nut c mt ci v chai ln. Ci v chai b nut vo bng nm ngang chia d dy thnh hai phn trn v di. Thc n ming vo khng xung c phn di d dy. Ngi ta ngh rng hi qu s cht. Nhng n tm ra li thot: ci ng ch bng hoa bin bm trn m ra mt ci hng khng rng, mt ci mm mi - mt ci l bn hng con hi qu. Nhng chng bao lu sau chung quanh ci l mc ln cc xc tu. Th l con hi qu c hai mm, hai d dy. Kh c loi ng vt phm n no snh kp c vi loi bt. Chng ht mu cc loi ng vt khc nhau, ht nhiu n ni to phnh ra khng bit bao nhiu m k. Con bt ch sau khi ht mu no nng hn lc n cn i ti hai trm hai mi ln. Cn con bt b trong ba tun, k t khi pht trin t u trng n bt trng thnh tng n mt vn ln. Nhng cng rt l l sau khi n ung phm phu n mc nh vy m cc con bt c th nhn i ti hng nm tri. kim tra xem chng c th khng n c bao nhiu lu: cc nh bc hc em ct cc vi ming ca n i; trit iu kin ht mu. Nhng con bt b sau khi qua phu thut sng ti phng th nghim mt nm, hai nm, ba nm Ngi ta qun mt i khng bun ch thm bao gi chng mi cht. Nhng chng vn cha chu cht. Vn sng sang nm th nm, ri nm th su v th by Thm ch cn hn th na Vy l ngi ta bit n t tin nh b ca cc ch bt nh ph k lc th gii.
hng nghn loi sinh vt Rng sinh sng nhng min kh hu khc nhau v cng l th gii v nhng cu truyn thn thoi, truyn thuyt. Vy ti sao loi khng long ny khng cn tn ti na? C rt nhiu gi thuyt. Mt s ngi cho rng ngy xa trn Tri t xy ra s lnh lo gh ghm, ngc li mt s khc li cho rng s bin mt ca loi khng long l hu qu ca s va chm gia Tri t vi mt tiu hnh tinh ln gy ra mt m chy khng l trn mt t. Tuy vy cng c nhiu thng tin c gi tr ca cc nh khoa hc cho chng ta nhng hiu bit nht nh v chng. Nh pht hin v mt mnh xng s ca mt con khng long khng l n tht pha Ty Nam Maroc ca nh c sinh vt hc Paul Sereno thuc trng i hc Chicago. y l mt ho thch ca loi khng long ln nht sng chu Phi cch y chn mi triu nm khi min ny nm ri tc nhng cy tng bch v b chia ct bi nhiu dng sng. ng thng bo v kch thc b xng s l 152,4 cm, chiu di 101,6 cm v con Carcharo dontosaurus saharicus, loi khng long c cu to b rng n tht sa mc Sahara. Con ny c u to bng hoc to hn u con Tyranosaurus gn y c cng nhn l con khng long cha t n tht trn Tri t thuc h thn ln rt to ln v nguy him sng a Trung Hi gia i Ty Dng v Thi Bnh Dng. (Khng long Carcharo dontosaurus saharicus nng chng 8 tn, di 13,71 m). Cc nh khoa hc c sinh vt hc Ty Ban Nha v Php thuc Vin Khoa hc tin ho Montfellier ng thi cng tm thy 300 qu trng tnh Lerida ca Ty Ban Nha. y l ni thn ln ci thng tm n trng, mt trong nhng pht hin quan trng nht tm thy trn th gii nm trn b bin k lin vi i dng. Trn mt lp snh rt nng mu c 19 t trng, mi t cch nhau khong 2,5 m cch y khong 70 triu nm. Trong mi t c t 1 n 7 qu trng ch c mt qu cn nguyn vn, nhng qu khc v thnh nhiu mnh. Mt s qu c dng hnh cu kch thc 20 cm. Trong tnh trng b v thnh nhiu mnh nh th khng cn qu trng no cn gi c phi na, theo dng thi gian phn bn trong b tiu tan.
Ngoi ra ting ku ca d tri, di, ngn, cao, thp khc nhau tu thuc nhit . Khi nhit thp hn 20 C, chng pht ra ting ririri gp gp. Khi nhit cao hn 25 C ting ku ca chng s l ritch. Khi nhit cao hn 30 C chng ku ritch, ritch khng ngng. D mn v mt s loi cn trng khc khi nhit xung thp th tn s ting ku ca con c dn dn thp dn.
m nh g, trong vng mc c nhiu t bo hnh kim hn, cn t bo hnh que th li t hn. Cho nn chng khng nhn r c vo ban m. Cc loi chim c th nhn r trong m th trong vng mc ca mt c rt nhiu t bo hnh que. Vo ma thu, mt s loi chim nh bay t Siberi nh vo nh sng yu ca cc ngi sao m nh hng bay qua bin n Nht Bn. C ngha l cc con chim bay vo ban m hoc nhiu hoc t u c t bo hnh kim nn chng c th tip tc bay vo ban ngy c. Trong mt loi chim cuc, loi t bo hnh kim hi nhiu hn loi t bo hnh que mt cht, v vy loi chim quc c th hot ng vo cc m c trng sng.
u trng vang dy ting reo h. B kch thch, cc ch b hung hn lao vo hc cc u s. Ngi v s va trnh va vy tm vi , con b cng tc gin v hung hn lao vo u s. Mt nh ng vt hc khi xem trn u b s c cu hi gi s ngi u s khng cm tm vi th tnh hnh s ra sao? V vy ng ngh ngi u s thay tm vi bng tm vi mu lam hoc mu xanh vy trc mt con b. By gi con b cng vn tip tc gin d hc v ngi v s nh trc. V vy ta c th thy rng bt k tm vi c mu g, ch cn vy trc con b, b cng xem l vt uy hip n. Thc ra khi thy tm vi mu th khng phi l con b m l chnh ngi xem b kch ng. Mi ngi u bit, lp su nht ca nhn cu c vng mc, trn c lp t bo hnh kim tip nhn nh sng mnh. Loi t bo hnh que c nhiu s lm cho con vt b m mu, ni chung loi b th loi t bo hnh que c nhiu hn t bo hnh kim.
cc chn ng. Cn tai ca rn b thoi ho v tai ngoi th hon ton bin mt, tai trong ch cn l mt mu xng, v vy c th ni l loi rn khng c tai. Th ti sao rn khng c thnh gic li c th nghe c v ma theo ting so? S tht ngi lm xic rn, khi thi so th chn ca h cng p nhp trn mt t. V i vi chn ng ca nhp p ca chn ngi lm xic rn, rn ht sc nhy cm nn rn s ma theo tit tu ca nhp p chn. V vy c th cho rng vic thi so ca ngi lm xic rn chng qua ch l ng tc b ngoi nhm lo tai mt mi ngi, cn nhp chn mi chnh l tn hiu ngm m ngi lm xic truyn cho con rn ma. C nhiu loi ng vt c th tin hnh nhng tit mc ht sc c th l do gia ngi dy th v th c mt tn hiu ngm ring bit no .
Nhng b li vic khng cm nhn c v ngt, loi mo li c rt nhiu c quan cm nhn axit amin phc tp. Chng c nhng cn quan cm nhn mi v tinh vi bi nhng kch thch v gic m chng ta khng bit c Brand cho bit
C ra i nh th no v t bao gi?
kin cho rng sinh vt sinh ra t trong lng bin. Trc y vi t nm, ni la trn Tri t phun vt cht ln, trong c nc, vng tri bn trn ni la v vy m hnh thnh mt lp dy c hi nc.V sau hi nc t t bin thnh my, che kn bu tri. V khng bao lu sau ma nh trt nc xung mt t. Cc vng trng cha nc ny, qua nm thng dn dn hnh thnh bin ln. Nc bin ho tan khong cht trn mt t v tr nn mn. Thi xa xa cch y 3,5 t nm trong bin sinh ra prtin, chng l mt s sinh vt nh. l loi to nh c ho thch m c bit n. T v sau lin sn sinh ra sinh vt t bo, xut hin ra cc ng vt nh dng amp, trng roi l chuyn ca mt t nm trc. n khong 450 triu nm trc y, xut hin loi ng vt ln hn, 400 triu nm trc y, su ba l sinh si trn lan. Xut hin loi mc n nu trong lp v di. Qua ho thch m chng ta tm hiu c, trong thi k k Sulua (k th ba ca i C sinh) trong con i tin, san h, cp bch hp bin, ng vt xp nhiu l, xut hin loi c. Bin dn dn tr nn si ng khc trc. Tip n xut hin b cp bin di 2 cm, bt u xut hin t tin ca loi c c vy v t tin ca c c xng sng.
Chn sau ca b ch v cng pht trin, khong cch nhy vt c th t ti 200 ln di ca thn n. Chng ta hy nghin cu v b mt ca sc nhy bt kinh ngi ca n nh. Hin nay b ch khng c cnh, nhng t tin rt lu i ca chng th li c cnh. T tin ca b ch l cn trng c cnh nguyn thu. Chng vn n cc loi ng vt thi ra cnh cc chung sc vt v t chim. Hin nay, b ch hnh thnh cn trng ht mu trn c th nhiu sc vt, chim chc. Nhng khi cn l u trn th chng li kim n trong rc ri, trong hoc bn cnh nh t tin ca chng ngy trc. n ca u trng l ch bn, vt thi ra hoc phn b m ca chng. Thi xa xa, loi b ch c cnh trng thnh, khi nhy vt, c iu khin ca cnh chng rt vng mnh, c th t trn lng con ch chuyn sang ch mt bn, nh m nng lc nhy bt c tng cng. C quan nm ngc c tn gi l ci cung mt bn c prtin n tnh rt mnh ging ht nh dy cao su ko cng ri li co li. Nh , n c th phng ra 97% nng lng dnh dm c, sinh ra sc nhy bt cao 33 cm, xa 30 cm, ni chung c th coi nhng con b ch l qun qun v nhy cao nhy xa.
Bm bm c ci tn gi l s hn?
Bm bm c rt nhiu ging loi. Trn th gii c khong 3000 loi. Bt k loi no cng u nh b. Ni chung, khi cnh ging ra ri, di ca thn mnh khong chng 3 cm, mu sc ca cnh p , c bit l trn cnh ca n, lp lnh cc mu rc r: tm, xanh, lc, da cam trng nh nhng vin qu, trong hay gp nht l mu lam pha tm. S d loi ny c tn l s hn v n ht sc tng t v kch thc, mu sc mt trong ca v s hn. C khi ng vt cng c tn gi ging nhau, nh quyn, l tn gi ca mt loi hoa p v cng l tn ca mt loi chim c ging ht rt hay.
cng ging nh kiu ngi n cm vy. Cho d v sau mui c ht mu ca ngi c nhm mu khc th mu n ht ln trc cng tiu ho ht ri. Cho nn chng vic g phi lo lng c.
Ong k sinh l g?
Ong k sinh thuc b cnh mng, vi trng ca chng rt di, chng thng trng vo u trng ca cc cn trng, c hi nh u trng ca bm trng, bm ng sc, su keo, su bng V th ong k sinh l k th t nhin ca cc cn trng c hi. Cn trng c hi c nhiu k th t nhin. Ngoi ong k sinh cn c chim, chun chun, b nga, cng cc loi bt cn trng lm mi cng nh mt s vi sinh vt, vi khun gy bnh. Nhng i vi chng ta, ch c loi ong k sinh l ht sc cn thit. C ngi bt my con u trng ca ngi v bm v nui cho ln, chun b xem cch cn trng n. Nhng ngi ta thy lm l l t cc u trng n ra khng phi l ngi m l ong. Nguyn l do ong k sinh trng vo cc u trng ca bm v ngi. Ong con n ra l do cc trng trng thnh s ph v nhng v chui ra. Ngoi ra c ngi cn bt my con u trng ca su bng hoc u trng ca su rm, em nui quan st su n, th li thy iu rt l l chng trng. Thc ra khng phi l trng su bng m l ong non ca loi ong k sinh b ln trn b mt ch th l u trng ca su bng, chng kt thnh m, v cc ong non ca loi ong k sinh ny khng ln hn 1 mm.
C khng t loi ong k sinh trng vo u trng ca cn trng v tr nn l k th t nhin ca cn trng c hi v hn ch s sinh ca cn trng; c tc dng hn hn cc thuc dit trng. Cc loi ong k sinh c th gip hn ch s sinh sn ca nhng loi cn trng c hi ngha l chng cn c hiu qu hn cc thuc dit trng nn c ngha ln trong vic phng chng cc loi cn trng c hi.
chun chun chui hn vo nc trng ln cy c trong nc. Loi chun chun c th chui vo nc su n 1 m lu trong nc n 49 pht
Cnh hoa Ngu M Nhn thng c bn cnh, hai ln hai nh to nn mt s m bc kho lo v khng kht, cnh hoa mng nh sa, dng na trong sut, mu sc dim l: hng, tm , tm sm, trng chp cnh hoa mu trng lp lnh nh bc. Tr cnh hoa n ra cn c ging hoa cnh chng v c rt nhiu cc mu sc bin ho pha trn, nh hoa vin trng, hoa trng vin Thn hoa rt mm yu, bng hoa li hi to. Ch mt ln gi nh n u a nh nhng cnh bm chp chn. Mi cnh ch c mt hoa v hoa ch rc r c hai ngy nhng v cy ca n c rt nhiu cnh cho nn c rt nhiu hoa. N hoa Ngu M Nhn ci u trng nh thiu n ci u trm t. Mi hoa n th ng l trm hoa ua sc p nh tin n ging trn vy. Hoa Ngu M Nhn cn mang cc tn khc nh: L Xun Hoa, L Xun Tho, Tin N Hoa Ngi ta em n so snh vi Ngu C, ngi p tuyt sc giai nhn thi c vi Mu n quc sc thin hng. V vy n mang tn l Ngu M Nhn. Ngun gc ca loi hoa Ngu M Nhn ny l vng bc n i chu u, l cy h Anh Tc, hnh thi tp tnh v qu thc cng ging vi hoa Anh Tc. Trong c th chng cng c cht sa. Nhng cht sa ca hoa Ngu M Nhn v cht sa ca hoa Anh Tc khc nhau, khc nhau ch l n khng c cht thuc phin. Ton b thn cy c th lm thuc, ly hoa trng ct hoc pha tr ung c th tr ho, qu ca n c th dng ch thuc tr t.
Hin nay, t nc H Lam tr thnh nc xut khu hoa Tulip ln nht trn th gii, n c xut ti nhng 125 quc gia trn th gii.
cng hiu tr ging kh ch au, ch tr hen xuyn, bun nn, ay d dy v.v v nhiu chng bnh khc. Xa Trm Hng c nh nhp khu, gi tr rt t. Sau thi Tng, Nguyn, ng Qun tnh Qung ng xut hin mt ging Trm Hng khc gi l Th Trm Hng, v n ch yu sn xut ng Qun, nn cng c tn l Qun hng. Ngi ta trng cy ny dng ly trm, phng php ly trm l ca i mt on cy thch hp, ch cn li mt ct ca phn r, cho vi nm bt u khai thc trm. Khi c trm dng cy c g di, ch c thnh hoa vn nh rng nga, sau dng t ph ln, cy tip tc ln. Mi nm vo k thu ng li c trm mt ln, cy cng gi, hng cng tt, hng tt nht l cc mnh vn khi c. Qun hng t Qung Chu xut khu ra nc ngoi qua cng Cu Long (Hng Kng) nn cng ny c tn l Hng Cng. Trm Hng l ging cy nhit i, ch c mt s vng nht nh. Trm Hng sn xut o Hi Nam c cht lng tt nht. Tn Trm Hng v u m c? Nu b Trm Hng xung nc th b chm ngay, khi t chy c mi thm nng nn, nn c tn ny. Sp g thm ct thnh cao, mu en, thm ngt, cho vo nc b chm, nn gi l Trm Hng, c loi na ni na chm th gi l Hng. Trm Hng cn c mt tn khc l ng mc do hoa ca n c hnh ging chim ng.
Ngoi chim, th, ngi, c, cc loi sinh vt khc khi sng trong iu kin t nhin khng thch hp, chng dng hnh thc ng hoc ngh ch i v hn ch tiu th nng lng. Trong khi ng chng th rt yu. Lc by gi, chng ch cn mt lng rt t cht dinh dng duy tr s sng. Khi n ma ng, i vi loi cy l rng, trong iu kin t nhin khc nghit th cy ch cn mt t cht hu c tip tc tn ti v sinh trng. V vy, cy khng cn tng hp nhiu cht hu c vo ma ng. iu khng c ngha l cy cn rt t cht hu c vo ma ng v ch cn mt lng nh p ng cho s sinh trng hng ngy. Cy khng ch chun b chu ng qua thi k rng l vo ma ng m cn chun b cho vic ny lc m chi vo ma xun. i vi loi cy rng l, nhu cu cc cht hu c trong mt ngy xun vt xa nhu cu cho c ma ng. Ngi khc vi sinh vt, lc no cng cn tiu th nhiu cht dinh dng, nu khng nh vy th s khng th tip tc tn ti c. Khi ng ngi ta cn h hp mnh nh khi thc, hin tng ny him thy trong gii sinh vt.
Lm th no xc nh tui ca cy?
Ti nhng vng c kh hu c tnh bin ho r rng v ma v, trong b mc cht th sinh trong cy thc vt h mc bn sng lu nm, mi nm u hnh thnh ng vin hoa vn c bin gii r rng, gi l vng i, cng c tn l vng sinh trng hay tng sinh trng, l cn c xc nh tui ca cy. S hnh thnh ca b th sinh mc cht, l kt qu ca hot ng hnh thnh tng m hot ng ca tng hnh thnh li chu nh hng ca kh hu c tnh ma v, c bit l nhng vng n i v nhit i c thi tit kh, m. V d nh vng n i, t ma xun n ma h, kh hu lc ny rt thch nghi cho s pht trin ca cy ci, t bo ca tng hnh thnh phn bit rt nhanh chng, sinh trng mau chng, hnh thnh t bo b mc cht, rng xp vch mng, si t t, ng dn chuyn ch thu phn rt nhiu, gi l g ma xun. n ma thu, hot ng ca t bo b mc cht, cht ch vch dy, t si nhiu, ng dn t, gi l g ma thu hoc l g mun. Cht g ma xun xp mm, mu hi nht, cht g ma thu chc chn, mu sc m hn. G xun v g thu, m nhau thnh mt vng trn, y chnh l vng i vng ca mt nm tui ca cy g. C mi mt nm l mt vng, m bao nhiu vng l bit ngay tui ca chng l bao nhiu. Khng phi tt c cc cy g u c vng i, nh thc vt l n chng hn, v khng hnh thnh tng, nn khng c vng i. cc vng nhit i do ma v khng nn t bo sn sinh ca tng hnh thnh rt nh, nn vng i thng khng r rng, c lc c ni do a tng hot ng d di. Tng hnh thnh khc i, mi nm c th sinh ra my vng i, y gi l vng i gi, nh cam qut, mi nm c th sinh ra ba vng i, c nhng khi do kh hu t bin, chu nh hng ca su hi, cng c thm cc vng i gi. Vy th nu c tnh vng i m ra tui ca cy th phi tr i cc vng i gi v th l chng ta ch c c mt con s gn ng v tui ca cy.
Ti sao ni Cy to r su?
i vi loi thc vt, r cy c su th l mi dy, l dy th hoa mi n r. R ca loi thc vt Kiu mc c th cm su di lng t t 1 2 m; cy B Cng Anh sng ni hoang d, khi thn cao ti 20 cm th r cy cm su xung hn 1 m t ri. R cy c Linh lng sng sa mc th su nhng 12 m. R cy B Pa-c-ba chu Phi chu xung t a tng su nhng 30 m. R ca thc vt khng nhng cm rt su m cn rt rng na. R rt nhiu ng thi din tch bao ph cng tng i ln. Loi cy Mch en sng Xibri c nhng 14.000 r nh, chim 225 m2 t. Trn cc r nh cn c mc hng 15 t r tu, tnh s tip xc ca din tch r tu vi t th phi n 400 m2. H thng r ca cy g cng rt v i. Tng din tch ca chng vt xa so vi din tch che ph ca l v cnh. Thng l gp 5 n 15 ln din tch che ph. Tt c nhng r to, r con, r tu u ging nh triu triu bn tay nh, nm cht ly t, gi cho thn cy ng vng chc trn mt t, ng thi gi cho t khi b nc cun tri. Ngoi tc dng gi vng cy, chng cn c nhim v tm kim, hp th cht dinh dng nui cy. R ca thc vt b thu ht bi sc ht ca qu t nn sinh trng trong t gi l tnh hng a, r c c tnh mc theo hng nc m gi l tnh hng thu. Thc vt ht c thu phn v dinh dng l hon ton nh vo cc r tu (mao). Chng khng ngng m rng, cm su xung lng t tm kim thc n, nc ung cho cy. R tu rt b, di nht cng ch 7 8 mm, nhng chng li rt nhiu, ngi ta tnh trn 1 mm2 r, u H Lan c hn 220 r tu. Nhng chic r tu ny nh nhng chic my bm nh, khng ngng ht nc v dinh dng t trong lng t, cung cp s sng cho cy, cnh, l, cho hoa v qu.
To Lam phn b rng ri trong th gii t nhin, l loi thc vt thu sinh c sc sinh sn mnh m trong nc ngt hay trong bin c. Trn nham thch v thn cc loi thc vt u u cng c du vt ca loi To, ngay c ni c tuyt bng gi, trong sui nc nng si sng sc, chng u c th sinh tn. Nm 1881, b bin o Sctlen c mt thu th nhn thy trn mt m tuyt ng thnh ming, ch trong my gi ng h bin thnh nhiu chm tuyt nh mu dy c, th ra l Tr chi ca To Lam. V trong To Lam c hng sc t n c th tu theo iu kin quang tuyn khc nhau m c tn l Hng Hi, v chng bao hm mt lng ln hng sc t, nn n nhum mu c nc bin. To Lam l loi thc vt chu c nhit cao, c ging To Lam c th sinh si ny n trong nhng sui nc khong c nhit ln n 89 C. V loi To Lam c kt cu c th, cc vt cht trong t bo ca chng c im ngng ng c th cao hn 89 C. Chng loi loi To Lam c rt nhiu, c tnh c chng 2000 loi, lng m (Nit) c ng trong To Lam c th li dng cc m t tri ni trong khng trung hp thnh cc ho hp vt m t v khng ngng gii phng ra cng nhiu hn. Nu nh m c ng ca To Lam vo trong rung la chng mc sc sinh si ny n, thng qua tc dng ngng ng m t, l c th khin cho cy la t ch khng th hp th c trc tip m trong khng kh n ch c th hp thu c ngun phn m, vy l trong rung la xut hin mt nh my phn m thin nhin.
trung bnh mt nm c th n 15.000 con cn trng, trong ch yu l cn trng c hi; yu cy c, thng qua 2 bn tay ca chng ta t im cho thnh ph mu xanh lm cho thnh ph tr thnh mt vn hoa ln. Nhng v d trn y tuy ch l chuyn nh nhng ch cn mi ngi bt tay vo, cng c gng th nhng chuyn nh khng ng k ny cng s c tc dng i vi vic ci thin nhim mi trng. Ch cn chng ta bt tay t vic tit kim ngun ti nguyn v gim nhim, iu chnh ph hp vi cch sng ca mnh th chng ta c th cng hin mt phn cho vic bo v Tri t.
V sao trong sa mc c nm ?
Trong sa mc, thnh thong bn s bt gp tng hn nham thch c c nh ln nh nhng cy nm , c hn cao n 10 mt. Ngm ci bng thon v ci u nng n ca chng tht l th v. Chng l kit tc ca nh iu khc no vy? Ca nh iu khc v danh gi trong sa mc. Nhng khi nham thch k l ny l do b gi ct c st, mi mn ngy ny qua ngy khc m nn. Nhng ht ct nh b gi cun ln rt cao, trong khi nhng ht ct tng i th nng th ch bay l l gn mt t. Trong iu kin tc gi bnh thng, hu nh ton b si u tp trung tm cao cha ti 2 mt. C ngi lm mt thc nghim th v phn nam i sa mc Takla Makan, th thy khi tc gi l 5,7 m/giy th c ti 39% si ch bay ti cao di 10 centmt, trong phn cc ln hu nh bay st mt t. V vy khi nhng cn gi cun si ct bay qua, phn di ca tng nham thch c lp gia sa mc b rt nhiu ht si ct khng ngng mi mn, ph hu tng i nhanh. Cn phn trn, v gi mang theo tng i t si ct nn s mi mn s din ra chm hn. Ngy qua thng li, qu trnh ny dn dn hnh thnh nn nm c phn trn th ln, phn di nh. Nu phn di ca nham thch mm, phn trn cng chc th thm ch nhng ch khng b gi ct mi mn, ch di tc dng ph hoi ca cc lc trong t nhin khc, tng nham thch cng s b tc thnh nm .
Ting ht t sa mc do u?
Cch y 1.200 nm, nhiu vn bn ca Trung Quc tng thut v nhng m thanh qui l c pht ra t sa mc Gobi hoang vng mnh mng ca x Mng C. Sa mc n Hong ca Trung Quc cng c nhng m thanh l lng, khi th ging ting nhc, ting ht, c lc li ging ting trng, ting sm n nay, theo cc nh nghin cu, trn th gii c khong 30 sa mc bit ht chu M, chu Phi v chu . Nhng ting vng ny c nhiu m iu khc nhau, cha thng k c loi m iu no c nhiu hn, v vy cc nh nghin cu khi th gi l ting ht,
khi th gi l m vang, ting rn Nhng ni chung, gi l ting ht th nhiu hn. Nhng iu g to nn nhng ting ht ny? T mt th k nay, cc nh khoa hc c gng a ra nhiu li gii thch v hin tng sa mc pht m ny. Qua nhiu so snh nghin cu tnh cht nhng loi ct ti sa mc pht m v loi ct ti sa mc khng pht m, cc nh khoa hc a ra gi thit rng ht ct l nguyn nhn to nn m thanh. Ngay khi dm chn i trn bi bin, bn c th nghe c nhng m thanh nho nh. c im ca nhng ht ct sa mc pht m: - Kch thc ca chng u nhau, bnh qun mt ht ct c 0,3 mm ng knh - B mt ca nhng ht ct ny khng hon ton trn tra, trn lng. - m ca ct rt thp. Nu m ln cao n mt mc no , ct s khng ht c na. - Cung bc m thanh c tn s t 50 n 300 Hz. V vy, ngi ta c th nghe c nhiu loi m thanh khc nhau nh ting nhc, ting ht, ting trng, ting sm rn, c khi li ging nh ting nhng binh kh va chm. Cc loi ct bit ht c t l silic ln n 95%. Cc loi ct cm c t l 50% silic ln vo cc cht khong khc. Nhiu tc ng to nn m thanh ca sa mc m: Ban m ct gi m, kt dnh ht ct ny vi ht ct khc. S kt dnh ny ch l tm thi. Gi nng thi xuyn qua cc lp ct ph lm kh chng i v rung ng ng lot. S kt hp cc dao ng trong khng kh v trong ct to thnh nhng m thanh k l. Tu loi ct, tu sc gi m c nhng loi m thanh khc nhau. Sc gi: Vai tr ca gi cng khng km phn quan trng. Vn tc gi phi t 22 km / gi tr ln. vn tc chun ny, nhng ht ct trong n ct bt u b rung ng v ny ln hng lot. n khi gi tng vn tc, cc ht ct va chm vo nhau mnh hn lm thay i hnh dng ca n ct. Khi n ct c dc 25 theo hng nghch vi hng gi thi, mi khi rung ng s gy nn hin tng ct l, to ra nhng m thanh vang di. Trong khi ct l, tu theo sc gi v kch thc ca ht ct, khi khng kh xen k c th tng gim to nn nhng m thanh cao thp trm bng khc nhau. Mt t rung ng: Nu khi ct st l l rt ln, mt t s b rung ng, lm cho m thanh t sa mc thm vang ng, nghe c rt xa v lu. C trng hp m thanh vang trong bn knh 10 km v lu n 5 pht.
V sao trong sa mc c c o?
Gia sa mc mnh mng ct trng, khng mt git nc, thnh thong li thy xut hin nhng c o xanh ti vi nhiu loi ng thc vt rt a dng. Ti sao y li c nhiu nc n nh vy, d rt t ma? a s cc c o u da vo ni cao, hng ra sa mc. Vo ma ng, bng tuyt thng ng li trn cc nh ni. n ma h, bng tan ra thnh nc, chy thnh sng. Do a th dc nn nc chy xit, mang theo bn t, thm ch c c cc tng ln t trn ni. Nhng khi n ca sng, a th t nhin bng phng, bn t lng ng li hai bn b, tch t dn thnh nhng khu vc t ai mu m. a s cc dng nc y khng mnh chy ra bin, m ch chy mt on ri thm vo t ct thnh cc mch nc ngm. hai vng b sng, gn cc mch nc ngm, cy ci mc ln xanh ti. chnh l cc c o.
Gch ngi do c nhiu l xp nh, s cch nhit gia cc b phn ca chng l rt tt nn mt khi b lnh ri chng s kh nng ln bi nhit t ch khc truyn ti. Trong thi tit gi rt, cng l vt ng sng mui. L c cy v mng li c c hai mt cng tn nhit nn cng d lm lnh, c iu kin xut hin sng mui. t rung ch cy ti so vi ch cha c cy cng v dn nhit khc nhau m iu kin ngng kt sng mui cng khc nhau, v th sng mui thng xut hin nhng ch c cy trc ri sau mi c nhng ch cha c cy.
Yu cu u tin ca loi hp cht ny phi c n nh rt cao, c tnh k nc. Bn thn cc cht ny cng phi khng b ngm nc mi gi c cho cc ph iu, cc cng trnh kin trc khng b nc gy tn tht, phong ho. Cc nh ho hc pht hin ra cc hp cht hu c cha silic c cc u im . Nhng hp cht ny c tnh n nh phi thng. Th nghim cho thy chng chu c s lo ho bi cht kh, khng h bin i sau 18 thng b nh sng Mt tri chiu vo, khng b du my, du thc vt, axit cng nh kim n mn. Ngoi ra, chng cn c tc dng ngn nc v chu ng nc rt tt. Nu em hp cht hu c cha silic sn ln cc ph iu, cc tng hay cc cng trnh kin trc mt lp mng, cc git nc ri trn b mt s ging nh git nc ri xung mnh vt vy, khng h ngm vo bn trong. Lp sn bng hp cht ny s phn cch bu khng kh xung quanh vi cng trnh mt cch hu hiu, trnh tc dng bo mn cc di tch ca thin nhin. Mt iu rt quan trng l cc hp cht hu c cha silic hon ton trong sut, cho php gi nguyn din mo ca di tch, va c tc dng bo h di tch, va c tc dng gip cho du khch chim ngng c cc c vt . Chn dung k ph hoi Trong t nhin lun tn ti mt lng nh axit v cc tc nhn c hi nh lu hunh dioxide, nit oxit Chng tn ph cc cng trnh kin trc c, nhng vi mt tc rt chm, c th tnh ti hng th k, hng thin nin k. Nhng cng vi s pht trin ca nn sn xut i cng nghip ngy nay, s tng trng khng ngng cc hot ng giao thng vn ti, cc loi kh c hi ny c thi ra ngy cng nhiu. Chng kt hp vi hi nc trong khng kh to thnh cc cn ma axit c tnh n mn cc ln. y chnh l mi e do nghim trng t cc cng trnh kin trc c bng .
mt t bo a phng gi chuyn, th gii bn ngoi mi bit n mt sn ca nhng ngi khng l. Nhng s k b khng ch c th Nhiu hn ln trong bi cn b b lm i u chn chn nh th b chia ct bng li ca m ng ca lun nm ng hng Bc - Nam. iu ny khin ngi ta lin tng n vic Tri t b b lm i bi mt mt phng trng khp vi ng sc ca a t trng. Cng cn ni thm, s lng vin bi bi khng ch c vi nghn nh hin thy, v mt vi ni, ngi ta cn thy nhng chm bi nh ln khng cao lm, vy c th cn c nhng vin nh vy ang vi mnh trong lng t. Ngoi ra, nu Kazakhstan cc vin bi c phn b ri rc, khng ng u, th Costa Rica, chng li c sp xp mt cch rt c thc, to thnh nhng dng hnh hc nh trn, vung, ch nht, tam gic, lc gic u, hnh thang cn Cng mt hin tng nhng cch l gii li khc xa nhau. Trong nhng trng hp nh th ny, rt c th nhng g hin nay c gi l chn l, th mai y li b coi l truyn thuyt. Khng phi do con ngi ch tc Trc ht cn ni rng hnh cu l mt hin tng him, nhng cng c mt mt s ni trn th gii nh Costa Rica, Mexico, Brazil v Rumani. Ai ri chng xung nhng ni ? Cho n nay c rt nhiu gi thuyt v hin tng ny, nhng cha c gi thuyt no sc thuyt phc. Thi X Vit, cc nh khoa hc hng huyn tng tr dn chng s ti rng xung quanh cc hn trn n tn ti mt trng d thng, c th lm sai lc cc loi my mc v khin cho c th mi sinh vt hot ng khng bnh thng, v th ngi dn cng t dm n gn khu vc ny. Cn thi im tin X Vit v hu X Vit th kiu l gii git gn, i loi nhng vin trn chnh l nhng con mt v tr, c chc nng xc nh, thu pht sng, gi thng tin n ng ti cao ti thng D l gii th no i na, ngi ta cng ch bit chc rng : nhng vin bi khng l ny khng th l tc phm ca con ngi. Hng triu nm trc, khi s lng ngi ( hay ngi vn) trn hnh tinh cn qu t i v phng tin lao ng cn qu th s, khng ai c th ch tc v vn chuyn mt khi lng khng l nh th t u em n y ri mt cch hu nh khng c mc ch.
10 hn o ln nht th gii
1. Greenland, Bc i Ty Dng (an Mch) 2.175.600 km2 2. New Guinea, Ty Nam Thi Bnh Dng (Indonesia, Papua New Guinea) 808.510 km2 3. Borneo, Ty Thi Bnh Dng (Indonesia, Brunei v Malaysia) 751.100 km2
4. Nc cng ho Madagascar, n Dng 587.041 km2 5. Baffin, Bc i Ty Dng, (Canada) 507.451 km2 6. Sumatra, ng Bc n Dng, (Indonesia) 473.605 km2 7. Honshu, Thi Bnh Dng, (Nht Bn) 230.455 km2 8. Anh quc 229.870 km2 9. Ellesmere, Bc Bng Dng, (Canada) 212.688 km2 10. Victoria, Bc Bng Dng, (Canada) 212.199km2.
trn nn i dng xanh ngt cng ang mt mnh chng chi vi sng gi i dng. V sao chng l loi vy nh? Mt s o vn l b phn ca lc a. Do v Tri t vn ng, gia chng v lc a xut hin di t t gy chm xung do m thnh o ngn cch vi lc a bng bin. Cc o i Loan, Hi Nam Trung Quc u c hnh thnh nh vy. Cng c khi do sng bng tan, mc nc bin dng ln lm nhn chn cc phn lm bn b i lc, ch cn li mt s vng t cao, nh ni bin thnh o. Ngy nay, ngi ta cn pht hin c do chu tc dng ca lc trng, lc a xy ra nhng vt t gy rt su, rt ln v cc vt cht trong lng t trn ra theo vt nt hnh thnh y bin mi, c mt s mnh v t lc a phn tch to ra o cch xa lc a. Theo nghin cu, hn o ln nht th gii Greenland phn tch t lc a chu u. T ni la Trong bin cng cn rt nhiu hn o vn khng phi l lc a, m l do cc dung nham v vt cht vn khc t ni la phun ra tch t di y bin to nn. Qun o Hawaii gia Thi Bnh Dng l mt minh chng in hnh. Chng l mt dy ni la nh ln khi mt nc. Nhng o hnh thnh theo cch ny nu khng c dung nham v cc vt cht ni la tip tc bi p th c th b sng bin va p m st l cho n khi mt hn du vt trn mt bin. Tui th ca chng ch ko di vi nm thm ch ch my thng. Nhng nu vt cht khng ngng phun ra v tch t li lm cho cc o c th tch tng i ln th chng c th tn ti lu di. n san h San h cng l nhng ngi th xy o tch cc. Chng t hp li vi nhau, tit ra cht vi, to nn nhng cy san h khng ngng sinh si ny n. Sng gi c th lm v mt b phn ca chng, nhng nhng mnh vn li lp y khong trng trong rng san h lm cho chng cng thm chc chn. Cng vi xng ca cc sinh vt khc, chng tch t li thnh nhng tng ngm v hn o mc ng thng trong bin. Mc d din tch ca cc o san h khng ln, cao nh ln mt bin cng c hn, thng ch t vi n vi chc mt, nhng chng vn c th tn ti vng vng gia i dng. San h c tr vng nc bin m, trong v c hm lng mui thch hp. Chng ch c th sng nhng vng nc nng, su vi chc mt. Chng cn bm vo y bin c mc ln, v th rt nhiu o san h c phn b ti ng gip gii vi lc a, nh nhng o san h bn b ng Bc Australia ko di ti hn 2.000 km. nhng ni bin su, san h khng th sinh trng, nhng nhng ni tn ti ni la th chng c th ly ni la lm c s, xoay quanh ni la sinh si. Nu phn gia ca ni la chm xung nc m san h vn tip tc sinh si hng ln trn, mt o san h c hnh vng trn m gia l nc. chnh l cc vng trn trng c bit trn bin.
nhim mi l g?
Mi hi l mi m ai ngi cng cm thy kh chu, mi hi t sng ngi, ngun nc di t to ra, mi pht ra t cc nh v sinh cng cng trong thnh ph v cc ng rc ngoi , u l mi hi kh ngi kh chu. S nhim do mi hi ny dn n c gi l nhim mi. Mi hi dng kh c rt nhiu, nhng thng gp nht l s pht ra khi Hirosunfua ca trng g thi, hp cht ca mi hnh ti thi v rau hng, cng thm mi nha ng, cn c xut hin hp cht Indol. Rt nhiu kh hi u c hi cho sc kho ca con ngi, cc kh c nh hi nha ng, hyrocacbon, kh ethalin, acrolein c tnh c rt ln. Cc cht ny sau khi xm nhp vo kh quyn, cho d nng thp cng lm cho ngi ta cm thy bun nn. Mi hi rt c hi cho sc kho. Nu con ngi ngi thy mi ny s xut hin nhng hin tng nh au u, bun nn, chn n, S nhim mi cn nh hng nghim trng n h h hp, h tun hon, h tiu ho v h thn kinh ca con ngi. Nu con ngi sng mt thi gian di trong mi trng b nhim, s nh hng n b phn khu gic ca con ngi. Lc ny, khu gic ca con ngi phi thch ng vi mi trng nhim, tuy mi hi vn tn ti nhng li khng ngi thy (do khu gic khng cn nhanh nhy). H thn kinh no b kch thch bi mi hi ny, nu trong thi gian di th s b tn thng, nh hng n chc nng iu tit hng phn v c ch ca v i no. nc ngoi, mi hi dn n nhim mi sinh. thnh ph Soanxi ca Nht Bn nm 1961 tng xy ra 3 ln nhim mi sinh do mi hi. Trong mt ln xy ra vo ban m, khi ngi dn y ang ng rt say, mt nh my nhn c hi tri ti du ph thi c cha lu hunh v cn, khi gp gi, theo gi thi ti n c th lan rng trong phm vi 20 km. Mi hi nng nc lm rt nhiu ngi tnh gic, h cm thy gh v bt u nn, khng t ngi cm thy au mt, au u, sc kho c th b tn hi rt ln. Hin nay, mi ngi nhn thc c mi hi l mt s nhim mi trng nghim trng. Cc nh khoa hc bt u nghin cu lm th no ngn nga tnh trng nhim ny. i vi s nhim mi ca ngnh cng nghip hin nay c th tin hnh x l p dng k thut nh oxy ho, trung ho, ht thm, nh vy th c th hon ton x l c mi hi. Cc cy thc vt u c th hp thu lng ln cht kh cha mi hi ny, do tin hnh trng cy xanh vi quy m ln c th lm cho mi trng trong sch hn v ngn chn s nhim mi.
ng trc tnh trng nhit ton cu tng ln, chng ta phi c bin php g?
Cc nh khoa hc a ra hai bin php thch ng v hn ch. Thch ng chnh l p dng mi bin php thch ng vi s thay i ca kh hu, v d nh xy p nhng vng b ngp nc bin phng thin tai do mc nc bin dng cao, thay i ging nng nghip thch ng vi s thay i ca kh hu. Hn ch chnh l p dng mi bin php hn ch s ph hoi ca con ngi i vi kh quyn nh: hn ch s lng thi cacbonic, thay i cht t nh than v du, ra sc pht trin ngun nng lng nh nng lng Mt tri, nng lng ht nhn, nng lng gi, Bn cnh cn phi ra sc trng cy to rng, tng thm thm cy ht kh cacbon ioxit, cng c th lm gim hm lng cacbon ioxit trong kh quyn. T c th phng nga nhit tip tc tng ln trn Tri t.
Hin nay, mi nm lng kh cacbonic trn Tri t tng vi tc 0,7 ppm. T y chng ta c th tnh c n thp k 30 ca th k XXI, nhit bnh qun trn Tri t s tng t 1,5 n 4,5 C so vi hin nay. Lc nc bin s tr nn rt nng, mt nc bin s tng 0,2 n 0,4 mt cng thm di bng h tan ra, mc nc bin s cng tng cao, c kh nng cc vng ven bin s b lt, lm cho mi trng t nhin v h sinh thi b ph hoi, mi thin tai nh bo, ma ro, sng thn, sc nng, s lin tip xy ra v em li tn tht khng th lng trc c cho cc ngnh sn xut nh nng nghip, lm nghip, chn nui v nh bt cng nh cuc sng ca ton nhn loi. C ngi coi l Thin tai ca chin tranh ht nhn.
Hiu ng nh knh l g?
Ma ng pha Bc tri but gi, cy c kh cn. Nhng trong nh knh li m p nh ma xun, khp ni cy c xanh ti cnh sc rt sinh ng. y l nguyn nhn g vy? Th ra knh c mt c im c th, n c th cho bc x Mt tri chiu vo trong phng knh, li c th ngn nga bc x nng trong nh knh lt ra ngoi to ra bu khng kh trong nh knh cng ngy cng m p. Trn thc t, Tri t ngy nay cng ang tr thnh mt nh knh ln. Trong khng kh bao quanh Tri t ngoi kh Nit, Oxi cn c rt nhiu kh khc nh Cacbonic, Mtan, Clorua, Florua, hyrocacbon, v.v Nhng kh ny c tc dng tng t nh knh, n c th lm cho bc x sng ngn ca Mt tri chiu qua. Nh vy nh Mt tri s trc tip chiu xung mt t lm cho nhit Tri t tng cao. ng thi nhng kh ny li c th ht bc x nng to ra t mt t. iu ny ni ln nng lng bc x vo th d m to ra th kh. Hin tng ny rt ging hin tng trong nh knh. Con ngi gi hin tng ny l hiu ng nh knh, kh CO2 ng vai tr ch yu, vai tr ca cc kh khc ch chim khong 1/8. Hiu ng nh knh dn n nhit Tri t tng cao. Tring thi gian t nm 1850 n nm 1988, nng Cacbonic trong khng kh tng 25%. Thp k 80 ca th k XX, nhit bnh qun ca Tri t cao hn 0,6 C so vi th k trc. Nu nhit Tri t tip tc tng cao nh hin nay th h sinh thi ca Tri t s mt thng bng v gy ra thin tai.
Vi rng hnh thnh bn cu bc thng to ra gi xoy ngc chiu kim ng h, xung quanh mt tm c p sut khng kh cc k thp. bn cu nam, gi hnh thnh vi rng i theo chiu kim ng h. Vn tc gi ti a c th ti 120 150 km / h. Phn ln vi rng c hnh thnh t mt dng my dng c bit gi l my dng tch in. Mt m my dng tch in c th ko di trong vi gi, xoy trn trong vng c ng knh t 10 16 km, chu du hng trm dm v sinh ra mt s ng ht khng l nh vy. Cc nh khoa hc cho rng vi rng c hnh thnh gia mt vng c lung kh nng i ln v mt vng c lung kh lnh i xung. Bc u tin l qu trnh tng tc gia nhng cn dng hng ln trn v gi. Cn dng ny l mt lung kh nng m, c nng ln khi mt t trong qu trnh hnh thnh bo. S tng tc khin cho tng kh nng i ln xoay trn trong khng trung. Giai on hai l s pht trin ca dng kh lnh di chuyn theo hng i xung mt t pha bn kia ca cn bo. Tc dng kh i xung c th vt qu 160 km / h. Vi rng loi yu hn c th c to ra ngoi bin. Chng thng xut hin trong cc vng nc nhit i. Vic o tc gi ca vi rng mt cch trc tip l v cng kh khn, bi n c th ph hu nhiu th xut hin trn ng i. Nm 1971, ng Theodore Fujita, mt nh kh tng thuc i hc Chicago ch to ra mt h thng phn bit cp ca vi rng da trn vic o tc hi ca n i vi nhng cng trnh nhn to. Thit b c gi l cn F. mnh ca vi rng tng dn t F0 F5. Vi rng yu nht (F0) c th ph hu ng khi v cc bin hiu, trong khi cp mnh nht (F5) chng c th thi bay nhng cn nh khi mng. M l ni c s lng vi rng trung bnh mi nm cao nht th gii, khong 800 cn. Australia xp th hai. Vi rng cng xy ra nhiu nc nh Trung Quc, Nga, n , Anh v c. Trn lc xoy vi rng ti t nht M xy ra ngy 18/03/1925. Cng mt lc 7 vi rng xut hin 3 bang Illinois, Misrousi, Indiana lm 740 ngi thit mng v ph hu nhiu cu trc h tng. Mt thm ho vi rng khc cng ng nh khng km xy ra vo ngy 03/04/1974, n l tp hp ca 148 vi rng nh, git cht 315 ngi t bc Alabama n bang Ochio. Trong thi gian din ra vi rng, mi ngi phi ngay lp tc tm ni tr n trong mt tng hm hay ni kn o ca to nh nh phng hp, phng tm Tuyt i trnh tr n trong xe hi v nh di ng bi chng c th b thi bay bt c lc no. Khng nn trong nhng nh ln c mi rng nh thnh phng hay siu th l nhng ni d b sp . Nu ang ngoi ng, bn nn chui xung mt ci rnh hay mng su v che u cn thn khi b thng do t ri xung.
Bo l vng trn kh ln nhit i xoay trn d di trung tm kh p thp bao quanh. Sau khi i vo t lin, cn bo chu nh hng ca ma st mt t khng bng phng, sc gi dn dn gim xung, vn tc kh p nhanh chng tng ln. Nhng trn cao, bo vn thi bao quanh trung tm kh p thp, lung khng kh c m cao, nhit cao thi t bin vn ang ln cao v ngng kt li, khng ngng to ra cc git ma. Nu lung khng kh m t gp phi ni cao, sn ni n gi khin cho bo cng tng thm tc v s ngng kt, ma ln ni y cng thm d di hn. C lc sau khi bo b vo t lin, mt n thc s khng cn mun hot ng g na, khng nhng sc gi gim i, ngay c trung tm kh p cng chuyn ng chm dn thm ch l thng ch dng li qun quanh mt ch, ma ln ch trt xung cng mt ni trong my ngy my m lin. Tnh trng lt li ng nhin l cng thm trm trng. Hin tng ma c bit ln tnh H Nam phi hng chu nh tng ni trn chnh l hin tng c to thnh bi trung tm kh p thp sau khi cn bo vo t lin ch qun quanh mt ch trong my ngy lin.
bn b kh p cao ny c mi quan h vi con ng di chuyn ca bo. Bo sinh ra vng ph cn pha Nam ca kh p cao Thi Bnh Dng, c gi ng thi th l cn bo thnh hnh hng v pha Ty. Ni lc v ngoi lc kt hp li vi nhau khin cho phng hng di chuyn ca cn bo thng theo mt quy lut nht nh. Nhng trong qu trnh di chuyn ca n chu nh hng rt ln cu p cao ph nhit i bin Thi Bnh Dng. Trong thi k u, bo mt Nam ca cao p ph nhit i, n thng di chuyn theo hng Ty Bc, mt khi n vng ven pha Ty ca di kh p cao ph nhit i, s tin vo pha Ty Bc ca trung tm p cao ph nhit i, lc ny, ngoi lc m n thu c s thay i, thc y n chuyn sang hng ng, cng kt hp vi ni lc, khin cho phng hng ca bo chuyn sang hng Ty Bc. Do cng ca p cao ph nhit i, ko di v pha Ty v thu hp pha ng, cng vi tnh trng ngt qung khc nhau nn tuyn ng i ca bo cng khng ging nhau. Nu di p cao ph nhit i di ra pha Ty ng thi c tng cng, ng i ca bo cng lch sang hng Nam, tin thng sang pha Ty; nu di p cao ph nhit i pha Bc ca bo lui sang pha ng hoc t on, bo c th di chuyn sang pha Bc ni c ch t gy hoc pha Ty vng p cao, sau chuyn ng vng sang pha ng Bc. Ni tm li, ng i ca bo c hnh thnh theo ng Parabol. Trong qu trnh di chuyn, bo va xoay chuyn va i, m khu vc gi ln ca n cng di chuyn cng ln, khi c hnh thnh trn vng bin nhit i, ng knh ca n rt ln, t khong 100.000 mt, sau dn dn c pht trin, khi di chuyn ni ph cn 30 v Bc, ng knh tng gp 10 ln so vi ng knh ban u, sau li tip tc di chuyn ln pha trc, lc ca bo v th gim dn, phm vi ca gi cng gim xung, cui cng l mt hn. Bnh thng bo ch i qua vng st bin gii Trung Quc, sau di chuyn sang Nht Bn, cho nn n ch nh hng n cc tnh Qung ng, Hi Nam, Qung Ty, i Loan, Phc Kin, Trit Giang, Giang T v thnh ph Thng Hi. vng duyn hi Sn ng v bn o Liu ng cng c lc chu mt s nh hng, nhng bo rt t khi nh hng n cc tnh phi Bc v cc tnh trong ni a. Ch c khi vng ph cn pha Ty ca di cao p ph nhit i Thi Bnh Dng vo khu vc Giang Nam Trung Quc th bo mi vo vng duyn hi ng Nam v tin vo vng ni a. V sao sau khi b vo t lin, cng nhanh chng yu i cn ma ln th khng gim? Dapan Bo c sinh ra trn bin, mt cn bo trng thnh c sc gi v cng ln, sc gi t cp 12 tr ln c th bc u ngn sng ln my chc mt, thi bay bt c chic xe ln no c ti trng ln ti c vn tn. Sau khi b vo t lin, bo vn mc sc ph hoi cc khu vc ven bin, nh bt gc cy, lm nh, thi bay hoa mu. Nhng mt khi tin su vo trong lc a, chu nh hng ca lc ma st vi mt t, tc gi dn dn b gim nh xung, cng cng yu dn. Lc ny n mi trt mt cn ma ln xung mt t khin cho ni l,
khp ni y nc, ph hoi k, ng rung ngp y nc. C ln sau khi bo b vo t lin, mt tnh cch xa bin nh H Nam, trong vng my ngy lin tnh phi hng mt lng ma nh trt xung hn 1000 mm khin cho c my huyn gp tnh cnh nh ca ngp nc n nh.
Mt bo lng gi
Bo thc cht l mt khi khng kh quay trn c phm vi rt ln, n va xoay va di chuyn. Ti trung tm ca bo, p sut kh rt thp, trong khi khng kh xung quanh xoy rt nhanh quanh tm, ngc chiu kim ng h Khng kh tng thp va quay va v trung tm p sut thp, to ra mt tm bo hnh trn c ng knh khong 40 kilomt, thng c gi l mt bo. Do cc dng kh bn ngoi mt bo quay trn rt gp to ra lc ly tm, khin khng kh kh m lt vo c vng bn trong. Chnh v th mt bo nom nh mt chic ng n c do mt vng tng bng my bao bc, bn trong n khng kh dng nh khng quay v gi cng rt yu t. Tri quang my tnh Khng kh bn ngoi mt bo va quay va tin v trung tm c p sut thp, mang theo rt nhiu hi nc. Do khng thm nhp c vo mt bo, n phi bc ln xung quanh vng ny, hnh thnh nn mt m my cao ngt phnh to mu xm xt v t xung nhng cn ma nh trt. Trong khi ti mt bo li xut hin dng kh i xung, nh th y tri quang, ma tnh, thm ch ban m cn nhn thy c nhng chm sao lp lnh trn khng. Mt bo thng khng c my hoc rt t my nn trn nhng nh chp t v tinh xung, n c ghi li nh mt im trn nh mu en. Sau khi mt bo di chuyn qua ri, thi tit rt xu lp li v pht sinh ra ma to, gi ln. trong mt bo, thng hay c nhng n chim rt ng bay ln. Nhng con chim bin ny b nhng dng kh cun dt vo bo v v tnh nh vy m tm c mt ni trnh gi tuyt vi. C nhng trng hp cn bo di chuyn em theo nhng n chim nh vy ti nhng min rt xa. Nhng bin li si sc Trong mt bo tuy tri quang gi lng nhng sng bin th li c bit hung d. l v kh p ti tm bo rt thp so vi xung quanh n. Nhng th nghim cho thy, khi t mt cc nc vo trong chic chung thu tinh ri ht dn khng kh trong chung ra, lc khng kh tr nn rt long, p sut gim ti mt mc nht nh th nc trong cc si sc ni bt ln ta chng t ln bp m un vy. Cho nn nhng ni tm bo i b ln b, sng bin thng dng ln rt cao v gy ra nhng thit hi to ln.
Khi chinh phc cc nh ni thp, bn c th h reo hay thm ch la , ci chng nh hng g. Nhng i vi nhng ngn ni cao ph tuyt, hy coi chng v iu ny cc k nguy him. V nu chu kh quan st, bn s thy ni chung cc vn ng vin u ch im lng, cm ci leo ln Trn ni cao, quanh nm tuyt khng ngng ri v ph trng nh ni. C sau mi ln tuyt ri, tng tuyt y li dy thm mt cht. Tng tuyt cng dy, p lc m tng di phi chu cng ln, tuyt tng di do vy b nn cht li thnh nhng tng bng dng tuyt. ng thi tng tuyt ny cng ging nh mt ci chn ph ln ni lm cho nhit lng tng y khng thot i c, v th nhit tng y thng cao hn nhit tng trn cng t 10 20 C. Do vy, mt phn bng tuyt tng y bin thnh nc. Lp nc ny c tnh cht nh lp du nhn, v tng tuyt dy tr thnh mt ng st thp c bi trn nm nghing trn sn ni, lc no cng c th trt xung. Nu mt tng ln ln qua hoc mt loi chn ng t u truyn ti, tng tuyt ny s ng ng st l ton b xung v vi su tt c cc vt m n gp trn ng. Hin tng ny gi l tuyt l. Khi ngi ta go to s pht ra m thanh c nhiu loi tn s khc nhau, ri thng qua khng gian truyn ti tng tuyt lm cho tng tuyt b chn ng. Nu nh c tn s no ca m thanh gn bng vi tn s dao ng ring ca tng tuyt th s hnh thnh cng hng, tng tuyt c th v th s dao ng d di m st l xung. iu ny rt nguy him i vi cc vn ng vin leo ni. V vy cm go tht to tr thnh lut ca cc i leo ni.
Ngi ta khm ph ra mt vt rch trong mng thch quyn bin Philippine ngay bn di chn ni Ph S. T vt rch ny, mt lng ln manti dng ln, lp y khoang cha dung nham ca ngn ni, khin cho ni la cao thm v hot ng mnh lit hn cc anh ch em ca n. Vt rch ny c to ra khi hai mng lc a gn va vo khong 2 triu nm trc y.
u ra nh ni bng?
D l khch du lch hay thu th c kinh nghim, mi khi ngi trn tu thu i qua mi Ho Vng pha Nam chu Phi, thng b ht hn bi mt ngn ni c nh phng l nh mt bn, thuc loi ni cc him trn th gii. vng T Xuyn, Trung Quc cng c loi ni ny. V sao chng li bng nh c ai gt o vy? l do tng nham thch bng phng pht trin m hnh thnh. Trn y bin, y h v vng ng bng rng t thi i Thi vin c, nc chy lm lng ng nhiu tng t ct, bn v cui. Qua bao nhiu nm thng, nhng tng t ti vn dn dn tch t li, ngy mt dy, chc, ri tng bc ho thnh tng thch quyn cng rn nh ngy nay. Sau v Tri t xy ra nhng vn ng nh ln mt cch chm chp. Cc tng thch quyn ny t y nc nng ln tng i n nh, nn gi c trng thi bng phng. Ri trn tng thch quyn bng phng xut hin nhng con sng, con sui ln nh. Cc dng nc ny xi mn dn theo cc rnh, hnh thnh nhng vng ni hoc g i nhp nh. Nu nh ca chng l mt tng thch quyn cng rn, kh b xm thc ph hoi th s gi c trng thi bng phng lu di, cn hai bn dc ng nh bc tng. Tuy vy, mt s ngn ni khng c cc iu kin trn, nhng nh ca chng cng bng phng, xa trng nh mt ci bn vung. C ci l do bazan nng chy t ni la phun ra che ph m thnh, c ci li l do nham thch kt tinh t xa xa, sau b xm thc phong ho lu di m thnh.
nh khi tip xc vi b mt Tri t khng nhng b gim tc dng ma st vi b mt Tri t dn n tc gi gim, m cn c th pht sinh nhng khc bit dn n sn sinh ra cc xoy trn khng kh ln nh. Chic l ri xung xoy trn pha gc tng chnh l do lung khng kh trong qu trnh chuyn ng b bc tng kia ngn li, nh phi hng n pha ra bc tng, to thnh vng xoy hnh trn c. Cng ging nh th, gi khi gp vt tr ngi nh nh cao tng, ni i, cng c th hnh thnh nn cc vng xoy khng kh ln nh. Vng xoy khng kh cn thng hnh thnh nhng khu vc m mt t hp th c nhit lng khng ng u, sn sinh ra i lu cc b, hoc gia hai lung khng kh c vn tc di chuyn khng ging nhau hoc phng hng tri ngc nhau. Cho d vng xoy c sinh ra t nguyn nhn no th chng va tin ln pha trc va xoy trn cng vi phng hng chnh ca lung khng kh, trong qu trnh tin ln pha trc va quy nhiu va thay i hnh dng, kt hp hoc khuch tn. Lc ny, i vi chnh th khng kh m ni, tuy n vn vn ng dch chuyn theo cng mt hng, nhng i vi lung khng kh nh m ni, th s chuyn ng ca chng l s chuyn ng theo tuyn gp khc lc nhanh, lc chm khng theo mt qui tc no. i vi mt a im nht nh, theo s di chuyn khng ngng ca s qua li nn rt nhiu vng xoy to nh khng ging nhau, hnh dng khc bit, biu hin rt r trn th mnh trn th nh. nhng ni c b mt Tri t g gh, lc ma st ln, s vn ng dch chuyn mnh, trn tnh ca gi cng ln. V th, trn tnh ca gi trong t lin thng mnh hn vng bin, khu vc ni mnh hn bnh nguyn. Ngoi ra, trn tnh ca gi cn nhng mi lin h ln nh vi bn thn tc ca gi, tc bnh qun cng ln, trn tnh gi cng mnh, s sai khc gia tc gi chp mt vi tc gi bnh qun ngy cng ln.
Gi ni cao thng thi mnh hn gi ni thp, th nhng s chnh lch v tc gi ni cao v tc gi ni thp ph thuc vo tnh hnh thi tit. Vo nhng ngy nng di nh sng Mt tri chiu mnh, i lu trong khng kh cng mnh, lc ny s chnh lch v tc gi ni cao v ni thp l khng ng k, chnh l tc gi ni cao tuy ln th tc gi ni thp cng khng h nh. Vo nhng ngy tit tri m u, nh sng Mt tri chiu xung tng i yu, i lu khng kh yu , lc ny s chnh lch tc gi ni cao v ni thp tng i ln, chnh l tc gi ni thp tng i nh thm ch khng c gi nhng ni cao gi vn tng i ln. V sao gi ni cao li mnh hn gi ni thp? Bi v khng kh vn ng lun chu nh hng ca lc ma st, lung khng kh trn mt t chu tc dng rt ln ca lc ma st, c bit l nhng vng i ni khng bng phng, khng kh rt d hnh thnh chuyn ng xoy. Cng vi cao tng ln, tc dng lc ma st gim, tc gi cng tng. Cng mt khu vc, nhit khng kh gn mt t cng khng ging nhau, c ch cao ch thp. Nh vy, mt nc trn cng cao th nhit khng ng u, dn n kh p khng ng u ( gi l kh p nc thang), lm cho tc gi mnh ln.
Gi thi nh th no?
C bay trong gi, thuyn bum chy bng bng, mt nc dp dnh, sng v m m, Nhng iu ny u do gi gy ra. Khi vui v, n i chm ri tng bc, nh nhng u a cnh liu, khi ni gin, n chy nhy lung tung, lm cy lt nh. Vy gi thng thi nh th no? Tc ng c cu nhit cc sinh phong( khi nng qua s ni gi), cu ni ny rt c ngha. Mt tri chiu xung Tri t, do tnh cht b mt Tri t khc nhau cho nn mc chu nhit cng khc nhau, nhit khng kh cc vng c ni cao ni thp. Nhng vng nhit cao, khng kh phnh ra, mt khng kh thu hp, kh p thp; ngc li,nhng vng nhit thp, khng kh co li, mt khng kh dy c, kh p tng cao. Do kh p gia hai vng chnh lch nhau nn sn sinh ra mt lc t ni c kh p cao n ni c kh p thp, thng c gi l lc kh p nc thang. Di tc dng ca lc kh p nc thang, khng kh di chuyn t ni c kh p cao xung ni c kh p thp, cng ging nh nc sng thng chy t ch cao n ch thp, v gi cng thi theo qui lut nh vy. S chnh lch kh p gia hai vng cng ln th lung khng kh di chuyn cng nhanh, gi cng thi mnh hn. Khi kh p chnh lch khng ng k th khng kh di chuyn chm, sc gi thi cng khng c lc. Nu nh kh p gia hai vng tng ng, khng c s chnh lch kh p th khng kh s khng chuyn ng, tri lng gi. S phn b kh p cc vng trn Tri t khng nhng khc bit nhau m cn thay i theo thi khc. Lung kh p cao v kh p thp nht khi th khng ch vng t lin, khi th di chuyn ra ngoi nhng i dng. Kh p cao hn lnh thng ni tip vi lung khng kh lnh di chuyn t khu vc c v cao xung khu vc c v thp. Kh p thp khu vc n i di chuyn t Ty sang ng. Nh vy, phng hung, ln
mnh ca lc kh p nc thang gia cc vng thay i theo tng thi khc, gi gia cc vng cng khi mnh khi yu ng thi khng ngng thay i hng gi. Vo ma ng, do t lin pht tn nhit nhanh hn vng bin nn nhit khng kh thp hn vng bin, nhng kh p li cao hn vng bin, kh p cao thng c ng vng t lin, v th ma ng Trung Quc thng c gi Ty Bc va kh va lnh thi t t lin ra bin. Vo ma h th ngc li, di nh sng Mt tri cc mnh, vng t lin nhit gia tng nhanh hn vng bin, nhit tng cao kh p li thp hn vng bin rt nhiu, v th ma h Trung Quc thng c gi ma ng Na nng m thi t bin Thi Bnh Dng vo pha ng Trung Quc. Khu vc Ty Nam Trung Quc cn c gi ma Ty Nam nng hi t n Dng. Khu vc duyn hi, ban ngy tit tri trong lnh, vng t lin chu nhit nhanh hn vng bin, nhit cao, kh p thp hn vng bin, gi bin mt m khng ngng thi t bin vo trong t lin. Ban m, t lin tn nhit nhanh hn vng bin, s phn b nhit khng kh v kh p ngc hn so vi ban ngy, gi thi t t lin ra ngoi bin. y chnh l nguyn nhn ti sao vng duyn hi thng xut hin gi thm lc a. Ban ngy vng ni tri nng, khng kh trong khe ni chu nhit nn n phnh ra, tp trung dy c pha trn, trn cao ging nhau nhng kh p trong khe ni thng cao hn trn sn ni , v th gi t trong khe ni thi ln nh ni; nhng vo ban m th ngc li, gi t trn ni thi xung khe ni. y l gi ni v gi khe ni. T c th thy rng, bt k gi ma, gi thm lc a hay gi ni, u cho thy bc x nh sng Mt tri c th l ng lc c bn gi thi, cn nguyn nhn c bn chnh l s chnh lch kh p gia hai vng.
Sng chc chn l khng phi l t trn tri ri xung, vy l cch ni sng ging cng nn ci chnh i cht! Th nhng tn gi ca tit ma ny c truyn li t hng ngn nm tr thnh thi quen, ch cn chng ta hiu c ngha ch thc th khng ci chnh cng khng vn g. Cc loi vt th ngoi tri ma lnh iu kin ngng t khng ging nhau: cc loi st do t nhit hn, nn sau khi khuch tn nhit lng d lm lnh, do vy d hnh thnh sng; cy cu g, do trn di hai bn c th khuch tn nhit lng m gi trn mt nc cung cp hi nc nn c cu th rng nhn tch bn kiu sng; trong mi ngi c khe h, tnh nng khng cch nhit ca cc b phn tt, trong chc lt lin lm lnh, nhit lng ni khc kh m cng hng vi n do vy sng c th dn dn ngng ng li trn mt ngi; trn mt t, hai mt l c c th khuch tn c nhit lng, l c va mng, d lm lnh, do vy c th xut hin sng; trn b mt nhng rung cy, do n khng d nhn c s cng hng ca nhit lng di mt t nn to sng hn so vi b mt t. iu kin ngng kt ca chng l khng ging nhau. Do vy, sng xut hin trc sau cng l khng ging nhau.
Sau ny, bn cht ca sng mi c hiu r, sng khng phi l ri xung t trn bu tri, cng khng phi l ri t cc chm sao khc nhau, chng c hnh thnh t hi nc tng khng kh thp khi gp phi vt th lnh. Trong cuc sng hng ngy, chng ta thng gp hin tng ny: vo ma ng, khi bn th vo mt ca s bng thu tinh, bn s pht hin trn ca s xut hin nhng ht nc nh; vo ma h nu nh bn que kem vo thu tinh mt lc lin nhn thy bn ngoi cc thu tinh c ht nc nh. y l kt qu hi nc trong khng kh gp nhng vt th lnh ngng t m thnh. Vo ban m nhng ngy nng khng c my, nhit lng mt t pht tn rt nhanh, nhit trn cnh ng nhanh chng gim xung. Nhit khi h thp xung th kh nng cha hi nc trong khng kh cng gim theo, hi nc tng thp trong khng kh ri xung ngn c, ri trn l cy, ng thi kt thnh nhng ht nc nh, chnh l qu trnh hnh thnh ht sng. V sao khi c sng th thi tit thng nng? S hnh thnh nhng ht sng cn c nhng iu kin kh hu nht nh, l do s khng ch ca p kh cao, t gi, tri quang my tnh, nhit lng trn mt t tn rt nhanh, nhit gim xung, khi hi nc gp phi mt t hoc nhng vt th tng i lnh th s hnh thnh sng.
V sao khi tuyt ri khng lnh nhng khi tuyt tan li lnh?
Vo ma ng, nhiu vng Trung Quc thng chu s chim lnh ca lung khng kh lnh. Lung khng kh va lnh va kh bt ngun t phng Bc di chuyn xung pha Nam vi cng mnh, khi n tip xc lung khng kh nng m phng Nam, do khng kh lnh nng hn khng kh nng, lin y khng kh nng m bay ln cao, khin cho hi nc trong lung khng kh nng nhanh chng kt ta to thnh ht bng, cc ht bng to dn ln tr thnh hoa tuyt ri sau ri xung t. Trc khi lung khng kh lnh n, thng thng th lung khng kh nng m phng Nam rt mnh, v th, thi tit c phn m p. M hi nc kt t thnh hoa tuyt cng gii phng ra mt nhit lng nht nh, iu ny khin cho thi tit trc khi tuyt ri v khi tuyt ri thng khng lnh. Sau khi trung tm lung khng kh lnh qua i, my tan tuyt tnh, thi tit tr nn trong xanh, do trn bu tri mt i tng my cn tr, trn mt t lin phng ra mt nhit lng rt ln, nhit lc ny gim xung ng k. Hn na, nhng ni tuyt ri khi b nh sng Mt tri chiu x xung s b tan chy, khi tan chy s hp thu mt nhit lng ln. Theo th nghim thc t, 1 gam bng 0 C, tan chy thnh nc 0 C cn hp thu l 334,4 micron (80kcal) nhit lng, cho nn khi mt vng ln tuyt tan th nhit lng cn hp thu cng phi tng ng. V th ngi ta c cm gic thi tit lnh hn.
tr li cu hi ny, khng nht thit bn phi l nh khoa hc. Bn c mun th tm hiu khng? Khi tia sng Mt tri xm nhp vo mt ht tuyt, n s nhanh chng b tn x bi v s nhng tinh th bng v ti kh bn trong. Gn nh ton b tia sng b bt ngc tr li v ra khi ht tuyt. V th tuyt gi nguyn mu sc ca nh sng Mt tri mu trng. Vy, nh sng l g v th no l hin tng tn x nh sng? nh sng l tp hp ca v s cc ht photon. Photon n mt chng ta di hnh thc mt di cu vng m cc nh vt l gi l quang ph. Quang ph c rt nhiu mu sc, nhng v c bn c 7 mu l , da cam, vng, lc, lam, chm, tm truyn trong khng gian vi bc sng ngn, cn cc photon ca cc di mu nng hn th truyn n mt chng ta vi bc sng di. nh sng Mt tri l tng hp ca tt c nhng mu sc y, nhng n khng rc r nh bn ngh u m ch c mt mu thi mu trng. Khi cc ht photon va chm vi bt k mt vt th no , chng s c nhng phn ng rt a dng. Chng c th bt tr li (thut ng vt l l phn x), c th bn ra cc pha (tn x), hoc thm ch chng c th i theo mt ng thng (s truyn nh sng). C mt kh nng na l cc ht photon s m sm vo mt phn t ca cht to thnh vt th, truyn nng lng cho phn t ny v cht (hp th). Cc ht photon thuc nhng di mu khc nhau c phn ng khc nhau tu theo vt th m n va chm. Nh vy, cc bn c th hiu n gin th ny: Qu to Ty c mu hng bi v n hp th phn ln nh sng nng, ch yu l nh sng , trong quang ph. nh sng mu lc, lam, chm, tm yu hn b bt ngc tr li (cho nn khng th c qu to mu xanh nc bin, tr phi c ai nhum n). Vy l mi chuyn tr nn n gin
mang in tch m n khu vc , nh vy, xut hin tia chp tin dn trng ging nh l cy kh treo ngc. iu cho thy tia chp tin dn l tia chp m phi p bng chng gai, nm mun vn kh khn mi hnh thnh. Nhng loi tia chp nh vy khng phi l tia sng mnh. im u tin ca tia chp dn dn vn thng xung cho n gn mt t, in tch dng ca vt th nhn pha di mt t nhn lc ht ca in tch m u nhn ca tia chp tin dn, men theo tia chp tin dn m tin v pha di ca m my, n gp in tch m vn c ca tia chp v pht ra nh sng rt mnh. l tia chp m chng ta nhn thy. Do ng ca n l con ng c ca tia chp tin dn nn tia chp pht ra nh sng cng lun hin ra hnh dng ca cy kh treo ngc, loi tia chp ny cn gi l tia chp phn hi. Khi tia chp tin dn pht xung mt t, im m n nh xung thng xut hin tia chp dng hnh cu. l qu cu mang in tch vi ng knh khong 10 20 centimet, n rt nh, c th di chuyn theo gi, c th sau khi co li xuyn vo khe ca, ri li phc hi hnh dng ban u l hnh cu. N rt thch di chuyn cng dng in, ng nc, khng kh nng, khi di chuyn thng to ra m thanh v v. Lc bnh thng n c mu hng hoc mu hi vng, cng c lc mang mu lam trng hoc mu nht. pha Bc ca tnh Giang T c mt nm mi ngi tng nhn thy, mt ln khi tia chp pht ra c mt tia chp pht rt nhanh, khut sau bi c, sau s vic , pht hin c mt m c b thiu chy. vng Thng Hi, trong mt ln ting sm n vang tri pht hin c mt qu cu la t ca s pha Bc tng hai ca phng mi xy vo trong nh knh, men theo bc tng b chy xm, pht ra ting n to, v lp tc mt i gc bn tri ca ca s li mt l thng khong 20 centimet, qu cu la ny ch l mt tia chp hnh cu. Hin nay con ngi vn cha xc nh c nguyn nhn xut hin tia chp hnh cu, c my chc quan im, chng hn nh c ngi cho rng n xut hin nhng ch gp khc ca tia chp, c ngi cho rng xut hin ch m tia chp nh vo. S hnh thnh ca n c lin quan ti nhit cao hng vn trong tia chp. N c th chuyn ng, thnh phn ca n ch l mt vi loi ion dng, ion m, cng c ngi tng th nghim bng qu cu t to, nhng i vi vn ny cn cn phi nghin cu su thm.
Tng my thp trong cc m my ging thng mang in. Loi in nng ny thng gy cm ng cho mt t, ng thi lm cho mt t sn sinh ra loi in tch khc vi tnh cht ca dng in trong tng my thp. iu c ngha, tng my thp nu tch in dng th mt t li mang in m; ngc li nu tng my thp mang in m th mt t mang in dng. Mt t mang loi in tch ny gi l in tch cm ng. Loi in tch cm ng ny trn mt phm vi nh thng mang tnh cht ging nhau, chng hn u mang in dng, hoc u l in m. Dng in cng mt tnh cht thng bi xch nhau. Kt qu ca s bi xch nhau khin cho in tch trn mt t phn b li t u. Lc bi xch ny ven theo s phn lc ca phng hng mt t, nhng ni mt t gh gh th s phn lc thng nh hn nhng vng t bng phng, v th in tch thng dch chuyn n nhng ni mt t gh gh gp khc. T suy ra, nhng vng t gh gh gp khc, mt in tch nhiu hn v dy c hn. Nhng vt th cao cht vt mang in tch cm ng nhiu hn mt t, c kh nng ht sng in mnh hn, v th n ht tia in mt cch d dng. Chnh v nh vy, khi tri ma, chng ta khng nn ng tr ma di nhng vt th cao nh ct c, cy cao, thp nhn, ct in v.v bi v tia st rt thch nhng ni . Th nhng ngi ta cng thng li dng c tnh ca nhng vt th cao cht vt, bo v cc to nh trnh c st nh, chnh l lp t ct chng st. Ct chng st chnh l cc thanh kim loi nm trn nh cc to nh cao, phn di ni tip vi mt t. N s ht tt c tia st mang in, coi l ng dn in, cho dng in chy qua n v truyn xung di lng t. Nh vy, tia st nh vo to nh cao thng b chn li v khng th nh trng mc tiu.
V sao lun nhn thy chp trc ri mi nghe thy ting sm?
Vo ma h thng xut hin chp v sm, trong cn dng, in trng gia hai khu vc mang in tch dng v in tch m trong nhng m my ln n mt mc nht nh, hai loi in tch trong qu trnh pht trin s pht ra tia la, hin tng ny gi l hin tng tia la phng in. Khi tia la phng in pht ra tia sng cc mnh, m trn ng tia sng ny sinh ra nhit cao, lm cho khng kh xung quanh chu nhit ln v phnh ra, ht my cng n phnh ra do nhit qu nng, to ra m thanh vang mnh, nh sng mnh nh vy chnh l chp, v m thanh vang di chnh l ting sm. Chp v sm pht sinh ra vo cng mt lc, nhng ti sao chng ta thng nhn thy chp trc sau mi nghe thy ting sm? l bi v tc truyn ca nh sng nhanh hn nhiu so vi tc truyn ca m thanh. Trong khng kh, mi giy nh sng i c 30 vn km, tng ng chy 7,5 vng quanh xch o trn Tri t. Tc ca m thanh trong khng kh ch i c 340 m / s, bng 1 / 900.000 ln so vi tc ca nh sng. Thi gian tia sng pht sinh t chp truyn n mt t khng n mt phn vi chc vn giy; th nhng m thanh cng chy vi c ly nh vy cn phi c thi gian di hn. Theo nhng hiu bit thng thng, chng ta c th li dng khong cch thi
gian t khi nhn thy chp n khi nghe thy ting sm c th tnh ra ni phng in cch chng ta bao xa. i khi chng ta ch nhn thy chp m khng nghe thy ting sm, chnh l v tng my phng in cch chng ta qu xa, hoc do m thanh pht ra khng vang. Chnh v khi m thanh truyn trong khng kh th nng lng ca n gim i nhiu, n cui cng khng cn nghe thy ting sm na. Mc d trong khng trung c mt ln c chp l mt ln c sm km theo nhng ti sao thnh thong chng ta vn ch nhn thy mt tia chp nhng li nghe thy ting sm m m khng dt, vang hi lu mi ngng? Nguyn l do tia chp trong khng trung thng rt di, c nhng tia chp di n 2 ~ 3 km, thm ch c tia cn di n 10 km. Do khong cch t cc phn trn tia chp so vi chng ta hon ton khng ging nhau, cho nn thi gian ting sm truyn m thanh n tai chng ta cng vang ting trc ting sau. Mt khc, tia chp khng ch pht sinh mt ln ri dng li m hu nh trong mt thi gian ngn lin tip hng chui tia chp xut hin, vy th ting sm ca t chp phng in u tin cha dt th li n lt ting sm ca t chp phng in th hai, th ba, nhng m thanh lin tip ln vo nhau to nn chui m thanh sm vang m chng ta vn thi thong nghe thy. Ngoi ra, khi ting sm gp phi mt t, nh cao tng, ni cao hoc tng my trn bu tri, u pht sinh hin tng phn x, to ra m thanh phn hi. Thi gian nhng m thanh phn hi ny truyn n tai chng ta cng khng ng nht, chnh v th hnh thnh nn chui ting sm. Thnh thong do vi nguyn nhn kt hp li to nn nhng chui m thanh m m khng dt, thm ch i khi c th ko di n mt pht mi ngng.
Dn dn xut hin my v tng dy, loi my ny thng cho ma thi gian ko di v din rng ti khong 300 km. Cng ln cao, do mt front nng (mt phn cch khi kh nng lnh) cng cch xa mt t, cao ngng kt hi nc cng dn dn tng ln, do cao ca chn my cng dn cao hn, thnh my cao tng v my ti tng, ln cao hn na l my ti. V my ti hnh thnh cao trn 6 km, nhit khng kh lc ny h xung khong 20 C, do c th to thnh nhng tinh th bng hnh tr hoc hnh lc lng. Khi tia nng Mt tri v nh trng chiu qua tinh th bng ny s to ra qung Mt tri hoc qung Mt trng. Khi chng ta nhn thy qung Mt tri hoc qung Mt trng chng t mt t ni ta ng tuy vn c khng kh lnh khng ch, thi tit vn bnh thng, nhng trn cao xut hin khng kh nng, v khi hi nng t di mt t bc ln ngy cng lan n gn ni ta ng hn, th nh hng tip theo s l my ngy cng thp, gi mnh dn ln. Cui cng l nhng git ma ri. V vy, qung l du hiu u tin cho thy s c ma gi. Ngoi ra, ti khu vc ngoi vi ca bo cng thng c lp my cun v qung, sau qung cc m my dn dn dy ln v en c, tip s c ma to gi ln. Tuy nhin, khng c ngha l h Mt tri c qung, vng trng c tn th nht nh c ma gi s xy ra. Ch yu y l thi tit s xu i, cn ma gi hay khng li cn phi ph thuc vo nhiu yu t khc na.
C ngi s ni: l v ban m v bui sng sm mi trng yn tnh, cn ban ngy th c nhiu ting n. iu ng, nhng ch l phn nh v cng khng hon chnh. Bn c bit nguyn nhn ch yu khng? l v m thanh bit i vng. m thanh truyn i c l nh khng kh, nhng n li c tnh cch l l nh sau: Trong khng kh c nhit khng i, n truyn thng, nhng mt khi gp phi khng kh c nhit ch cao ch thp, n s chn ni c nhit thp i, v th m thanh i vng. Ban ngy, Mt tri hun nng mt t, nhit khng kh gn mt t cao hn nhiu so vi trn cao. Do nhit phn tn khng ng u nn sau khi ting chung pht ra, cha i c bao xa, n i vng ln trn cao ni c nhit thp. V vy trn mt t, ngoi mt khong cch nht nh ra bn s nghe khng r, nu cch xa hn na bn s hon ton khng nghe thy m thanh. Ban m v bui sng sm th ngc li, nhit khng kh gn mt t thp hn so vi trn cao, sau khi ting chung truyn i n s tin v pha mt t ni c nhit thp, v vy ni rt xa ngi ta vn c th nghe r ting chung
Vo bui ti, Mt tri ln, mt t ngui dn i sinh ra hin tng nhit trn khng cao hn nhit di thp, ngn cn s trao i ln xung ca cc dng kh.
Lc , theo tp tc ca La M, rt nhiu phm nhn b x t hnh, u b chp hnh hnh pht vo thng 2, cho nn mi ngi cho rng thng l thng khng may mn. Trong mt nm phi bt i mt ngy, vy th bt i mt ngy trong thng 2 , lm cho thng khng may mn ny bt i mt ngy l tt hn. Do thng 2 cn li 29 ngy, chnh l lch Julius. Sau ny, khi Augustus k tc Julius Csar ln lm Hong La M. Augustus pht hin ra Julius Csar sinh vo thng 7, theo lch Julius th thng 7 l thng , c 31 ngy, Augustus sinh vo thng 8, thng 8 li lun l thng thiu, ch c 30 ngy. biu th s tn nghim nh Julius Csar, Augustus quyt nh sa thng 8 thnh 31 ngy. ng thi cng sa li cc thng khc ca na nm sau. Thng 9 v thng 11 ban u l thng th sa thnh thng thiu. Thng 10 v thng 12 ban u l thng thiu sa thnh thng . Nh vy li nhiu thm mt ngy, lm th no y? Li ly bt i mt ngy trong thng 2 khng may mn na, th l thng 2 ch cn 28 ngy. Hn 2.000 nm tr li y, s d mi ngi vn tip tc dng ci quy nh khng hp l ny ch v n l mt thi quen. Nhng ngi nghin cu lch s trn th gii a ra rt nhiu phng n ci tin cch lm lch, h mun lm cho lch c hp l hn.
Nc lm cn bnh nhit
Mt bin xch o mnh mng c tnh cht khc hn lc a. N c kh nng truyn dn nhit lng ca Mt tri xung tn di y su. ng thi nc bin khi bc hi cng lm tiu hao kh nhiu nhit lng Mt tri. Mt khc, nc bin c nhit ring rt ln, nhit nc tng chm hn rt nhiu so vi t lin. 1cm3 nc nhn c 4,18 jun nhit lng , tc 1 calo, th ch lm cho nc tng thm 1 C, trong khi 1cm3 t hp thu bng tng y nhit lng th nhit c th tng thm 2 - 2,5 C. V l vo ma h, nhit mt bin ti xch o khng bao gi tng ln t ngt Tnh hnh cc sa mc th hon ton ngc li. sa mc rt him cc loi thc vt, nc cng cc qu, ch c ct trng m thi. Do nhit dung ca ct nh, n s nng ln nhanh chng khi hp th nhit, nhng li khng truyn nhit ny xung di su c ( do kh nng truyn nhit rt km). V th, tuy lp ct b mt nng ry ri m lp ct bn di vn lnh nh bng. Mt khc, t sa mc li thiu hn tc dng bc hi nc lm tiu hao nhit nh bin. Cho nn, khi Mt tri xut hin trn ng chn tri, nhit trn sa mc lun tng ln, n gia tra mt t hu nh b nung nng nh la thiu vy. Mt nguyn nhn khc na l cc m my v cn ma vng xch o cng nhiu hn hn vng sa mc. Vng xch o thng chiu no cng c ma, nh vy nhit bui chiu khng th cao qu c. Cn sa mc, thng l tri nng, rt him khi c ngy ma. T sng sm n chiu ti Mt tri vn to hi nng xung sa mc, v chiu nhit vng sa mc cng tng ln rt cao. l l do v sao vng xch o khng phi l ni nng nht Tri t.
thi, kh c gy nn nhim, lm trong sch mi trng, v vy nn n c xem l L phi ca Tri t. Lng oxy trong khng kh c vai tr rt ln i vi i sng ca mi sinh vt trn Tri t. Chng ta c th nhn n, nhn ung nhng khng th ngng h hp. Hu ht lng oxy trn Tri t ny c sinh ra nh vo thc vt xanh trong rng. Trong qu trnh quang hp, nhng thc vt ny ht kh cacbonic v thi ra kh oxy. Tuy nhin, nhng thc vt cng cn phi h hp, nhng di s chiu x ca nh nng, tc dng quang hp ca chng phi ln gp 20 ln so vi tc dng h hp. V vy mi ngi gi thc vt xanh l Nh my sn xut thin nhin ca oxy. Cy ci thng qua qu trnh quang hp ht lng kh cacbonic v thi ra mi trng lng kh oxy. Nh m con ngi v sinh vt mi c th duy tr c s sng ca mnh, kh hu mi c n nh. C ngi lm mt php tnh, cy d cao 33 mt c khong 110 nghn l. Din tch l 340m2. Mt khu rng c khong hn 10 triu cy th din tch l cy che ph l rt ln, kh nng quang hp cao. Mi mt nm, h thc vt trn Tri t nhn 400 t tn cacbonic v thi ra 200 t tn oxy. Nh vy cho thy nu khng c rng, con ngi cng nh h sinh vt s chng th tn ti c. Rng gi vai tr ln trong vic lm sch ho bu khng kh. Nhng thc vt rng c kh nng loi tr ton b nhng kh thi c hi nh: SO2, HF, Cl SO2 l loi kh rt c, c mt nhiu ni. Khi nng SO2 trong khng kh ln ti 10 ppm s dn n mt s chng bnh nh tim p mnh, lon nhp kh th Rng c th hp th kh SO2 v chuyn chng thnh nhng thnh phn cu to nn cc axit gc amin trong cc thn cy v.v F cng l mt loi kh c hi vi c th con ngi. Nu chng ta n phi hoa qu, thc phm, rau c hm lng F cao s b nhim c, sinh bnh. Trong rng c rt nhiu loi cy c th hp th th kh ny. Trung bnh c mt 1 ha cy ngn hoa c th hp th 11,8 kg F, 1 ha cy du ty l 4,3 kg F v 1 ha cy liu th hp th 3,9 kg F. Rng cng l my ht bi khng l ca con ngi. Do trn mi phin l c mt lp lng dy nn n c th chn li nhng cht gy nhim, lc v hp th li chng lm trong sch mi trng. Cc nh khoa hc a ra s liu: trung bnh 1 nm, c 15 mu t trng cy tng c th loi tr c 36 tn khi bi trong khng kh, 1 m2 cy ph du c th ngn c 3,39 tn bi thi. Trong rng cnh v l cy tng i rm rp um tm nn lm gim sc gi. Do vy nn s bi thi cng nghip trong khng kh b gi li gn ht, sau mt trn ma ln, s bi cn li c tr v vi t, nh vy m khng kh c trong lnh v mt m hn. L cy sau khi c sch bi li tip tc qu trnh gi bi v chu trnh lm sch khng kh mi c bt u. Rng qu tht l L phi ca Tri t, khng c rng, tt c mi sinh vt trn Tri t ny k c con ngi s khng th h hp, kh c th sinh tn v pht trin.
Vo nm 1973, tng c tng nhm dp tt mt ngn ni la ang phun tro e do bn cng o Heimaey ngoi khi Iceland. Nc bin s c bm theo ng ng ti lm ng nham thch chy ra ngay ti ch Ngi ta cn tnh c ti vic s dng cht n ph v lp ngoi tng i ngui ca dng nham thch chy vo bn cng ca hn o, cho php nc bin lm ngui lp nham thch nng bn trong v t kim sot s tin trin ca n. Tuy nhin, cc chuyn gia tnh ton rng nu nc bin tip xc vi nham thch nng chy trong tnh hung , mt v n hi nc c th s ph v cho nhiu nham thch trn ra hn, nhiu nc trn vo hn v to nn phn ng dy chuyn. Cc chuyn gia lo ngi phn ng ny c th ko theo ton b nham thch di nc, dn ti mt v n tng ng vi mt qu bon Hydro c cng sut vi megaton, gy thm ho cho cc hn o v cc con sng khng l ca i dng s nhn chm cc bn cng xung quanh vnh ai Bc i Ty Dng. K hoch ny do b hon li v dng chy ca nham thch cui cng chng li, li bn cng vn hu dng. Trn thc t, vn c nhng ngn ni la ngm nm di bin su. nng chy ca cc ngn ni ny chy trn ra trn y ca cc i dng nhng li c nc bin lm ngui, to ra nham thch gi. su 2000 mt, p sut cao ngn cn vic hnh thnh cc v n hi nc. Nhng ln cao hn, khi p sut gim i, cc v n ny lin tip xy ra. Ngi ta o c lc ni la phun Surtsey, mt hn o ngoi khi Iceland, c 3 pht li c mt v n tng ng vi sc cng ph t 20 n 40 kiloton.
Trong khi , mt ngun nc chnh ca Bin Cht l sng Jordan li b rt bt ng k phc v cng vic ti tiu. Thng nm qua, hm lng mui trong bin ngy cng nhiu, ngy cng m c. Kt qu l trong thu vc ny, tr mt vi vi khun, khng c sinh vt no tn ti c, v th n mi c mang ci tn khng ly g lm p - Bin Cht.
T u c sng lng?
Gi to nn sng v chiu cao ca sng ph thuc vo sc gi, thi gian thi ca gi v din tch ca mt nc m gi thi qua. Gi s mt cn bo c gi cp 12 (kh him) lt qua t eo bin Trung M, bng qua b mt Thi Bnh Dng, n vng bin ng ca Vit Nam, vt qung ng xp x 18.000 km, th sau mt gi di chuyn, n to c nhng con sng c cao trung bnh l 4,2 mt. Theo cc tnh ton, sau mt ngy m, sng do cn bo ny to ra s cao trung bnh 14,1 mt, sau hn mt tun, sng t 20,7 mt nhng ri dng , khng th cao hn c na do nhiu yu t cn tr, trong quan trng nht l trng lc. Vy th t u sinh ra nhng con sng lng cao hn 25 mt? Li cng kh hiu hn khi sng lng cao trn 30 mt thng xut hin vo nhng lc bin tt, hon ton khng c gi ln. Ngy 27/02/2003, tu Perm ca hi qun Nga o c chiu cao ca mt con sng lng thuc vo hng k lc: 34 mt - bng chiu cao ca mt to nh 12 tng! Cc nh khoa hc cn cho rng c th c nhng con sng lng cao trn 50 mt, d cho n nay cha ai bt gp. V l thuyt, nhng con sng lng c th xut hin trong lc bin ng v nu mt con sng lng cao trn 30 mt i trn u mnh mt con sng 20 mt do gi to ra th chiu cao tng cng r rng l trn 50 mt. Xc sut xy ra iu ny l rt thp, song khng phi l bng khng. Nm 1995, trn vng bin Bc ca Nga, trong mt cn bin ng, sng qut sch mi th trn mt gin khoan du ca hng Staoil m lc bnh thng dn khoan ny l cao 41 mt so vi mt bin. Ngi ta nghi y l loi sng m - con ni trn. Trong khun kh chng trnh ln MaxWave ca C quan v tr chu u, c mt d n mang tn l WaveAtlas (Bn sng). D n ny c nhim v pht hin hoc d bo v sng lng nhm cnh bo cho nhng tu thuyn trn cc hi trnh quan trng. Cc nh khoa hc thc hin d n ny khng th no l gii ni hin tng sng lng xut hin n l nhng cng c th xut hin thnh cp, thm ch nhnh b ba, b bn, b nm song song nhau. Li na, sng lng c th bt ng nh ln, ng nghu nghn vi pht ri sp xung, tan bin khng li du vt, nhng cng c th lng lng tin bc vt hng nghn kilomt nh bc tng nc di ng, thm ch c trong trng hp xut hin thnh b ba, b bn. Tt nhin cn c mt lc tc dng tc thi dng nc ln cao thnh sng lng, nhng lc no gi cho sng chc chn trn ng hnh qun nghn dm nh vy? Sng lng qu l mt th ht d kh nhn i vi cc nh nghin cu v chng khng ph thuc bt c quy lut t nhin hay nguyn tc vt l no c. Trn quan im ton hc, mt s ngi cho rng sng lng l tch hp ca nhiu con sng nh, song xem ra l thuyt ny khng vng, v khi c sng lng xut hin ngay trong iu kin tri yn bin lng. Trn quan im hi dng hc, s khc li cho rng nhng ni m gi ang thi ngc chiu cn tr dng hi lu bng yu i, dng chy t ngt tng tc, phn nc chy nhanh ng sau va chm vi khi nc chy chm pha trc gy ra hin tng sng lng. Thuyt ny tuy c v c l, song li khng th p dng l gii sng lng vng bin Bc, ni khng h c dng hi lu no c.
Mt s khc na vn dng kin thc vt l a cu, cho rng mt s ni trn Tri t, c bit trn cc i dng, c nhng im m trng lc c nhng bin thin nht nh; nu lc ht ca Tri t cao hn mc bnh thng th s to ra vng lm trn mt bin, trng hp ngc li - to vng li (trn thc t, cc nh du hnh v tr qu c quan st c nhng vng li hoc lm nh th trn b mt cc i dng). Di tc ng ca lc quay Tri t, kt hp vi nhiu yu t khc na, ven ra cc vng li hoc lm ny rt c th xut hin sng lng. Nhng iu l l sng lng vn thng xut hin ngay c nhng ni m lc ht Tri t t ra bnh thng v trn mt bin chng c vng li hay lm no c. Mi chuyn li ri vo b tc. Qua hot ng thc tin, cc chuyn gia thuc d n WaveAtlas khng nh: khng th d bo sng lng, c v thi gian ln a im. H ch c th a ra nhng li khuyn: cc nh khai thc du nn nng chiu cao gin khoan ln ti thiu 20%, cc ch tu bin, ngoi vic ch qun mua bo him, nn gia c mn v boong tu, tng kh nng chng chu nu chng may b sng lng p xung, cn khch du lch ng bin th ch cn cch ph mc cho s may ri m thi.
Th no gi l Sng lng?
C hai loi sng cc k ng s i vi nhng ngi i bin: sng thn v sng lng. Sng thn l h qu ca hot ng kin to v Tri t v c nghin cu kh k, nhng sng lng cho n nay vn l hin tng gy nhiu tranh ci. T gia mt bin phng lng, bt ng dng ln mt bc tng nc khng l, sp xung v tan bin l chn dung s b nht v mt cn sng lng. Hai thu th ca chic tu ch du khng l tn l Esso Langedoc mang quc tch Panama b mng v sng lng vng bin thuc n Dng, gn Nam Phi. Theo li k ca thuyn ph Phillip Leageour, lc bt gi thi tit tuy khng tt song cha th gi l bin ng . Bt ngi t mt bin cch mn tu bn phi vi chc mt, mt bc tng bng nc di hng nghn mt t ngt dng ln, chm ti vi ci li xon cun trn u, cn bng qua con tu, chy tip ri p xung cch mn tri tu vi trm mt. Bung ch huy cao ngt nghu, c ngn ng ten l khong 30 mt tnh t mt nc, vy m tt c u chm ngp trong nc khi con sng lt qua. Sau pht kinh hong y, ngi ta thy thiu hai trong s cc thu th by gi ang lm vic trn boong. H b lu nc cun theo v nhn chm xung y bin khi n sp xung. Tu Esso Langedoc vn cn may mn v sng lng ch lt qua. Nm 1980, trong vng bin Nht Bn, chic tu ch hng Derbeashir ca Anh b mt con sng lng p ln u v nhn chm ngay tc khc. Ton b thu th on 44 ngi b xc y bin. Theo s liu thng k mi y ca C quan v tr chu u (ESA), trong hai thp nin gn y nht, c khong 200 chic tu bin b sng lng lm m, trong c 22 con tu khng l c mnh danh l khng th nh chm. Tng cng hn 600 ngi b thit mng. Cn theo tnh ton ca trung tm nghin cu tai nn hng hi c th trn khp
cc i dng, mi tun t nht c hai con tu b sng lng lm h hi hoc gy thit hi v ngi.
Ti sao gi l v nga?
V nga c tn ti khng? Nu c th n u, v v sao n li mang ci tn k l y? Mt lot cu hi c th ny sinh trong u bn mi khi nghe nhc n khi nim ny. l cc vng v tuyn 30 35 trn hai bn cu, ni gi lng v kh hu kh nng. V nga bn cu bc i khi cn c gi l vng lng Nam ch tuyn. Tn gi v nga c l hnh thnh t thi ngi Ty Ban Nha ch nga n Ty n bng tu bum. Khi n y, tu thng ri vo tnh trng ch v khng c gi, khin chuyn i b ko di ngoi mun. T li ny sinh vn thiu nc. Th l cc thu th nh phi qung nga xung bin v hai mc ch: dnh nc ung cho ngi v mau chng ri khi vng lng gi. C gi thuyt khc cho rng ni ny mang tn gi nh vy v n l to cht ca nga. Mi khi cc li bun Ty Ban Nha i qua y, nga ca h u b cht hng lot v nng v kht.
Ti sao li c bo a t?
Trong thi gian gn y, cc t phun tro my kh v ht nhim in t Mt tri lin tc din ra, gy nn t bo a t cc ln trong lch s Tri t. Vy u l nguyn nhn su xa ca hin tng ny? Trc y, gii khoa hc tin rng tm Mt tri c cu to bng hydro, v y chnh l nguyn nhn gy nn cc t phun tro, c bit l trong nh cao chu k 11 nm ca Mt tri. Chnh v vy, chng ta hiu sai v bn cht ca cc t thay i kh hu trn Tri t. Theo Oliver Manuel, Gio s ho hc ht nhn M, khi chuyn ng ti b mt Mt tri, hydro b nng chy v phn no to nn nng ca Mt tri. Tuy nhin, phn ln nhit khng khip ca ng gi cau c ny li to ra t li ca mt v n siu tn tinh ngay ti phn tm giu st, ch khng phi l hydro ca Mt tri. Manuel gii thch: Theo chng ti, thi dng h c sinh ra t mt ngi sao, v Mt tri hnh thnh t li ca mt siu tn tinh n. Hu ht cc hnh tinh bn trong c cu to bng vt cht ti li ngi sao y, cn cc hnh tinh bn ngoi th bng vt cht ti lp ngoi. Chnh v vy, chng ta hiu sai v qu trnh to nn t trng tm Mt tri nguyn nhn gy phun tro v bo a t. Chng ta c tng rng chnh dng plasma b mt mi trng to nn t trng nhng thc t khng phi l nh vy. Phn ln gii vt l thin vn u ng h quan im l cch y 4,5 t nm, Mt tri c hnh thnh t mt m my sao. Ngc li, Manuel khng nh rng thi dng h c ngun gc t mt v n sao tn tinh. Chnh v vy, hoc l t trng ca ngi sao neutron tm Mt tri, hoc l phn ng bin lp st quanh ngi sao thnh mt cht
siu dn (phn ng ngng t Bose Einstein), gy nn cc t phun tro trong chu k hot ng Mt tri. Trong khi thuyt ca Manuel cn ang gy tranh ci trong gii khoa hc th nhiu nh nghin cu khc khng nh, cc hnh tinh thuc qu o thi dng h u giu cht st v kim loi. Manuel tin rng, iu ny s gip thay i quan im ca mi ngi v ngun gc ca thi dng h. Hn 40 nm nay, ng cng hin cuc i mnh cho vic i tm giy khai sinh ca h Mt tri.
quyn c dy trn 1.000 km v nhit xung thp, t trn xung di hnh thnh nn amnium, tng nc ng bng, do i lu m hin ra dng hoa vn. Cc hnh tinh nh Tri t tr sao Thu k trn ra u c my. Trn sao Ho, do bo ct hnh thnh my ct rt ni ting. Theo quan trc ca tu Manier 4, trn sao Ho c kh quyn long tng ng 1/5 kh quyn trn Tri t, cng c mt t hi nc, cho nn c th hnh thnh my bng ging nh ca Tri t. Nhng 95% trong my sao Ho l xit cacbon. Theo quan trc trn cao ca phi thuyn Pirate 1 th nhit thp nht l 139 C. V nhit thp n th ny nn my sinh ra u l bng kh. V sao Kim, trong kh quyn th c ti 95% l ixit cacbon, dy ca my ti 50 km bn trn ca my l m 20 C, khng th hnh thnh bng kh. My thm d sao Kim quan trc c my th ht cht lng, theo nhn nh th loi my ny trn cao t ra l my axit sunphuric.
Mt khc, khi Mt tri hoc Mt trng mi mc hoc sp ln, bn pha u m ti khin chng ta c cm gic l chng sng hn (nh v d 2, vng trn trng gia nn en). Khi , mt ta s thy chng to hn.
ti s thay i ca lc dn triu. Trong mt thng m lch, ngy Sc v ngy Vng l lc lc dn triu ca Mt trng v Mt tri hp li mc cao nht, sau hp lc ca lc dn triu dn dn gim i. Nu vo mng mt m lch (Sc) v mi lm mi su m lch (Vng) thi tit khng chuyn t sng sa sang m u, th vo mng hai mng ba m lch hoc mi by mi tm m lch thi tit s chuyn xu, cho thy rng lc dn triu c th c nhng thay i khc thng, hoc c th c qu trnh thi tit kh ln nh hng ti ni , bo trc rng trong khong thi gian sp ti thi tit c th s tip tc xu i, phi phng trc s chuyn bin xu ca thi tit. chnh l ngha ca cu khng s mng mt m u th s mng hai mng ba ma xung. Da vo dng trng d bo thi tit l c c s khoa hc nht nh. Nh ngy nay cc nh kh tng v c bn lm r c nh hng c th ca lc dn triu i vi thi tit, ng thi c th trc tip da vo s thay i ca lc dn triu, kt hp vi nhng bin i ca tnh hnh thi tit nh p sut cao, p sut thp d on s thay i ca thi tit sp ti.
in tr nh hn g, nn chng ta s l mt phng tin tt hn cho st tip t. Khi bn ng cch xa cy, thm ch khi ng thng, cng gim nguy c thu ht st hn 50 ln. Th nhng nguy him vn cn. Ngi nng dn, vi cc dng c bng st trn tay, cng v tnh bin mnh thnh mc tiu ca st. V vy, cch tt nht khi gp dng t ni trng tri nh cnh ng l qu xung t. D c hi bn, nhng bn t c nguy c chm trn Thin Li. Cn nu ang bi Mt tnh hung nguy him! St khng cn nh trc tip ln mt ngi ang bi vn c th bin anh ta tr thnh nn nhn. V thc t dng in t trn tri khng bin mt ngay khi n nh xung t, m ch yu dn trong mi trng t. Bi v nc l mt cht dn in rt tt. Do vy, khi nh xung nc, hoc xung mt t gn , dng in s rt d dng chy ti ngi. V vy, khng nn bi khi tri ni dng. Trong xe hi Chic xe l mt ni n np an ton trong cn dng. y, n ng vai tr tng t nh mt chic lng Faraday (tn ca nh khoa hc u tin chng minh rng vic n mnh pha trong mt cu trc bng kim loi l bin php tt nht trnh st). Nu st nh trng xe th in s dn truyn trn v xe m khng xuyn vo pha trong trc khi tip xc vi mt t. Do v xe bng kim loi dn in tt hn nhiu so vi khng kh trong xe, nn dng in cc mnh ca st s c truyn nhanh chng xung mt t. Tuy nhin, trong tnh hung ny, nhng ngi ngi trong xe tuyt i khng c s vo my thu thanh hay bt k mt b phn kim loi no khc ca xe. V nht l khng c b mui. Trn my bay Trc tin, cn phi bit rng my bay thng xuyn b st nh. Trung bnh c sau 5.000 hay 10.000 gi bay, mt chic my bay s b st nh mt ln. Nhng l hin tng bnh thng, khng li hu qu. Nh vo lp v kim loi, my bay truyn in ca st m khng gp tr ngi g, v lc , n ch tr thnh vt th chn trong mt vi giy ng truyn t nhin ca st trong khng kh. Do vy, khi phi cng tm cch i trnh cn dng, khng phi l v anh ta s st, m l v cc dng kh mnh do hin tng thi tit ny mi thc s nguy him, c bit khi tip t v ct cnh.
kh st mt t cng m ln, tr nn nh hn v bay ln khng trung. Nhng nu nng m khng kh li kh ro th ma ro khng th xy ra. Ch khi m cao, hi nc bc ln trn tri hnh thnh my v tch th mi c kh nng cho ma c. Khng kh nng li m, khin cho nc b mt Tri t khng th bc hi c. M hi trn c th ngi cng kh kh i. Khi y ta cm thy oi bc ngt ngt kh chu. Cm gic tng t nh khi ta trong bung tm kn ma h, vi m ln ng thi nhit cao. V th, khi bn cm thy oi bc tc l khng kh xung quanh va c m ln, va c nhit cao, iu kin cho mt cn ma ro xy ra. Nhng i khi hin tng khng kh oi bc xy ra m vn khng h c ma. l v phm vi ca nhng cn ma ma h tng i nh. C th u ang ma ro nhng ch chng ta li khng.
iu g quyt nh s to nh ca ht ma ?
Khng phi c bu tri cng nhiu nc th ht ma cng to. Cc nh nghin cu cho bit sc mnh ca cc dng khng kh chuyn ng ln pha trn trong cn bo sm mi l yu t quyt nh kch c ca chng. Ti ni cn bo xut hin, khng kh chuyn ng ln trn rt nhanh. Khi t n cao nht nh, lung khng kh ny lnh i, hi nc trong cc ht nc bc hi ngng t li thnh mt m my bo. Cui cng, s kt ta c to thnh trong cc m my, u tin ging nh cc vy tuyt, sau ging nh cc ht ma. Nu cc ht ma ny li b bt li vo lung khng kh chuyn ng ln trn mt ln na, n s tip tc di chuyn vt ln trn mc ng bng, v tr thnh mt qu bng nh bng nc . Ht nc ny tip nhn thm cc ht nh li ti trong mi trng xung quanh, v cui cng, khi nng, n ri xung, v ri li b gi li trong s hot ng hn lon ca khng kh. Vi mi chuyn i ln v i xung nh vy, ht ma li c b sung thm cc cht mi. Khi ct ngang qua mt ht ma nh vy, ta s thy cc lp ging nh vng tui ca cy, cho bit n thc hin bao nhiu chuyn i kh hi. Nhng vng khng kh hot ng hn lon l nhng ni sinh ra cc ht ma ln nht. c tnh lung khng kh chuyn ng ln pha trn vi vn tc khong 160 km / h c th to ra cc ht ma c ng knh 12 cch mng hoc hn. Mt ht ma ni ting ri xung Coffeyville, Kansas nm 1979 cn nng 750 gram, c ng knh khong 20 centimet.
Vo cui ma ng v trong ma h, khi nhit khng kh ln cao, nhng cn ma thng qung xung mt t v s ht bng hnh cu, hnh cn v cc hnh dng khc. Ngi ta gi chng l ma . Trong khi ma ng, k c nhng hm gi rt nht cng khng bao gi c ma . Ti sao li ngc i th nh? Mun hiu r vn ny, trc tin cn tm hiu ma c hnh thnh nh th no. Ma v ma ro vn l anh em vi nhau, u do v tch sinh ra. Ch khc nhau ch ma hnh thnh trong iu kin cc dng khng kh ln xung (i lu) rt mnh lit. M iu kin ny ch c c vo ma nng, ch rt t khi xut hin trong ma lnh. Vo ma nng m, nng gay gt, hm lng hi nc trong khng kh rt cao. Kh quyn tng thp nhn c nhiu nhit nng s nng ln, hnh thnh ct khng kh di nng trn lnh, rt khng n nh. Lc ny hin tng i lu mnh lit pht sinh, to ra nhng m my v tch c kh nng gy ma . ng thi dng kh i ln trong m my cng rt mnh, nng nhng ht bng ln hnh thnh v ln dn ln trong my, khin chng tip tc kt hp vi bng tuyt hay git nc nh trn ng i, cui cng tr thnh cc bng c cu to nhiu lp trong v c xen k nhau. Khi cc bng ln ti mt mc m dng kh i ln khng cn sc nng na th s ri xung t, gy ra trn ma . Ma ng, i lu yu khng to bng Sang ng, do nh nng Mt tri chiu xin xung mt t nn nhit lng thu c y rt yu, khng gy ra s i lu mnh m. Trong khi khng kh li kh hanh, nn d c i lu chng na cng khng d dng to ra nhng m my c v tch ln. Thm ch nu my v tch c to ra, nhng dng i lu i ln trong n khng mnh cng khng duy tr c quan trng hnh thnh v ln ln ca ht bng, v th ma gi lnh khng c ma . C ngi s hi: iu kin hnh thnh ht bng i hi nhit rt thp, trong khi ma h li rt nng, lm sao c bng c? Vn l trong ma h nng nc, nhit di t c th ln ti 30 C, nhng khng kh cng ln cao li cng lnh dn i. Nu di y m my, nhit cn 20 C th trong m my, ch c cao 4 km, nhit xung di 0 C. Mt m my ma c th vn ti cao trn 10 km. V vy, trn khng trung c nhng vng nhit xung thp hn im ng bng, to iu kin cho nhng ht bng hnh thnh.
Trc ht chng ta cn tm hiu qua v bn cht ca my. My l tp hp ca rt nhiu ht nc hoc tinh th nh li ti, c to thnh khi hi nc ngng t li trong nhng ti khng kh ang bc ln. Trong iu kin thi tit bnh thng, khng kh tip tc c y ln khin cho m my c bi p thm. Nhng ht nc v tinh th nh xu ny c kch c nh va c th phn tn tt c cc mu sc ca nh sng. Khi nh sng c hp thnh t tt c cc mu, n s c mt chng ta cm nhn l mu trng. Khi my mng, chng s cho phn ln nh sng xuyn qua v lc my c mu trng. Khi dy ca m my tng ln, phn y ca m my s c mu ti hn do t nh sng xuyn qua, nhng vn c th phn tn c tt c cc mu. Bng mt thng chng ta s nhn thy m my c mu xm v nu ta s thy phn y phng ca m my lun c mu sm hn so vi mt bn.
ngc v trong mi ln phn x nh sng b yu i, phn tn ra khi ht ma, lm cho cu vng th hai m o v t khi c nhn thy. t kim chng, vo lc thi tit m, bn c th t to ra mt cu vng bng ng ti nc sao cho nc phun ra tht p v Mt tri nm ng pha sau lng bn.
Trong mt cc loi ng vt khc, mu ca bu tri li khc hn. Tr ngi v mt s loi linh trng, hu ht ng vt ch c hai loi t bo hnh nn thay v ba. Ong mt v mt s loi chim nhn bc sng cc tm - loi bc sng v hnh trc con ngi.
Ti sao con ngi khng b vng ra khi Tri t, khi Tri t quay?
Khi xoy nhanh ci che ma, nhng git nc ma s t xung quanh vng ra. Tri t quay nn ti H Ni mi vt cng quay vi vn tc 1.500 km / gi hay 430 km / giy. Nhng chng nhng mi vt khng b vng ra m cho d c nhy ln cao vn b ri xung mt t ngay. Sc ht ca Tri t l nguyn nhn lm cho ngi v cc vt xung quanh khng th vng ra khi Tri t. Vt th mun thot khi sc ht ca Tri t bay i th cn phi t c tc 8 km / giy. Phi phng tn la vi tc gn 8 km / giy th tn la khng b ri ti mt t m chuyn ng theo qu o vng trn quanh Tri t. V vy mun phng v tinh nhn to hay con tu v tr phi c tn la y t c tc ti thiu 8 km / giy th v tinh con tu mi chuyn ng quanh Tri t. Cho nn ngi ta gi tc gn 8 km / giu l tc v tr cp 1.
Tuy vy, ngay c tc ny, do gp phi lp khng kh mng ngoi Tri t, v tinh s chuyn ng chm dn v cui cng ri vo tng kh quyn m c, c st nng ln v bc chy. khc phc hin tng v thot ly khi Tri t, v tinh phi t tc 11,2 km / giy, khi n s tr thnh v tinh nhn to. Tc ny cn gi l tc thot ly hoc tc v tr 2. Nu mun bay ti cc hnh tinh khc, v tinh cn t tc 16,7 km/giy. Tc ny l tc v tr 3.
u cc vt nng hn?
Cng ln cao, lc Tri t ht cc vt cng gim, v th, chng cng nh i. Nu vt ra khi bu kh quyn ca Tri t, trng lng ca vt s bng 0. Suy ngc ra, bn c th cho rng cng vo su trong lng t, vt cng nng hn. Ch nh, iu ny hon ton l ng nhn! Tri t ht nhng vt th bn ngoi y nh ton b khi lng ca n tp trung tm. Theo nh lut vn vt hp dn, lc ht gim t l nghch vi bnh phng khong cch, cng ln cao, lc ht ca Tri t ln cc vt cng yu i. Nu a qu cn 1 kg ln cao 6.400 km, tc l di n ra xa tm Tri t gp hai ln bn knh Tri t, th lc ht s gim i 2 m 2 ln, tc l 4 ln, v qu cn treo vo cn l xo s ch nng c thy 250 gram, ch khng phi 1 kg. Nu em qu cn i xa mt t 12.800 km, tc l xa tm Tri t gp 3 ln, th lc ht gim i 9 ln, qu cn 1kg lc ny ch cn nng 111 g T tnh ton trn, tt bn s ny ra kin cho rng khi a qu cn vo su trong lng Tri t, tc l khi a vt tin v tm, th ta phi thy sc ht tng hn, hay khi qu cn nng hn. Song, thc t, vt th khng tng trng lng khi a vo su trong lng Tri t, m ngc li, nh i. S d nh th l v by gi vt th khng cn chu sc ht t mt pha na, m l t nhiu pha trong lng t (di, tri, phi). Rt cc, cc lc ht ca qu cu c bn knh bng khong cch t tm Tri t n ch t vt l c gi tr. V vy, cng i su vo lng Tri t th trng lng ca vt cng gim nhanh. Khi ti tm Tri t, vt tr thnh khng trng lng. Nh th, trn mt t, vt s nng hn c (1) (1) Tnh hnh xy ra ng nh th nu Tri t hon ton ng nht v khi lng ring. Nhng trn thc t, khi lng ring ca Tri t tng ln khi vo gn tm: V vy, khi vo su trong lng Tri t th thot u trng lc tng ln mt khong no , ri sau mi bt u gim.
Nhng do Tri t hp th nhit t Mt tri nn nhit xung quanh b mt Tri t c duy tr. Nu tnh lng nhit cn bng m b mt Tri t hp th t Mt tri v lng nhit m Tri t bc x ra ngoi biu th theo n v va nn trn ta s c con s bnh qun vt qu 8.000. T c th thy c nhit lng do Tri t bc x so vi lng nhit m Tri t hp th t Mt tri l v cng b.
Cc nh thin vn hc la chn Mt tri qua tuyn T Ng (ng nam bc), cng chnh l khi Mt tri t n v tr cao nht so vi mt t lm tiu chun tnh thi gian. Thi gian gia ln ny Mt tri i qua tuyn t ng v ln tip theo i qua cng mt im trn tuyn T Ng chnh l mt ngy, thi gian trung gian cn thit l 24 gi. Nu Tri t ch t quay m khng quay xung quanh cc thin th, nh vy, do s t quay ca Tri t, thi gian Mt tri i qua tuyn T Ng hai ln, chnh l thi gian Tri t t quay mt vng. Trn thc t, khi Tri t t quay cng ng thi quay xung quanh Mt tri. Sau khi Tri t t quay mt vng, do nguyn nhn ca vic quay xung quanh thin th, Tri t s khng ch c na, m di chuyn t im th nht im th hai trn bn . im m ln u tin hng v pha Mt tri, sau khi Tri t t quay mt vng vn cha hng v pha Mt tri ln tip theo (mi tn mu en trn bn ch hng), cn phi i Tri t quay thm mt gc nh na mi hng v pha Mt tri. (Mi tn mu xm trn bn ch phng hng). Thi gian Tri t t quay quanh gc ny, cn khong 4 pht. Trong thi gian hai ln Mt tri i qua tuyn T Ng, thc t Tri t ch quay c hn mt vng mt cht. Qung thi gian ny mi l mt ngy 24 gi, trong cuc sng ca chng ta. Nh vy, sau khi Tri t quay mt vng xung quanh Mt tri, th thc t s vng Tri t t quay nhiu hn s ngy trong mt nm l mt ln.
nhit hch v chuyn ho thnh Mt tri. Th kh cn st li xung quanh Mt tri dn dn hnh thnh mt lp th kh xoay trn hnh ci chu, tri qua qu trnh co li, li va p, tch t, lp th kh ny tng bc tch t thnh cc hn cht rn, hnh tinh nh, hnh tinh nguyn thu, cui cng hnh thnh cc thin th trong h Mt tri nh cc tiu hnh tinh v i hnh tinh c lp. Chng ta bit rng, cn o chuyn ng nhanh chm ca vt th theo ng thng, c th dng tc biu th, vy th dng ci g o lng trng thi quay trn ca vt th? C mt cch l dng lng chuyn ng gc. i vi mt vt th chuyn ng xung quanh mt im c nh th lng chuyn ng gc ca n bng cht lng nhn vi tc v nhn tip vi khong cch gia vt th ny v im c nh. Trong vt l hc c nh lut bo tn lng chuyn ng gc rt quan trng, l: Mt vt th chuyn ng, nu khng chu tc ng ca ngoi lc th lng chuyn ng ca gc ca n s khng bin i theo s bin i hnh dng ca vt th. V d: mt din vin ma Bal, khi ang quay t nhin thu cnh tay li (khong cch gia tm v im c nh nh i) th tc quay ca ngi s nhanh hn, bi v ch c vy mi c th bo m vai tr quan trng trong vic ny sinh tc t quay ca Tri t. Th ra vic hnh thnh tinh vn nguyn thu ca h Mt tri c km theo lng chuyn ng gc. Sau khi hnh thnh h thng Mt tri v hnh tinh, lng chuyn ng gc ca n khng b gim i, nhng s c s phn b li, trong quan trng tch t vt cht lu di, cc thin th ln lt t n lng chuyn ng gc nht nh t trong cc tinh vn nguyn thu. Do lng chuyn ng gc c gi c nh, trong quan trng co li, tc quay ca cc hnh tinh cng s tng ln ngy cng nhanh. Tri t cng khng l ngoi l, lng chuyn ng gc m n t c phn b ch yu trong vic Tri t quay quanh Mt tri, Tri t quay quanh Mt trng v Tri t t chuyn ng, nhng cn phn tch chnh xc s chuyn ng ca Tri t xung quanh cc hnh tinh ln v s t vn ng ca Tri t, cng cn s c gng trong cng tc nghin cu ca cc nh khoa hc ngy nay.
Ni mt cch nghim tc, qu o quay ca Tri t l mt ng cong phc tp, ng cong ny gn nh mt hnh bu dc vi chnh lch rt nh. Cc nh thin vn hc hon ton nm bt c quy lut chuyn ng phc tp ny ca Tri t.
V sao n ng ly v?
Ti sao v iu g khin cho mt anh chng t do lng bng v vui th, bng nhin chui tt vo lng? Ti sao, ti sao th? Theo s l gii ca cc nh tm l hin i, tp ch Woman tm tt thnh ba im sau: 1. V ng h sinh hc ca anh ta g Theo cc nh tm l hc th trong mi ngi chng ta c mt nhp sng i theo vi trt t thin nhin gi l ng h sinh hc. Nu t do, khng g p g c th t nhin n mt lc no ci ng h sinh hc y g nhp lin tc bo cho anh chng c thn kia rng n lc anh ta phi c v, mt ngi n b, kt hp vi anh ta gi thng bng tm sinh l cho anh, nu khng thn kinh anh rt d b chp mch. Ting g bo hiu ny rt mnh, n thi thc trin min khin cho anh thanh nin kia n khng ngon, ng khng yn, tm tr tr nn ng ngn, cho n khi anh ta gp c mt ngi ph n, v kt hp vi ngi y to nn mt la i thun hp thin nhin. Vy l anh ta c mt gia nh hnh phc.
Bi th, tr nhng ngi qu c bit, qu khim khuyt, cn ngi n ng no th cng s c v, ngi n b no ri cng s c chng. Lc y chic ng h sinh hc ni mi ngi mi lun thi thc ngi y phi lp gia nh khi n gi nh Chic ng h ny mi ngi mi khc nn c k sm lp gia nh, c ngi th mun mng chm tr Nhng trc sau ri cng c gia nh. 2. V anh ta cm thy bnh yn vi ngi ph n y? n khi bn s hi: ti sao anh thanh nin y chn c ny m khng chn c kia? iu g chi phi anh ta? Trc nay mi ngi quen bo: V duyn phn. Thc ra, mi chic ng h sinh hc mi ngi u c tn s dao ng nht nh. Khi gp mt tn s giao thoa thch hp ho nhp vi n, chic ng h y s ln ting ho m, to cho hai ngi v nht l anh chng thanh nin kia c mt cm gic bnh an hnh phc. Th l anh ta chn ngi ph n mang chic ng h sinh hc kia cng g nhp trn i vi anh! Khi ta i din vi mt ngi m ta c cm gic an lng, tin tng th cn g ngn cn ta ng vo vng tay ngi y ang dang rng v n ch ta! Bi th, khi mt anh thanh nin bt gp hai, ba hay nhiu chic ng h sinh hc hp vi anh ta, nhng anh ta ng ngay vo ngi no may mn dang tay n anh ta trc v anh ta cm thy bnh an. 3. V anh ta tm thy ngi ph n iu m anh ta thiu? Khng phi vn tin bc, ca ci m v tm l, tnh tnh hay c tr tu na. C anh yu mt ph n v thy ngi y t nh, hiu mnh, t ra rt snh tm l ca mnh, cn t thy bn thn mnh th cc mch, vung v. C anh yu mt ph n v thy ngi ph n y tnh tnh du dng trong khi mnh nng nh la, hoc c y vui v hot bt trong khi mnh m ming khng ra hi C anh yu ngi bn gi v thy c y rt khn ngoan, tnh ton mi vic rt kho lo trong khi mnh th ngu ng d b thin h gt gm nhiu chuyn. Ni chung l khi mt anh chng thanh nin ly v nh i tm mt s b tr cho s thiu ht tm l, tnh cm hay tr tu ni anh ta. Cng c anh i tm s b tr v ti chnh, ca ci nhng nhng anh chng ny trc sau g cng chuc ly bt hnh! V thanh nin ngy nay phn ln ly v mun v mt trong ba l do sau: - Chic ng h sinh hc h cha ln ting g nhp thi thc.
- H thy khng an ton trc mt s ngi ph n m h gp. - H khng tm thy ph n ci b tr cho nhng g m h ang thiu. Th thi, thi bui ca t do v chnh tr, x hi, tn ngng, o c Ai p c mt thanh nin ly v? Tr khi, chnh anh ta mong mun m thi.
V sao xng u li c cc ng n?
ng l trn xng u ngi c cc vt nt ngon ngho. Do mt s va chm mnh no khin cho xng s v ra, nhng mnh v b tch ra theo hnh dng nht nh, chng
v theo mt ng ngon ngho. Thc ra khng ch c xng u ngi mi nh vy. Mo, ch, tru, nga m xng u ca cc loi ng vt u c ng nt n. Trong chuyn mn, ngi ta gi ng nt n ny l cc khe ni v cc mnh xng u l b khung ch yu bo v i no. Tr con t khi trong bng m cho n khi ra i, cc ng nt n trn xng u ca n khng ngng thay i, co dn mt cch linh hot c th d dng ra khi sinh o ca ngi m. Sau , tu theo s pht trin tng ngy ca i no, xng u tng lc to dn. Nh cc ng nt n xng u m vic s c tin trin rt thun li. Cho nn, cc ng nt n trn u khng phi l do vt thng gy nn m chnh l hin tng t nhin. Ch c iu l trn u bn c lp tht dy bao bc, li c u tc en che ph nn khng nhn thy, s thy cc ng nt n y
bn c i tay kho lo, m c th cng s nhanh nhn hn, ngh c nhanh hn. Tr thng minh pht trin r rt! Sau cng, thun tay phi hay thun tay tri u do bm sinh. C ngi coi thun tay tri l mt tt xu, ra sc sa cha. iu ny l rt sai lm. Cc nh khoa hc lm cuc phng vn hai nhm tr em: Nhm th nht gm cc em thun tay tri c sa cha thnh thun tay phi, v nhm th hai gm cc em thun tay tri t nhin. Kt qu, nhiu em nhm th nht ni nng khng lu lot, tr lc pht trin chm. Nhm th hai th ngc li: Cc em tr li lu lot nh mi a tr bnh thng khc. Nh vy, vic c cng sa cha cho ngi thun tay tri ch c hi m thi.
Nu cc c, cc cu c tui 15 16 hay cu gt hoc hay gy hn vi ngi ln, th cng l chuyn bnh thng m thi, bi v tui , no b ca chng c nhng thay i c bit. Ti thu thi dng, cc t bo no mc ra nhanh chng, lm thay i tnh kh ca con ngi. l kt lun ca Tin s Robert McGiver v cng s thuc i hc Quc gia San Diego (M). Nhm nghin cu ca McGiver lm mt th nghim nh sau: H cho mi mt nhm gm 20 a tr trong tui 11 18 v 20 ngi ln ti mt phng rng, ri cho nhng ngi ny xem cc bc chn dung khc nhau. l cc bc nh miu t nhiu trng thi cm xc ca con ngi: gin d, hnh phc, v cm. Sau , nhng ngi tham gia th nghim c yu cu miu t cc khun mt trong nh. Kt qu l, nhng a tr v thnh nin thng mc sai lm khi a ra kt lun v cm xc ca cc khun mt, trong khi ngi ln li nhn xt kh chnh xc. Theo cc nh nghin cu, chnh s tht thng v tnh kh ca tr v thnh nin khin chng kh c th c on c cm xc ca ngi khc. McGiver cho rng, ton b s tht thng ny ca tr v thnh nin c lin quan n s pht trin ca cc t bo no thu thi dng (mt s nh nghin cu cho rng, thu thi dng chi phi cc hnh vi x hi v thc o c ca con ngi). Khu vc no ny bt u phnh to ra khi tr bc vo la tui thiu nin, t nm 11 n nm 18 tui. Sau , no b s c nh hnh, dn ti s nh hnh v tnh cch ca con ngi chng ta.
Bi v protein, canxi, photpho, vitamin cc loi u l vt cht cn thit cho s pht trin ca b no. C c nu chn rt ngon, nhng khi n nht nh cn nhai k, hn na khng nn n qu nhiu nu khng s khng tt cho vic tiu ho.
Ni nh vy, ngoy ry tai cng ging nh tm ra, mt vic khng th thiu, thc ra li khng phi nh vy. V nhng khi bnh thng, ry tai tch li nhiu ri s t ri ra, v d nh thng ngy chng ta n cm hoc ni chuyn, ming ca chng ta s ng m lin tc, xng cm ko theo tai chuyn ng lin tc, s t t gi ht ry tai trong tai ra. S lng va phi ry tai trong tai, c khi cn em n nhng iu tt khng ng. V d, ngu nhin c mt con b chui vo tai, nu nh cho n tin nhanh vo n tai gia, c th lm tn hi n mng nh, mt khi mng nh b rch, cn c th dn n vim tai gia, lm cho thnh lc gim st. Nhng trong tai c ry tai li c th phng nga c tnh hung ngoi mun ny. V ry tai vn c v ng c bit, con b gp phi s t ng chui ra khi tai. S nguy hi ln nht m vic ngoy tai gy ra l n rt d lm tn thng tai ca chng ta. V da trong tai con ngi rt mm, h s sut mt cht l s chm vo lm rch, d lm cho tai nhim cc loi vi khun gy bnh, sng ty chy m. Tuy nhin, nu nh m thng mng nh th vn li cng nghim trng hn. Do cc chuyn gia ni rng, ngoy tai khng phi l mt thi quen tt. C lc, ry tai thc s tch li qu nhiu s gy cho bn cm gic nga ngy kh chu, tt nht l bn nn dng bng ngoy tai, tuyt i khng c dng que nhn v cng ngoy tai. V sao tui cng cao cng s lnh? Dapan Vo ma thu, trong khi thanh nin vn mc o mng, th nhng ngi c tui li sm phi mc o len, o m ri. n ma ng, ngi c tui cng s lnh hn, m trn thc t, con ngi tui cng cao th li cng s lnh. V sao tui cng cao li cng s lnh? Con ngi n khi v gi, kh nng trao i cht so vi thanh nin trung nin c s h thp r rt, kh nng sinh sn nhit ca c th cng gim st. Ngoi ra, hot ng thn th ca ngi gi cng chm, cng vi s st km ca vic t chc cng nng ca cc kh quan ca trung khu iu tit nhit ca no cng gim st, khi gp lc thi tit thay i khng kp thi c phn ng iu chnh nhit , nn nhit ca ngi gi tng i thp. C ngi tng tin hnh trc nghim v s h thp nhit ca 1025 ngi gi tui t 60 n 90 tui, kt qu thy nhit ngi gi hn nhng ngi thnh nin 0,3 C. Chnh l v s trao i cht ca c th ngi gi suy yu i, nhit lng sinh ra t i v cng nng ca trung khu iu chnh nhit suy gim, nn khi thi tit hi thay i mt cht l c th kh c th thch nghi c, cho nn h cm thy s lnh. Tui cng cao, kh nng thch nghi cng gim, th cng s lnh. V th, vic phng lnh gi m ca ngi gi l rt quan trng. Khi thi tit c lung khng kh lnh sp n, th nhng ngi gi nn kp thi mc thm qun o m.
khi pht li, nghe khng ging vi ting ca mnh, hnh nh l thay i ging. Cng k l hn, sau khi ngi khc nghe xong, th h li cm thy y chnh l ting ca bn, so vi ting ni v ting ht ca chnh bn hng ngy th khng c g khc nhau c. V sao li nh vy? Vn mu cht l ch con ng tip nhn m thanh khng ging nhau. Ai cng bit, con ngi chng ta dng tai tip nhn m thanh bn ngoi. Nhng nu t mnh ni, m thanh pht ra ngoi thng qua con ng rung ng khng kh truyn n tai ra, cn c mt con ng khc m rt t ngi bit n, chnh l thng qua xng s ca mnh, dng tn hiu m thanh truyn n thn kinh thnh gic. Trn thc t, m thanh t mnh nghe thy, chnh l m thanh hn hp c ng thi truyn n bi hai con ng: truyn qua khng kh v truyn qua xng. Khi bn dng my ghi m pht ra ting ca mnh th ting ni ca bn khi ch thng qua khng kh truyn vo tai bn, m khng c truyn qua xng. Do , d ting ca chng ta khng thay i, nhng bn nghe th cm thy khng ging lm.
c nhit ca khng kh. Nu nhit k ngoi nng, Mt tri s hun n nhiu hn hn so vi khng kh xung quanh, thnh ra ch ca n khng cho ta bit cht g v trng thi nhit ca mi trng. c ngi tin hnh th nghim xc nh nhit cao nht m c th ngi c th chu ng c. H nhn thy trong khng kh kh ro, nu tng nhit tht t t th c th ca chng ta chng nhng c th chu ng c nhit si ca nc (100 C), m i khi cn chu c nhit cao hn na, n 160 C. Hai nh vt l ngi Anh l Blagden v Tsentri chng minh iu ny bng cch ng hng gi trong l nng bnh m nng bng. Ti sao con ngi c nng lc chu nng cao n vy? l v trn thc t, c th ngi khng tip nhn nhit lng , m vn gi thn nhit gn vi nhit tiu chun. C th chng ta chng c li lng nhit bng cch m hi. Khi m hi bay hi, n s ht rt nhiu nhit lp khng kh dnh st vi da, v lm cho nhit ca lp khng kh y gim i rt nhiu. iu kin cn thit duy nht gip cho c th ngi c th chu ng c nhit cao l c th ngi khng tip xc trc tip vi ngun nhit v khng kh phi kh ro. Trung , tri nng 37 m vn tng i d chu. Nhng nu Saint Peterburg nng 24 th chng ta cm thy kh chu. Nguyn nhn y l do m khng kh Saint Peterburg cao, cn m Trung th thp hn do y rt t ma, kh hu kh ro hn.
ngi rt thng minh trong vic cm th m nhc hay mt nh hng hi cng c coi l mt ngi c tr thng minh tuyt vi trong vic xc nh phng hng. Cng ging nh c bp, tr c cng cn c nui dng v rn luyn thng xuyn nng cao hiu qu. Tuy nhin, rn luyn v nng cao tr thng minh khng c ngha l c gng nhp tm hng m cc dy s hay k t phc tp nh cc danh b in thoi hay s bin ng k ca cc xe qua li trn ng. c th n gin l vic c mt cun sch, chi mt vn c hay thm ch tham gia mt s hot ng chn tay c i hi c quan st. Nhng tt hn ht l nn th hc cch chi mt th g hon ton mi m, chng hn tp chi mt mn th thao, hc mt ngoi ng, hc v hay tp chi c. Nhng th thch mi nh vy i vi b no s gip cht xm to ra nhng mi lin kt mi gia cc nron v trnh c hin tng x cng.
con ngi. Nu nh bn cn nng 30 kg th c 2,4 kg mu. V vy nu mu khng ngng chy th s nguy him n tnh mng ca chng ta. Khi ngi ta b trng thng hoc tri qua mt cuc phu thut ln, nu mt qu nhiu mu th nht nh phi truyn b sung thm mu. Trong c th ngi c mt loi t chc lm ngng chy mu mt cch t nhin. l mt t chc lm ng mu, cch lm ng mu t nhin ny nh sau: Khi mu chy ra ngoi huyt qun th t chc lm cho ng mu bt u hot ng, lm cho mu dng dung dch chuyn sang dng keo, si (si huyt). Dng keo si ny l nhn t lp li ch b thng ca mch mu lm cho mu khng chy ra na. Qu trnh ng mu rt phc tp. Chng ta cn lu mt iu y l nu ch thiu mt cht trong 13 loi cht tham gia qu trnh ng mu t nhin ny l 8(e) th mu cng khng ng hay l bnh mu khng ng l bnh rt nguy him cho tnh mng con ngi. C mt iu cn lu l: qu trnh ng mu t nhin ny cn phi c mt yu t ht sc quan trng l s va chm ca dng mu vo cc vt.
phn ln, chuyn nhng kch thch ny thnh nhng tn hiu c bit v truyn n i no thng qua cc dy thn kinh khu gic, v vy to ra khu gic gip cho chng ta c th ngi thy cc loi mi v bng mi.
b st, c bit l rn v thn ln. Chng c mt con mt thp c bit, nm ngay di mt l nh trn phn xng s. loi b st, l ny c ph mt lp da mng bn trong sut khin cc nh khoa hc nhn nh n khng ch lm vic trong di nh sng nhn thy. D on trn c khng nh, sau khi ngi ta pht hin c quan ny c bit nhy cm vi di sng milimt cng nh i vi t trng. H cn t gi thuyt, n c th thu nhn c cc loi sng siu m v h m. Chnh nh , loi b st thng c kh nng cm nhn trc nhng thm ho thin nhin nh ng t, ni la phun tro hay thm ch c bo t. Cn i vi mt s ngi, chng ta cng c bng chng kh thuyt phc v con mt th ba: C quan k l ny i khi nm trn thp hay gy ca mt s ngi vn ang sng bn cnh chng ta. l trng hp ca Emi Hanson, mt c gio 25 tui ti thnh ph Columbus (M). Emi qu tht c ti 3 con mt, trong khi mt th ba nm sau gy li nhn r hn hai con mt thng vn b cn th ca c. u im ca con mt ny kh r rng, Emi c th xem truyn hnh bng gy hay quan st c ng sau xe hi ca mnh m khng cn knh chiu hu. Nhng huyn thoi ca n v con mt th ba con mt ca s tng tng v m c thuyt phc c cc nh khoa hc Anh v c. Vo thp nin 80, h a ra gi thuyt v s tn ti ca nhng ngi c con mt th ba, tng t nh cc loi b st nguyn thu. Tuy nhin con ngi, con mt ny dn dn chui su vo bn trong lp xng s. Theo xu hng ny, hin c nhiu kin cho rng c quan b n trn khng c g khc m chnh l tuyn qu thng (epiphisis) - mt b phn ch nh c ht u, c dng hnh ging hnh qu l v mu nu, nm ngay pha trc tiu no. Nhng nghin cu khoa hc gn y cng ni nhiu v c quan thn b ny. Ngi ta pht hin trong epiphisis c cha cc thnh phn gi l ct no (acervulus cerebralis) nhng mu khong cht hnh cu c kch thc khong 0,5 mm. Cho d chng c mi ngi ngay t lc sinh ra, nhng cc nh khoa hc vn cha bit n c tc dng g. Xung quanh c kh nhiu gi thuyt. Phn tch bng tia X ghi nhn trong nhng ht ct c nhng cu trc dng tinh th silic. Dng nh nhng vi tinh th ny l ni cha ng thng tin dng ba chiu v ton b c th ca con ngi chng ta. Trong khi tm hiu tc dng ca epiphisis, mt s ngi ch ti mt chuyn ng k l ca c quan ny. N c kh nng t xoay tng t nh mt ngi. Ngi ta cn bn v nhng im ging nhau khc na gia epiphisis vi nhn cu mt do n cng c thu knh v cc thnh phn cm th mu sc. Mt im ch na l hot ng ca tuyn qu thng c thc y ng k bi tn hiu sng n t mt. Cng c kin nhn nh, do kt qu ca qu trnh hng nghn nm khng hot ng, epiphisis thu nh kch thc ng k (trong qu kh, n ln c vin bi ca tr em). Hin vn cha th khng nh chc chn rng epiphisis c phi l con mt th ba tng c thi nm trn no, hay l mt c quan c lp no c nhng kh nng c bit. Tuy nhin, ngi ta vn c c mt bng chng, d ch l gin tip, cho thy epiphisis c lin quan n th gic v nhng kh nng thng tin c bit ca con ngi. Cc nh khoa hc cn nhn thy mt quy lut kh th v : nhng ngi thng xuyn rn luyn v
tinh thn v c c nhng kh nng thng tin tm l c bit, phn xng trn chp li mng i n mc ch cn nh l mt lp da tng t nh con mt ca rn.
La thng chy t hai i ca mt ngi ngi, hu ht l nhng ngi gi hay ng tui - lp ngi d gp tai bin v tim khin h phi ngi l mt ch - hoc nhng ngi ang cn say ru khi thm cnh xy n. Chnh ru to thun li cho loi tai nn . Trc ht, mt ai khi say th t ch n loi la m h ang cm trong tay, sau na ru gp phn lm hnh thnh m bo, c ngha m l cht t chnh trong cc v chy chm ny. R rng, hin tng ngi chy t nhin hay t pht lu nay ch l huyn thoi hoc huyn hoc, c nui dng bi tro lu vn hc kinh d th k XIX v c bit l trong cc cun truyn tranh vui ca nc M sau ny.
Nhm ca Monk th nghim mt lot phng php khc nhau iu tr chng mt ng trong v tr, trong c vic dng thuc ng, dng melatonin (mt loi hoc mn do tuyn yn tit ra iu khin chu k ng) v s dng nh sng nhn to m phng nh sng Mt tri. H cng ngh iu chnh vic s dng nh sng trong tu khng gian v s dng cc bi tp chng li nh hng ca tnh trng khng trng lng.
Cc vn cn li Vi vic tm ra bng chng vi phm CP ht B meson, cc nh vt l tm ra hai loi ht c n nh ln hn phn ht, gp phn chng minh r hn qu trnh hnh thnh vt cht sau v n Big Bang. Tuy nhin, lng vt cht tn ti trong v tr hin nay vn ln hn lng phn vt cht rt nhiu. C th, trong v tr cn tn ti mt th g y m chng ta ch bit, Steward Smith, pht ngn vin ca nhm khoa hc nghin cu cho bit. Hoc l trong v tr cn tn ti mt s loi ht khc, c th qu nng nn cc my gia tc (dng sn xut cc ht) khng to ra c, hoc trong v tr ang ng tr nhng hin tng vt l m chng ta cn cha bit n. V sao n ci ca Mona Lisa b n? Dapan Trong nhiu th k, cc ho s, s gia v nhng khch du lch b ht hn bi n ci mm h o ca nng Mona Lisa. Gi y, dng nh sc mnh thi min trong kit tc ca Leonardo da Vinci li nm mt iu m khng ai ng ti: nhng ri ngu nhin trong h thng th gic ca con ngi. Cc nh nghin cu iu chnh mt bc nh k thut s c chp li t bc tranh ny, bng cch b sung vo cc nhiu lon th gic - ging nh nhng vt nhiu trn mt knh tivi km. Sau , h yu cu 12 ngi quan st nh gi cm xc ca nhn vt trn tranh, phn theo 4 bc, t bun ru ti hnh phc. Cc vt nhiu lm ra mi ca Mona Lisa nhch ln khin nng trng hnh phc hn, cn nhng vt nhiu ko phng i mi li to cho nng mt v bun b. H cho bit, h thng th gic ca con ngi chng ta b nhiu bi nhiu ngun, nh: s lng photon t nhiu p vo cc t bo cm nhn nh sng trong mt, hot ng sai lch ngu nhin ca cc sc t hp th photon, v s lo sng ngu nhin ca cc ntron c nhim v mang tn hiu th gic ti no. Nhng ngun nhiu t nhin ny khin cho ngi quan st tin rng sc thi tnh cm ca nhn vt trn tranh ang thay i phng pht, m khng ngh rng thc s ci m h nhn thy ch l mt dng biu l song m h.
cc bnh . Khi cha b nhim cc bnh trn, nu dng bin php tim phng l a virus vo ngi, cng c th sinh ra kh nng min dch vi bnh ny. Con ngi ta t lc mi sinh ra cho n lc trng thnh, nhiu ngi nht nh phi tri qua nhiu ln tim phng, cng nh c nhiu ln b cm nhim virus, v th c th c tc dng min dch vi mt s bnh truyn nhim no . Cc thy thuc, cc h l thng xuyn tip xc vi cc bnh nhn ni chung t b ly bnh v c th ca h c tc dng min dch bo v h. Tnh min dch cng l mt c im sinh l ca c th ngi, gip c th tiu dit, loi b cc cht khng nguyn xm nhp vo hoc cc cht l do chnh c th mnh ra. Khi c th c sc khng th kh b ly bnh; nu mt sc khng th c th d dng b cm, cm, st, a chy v cc bnh khc. Ngoi s min dch ni trn, mt iu cn ch na l cc bc s v cc h l khi lm vic lun lun c thc phng bnh tt khi tip xc vi ngi bnh nh: eo khu trang, ra tay sch s bng x phng, bng cn st trng, v li c rt nhiu bnh khng ly qua tip xc thng thng.
Nhng cuc ni chuyn vi linh hn ngi khut c th ch l kt qu ca s s hi hay m nh, ch ch phi l cuc gp g tm linh no ht. Cc nh khoa hc cho bit, gi hn ch l cch m chng ta gii to mong c ca mnh m thi. Gio s tm l ngi Anh, Richard Wiseman tm hiu nhng th nghim gi hn c kim sot. T ng nhn thy rng c rt nhiu cch con ngi c th gii m c nhng li phn ca cc b ng v gn ghp cho bn thn mnh, bt chp tnh tit c ng s thc hay khng. Wiseman cho rng c th c mt vi chin lc ng sau nhng li on mng vn c xem l chnh xc ca cc b ng. Trc ht, con ngi lun lun c xu hng tin vo nhng li bnh lun, nhng tin on chung chung m h c th vn vo mnh bt c khi no h mun. Ti cho rng cc b ng kh thnh tht, nhng con ngi li c c rt nhiu thng tin t nhng li bnh lun kh m h ca h. Ngi ta cng thng n vi b ng l tm kim s yn lng hoc s tr gip cho mt giai on cng thng trong cuc i mnh, nh vic mi b mt ngi thn. Chng ta mun tin rng nhng iu phn l s thc, v n ng vi chng ta, v th chng ta s c xu hng sn lng tr tin cho nhng li ni ng . Mt v d l nu b ng bo rng: cc linh hn ang ni chuyn v mt ph n tr qua i, th c th l mt b gi, mt thiu n hoc mt ai cht tui 40, tu theo nhn vt m bn mun ngh n. Ngoi ra, ngi ta thng c xu hng nh nhng iu may mn - nhng li phn ca b ng hp vi mong mun ca bn v b qua nhng iu khng trng ch. Khng ch c tm l khch hng nh hng n kt qu ca cuc ln ng. Cc b ng cng tip nhn v phn ng mt cch mt cch v thc vi nhng thng tin t hon cnh xung quanh. Chng hn, b ta c th on m nhu cu ca bn bng cch ti nhng chi tit tinh t nh b m bn ang mc, hay cch m bn phn ng vi nhng cu hi ca b. Tt c nhng iu khin cho cuc ln ng hu nh lc no cng thnh cng Gio s Wiseman cho thc hin mt cuc gi hn c kim sot vi nm i tng v cc b ng, nhng khng h tm thy bng chng v kh nng tm linh tht s. Wiseman cho bit khng ngh rng hu ht cc ng ng b ct u l nhng k la o, nhng v con ngi tm kim h s tr gip v tinh thn vt qua tnh trng mt ngi thn, nn iu ny c th l tt cng c th l xu. Khi mt ngi thn, ngi ta thng cm thy rt c n, b v, v nghi ng, do h s tm mi cch n c ni m h ngh rng s tm ra cu tr li cho mnh. iu quan trng i vi nhng ngi c tang l hy cn trng khi tm kim s gip , bi c th ch l c la ngon mc m thi.
nh th c th c rt mm do. Nh li th t nhin ny, c tp luyn thm v t c kt qu nh ngy hm nay. y cng chnh l b quyt i n thnh cng: Nng khiu + Kh luyn = Ti nng
Theo quan st ca cc nh khoa hc, vic thng thua tc ng cc mnh n tm sinh l ca ngi chi. Thc t, c khi thua vi ln lin tc, cc con bc lin tng tin t ln gp nhiu ln g li. Cng thua h cng mo him. Cc bc nh MRI cho thy c nhng chp sng xut hin mt khu vc nh trong thu thi dng, giy sau khi con bc bit kt qu. iu k l l chp sng cng mnh hn khi con bc thua, nhng khi thng th hu nh khng thy g. C l no b ca con ngi c chiu hng thch mo him ln sau cc t thua lin tc. V th, khi ngi vo sng bc, tay chi lun c o tng rng sau mt dy en s n vn , v ngy cng dc ti mnh hn. C iu, nhng c mo him y thng khin cc tay chi chy ti nhiu hn l thng li, v vn ca h ch c hn, cn cc ng ch sng bc li tin nhiu nh nc
C th ngi ta c ln mc khng?
Vi cu hi trn c th tr li l c. Trn thc t c th ngi ta c th ni mc. T tr em cho n ngi gi, cc loi tui u c xut hin vn ny, xin bt u t i chn. Bnh nm k chn, hay cn gi l nc n chn l mt bnh ngoi da hay gp. N thng pht sinh k ngn chn hay bn chn. Bnh bt u bng vic sinh ra cc nt phng nc, nga, bong da, sau khi gi rch da s chy ra nc vng. Nc n chn l do nm tc gy nn, nm tc l mt loi nm mc. Loi nm mc ny thng sinh ra trong cc cht prtin lp cht sng trn mt da, nht l lp da dy, m xm nhp qua tc ngi, mng tay, mng chn l loi cht sng trn mt da, vi khun nm tc thng gy bnh trn tc v mng tay chn. C mt s trng hp c th, khi da b bnh c th dn n bnh ni tng, thm ch gy nguy him cho tnh mng. V vy tuy nm chn khng phi l loi bnh nng nhng ch c coi thng n. Do chng ta phi thng xuyn tm ra sch s.
Nhm nghin cu nhn thy ging n lm kch hot vng thnh gic trn no. Trong khi ging nam lm lo sng vng lng no, cn c gi l con mt tinh thn ni chng ta so snh ngi v vt khc vi chnh mnh. V con ngi x l ging n trong vng no chuyn m trch v m thanh, nn chng ta c xu hng nghe phi p ni r rng hn. V d ging n l phc tp, Hunter cho bit mt khi chng c x l trong vng thnh gic, chng s c gii m y v d dng hn. Nghin cu cng m ra nh sng mi v hin tng o gic thnh gic. Hin tng ny xy ra khi no hot ng v thc, khin ta thng xuyn c cm gic nh nghe thy ai ang ni. Hunter v cc cng s cho rng nhng ngi b o gic thnh gic thng nghe thy ging n ng, v no d to ra ging ni o trong con mt tinh thn hn l trong vng thnh gic phc tp. Khi chng ta khng th phn bit c gii tnh ca ngi ni, chng ta c xu hng phn loi ging, v tng ng vi ngi, l mt dng bt thng. No sau s tip tc lm vic gii m b n ny, v ging ni cho php chng ta xc nh c khng ch gii tnh, m cn c kch thc, tui tc v nhng yu t khc na ca ngi ni.
Bn hy nh ngi khc xem h xoy tc trn nh u mnh thuc loi g? Gi s m lai khng tm thy xoy th khng sao. Thng th c 100 300 ngi th c mt ngi khng c xoy trn nh u. a s ngi c mt xoy, nhng cng c ngi c 2 n 3 xoy. Ngi c nhiu xoy c th c n 7 xoy. Ngi m trn u c 7 xoy tc khin ngi ta nhn vo hoa c mt. Ni chung ngi c xoy thun nhiu hn c xoy tri. Nu c ngi trn u va c xoy tc tri li va c xoy tc phi th theo bn h l ngi thng minh hay n n? iu ny khng th ni trc c. V vy, ni ngi trn u c xoy tc tri l u c khng pht trin l ni khng c cn c khoa hc. Ngi Trung Quc c cu c mt xoy th tt lnh, 2 xoy th ng bng, 3 xoy th hay nh nhau, 4 xoy th nh nhau in cung. Thc ra cu ni khng c cht c s khoa hc no c. Cn hu ht nhng ngi b bnh ao l nhng ngi c xoy tc bnh thng v n n.
V sao chng ta s?
Anna-Li Yaron s khng bao gi qun c ln u tin c nghe ting bom n. N xy ra vo u thng 1 nm 2003 khi c ang ngi hc trng trung hc Charles Smith ti Jerusalem. Gio vin bo trc cho c lp bit cuc din tp nhng khi ting ci h ko di, c b Yaron 16 tui vn run ln v s. C lp ci ch nho c. Chnh c cng thy bun ci v s nht nht ca mnh. l mt phn tm l ca Yaron v c th gii xung quanh. Gia nh c chun b mi th cn thit phng chin tranh Iraq. Nh trng cng din tp s tn cc hc sinh n ni tr n. H lun cng thng v nhng din bin xy ra trn th gii. Nht Bn, ngi ta lo s khng b kiu 11/9. V u cng c nhng ni lo s Nhng ni s nh th lm suy gim tnh min dch, khin ta km n, mt ng, ni mn hoc c khi u Tnh trng tm l nh hng ti sinh hc ca con ngi. Nhng ngi lo lng d gp tai nn, d cm lnh hoc d b bnh tim K l l cng s ngi ta li cng n nhiu. l nghch l ca ni s. l phn ng c bn vi s sinh tn ca con ngi. Chng c hi i vi chng ta, lm gim tui th, thm ch c th l git cht con ngi. Trc y khng ai bit no ny sinh cm gic s hi hoc lo lng bng cch no. Cui thp nin 1970, nh khoa hc gia v thn kinh Joseph LeDoux thuc i hc New York, M, nghin cu v ni s. V ri n c lm sng t hn bt k lnh vc no ca tm l. Cm gic s hi m h khc vi cm gic s hi khi trong ngi nh ang chy hoc trn my bay b cp. Nhng chng li khng tch bit vi nhau. Ni s v ni lo xut hin theo dy chuyn bt ngun t sinh l v c h qu tng t. No b khng ch l mt c my suy ngh, n cn l s phng to sinh hc, c thit k thc y s sinh tn trong mi trng. Cu trc no x l cng vic trc hot
ng nhn thc. LeDoux gi no cm xc l mng li mch c iu chnh theo cc tn hiu ca s nguy him cc . Ni s cng ko di th cng nguy him cho sc kho ca con ngi. N khi ngun t vng phn ng ti gn vng h i trong khi sn sinh ra cht CRF (corticotropin releasing factor). N lun phin pht tn hiu cho cc tuyn nhn v tuyn thng thn a cc cht epinephrine (adrenaline), norepinephrine v cortisol vo mch mu. Cc hormone gy cng thng ny ng cc hot ng khng khn cp nh tiu ho v min dch trc chin hoc trn chy. Tim p, phi bm v c bp nhn glucose. Norepinephrine c hi i vi cc m, nht l tim. Israel thng k c gn 100 ca t vong trong cuc tn cng bng tn la Scud ca Iraq trong cuc chin tranh vng Vnh ln I, h khng cht v bom m l v au tim, do qu s hi v qu cng thng. Sau v 11/09, s bnh nhn tim quanh vng New York tng gp i. Cht adrenaline lm hi tim, v cht cortisol lm hi h min nhim, do vy m ngi ta d b nhim trng, d b bnh truyn nhim v ung th. Cc hormone gy cng thng lm tn thng no, lm suy yu lin kt neuron. C ngi ln ng vt, cng cng thng th no cng suy yu. Tr em rt nhy bn vi ni s v ni lo, v no ca chng ang pht trin, nh hng n tnh kh. Hng triu ngi b m nh, nht l ph n. t nht c khong hn 300 chng s hi. Cng ngy con ngi cng c thm nhiu ni lo s khc
phc tp hn mt cht, c gi l s lng din, v n lin quan ti vic tn ti mt quy lut trong mt quy lut khc. Lc ny, nhng con kh khng th nhn ra bt k s thay i no trong chui t. Tuy nhin, khi con ngi c th nghim tng t li khng gp kh khn nh vy, mc d hu ht h khng th gii thch thc s quy lut l g. Kh nng nhn bit s lng din l c nht ngi v nh hng khng ch ti ngn ng m cn ti hu ht cc hnh vi ca chng ta, cc chuyn gia ngn ng linh trng cho bit. Chng hn, trong lp hc, chng ta thng nhn thy em A nhn em B, em B nhn em C, v em C nhn thy gio. Nhng trong h nh tinh tinh, chng ta thy kh A nhn m n, kh B nhn m n, kh C nhn m n Kh nng lng din khng hon ton cn thit cho ngn ng - bi v chng ta cn ni c nhng cu n ngha nhng kh nng hiu c nhng cu ni n c th l mt tr ngi khin cho kh khng th pht trin c ting ni. Kh khng nhng khng th ni c, chng cn khng th bt chc ng cc hnh ng v khng th dy li l nhng k nng cn thit cho ngn ng. Kh nng nm vng cc quy lut n ng l cha kho cho s linh ng ca loi ngi, cho php con ngi t duy tru tng, s dng php n d v nhng khi nim bao hm nh thi gian.
Cch y cha lu ngi ta mo him em mu vn tip cho ngi na. Hng chc cuc tip mu nh vy c tin hnh v u thnh cng c. Ngay c n k sinh trng ca c hai ging cng nh nhau. C bnh tt cng ging nhau: ho lao, ung th, t huyt, l, tng huyt p, x ng mch tt c u l nhng cn bnh chung v ph bin; v ngi ln kh u c Nhng s l sai lm nu ta cho rng nhng con vn hnh ngi hin nay chnh l t tin ca chng ta. Khng phi nh vy u. Vn t tin nhn loi hin nay ang cn nhiu im cha sng t. Tuy vy c mt im m hu ht cc nh khoa hc u nht tr l khng nn tm t tin ca chng ta trong nhng con kh hin thi. Chng ta v loi vn hnh ngi ch cng chung mt s t tin c lai hy m thi.
4. Cc s liu quan trng trong h thng phi c phng theo nh k phng bt trc. 5. i vi cc chng trnh quan trng, phi thc hin cc ch chuyn dng nh my ring, a ring Thng xuyn tin hnh bo hnh a mm (tc l ch c th c ra cc s liu ch khng th nhp cc s liu vo). 6. i vi cc h thng v phn mm mi nhp khu u phi tin hnh kim tra virut trc khi s dng trnh mi sai st.
2. Tnh truyn nhim: Cc chng trnh c virut s khi phc li trng thi bnh thng, khin cho chng cng b nhim virut v khng th hot ng bnh thng. Nu bn dng a mm c nhim virut, my tnh ca bn s b cc virut xm hi. Nu mt a mm khng c virut m s dng vo my tnh c virut th a mm ny cng s b nhim virut. Nu mt s my tnh lin kt vi mng, vy ch cn mt chic c virut s truyn sang cc my khc thng qua mng. 3. Tnh n nu: N c th n trn trong cc chng trnh vi ngy, vi tun, thm ch l vi thng, vi nm. Khi c iu kin tip xc, nh n mt thi gian d nh no , mt ti liu c bit s xut hin, n ging nh qu bom hn gi gy ra nhiu kh khn v uy hip hn i vi my tnh. V vy c th d dng nhn thy rng, virut my tnh l mt chng trnh c tnh ph hoi, n truyn v lan ra trong my tnh v gia cc my tnh vi nhau. Con ngi mn danh t virut trong vi sinh vt gi tn n mt cch hnh tng, nhng n khng truyn nhim sang cho con ngi.
H iu hnh mng l g?
NOS cung cp cc dch v phc v v mng nh dng chung tp, my in, qun l ti khon ngi dng Nu my trm da vo cc dch v c cung cp bi my ch, mt NOS c thit k tt s cung cp c ch bo v cng nh kh nng a nhim. iu ny gip trnh c cc li ng tic xy ra. Xt v mt k thut th s khc nhau gia my trm v my ch ph thuc vo phn mm c ci t trn . Mt mng yu cu hai loi phn mm sau: Phn mm trm (Client Softwave): Mc ch ca phn mm loi ny l lm cho cc phc v tr nn kh dng i vi ngi s dng khng k phc v l phc v c cung cp bi mng hay c cung cp bi chnh my trm , iu ny cho php cc phn mm ng dng c th c vit c lp vi mi trng v khng ph thuc vo cc yu t vt l. Client Softwave nhn cc yu cu t ngi s dng, nu yu cu c cung cp bi cc phn mm h thng trn my trm th n s gi yu cu cho h iu hnh trn my trm thc hin, nu cc yu cu c cung cp bi mng n s gi yu cu cho my ch yu cu dch v. Client Softwave cn c gi l Requester (v n yu cu dch v t my ch hoc my trm) hoc Redirector (v n nh hng li yu cu trn mng). Phn mm cho my ch (Server Softwave): My ch tn ti ch n gin l nhm tho mn cc yu cu ca cc my trm, do my ch thc s lu tr phn ln d liu ca ton mng n thng cung cp cc v tr thun li thc hin cc nhim v nh: - Qun l ti khon ngi dng: NOS yu cu mi ngi s dng khi ng nhp vo mng phi c ti khon ng (bao gm tn v mt khu truy nhp). Sau khi ng nhp vo mng ngi dng c quyn s dng cc ti nguyn ca mng tu thuc vo quyn truy nhp ca mnh cho n khi ri khi mng. Cc ti khon ngi dng c t chc
thnh c s d liu v c qun l bi ngi qun tr mng (l ngi c quyn thm, bt, sa i cc ti khon ngi dng) - Bo v an ninh trn mng: Do my ch bit c nhng ngi ng nhp vo mng n c th qun l cc ti nguyn m mi ngi s dng c quyn truy nhp. Ngi qun tr mng c th gn cc quyn truy nhp i vi cc ti nguyn khc nhau cho nhng ngi s dng khc nhau, iu ny cho php nhng ngi s dng lu tr cc thng tin c nhn ca bn thn cng nh cc thng tin nhy cm trn mng trnh s nhm ng ca ngi khc. - Central licensing: Theo lut bn quyn th mi bn ng k ch c s dng cho mt ngi s dng, iu ny s gy kh khn c v mt ti chnh cng nh qu trnh ci t cho nhiu ngi trong cng mt t chc hoc cng ty cng s dng mt phn mm no . Tuy nhin vi centralizing licensing phn mm c ci t ln my ch cho php mi ngi cng s dng mt cch nht qun. - Bo v d liu: Do nhng d liu quan trng nht thng c lu tr trn my ch nn n thng c ci t c ch bo v d liu rt cht ch, bo v d liu cp n cc phng tin bo v s ton vn ca thng tin c lu tr trn my ch. Cc h iu hnh mng c thit k dng h tr cc tnh nng a nhim v a x l ca my tnh (Multitasking and Multiprocessing): V my ch thng phi p ng mt khi lng rt ln cc yu cu t cc my trm nn n cn c tc rt nhanh v c th thc hin nhiu nhim v cng mt lc. Multitasking: L k thut thc thi nhiu nhim v cng lc ch s dng mt CPU, thc t th CPU khng th x l nhiu hn mt tin trnh cng lc, tuy nhin CPU c t chc phn chia thi gian thc hin nhiu tin trnh, qu trnh chuyn i gia cc tin trnh rt nhanh to cm gic cc tin trnh c x l ng thi. Multiprocessing: L k thut s dng nhiu CPU x l mt hoc nhiu tin trnh, NOS s thc hin vic phn chia nhim v cho tng CPU cng nh qun l qu trnh thc hin ca tng CPU. Multiuser: L k thut c th cho nhiu ngi s dng cng truy cp vo mt thi im. Cc h iu hnh mng ph bin hin nay bao gm: Microsoft Windows: Windows NT 3.51, NT 4.0, 2000, XP, 2003 v .NET. Novell NetWare: NetWare 3.12, IntraNetWare 4.11, NetWare 5.0 v 5.1 Linux: Red Hat, Caldera, SuSE, Debian v Slackware UNIX: HP UX, Sun Solaris, BSD, SCO, v AIX
trn my tnh, u tin ngi lp trnh dng ngn ng lp trnh vit chng trnh, do CPU kh c th vn hnh c chng trnh ny mt cch trc tip nn phi thng qua chng trnh bin dch (hoc gii thch) c th chuyn ho thnh chng trnh cc lnh my tnh. Do vy, ngoi phn mm h thng ra cn bao gm c h thng bin dch hoc gii thch v h thng gii ngha ngn ng lp trnh v cc ngn ng khc, cc chng trnh c tnh phc v khc na. Cng vi s pht trin ca my tnh v cc ng dng ca n, nhu cu s dng my tnh gii quyt cc cng vic ngy mt nhiu v phc tp hn. Do , nhng phn mm s dng trong my tnh ngy cng s vi nhiu chc nng, vt qua cc khi nim v tnh ton truyn thng thng thng. Chnh v th, cng ngh phn mm tr thnh mt trong nhng ngnh pht trin c tim lc nht trong thi i cng ngh thng tin hin nay.
Trn y l nhng im khc nhau gia my tnh thng thng v my vi tnh. Song cng vi s tin b ca khoa hc k thut, b vi x l c ch to ngy cng nh, chc nng cng ngy cng nhiu, v vy m gii hn gia my tnh v my vi tnh cng tr nn ngy cng m h. Ch c th lu gi 20 30 s. V vy kh nng lu gi ca my tnh thc s km hn nhiu so vi my vi tnh.
1024 x 768, 1280 x 1024. phn gii cng cao th im nh trn mn hnh cng nhiu. K t v hnh nh cng hon chnh, r nt hn. ng nhin phn gii cn chu nh hng ca c ly gi cc im sng nh nht trn mn hnh (c ly im). C ly im cng nh th im nh hin th cng nhiu. Thng thng khi bit c kch thc ln nh ca c ly im ca mn hnh l c th bit c lng im nh v phn gii mn hnh.
Mi y, tin s Robert Crease, thuc khoa trit ca i hc New York (M), lm mt cuc thm d kin ca cc nh khoa hc v th nghim p nht trong lch s. Kt qu, khng phi nhng th nghim hin i v phc tp (v phn tch gene, v ht h nguyn t hay o nh sng ca cc ngi sao xa) c chn l p nht, m chnh l nhng th nghim n gin nh o chu vi Tri t, tn x nh sng, vt ri t do, c ngi ta yu thch hn c. V p ny c mt ngha rt c in: m hnh th nghim n gin, logic n gin, nhng kt qu t c li rt ln. Di y l th t cc th nghim c xem l p nht (xp theo th t thi gian). Th nghim o ng knh Tri t ca Erasthenes Vo mt ngy h ch cch y khong 2300 nm, ti thnh ph Awan ca Ai Cp, Erasthenes xc nh c thi im m nh sng Mt tri chiu thng ng xung b mt t. C ngha l bng ca mt chic cc thng ng trng khp vi thn cc. Cng thi im nm sau, ng o bng ca mt chic cc t Alexandria (Hy Lp), v pht hin ra rng, nh sng Mt tri nghing 7 so vi phng thng ng. Gi nh rng Tri t l hnh cu, th chu vi ca n tng ng vi mt gc 360 . Nu hai thnh ph (Awan v Alexandria) cch nhau mt gc 7 , th gc phi tng ng vi khong cch gia hai thnh ph y (vi gi nh rng c hai thnh ph cng nm trn ng xch o). Da vo mi lin h ny, Erasthenes tnh ra chu vi Tri t l 250.000 stadia. n nay, ngi ta vn cha bit chnh xc 1 stadia theo chun Hy Lp l bao nhiu mt (c th l chiu di ca mt sn vn ng?), nn cha th c kt lun v chnh xc trong th nghim ca Erasthenes. Tuy nhin, phng php ca ng hon ton hp l v mt logic. N cho thy, Erasthenes khng nhng bit Tri t hnh cu, m cn hiu v chuyn ng ca n quanh Mt tri. Th nghim v vt ri t do ca Galilei Cui th k XVI, ngi ta u tin rng, vt th nng u ri nhanh hn vt th nh. L do l Aristotle ni nh vy, v quan im c Nh th cng nhn Tuy nhin Galileo Galilei, mt thy gio dy ton i hc Pisa (Italy) li tin vo iu khc hn. Th nghim v vt ri t do ca ng tr thnh cu chuyn kinh in trong khoa hc: ng leo ln thp nghing Pisa th cc vt c khi lng khc nhau xung t, v rt ra kt lun l chng ri vi tc nh nhau! (tt nhin phi b qua sc cn ca khng kh). V kt lun ny m ng b ui vic. ng tr thnh tm gng sng cho cc nh nghin cu sau ny, v ch ra rng: Ngi ta ch c th rt ra kin thc khoa hc t cc quy lut khch quan ca thin nhin, ch khng phi t nim tin. Th nghim v cc vin bi ln trn mt dc ca Galilei
Mt ln na, Galileo Galilei li c mt th nghim c lt vo Top 10 th nghim p nht. kim chng mt i lng gi l gia tc, Galilei thit k mt tm vn di 5,5 mt, rng 0,22 mt. Sau , ng cho x mt rnh gia tm vn Galilei dng tm vn dc xung, ri th cc vin bi ng theo rnh. Sau , ng dng mt chic ng h nc o thi gian m vin bi di chuyn trn mt qung ng nht nh (Galilei o ng i ca vin bi v cn s nc do ng h nh ra suy ra t l gia ng i v thi gian di chuyn ca vt th). Galilei khm ph ra rng, cng xung chn dc, vin bi chy cng nhanh: Qung ng i t l thun vi bnh phng ca thi gian di chuyn. L do l vin bi lun chu tc dng ca mt gia tc (gy ra bi lc ht ca Tri t). chnh l gia tc t do (g = 9,8 m/s2). Newton chng minh rng, nh sng trng b phn tn thnh nhiu mu khi i qua lng knh. Trc Newton, ngi ta vn cho rng nh sng l mt th tinh khit, khng th phn tch (li Aristotle!). Tuy nhin, Newton ch ra sai lm ny, khi ng dng lng knh tch nh sng Mt tri ra cc mu khc nhau ri chiu ln tng. Th nghim ca Newton cho thy, nh sng trng khng h nguyn cht m n l tng hp ca mt di quang ph 7 mu c bn: , da cam, vng, xanh l cy, xanh nc bin, chm, tm. Th nghim v si dy xon ca Cavendish Chng ta u bit rng Newton l ngi tm ra lc hp dn. ng ch ra rng, hai vt lun ht nhau bng mt lc t l thun vi khi lng v t l nghch vi bnh phng khong cch gia chng. Tuy nhin, lm sao ch cho ngi khc thy lc hp dn bng th nghim (bi v n qu yu)? Cui th k 18, nh khoa hc ngi Anh Henry Canvadish lm mt th nghim tinh xo nh sau: ng cho gn hai vin bi kim loi vo hai u ca mt thanh g, ri dng mt si dy mnh treo c h thng ln, sao cho thanh g nm ngang. Sau , Cavendish dng hai qu cu ch, mi qu nng 170 kg, tnh tin li gn hai vin bi hai u gy. Theo gi thuyt, lc hp dn do hai qu cu ch tc dng vo hai vin bi s lm cho cy gy quay mt gc nh, v si dy s b xon mt vi on. Kt qu, th nghim ca Canvadish c xy dng tinh vi n mc, n phn nh gn nh chnh xc gi tr ca lc hp dn. ng cng tnh ra c mt hng s hp dn gn ng vi hng s m chng ta bit hin nay. Thm ch Canvadish cn s dng nguyn l th nghim ny tnh ra c khi lng ca Tri t l 60 x 1020 kg. Th nghim v s giao thoa nh sng ca Young
Nhiu nm lin, Newton dn cc nh khoa hc vo mt con ng sai lm khi ng cho rng nh sng c cu thnh t ht ch khng phi l sng. Tuy nhin, nm 1803, nh vt l ngi Anh Thomas Young phn bc c quan im ca Newton bng th nghim sau: Young khot mt l ca knh, ri che li bng mt ming giy dy, c chm mt l nh nh u kim. Sau , Young dng mt tm gng lm chch hng i ca tia sng mnh ri qua l nh ca ming giy. Tip theo, ng dng mt mnh ba cc mnh (c 0,1 milimet) t vo gia tia sng tch n ra lm hai. Khi hai tia sng ny chiu ln tng, Young nhn thy c cc im sng v im ti an xen vi nhau. y r rng l hin tng giao thoa ca nh sng (im sng l ni hai nh sng giao nhau, cn im ti l ni mt nh sng giao thoa vi mt lng sng trit tiu nhau). Nh vy, nh sng phi c tnh sng.
ng trong cun sch an kinh nh luyn n Tn T Mo vit v cch ly ba th l qung nitoratkali, lu hunh v bt than trn theo t l nht nh thnh thuc n en.T c th thy rng, lc mi ngi nm c y v cch ch to v tnh cht ca thuc n en. Trong nhng nm cui triu ng thuc n en bt u c dng vo lnh vc qun s, thnh phn v t l thuc n cng chnh xc hn, qung nitoratkali 75%, bt than 15%, lu hunh 10%. n triu Tng, quy m sn xut thuc n lin tc c m rng, t nc cn thnh lp cc cng thnh tc (xng cng binh) trong c xng chuyn sn xut thuc n en l luyn thuc n, quy m t my tn n my chc tn mt ngy. Nm th t i Bc Tng (Nm 1040 Cng nguyn) trong v kinh tng yu do Tng Cng Lng bin son vit v ci tn thuc n v t l iu ch c lin quan. Trong t l iu ch, ngoi qung nitoratkali, lu hunh , than ra cn c thm cc vt d chy nh axit sunfuric, nha thng, sp ong, sn kh Khong u thi k Nam Tng, vic ch to thuc n en c a vo trong dn gian . Khi n Tt ngi dn dng thuc n en ch to pho v pho hoa t. Phong tc ny cn c gi cho n ngy nay. Thuc n en l mt loi cht hn hp: Qung nitratkali l cht oxy ho sinh ra oxy kch thch chy, lu hunh v than l nhng cht c th chy, khi chy kt hp vi oxy ho sinh ra cc th kh nh S02 , CO2. Nhit bc chy ca lu hunh thp hn than lm cho thuc n d chy hn, ng thi lu hunh cn kim lun vai tr lm cht kt dnh na. Thuc n en khi chy c th sinh ra mt lng ln nhit v kh ln, lm cho khng kh xung quanh dn n nhanh mnh, t ngt to ra hin tng n. Thuc n l mt trong nhng pht minh ln ca Trung Quc, sau truyn t Trung Quc qua N , ri xm nhp vo vng Rp, ri li t Arp qua cc nc nh Ty Ban Nha xm nhp vo Chu u. Do Chu u xut hin thuc n chm hn Trung Quc vi trm nm. Vic pht minh ra thuc n khng nhng chm dt thi k chin tranh lnh v mt qun s m cn pht huy c uy lc to ln trong vic xy dng cc cng trnh v trong sn xut cng nghip. Do , thuc n en c coi l mc quan trng trong lch s ho hc .
nguyn t nit. Thi gian lng nguyn t cc bon C14 cn mt na lng ban u l 5730+40 nm (cn gi l chu k bn r hay chu k tn hu). Do vy ch cn o tnh phng x ca C14 c trong g, trong v s khai qut c, ngi ta c th bit c nin i c th ca chng. V d Nht Bn , gm o c huyn Catagawa c nin i sm nht 9450+40 nm v trc, trc y, ngi ta cho rng d ch huyn Shiba c nin i 5100+40 nm nhng tnh theo phng php o cacbon phng xa nin i ca d ch ny l khong 1950 nm.
dng vung gc vi mt b mt, cn khi tc dng nhng b mt nm nghing th p sut nh hn. Trong trng hp ny ta phi ly hnh chiu thng gc ca mt cu ln mt phng, ngha l ly din tch ca vng trn ln). Nh th ngha l lc p ca kh quyn trn mi bn cu phi hn 10.000 N. Vy mi nhm 8 con nga phi ko vi mt lc bng 10.000 N mi thng ni p sut ca khng kh bn ngoi. Nhn qua th tng chng con s khng ly g lm qu nng so vi tm con nga (mi bn). Nhng bn ch qun rng, khi phi ko mt tn hng ha, nga phi b ra mt lc rt nh hn 10.000 N rt nhiu, tc l n ch phi thng cc lc ma st gia cc bnh xe vi trc, v gia bnh xe vi ng nha m thi. M lc ma st ny, trn ng nha, bng khong 500N ( y chng ta cng cng b qua hin tng khi tm con nga cng ko mt vt nng th chng b mt i 50% lc ko). Do lc ko 10.000 N ca nga c th ko c mt xe 20 tn. V nh vy, khi ko bn cu ra, tm con nga y ng l phi ko mt vt tng ng vi mt u my xe la c nh khng trn ng ray vy! Ngi ta o c l mt con tun m ko xe vi mt lc c thy l 800N. Cho nn mun ko lt c cc bn cu Magdeburg ra (trong trng hp lc ko ca cc con nga bng nhau) th mi bn phi dng 10.000/800 = 13 con nga. Chc hn bn c s v cng kinh ngc nu bit rng mt s khp xung trong c th chng ta s d khng ri nhau ra, cng l do mt nguyn nhn nh cc bn cu Magdegurg. p sut kh quyn sit cht cc xng li vi nhau, bi v khong trng gia cc khp xng khng c khng kh.
(hnh v) Hnh trn l mt v d v trng hp . nhng loi tranh ny thng c dng lm p phch tuyn truyn c ng v qung co.
Mi b mt c h m khi nh ha hc Svet tm ra phng php sc k - tc l phng php xc nh thnh phn cc cht kh. o c cho thy qu chn thng thot ra kh ethylene. Mt s qu nh l, to chn nhanh hn cc qu hng, mn. Chng cng gii phng nhiu ethylene hn. Loi khi ny c cu trc phn t gm mt nguyn t carbon v 4 nguyn t hyro, N c tnh hot ng ha hc tng i mnh, xc tin hot ng h hp ca cy, khin oxy d lt qua lp v vo qu hn, v qu cng chn nhanh nhanh hn. Chnh v vy, khi xp my qu ln hoc vi qu hng chn vo mt r hng xanh th c th tit kim c thi gian gim.
Vi b co rt c ngun gc t cc loi si t nhin, c bit l bng, len v lanh. Si ca chng l nhng chui polymer di hoc s kt hp ca cc phn t khng l. trng thi t nhin, cc chui ny c cun li hoc xp np. Khi chun b dt vi, bc u tin ngi ta thng ko thng si vi ra. Tuy vy, cc si vi lun tm cch tr li trng thi t nhin. Song, khi chuyn t trng thi ny sang trng thi kia i hi phi vt qua mt ro chn nng lng. Nhit cao trong my git s cung cp cho si vi nng lng cho php chng bin i trng thi, khin cc chui polimer di cun ngc tr li. Si tng hp rt t b co rt v polymer ca chng c th c thit k theo mun ca nhng ngi sn xut v chng trng thi dui thng.
B mt ca knh i mu
Khng cn kh kh thm mt cp knh rm khi ra tri nng, ch cn bng mt chic knh c kh nng bin mu, mi vic vi bn s d dng hn nhiu. Nguyn do cc mt knh c ch to t loi thy tinh c c im c th thay i mu. Trong khi ch to loi thu tinh ny, ngi ta thm vo nhin liu natri cabonat, canxi cacbonat v siclic oxit mt mui bc clorua lm thnh phn cm quang, mt lng nh ng lm cht tng nhy, sau em nung chy. Ht clorua khi gp nh sng b phn gii thnh bc kim loi dng ht rt b, lm c mt knh b sm mu, trong sut ca mt knh thay i tng i nhiu. Nhng ti sao knh i mu li tr thnh bnh thng? Cng l khu ch to mt knh. Ngi ta cho thm vo vt liu to mt knh mt cht keo lm sng, c tc dng khi khng c nh sng Mt tri s khin cho bc v clo tc dng tr li thnh bc clorua, lm cho mu mt knh b m v tr li bnh thng. Loi knh bin mu ny c th lm knh bo v cho cng nhn hn in. Khi eo loi knh ny bo v, trc khi c la hn, ngi cng nhn c th nhn r vt liu hn v ch cn hn. Khi tia la hn bt chy, do nh sng mnh ca tia la hn, knh bo v i mu trnh cho mt b tia la kch thch. Knh chn gi t, cc ca s ca cc cng trnh ln nu c lm bng knh i mu u c tc dng rt tt trong m bo an ton, khng hi mt v h tr cho iu ha khng kh . Ho m phm gm nhng loi no? Dapan Ha m phm l ch nhng vt dng trong cuc sng hng ngy vi nhng chc nng nh lm sch, lm p da, lm p lng v tc n thng c mi thm, gip da khe v p. Cng vi yu cu khng ngng thay i ca con ngi v cht lng cuc sng, ho m phm tr thnh sn phm cn thit cho cuc sng con ngi, cc loi ha m phm vi th loi ln lt bc vo mi nh.
Thnh phn ch yu ca ho m phm thng bao gm cc nguyn liu dng du m v dng sp (nh du da, du u thu); cc nguyn liu dng bt (nh bt thch cao, bt trng titan) v mt phn dung mi (nh cn, axeton, glyxerin), thm vo l mt s nguyn liu c tc dng b tr gip to hnh ho m phm hoc c mu sc, mi thm c bit. Tc dng ca cc loi ha m phm rt khc nhau, phn ln c th chia thnh cc loi nh phn trng lm sch da mt, kem nh rng lm sch khoang ming ; kem dng da, kem chng n, bo v da v lng tc, nc hoa, son mi, thuc nhum tc, bt k mi lm p, phn trng ty tn nhang, nc xc tc gi v sinh. Ha m phm c th lm sch cc vt cu bn trn da, trong lng v tc, ci thin tnh trng dinh dng cho da, gim bt cc vt nhn, gi tui thanh xun, gip da v lng tc gi c mm mi mt m, khng s n mn ca mi trng khc lit. Nhng mt s ho m phm cng c tc dng tiu cc mc khc nhau nh nu thng dng kem p mt s kch thch cc t bo phn bo nhanh khin da d b lo ha ; trong mt s loi thuc nhum tc hoc t hoc nhiu u cha cc hp cht ha hc hu c dng anilin d lm da b nga hoc d ng; thng xuyn dng phn thm s hp thu cht nhn v nc, dng lu s lm cho cc vt nhn su hn. V vy trc khi s dng ha m phm cn phi hiu bit cc chc nng chnh ca chng. Ngoi tc dng lm p ra, ha m phm bo v sc khe cn cn c tc dng bo v sc khe. V d trong phn trng bo v tay c thm lng va lng trng trng c tnh n hi gy phi, c th gip cc t bo lp cutin biu b tay c sp xp theo mt trt t, c hiu qu lm mm lp cutin, gip hai tay c bo v v mn mng, mt v d khc l trong ha m phm SOD c thm loi men hot tnh, n c th kh cc cht oxit do c th ngi bi tit ra ngn cho da khi b thoi ha. M phm bo v da c th khi phc tnh n hi ca da, ci thin dinh dng cho cc t bo lp su cng ca da. V d trong m phm c thm vo cht prtin cc loi c di bin su c kh nng tch tr cc phn t nc rt ln, n c th thc y kh nng ti sinh cc si lp di cng ca da, tng tnh n hi v kh nng gi m cho da. M phm bo v tc thng lm cho tc gi c v ngoi khe mnh v t nhin, tc sng bng v khng m v chi d dng. V d trong m phm gi u c thm mt s thuc hot tnh b ngoi , n c th kh rt hiu qu cc vt cu bn v gu trn tc, gip tc bng mt, d chi. c im ch yu ca m phm lm p l c mu sc ti sng v mi thm, c tc dng trang im v lm p dung mo. Nu bi phn thm ln mt s gip da trng rt khe mnh v p, ta ra mi thm d chu m ai cng thch, cn loi nc hoa rc git li c th gi c hng thm lu hoc nng nc hoc thoang thong , v lun mang li n tng tt cho con ngi. Loi m phm c bit c cc tc dng c bit. V d thuc nhum tc c th nhum tc, thuc un tc c th un tc qun, si vut gip tc c th gi c kiu mu nht
nh, phn trng chng tn nhang li c th kh cc vt tn nhang. V vy, ch cn s dng hp l cc loi m phm ty theo tng ngi l c th t c hiu qu lm p rt tt.
Hai qu bng bay ging ht nhau, mt bm bng khng kh thng, mt bm bng kh heli. c mt lc, bng bm kh heli teo li, dm d dn, trong khi qu kia hu nh vn trn cng cho n vi ngy sau. Bng kn nh th , heli thot i u? Heli l loi kh rt nh. Cc phn t ca n c cu to t cc n nguyn t, nn c kch thc rt nh b, ng knh ch bng 0,1 nanomt. Nh thn hnh cc mini ny, heli rt d dng khuych tn qua mng kim loi nh vi hnh theo cc khe hng, l rng, do vy ngi ta thng s dng n kim tra cht lng cc h thng ht bi trong phng th nghim v trong cng nghip, xem chng c b cc khe nt hay khng. Khi bm heli vo bng, kh ny s nhanh chng thot ra ngoi theo cc khe, ng nh xu trn v bng bay, lm bng xp i nhanh chng. Trong khi , phn t nit v oxy (hai kh chnh trong kh quyn) c ng knh ln hn nhiu nguyn t heli, nn chng t b khuych tn qua v bng bay. Mt nguyn nhn khc cng khin hi nhanh chng thot ra l do cu to ca v bng. Bng bay c lm t cht do, l mt tp hp cc si polyme an vo nhau. Cc si ny khng th st cht vi nhau, m cn cha cc l hng, hay cc khe, rnh. V th, ngay p sut thp, heli vn c th khuych tn ra ngoi nh thng. Khi bng c bm cng, cc si polyme gin ra, v bng tr nn mng hn, l rng m rng ra, p lc tng ln y cc phn t kh chui ra ngoi nhanh hn, i qua qung ng ngn hn. l cc l do ti sao khi bng cng, qu trnh xp hi din ra rt nhanh v chm dn khi kch c qu bng bng thu nh li. Bng c th t phng ln? Tuy nhin, bn cng s nhn thy qu bng khng hon ton xt hn. l do ngoi dng kh i ra, cn c dng khi i t bn ngoi i vo cng chui qua cc khe rng ny. Nu qu bng c bm y khi sulphur hexaflourid (c kch thc phn t rt ln, rt kh khuych tn ra ngoi) th chng s khng b xp i. ng thi, khng kh t ngoi li i vo trong qu bng, khin n dn dn tng ln v kch c. Hin nay, ngi ch to ra nhng loi bng bay lm t vt liu khng n hi, khng c l rng v c ph mng gim s thot kh. Mc d vn c hin tng xp hi, nhng chc chn, thi gian cng trn ca bng cho tr em chi n khi chng chn tr ny.
T lu ngi ta bit rng khi b lc hoc quay, cc ht c ln hoc trng lng khc nhau s tch ra ring r (so snh: nng thn, ngi ta thng dng mt sng go, tch thc v go gy ring ra), tuy nhin n nay cc nh khoa hc vn cha c li gii thch tha ng cho hin tng ny. Tin s Heinrich Jaeger, i hc Chicago (M) khi nghin cu s phn b ca cc ht nhng iu kin khc nhau pht hin ra rng, p sut khng kh gia cc ht c tc ng ng k ti s phn tch. Khi p sut cng ln th cc ht to cng d b y ln trn, nhng khi p sut gim th cc ht to v nng li chm xung di. iu kin p sut bnh thng, khi b sng hoc lc, cc ht va chm, dn nn li, khin p sut khng kh gia chng tng ln, y cc ht c th tch ln ln trn. Tip theo, Jaeger cng pht hin ra rng, trong mi trng hp cc ht to thng nm trung tm ca mt ch khng bao gi nm ra. Nh vy, kt hp c hai trng hp, Jaeger suy ra rng, trong mt gi lc, cc ht to nht thng nm pha trn v trung tm ca gi. iu ny cng hon ton ph hp vi thc t. Pht hin ca Jaeger s c ng dng trong cng nghip, bi vic tch cc tp ht ra khi hn hp rt quan trng. V d trong xy dng, ngi ta cn tch cc mu g, t bn ra khi si, ct. Cn trong nng nghip, ngi ta lun cn tch go ra khi thc v cc tp ht khc.
Nc tuyt va tan chy thnh tng git, tng git xung ra mi gianh. Nhng bn di ra mi gianh, nhit thp hn s khng v git nc (do cn b bc hi na) nn ng bng li. Tip tc git nc tuyt th hai chy n cng ng li c th tip tc mi, dn dn hnh thnh mt mm bng nho nh. Ri mt ln khc, thi tit cng tng t nh th, v nhng mm bng ny c di thm ra, cui cng tr thnh nhng ct bng ging nh nhng thch nh vi trong cc hang ng vy. Ni chung trn cc cn nh khng c si m, cc ct bng cng hnh thnh tng t nh trn
Dng bng ly la nh th no ?
Gi s bn b lc ln mt bng o v qun mang theo dim hoc bt la. Xung quanh ch c bng tuyt v nhng cnh ci kh. Lc y, c th bn s phi dng bng ly la. Th nhng bng l nc ho c nhit rt thp, lm sao c th sinh la c? y bn phi s dng mt nguyn l trong quang hc, l knh li hi t nh sng. Ngi ta c th p bng thnh nhng chic knh li ln, trong sut, ri t nghing hng nh nng Mt tri. Khi nh sng i qua chic knh bng ny, n s khng hm nng bng, m nng lng c t li thnh mt im nh. Nu chic knh bng rng 1 mt v dy khong 30 centimt, th nng lng nh sng Mt tri m n hi t c th ln t chy mt m ci kh. Nh vn vin tng Jule Verne da trn nguyn l ny vit ra cun truyn phiu liu Cuc du lch ca vin thuyn trng Hatterat m trong , cc nhn vt trong truyn dng thy knh bng ly la nhit - 48 C!
Nh vy, ung nc nh th no l thch hp? Khi un nc, khi nc trong m un bt u si, nh vy nhit nc trong m t ti 100 C, cc loi vi khun trong nc b tiu dit. Nu nh mi clo trong nc my hi nng c th un thm 1 - 2 pht na. Nc c un theo cch nh vy dng pha tr hay nu cm c th coi l thch hp.
Chng ta bit nc sui c th nh cao hn ming cc m khng trn ra ngoi l v sc cng b mt ko cht cc phn t trn mt cht lng li. Sc cng b mt ca cc loi cht lng khng ging nhau: ca du nh hn ca nc. Khi du ri vo mt nc, nc co li ht mc nn ko du dn ra thnh mt mng mng ni bn trn. Hn na, t trng du li nh hn nc rt nhiu, nn d c dng sc khuy th no, th mng du vn ni ln trn mt nc v khng ho tan c. Nhng ch chim thng xuyn phi nho ngp xung nc bt c cng da vo c tnh ca du bo v mnh. B lng v trn c th chng thng xuyn c trng mt lp du m c bit tit ra t cc l chn lng. Nu khng c lp du bo v, lng v s b t v kh chim s cht chm ngay. C th thy vo lc tri ma, nhng con vt hng hi chy i chy li m lng khng h b t, cn cc ch g do trn lng khng c lp du che ph, nn b nc ma thm t v tr thnh g r.
Bn c th ngh rng vic y qu l tr tr con! y ch, mc d mng l th nhng v ca mt qu trng thng thng cng khng phi l qu mnh d. Mun bp v bng cch p hai u nhn ca n vo lng bn tay, bn phi vn cng tng i y. Chnh hnh dng li ca v trng khin cho n vng bn mt cch l thng nh th. Nguyn nhn ca hin tng cng ging nh tnh vng bn ca cc loi ca cun hnh vm di y: (hnh v) Trong hnh l mt ci ca s bng xy cun nh th. Sc nng S (tc l trng lng ca cc phn nm bn trn ca bc tng) t ln vin hnh ci nm chn gia vm cun s xung di mt lc, biu din bng mi tn A trn hnh v. Nhng hnh dng ci nm ca vin lm cho n khng th tt xung di c m ch c th ln nhng vin bn cnh m thi. y lc A c th phn tch thnh hai lc B v C, theo quy tc hnh bnh hnh. Cc lc ny cn bng vi sc cn ca cc vin nm dnh st nhau, ri n lt chng mi vin li chu s nn cht ca cc vin xung quanh. Nh vy lc t bn ngoi ln ci ca xy cun s khng th lm ca b hng c. Th nhng, lc tc dng t bn trong ra li c th lm ci ca ny tng i d dng. L do cng d hiu: hnh dng ci nm ca cc vin ch gi khng cho chng tt xung, ch chng h ngn chng i ln cht no. V qu trng chng qua cng l mt ci vm ca ni trn, ch c iu n c cu to bi mt lp lin nhau. Khi c sc p t bn ngoi vo th n khng d b v tan ra nh ta tng. C th t mt chic gh kh nng da chn ln 4 qu trng sng m chng vn khng b v. By gi chc bn hiu ti sao thn g m cng kh nng, m khi xo ln khng lm v trng, trong khi ch g con yu t lc n ra li c th dng m ph tung d dng lp v bao bc bn ngoi. Tnh bn vng k l ca cc loi bng n in - nhng th thot nhn nh rt mnh d v gin cng c ct ngha nh tnh bn vng ca nhng v trng. S bn vng ca chng cn lm ta ngc nhin hn na, nu bn nh rng c loi bng n bn trong l khong chn khng tuyt i, khng mt t g c th chng li p sut ca khng kh bn ngoi. Th m ln ca p sut khng kh trn mt bng n in li chng phi l nh: Mt bng n c ng knh 10 cm phi chu mt lc trn 700 N (bng trng lng ca mt ngi) p vo t mi pha. Bng n chn khng cn cao th hn, n c th chu c mt p sut ln hn p sut trn 2,5 ln.
Ti sao sn nh m hi?
t mt ng nc ngoi khng kh, bn s thy thnh cc lm tm nc. Chng nh nc r ra ngoi? Khng phi, y ch l mt hin tng vt l n gin m chng ta c th vn dng gii thch v sao sn nh thng m t trong thi tit nm.
Khi ta cc nc ngoi khng kh, nhit trn thnh cc thp hn nhiu nhit mi trng. Do , hi nc trong khng kh s ngng t li, ng thnh git trn . min Bc nc ta, vo ma xun, sn nhng ngoi nh xy st t thng b m t, dnh dp rt kh chu. Dn gian gi l hin tng nm. C ch ca n cng tng t nh hin tng cc nc ni trn. Ngha l sn nh m t do c 2 iu kin: 1. Khng kh c nhiu hi nc 2. Nhit sn nh thp hn nhit khng kh. Sn nh khng c kh nng ht m, li dn nhit km. Th nn n s lm cho lp khng kh cha hi nc st b mt b lnh i, ti im sng (nhit m to hi nc ngng t thnh sng), ng li thnh git, lm tm trn sn. Tuy nhin, hin tng m hi thng ch xy ra nhng ngi nh xy st t (tng mt, mt tng). Cn nhng ngi nh trn cao (tng hai, tng ba), sn li khng b m. l do khng kh ti nhng ni t hi nc hn. Chng ta c th trnh hin tng ny vi mt nguyn tc chung l tng nhit ca sn nh ln sao cho tng ng vi nhit ca mi trng. Cc bn c th tham kho kin ca cc kin trc s v cch thit k sn nh, chn loi gch ht m, xy nh cao ln v cch ly vi mt t
v mng v b y sang phi ri li sang tri, v th m u trng ny phnh to, sau khi v hnh thnh xong th c c nh li. Ngc li, u kia ca qu trng hng xung on di ca ng dn, do va i n va chn vo ng dn trng, lm cho ng ny m rng trng d di chuyn xung t cung. Lc dn p ca ng dn vo qu trng lm cho u nh hnh thnh ri nh hnh dn. Khi trng vo n t cung, u nh hng v pha ui g, cn u to th hng ngc li.
Than ch rt mm, ch cn gch nh trn giy da li vt mu en xm trn ri, rut bt ch dng than ch ch to ra. Kim cng l nh v ch v cng trong s cc khong vt: nhn vin bn hng trong ca hng knh dng dao nm kim cng ct knh, khng c vt no m khng rc theo dao c. Trn mi khoan ca my khoan thm d qung c nm kim cng, iu ny c th tng nhanh tc khoan xung t ca n; dao kim cng cn c th dng gia cng cc kim loi cng rn khc na. Than ch v kim cng u l thnh vin ca gia tc cacbon, ti sao cng ca n li khc xa nhau nh vy? Th ra, nguyn t cacbon trong phn t than ch xp theo dng tng, lin kt gia cc tng nguyn t l rt nh, cng ging nh mt b t l kh xp li vy, chng rt d b trt v tung ra. Cn nguyn t cacbon ca kim cng li l kt cu hnh khi c xp gn gng, mi nguyn t cacbon u lin kt trc tip v cht ch vi nguyn t cacbon khc, to thnh mt th kt tinh cht ch, do n rt cng. Sn lng ca kim cng thin nhin l rt nh, thng n c nhng vng su ca Tri t. Ch c nhit rt cao v p lc ln th cacbon trong l luyn di t mi c kh nng thng qua qu trnh kt tinh thin nhin hnh thnh kim cng qu gi. Do sn lng kim cng thin nhin t, gi li t cho nn, mi ngi thng li dng nhit cao v p sut cao ch to kim cng. Nhng tnh ton chng minh rng: Th n nh p lc bnh thng ca cacbon l than ch, cn kim cng th phi nhit cao 2000 C v p sut cao 5.065 x 106 Apmtphe mi t c trng thi n nh. Trong my nm gn y, con ngi bin than ch thnh kim cng trong nhng iu kin tng t.
chm xung v nc nng hn di s ln thay th, c nh vy cho n khi ton b nc trong ni s lnh ht mi thi (khi , nc nguyn cht khng lnh xung n 0 m ch lnh n 4 C, nhit ny nc c t khi ln nht). Mt khc, khng kh lnh xung quanh cc nc cng s i xung v bao vy ly ni nc.
Mc dng in tin giy c mt s c im t tnh nht nh, v th chng c th c cm nhn bng u t trong my i tin. Mt my tnh c th nhn ra du xc nhn in t ca nhng du vt c th trn t tin v s chp nhn hoc t chi t tin . Trong cm ng quang hc, nh sng c truyn qua hay b phn hi tr li t mt t tin. Mt s loi mc hp th nh sng v mt s loi khc th phn hi. My tnh c th phn tch cc khun mu ny v quyt nh xem c th chp nhn t tin c khng. Trong c hai trng hp, vic qut tin ch din ra trong khong mt giy.
c tn pin t. Vi nm gn y, nhng loi pin dng hai ln mi c tnh nng cao, tui th cao khng ngng c pht minh ra, v d nh hin nay, trong cuc sng thng ngy chng ta hay dng pin niken cadini. u im ch yu ca pin niken cadini l s ln ti s dng nhiu. S ln np cha in t n 2000 ~ 4000 ln, do vy thi gian s dng c th c 15 nm. Loi pin niken cadini nh, ng kn c dng rng ri cc loi thit b in t xch tay tin li. Ngy nay, pin niken cadini cn c th kt hp vi nng lng pin Mt tri, lm ngun in lu di cho cc v tinh lin lc. Tui th ca pin ti s dng c tng ln rt nhiu. Vy th c cn loi pin no c tui th ln hn khng? Thm ch l loi pin dng mi khng ht? Cc nh khoa hc li dng nhng nguyn l v k thut mi m ca in t, ho hc, sinh vt hc, la chn s dng cc loi cc in sinh vt nh in cc enzim, in cc vi khun lm ra cc loi pin c tui th cao. ti nghin cu ny c nhng thnh qu bc u. Nguyn l ca loi pin c tui th cao ny l hin tng phng in ca sinh vt. Bi v bn thn cc t bo l mt pin nhin liu c nh ri. Nhng phn ng ho hc pht sinh xung quanh mng t bo s sinh ra in p. Dch mng ni c ng glucoza, lm nhin liu cho cc m, dch mang ngoi ly oxy lm cht ho hc ca cc dng. Sau da vo phn ln cc axit amin ni lin gia hai cc. Do vy, ch cn khng ngng b sung cc cht dinh dng, ng gluco th dng in khng ngng sinh ra. Ngoi ra nh pin nng lng Mt tri, chng s khng ngng sinh ra dng in v c th s dng. Cng vi s pht trin nhy vt ca khoa hc k thut, cc loi pin mi s ngy cng nhiu, tui th ca chng s cng ngy cng cao, phc v cho nhu cu ca con ngi.
ngay. Cho nn, y ch c th ni n chuyn ng vnh cu ch khng c ng c vnh cu. Cn khi c ma st th my lin hp hon ton khng chuyn ng c. iu k l l, nhng ngi b li cun vo ngh li khng ngh ti vic thc hin ngh theo mt cch n gin hn: ni hai rng rc no vi nhau bng dy cua roa ri quay mt rng rc. Da theo logic ca vic ni cc my mc va ni trn, chng ta cng cn hy vng rng rng rc th nht lm quay rng rc th hai, ri ci th hai s li lm quay ci th nht. Cng c th dng mt rng rc thi: khi ta quay n th phn bn phi s lm quay phn bn tri ca n, ri s chuyn ng ca phn bn tri s duy tr chuyn ng ca phn bn phi S v ngha trong hai trng hp sau ny qu r rt, nn chng ai thch nhng n tng t nh th na. Xt cho cng, c ba ng c vnh cu trn u xut pht t cng mt ngh sai lm.
Vi ngi khng c kinh nghim i bin hoc khng hc vt l th vic thuyn bum c th bi ngc gi tht kh tng tng. Thc ra, thuyn khng th i ngc hng gi hon ton, nhng chch mt gc nh th c th. Mun hiu vn , chng ta hy tm hiu lc gi tc dng ln bum nh th no? Nhiu ngi ngh rng, cnh bum c y theo chiu gi thi, nhng thc t khng phi vy: D gi c thi theo hng no th n cng ch y bum theo phng thng gc vi mt phng ca bum m thi! (hnh 1) Trong hnh 1, ng thng AB biu din cnh bum. R l lc y ca gi tc dng vo cnh bum. Ta phn tch lc R thnh hai phn, gm lc Q vung gc vi cnh bum v lc P hng dc theo n. V s ma st ca gi vi cnh bum l khng ng k, nn lc P ch trt qua ch khng tc dng g ti bum. Ch c lc Q y cnh bum theo hng vung gc vi mt bum. Nu hiu c vn trn, bn cng c th hiu ti sao thuyn c bum c th i ngc mt gc nhn vi chiu gi. (hnh 2) Gi s on thng KK biu din chiu di ca thuyn. ng thng AB biu din cnh bum. Ngi ta hng cnh bum sao cho mt phng ca n chia i gc gia phng ca lng thuyn v phng ca gi. By gi bn hy theo di biu phn tch lc hnh 2, trong Q l p lc ca gi tc dng ln cnh bum. Nh phn tch hnh 1, lc Q phi vung gc vi cnh bum. Lc Q li c th c chia thnh hai lc: lc S dc theo mi thuyn v lc R vung gc vi chiu di thuyn. V chuyn ng ca thuyn theo hng R b nc cn li rt mnh (thuyn bum thng c lng rt su), nn lc R hon ton b lc cn ca nc cn bng. Do , ch c S l lc hng ti pha trc, gip thuyn c th chuyn ng ngc mt gc nh vi chiu gi. (hnh 3) Thc t (hnh 3), a thuyn t im A n im B, ngc chiu gi, ngi ta phi hng thuyn bum i theo ng zic zac.
Cng vi s pht trin ca thi i v nhu cu cao hn ca con ngi, trong tng lai xe p s c nhng bin i g? Gim trng lng v tng bn c th l k vng ln nht ca con ngi i vi xe p. Nguyn liu si than c cht lng nh, bn cao, kt cu ph tr c thit k theo kt cu hnh t ong c th lm cho trng lng ca c xe c gim nh, do trong tng lai y l nguyn liu tt nht c la chn ch to xe p. M mt s loi hp kim siu nh v kim loi nh do cht lng tt m gi r (nguyn liu si than tng i t) cng c cc nh sn xut thch th. Nu dng nhm ch to ra mt loi xe p kiu mi trng lng ch c 9,1 kg, khi p hoc dt u rt nh nhng. Cht lng lp xe cng l mt mt rt quan trng, sp ti ngi ta s a ra nhng loi lp khc nhau ph hp vi tng iu kin hon cnh khc nhau, v nh dng lp khng c vn trn mt ng nhn bng, tin cho vic i trn ng trn hoc ng c bng tuyt th dng loi lp c inh hoc cao su. Ngoi ra, ngi ta c ch mt loi lp c trnh cho ngi s dng khi phin phc khi b thng sm, ht hi m lp c ch to bng loi nguyn liu mi c cht lng cao nh vy s khng s b inh hoc xuyn thng. Cc nh ch to xe p s cn ci tin nhng bt tin ca bin tc nhiu tng hin nay ca xe p. Truyn ng gia bnh p v bnh ko ca kiu xe mi c th thay i tc v cp. Thm ch ngi ta cn nghin cu ch to loi xe m bnh trc v bnh sau cng lc chuyn ng, lm cho xe khi i trn nhng on ng t trn, ng ct hoc ng bng tuyt vn i mt cch nh nhng m tc khng gim. Bn cnh , loi xe mi ny bnh trc v bnh sau cn lp thm b phn gim sc, lm cho xe mc d i trn mt ng mp m vn rt n nh. Thit k hnh dng ca xe cng l mt hng pht trin quan trng ca xe p trong tng lai. iu ny khng ch l p ng s thch ca ngi tiu dng m quan trng hn l gim n mc ti a lc cn ca khng kh, nng cao tc , m cn lm cho ngi s dng cm thy nh nhng v thoi mi hn khi p xe. Nu c loi xe p c lp thm chn bng cht liu nh c th che c ngi v phn ln xe, c xe s c hnh ging nh git nc rt ph hp cho vic i du lch xa. Cc b phn khc nh lp xe, khung xe, ghi ng, phanh cng s xut hin nhng thay i cho ph hp vi yu cu ca con ngi. C th thy xe p l phng tin giao thng v cng c rn luyn sc kho nh nhng, thun tin, khng nhim s nhn c s qu trng cu nhiu ngi hn.
Mi ngi u bit trng ti ca xe la rt ln. c th chu c p lc ca xe c trng ti ln, mt trn ca ng ray cn c rng v dy nht nh; Cng nh vy, nng cao tnh n nh ca ng ray, mt y ca ng ray cng cn c rng nht nh; Hn na, n khp vi bnh xe, ng ray li phi c cao nht nh. ng ray hnh ch I va p ng y ba yu cu trn, m xt t quan im ca vt liu c hc th ng ray kiu ny c cng cao nht, c th tn dng nguyn liu mt cch hp l. Do vy mt ct ch I c chn l mt ct ng ray tt nht. ng ray hnh ch I c s dng trn ng st trn ng st trn mt trm nm. Ngoi vic thch ng vi s tng trng ti ca u my v nng cao tc ca tu th ngoi vic thit k tng mt ct ca ng ray v ci tin cc chi tit nh ca cc b phn, hnh dng ca ng ray hu nh khng c g thay i. Nhng y cng khng phi l ni hnh dng ca ng ray vnh vin s khng thay i. Cc k s ng st vn ang nghin cu vn ny, hy vng c th tm ra hnh dng ca ng ray hp l hn v kinh t hn.
Hu ht ng st trong mng li ng st ca Trung Quc u s dng khong cch ray tiu chun quc t l 1435 mm. Nhng mt s vng nh bin gii Trung Min, Trung Vit trc y tng tri ng st khong cch ray hp, dng cho tu ho nh ca a phng vn hnh, y l tnh hnh cc b trong thi k lch s c th. Ngoi ra, vng ng Bc ca Trung Quc xy dng mt vi tuyn ng st trong rng su, do chuyn dng vn chuyn g, lc ko dn tng i nh, tu c thit k rng tng i hp, do ph bin s dng ng st ray hp 762 mm.
Do phn t chuyn ng, cc phn t trong khi chuyn ng lun lun chen nhau. Do vy chui cao phn t hnh thnh cao su khng th dng ng thng m phi dng cong, hn na rt nhiu phn t li vng vo nhau, dng nh l mt tp hp si len khng theo quy tc. Khi dng sc ko n, cc phn t cong loi ny c th b ko di ra mt cht. Sau khi lc ko mt i, cc phn t co tr li trng thi cong c. Cng ging nh vt c bn thnh si, khi bn ko n, n lin dui ra, khng ko th n li thu v trng thi c, y cng chnh l nguyn nhn ti sao cao su li giu tnh n hi nh vy. Cao su c tnh n hi rt tt, ngoi vic c th lm cc loi sm lp xe, cn thng dng nguyn liu chng rung, trong cc lnh vc nh xe hi, ng st, tu thuyn v cu ng u dng n n. Trn th gii hin nay c vi nghn chic cu s dng cao su lm m nng trng ti
nm vn ng sng sng m khng sao. C iu, canxi cacbonat mt khi gp mui axit l s lp tc si bt kh v thi ra ccbonic, ch lt sau l b tan ra ngay. Mi ngi thng dng cch ny phn bit vi hoa. hoa thin nhin thng khng phi l Canxi axit cacbon nguyn cht, bn trong c nhiu tp cht. Do tp cht trong khc nhau nn mu sc ca hoa cng cng khc nhau. Chnh v nh vy nn chng loi ca hoa rt nhiu, mu sc a dng, phong ph, v d nh ng Bc hng mu , T u bin mu tm, Hi o (sng bin) mu en xm Ni chung, mu l do bn trong cha Coban, mu xanh l do c cha ng, cn mu en v mu xm l do cha st. hoa mn, u, mu sc ti tn, hoa vn p, l vt liu xy dng rt tt. By gi, rt nhiu ngi cn thch dng hoa trang tr ni tht, v d nh lt nn, lm mt bn, iu khc ngh thut v dng lm trang sc. Cho d l dng nh th no th hoa u t ra v cng sang trng v p .
mch t. Chng c chia thnh nhiu mnh vn nh, mi mnh l mt min. Ngc li, nam chm hnh ch U kiu c c min ln hn rt nhiu, l nhng mu st cng vi min c bao bc bi cc tp cht carbua st. Mt iu tng nh nghch l y l nhng mnh vn nh vi kch thc ti u li c tnh nng n nh hn nhng mnh ln trong cc cht t tnh. Do vy, loi nam chm ch U km bn vng hn nhiu so vi nam chm kiu mi.
n trang tr thng thng gm nhiu bng n nh nhiu mu sc c mc ni tip nhau, nhng trong ch c mt bng ch to bng hai dy kim loi nhit thp th tip xc vi nhau, dng in c ni mch, khi dy kim loi nng ln dng in s b ngt mch lm cho c dy n nhp nhy. Nu mun c nhiu cch nhp nhy, ngi ta c th ni vo trong dy nhiu bng n c hai dy kim loi khc nhau. Nguyn l ny cn c ngi ta p dng trong ch to cc bng n Neon, cc b khng ch in (Rle) trong cc vt dng in nh: l in, bn l in, ni in v.v
Th no l hp kim nha?
Hp kim l mt loi nguyn liu dng ln c ch, n l do cc nguyn t kim loi khc nhau cng thm nhp vo trong cc khe h ca cc nguyn t ca nhau hnh thnh. Sau khi kim loi hp thnh hp kim, c rt nhiu tnh nng u vit hn so vi kim loi thun tu. Do vy, nguyn nhin liu kim loi trong ng dng thc t a s l hp kim. Th nhng, nha ti sao li c th hnh thnh hp kim c? Ci gi l hp kim nha, li khng phi l ch s kt hp nha vi kim loi, m l trn ln hai loi nha tr ln li vi nhau. V d, vo nm 60 ca th k 20, c mt loi nha gi l PPO, c cng nht nh, nhng phi tng ti 210 C mi c th tin hnh gia cng thnh hnh, v polystiren c th gia cng thnh hnh 100 C nhng sn phm li c nhc im l d v. Do vy, nhn vin k thut trn 2 loi nha ny vi nhau thnh hp kim. Kt qu, loi hp kim ny khng ch nng cao kh nng chng va p, khng b nt, m cn c th gia cng thnh hnh nhit 140 C. Vi nm gn y, hp kim nha tr thnh mt loi sn phm nha tnh nng cao mi xut hin trong loi nha cng trnh, ngy cng c ngi ta coi trng. V d nh nha ABS, n l do Striren, benzen etylen, ibutien theo mt t l nht nh to thnh, sau khi ba hp li thnh mt, n c c tnh ca 3 loi thnh phn, tc l va c tnh quang bng ca striren, gia cng thnh hnh tt, li c tnh rn ca benzen etylen, chu c tnh n mn ho hc, chu c tnh du v tnh gia cng my mc tt, cn c tnh do nh cao su v tnh va p ca ibutien. Do vy, nha ABS c s dng rng ri lm in gia dng, my mc quang hc, dng gia nh v vt liu kin trc Gn y, khng t sn phm hp kim nha khng ngng c bc t ph trong rt nhiu tnh nng.
Ghi nh l kh nng c bit ca i no ng vt. Nhng c hp kim bit nh khng thua g ng vt. iu ny mi nghe c v kh tin, nhng li l s tht. Nm 1961, ti mt vin nghin cu M, mt nghin cu vin cn hp kim niken titan b cong queo. Anh bn tm cch ko thng tng si ri tin hnh lm th nghim. C mt ln khi tng nhit ca si dy ko cng ln 40 , nghin cu vin ny thy mt hin tng l: Si dy khi phc nguyn dng cong queo lc u. Th l th no? Ngi ta bn ly nhiu si hp kim ko thng, em gia nhit v thy chng u khi phc li dng cong ban u. Dng nh cc dy hp kim c kh nng nh nh no ngi vy. nhit cao, chng vn nh c c dng cong vn c lc ban u. Ti sao hp kim ny li c kh nng nh? iu lin quan n cu trc tinh th ca hp kim. Ni chung cc iu kin khc nhau, cc tinh th c cu trc v tnh n nh khc nhau. nhit tng i thp, cu trc cc tinh th ca hp kim khng n nh. Khi nhit tng qu mt mc xc nh. Khi nhit tng qu mt mc xc nh no , cu trc tinh th s bin thnh dng n nh. Nhit ny c gi l nhit chuyn bin cu trc. l l do ti sao cc si hp kim nike titan li ly li dng cong ban u khi tng nhit . ng dng pht hin Loi hp kim ny c em vo phc v cho mc ch thm khng. thu thp cc t liu v Mt trng, cn phi phn hi cc t liu t Mt trng v Tri t, mun vy, phi t trn b mt Ch Hng mt antenma c kch thc khng l. Nhng lm sao a antenma ln nh th ln Mt trng? Trc ht, cc nh khoa hc s ch to mt ci mt antenma ln lm bng hp kim niken titan nhit trn 40 C. Sau , gp ci ny li thnh mt th tch rt b c th cho vo trong tu v tr. Khi antenma ln ti Mt trng, bao ng antenma m ra, cc si hp kim s nhn c nng lng Mt tri. Do trn Mt trng, khng kh rt long, nn nh sng Mt tri khng b tn x v hu nh ton b nng lng nh sng s chiu vo antenma, lm nhit ca antenma ln cao qu 40 C, t n nhit c tc dng lm hp kim phc hi tr nh v s c cu trc n nh. Nh , antenma c m ra, ly li dng c v c th lm nhim v chuyn cc thng tin v Tri t, phc v yu cu nghin cu.
kh, b mt p kia ca n s t ngt mt i bng, trong nc, n phn ng vi nc gii phng kh hydro, n cn c th chy ging nh thuc n. Liti khng chu c tc dng ca khng kh, li khng chu c tc dng ca nc th n cn c tc dng g? Cho nn, ngi xa lun cho rng n chng c tc dng g c, nhng nh pht minh ni ting Edison li khng b qua n. ng dng hp cht ho hc oxyt ca Liti dng vo dung dch in gii ca pin, acquy lm cho tnh nng ca pin c nng cao ln rt nhiu. Loi pin ny tr thnh dng khng th thiu c trong tu ngm trong chin tranh th gii th nht. Ngy nay, pin Liti c ng dng rng ri vo trong cc lnh vc nh: My tr tim, in thoi di ng Liti c vi nguyn t ng v, tnh cht ho hc ca Liti 6 v Liti 7 gn ging nhau, nhng cng dng li hon ton khc nhau. Liti 6 dng trong ngnh k thut cng nghip mi nhn, cn Liti 7 li dng trong cc ngnh sn xut cng nng nghip thng thng. Ngi n nguyn t trong bom hydro hoc bom nguyn t phi bc mt lp Liti 6 dy khng ch qu trnh phn ng. My mc khi vn hnh phi thng xuyn cho thm du bi trn, mt mt c th duy tr s linh hot trong vn chuyn ca my mc, mt khc c th lm gim s mi mn v hao tn ca cc linh kin my. Nhng cc loi du bi trn thng thng nhit cao, nhit thp hoc khi b ngm nc u s b nh hng. Nu s dng nguyn liu bi trn do Liti 7 to nn th c th chu c nhng nh hng bn ngoi m cc loi du bi trn thng thng khng chu c. Trong cuc sng, lp men sng bng trn bt, lp men trn gm s sng bng nh thu tinh. Trong nhng nguyn liu ca chng u cho cha Liti, v Liti c th lm gim nng chy ca men, rt ngn thi gian nung, hn na cn lm cho b mt vt c trn bng v u. Ngoi ra trong mn hnh ca tivi cng c Liti. Trong nng nghip, Liti nng cao kh nng khng bnh ca mt s loi thc vt, v d la mch d b mc bnh m l nht, c chua d b thi, nu kp thi dng mui Liti lm phn bn th c th ngn khng cho thc vt mc nhng bnh ny.
i bng trng lng ca khng kh m vt th chim ch, hay bng trng lng khng kh c cng th tch vi n. Mun tnh trng lng thc ca g v thp th phi cng thm phn trng lng mt i . Trong bi ton ny, trng lng thc ca g phi bng 1 tn cng thm trng lng khng kh c th tch bng th tch tn g v trng lng thc ca thp bng 1 tn cng thm trng lng khng kh c th tch bng th tch tn thp . 1 tn thp c th tch vo khong 1/8 mt khi, 1 tn g vo khong 2 mt khi. nhit bnh thng (20 C), trng lng khng kh m chng chon ch chnh lch nhau gn 2,3 kg. V th trng lng thc ca mt tn g nng hn trng lng thc ca 1 tn thp vo khong 2,3 kg.
Mt mt di bao nhiu?
Mt mt bng nm vin gch lt sn Mt em nh cng c th d dng thc hin php tnh hin nhin ny. Cn bn, c th bn s ngc nhin m tr li rng 1 mt th bng 1 mt ch sao?. Nhng vn cha phi l li gii p chnh xc! Khi nghin cu bn cht ca nh sng, cc nh vt l pht hin c rng nh sng l mt dng chuyn ng sng. nh sng c mu sc khc nhau th bc sng cng khc nhau, hn na bc sng l cc k n nh. Dng bc sng lm chun di c nhng u vit khng g snh ni. V vy ti Hi ngh Cn o Quc t kho 11 thng 10 nm 1960, ngi ta chnh thc quy nh di tiu chun ca mt mt bng 1.650.763,73 ln bc sng ca sng mu da cam do Kripton 86 pht ra trong mi trng chn khng. n v mt qua cc thi k Thi c i cc nc u c n v di ring ca mnh m cc triu i th li thng thay i. Nhng ci thc thay i nhiu gy khng t kh khn cho vic ch to my mc chnh xc. Sau cuc cch mng cng ngh th k XVIII, khoa hc k thut pht trin nhanh chng buc cc nh khoa hc phi tm bng c mt tiu chun di thng nht quc t, c th duy tr c trong mt thi gian di khng thay i. Cc nh khoa hc thi cho rng ln ca Tri t l khng thay i. Nm 1970, gii khoa hc Php o ng kinh tuyn t xch o ca Tri t, nu ra chun di l mt phn mi triu on ng kinh tuyn t xch o qua Paris n Bc Cc v gi l 1 mt. Cn c vo di ngi ta dng platin ch to ra chic thc di 1 mt chun u tin. Nm 1889, Hi ngh Cn o Quc t chnh thc thng qua chun gc quc t ca mt. l thanh hp kim platin iridi tit din hnh ch X, c di bng mt phn bn mi triu ng kinh tuyn ca Tri t. Bn gc ny c ct gi ti Vin Cn o Quc t Paris. Cc bn sao mt tiu chun do cc nc lm li phi c nh k a n Paris i chiu thc mt tiu chun.
Cha hon ho S dng mt thi gian, cc nh khoa hc li nhn thy chic thc mt Paris vn cn nhiu nhc im: Th nht, n khng c nh. gi c chnh xc sut nm phi n trong phng c nhit khng i, khng cho nh sng Mt tri trc tip chiu vo. Nu p sut bn ngoi thay i 1013 bar th n c th co gin 2 phn vn milimet. Th hai, hp kim platin iridi cng khng trnh khi hin tng nng gin, lnh co. Do vy, thc khng p ng c vic o lng rt nhiu chi tit i hi chnh xc cao nh hin nay. Chng hn linh kin ca my dn ng tu v tr, nu ch sai mt milimet cng lm cho hnh trnh sai ngn dm. Cui cng, thc d ch to bng kim loi nhng dn dn cng khng trnh khi b n mn, h hng. Nu chun gc quc t b h hng th khng th ch to bng kim loi nhng dn dn cng khng trnh khi b n mn, h hng. Nu chun gc quc t b h hng th khng th ch to c nhng thc khc hon ton ging nh c. Do vy, cc nh khoa hc chuyn sang mt dng n v c th bt bin hn. l bc sng nh sng. V sao phi c n v di cht ch v thng nht nh vy? Xin ly mt v d, trong nh my, mt chic my phc tp c khng di my ngn chi tit, mun em hng ngn chi tit lp thnh mt chic my n hot ng bnh thng th khi ch to v kim nghim phi s dng cc dng c o m bo chnh xc ca cc chi tit. Nu nh khng c mt n v o di mt cch thng nht, th khng c cch g hon thnh c cng vic . Tin b ca khoa hc khng bao gi c gii hn, vic nng cao chnh xc ca n v o di s cn tip tc.
li nh vic bc chn ln pha trc). Cn khi ng v ng sau, do khng c chuyn ng cu nguy nh vy ca chn, nn nguy him hn nhiu. Mt khc, cn mt iu quan trng na l, d b ng th ng v ng trc, nh c tay chng, cng nguy him hn ng v ng sau. Tm li, nhy ra khi xe v ng trc t nguy him hn l do cu to c th chng ta ch khng phi l do qun tnh. R rng l i vi nhng vt v tri th quy lut khng p dng c: Mt ci chai nm ra khi xe v ng trc d b v hn khi nm v pha sau. V vy, nu phi nhy khi toa xe th phi nhy v pha trc. Nu c kinh nghim v bnh tnh hn, bn hy nhy li: Nhy v pha sau nhng vn quay mt v pha trc.
cu cng pht hin ra rng, cn s t chu nh hng ca php sai lch ny l do c s khc bit c cu bn trong.
Nc rt t bn tm chy nh th no?
pha trn ng xch o, nc rt t bn tm xoay trn theo chiu ngc chiu kim ng h. Cn di ng xch o, n rt theo chiu ngc li. V mt l thuyt, nc rt ra t bn tm b nh hng ca lc Coriolis, lc qun tnh gy ra bi s quay ca Tri t. N c th c khuynh hng i thng xung di. pha Bc hay Nam ca ng xch o, nc c xu hng i theo hng a thch ca mnh, tr khi b ri lon do c s can thip bn ngoi, v d nh khuy bng mng tay, hay thm ch do nhng c tnh ring bit ca h thng ng nc. Trong mt ci bn tm nh, s can thip s thng th. Tuy vy, chnh xc ngay trn ng xch o, s khng c cm gic v s quay c a thch. N c nhiu kh nng chy thng xung nhiu hn v trn thc t b ngn khng cho chy vng quanh.
C hai loi: dim ma st v dim an ton. Dim ma st do nh ho hc ngi Anh, John Walker, sng ch nm 1827. u que bi mt hn hp gm lu hunh, pht pho trng, oxit ch, oxit mng gan. nhm la bng loi dim ny, bn c th nh que dim vo bt k mt b mt th rp no ( to ma st), nh gch, giy ct, thm ch c ria mp. Nhn vt g lang thang Scl trong phim hi ca Charlie Chaplin qut dim vo c ng qun. Ma st sinh ra nhit, 40 C th que dim bt la. Hn ch ln ca loi dim ny l pht pho trng rt c, ngoi ra c h va chm l que dim pht ho, lm phen gy ho hon Dim an ton do mt ngi Thu in tn l Johan Lundstrom pht minh ra nm 1855, khc phc c hn ch trn. Pht pho trng em un trong chn khng n 300 C, tr thnh pht pho , khng chy do ma st, nhng trn vi potassium chlorate th thnh cht d chy n. Ngi sn xut tch ring hai thnh phn ny, mt nm trn u dim, mt nm trn v hp i km. Khi dng, bn phi qut que dim vo v th mi c la, an ton hn. C th ni, nh s ra i ca ngnh ho nhit, vic to ra la d dng hn rt nhiu.
t c th chuyn ng m khng gp bt k cn tr no. Cht siu dn u tin Kamerling tm c l thu ngn 4 K (- 269 C). Tuy nhin, phi n nm 1986, vt liu siu dn mi khng nh c v tr ca n trong cng nghip khi ngi ta tm ra vt liu siu dn nng trn 30 K, trong c hp kim ca oxit ng v barium (77 K), hp kim ca oxit nhm (125 K) St l vt liu siu dn nhit thp nht (-271 C). Gn y ngi ta mi chng minh c rng kh nng siu dn ca cc tinh th carbon C70, tuy nhin ch nhit -266 C. Trc , mt ng v khc ca carbon l C60 c th siu dn nhit -233 C.
Mu gi lm t g?
Cho n nay, vn c nhiu ngi cho rng, khi cn quay nhng cnh c mu, ngi ta thng dng mu b, thm ch l tit ln thay th. Nhng trn thc t, vic s dng mu ca nhng loi ng vt ny khng ph hp bi nhiu nguyn nhn Th nht, d l mu b hay mu ln u rt d ng nn khng th s dng thun tin trong sut qu trnh quay, nht l vi nhng cnh i khi phi quay i quay li nhiu ln mi t. Th hai, mu ca nhng loi mu ny khng phi thm nh mu ngi m c gam mu nu nn nhng khn gi tinh d nhn ra. Th ba, ring mu b rt kh bo qun c lu v hay c mi kh chu. Do vy, c c mt ngun mu di do, cc chuyn gia k xo thng ch ra mu gi. Loi mu gi n gin nht l mt hn hp cht lng c thnh phn chnh l xiro lu. V bn cht, loi xiro ny cha lng v gam mu cha c nh mu tht. V vy, ngi ta thng ho thm vo mt lng nc mu c to thnh bng nhiu cch khc nhau. Nu trong cc cnh quay din vin khng cn ngm hoc phun mu t trong ming ra, ngi ta s dng loi bt mu thng c cc ho s dng v tranh; cn nu din vin phi ngm th khi bt mu s c thay th bng nhng loi mu thc phm. Nhng loi nc mu ny sau c ho u vi xiro lu cho n khi to thnh mt dung dch ng nht. Thng thng khng bao gi cc nh lm phim s dng phm mu ha cht, bi thng l nhng cht c hi v rt kh ty nu li du vt trn da hay qun o. Cn vi nhng cnh quay th hin vt mu ng, lc ny cc chuyn gia s thm vo dung dch mt t c ph ho tan to ra nhng m sm mu th hin mu khi ng ng bao gi cng sm li v c nhng cc vn nh li ti.
ring nh n, theo nh lut Archimede, cht lng mt trng lng (n ng l khng nng cht no, hay ni cch khc, trng lc khng tc dng ln n) v by gi cht lng ly hnh dng t nhin ca n l hnh cu. Du oliu ni trong nc nhng chm trong ru. V th c th ho ly mt hn hp nc v ru nh th no cho du oliu khng chm xung y v cng khng ni ln mt. Dng xilanh bm mt t du oliu vo trong hn hp ny, bn s thy mt s k l: du t li thnh mt git trn ln, treo l lng. Ta hy xuyn qua tm ca khi cu bng mt que g di hoc mt si dy thp di ri quay qua. Khi cu bng du cng quay theo (th nghim s hay hn nu gn vo trc quay mt vnh ba cng nh tm du; c vnh giy ny phi nm gn bn trong khi cu). V nh hng ca s quay, khi cu u tin xp xung, ri sau my giy th c mt vnh ai du tch ra khi khi . Vnh ai ny b phn ra thnh nhiu phn, l nhng git hnh cu tip tc quay trn quanh khi cu trung tm.
p ng yu cu lc s tn. Nhng vt liu c tnh cht trang tr cng trnh ti a dng vt liu bng g, nha. Trong to nh nn xy dng thit b phng chy c hiu qu, v d nh my bo ng bng khi, vi phun nc cha chy, lc c ho hon c th t bo ng, t ng phun nc dp la, phng cc trng hp la lan. Cu thang my m lnh cu ho s dng nht thit phi tch bit vi cu thang v thang my s tn, trong lc dp la hng ca knh cu ho v on ngi s tn ngc nhau, dn n chen chc, nh hng n vic dp la v s tn. Ngoi kh nng phng cht ca bn thn to nh chc tri, nc ngoi c iu k iu phi trc thng cu ho trn khng trung, n va c th dp la trn cao, li va c th cu nhng ngi trn tng thng, b t cho im hn ch ca thang my cha chy. C th thy, sau khi chn dng mt loi cc bin php cu vin v phng b, ho hon to nh chc tri vn c th khng ch v gim thiu tn hi.
a s dng hnh thp nhn, nh to nh Fanmei San Francisco chnh l hnh kim t thp cao v mng, to nh HanKaoke Chicago th khng c hnh chp nhn nh hnh thc bin ho ca n chnh l to nh Seatle tng l to nh cao nht th gii. Sau ny li chn dng t hp 9 ct tr vung cng ln n mt trn th cng t, cui cng to thnh 2 ng vung ln n nh, va trnh c kh khn lc thi cng hnh chp nhn, li cn t c mc ch c li i vi vic chng gi ca hnh chp nhn. Cc cng trnh ngoi vic chn dng cc to hnh chp nhn c li cho vic chng gi cn c th chn dng phng thc kt cu chng gi thch hp. Cng trnh t 20 n 30 tng, dng t hp ca cc v x ngang to thnh kt cu khung tin hnh chng gi. Cng trnh 40 ~ 50 tng thng chn kt cu khung - tng ct. V d ni mt mt ca tm g rng hng gi, rt d b gi thi , nhng sau khi quay 90 , dng mt mng hng gi th n s khng th b na. Cng nguyn l nh vy, gia b tng ct thp hoc ct thp lm mt mt tng t trn xung di, dng mt mng hng gi, th s c th tng cng kh nng chng gi ca c cng trnh. V kt cu th loi tng ny ch yu chu lc ct, cho nn gi l Tng ct lc. To nh chc tri trn 50 tng th thng phi dng kt cu Kiu ng. Kiu ng ging nh mt ci ng y kn, hoc ging nh mt ng khi phng i, n c kh nng chng gi rt u vit. Trn thc t, n chnh l t hp ca bn bc tng ct lc, trong nh cao tng c nhiu thang my ng, kt hp chng li th s tr thnh mt kiu ng chng gi rt tt. Lc cng trnh cao 70 ~ 80 tng thm ch l 100 tng, 1 ng khng , phi lm 2 ng, 1 ci gia gi l ng trung tm, 1 ci pha ngoi. Phng thc ny gi l kt cu ng trong ng. Nu khng dng phng php ny cng c th lin hp nhiu ng li vi nhau, ging nh mt bi tre, gi l B ng. To nh Seatle ni ting cng dng phng thc kt cu ny, kh nng chng gi l rt tt.
Trong tng lai, qut sn cho tng ca cc ngi nh, ngi ta s khng s dng loi sn c ch to t sn phm ca cng nghip ho du m s s dng mt s loi sn kiu mi ch t cht dch ca cy. Tng ngoi ca ngi nh trong tng lai c lm t mt loi vt liu c bit ging nh pin Mt tri, c th chuyn ho nng lng Mt tri thnh nng lng in, nh th c th cung cp in dng trong sinh hot cho ngi nh. Mt s cht do cng trnh cng c dng xy dng nh , loi cht do ny va nh, gi c li r, kh nng chu lc khng h thua km st thp. Cht do cn c th ch to thnh b phn ca ngi nh, ngi ta ch cn ghp cc ming ging nh ming g th c th to thnh mt ngi nh. B tng bnh thng l loi vt liu cng kh b cong, nhng khi xy ra ng t ln, nhng cng trnh kin trc s dng nhng loi b tng khng th b cong ny li d dng b . Nu c th nghin cu c loi b tng c kh nng chng li ng t th s gip cho cc to nh cao tng ng vng c khi xy ra ng t. Sau khi tin hnh nghin cu i vi b tng, ngi ta cn pht hin ra, bnh thng ta thy b tng ging nh cc si kt hp cht ch vi nhau, song di knh hin vi, th phn bn trong ca b tng u u cng l nhng l hng nh hn si tc rt nhiu, iu gii thch ti sao b tng rt d rn v. Cc nh khoa hc nghin cu ra mt cch gii quyt vn cc l hng nh ny. H cho vo trong xi mng t 10% n 15% si Polypropylene, bt thp, bt thu tinh, sau tin hnh trn u, cui cng mi em i thnh b tng. Trong qu trnh ny phi loi b ht s l hng nh trong b tng, ht ht lng kh d tha trong cc l hng nh to ra mi trng chn khng, ng thi cng phi loi b cc bc kh, nh th mi m to ra c loi b tng mi chng c s chn ng ca cc trn ng t. Loi b tng mi ny c tnh nng chng b un cong cao hn 100 ln so vi loi b tng bnh thng, kh nng chu lc ca cc tm b tng c dy l 1,27 cm c ch to t loi b tng ny tng ng vi kh nng chu lc ca mt tm b tng bnh thng c dy 15 cm. Th ra, bn trong b tng sau khi c cho thm si Polypropylene, cc si s ko cc k nt li vi nhau, tc l buc cht. Ngoi ra, 1 m chiu di b tng ny c th ko di thm 1 cm, i vi loi b tng bnh thng th tnh nng chng ko di l iu khng tng. Cng vi s pht trin ca khoa hc k thut, nhng vt liu xy dng trong tng lai s ngy cng nhiu, v ngi nh trong tng lai s lm cho cuc sng ca con ngi ngy cng d chu hn, thun tin hn na.
Th nhng, cc loi vt liu siu dn kim loi sm c s dng nh ch, thic, dng in gii hn v t trng gii hn rt nh. Khi thm dng in mnh, vt liu s mt i tnh siu dn. Cho n nhng nm 30 ca th k XX, cc nh khoa hc pht hin ra, sau khi cho mt nguyn t khc vo kim loi thun khit v hnh thnh hp kim, dng in gii hn v t trng gii hn ca n lin c nng cao. V d nh loi hp kim t ch bitmut c to ra t nm 1930, t trng gii hn ca n t ti 2 tecla. Cc nh khoa hc Lin X c c nhng ng gp to ln i vi vic nghin cu vt liu hp kim siu dn. H t tn cho loi vt liu siu dn c gi tr thc tin ny l th siu dn loi 2, trong bao gm hp kim siu dn, v d nh hp kim niobi ziriconi, hp kim vanadi galium, vt cht ho hc oxyt kim loi nh kt cu A15, cc kim loi him, nh niobi vanadi v techneti Dng loi vt liu siu dn ny cun thnh th t mnh, do khng c in tr nn c u im l tit kim in, khng mt nhit, th tch nh v cng sut ln. Vo u nhng nm 60 ca th k XX, cc nh khoa hc nghin cu ch to thnh cng th t trng siu dn vi s lng t trng t ti 10 tecla, v c s dng rng ri trong my pht in t lu phng bt kh, my gia tc tun hon, cng chn t nguyn t v cc my mc c to thuyn ni t trng. Th nhng, th t siu dn th ch iu kin nhit thp mi c th hot ng c, v nu nh to ra c loi cng ngh phc tp l mi trng nhit thp nh th ny, ngun nguyn liu tiu hao cng rt ln. Do , k thut siu dn ny vn lun trong giai on th nghim, kh ng dng v m rng rng ri c. Nm 1957, l lun BCS gii thch tnh dn in c thit lp. L lun BCS cho rng nguyn nhn sn sinh ra tnh dn in l v trong iu kin nhit thp cc ngn, in t tj do trong th dn c th kt hp thnh i cht ch. Khi cc in t ln s lng ng nh hng hot ng tp th, cch tinh trong th dn kh dng, t hnh thnh dng in lu siu dn khng vt n. L lun BCS cn qu quyt cho rng, nhit sn xut tnh siu dn khng th vt qua 243 C, iu ny ph bng en ln vic nghin cu vt liu siu dn. Nm 1986, hai nh khoa hc Muler v Bainos phng nghin cu Thu S ca cng ty IBM ca M pht hin ra oxit cc kim loi ng bari lantan, c th thc hin tnh siu dn di nhit tng i cao, ph v vng cm ca l lun BCS, t nhen ln ngn la hy vng mi cho vin cnh ng dng ca vt liu siu dn. Hn na, yu cu iu kin thc nghim nghin cu ch to vt liu siu dn rt thp v cng d thc hin, do vy rt nhanh chng dy ln phong tro nghin cu siu dn trn phm vi ton cu. Rt nhiu nh khoa hc ca nhiu quc gia tham gia cnh tranh nng cao nhit gii hn ca vt liu siu dn vt oxy ho, nh khoa hc ngi Hoa quc tch M Chu Kinh V v nh khoa hc Trung Quc Triu Trung Kin thu c nhng thnh cng lm th gii phi kinh ngc trong lnh vc ny. phn bit vi vt liu siu dn nhit thp truyn thng, cc nh khoa hc t cho vt liu siu dn oxyt mt ci tn l vt liu siu dn nhit cao. Hin nay, cc vt liu siu dn nhit cao c to thnh nh oxyt ng barium lantan, oxyt ng, ytri barium, c gia cng thnh dng si v dng mng mng, lm my truyn cm, thit b in t v linh kin my vi sng v ngun.
Vt liu composite l g?
Tnh cht c bn v cn thit ca vt liu m phn ln cc sn phm c kh, ch to my i hi l tnh chu nn, ko, chu n mn v nh. Qua nghin cu, ngi ta tm c phc hp vt liu gm si cc bon chu ko v keo silicat chu nn c th b tr cho nhau, c hai cng nh v khng b n mn ho hc. Trn hai vt liu ny vi nhau theo mt t l nht nh, gia nhit ri p vo khun di p sut cao l ta c c vt liu composite vi hnh dng theo mun, khng cn phi luyn, ti, phay, tin nh vi cc sn phm kim loi khc. Composite rt nh, ch bng 40% so vi nhm nu cng th tch. Nh u im ny, gn y, vt liu composite c s dng thay th kim loi trong cc sn phm ca ngnh c kh, ch to my, ng xung Ngi ta c th ph ln mt composite mt lp nh c nh kim to cm gic ging kim loi.
Tn la nh sng l g?
nng cao tc bay ca tn la trong v tr, cc nh khoa hc khng ngng tm ti ra nhng ngun nng lng mi. Nm 1953, mt nh khoa hc ngi c a ra t tng tn la nh sng. nh sng chnh l cc ht c bn cu thnh nh sng, khi n pht ra t phn ui ca tn la, n lin c tc nh tc ca nh sng, mi giy c th t ti 300.000 km. Nu dng nh sng lm lc y cho tn la, chng ta s n c cc lng ging trong h Mt tri nh cc hnh tinh ln cn ch cn ti 4 ~ 5 ting, nh vy th tht tuyt vi. Nhng gi tng v tn la nh sng vn ch dng trn l lun, kh khn trong vic ch to n vn nm kt cu. Chng ta bit, nguyn t l vi ht nh nht trong bin ho ho hc ca vt cht, nguyn t l do nhng in t mang in tch m vn ng xung quanh ht nguyn t v cc ht nguyn t mang in tch dng to thnh. Ht nguyn t c hnh thnh bi cc ht nhn nguyn t mang in tch dng v cc ht ntron khng mang in tch. Cc ht nhn nguyn t, cc ntron v in t cn c th phn thnh rt nhiu cc ht c bn v cng nh b, v d nh gii t, siu ht Cc nh khoa hc cn pht hin ra, trong v tr cn tn ti cc ht c bn m i ng, c in tch tng ng m k hiu tng phn, v d nh cc ht phn in t c in tch dng v phn in t c in tch m, nhng ht ny c gi l phn ht. Cc nh khoa hc d on rng, khi trong khng gian v tr cn tn ti cc ht vt cht do cc phn ht t thnh, khi m phn ht v ht c bn, vt cht v phn vt cht gp nhau: 500 gam ht c bn v 500 gam phn ht s b tiu dit, nng lng sinh ra lc ny tng ng vi nng lng phn ng do 1000 kg ht urani phng ra. Nu nh chng ta thu thp kh hidro phong ph c trong v tr li, cho n v phn vt cht cng b tiu dit trong ng c ca tn la, sn sinh ra quang t lu, t ng pht
pht ra, t m khi ng c tn la, loi tn la nh th ny c gi l tn la nh sng, n s t c tc ca nh sng, bay ln vi vn tc 300.000 km/s. Mc d nng lng thu c do phn ng khin chng ta rt kinh ngc, cc nh khoa hc trong phng th nghim cng thu c cc phn ht nh phn ht hidro, phn ht Triti (T), phn ht Heli (He). Nhng chng va nhn thy bin mt ngay chng cn du vt no ht. Theo trnh khoa hc k thut ca cc nh khoa hc hin nay, khng th no ct gi nhng phn ht ny c, cng kh c th dng khi ng tn la bay ln. Nhng cc nh khoa hc vn rt lc quan cho rng, l tng v tn la nh sng nht nh s thnh hin thc. H gi ng rng trong tn la nh sng tng lai, pha trc chnh l khoang lm vic v sinh hot ca cc nh du hnh, gia l khoang ct gi cc ht c bn v cc phn ht, cui cng l gng lm phn x ln. Cc ht c bn v phn ht khi gp nhau tiu im ca gng lm s b hu dit v chuyn ton b nng lng thnh quang nng, sinh ra dng quang t. Gng lm s phn x dng quang t, t s lm cho tn la nh sng khi ng c v phng ln. ng nhin, trong tn la nh sng nh th ny, khoang lm vic ca cc nh du hnh phi c h thng phng h tia bc x. Nu khng tnh mng ca h s b tn hi.
3. Tn la t i dt, tn la t i hm, tn la hm i hm: Tn la t i t c phng i t t lin, nh ni ng qun, on xe bc thp, s ch huy mt t, trn a phng khng, sn bay, kho tng, nht l xe tng Cn c theo tm bn, tn la c phn loi thnh loi tm xa (t 100 km tr ln), tm trung (30 - 100km), tm gn (4 30 km), s dng nhiu phng thc dn hng nh bng tia hng ngoi, tia lade, si quang v radar bn t ng Tn la hm i hm c phn loi theo tm bn gm tm xa (200 500 km), tm trung (40 200 km), tm gn (di 40 km). Tn la hm i hm p dng hai phng thc l dn bng radar t ng v radar bn t ng. Chng thng bay vi tc di m thanh, mt s t c tc siu m. 4. Tn la i khng (bao gm tn la t i khng v tn la hm i khng) c th nh chn my bay v ch tp kch, tn la hnh trnh, tn la khng i t, tn la t i t trn ng bay. Tm bn ca chng cng c chia thnh 3 loi bao gm: tm xa (t 100 km tr ln), tm trung (30 100 km), tm thp, rt thp (4 30 km). Phng thc dn ca loi tn la ny phn ln l s dng radar bn t ng, v tuyn in, tia hng ngoi v tia lade Nhn chung, tn la loi no c u im ca loi , pht huy c bn lnh ring trn cc chin trng khc nhau.
Hai nh ho hc Anh tin rng h gii m c mt hin tng b n t 26 nm nay, tr li cu hi : Ti sao nhng vin n st li bng sng thnh nhng qu cu la ln, khi c vt ln t mt con tu m? Chng bt u rc ln v bn c th cm thy hi nng to khi chic bn k bt u bc khi, Bod Child, nay l nh ho hc ti Cc Bo Tng v Phng trng by t nhin ca x Wales Cardiff, k li. Hin tng k l xy ra nm 1976, khi Child ang bo qun nhng vt trc vt c t con tu HMS Coronation, b m nm 1961. Trong m li ko ln l vi chc vin n sng thn cng bng st, b mt lp v ct cng nh b tng bao ph sau 3 th k ng yn di y bin. Khi dng ba p v lp o ngoi ny, Child sng st khi thy mt vin bi st t nhin nng ln d di, n mc hu nh bn la sang chic bn g k bn di. Theo phng on ca ng, nhit ca nhng qu cu st phi ln ti 300 400 C. Nay, khi hm nng li hin tng ny, Child v mt nh ho hc khc, David Rossinsky, cho hay h bit l do v sao. ng gii thch nh sau: Khi chic Coronation chm nghm xung y bin, do b bao bc bi nc bin mn v giu oxy, nhng qu cu st b hoen g mnh lit. Qu trnh ny khin th tch khi cu tng ln, chng n ra, v t trng gim xung (thc t, nhng qu bi st c li ln mt nc nh hn nhiu so vi ngi ta tng). Cng lc , nhng qu cu t t chm vo ct, tng tc vi tng ct y bin to nn mt lp o cng chc nh xi. Qua nhiu th k, nhng vt cht hu c thi ra gn nh kh cc kim loi b oxy ho ny, chuyn chng tr li thnh st nguyn cht. Tuy nhin, iu cn lu y l th tch khi cu vn gi khng i, ngha l nhng l rng (m trc l v tr ca cc ion st ) vn c gi nguyn. Khi a qu cu ln mt bin v p v lp o xi, khng kh trn vo cc l rng ny, v phn ng oxy ho xy ra tc th, d di bng ln thnh ngn la. Nh nghin cu v qu trnh n mn Stephen Fletcher thuc i hc Loughborough, M, cho rng hin tng ny khng c g l bt thng. Khi st b oxy ho, n gii phng ra nng lng. V v qu cu st c v s cc l rng, nn din tch tip xc ca st vi oxy l cc k ln, v qu trnh oxy ho xy ra cc nhanh, n mc c th xy ra hin tng bc chy.
nguyn l, lng kim loi tnh in trong vt l hc, th vi mt vt th dn in dng rng c tip t, in trng bn ngoi s khng gy nh hng i vi cc vt th trong khoang. Bi vy, khi xe tng tip cn hng ro in cao th, v thp ca xe tng s pht huy tc dng lng kim loi rt tt, lm cho in trng trong khoang xe gim thiu. in trng ny yu ti mc c th ngi c th chu ng c, v vy m pho th vn bnh yn. Khi xe tng x vo hng ro in cao th, bi in tr ca bn thn xe tng rt nh, dng in cc mnh truyn qua v xe tng, to nn nhng tia la in chi mt, nhng dng in ny nhanh chng truyn qua di xch xe tng chy tut xung t. Cn in tr ca c th ngi nu so vi in tr ca xe tng th ln hn nhiu, nn dng in chy qua c th ngi ngi bn trong l rt nh. Cng dng in ny yu n mc c th ngi khng cm thy iu g. iu ny tng t nh hai mch in u song song (thn xe tng v thn ngi) m mt mch trong (thn xe tng) b on mnh, c dng in chy qua kh ln, cn mch kia (c th ngi) c tr s dng in chy qua l rt nh. Tuy nhin, nu xe thit gip bnh hi ch qun m bt chc xe tng bnh xch lao vo hng ro in cao th th nguy to.
Tuy vy, loi tu ny c mt u im rt ln l va chy trn nc, va chy c trn cn. Khi chy trn mt t, gia tu v mt t cng hnh thnh mt lp m khng kh nng tu ln. Do lp m ny dy ti my mt, tu c th chy mt cch bnh yn trn cc con ng g gh, bn ly, trn tho nguyn, sa mc, m ly hoc trn mt bin ng bng m khng gp tr ngi g. Ngoi my bay ln thng ra, y l loi tu c th i n c nhiu ni nht.
ca cc tu ni chung l vo khong 7 - 9/1, cn tu ph bng l 4/1). Do mn nc su nn tu c th ph nhng tng bng tng i dy.
Nhng con tu bnh thng ch c th lt trn mt bin. Nhng tu ngm va c th i trn mt nc li va c th ln su xung bin i ngm di nc. o thut g y vy? B mt nm trong hai lp v ca n. Bt k vt th no trong nc, ngoi vic phi chu tc dng theo hng thng ng xung di, cn phi chu lc nng ln ca nc. Lc nng chnh l sc y. Khi sc y ln hn trng lc, vt th s ni ln mt nc, khi sc y nh hn trng lc, vt th chm xung. Khi lc y bng hoc chnh lch rt t so vi trng lc, vt th s l lng bt k v tr no trong nc. Nh vy, nu iu chnh c chnh lch gia trng lc v sc y ca tu ngm, ta c th iu khin n chm xung hay ni ln d dng. Nhng thn tu ngm l c nh ko thay i, nn sc y m n chu trong nc l khng thay i. V vy, mun iu chnh chnh lch ny, ch c th thay i trng lng bn thn tu ngm. B mt trong hai lp v Thn tu ngm c thit k gm hai lp v trong v ngoi. Trong khong khng gia hai lp v ny chia thnh mt s khoang nc. Mi khoang nc u lp van dn nc vo v van x nc ra. Tu ngm ang ni trn mt nc, mun ln xung ch cn m van dn nc nc bin nhanh chng trn y vo cc khoang, lc trng lng tu ngm s tng ln. V khi trng lng vt qu sc y th tu s chm. Tu ngm ang ln di nc, khi mun ni ln th ch cn dng van dn nc vo ri sau dng khng kh nn c p lc cc ln phun nc trong cc khoang cha nc qua van x chy ra ngoi, lc trng lng gim, sc y ca tu ngm ln hn trng lc nn tu ni ln khi mt nc. Nu tu ngm mun chy trong khong nc gia mt bin v y bin th c th cho nc vo mt phn khoang cha nc hoc x mt phn nc khoang cha ra nhm iu tit trng lng tu ngm, khin cho trng lng bng hoc ln hn sc y mt cht, lc tu ngm c th i trong khu vc nc nng su khc nhau.
Nu bn a knh hi t ra trc nh nng ly tiu im sng. Tiu im ny c th lm chy giy. Vy m sng ca tia laser cn cao gp vi trm triu, thm ch vi t ln so vi nh nng Mt tri. Nng lng ca n d nhin l rt ln. Do , ngi ta s dng v kh tia laser bn my bay, tn la ca i phng. Ngoi ra, khi bn vo mc tiu dng kim loi, tia laser cn sinh ra tc dng ph hoi ph. l dng ion hnh thnh di nhit cao ca tia laser khi pht ra khi b mt kim loi, lc phn tc dng s gy ph ti xung kch trn b mt kim loi, lm bin dng, ph hu nhanh chng vt th. ng thi dng ion cn pht ra bc x X, lm cho cc linh kin in t gn mc tiu b v hiu ho. Mt iu cn phi ni thm l, chm tia laser cn lm cho ngi ta b m mt hoc tm thi khng nhn thy g. l v mt ngi ging nh mt thu knh hi t, khi b chm laser chiu vo qua hi t ca thu tinh th s hnh thnh tiu im trong vng mc, lm cho nng lng laser cng tp trung hn. T chc vng mc cc mng b hp th nng lng ln ca tiu im nh sng, s nhanh chng chuyn thnh nhit nng lm chy bng vng mc, dn n m mt
Ngoi vn dng cc cht liu tng hnh, my bay tng hnh cn c mt mu cht quan trng l: Kt cu ngoi hnh c bit ca n cng c th tng hnh. Thng thng, thn my bay c hnh tr trn v thn, cnh, ui to thnh mt kt cu lin tip, u c th lm cho sng raa sinh ra quay tr li raa v thu sng phn x ca ngten. Cc nh thit k my bay tng hnh pht hin ra rng nu bin i hnh tr trn ca thn my bay thnh hnh mt ct, hnh chp, chp nhn, hoc bin phn tip ni gia cnh v thn thnh hnh ng trn, to thnh hnh my bay c th c s ho hp gia thn v cnh, b i phn ui cnh, thay i s dng phn ui ch V lch, thn v cnh khng b tr gi treo n o th u c th ph v tc dng ca sng phn hi do raa sinh ra, lm cho sng phn hi yu i, thm ch hu nh khng c. My bay tng hnh F - 117 A v B 2 l s tng hp thit k ca nhng c im trn. My bay nm bon tng hnh B - 2 c cnh di 52,43 m, thn di 21 m, loi my bay ln nh th m mt ct tn x ch c 0,05m2, hiu qu tng hnh rt cao. Do thit b tm kim my bay ngoi raa cn c my tm kim hng ngoi, nn my bay tng hnh ngoi nhim v tng hnh vi raa cn phi tng hnh vi my thm d hng ngoi. Phng php l b tr ming nhn v thot kh ca ng c my bay phn nh ca my bay v ti l thot kh li lp t my thi kh v thit b ht nhit thi ngun nhit ming ng c, khng my thm d hng ngoi trn mt t d c bc x hng ngoi ca my bay. Cn v ting n do my bay sinh ra trong qu trnh bay, c th gii quyt thng qua thit b ht m hoc thit k mt loi ng c c m thanh rt nh.
ln; Khi my bay sp phi h cnh, phi cng c th iu khin l phn lc hng v mt t, lc ny my bay mt i lc tin ng thi h cnh, trng lc li tip tc c duy tr bi phn lc vung gc vi mt t. Cng vi s gim xung ca trng lc, my bay t t h cnh vung gc xung mt t. Trong qu trnh bay, ngi phi cng ch cn iu chnh gc ca l kh phn lc l c th iu chnh c trng thi ca my bay. My bay kiu Diu hu cng c th ch cn mt on rt ngn l ct cnh c, rt thch hp cho nhng vng o hp v trn hng khng mu hm, bnh thng khng cn ng bng, ch cn mt khong trng vi kch thc 35 m x 35 m l c th ct cnh hoc h cnh, do vy n c s dng nhiu trong qun s. My bay kiu Diu hu ra i vo nhng nm 70 ca th k XX, v sau khng ngng c ci tin, ch to ra nhiu loi mi. Hin nay c trang b cho hm i hi qun, l loi my bay u t c s dng nhiu trong chin u.
Th ra, chng va vo my bay v vi con trong s lt vo ca ht ca 3 ng c tua bin. l s c nghim trng nht trong lch s my bay b ri do loi chim gy ra. Theo thng k ca M, t nm 65 cho n nay, trung bnh c trn 350 v va chm vo chim c tnh ph hoi, khin nhn vin trn my bay b thng hoc my bay b h hng. Khng phi ch ti chim V sao chim bay li gy kh d cho my bay phn lc nh vy. Xem ra khng ch nn trch ring loi chim. Hin nay cc ng c dng trn my bay phn lc ch yu c hai loi: Mt l ng c tua bin phn lc v mt loi l ng c tua bin cnh qut. Bt k l loi no cng u phi ht mt lng ln khng kh xung quanh vo th mi lm vic c, do vy, ca ht khng kh vo ca cc ng c ny phi m rt rng, khi bay ging nh mt ci ming h cc to, tham lam nut nhng lung khng kh vo. Nu n chim li va ng tm bay gn ng c th chng s khng lm ch c na m cng vi khng kh b ht vo ng c. Tc ca my bay phn lc vn rt ln. Cc loi chim tuy xng tht rt mm nhng khi va chm tc cao s to ra lc ph hoi rt gh ghm. Hn na, cu kt bn trong ca ng c phn lc rt tinh vi, khi chim va p vo, d cho cc chi tit ca ng c khng b h hng nghim trng nhng qu trnh lm vic ca ng c s b nh hng nng, thm ch buc phi ngng lm vic khin khi c mt ng lc bay, kt qu l c th ri. Ph ca m vo S uy hip ca chim vi my bay cn th hin s va p trc tip ca chng vi v ngoi bay. Do phi c phn lc c tc cao. S va p l rt nguy him. c s vic k quc sau: mt my bay tim kch ang bay vi tc 600 km/gi, va vo mt con chim ng trn tri, kt qu l con chim ng t nhp bt c d vo khoang my bay, lm cho nhn vin i bay hn m, my giy sau mi tnh li. Tuy nhin, nhng va chm nghim trng nh th rt t xy ra. S liu thng k cho thy vic my bay phn lc va chm v ht chim vo ng c xy ra nhiu nht chu , ri n chu M, t nht l chu u. Hn na cc s kin trn u din ra cao di 900 mt, c bit di 600 mt l khong khng gy nguy him nht. iu c ngha l vn ch yu xy ra khi my bay ct v h cnh. Hin nay, ngi ta gii quyt vn ny bng hai phng php. Mt mt l ui chim i, nh lm b nhn chuyn ng, hoc trong qu trnh my bay ct cnh hay h cnh th bn sng ui chim gn sn bay. Cn c th dng loi loa pht m c bit trc khi my bay ct, h cnh hoc t trn sn bay mt s tiu bn chim cht chng s hi m bay i. Vic ny cn nhc nh cc phi cng li vng qua ni chim tp trung, nh li dng k thut in t hin i v radar, t nhng radar gim st tm xa, nhc nh my bay ang
trn ng bay trnh xa n chim. Ngoi ra cn phi ci tin kt cu my bay v ng c nu c va chm vi chim th tai nn cng khng xy ra, mi l gii php cn bn nht trong trng hp ny.
nh. V th din tch cnh my bay phi ln mi sinh ra lc nng. M p ng c nhng yu cu , my bay hai tng cnh l ng c vin sng gi nht.
Cc hp en thng thng dng bng t ghi li thi gian bay bnh thng, cc tham s quan trng, nhng li trao i gia cc nhn vin phc v trn my bay, v c cc lin lc vi bn ngoi. Tc dng cng dng ca hp en l: khi xy ra tai nn my bay, ngi ta c th da vo thng tin v cao, tc , hng bay c ghi li trong hp en phn tch v tm nguyn nhn xy ra tai nn. Ngi ta c th cn a nhng thng s thu c t hp en vo my m phng bay ti hin biu din tai nn, v phn tch nguyn nhn gy ra tai nn bng hnh nh. Trong hot ng bay bnh thng, thng tin hp en cung cp c th c dng lm c s khoa hc ci tin nhng tnh nng ca my bay v quyt nh xem my bay c cn phi sa cha hay bo dng hay khng. Thc t, hp en khng c mu en. d tm thy, ngi ta lm chng bng mu da cam. C hp en li cn lp my pht xc v tuyn in, lun lun pht tn hiu gi. Thng thng hp en c lp trn ci cnh thng ng ui my bay, trnh bt h hi. Cc yu cu trong th nghim i vi hp en l c th chu ng c nhit 11.0000C, chu c p lc trn 9800 atmtphe, ngm di nc bin 36 gi m bng t khng b m, chu ni s n mn ca nc bin, du v dung dch chng la. Bt u t nm 1988, mt s cng ty hng hi bt u lp hp en trn tu thu.
my bay tng i ln; Trong iu kin tc my bay bng nhau, khong cch chy trn ng bng ca n c th rt ngn mt t so vi khi khng c gi. Khi h cnh, chng ta hy vng tc hin c ca my bay nhanh chng gim xung. H cnh thun chiu gi th c th li dng sc cn ca gi gim tc my bay, khong cch my bay trt trn ng bng c gim i mt cht. My bay ct cnh v h cnh thun chiu gi cn c th nng cao tnh an ton. Do tc khi ct cnh v khi h cnh ca my bay tng i chm, tnh n nh u tng i km, nu lc ny gp phi mt trn gi mnh thi ngang th c th lm my bay b nghing , gy ra tai nn. M bay theo chiu gi va khng d b nh hng ca gi ngang, li cn c th lm my bay gi c sc nng nht nh, do vy my bay c tng i an ton. Chnh do nhng l do nu trn, hng ca ng bng sn bay khng phi c xy dng tu , n c chn cn c vo hng gi ni . Nhng hng gi ca mt ni thng thay i theo bn ma trong nm, do vy hng ca ng bng sn bay c chn theo hng c thi gian gi thi di nht trong nm, hng gi ny c gi l hng gi ch o. Trc y, tc my bay tng i chm, tnh n nh cng khng tt, cho nn vic ln xung theo chiu gi l mt yu cu tng i cao. C sn bay trong mt nm hng gi bin i tng i nhiu, nn phi xy dng nhiu ng bng c cc hng khc nhau, hoc xy dng nhiu ng bng bc x giao nhau, tin thch ng vi hng gi khc nhau trong mi ma. Nhc im ca cch lm ny l chim qu nhiu t, kinh ph xy dng sn bay ln. My nm gn y, do vic nng cao tnh nng n nh v gia tng tc ca my bay, nh hng ca hng gi i vic my bay ln xung khng cn ln nh nhng nm trc. Do vy sn bay hin i thng ch cn xy dng mt hoc my ng bng song song theo hng gi ch o l . Ti sao khi my bay ct cnh, h cnh v trong khi bay u phi dng ra a iu khin? Sn bay thng c gi l Cng hng khng, l mt u mi giao thng v cng bn rn, mi ngy u c rt nhiu my bay ct cnh v h cnh. Tuy sn bay rt ln, nhng do tc ca my bay rt nhanh, trnh s va chm gia cc my bay, cc khai thc vin khng lu phi kp thi nm bt c v tr ca my bay trong phm vi vi nghn mt, cng nh tc , phng hng ca my bay, sau mi pht ra ch th chun xc v s ct cnh, h cnh i vi tng my bay. Phi hon thnh tt cng tc iu va nng n va t m nh vy th i vi h, ra a l th khng th thiu. Sn bay c lp t ra a, cc khai thc vin c th nhn thy r ton b tnh hnh sn bay trong phm vi vi trm nghn mt qua mn hnh ra a. Nhng loi ra a ny c gi l Raa qun l giao thng hng khng v Raa h cnh chnh xc. Mn hin th raa c th d bo qu o h cnh l tng nht cho tng my bay. Trong qu trnh my bay tip t, raa lin tc o c v tr ca my bay v dng in m ch o cho phi cng bay theo ng bay chnh xc nht cho n khi my bay c tip t an ton.
Ra a khng ch iu khin cho my bay khi ct cnh v tip t m cn ch o trong c qu trnh bay. Thng thng, my bay bay theo l trnh tt nht nh. Nu gp tri ti hoc my m, hoc phi cng khng quen l trnh th phi dng ra a dn ng. Trn my bay c lp mt thit b ra a, ng ten hng v pha mt t, mn hin th s hin ln mt Bn raa, hoa tiu nhn thy bn ny c th bit v tr ca my bay, m bo chc chn my bay ang i ng hng. Trong qu trnh bay, phi cng phi kp thi nm c khong cch gia my bay v mt t, cho nn my bay c lp t thm mt b phn gi l Raa thm d cao. Nh vy, khi bay trn bin, c th bit c khong cch t my bay n mt bin , khi bay trn ng bng c th bit c my bay cch mt t bao xa, khi bay trn nhng nh ni cng c th bit khong cch gia my bay v nh ni, k c cao ca nh ni. Trn mt s my bay qun s cn c Raa chng va chm, n c th cnh bo kp thi phi cng trnh ni cao hay nhng kin trc cao khi my bay bay cao tng i thp.
Khi tc bay tng i thp, to ra lc nng, ngi ta lm cnh my bay di thm mt cht, v d cnh tu ln rt di. Nhng sau khi tc c nng cao, c bit l khi bay vi tc vt m thanh, nu cnh di th lc cn sinh ra s c bit ln. V vy khi bay tc cao, ngi ta tm cch lm cho cnh my bay cng ngn cng tt. Vn ny sinh y, khi lm ngn cnh my bay ri, liu n c to ra lc nng khng? y c hai tnh hung: khi my bay ang bay trn tri, tc cng nhanh th lc nng sinh ra cng ln, v th cnh ngn cng sinh ra lc nng dng. Nhng khi my bay ct cnh hoc h cnh, tc tng i nh, lc nng do cnh ngn to ra khng khc phc trng lng my bay. Trong trng hp ny, my bay cn phi chy trn mt t mt khong cch rt di, ti khi t c tc kh cao mi c th ri khi mt t. ng bay di cng gip my bay va chy va gim tc trong qu trnh tip t. l nguyn nhn ch yu ca vic my bay cao tc hin i i hi sn bay phi c ng bng rt di. Hin nay, c nhiu loi my bay c ch to theo kiu cnh cp cnh xo. Loi my bay ny khi bay vi tc cao, cnh c th rt ngn li, cn khi ct cnh hoc h cnh, cnh s ging ra, nn c th gii quyt c mu thun trn.
Th liu c th lm cnh my bay v ln v xung khng? l tng m t xa xa loi ngi mong mun m cha thc hin c. Nghin cu kh ng lc hc cho thy, dng phng thc bay v cnh tng i tit kim lc. Nhng do nguyn l v hnh dng bn ngoi ca cnh v kh phc tp, nn loi ngi n nay vn cha lm ch c cng ngh ny.
S ra i ca nhng loi vt liu mi lm cho my bay c cnh hng v pha trc hi sinh. Cng vi s gia tng trong vic tng hp cc si, cc loi vt liu ny ngy cng nh hn, mnh hn, cng hn, kh nng chng cong vo c bit mnh m. Do vy, ngi ta li i su vo nghin cu my bay c cnh hng v pha trc. Nm 1984 M nghin cu ch to ra my bay th nghim c cnh hng v pha trc X 29A ton bng cc vt liu phc hp, cn my bay S 27, l loi my bay c cnh hng v pha trc c tnh nng u vit, to tin pht trin rng ln cho kiu my bay mi ca th k XXI.
Ngoi my bay qun s ra, c loi my bay dn dng cng cn bay l l trn mt t. V d my bay dng trong nng nghip phun thuc tr su v thuc dit c th cn loi my bay siu thp bay cch cnh ng my mt. Nu bay qu cao, thuc bt ri t trn my bay s b gi cun i bay lung tung, bay thp th mi c hiu qu. Nhng loi my bay tc chm, khng cn lp rp h thng t ng thm d a hnh c gi t, ch cn nhn vin iu khin l c.
Hin tng mt trng lc chnh l mt c tnh v cng quan trng ca mi trng trong v tr. Trong trng thi mt trng lc, c th con ngi v cc vt th khc s c th bay ln d ch cn chu tc ng ca mt lc rt nh. Li dng hin tng ny, ngi ta c th tin hnh gia cng mt s nguyn liu v nghin cu khoa hc m kh lng c th thc hin c trn mt t, v d nh sn xut silc n tinh th thun cao, ch to hp kim siu dn v kim loi siu thun, v cht to cc dc phm sinh vt c bit v.v Mt trng lc cng mang li nhng iu kin thun li cho vic lp rp kt cu hng khng to ln (nh trm khng gian, trm in dng nng lng Mt tri trong v tr) trong v tr. ng nhin, mt trng lng cng c nhng tc hi nht nh i vi con ngi, ch yu l cc nh du hnh v tr thng mc bnh vn ng v tr. c trng in hnh ca bnh ny l sc mt nht nht, ra m hi lnh, au bng bun nn, cn c lc nc bt tit ra nhiu hn bnh thng, phn bng pha trn kh chu, thm ng, au u, mt cm gic ngon ming, c o gic bng bnh. B mt trng lc trong thi gian di cn c th dn n bnh long xng v bp tht teo li. phng tr v gim thiu bnh vn ng v tr, u tin phi y mnh vic luyn tp ca cc phi cng trn mt t, tng cng th cht; Ngoi ra phi coi trng vic luyn tp th dc trong v tr , khi chng ta c xem cc cnh quay thc t v hot ng trong khng trung, thng thng c th thy, cc nh phi hnh v tr ang luyn tp c th trn my vn ng.
Mt s chuyn gia cho rng, chng cn i n khi ci xc t bc hi, n s b cc thin thch hay bi v tr x nt vn thnh tro bi v trong khng gian bao la c v vn thin thch bay khng theo mt qu o no vi vn tc cc nhanh.
ethylene to ng dn cho cht lm ngui nc v lp lt bng la nylon gip cho c th d chu hn. Tuy vy lc ko ca chn khng khng phi l mi e doa chnh i vi cc lp vi ny. Mi nguy him trc tip hn l vic mt p sut kh quyn bn trong do mt l nh gy ra bi mt thin thch cc nh, v do tip xc vi nhit qu cao hoc qu thp, tu thuc vo v tr ca cc phi hnh gia pha no ca Tri t, gn hay xa Mt tri. Chic ba l eo sau lng cc phi hnh gia chnh l mt chic my duy tr p sut khng kh th v kim sot nhit .
Nhn cc tia chp Tri t t trn khng trung mi tht th v v lm ngi ta phn chn - nhng trn sm chp lp lnh, trng nh hoa trc bng n, khi chp pht ra lin tc c th nhn thy c mt bin la. Nu nh nhn chp vo ban m, c lc cn c th nhn thy chp 5, 6 ni trong nhng tng my khc nhau, lm cho ton b tng my c chiu sng, cnh sc p n say lng ngi, tht s khng th c cch no miu t cho ht c. Nhn ngm Tri t t trn v tr c th ni l p khng sao t xit.
5. Dng to lam quang hp: To lam l mt loi thc vt bin. Khi quang hp, n c th s dng kh cacbonic do cc nh du hnh thi ra v nc to ra ng glucoza v oxy. Ch cn to iu kin cho to lam sinh sng l c th to c ngun oxy lin tc. y c th l mt bin php rt kinh t.
Nm 1965, hai nh vt l hc ngi M khi i tm ngun m thanh lm nhiu h thng thng tin ca v tinh, bng pht hin ra trn cc hng ca bu tri u c nhng sng bc x nh yu t, chng tng ng vi bc x vt en nhit tuyt i l 3K. Loi bc x ny n t trong vng su thm ca v tr, trn cc hng hu nh hon ton ging nhau, c th thy rng v tr khng phi l chn khng. Hin tng ny trong thin vn hc c gi l bc x bi cnh v tr. N nu ra mt chng c quan st tt nht cho l lun ny quan st v tr. Nm bi bo a tin v s pht hin ny ch c vn vn 600 ch, nhng lm chn ng ton b gii vt l hc thin th v gii vt l hc l lun. Hai nh pht hin cng do m c nhn gii thng Nobel v vt l nm 1978. u nhng nm 60 ca th k XX, sau khi con ngi quan st lng ln cc bc x sng ngn centimet hay milimet, pht hin ra rt nhiu loi vt cht mun hnh vn trng ging nh s tn ti ca cc hnh phn t vi s bt ng ln, trong khng ch c vt v c n gin, m cn c nhng phn t hu c tng i phc tp. S bin ho ca cc phn t gia cc ngi sao v cc ngi sao c quan h mt thit. Cng quan trng hn l, s pht hin ca cc phn t hu c gia cc ngi sao , nu ra mt manh mi quan trng cho nghin cu khi ngun cuc sng trong v tr. Bn pht hin ln ny trong thin vn hc ca nhng nm 60 ca th k XX u rt quan trng i vi s pht trin ca thin vn hc v nhn thc ca con ngi v v tr.
a, t o sang o, qun th nhng ngi ni ting Anh lp nn th ting a phng c s sai bit r rng. Trong v tr, qu trnh tng t nh vy cng s din ra. Trong vng 200 nm, ngn ng v tr c hnh thnh s khng sai khc nhiu lm so vi ngn ng t nhin ban u. Nhng nhng nh thm him s thy r c khong cch gia h vi nhng ng bo Tri t. Khi con tu du hnh bay i rt xa, nhng thng ip qua radio s phi mt vi thp k mi tr v c v ngc li. Trong thi gian , nhng th h mi ra i trong khng gian, v th ng ca h khc nhiu so vi ngn ng m . Cng ngy, nhng ngi xa x cng cm thy min cng v kh khn khi lin lc vi Tri t, cho n ngy tn hiu ca h mt tm trong v tr bao la.
hc gi no th hin thi ph nh v sao Bng thu tinh, h cho rng vn cha chng c chng minh chng l nhng v khch n t bn ngoi Tri t. H cho rng nhng tng bng ri t trn tri xung t rt c th l sn phm trong bu kh quyn Tri t.
nh sng v ch v tr v tc
Cc nh vt l khng nh rng vn tc nh sng (xp x 300.000 km/giy) l cc i trong v tr. Thm ch chng ta cng khng th y mt th nh nh electron bay vi vn tc nh sng c. C th gii thch iu ny nh th no? Electron, thnh phn ca nguyn t, l mt ht t hon c khi lng cc nh. Trong thc t, cc nh khoa hc lm cho n chuyn ng vi vn tc xp x 99,99% vn tc nh sng, nhng vn cha t c con s mong mun. Nm 1964, trong khi c gng tng
tc electron, W. Bertozzi thy rng cng nhn nhiu cng, electron chuyn ng cng nhanh, nhng khi gn t ti vn tc nh sng, n khng cn chuyn ng nhanh hn na, m ch thu thm ng nng (nng lng sinh ra trong qu trnh chuyn ng). iu g s xy ra khi ng nng t ti mt mc cao? Chng ta hy nghin cu cng thc vt l ni ting ca nh bc hc Albert Einstein: E = mc2, trong E l nng lng, m l khi lng vt th v c l vn tc nh sng (khng i). Phng trnh ny chng t: Khi mt electron gn t ti vn tc nh sng, ng nng n thu c tng ln v khi lng cng tng theo. Ni cch khc, cng chuyn ng nhanh ui theo nh sng, electron cng nng. Cc nh khoa hc tnh ra rng lm mt electron chuyn ng nhanh ti gn 300.000 km/giy, cn phi c nng lng v hn. ng tic, trong v tr khng tn ti nng lng v hn, do , khng c cch no lm electron bay nhanh hn nh sng c, t nht l vo thi im hin nay. iu ny ng vi mt ht vt cht nh nh electron th cng ng vi mi th khc trong thc t. Chuyn ng nhanh nh nh sng l iu khng tng.
hnh tinh Eros cha khong 20 t tn nhm v khong 20 t tn platin, vng v mt s kim loi qu him khc. Ni cch khc, hin ang c nhng m kim loi qu him khng l bay xung quanh Tri t, tr gi c tnh khong 20 30 nghn USD. Cc hnh tinh c kim cng v du m nm cch rt xa Tri t v vi khoa hc hin nay loi ngi cha th khai thc c ngun ti nguyn qu gi ny. Nhng hy vng vi tc pht trin khoa hc nh v bo hin nay, khng bao xa na con ngi c th khai thc c cc m vng v du kh trong v tr b sung cho ngun nng lng th gii ang cn kit dn nh hin nay.
So snh s ht m c vi mt kt qu khc do my d Nht Bn thc hin, s lng cc neutrino m c Nht Bn nhiu hn, vi c 3 loi. iu chng t trong hnh trnh bay n Tri t, electron neutrion chuyn ho thnh moun neutrion v tau neutrion. Cc nh khoa hc cng cho rng, d c s lng rt ln, nhng tng khi lng ca cc neutrino li rt nh, do vy, chng hu nh khng th ngn chn qu trnh n rng ca v tr.
n v thin vn l g?
n v thin vn l mt loi n v dng o khong cch trong thin vn hc, ngi ta ly khong cch trung bnh t Tri t n Mt tri lm n v o. i vi cc thin th trong h Mt tri thng dng n v ny. Mt n v thin vn ny bng 149.600.000 km. V khong cch gia cc thin th l rt ln, nn nu dng n v o l km th cc con s s rt khng l, bt tin. Ngoi ra nh sng t cc v sao i n Tri t thng i hi thi gian my nm nn vic dng n v nm nh sng o khong cch gia cc thin th s lm gim bt cc phin phc. Mt nm nh sng bng 9.460.000.000.000 km (9,460.1012 km). C nhng nh thin vn hc li khng dng nm nh sng m dng ly gic l giy sai, mt giy sai bng 3.260.000.000.000 km (3,26.1012 km). nh sng Mt tri cn 8 pht 19 giy i t Mt tri ti Tri t, n sao Thin vng cn phi 5 gi 48 pht. Vi khong cch ny th nm nh sng l mt n v qu ln. Khi nghin cu cc thin th trong h Mt tri, cc ngi sao v m ngi sao v vic dng n v thin vn l mt vic lm rt thch hp.
thin vn u thit k mi trn. Mt s phng quan trc ch quan st bu tri hng Bc Nam nn ch cn thit k mi nh hnh ch nht hoc hnh vung.
Trn thc t, qua knh vin vng thin vn, chng ta cng c th nhn thy cc v sao vo ban ngy. Trong c hai nguyn nhn: Th nht l ng knh ca cc knh vin vng thin vn chn mt a phn nh sng Mt tri chiu trong kh quyn xung Tri t, cng ging nh con ngi t to ra mt bu tri m nh; Th hai, tnh quang hc ca knh vin vng c th lm cho ton bu tri ti en i, m im sng ca cc v sao ngc li li mnh ln. Nh vy, khi cc v sao li hin r din mo vn c ca n. Dng knh vin vng thin vn ngm cc v sao vo ban ngy, so vi ngm vo ban m, th kt qu cho thy c mt s s khc bit, cc v sao khng c sng cao cng kh m nhn thy c. Nhng nh vy rut cuc chng minh c rng ban ngy cng c th nhn thy c cc v sao.
thnh protein v axit nucleic, do vy nhng ni bn ngoi Tri t cng c th tn ti cc trng thi sng mun mu mun v. Cc ngi sao trong qu trnh hnh thnh vt cht gia cc v sao v s tr v vt cht gia cc v sao, c th tin hnh nghin cu thng qua phn tch ng ph phn t, kt qu ca n c th lm cn c tm ra cc hin tng thin vn khc. Tn dng thm d kt cu phn t my, m cn c th nghin cu vn ng kch thc ln, hnh thi v cht lng c trng phn b ca h Ngn hag v tinh h ngoi h Ngn h Ni khng gian gia cc v sao di iu kin cc oan nh siu chn khng, nhit siu thp, siu bc x, l Phng thc nghim kh c c nghin cu cc hin tng vt l ca nguyn t v phn t. Nhng nghin cu ca phn t gia cc v sao, r rng l s khng ngng thc y pht trin thin vn hc, vt l hc, ho hc, sinh vt hc v cng ngh khng gian.
dng n v o gc biu th th sao Ngu Lang cch xa 8,6 nm nh sng ch lch i c 0,7 giy. Tm li, c th o c cc sao cch ta vi trm nm nh sng. Cc sao xa hn th c th da vo phng php thng k mu sc nh sng ca cc sao gn o c m tnh ra. Nguyn l ca n l: gi nh cc sao c mu nh nhau th v i th, sng ca chng khc nhau, khong cch tng gp i, sng ch cn .
Kh nng thu nhn cc tn hiu th gic v lp y chng vo nhng khong trng cho php loi ngi x l thng tin nhanh chng. Song iu ny i khi cng gy b ci nhm - chng hn nh khi nhn thy cc vt m thc t khng tn ti . l biu hin ca s quen thuc, chng hn khi chng ta nhn thy hnh mt ngi trn sao Ho, trong mt cnh rng hay trn mt m my, cc nh khoa hc, thuc i hc Boston, M, cho bit. Chng ta qu quen vi khun mt ngi n mc chng ta nhn ra h nhng ni h khng h xut hin. Nm 1976, phi thuyn Viking 1 ca NASA chp nh mt khong nh trn b mt Ho tinh. Bng ca mt trong cc nh ni y gi s lin tng n mt khun mt ngi. tm hiu hin tng nh la ca i mt, cc nh khoa hc nghin cu qu trnh thu nhn tri gic - s gia tng tch lu do tip xc lp i lp li nhiu ln. chng t iu ny xy ra nh th no, nhm nghin cu hun luyn cho mi ngi trong mt phng th nghim lm quen vi cc thng ip tim thc. Ngi tham gia xem mt mn hnh my tnh vi cc chm chuyn ng m nht n mc chng hu nh khng nhn thy c. Trong th nghim u tin, h khng th on ra cc chm ang chuyn ng theo hng no. Trong mt kho hun luyn sau , ngi tham gia c yu cu xc nh nhng k t trn mn hnh trong khi cc chm vn tip tc chuyn ng trn phng nn. Sau cng, nhng ngi ny mt ln na li on xem cc chm di chuyn theo hng no. Ngc nhin thay, h c xu hng gn cho cc chm hng di chuyn trng vi hng m chng chuyn ng trong kho hun luyn. V mt l do no , s tp trung cao vo cc k t cho php h lnh hi v thc cc du chm. H tip nhn m thm ch khng nhn ra n.
gp 7 ln ang hun t sao Thu. Khi sao Thu vo im gn Mt tri nht, ni b mt hng v pha Mt tri c nhit gn t 400 C. Trong iu kin nhit cao n th, ngay c ch cng nhanh chng nng chy ra.
Bc thnh ph Ct Lm v cc huyn Vnh Ct, Giao H, tr thnh trn ma sao Bng him thy trn th gii tnh Ct Lm. Trn ma sao Bn Ct Lm l trn ma him thy trn th gii c phn b rng nht, s lng nhiu nht. Khu vc ma ko di ti 70.000 mt t hng ng Ty v rng hn 8.000 mt theo hng Nam Bc, din tch t ti 500.000 m2 Trong vi ngy ngn ngi, cc nhn vin chuyn nghin cu hin tng ny thu thp c hn 100 mng sao Bng nng hn 500 gram v v s cc mnh v nh b khc. Tng trng lng sao Bng ri xung ln ny vo khong hn 2600 kg. Trong Sao Bng s 1 l ngi sao Bng ln nht thu nht c trong lch s th gii, n nng 1770 kg. Ngi sao Bng ny ri trong phm vi thn Hoa B Xng, huyn Vnh Ct.
chng khng t pht sng. i khi chng bay thng v pha Tri t vi tc rt nhanh, t 10 km ti 70 80 km/giy, nhanh gp nhiu ln my bay nhanh nht hin nay. Nhng khi bay vo kh quyn Tri t vi tc nhanh nh vy, chng c xt vi cc phn t ca kh quyn khin khng kh b t nng ti my nghn , thm ch my vn , bn thn ca vt cht v tr cng b t chy v pht sng. Nhng chng khng chy ht ngay m chy dn dn theo qu trnh chuyn ng, to thnh vt cht sng hnh vng cung m ta nhn thy. C trng hp vt cht v tr qu ln khng kp chy ht v ri xung Tri t, ngi ta gi chng l cc Thin thch. Do mt kh quyn dy c nn rt t khi c thin thch ri xung mt t, m thng chy kit trn ng i. Cu to ca thin thch ch yu gm st, niken, hoc ton l . C ngi cho rng chng c cha nhng nguyn t m Tri t khng c. C nhng sao bng ch l cc v khch qua ng. Chng st ngang bu kh quyn ca Tri t vi tc cc ln ri li tip tc hnh trnh vo v tr xa xm.
nh sng yu. V sao chi chuyn ng vi vn tc ln trong khng trung, nn khi chp nh trn nn cc sao khc bc nh thu c ca sao chi b dt. C loi sao chi c chu k. l sao chi khng ch c xut hin mt ln, m c th l nhiu ln n gn Tri t, sao chi Halley l mt trong s . Mi ln sao chi Halley n gn, ngi ta li o c c qu o ca n ngy cng c chnh xc hn. Mi ln n xut hin, do lc hp dn ca Mc tinh, hnh dng qu o ca sao chi c th thay i. Nu nh qu o ca sao chi m khng c s thay i nh no th khi n gn, ta ch cn hng knh vin vng v hng tnh ton l chng ta c th ghi c hnh nh lc n gn. Tuy nhin vn khng n gin nh vy. V nh sng ca sao chi rt yu, nn cn phi kin tr tin hnh trong thi gian di v knh phi c nhy cao. Cc chuyn gia s s dng cc phng php tnh ton chnh xc n ngy thng no, cn phi quan st theo hng no quay knh ghi nh v hng , c th mi c th thu c bc nh va v sao chi.
Sao chi l g?
Trn bu tri m en thm t nhin vt ngang mt v khch l him hoi, chi sng v c hnh dng k d: u nhn, ui to trng ging nh mt chic chi qut nh bnh thng. Ngi ta quen gi l sao chi. Tht ra m ni, cc sao chi khng th gi l nhng v sao v thc t n ch l mt khi ln kh lnh trong cha y cc mnh vn v bi v tr. Nhng nm gn y, cc nh khoa hc pht hin ra trong sao chi cn c cc nguyn t oxy, natri; cc nhm phn t cacbonic, xyanogen (CN)2, amoniac (NH3), cc hp cht nitril, xyanua, v.v; cc ion (..) Nhng chng ta khng th khng coi sao chi cng l mt loi thin th. Khch quen hay ch l qua ng Phn ln cc sao chi u quay quanh Mt tri theo cc qu o hnh elip dt, ngi ta gi chng l loi sao chi chu k. C cch mt thi gian nht nh chng li vn hnh ti qu o tng i gn Mt tri v Tri t nn chng ta c th d dng nhn thy chng. Chu k quay quanh Mt tri ca cc sao chi khc nhau l rt khc nhau. Sao chi Encke c chu k ngn nht l 3,3 nm, tc l c cch 3,3 nm ta li nhn thy n mt ln. T nm 1786, pht hin ra sao chi Encke n nay, n xut hin 50 ln. C nhng sao chi c chu k quay di hn. My chc nm, thm ch my trm nm mi nhn thy chng mt ln. C nhng sao chi c chu k quay di ti my vn nm, thm ch cn lu hn na. Nhng sao chi ging nh khch qua ng xut hin mt ln ri khng bit n chn tri gc bin no na. Sao chi sng rc Hyakutabe, c nhn thy t Tri t nm 1996, c chu k c khong 10.000 nm. Tn chi t y
Nhng sao chi in hnh u chia lm 3 phn: li chi, si chi v ui chi. Li chi cu to bng nhng ht th rn kh m c, nh sng to ra xung quanh nh nhng di my gi l si chi. Li chi kt hp vi si chi thnh u chi. Chic ui di sng rc pha sau gi l ui chi, c khi m rng hng triu km trong v tr. ui chi khng phi c ngay t khi mi hnh thnh sao chi m ch khi sao chi bay ti gn Mt tri v cc phn t ca n b nhng cn gi Mt tri thi bt ra xa, bi th ui sao chi thng ko di v pha i din vi Mt tri. Mt sao chi xung quanh u cn c lp my hydro ng knh ti gn 10 triu km. Tri t, chng ta khng nhn thy khi my , m phi dng v tinh nhn to bay ra khi tng kh quyn Tri t mi quan st c. Mun hnh mun v Khng phi cc sao chi u c hnh dng ging nhau. Nm 1744, ngi ta pht hin ra sao chi De Cheseaux c ti 6 ui to thnh mt gc rng 44 nh chic qut giy ln trn bu tri. Nm 1812, i Thin vn Marseille Php pht hin ra mt sao chi l, thot u l mt khi my ln, sau to sng nhp nhy v cui cng li bin thnh mt khi my gia c mt khi trn sng m to ra bn pha. u thng 3 nm 1976 vng ng Bc Trung Quc xut hin mt sao chi l c ui xo rng nh ui chim cng trng, dn chng t o Hi Nam ti tnh Hc Long Giang u nhn thy. To xc nhng rng rut Khng mt hnh tinh no trong h Mt tri c th so snh c vi sao chi v mt th tch. V nh sao chi Halley ni ting c ng knh vgn si chi di ti 570.000 km. Sao chi ln nht m loi ngi ghi nhn c c ng knh vng si chi di ti 18,5 triu km v ui sao chi di ti mt trm triu km. Nhng thc ra sao chi ch l nhng khi kh long. Nu p th kh ca sao chi bng mt kh quyn trn Tri t th 8.000 mt khi th kh trn vn cha th bng mt 1 mt khi kh quyn trn Tri t. Nu tip tc p th kh trn sao chi thnh cht rn nh v Tri t th mt sao chi khng l e rng khng ln hn mt qu i trn hnh tinh ca chng ta. Trong v tr bao la c rt nhiu sao chi nhng tuyt i a s u c kch thc nh. Ch c vi ba sao chi ln. Thi gian tn ti ca sao chi trong v tr khng lu bn nh cc sao khc. Mi ln bay ti Mt tri, sao chi li b tn hao kh nhiu, c vy dn dn sao chi s tan v thnh tng m sao bng v bi v tr phn tn trong khong khng mnh mng.
Cc nh khoa hc cho rng c l lc ban u hnh tinh ny c trc quay rt nghing. C t nht hai cch gii thch s thay i chiu quay ny. u tin, nh a s cc nh khoa hc thng ngh, hnh tinh ny o ngc trc quay 180 . S vn ng hn n ca tng kh quyn dy dc bn ngoi ca n khin cho cu trc rn bn trong b li cun theo, quay ngc chiu trong khi trc quay khng i. L hnh tinh sng nht trong h mi trng, sao Kim c coi l anh em song sinh ca Mt tri. Kch thc ca n bng 93% ng knh Tri t, khi lng bng 88%, c mt v thnh phn ho hc gn tng t nhau v tui tng i tr (c rt t ming ni la trn hai hnh tinh ny). Tuy nhin, sao Kim khc hn hnh tinh xanh ca chng ta, c bit do p sut ca n cao gp 90 ln p sut ca Tri t. Cc lp my dy c cha acid sulfuric ti hnh tinh ny khin cho cc nh thin vn khng th quan st c b mt tht ca sao Kim. Do c tng my khng l bao ph, nhit b mt hnh tinh ny cao n 470 C sinh ra t hiu ng nh knh.
Tuy nhin, Tri t c ng knh gn gp i ng knh ca sao Ho, v nng gp 10 ln. iu c ngha l bin magma trn Ho tinh nng hn nhiu, v nhit khng qu 2.200 C. Trong iu kin ny, st oxit c bo tn nguyn vn. Tnh trng s to ra mt lp manti ngoi cha khong 18% st oxit, khp vi nhng quan st a cht trn hnh tinh .
Ti sao gia qu o ca sao Ho v sao Mc li tp trung nhiu tiu hnh tinh n vy?
Vn ny t ra trc mt cc nh thin vn hc mt hai trm nm nay ri, nhng cho n nay vn cha cho nh lut tha nhn chung. Quan im c nhc n l Thuyt v n ln, thuyt v n ln cho rng: Trong di tiu hnh tinh vn c mt hnh tinh ln khng ging vi Tri t v sao Ho, sau do mt nguyn nhn m gi vn cn cha r, hnh tinh ln ny b n, nhng mnh v n ra to thnh cch tiu hnh tinh ngy nay. Nhng rt cuc th ngun nng lng do v n gy ra ln n mc c th lm cho c hnh tinh ln n tan tn n t u? Nhng mnh v b n v bay ra lm sao c th va vn tp trung trong di tiu hnh tinh ngy nay?
C ngi a ra mt quan im cho rng, l ra khong khng gian ny c tn ti vi tiu hnh tinh c ng knh u di my trm nghn mt. Trong qu trnh chng vn ng quanh Mt tri trong mt thi gian di, cc tiu hnh tinh ny kh trnh khi phi tip cn nhau, xy ra va chm, thm ch l v va chm nhiu ln, v th l hnh thnh nn nhiu tiu hnh tinh c kch c ln nh v hnh dng khc nhau ngy nay. Thuyt va p cng c ch khng trn vn. Nu c my chc thin thch ln nh vy vn hnh gia qu o ca sao Ho v sao Mc th cng ging nh c my con c bi trong Thi Bnh Dng vy, lm sao c nhiu c hi va p nh vy ch? Trong my nm gn y, thuyt tng i thnh hnh c gi l Thuyt bn thnh phm, i rng: Trong thi k u, khi nhng chm sao nguyn thu bt u hnh thnh, cc thin th trong h Mt tri do s bin ng ca sao Mc v do mt s nhn t cha bit khc, khin cho bn trong phn khng gian ny vn khng th hnh thnh nhng hnh tinh ln, ch c th tr thnh bn thnh phm ngy nay cc tiu hnh tinh. Vn cc tiu hnh tinh mc d tm thi cn cha c gii quyt, nhng thin vn hc nhn thc c rng, vic nghin cu cc tiu hnh tinh i vi vic lm r vn ngun gc ca h Mt tri tht quan trng bit bao!
Tri t t chuyn ng to nn s giao nhau gia ban ngy v ban m, mt m n hng v Mt tri l ban ngy v ngc li, mt n quay li Mt tri l ban m. Mi ln giao nhau nh vy s l mt ngy trn Tri t. Mt trng cng t chuyn ng, mt m n hng v Mt tri cng l ban ngy, mt quay li Mt tri cng l ban m. Nhng Mt trng t chuyn ng chm hn nhiu so vi Tri t, phi cn thi gian l 27,3 ngy trn Tri t, cho nn mt ngy trn Mt trng di hn nhiu so vi mt ngy trn Tri t. Mt chu k t chuyn ng ca Mt trng l 27,3 ngy trn Tri t, vy th ti sao mt ngy trn Mt trng li bng 29,5 ngy trn Tri t ch khng phi l 27,3 ngy? Thc ra mt bn ca Mt trng ang t chuyn ng, bn kia vn ang quay quanh Tri t, cn Tri t li ang quay xung quanh Mt tri. Sau khi Mt tri chuyn ng mt vng, Tri t cng quay mt khong trn qu o xung quanh Mt tri, v vy sau 27,3 ngy, l ra Mt trng i din vi im ca Mt tri th by gi li khng i din vi Mt tri na m li cn quay thm mt gc na mi c th i din vi Mt tri, khong thi gian ny l 2,25 ngy, cng 27,3 ngy vi 2,25 ngy th chng phi l xp x 29,5 ngy sao? Ti sao li c nht thc v nguyt thc? Dapan Mt trng chuyn ng quanh Tri t, ng thi, Tri t li ko Mt trng quay quanh Mt tri. Nht thc v nguyt thc l kt qu sinh ra t hai s vn ng ny. Khi Mt trng chuyn ng n gia Tri t v Mt tri, hn na ba thin th ny cng nm trn mt ng thng hay gn nh mt ng thng th Mt trng s che khut nh sng Mt tri v xy ra nht thc; Khi Mt trng chuyn ng n Mt tri m Tri t quay li vi Mt tri, mt khc c ba thin th ny cng nm trn mt ng thng hoc gn nh mt ng thng, Tri t s che khut nh sng Mt tri v xy ra nguyt thc. Do v tr ca ngi quan st trn Tri t khng ging nhau v s khc nhau gia khong cch t Mt trng n Tri t nn nht thc v nguyt thc nhn thy cng khng ging nhau. Nht thc c ton thc (nht thc ton phn), hon thc, ton hon thc v thin thc; Nguyt thc c ton thc (Nguyt thc ton phn) v thin thc (Nguyt thc mt phn). Khi xy ra nht thc, Mt trng s che khut Mt tri v li bng di Tri t. Ni ng trn Tri t b bng ca Mt trng qut qua s hon ton khng nhn thy Mt tri, y gi l nht thc ton phn, cn ni m ng trn Tri t b na bng Mt trng qut qua, ch nhn thy mt phn Mt tri b Mt trng che khut gi l nht thc bn phn. C lc do khong cch ca Mt trng v Tri t khng ging nhau nn khi xy ra nht thc, ci bng ca Mt trng khng ti c mt t, vy th trong khu vc b cc ng bng Mt trng ko di bao vy, con ngi cn c th nhn thy ra ca Mt tri, c ngha l Mt trng ch che khut phn trung tm ca Mt tri. Hin tng ny c gi l nht thc mt phn. Trc v sau giai on nht thc ton phn v mt phn cn c th nhn thy nht thc bn phn.
Trong nhng trng hp cn kh hn, trc qu trnh nht thc, do s thay i v khong cch t Mt trng ti im quan st, nn c mt s ni c th nhn thy nht thc ton phn, c mt s ni c th nhn thy nht thc mt phn, y gi l hon ton thc. Khi xy ra nguyt thc, mt phn Mt trng n khp vo bng ca Tri t c gi l nguyt thc mt phn, cn khi ton b Mt trng n khp vo bng ca Tri t th hin tng c gi l nguyt thc ton phn. C quy lut m chng ta nn nh l: nht thc lun xy ra vo ngy sc ca thng mi, cn nguyt thc lun xy ra vo ngy ngy vng khi trng y. Thng thng trong mt nm xy ra t nht 2 ln nht thc, c lc cng c th xy ra 3 ln, nhiu nht l 5 ln, nhng rt t khi xy ra. Nguyt thc mi nm xy ra khong 1 2 ln, nu ln nguyt thc u tin xy ra vo thng 1 ca nm th trong nm c th c 3 ln nguyt thc. u nm no cng c hin tng nht thc, song khng c nguyt thc l iu thng thy, c khong 5 nm li c mt nm khng c nguyt thc. Tuy nht thc xy ra nhiu ln hn nguyt thc nhng ti sao c hi chng ta nhn thy nguyt thc nhiu hn? i vi ton b Tri t, s ln xy ra nht thc hng nm r rng nhiu hn nguyt thc, nhng i vi mt ni no trn Tri t th c hi nhn thy nguyt thc li nhiu hn nht thc. l v khi mi ln xy ra nguyt thc, s ngi trn Tri t u c th thy, cn khi xy ra nht thc th ch nhng ngi nhng vng tng i cht hp mi c th thy. Nht thc ton phn cng kh nhn thy hn, i vi mt ni no , c khong bnh qun 200 ~ 300 nm mi gp mt ln. Thng Hi, ngy 22 thng 7 nm 2009 c th nhn thy mt ln nht thc ton phn, trong khi Bc Kinh phi i n ngy 2 thng 9 nm 2035 mi c th nhn thy c.
Theo nhng phn tch v tui hnh thnh ca nham thch trn Mt trng, v kt hp vi nhng nghin cu a cht khc trn Mt trng, chng ta cn c th a ra s miu t i th v lch s hnh thnh trc y ca Mt trng. Mt trng c hnh thnh khong 4,6 t nm trc. Khi mi hnh thnh, n c ngng t li t nhng vt cht trng thi rn, nhng v sau, tri qua mt t nng chy kh ph bin khin cho cc vt cht cu thnh khc c s iu chnh v phn chia nng nh mt mc nht nh. Nhng thi gian ca giai on nng chy khng di nn t lu sau n b ngui i v hnh thnh mt lp v ngoi th rn kh hon chnh. Sau , Mt trng b cc t tn cng lin tc ca cc sao Bng ln nh n t khng gian v tr. T v s h sao Bng cn lu li n by gi c th thy n u c ng knh rt ln, hn na khong cch gia hai h li rt gn nhau. C th tng tng ra rng, lc tn sut va p ca sao Bng l rt cao. Khong 4,1 t nm trc, trn Mt trng xy ra hin tng ni la hot ng vi quy m ln ln u tin. Dch nham thch phun ra vi s lng ln cn gy ra cc hot ng c cu to rng ln, hnh thnh cc mch ni ln nht trn b mt Mt trng nh mch ni Yabinin v mt s bn a lm xung di hn 1000 km, cao 3 ~ 4 km. V sau cc hot ng dch nham thch yu dn i, mi n khong 3,9 t nm trc, Mt trng li xy ra mt t bin ng ln. Mt s hnh tinh nh vn kh gn vi h Tri t Mt trng va p vo Mt trng, t li mt vt thng ln trn b Mt trng l bin Trng. S kin va p ln ny mt ln na khin cho ni la phun ra rng hn, dch nham thch phun ra trn y vo bin Trng nhng ch lm thp xung. Thi gian hot ng ca dch nham thch ln ny ko di vi trm, mi n khong 3,15 t nm trc mi dn dn lng xung. T v sau, cc hot ng bn trong Mt trng cng gim dn, ch ngu nhin cn mt s ni la vi quy m nh phun tro. S cng ph ca sao Bng tuy vn cha dng li nhng bt k sao Bng ln nh nh th no hay tn sut cng ph ra sao u gim i r rt. V vy, b mt ca Mt trng khng cn nhng bin i ln na. Vy th, hin nay Mt trng c ni la vn cn hot ng hay khng? C th ni rng, cn c vo nhiu t thm d v tr ca con ngi i vi Mt trng, n nay vn cha pht hin ra nhng chng c v Mt trng c nhng ngn ni la cn hot ng. Song t nm 1787 tr li y, con ngi nhiu ln quan st thy trn b mt Mt trng c lc bng xut hin cc tia sng thn b, cc tia sng ny thng ko di trong khong 20 pht, c tia sng cn ko di vi gi ng h. Theo thng k, hn 200 nm tr li y con ngi quan st thy hng ngn ln loi tia sng ny. Rt cc cc tia sng c hnh thnh nh th no? n nay mi ngi vn cn xn xao bn lun nhng vn cha rt ra c kt lun no c. Trong , c mt s ngi cho rng, c l n l nhng phn ng ca hot ng phun tro trn b mt Mt trng, l kt qu ca cc ht bi trong khi phun tro phn x li nh sng Mt tri. Nu im ny l chnh xc th chng t rng cc hot ng ni la trn Mt trng vn cha hon ton ngng hn, tuy khng cn dch nham thch phun tro na nhng s phun kh lin quan n ni la thnh thong vn xy ra.
Nu cung cp cho bn mt vi con s, cc bn s d dng tnh ton l mt con s khng l. Gi thit rng qu o ca Mt trng l hnh trn, sau tnh khong thi gian m Mt trng chuyn ng ht mt vng ly pht lm n v, ta c th tnh ra c tc chuyn ng ca Mt trng. Cc con s c bn: khong cch trung bnh Tri t - Mt trng l 388.400 km, thi gian Mt trng chuyn ng ht mt vng qu o l 27,32166 ngy (tc l 27 ngy gi 43 pht). C ngi hi th liu t tun trng trn n tun trng trn mi c phi l 29 ngy ri khng? ng vy. Thi gian trng trn so vi thi gian Mt trng i ht mt vng trn qu o i c di hn. Nu cho qu o ca Mt trng trn so vi thi gian Mt trng i ht mt vng qu o th c di hn. Nu cho qu o ca Mt trng l hnh trn th khong ng i trn qu o ca Mt trng s l 384.400 km x 2 x 3,1414 = 2.415.256 km. Nu i khong thi gian Mt trng di chuyn ht mt vng ra n v pht ta c: 27,321256 x 24 x 60 = 39343 pht. Da vo cc s liu ny ta c th tnh ra tc chuyn ng ca Mt trng trn qu o s l: 2415256 : 39343 = 61,38 km hoc 1023 m/s Tc ny nhanh gp 3 ln tc chuyn ng ca Tri t trn qu o (l 340 m/s). Tuy nhin, ch l tc trung bnh, v qu o ca Mt trng li c hnh elip, thc t tc chuyn ng ca Mt trng lc nhanh lc chm; lc gn Tri t nht tc chuyn ng ca Mt trng l 64,85 km/s, cn lc xa Tri t nht tc chuyn ng ca Mt trng s l 58,10 km/s.
Nu quanh mt trng c nhng m my hng cam, nh trng chuyn sang mu l cy pha xanh l. S tng phn mu sc nh vy c thy r hn trong nhng ngy trng li lim. S tng phn gim bt khi trng y thm. Nhn qua nh sng nn vn c mu sc hi , trng cng s c mu xanh l cy pha xanh l. Th gic cng b nh la. Nu bn nhn vo mt ng la mu cam khong na ting, sau nhn ln mt trng, bn s thy n c mu lam. Mt trng cng nh Mt tri, khi v tr thp gn st ng chn tri, chng c mu vng cam, i khi sm nh mu mu. l do s khc x cc chm tia sng trong kh quyn v cng do trng thi ca chnh kh quyn. Cng c mt trng hp khc nh trng mang sc mu. l nh trng sau nguyt thc. V nh trng l do s phn chiu nh sng Mt tri. Trong thi gian nguyt thc, Tri t che khut mt trng. Bu kh quyn ca Tri t phn tn tia xanh nhiu hn tia . Trong thi gian Tri t bt u ra khi vng che mt trng, nhng tia i n mt trng nhiu hn. Khi bt u chm dt nguyt thc, mt trng nhn c tia nhiu hn v phn chiu v Tri t mt mu a. Sau nh trng t t tr li nh bnh thng. l nhng thay i ca nh trng nhn t Tri t. Qua s phn tch cc tia hng ngoi v t ngoi, cc nh khoa hc cn tm thy nhng s thay i mu sc khc, ngay trn b mt mt trng. T nhng ming ni la ngng hot ng t lu n cc vng khc trn mt trng, do nh hng ca cc loi qung kim loi, cng c ni tng i xanh, c ni tng i .
Nhng ngi Hy Lp v La M c i t tn tt c nhng vt th trn tri m h nhn thy v cc hnh tinh ca h Mt tri c t tn theo cc v thn ca h, chng hn Jupiter (sao Mc - thn ma), Saturn (sao Th - thn nng), Mars (sao Ho - thn chin tranh), Venus (sao Kim - thn v n) Mt tri c gi l Apollo (thn Mt tri) theo ting Hy Lp v Phoebus theo ting La M. Mt trng c gi l Artemis theo ting Hy Lp v Diana (thn sn bn) hay Luna theo ting La M. T ci tn Luna ny, chng ta c tnh t Lunar, ch c tnh ca mt trng, phn bit vi cc mt trng ca cc hnh tinh khc. Do Luna l mt trng duy nht chng ta c th nhn thy c bng mt thng, ngi ta quen gi n l Mt trng. Chnh v vy, khi mt ngi no ni n mt trng l ni n Luna.
Ytri v Urani, ng pht hin thy y cn bn khng phi l nguyn t Acgng. Trong quang ph ca n c mt ng mu vng sng v vi ng c mu sc khc, n cn bn khng ging vi ng quang ph ca Acgng. Lc u, Rolan cho rng, ng mu vng l ny c pht ra t nguyn t Natri, c th trong khi lm th nghim, ng trn ln nhng cht ging nh mui vo. Sau khi kim tra t m v lm li th nghim, ng mu vng l vn ch c. lm r ngun gc xut x ca ng mu vng, ng t vi ht mui kim vo trong ng thu tinh ca kh th qung Ytri v Urani xem ng mu vng c trng khp vi ng vng trc y khng. Kt qu l, trong quang ph kh th ng thi xut hin ng nh mu vng i din cho Natri (Na) v ng mu vng kh hiu . Lc ny, Rolan ngh n ng mu vng m Sali v Lokie pht hin trong quang ph 27 nm trc, l no trong qung Ytri v Urani trn Tri t cng c nguyn t Mt tri. Qua hng lot th nghim nghim chng th s vic cui cng c lm sng t, nguyn t Mt tri v kh th c c trong qung Ytri v Urani r rng l cng mt nguyn t - Helium (He).
Cc nguyn t Mt tri l g?
Heli l mt trong nhng nguyn t nh nht trn Tri t, ch ng sau Hydro. Trong bng chu k cc nguyn t ho hc, n xp v tr th hai, k hiu l He. Ting Anh vit l Helium, bt ngun t ch Hy Lp Helios, ngha l Mt tri, Heli cng c gi l nguyn t Mt tri.
ngi sao ln anh em khc c sinh ra cng vi Mt tri. Th nhng Mt tri chuyn ng 20 vng v do , cc ngi sao anh em cng sinh ra thot ly khi Mt tri.
Thng thng hnh trn ca Mt tri m chng ta nhn thy c gi l quang cu, n c dy khong 500.000 m, nh sng Mt tri chi mt chnh thc l c pht ra t tng quang cu ny. Sc cu bn ngoi quang cu, l mt tng gia bu kh quyn Mt tri, n c cao ko di khong vi triu mt, nhit t vi ngn C tng ln ti vi vn C. Khi xy ra nguyt thc ton phn, tia sng mnh pht ra t quang cu b Mt trng che khut, chng ta s nhn thy tng kh c mu ti ny, v vy ngi ta gi tng ny l tng sc cu hay sc cu. Qung sng bao quanh Mt tri l tng ngoi cng ca bu kh quyn Mt tri, tng ny c th ko di bng vi ln bn knh Mt tri, thm ch c lc cn xa hn th. N c cu thnh ch yu t cc nguyn t in ly cao v cc in t t do, mt rt tha tht. Tng trong ca qung sng bao quanh Mt tri cn gi l ni min c nhit ti mt triu C. ln v hnh dng ca qung sng bao quanh Mt tri c lin quan ti cc hot ng ca Mt tri. Mt tri hot ng vi chu k ln, qung sng bao quanh Mt tri c hnh trn, hot ng nh. Qung sng bao quanh Mt tri teo nh li 2 cc Mt tri. sng ca ni min bng khong 1/1.000.000 sng ca quang cu, n bng vi nh sng Mt trng vo cc ti ngy 15, 16 m lch. Trc y khi cc nh thin vn hc quan st cc sc cu th ngoi vic quan st nh sng n sc thng thng, h cn c th quan st thi gian nht thc ton phn, cn khi quan st qung sng Mt tri th trc y ch c th quan st khi nht thc ton phn, nhng hin nay c th dng my nht min thng xuyn quan st. Vi nm gn y, vic quan st bng v tinh nhn to chng t rng kh th qung sng bao quanh Mt tri ang khng ngng khuch tn ra bn ngoi do nhit tng cao, cc dng ht phun ra hnh thnh nn gi Mt tri. Ngoi ra, bn ngoi ra Mt tri cn c lp kh pht ra nh sng mu hng ging nh ngn uc, y gi l tai la Mt tri. C lc n phng x ra vi tc rt ln, c th t ti tc cao vi trm ngn kilmt, sau li ri xung tng sc cu. S ln xut hin ca sc nh bng vi hc t, mi chu k khong 11 nm. Bnh thng chng ta khng nhn thy c bng mt thng, ch c cc nh thin vn dng knh vin vng sc cu hoc knh phn nh sng hay khi nht thc ton phn th mi c th nhn thy n c.
H Mt tri ln nh th no?
C l bn xem cnh Mt tri mc, khi bn n tia nng u tin lc bnh minh, chc bn bit rng: n chiu xung Tri t ca chng ta t Mt tri phi mt 8 pht 20 giy. Bn c th tng tng ra Mt tri cch chng ta bao xa khng? Nn bit rng mi giy tia sng c th chy c 300.000 km, n chy quanh xch o ca Tri t mt vng ch mt 1/7 giy! Khong cch trung bnh t Tri t n Mt tri l 150 triu km (gi l 1 n v thin vn). Nhng xt t khong cch gn xa th Tri t ch l hnh tinh th 3 ca Mt tri. Ngi sao cch xa Mt tri nht trong 9 hnh tinh trong h Mt tri l sao Minh Vng, khong cch trung bnh ca n ti Mt tri gp khong 40 ln khong cch t Tri t n Mt tri. Cho nn qu o ca ng nh sng n qu o sao Minh Vng cn mt khong
mt ngy t sng n ti. Phm vi ny ln cha? Nhng qu o ca sao Minh Vng vn khng th c coi l bin gii ca h Mt tri. Trn thc t trong h Mt tri ngoi cc hnh tinh ra cn c mt s thin th, khi chng ri xa Mt tri thng s vt qua qu o ca sao Minh Vng, chnh l sao chi. Hnh dng qu o ca mt s sao chi v cng k l, phi qua vi trm nm, vi ngn nm thm ch lu hn na mi c th quay li mt ln. Nh vy, khong cch m chng cch xa Mt tri c th vt qua vi trm t kilmt. Nhng nm 50 ca th k XX, nh thin vn hc ngi H Lan, Outer cho rng xung quanh bn ngoi h Mt tri, ni m cch Mt tri khong 150.000 n v thin vn c mt kt cu tng Tri t kh cn bng, trong c mt lng ln cc sao chi nguyn thu, tng Tri t ny c gi l m my Outer. Rt cc c ci gi l m my Outer khng? iu ny cn phi i cc nh thin vn hc nghin cu thm na. Nhng cho d chng ta ly phm vi ca m my Outer lm to nh ca Mt tri th ton b h Mt tri so vi h Ngn h m chng ta ang sng ch l mt ht ct trong i dng. Cn di Ngn h trong v tr bao la cng ch c coi l hn o b nh trong bin ln m thi!
Trong sut tin trnh ny, cc hnh tinh kh khng l ht mi mnh vn, cho php s sng d dng pht trin trn . Nu khng b ht, mnh vn s v chm vi cc hnh tinh tr.
thin h c trc. Nhm ca ng trnh by kt qu nghin cu ti Hi ngh ca Lin minh thin vn quc t ang din ra ti Sydney, Australia. i a s cc thin h cha mt l en trung tm vng khng gian dy c ti mc n nng gp Mt tri ca chng ta hng triu ln song ch ln hn vi chc ln. Lc hp dn ca l en cc ln, ging nh mt l tho nc khng l, ht bi v mi thin th gn n gia tng khi lng. t lu gii thin vn thc mc l en dn ti s ra i ca thin h bng cch tp hp bi v kh thnh cc ngi sao hay l thin h c khi lng gieo mm l en bng cch bt gi cc ngi sao. Heckman v cc thnh vin khc, hin ang lm vic cho mt d n mang tn Sloan Digital Sky Survey lp bn 100 triu thin th, nghin cu 120.000 thin h gn k Ngn h. Nhm nghin cu quan st thy du hiu ra i ca cc ngi sao v s hu dit vt cht khi vt cht b ht vo mt l en. T , h i n kt lun cc ngi sao hnh thnh vi tc ngang bng vi l en. Nh nghin cu l en Andrew King thuc i hc Leicester, Anh, nhn xt: y l mt pht hin ln. Con ngi s s dng d liu ny trong nhiu nm ti. C l a phn s pht trin ca thin h v l en din ra cch y chng mi t nm. D n kho st lp bn l cn thit nhm tm ra mt vi thin h vn ang tri qua qu trnh pht trin. Nhng thin h gn k ny l mt phng th nghim tt gip gii khoa hc hiu bit v cc s kin xy ra trong qu kh. Ngn h nh hn cc thin h trong d n v c mt l en kh khim tn trung tm. Tuy nhin, d liu mi y cho thy Ngn h v l en trung tm ca n cng tri qua qu trnh pht trin au n cch y hng t nm.
Ti sao ni v tr c th bt u t mt v n ln?
V tr bt ngun nh th no? T c ch kim, t trong n ngoi ai cng u quan tm n vn ny. V phng din ny c rt nhiu truyn thuyt, thn thoi, cng c ngi nu ra khng t gi thuyt khoa hc. Nh thin vn hc ngi M James tng nu ln mt quan im mi, ng ta cho rng v tr tng c mt qu trnh t c n long, t nng n lnh, khng ngng dn n. Qu trnh ny hnh nh l mt v n c quy m ln. Ni mt cch n gin, v tr bt ngun t mt v n ln. Thuyt v tr n ln l mt hc thuyt ni ting nht v c nh hng cng ln nht trong v tr hc hin i. Thuyt v tr n ln chia qu trnh bin ho ca hai mi t nm v tr thnh ba giai on. Giai on th nht l thi k sm nht ca v tr. Khi v n va mi bt u khng lu, v tr trng thi nhit rt cao, dy c cao, nhit t n trn mi t C. Di iu kin ny, khng cn ni khng c cuc sng tn ti, n ngay c Tri t, Mt trng, Mt tri v tt c nhng thin th cng u khng th tn ti c, thm ch khng c bt k mt nguyn t ho hc no tn ti. Trong khng gian v tr ch c
mt vi vt cht trng thi ht c bn ntron, proton, ht nhn, photon, ntrin v tr ng trong thi gian ny rt ngn, ngn n ni ch tnh bng giy. Cng vi s dn n khng ngng ca h thng v tr, nhit nhanh chng h xung. Khi nhit h xung mt t C cng l lc v tr bc vo giai on th hai, cc nguyn t ho hc c bt u hnh thnh trong thi gian ny. Trong giai on ny, nhit gim n mt triu C, lc ny, qu trnh hnh thnh cc nguyn t ho hc ban u kt thc. Vt cht ca khng gian v tr ch yu l proton, ht nhn, proton v mt vi ht nguyn t kh nh, bc x nh sng vn mnh, v cng nh giai on trc khng tn ti tinh th. Giai on th hai tri qua khong vi nghn nm. Khi nhit gim xung vi nghn C, v tr tin n giai on th ba. Thep lch s v tr ca hai mi t nm tr li y th giai on ny l di nht, n ngy nay chng ta vn ang sng trong giai on ny. Do s gim xung ca nhit , bc x cng dn dn yu i. Trong khng gian v tr trn y vt cht th kh, nhng th kh ny dn dn ngng t thnh tinh vn (nebula), hnh thnh thm h thng cc v sao mun hnh vn trng, tr thnh th gii tri sao vi cc sc mu sc s m ngy nay chng ta nhn thy. y chnh l bc tranh i th ca v n ln v tr m chng ta ang ni n. Khi l lun v n ln va nu ra, n khng nhn c s nh gi cao ca qung ai qun chng. Nhng, sau hn 70 nm sau khi sinh ra, n li khng ngng nhn c s ng h ca nhng quan trc thin vn thc t. V d, mi ngi quan st c ng hng ng ph c tnh h thng ca nhng thin th ngoi h Ngn h, dng hiu ng a ph gii quyt vn ny, ng hng chnh l phn ng ca dn n v tr, iu ny hon ton ph hp vi l lun v n ln. Theo l lun v n ln, nhit v tr ngy nay ch cn my nhit tuyt i. S pht trin ca bc x bi cnh v tr 3K trong nhng nm 60 ca th k 20 ng h mnh m cho lun im ny. C s ng h quan trc thc t ny, cui cng lm cho v n ln ginh c vng min Minh tinh trong nhiu hc thuyt c lin quan n s bt u ca v tr. Sau , l lun v tr v n ln cng vn cn tn ti mt vi vn kh khn vn cha gii quyt c, cn phi i nhng nghin cu su sc v ginh c cng nhiu nhng t liu quan st, mi c kt lun hn na.
vy? Ngoi Tri t ca chng ta ra, trn nhng tinh cu khc c cuc sng khng? Sao chi v tiu hnh tinh c s va chm vi Tri t ? Nhng vn ny yu cu con ngi cn phi n lc tiu tn bao nhiu l cng sc tm ti l nghin cu. Qu trnh hnh thnh v pht trin ca thin vn hc chnh l qu trnh con ngi dn tim hiu v gii t nhin. Ngi xa khi lm nhng vic trng trt chn nui, trnh nhm ma th cn phi hiu c nhng hin tng thin nhin tn dng chng vo vic xc nh ma. Nhng ngi ng dn v hng hi tn dng nhng ngi sao trn bin c mnh mng xc nh c phng hng tin v pha trc ca mnh, tn dng nh trng phn on c lc thu triu ln xung Cng tc thin vn ngy nay cng c s pht trin mi vt bc. Cc loi lch biu m i thin vn to ra, khng ch ng dng trong cuc sng hng ngy ca con ngi, m n cng khng th tch ri c cc ban ngnh nh: o lng Tri t, hng hi, hng khng v nghin cu khoa hc. Trong cuc sng khng th tch ri c thi gian, khoa hc cn i cng cn thit ghi chp thi gian r rng, i thin vn chu trch nhim xc nhn gi chun v cung cp cng tc dch v. Cc loi thin th l mt loi phng nghin cu l tng, c nhng iu kin vt l m trn mt t ngy nay khng c c. Nh v cht lng Mt tri to gp my mi ln so vi cc ngi sao, nhit my trm triu, p sut cao hn gp my trm ln, v mt centimet khi th vt qua my trm tn vt cht. Con ngi thng nhn c rt nhiu s gi m t thin vn, sau tn dng hn na. Lt li nhng ghi chp trong lch s c th thy rng: t trong quy lut quay li ca hnh tinh m rt ra c quy lut vn vt hp dn; quan st c vch quang ph ca Hli trn Mt tri, mi tm ra c nguyn t Hli trn Tri t; t tnh ton nng lng v n ca ngi sao mi, pht hin ngun nng lng m con ngi vn cha hiu r Mi quan h gia s pht trin ca ngnh thin vn hc v cc ngnh khoa hc khc cng l rt mt thit. Trc th k XIX, s pht trin ca cc ngnh thin vn hc, s hc v c hc c mi quan h mt thit vi nhau; cho n ngy nay, sau khi khoa hc pht trin cao , thin vn hc cng thm nhp su sc vo cc khoa hc khc. Chng ta u bit, sau khi Anhxtanh tuyn b thuyt tng i, chnh l tn dng kt qu quan st thin vn dnh cho l lun ny s ng h mnh m; s pht hin quan trng ca thin vn hc nu ra mt vn mi cho cc ngnh khoa hc nh: vt l cao nng, c hc lng t, v tr hc, ho hc, khi ngun ca s sng Thin vn hc cho chng ta bit c nhng b mt ca gii t nhin. My nghn nm tr li y, con ngi c mt s nhn thc sai lm v mt s mt nh tnh cht ca Tri t, v tr ca Tri t trong v tr v kt cu ca v tr. Gi s khng c thin vn hc, nhng nhn thc sai lm ny nht nh s vn cn tip din. Nh thin vn hc ngi Ba Lan l Copecnic tng ph v s tri buc ca tn gio hng my nghn nm, nu ra thuyt Tri t quay quanh Mt tri, lm cho nhn thc ca con ngi v v
tr c bc tin ln. Ngy nay hc sinh tiu hc cng u bit Tri t hnh cu l mt chn l. Trong thi i con ngi dng my bay bay ln bu tri, thin vn hc tp trung tt c nhng tinh hoa nhn thc ca con ngi i vi t nhin. Nu nh mt ngi thnh cng v i m li khng bit mt cht g v thin vn hc ngy nay, th ngi khng th cn l ngi c dy d. Chnh v l do nh vy, nhiu quc gia trn th gii lit thin vn hc thnh mt mn hc bt buc i vi hc sinh trong cc trng ph thng ti nc mnh. Trn y chng ti ch gii thiu s lc v s pht trin v ng dng ca thin vn hc trn vi phng din. Do c th thy, s pht trin ca thin vn hc c tc dng thc y nn khoa hc ngy nay, l mt mn khoa hc quan trng con ngi c th nhn thc t nhin, ci to t nhin.