Potovani,

Obavetavamo Vas da je redovni profesor Vojislav Gligorijevi u 2010 i 2011

godini napisao i pripremio za tampu sledee knjige:
1. Projektovanje pletenih materijala,
2. Projektovanje popreno pletenih prepletaja,
3. Projektovanje osnovo pletenih prepletaja,
4. Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom,
5. Technology of knitting with the theoretical and experimental analysis.
Knjige su namenjene za studente na osnovnim, master i doktorskim studijama,
kao i svima onima koje se bave izuavanjem ove materije u ovoj oblasti.
Zbog velikih trokova tampae se samo broj naruenih knjiga u tvrdom povezu,
osim Projektovanje pletenih materijala sa isporukom na
CD-u u Pdf formatu po ceni 1000 dinara + Ptt trokovi (10Eur+ Ptt trokovi)
Za ostale knjige pojedinane cene po komadu:
Projektovanje popreno pletenih prepletaja : 3500 dinara+ Ptt trokovi (35
Eura + Ptt trokovi); Preko e-mail u Pdf formatu 15 Eura.
Projektovanje osnovo pletenih prepletaja : 3500 dinara+ Ptt trokovi (35
Eura + Ptt trolovi); Preko e-mail u Pdf formatu 15 Eura.
Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom: 4500
dinara + Ptt trokovi (45 Eura +Ptt trokovi); Preko e-mail u Pdf formatu 20 Eura.
Technology of knitting with the theoretical and experimental analysis :
4500 dinara + Ptt trokovi (45 Eura +Ptt trokovi)., preko e-mail u Pdf formatu 20
Eura.
Korice kniga kao i omotnica za CD su u boji, kao i vei broj slika, to je i uslovilo
navedene cene.
Knjiga se moe naruiti i uplatom na iro raun autora, ili na adresu autora.
Rok isporuke 15 dana po uplati. Tel.:+381 16 215 440.
iro raun: 245-0200100266945-49/ Agrobanka., Poljoprivredna banka A.D./
Ekspozitura Leskovac 0201.
Vojislav Gligorijevi., Alekse antia 16, Leskovac. E-mail:
vojatriks@yahoo.com
U Leskovcu, 1 Septembra, 2011. Urednitvo
Dear Sirs,
2
We inform you that Professor Vojislav Gligorijevi in 2010 and 2011 year written
and prepared for printing the following books:
1. Design of knitted material,
2. Designing cross-weave knit,
3.Design based on knitted weave,
4.Technology of knitting with the theoretical and experimental analysis,
5. Technology of knitting with the theoretical and experimental analysis.
The books are intended for students at undergraduate, master and doctoral
studies, and to all those involved in studying this matter in this area.
Due to the high cost of printed only the number of ordered books in hard cover, in
addition to "Designing knitted materials" with the delivery of CD in Pdf format at
a cost 1000 dinars + Ptt cost (10 EUR + postal services costs).
For other books of individual price per piece:
Design of cross-weave knit: 3500 dinars + PTT costs (35 Euro + postal services
costs) via e-mail in PDF format 15 Euro.
Design warp on knitted weave: 3500 dinars + PTT costs (35 Euro + Ptt trolovi)
Via e-mail in PDF format 15 Euro.
Technology of knitting with the theoretical and experimental analysis: 4500 din
+ PTT costs (45 Euro + postal services costs) through e-mail in PDF format 20
Euros.
Technology of knitting with the theoretical and experimental analysis: 4500
dinara + PTT costs (45 Euro + postal services costs)., Via e-mail in PDF format 20
Euros.
Cover Paper and envelopes for a CD in color, and the number of images, resulting
in the listed price.
The book can be ordered and payment to the account of the author, or the
address of the author.
Delivery time 15 days after payment. Tel.: +381 16 215 440
Account number: 245-0200100266945-49 / Agrobanka., Agricultural Bank AD /
Branch Leskovac 0,201.
Vojislav Gligorijevi., Aleksa Santic 16, Leskovac.
In Leskovac, September 1, 2011. Editorial
3
CIP -
,
677.025
GLIGORIJEVI, Vojislav R., 1942-
Tehnology of Knitting with the Theoretical
Experimental and Analysis : #a #comprehensive
handbook and practical guide / Vojislav R.
Gligorijevic. - 1st ed. in English. -
Leskovac : V. Gligorijevi, 2011 (Beograd :
Nova kola). - 539 str. : ilustr. ; 30 cm
Tira 200. - The Author: str. 6. -
Bibliografija: str. 534-538.
ISBN 978-86-914211-3-7
a) -
COBISS.SR-ID 185446412
4
Technology of knitting with the
theoretical
experimental and analysis
Vojislav R. Gligorijevic
5
Content
The Author 7
Preface 8
1. Introduction to the history of knitting 10
1.1. Evolution of textiles 10
2. Start of hand knitting needles 10
2.1. Hand-knitting 10
2.2. Principles of hand knitting with two and a needle 12
2.3. Knitting mechanic 13
2.3.1.The principle of the machine Lee 14
3. Historical background and criteria for further
development of knitting techniques, and technology 18
4. Basic information about the knitting 27
4.1. Characteristics of the knitwear structure and their determination 37
4.2. Loop structure elements, graphic and technical cartridges 50
5. Analysis of the process of creating a loop 54
5.1. Principle of connecting the elementary unit knitting 68
5.2.The ratio of pulling force in the yarn in the process of weft 68
5.3.The procedures of warp with the latch, and pointed wrap around needle 69
6. Finesse machine 70
6.1. Division of knitting machines 74
7. The process of creating loops in the right flat
right flat knitting machine Left 78
7.1. The process of creating loops on flat weft machines 79
7.2. The process of creating loops on the Left-Left flat knitting machines 83
7.3.The process of creating loops on circular knitting machines with
latch needles and a needle bearing 83
7.4. The process of creating loops on the right-right circular
knitting machines with latch needles 87
7.4.1. Analysis of the position half loop and loop
in the process of right-right twists 89
7.5. The process of creating loops on right-right weft machines Cotton 92
7.6. The process of creating a circular loop on weft machines 93
7.7. The procedure of knitting loops on the knitting machine
with warp pointed needles 95
7.8. The process of creating loops on warp knitting
machines right- right pointed needles 97
7.9. The process of creating loops on the right-left warp
knitting machine with a grooved needle "Malimo 98
7.10.The process of creating loops of warp knitting
machine with latch needles Rachel 99
7.11. The process of creating loops on the right- left warp
knitting machine Raschel 101
7.12. The process of creating loops of warp
knitting machine "Coquette" with grooved pins 102
7.13.The basic elements of knitting machines based on
knitting machines with needle-pointed and Tongue 105
7.14. Sampled panel 108
8. Analysis and design of action yarn and thread
during their movement in the process of knitting 111
6
8.1. Euler and Lagrange arc coordinates 112
8.2. Natural and principal axis 114
8.3. Elements of the theory of surface 115
8.3.1. Cylindrical surface 116
8.3.2. Working area of the body 118
8.3.3. Curved surface of the body or shaft 119
8.4. External forces and moments 122
8.4.1. Causes related to surface properties 124
8.4.2. Causes, associated with a twist of the yarn 125
8.5. Movement exceeds the rough surface 129
8.5.1. Boundary conditions 133
8.6. Movement of the yarn by a cylindrical surface 136
9. The dynamics of the warp yarn tension in the
warp knitting 140
10. Determination of the suspended
period of one cycle in the process of warp knitting 145
10.1. Interaction among forces acting in the loop tensile
bases and the withdrawal of twists 148
10.2. Analysis of force elements in the loop by Euler's formula 151
10.3. Analysis and reciprocal action knitting authority
at warp knitting 152
10.3.1.Interaction with bodies of knitting yarn and the
Influence of friction 152
10.3.2. Balanced position half loop 153
10.3.3. The equilibrium position of the cylindrical half loop
surface 158
10.3.4. The equilibrium position of the yarn with her
laying on pins and needles 159
11. Determination of parameters of laying the yarn
in the knitting process base on knitting machines
and their analysis 165
11.1.Position point fold yarn in her laying on
pins and needles 170
12. Budget knitting warp knitting
machine system 175
12.1. Budget moving needle 175
12.2. Empirical formula for moving different types of needles 179
12.3. The process of laying the yarn behind the needle on the
circular latch knitting machines 181
12.3.1. Budget moving perforated needle, presses and platinum 181
12.3.2. Diagrams of warp knitting machines and their connection 183
13. Participation in the design of a loop
knitting system warp knitting machines 188
13.1.Security Warning Yarn 191
13.2. Add yarn to right-left circular knitting machines 192
13.3. Setting guide yarn with different sizes of overtaking 192
13.3.1. Lining guide switch to a different level relatively constant
in the minds of needles size of the overpass 192
13.4. Add yarn to right-rightcircular knitting machines 194
13.4.1. Needle bearings are arranged on one level ( = 180 ) 195
13.4.2. Needle bearings arranged at an angle <180 195
13.5. Forms and layout variations in the
of knitting repeat 196
13.6. Calculation of the samples at selectors-group
electing the 197
13.7. Selectors - individual selection of working groups 200
13. 8. Calculation of the samples at individual independent choice the
temporaty 201
7
13.8.1.Structure feedback from samples in a
given field of knitting 212
14. The depth of weft 211
14.1. Ways to create different depths of weft
primary and plush yarn 211
15. The process of making weft interlacement 214
16. The process of making warp knitted
interlacement footer 218
17. Making curtains and lace 225
18. Warp knitted jacquard interlacement 228
18.1. Right-left jacquard interlacement 230
18.1.1. A simple embossed jacquard interlacement 230
18.2. Embroidered jacquard weave embossed 234
19. Knitted knitwear warp knitted
weft interlacement and their analysis 239
19.1. Structure 239
19.2. Analysis of making clad interlacement
the right-left warp knitting machines 240
19.3. Diversion guide bars in front of the needle
in one direction 243
19.3.1. Diversion guide bars in front of the needles
in opposite directions 244
19.3.2. Features generated loop 244
19.3.2.1. Diversion guide bars behind the needle 244
19.3.3. The principle of obtaining traps 247
19.3.3.1. Getting traps on a machine with a pointed needle 247
19.3.3.2. Getting traps on machines with latch needles 248
19.3.4. Analysis of interference footers exceeds
the basic interlacement 249
20. Analysis friction on the yarn guiding cylinder
surfaces knitting machines 252
20.1.Analysis of moving the needle with tongue
in the process of closing 255
21. The geometry of the loop 257
21.1. Geometrical model of right-left
smooth weft knitwear 258
21.2. Elastic properties of smooth twists weft 261
21.2.1. Strength of right-left twists 262
21.2.2. Twisting right-left knitwear 263
21.2.3. Pressure force in the loop right-left twists 265
21.2.4. Pressure force in the loop right-left twists 266
21.2.5. Analysis of tensile strength with right-left twists 266
21.2.6. Biaxial load of right-left twists 267
21.2.7. Strength of knit wears 274
21.2.8. Breaking strain of smooth knitwear
being extended in length 275
21.2.9. Breaking strain smooth knitwear
being extended across the width 276
22. The connection between the length of yarn in
the loop, step loop, the loop line height and thickness 276
of the yarn in left-right base knit
22.1. Stretching knitwear with stretch yarn participation 280
22.1.1. Surface density knitwear 281
22.2. Geometric characteristics of the structure knitwear 282
23. Geometrical model to the left of the
left knitwear 283
23.1.The length of yarn in the loop, the characteristics 284
8
24. Derived smooth interlacement
of design knitwear vertically and horizontally 287
24.1. The length of yarn in the loop, the coefficient of
relationship density derived smooth Interlacement 288
25. Designing the right-left press knitwear 290
25.1. Appendix different combinations of
derivative right left Interlacement 298
26. Structure and design footer interlacement 317
26.1. Features twists and calculation methods 319
26.2. The structure and design clad interlacement 326
26.2.1.Vrste twists and their structure 326
26.2.2. Features clad with fabric and design its structure 329
26.3. The structure and design of plush interlacement 332
26.3.1. Kinds of knitwear and its structure 332
26.3.2. Features and design plush knitwear 336
26.4. Updated weave, structure and properties 337
26.5. Knitwear pineapple interlacement 344
26.5.1. The structure and properties 344
27. Smooth double knitwear 347
27.1. Rib, its structure and properties 347
27.1.1.Structure Rib 347
27.1.2. Properties and parameters Rib interlacement 348
28. Double Rib, or interlock interlacement,
their structure and properties 358
28.1. Structure double Rib interlacement 358
28.1.1. Properties and parameters interlock interlacement 359
29. Knitting machines 365
29.1. Flat knitting machine with one needle bearing 365
29.1.1. Needle technology: latch needles 366
29.1.2. Needle technology: compound needles 367
29.1.3. How knitting 367
29.2. Needle-bed technology 370
29.2.1. Sinker technology 372
29.2.2. Feeder technology 373
29.2.3. Cam technology 374
29.2.4. Stitch size and stitch cam adjustment 375
29.2.5. Take-down technology 376
29.2.6. Roller take-down systems 376
29.2.6.1.Take-down systems 392
Stitch comb take-down systems 377
29.3. Needle selection I 377
29.4. Needle selection II electronic 377
29.5. Stitch transfer 379
29.5.1. Racking 396
29.5.2. Machine control (introduction) 379
30. Machine architecture / construction I 379
30.1. Machine architecture / construction II 380
30.2. Intarsia flat knitting machines 381
30.2.1. Technical characteristics 385
30.3. Modern circular knitting machines 387
30.3.1. Terry Circular knitting machines YTW-ST 394
30.4. Elementary Knitting biomedical
research project on AIDS, diabetes 399
30.4.1. Project partners 399
30.4.2. Transplant of pancreatic stem cells 400
30.4.3. Project aims 400
30.4.4. New fields of application for warp knitting 401
30.5. Movement of platinum (sinker) 402
9
30.5.1. Relative movement 402
30.6. Warp knitting machine architecture / construction 403
30.6.1 Basic structure of a single bar knitting machine 403
30.7. Needle technology 404
30.7.1. Knitting element displacements 404
30.7.2. Tricot knitting 405
30.7.3. Bearded needle knitting 406
30.7.4. Bearded needle knitting 406
30.7.5. Bearded needle knitting 407
30.8. Bearded needle knitting 407
30.8.1. Tricot knitting machine 407
30.9. Raschel knitting 408
30.9.1. Yarn feeding 408
30.9.2. Warp let off system 409
30.9.3. Knitting element displacement technology 409
30.9.4. Time displacement diagrams 410
30.9.4.1. bar shog, overlap and under lap 410
30.9.5. Chain link mechanism 411
Guide bar shog, overlap and under lap 411
30.9.6.Take-down technology 412
30.9.7. Machine control 412
30.10. Demonstrate the working procedure of
double needle bar Raschel machine 412
30.10.1. Warp Knitting Atlas Construction 414
30.10.2. Stitch Forming Process on Tricot Warp
Knitting Machine 417
30.10.3. Emerging technology warp knitting 420
30.10.4. Technological Emergence 421
30.11. Platinum (Sinker) 422
30.11.1. Cylinder and dial knitting 423
31. Basic concepts necessary for understanding the basic
characteristics of the knitting machine and knitted structures 424
31.1. Introduction to knitting 424
31.2. Binding elements in weft knitting 426
31.2.1. Stitches 426
31.3. Basic weft knitted structures 427
31.3.1. Rib knitted structures 428
31.3.2. Purl knitted structures 429
31.3.3. Interlock knitted structures 429
31.3.4. Interlock knitted structures 430
31.3.5. Comparison between simple weft knitted and
interlacement knitwear 430
31.4. Meyer single jersey sinker machine 431
31.4.1. Transfer loop steps 432
31.4.2. Yarn feeders -Feed technology 433
31.4.3. Cam technology 433
31.4.4. Needle selection I 434
31.4.5. Needle selection II 435
31.4.6. Needle selection III 435
31.5. Take-down technology 436
31.6. Machine control 436
32. Flat knitting machines, knitwear structure
and patterning 437
32.1. Knitted knitwear 437
32.1.1. Weft knitted structure 438
31.1.2. Use of the four basic structures 439
31.1.3. Plain knit knitwear 439
31.1.4. Rib structures 439
31.1.5. Purl structures 430
10
31.1.6. Interlock structures 440
31.2. Patterning 440
32.2.1. Objectives of patterning 440
32.2.2. Tuck loops 441
32.2.3. Multiple tucks 441
32.2.4. Floats 441
32.2.5. Multiple floats 441
32.2.6. Nlay yarn 442
32.2.7. Horizontal striping 442
32.2.8. Intarsia designs 442
32.2.9. Plating 442
32.3. Racking 442
32.3.1. Racking and loop transfer 443
32.3.2. Limitations of racking 443
32.3.3. Loop transfer racking 443
32.4. Pattern racking 443
32.4.1. Knitted loop transfer 444
32.5. Yarn feeding techniques 445
32.5.1. Doubling 445
32.5.2. Jacquard knitting 445
32.6. Circular knitting knitwear structures and patterning 446
32.6.1. The development of jersey knitting in the UK 446
32.6.2. The development of jersey knitting in the UK 447
32.6.3. The development of jersey knitting in the UK 447
32.6.4. The development of jersey knitting in the UK 448
32.6.5. The double jersey boom 1960-1975 448
32.6.6. Double jersey blister structures 449
32.7. Color jacquard structures 451
32.7.1. The end of the double jersey boom 451
32.7.2. Yarn tension, cam forces and robbing back 452
32.7.3. Knitting on a needle array 452
32.8. Action of needles and cam system 453
32.8.1. Knitting on a needle array 453
32.8.2. Cam angle and yarn tension 454
32.8.3. Needle butt impact with cam system 454
32.9. Action of needles and cam system 454
32.9.1. Cam angle and yarn tension 454
32.9.2. Cam angle and yarn tension 456
32.9.3. Compromise between needle / cam impact
forces and yarn tension 456
32.9.4. Cam angle and circular machine productivity 456
32.10. Quality control, robbing back, loop length
and input tension 456
32.10.1. The True Positive Feed and quality
control in weft knitting 457
32.10.2. Assisted feed systems and the True Positive Feed 457
32.11. Quality control in Flat knitting machines 458
32.11.1. Quality 459
32.11.2.Yarn quality 459
32.11.3. Yarn count (tex) and twist (turns/cm) 459
32.11.4. Yarn lubrication 459
32.11.5. Objectives of yarn lubrication 460
32.11.6. Lubrication of filament and spun yarn 460
11
32.12. Quality control: initial machine settings 460
32.12.1. Loop length control 461
32.12.2. Loop length control 461
32.12.3. Yarn input tension 462
32.13. Positive feed 463
32.14. Loop length control on jacquard machines 464
32.15. Dropped stitches and holes 464
32.15.1. Needle lines 464
32.15.2. Knitwear barred 465
32.15.3. Lint control 465
32.16. Graphical representation of weft knitted structures
Introduction 465
32.16.1. Stitch diagrams 466
32.16.2. Yarn path notations 466
32.16.3. Types of point paper 466
32.16.4. Yarn path notations for common structures 467
32.16.5. Plain knit 468
32.16.6. Rib knit 468
32.17. Yarn path notations for common structures 468
32.17.1. Purl knit 469
32.17.2. Yarn path notations for rib derivatives 469
32.17.3. Half cardigan or royal rib 469
32.17.4. Yarn path notations for rib derivatives 469
32.17.5. Interlock 470
32.17.6. Punto di Roma 470
32.17.7. Pique 470
32.18. Technical pattern representation 470
32.18.1. Types of pattern paper 471
32.18.2. Plain knit 471
32.18.3. Plain knitted structure 471
32.18.4. Purl knit 472
32.18.5. Rib knit 472
32.18.6. Interlock 472
32.18.7. Half and full cardigan 472
32.19. Jacquard knitting 473
32.19.1.Weft knitting quality control 473
32.19.2. Quality 473
32.19.3. Quality control, the history 474
32.19.4. Quality control, the history 474
32.19.5. Early yarn feeding devices 475
32.19.6. The HATRA course length tester 476
32.19.7. The HATRA yarn speed meter 476
32.20. Knitwear relaxation 477
32.20.1. Relaxation animation 478
32.20.2. Knitwear relaxation 478
32.20.3. Quality control for cotton and wool knit wears 479
32.20.4. Starfish and cotton jersey 479
32.20.5. Woolen knitwears and felting shrinkage 480
32.21. Felting animation 480
32.21.1. Capstan yarn feeds 480
32.21.2. Digital drive positive feed 481
32.21.3. Storage feeders and jacquard knitting 481
32.21.4. Combination storage and positive feed 482
32.21.5. Loop length control on Flat knitting machines 483
32.22. The mechanism to add the yarns
single cylinder sock machines 483
32.22.1. General of the mechanism 484
32.22.2. Electronic needle selection mechanism 484
32.22.3. The process of knitting socks 484
12
32.23. Two-cylinder machine, "Dera 5 WJ" 488
32.23.1. General of the slot devices 488
32.23.2. Electronic needle selection mechanism 494
32.23.3. Transfer needles from one cylinder to another 495
33.Technical textiles..............................................................................496
33.1.Technical conditions-parameters warp knitted structures........................497
33.2. The knitwear producing elements of a warp
knitting machine......................................................................................497
33.2.1. The process of creating loops on the Raschel machine........................499
33.3.Stitch- bonding as a special case of
warp knitting technique..............................................................................500
33.3.1. Mechanical bonding
Stitchbonding or needlebonding.......................................................500
33.4. Maliwatt stitchbonding system..............................................................501
33.5.Malivlies stitchbonding system.........................................................501
33.5.1. Structure of a Malivlies knitwear.....................................................................502
33.5.2. Stitching action of a Malivlies machine....................................................503
33.6. Malimo stitchbonding system.....................................................................................503
33.7. Malipol stitchbonding system...................................................................504
33.8. Voltex stitchbonding system...............................................................................505
38.9. Basic constructions Elastic structures....................................................506
33.9.1. Stretching the width and length tricot structure..............................................506
38.9.2. Open structures.....................................................................................507
33.9.3. Closed structures........................................................................509
34. Three-dimensional structures.510
34.1. Pile knitwear.........................................................................................510
34.2. Spacer and tubular knitwear.................................................................................511
34.3. Advantages the mono-and bi-axial D.O.S. 511
34.4.Warp-knitting cycles on a double-needle
bar Raschel machine.............................................................................................512
34.4.1. Weft insertion systems........................................................................514
34.5. Multi- axial structures............................................................................................515
34.5.1. Multi-axial structures for substrates.........................................................515
34.5.2. Multi-axial structures for fibre
reinforced plastics......................................................................516
34.6. Multi axial layered structure.......................................................................517
34.7. Composite twists..................................................................................................519
34.8. Bi-axial reinforced nonwovens.......................................................................520
34.9. Comparison of composite and woven knitwear........................................................521
34.10. Bi-axial reinforced composite knitwear for geotextiles...............................523
34.11. Bi-axial and multi-axial reinforced composite
twists for fibre reinforced plastics.....................................................................524
Content 525
Literature 534
13
Tehnologija pletenja
sa teorijskom
i eksperimentalnom analizom
Vojislav R. Gligorijevi
2011.
14
CIP -
,
677.025(075.8)
, ., 1942-
Tehnologija pletenja sa teorijskom i
eksperimentalnom analizom / Vojislav R.
Gligorijevi. - Leskovac : V. Gligorijevi,
2011 (Beograd : Nova kola). - 529 str. :
ilustr. ; 30 cm
Deo teksta uporedo na srp. i engl. jeziku. -
Tira 200. - O autoru: str. 4. -
Bibliografija: str. 525-529.
ISBN 978-86-914211-2-0
a) -
COBISS.SR-ID 185445132
15
L
o
= 2
2
2
2
s
B d

+ + 0,5 0, 5 ,
s
A d

| |
+
|
\ .
O autoru
Vojislav R. Gligorijevi, redovni profesor, roen je 10. januara 1942. u Peenjevcu, gde je i zavrio
osnovnu kolu. Tekstilnu kolu u Leskovcu, kao prvu generaciju pletaa, zavrio je 1961., a nakon
toga, Viu tehniku tekstilnu kolu na mehanikom smeru u Leskovcu. Od 1967. do 1981. godine radi
kao nastavnik pletenja u Tekstilnom kolskom centru u Leskovcu. Uz rad, studira na Tehnoloko-
metalurkom fakultetu u Beogradu i Skoplju, na tekstilnom odseku, gde je iz oblasti pletenja i
diplomirao 1973. U jesen 1981. primljen je na Tehnolokom fakultetu u Leskovcu za predmet
Tehnologija pletenja, kao saradnik u nastavi. Neposredno posle toga na odseku Tekstilne tehnologije,
na Tekstilnom fakultetu u Ljubljani upisuje poslediplomske studije i magistrira 1986. na temu Vplivi
dinaminih procesov in karakteristik zavornih mehanizmov na progavost pletiva.Posle vie
objavljenih radova, doktorirao je na Univerzitetu u Ljubljani, godine 1990 na temu Vpliv dinamike in
trenja niti v kompenzacijski in pletilni coni na strukturo pletiva, i dobio naziv doktora tekstilno
tehnolokih nauka.
Da bi potvrdio svoje pretpostavke V. Gligorijevi je konstruisao tri senzora i instalirao na samoj maini
u proizvodnom pogonu i sa ostalom prateom opremom utvrdio je na osnovu analize zavisnost
izmeu sile i dodavanja osnovine pree u kompenzacionoj i pletaoj zoni maine u svim fazama
procesa stvaranja petlji. Ugradnja senzora na samoj maini i samo istraivanje je novina u ovoj fazi
istraivanja. Da bi potvdio svoje rezultate u eksperimentalnom radu postavio je diferencijalnu
jednainu drugog reda i dobijene rezultate uporeivao sa eksperimentanim.
Ovo istraivanje nema samo teorijsku vrednost, ve i stvarnu gde se senzori mogu prilagoditi na bilo
koju vrstu osnovo pletae maine.
Kao samostalni autor napisao je vei broj skripata i knjiga iz oblasti pletenja, vei broj naunih radova
u domaim i inostranim asopisima, koji su na SCI listi. Svi nauni radovi se odnose na podruje
pletenja, a njegova preokupacija i nauni interes se odnosi na izuavanje dinamike ponaanja pree
u procesu pletenja. Radovi su sistematino i na naunoj osnovi obraeni, tako da predstavljaju uvod u
dalju razradu problema u ovoj oblasti.
16
Predgovor
Nauno-tehnika revolucija, koja se ostvaruje u svim oblastima nauke i tehnike, poveava ulogu
tehnologije u tehnolokom procesu trikotane proizvodnje.
Stalno usavravanje metoda i progresivni razvoj pletae tehnike za izradu pletiva doveli su do
visoko tehniko-tehnolokog nivoa razvoja, koji se takoe iskazuje u proizvodnji, to je znaajno
prevazilo savremenu proizvodnost u ostalim tehnologijama.
Cilj ovog udbenika je da se kombinuje na jednom obimu osnovna naela i principi pletenja u
poprenom i uzdunom pravcu (pletenje iz osnove) kao jedan vaan sektor u tekstilnoj
tehnologiji. Ukljuivanje istorijskog razvoja i vrste maina, njihove principe i mehanizme, kao i izradu
pletiva za razliite proizvode ine ovaj udbenik prihvatljivim, Posebno je pogodan za profesionalce u
ovoj oblasti koji ele da proire svoje znanje i razumevanje za pletenje.
Udbenik Tehnologija pletenja sa teorijskom i eksperimentalnom analizom je zasnovan na
savremenim dostignuima nauke i prakse u naunom, metodolokom i pedagokom pogledu u oblasti
trikotane proizvodnje, radi dobijanja novijeg i efikasnijeg naina stvaranja petlji i kriterijuma daljeg
razvoja postojee trikotane tehnike u budunosti uz primenu mikroprocesorske kontrole i razvoju
pletenja u naunom smislu.
U uvodnom delu knjige dati su opti podaci o pletivu sa karakteristikama strukture pletiva i njihovo
odreivanje. Po vrstama prepletaja date su strukture prepletaja, grafiki prikazi sa tehnikim
patronama i projektovanjem desno-levih, desno-desnih, desno-desnih ukrtenih-interlok i levolevih
prepletaja ispleteni u poprenom i uzdunom pravcu.
Posebno su projektovani akarni prepletaji kao neregularni kao dvobojni i trobojni po bojama i
vrstama sirovine uz slikovito prikazivanje uzoraka pletiva u boji.
Izvrena je analiza procesa stvaranja petlji sa principima pletenja na svim pletaim mainama i
posebno operacije nanoenja polupetlje na kukicama igala i poloajem novo stvorene petlje i
polupetlje sa promenom duine pree u petlji. Razmotreni su principi povezivanja elementarnih
jedinica (petlje) u pletivu za pletai, ravno kulirni, kruno kulirni i osnovo pletai nain sa analizom
delovanja i projektovanja pree i niti pri njihovom kretanju u procesu pletenja preko Ojlerove i
Lagraneve lune koordinate sa elementima teorije povrine.
U ostalim poglavljima, ili modulima, data je analiza delovanja i projektovanja pree i niti u procesu
pletenja, Poseban osvrt dat je na amplitudu oscilovanja pree u kompenzacionoj i pletaoj zoni u
procesu pletenja sa frekvencom oscilovanja u funkciji zatezanja pree i odreivanja uslovne periode
jednog ciklusa pri osnovinom pletenju sa meusobnom vezom sila koje deluju u petlji pri zatezanju i
povlaenju pletiva.
Razmotrene su empirijske formule za premetanje igala razliitih vrsta u procesu polaganja pree,
kretanju radnih organa ravnih, krunih i osnovo pletaih maina.
Posebno poglavje, naini stvaranja razliite dubine kuliranja je od posebnog znaaja za kuliranje
osnovne i pliane pree u procesu izrade potkinih prepletaja, osnovo pletenih futernih prepletaja,
izradu zavesa i ipki i akarnih osnovo pletenih prepletaja.
Posebna panja posveena je, gde je to mogue naglasiti, osnovnim pravilma i naelima, koja su
manje verovatna, da e drastino promeniti razvoj u kasnijim tehnologijama.
Udbenik takoe moe da poslui kao praktina referenca za studijski rad i poslovne svrhe.
Ovo prvo izdanje na srpskom jeziku u ovom obliku ukljuuje i razvoj u elektronskoj kontroli i
selekciji igala i ostalih mehanizama u poprenom pletenom pletivu i pletivu iz osnove. Osnovni softver
programiranja je pokriven s posebnim osvrtom oblikovanja i integralnom pletenju potpuno odevnih
predmeta.
Posebno mi je zadovoljstvo da e se ovaj udbenik koristiti u obrazovanju, industriji tekstila kod
nas i u ostalim zemljama u naem okruenju.
Leskovac, 2011. Vojislav R. Gligorijevi
17
Preface
Scientific-technical revolution, which is implemented in all areas of science and technology, increasing
the role of technology in the production process knitwear production.
Continuous improvement of methods and progressive development of knitting techniques to
produce knitwears have led to high levels of technological development, which also shows in
production, which significantly exceeded the productivity of other modern technologies.
The aim of this textbook is to be combined in one volume the basic principles and principles of
knitting in the transverse and longitudinal direction (from the basics of knitting) as an important sector
in textile technology. Inclusion of historical development and different types of machines, their
principles and mechanisms, as well as making the yarn products, make this textbook as acceptable,
particularly suitable for professionals in this field who wish to expand their knowledge and
understanding of knitting.
The textbook "Technology of knitting with the theoretical and experimental analysis" is based on
the latest achievements of science and practice in the scientific, methodological and pedagogical
terms in the field of knitwear production in order to get a newer and more efficient ways to create
loops and the criteria for further development of existing techniques of knitwear in the future with the
use of microprocessor control and the development of knitting in the scientific sense.
In the introductory part of the book are given general information about the characteristics of the
knitting structure of knitted knitwears and their determination. By type of knitted structures are given
interlacement, graphics and technical design cartridges right-left, left-right, left-right cross-left-interlock
and interlacement woven into the left transverse and longitudinal direction.
Especially designed as an irregular interlacement Jacquard as tri-color and the colors and types of
raw imagery to knitwear color patterns.
The analysis of the process of creating a loop with the principles of knitting to all the knitting machines
and special operations half loop the application of needles and hooks newly created position of loops
and the change in length half loop yarn in the loop. They discussed the basic principles of connecting
units (loops) in the knitting for knitting, weft straight, circular knitting weft and on the way to the
analysis and design activities, and any move in their movement in the process of knitting through the
Euler and Lagrange coordinates of the arc with the elements of the theory of surfaces.
In other chapters, or modules, provides an analysis and design activities or the yarn and knitting
process, special emphasis was paid to the amplitude of oscillation exceeds the counter trade knit
zone and in the process of knitting with the frequency of oscillations in the function of yarn tension
and determination of the suspended period of one cycle at wrap knitting connection with the mutual
forces acting in the loop tensile knitwear and withdrawal.
Considered the empirical formula for moving different types of needles in the process of taking the
cross, the movement of the working of flat, circular knitting machines and on.
Special chapter, different ways of creating depth weft is of particular importance for weft basic yarn
and stuffed in the process of weft interlacement, knit on footer interlacement, making curtains and
lace and knitted interlacement Jacquard basis.
Particular attention is given, where possible stress, the rules and basic principles, which are less
likely to change drastically in the later development of technologies.
The textbook can also serve as a handy reference for studio work and business purposes.
This first edition in English in Serbia and former Yugoslavia, including the development of
electronic control and selection of needles and other mechanisms of cross-woven and knitted
knitwears in the knitting basics. Basic software programming is covered with special reference design
and fully integrated knitting garments.
I am especially pleased that this textbook used in education, textile industry in our country
and other countries in our region.
Leskovac , 2011. Vojislav R. Gligorijevic
18
1.Uvod u istorijat pletenja
1.1. Evolucija tekstila
ovek je prvi sebi napravio odeu od ivotinjske koe koju je znao da proije pomou igle od kosti
ivotinja. Ubrzo su poeli da razmiljaju o vlaknastom materijalu za izradu tekstilne tkanine, ohrabreni
iskustvom koje su stekli preplitanjem grana, lia, i trave u izradi primitivnih sklonita. Re Tekstil
potie od Latinskog glagola texere (tekere) za tkanje, meutim danas je to opti pojam koji se
primenjuje na bilo koju proizvodnju od vlakana, pree i niti odgovarajue finoe, odnosno duine i
debljine.
2. Poetak runog pletenja
2.1. Runo pletenje
Termin pletenje opisuje tehniku izrade tekstilne strukture u poprenom i vertikalnom pravcu,
sastavljenu od elementarnih jedinica- petlje, ispletene od pree odreene duine. Termin pletenje
datira iz sredine esnaestog veka. Runo pletenje se u poetku izvodilo pomou prstiju ruku i
praktikovalo se veoma dugo pre upotrebe rune igle. Runo pletenje je prvi puta zabeleeno u
verskim slikama godine 1350 u severnoj Italiji, zatim se proirilo na ostatak Evrope.
Slika 2.1 prikazuje kako Marija plete odeu za Hrista koja datira pre 1400 godine. Ovo je najranija
zabeleena ilustracija od pletene odee.
Na alost, Hristos je nosio verovatno haljinu koja je prvi puta ispletena tehnikom pletenja pletenice.
Tehnika pletenja kaketa osnovana je u Britaniji 1424 godine. Godine 1488 parlament je doneo
odluku na kontroli cena pletene kape.
Grube vunene arape, ispletene runo, nosile su se sve do 1600 godine, ali one nisu bile toliko
fine, i uvek je postojala tenja da se proizvedu fine arape od finije pree.
Fine enske arape od svile nosila je Kraljica Elizabeta oko 1561 godine i bila je toliko
impresionirana njihovom elastinou, da vie nikada nije nosila grube vunene arape
.
Godine 1564 u Italiji su ispletene prve arape od eljane vunene pree.
2.2. Princip runog pletenja pomou dve igle
Na slici 2.2 dat je princip runog pletenja pomou dve igle, odnosno dva drvena tapia koja su bila
sa zaobljenim vrhom na jednom kraju. Petlja nastaje onog trenutka kada se potpuno odvoji od igle,
sve dotle dok je u dodiru sa iglom ona je polupetlja. Mnogi polupetlju nazivaju stara petlja to je
jedan pogrean naziv, ili bolje rei neprikladan.
19
Slika 2.1. Marija plete Hristu beavni ornament
Gipsana slika iz oltara Majstora Bertramsa (1345-1415)
u Crkvi od Buxtehude. Muzej u Hamburgu.
Slika 2.2. Runo pletenje pomou dve igle
Pomou igle A zadravamo ve stvorene polupetlje, a pomou igle B stvaramo novu polupetlju 2, koju
smo provukli kroz polupetlju 1.
20
Slika 2.3. Wiliam Lee
William Lee (ca. 1563 1614) was an English
inventor who devised the first stocking frame
knitting machine in 1589, the only one in use for
centuries. Its principle of operation remains in
use.Lee was born in the village of Calverton,
Nottinghamshire. He entered Christ's College,
Cambridge in 1579 as a sizar and graduated from
St. John's College in 1582.
2.3. Mehaniko pletenje
Godine 1589 engleski teolog William Lee (Vilijam Li)
doao je na ideju da konstruie prvu mehaniku
mainu za pletenje arapa. Na ideju je doao
posmatranjem njegove ene, po nekim zapisima,
njegove devojke verenice, kako plete arape veoma
sporo i da radi toga ne obraa dovoljno panje njemu.
Prvo je doao na ideju da konstruie pletau iglu sa
kukicom, ili kako se danas naziva pic igla ili, igla
duge kukice. Samu iglu je zamiljao kao boje
stvorenje, te je zato i dao imena njenih delova, kao glava igle, ledja, stopalo, telo igle. Pored
igle konstruisao je jedan veoma vaan radni organ platinu, to je ustvari jedna elina ploica kojom
se omoguavalo izvravanje pojedinih operacija u procesu pletenja. I platini je dao nazive grudi,
prsa, vrat, nos. Da bi se mogla u potpunosti izvesti operacija pletenja, konstruisao je jednu inu sa
glatkom zaobljenom ivicom na jednom kraju (presa), pomou koje je izvravao operaciju presovanje,
odnosno sabijanje vrhova piceva igala u jedno udubljenje na igli, koje je kasnije u literaturu nazvano
kao ljeb igle ili aica, kaiica, jer je to udubljenje liilo na donji delo male kaike.
Za njegov izum, po nekim verzijama, nije dobio priznanje, ve je od tadanje crkve bio estoko
napadnut, da je njegovim izumom vreao tadanju Crkvu, a pre svega Boga, i zato je bio proteran iz
Engleske.
Meutim jedna verzija govori da je svoj izum hteo da patentira kod Kraljice Elizabete, koja nije
prihvatila njegov izum, jer bi to mnogo uticalo na mnoge fabrike za runo pletenje, koje su
zapoljavale veliki broj ljudi.
Ali i pored svega trebamo rei da se njegova maina koristila skoro punih 200 godina. Ona je
predstavljala jedan mehaniki sklop koji se pokretao rukama i nogama. Koncept njenog rada bio je
toliko briljantan da su, kroz evolutivni proces tehnikog doterivanja, mnogi pronalazai irom sveta u
narednim vekovima uspeli da konstruiu industrijske maine za pletenje.
Naalost, nema dokumentarnih podataka o Liovom ivotu.
Liova originalna maina je plela grube vunene arape na osam igala po jednom engleskom colu
(25,4 mm), kasnije, da bi mogao da plete finije arape i to od svile, ugradio je 16 igala po jednom
engleskom colu, mada je prijavio da ugradi 20 igala, i to posle 1620 godine.
Poto nije dobio patent od Kraljice Elizabete, Li odlazi sa svojim bratom u Pariz, i to na poziv
Henrija IV, i godine 1609 Li otvara radionicu za pletenje arapa u Ruanu i potpisuje jedan partnerski
sporazum sa Pjerom godine 1611.
Meutim poto je Henri IV ubijen 1610 godine, Li nije imao nikakvu zatitu i podrku i morao je njegov
brat da se sa mainama i radnicima vrati u Englesku, a da je William Lee umro u siromatvu u Parizu,
krijui se od progona.
21
2.3. Princip rada Liove maine
Princip pletenja na Liovoj maini je ostao do dananjeg dana isti, i ako su se maine za pletenje
usavravale vekovima, pa i danas. Sa njegovom mainom u poetku moglo je da se isplete 500 do
600 petlji u minuti, a kasnije je mogao da plete od svile beavno pletivo sa 1000 do 1500 petlji u
minuti. Na maini se plelo rukama i nogama uz pokretanje osnovnih radnih organa maine: igle,
platine i prese.
Slika 2.4 prikazuje Liovu mainu sa pogledom na pletenje i izgledom pletiva desno. Pre stvaranja
prvog reda petlji bilo je potrebno da se runo obavije prea ispred vrhova piceva igala na tela igala.
Posle toga ponovo vrimo polaganje nove pree ispred vrhova piceva igala, preu sada sabijamo
izmeu igala uz pomo platina, stvarajui na taj nain uvojke izmeu igala odreene dubine. Ovaj
postupak je nazvan kuliranje.Uz pomo platine iskulirane uvojke unosimo ispod vrhova piceva igala
u glave igala. Uz pomo prese sabijamo vrhove piceva igala u udubljenje na igli, koje nazivamo
aica, a zatim uz pomo platina stvorene uvojke sa tela igala prebacujemo preko glave igala i iste
nabacimo na iskulirane uvojke. Na ovaj nain stvorili smo poetak pletenja. Postupak tee dalje tako
to iskulirane uvojke, sada polupetlje, zajedno sa petljom prebacujemo na tela igala, ponavljamo
postupak polaganja pree, kuliranja i unoenja uvojaka u glave igala. Dalji postupak sledi kao i pri
samom poetku.
Slika 2.5 prikazuje Liovu mainu usavreniju i finiju za pletenje svilenih arapa i drugih odevnih
predmeta.
Slika 2.6 (a-c) prikazuje slikoviti prikaz postupka pletenja na Liovoj maini.
Polupetlja (a) nalazi se na telu igle zadravana vratom platine (b), to je ustvari uvojak koji smo stvorili
u poetku obmotavanjem igle preom. Vrimo novo polaganje pree (c) ispred vrhova piceva igala
(d).
Slika 2.6-b prikazuje momenat kada platine vre sabijanje pree izmeu igala, odnosno stvaraju
iskulirane uvojke uz pomo nosa platine (e), nakon toga sledi kretanje platine napred prema vrhovima
piceva igala i uz pomo prsa platine iskulirane uvojke (f) unosimo ispod vrhova piceva igala u glave
igala. Platina se vraa nazad (strelica) i ujedno podie navie (strelica).
Slika 2.6-c prikazuje momenat kada platina svojim prsima (h) potpomae dovodjenje polupetlje (a)
ispred vrhova piceva igala, koje istog trenutka presa (g) sabija vrhove piceva igala u udubljenje na
igli-aica. Istog trenutka platina se kree navie (strelica). Platine i dalje potpomau svojim prsima
prebacivanje polupetlje preko glave igala onog trenutka kada se je presa povukla nazad,
Slika 2.4. Liova maina sa elementima za pletenje i izgledom pletiva desno.
22
Slika 2.5. Izgled originala levo i maine za pletenje odevnih predmeta od svile desno
a)
Platine se takoe u isto vreme povlae nanie (strelica). Sada se postupak ponavlja. Ovo je princip
pletenja koji je izmislio William Lee, i koji je ostao do dananjeg dana. I ako je ovo njegovovo
epohalno otkrie, u poetku nije dobio nikakvo priznanje, a Kraljica Elizabeta odbila je njegov patent,
navodno da je na maini mogao da plete samo grube vunene arape. Li ponovo trai patent za
mnogo finiju mainu sa 20 igala na jednom engleskom colu, sa kojom je mogao da plete fine enske
arape od svile, ali Kraljica i to odbija da prihvati patent, sa razlogom da e ugroziti rad tadanje
industrije za runo pletenje arapa.
Slika 2.7. prikazuje deformisano pleteno pletivo na mesecu (Photo credit NASA) Fotografija
snimljena tokom misije Apolo 12. Prikazuje deformisanu pletenu antenu koja je slala televizijske slike
na Zemlju. Antena je ispletena od pozlaene metalik pree.
(Vreme, 7. jula, 1969, 34-7) .
23
b) c)
Slika 2.6. Liov princip pletenja
Jedinstvena struktura petlji za pletenje prua mogunost:
- korienje minimalnog broja pree
- lako povezivanje pree iz jedne petlje u drugu pod odreenom napetou
- prenos petlji sa jedne igle na drugu
- pletenje jedne strane pletiva sa jednom stranom kao lice i drugom kao nalije
- dvostrano pletivo sa licem i nalijem
- poveanje ili smanjenje broja petlji u irinu i dubinu
- pletenje sa razliitom vrstom sirovinskog sastava pree u pletivu
24
Slika 2.7. Apolo 12 posle sletanja na zemlju sa izgledom deformisane pletene
antene od pozlaene iane pree
Jedinstvena svojstva pletene konstrukcije pruaju mogunost proizvodnje pletenih artikala kao
tkanine, zadravajui tradicionalno trite za izradu dempera, arapa, triko tkanine, donje rublje,
ipke i drugo.
.
3. Istorijski osvrt i kriterijumi daljeg razvoja pletae
tenike i tehnologije
Istorija pletenja je u poreenju sa postojeom dugogodinjom istorijom tkanja, znatno mlaa, iz ega
se moe napraviti zakljuak da je prelaz prema runoj izradi tekstilnog pletiva iz prea pomou
preplitanja petlji na vii nivo razvoja tehnikog stvaralatva oveka, za ta je bilo potrebno
elementarno povezivanje pod pravim uglom dva sistema pree u tkanini.
Iz tabele 3.1 proizilazi da su osnovni pronalasci u oblasti metoda i osnovnih tehnikih principa
mainske izrade pletiva bili otkriveni u prolih 400 godina.
Stalno usavravanje metoda i progresivni razvoj preraivake tehnike za izradu pletiva doveli su do
visoko tehniko-tehnolokog nivoa razvoja, koji se takoe iskazuje u proizvodnji, to je znaajano
prevazilo savremenu proizvodnost u tkanju.
Ta injenica da sa vremenom pronalaska kulirnog, osnovo pletenog i pletaeg naina izrade pletiva
nisu dali nikakve nove naine stvaranja petlji, a sav nauno-tehniki razvoj tehnologije pletenja
zasnovan je na stalnom usavravanju ovih naina, dozvoljava da se postave sledea pitanja:
- Moe li se u budunosti pojaviti novi, efikasniji nain stvaranja petlji?
- Koji su vaniji kriterijumi daljeg razvoja postojee trikotane tehnike?
Nauni odgovor na prvo pitanje moe se dati na osnovu logiko-analitikog razmiljanja.
Analiza svih poznatih naina izrade pletiva pokazuje, da se u bilo kom sluaju moraju ispuniti dva
osnovna uslova (logike pretpostavke):
- Postojanje, bar jednog, sistema prea;
25
- Postojanje sistema tehnikih elemenata stvaranja petlji (organi za stvaranje
petlji-igle).
Sistem prea - niti moe biti kako poprean, tako i uzduan (jedna logika promenljiva). Sistemi
organa za stvaranje petlji izvravaju kretanje relativno viseim polupetljama na njima, pri emu se u
toku jednog ciklusa stvaranja petlji predviaju dve ekstremne pozicije (krajnji poloaj). Ovo relativno
kretanje mogu vriti ili svi organi za stvaranje petlji istovremeno ili svaki organ pojedinano (druga
logika promenljiva). Dalje, svaki pojedini organ za stvaranje petlji (igla) zajedno sa odgovarajuim
pomonim organima (na primer platine), duan je da da odgovarajuem odseku pree oblik petlji.
Stvaranje savijenih delova pri tome moe da se desi samo do sjedinjavanja sa polupetljom (trea
logika promenljiva).
Tabela 3.1
Vreme,mesto Dogaaji ili pronalasci
6.v.; Egipat Runo pletenje /nalasci pri otkopavanjima/.
13.v.; panija,
Italija
Ravno runo pletenje na dve igle koristi se kao zanat.
16.v.;
vajcarska
Runo pletenje na pet igala /pletenje u krug/.
1560.g.; Evropa Na tritu prve bezavne arape. Pojavljuje se novo
zanatstvo za mukarce.
Engleska,
Francuska,
Nemaka
Stvaraju se pogoni za pletenje arapa.
1589.g.;
Engleska
William Lee pronalazi runi kulirni razboj i kukiastu
(picastu) iglu. Naziv u originalu: STOCKING loom ili
Kniting frame. Time je napravljen korak ka mehanizaciji
izrade arapa.
1758.g.;
Engleska
J.Strutt stvara dodatni ureaj za izradu kulirnog pletiva sa
dva lica na ravnoj maini.
1768. g.; II-ga
polovina
Crane pronalazi runi osnovo pletai razboj. Postavljanje
glavnog vratila na kulirnom razboju, prelaz prema kulirnoj
maini.
1791.g.;
Engleska
Dawson stvara ureaj za skretanje polagaa. Time poinje
mehanizacija osnovo pletaeg razboja.
1798.g.;
Francuska
Decroix otkriva prvi patenat na krunom kulirnom razboju.
1805.g.;
Nemaka
Carl Cristian Langsdorf, profesor matematike i Johann
Michael Wassermann (Univerzitet u Erlangenu) izdaju prvi
potpuni opis araparsko-pletaeg razboja i tehnolokog
procesa izrade arapa.
1853.g.;
Francuska
Stvaranje kruno patentnog razboja (krune kulirne maine
za desno-desno pletenje).
1856.g.;
Engleska
Townsend pronalazi jeziastu iglu.
1859.g.;
Nemaka
Uvoenje jeziastih igala i njihov vertikalni raspored u
osnovopletaem razboju - RAEL maina.
1860-1864.g.;
Engleska
W.Cotton dobija patent na mehanikom ravnom kulirnom
razboju sa vertikalno rasporeenom iglenicom, nisko
postavljenim glavnim vratilom i prenosnim mehanizmima.
Ovaj tip konstrukcije dobija najvei industrijski znaaj.
1857-1870.g.;
Evropa, S.
Amerika
Razliiti pronalasci na pletaim mainama, delovi sa
picastim iglama.
1863.g.; SAD W. Lamb pronalazi osnovni princip mehanikog pletenja
jeziastim iglama primenom prenosnih ekscentara.
Raspored iglenice je u obliku krova.
26
1865.g.;
Engleska
Clay pronalazi dvoglavu jeziastu iglu, preduslov za izradu
levo-levog pletiva.
1866.g.; SAD Izdavanje patenta Mac Nary na krunopletaim mainama
sa ukljuenjem naina izrade pete i vrha (na pendelnom
hodu).
1878.g.;
Engleska
Griswold uvodi iglenu plou (Ripajbnu) u svojstvu drugog
iglonosaa (iglenice) kruno pletae maine.
1881.g.;
Nemaka
Durand pronalazi prvu oluastu-cevastu iglu.
1886.g.;
Nemaka
Beyer pronalazi nain automatskog dodavanja i oduzimanja
pomou prenosa polupetlji kod pletenja na ravnoj maini.
1900.g.;
Nemaka
H. Stoll razrauje osnovne tehnike pretpostavke za izradu
ravnih pletaih maina za levo-levo pletenje.
1910.g.;
Engleska
Spiers, Erfinder pronalazi levo-levu kruno pletau mainu
za pletenje sa dva lica.
1949.g.;
Istona
Nemaka
H. Mauersberger patentirao je pletai nain MALIMO koji
se javlja polaznom takom za stvaranje pletae ivae
tehnike i time samim principom upletanja potkine pree po
celoj radnoj irini osnovo pletae maine.
Tabela 3.2
Varijanta V4 Sadraj promenljivih
1. logika promenljiva Sistem poprenih prea p
2. logika promenljiva Istovremeno kretanje pletaih organa
relativno sa polupetljama q
3. logika promenljiva Stvaranje savijenih delova za vreme
sjedinjavanja sa polupetljama r (izrada
nove jedinice preplitanja)
Ako imamo sistem poprenih prea p i kretanje pletaih organa relativno polupetljama dogaa se
istovremeno q, onda stvaranje savijenih delova ne moe proizai u vreme sjedinjavanja , to jest deluje
pravilo sloene suprotne pozicije,
(p.q) ~ r
(r.q) ~r
(p.q) r (3.1)
Poznato je da zakon kuliranja iskljuuje istovremeno stvaranje savijenih delova po celoj radnoj irini,
ako je dat sistem poprenih prea, tj. prea, se moe dovesti prema pletaem sistemu samo sa jedne
strane, a po teorijskim vrednostima promenljivih, varijanta V4 na svakom mestu stvaranja petlji mora
biti istovremeno po celoj radnoj irini sa jednakim koliinama
.
Saglasno navedenom pravilu formalne logike iz (V1) moe se doi do zakljuka da ovi zakljuci,
podjednako karakteriu kombinacije varijanti V8 i V3 koje se takoe mogu smatrati tehniki
ostvarljivim. U saglasnosti s tim, posle formalno logikog ispitivanja, tehnika varijanta V4 otpada. Na
uzorku grafiki je oigledno prikazana zakonitost sloene suprotne pozicije: neostvarljivost varijante
V4 po delovima takoe vodi ka moguim varijantama V1, V3, V8 i samo ka njima.
Krajnje pravilo isto, onda ne deluje, takoe prea za vreme stvaranja savijenih delova se ne
dodaje. Potreba za preom u tom sluaju proizilazi iz svojstava materijala. Ovo je mogue pri preradi
rastegljivih sintetikih niti. Usled tehnikih problema, povezanih sa takvom varijantom (ravnomernost,
razlike obojenosti i dr.) njegova proizvodna primena nije potrebna i oito je ograniena (npr. izrada
finih arapa). Dalje izraunavanje ove mogunosti se ne preporuuje.
27
Za varijantu V6 karakteristino je sledee:
Varijanta V6 Sadraj promenljivih
1.logika promenljiva Sistem poprenih prea
2.logika promenljiva Uzastopno kretanje pletaih organa relativno polupetljama
3.logika promenljiva Stvaranje savijenih delova do sjedinjavanja sa polupetljama
Ako imamo sistem uzdunih prea, onda sa tehnoloke take gledita ne postoje nikakve sumnje u
odnosu na vrednosti dve druge promenljive. U principu to je mogunost uzastopnog ili istovremenog
(q) kretanja igala, odnosno polupetlji i stvaranje savijenih delova do ili za vreme sjedinjavanja ( r) tj.
svakoj igli odgovara svoja prea. Na taj nain, za osnovo pletai nain stvaranja petlji pravi izraz je;
~p.(q. ~q).(rv ~r) )= ~p (3.2)
Na taj nain pitanje tehnike ostvarljivosti varijanti V6 i V7 u principu je reeno.
Dalja logika analiza dovodi do zakljuka da se i pomou izraza moe odrediti najefikasnija, sa
tehniko-ekonomske take gledita, varijanta osnovo pletaeg naina, tj. istovremenost relativnog
kretanja i poklapanja sa vremenom stvaranja savijenih delova i povezivanja, oznaavajui najvei
stepen iskoriavanja vremena procesa stvaranja petlji kao osnovnim za postizanje radne brzine.
Zatim, tehnika realizacija varijanti V6 i V7 uvek bi bila praena niskim uinkom. Usled ovoga nauno
istraivanje varijanti naina stvaranja petlji koje su pronaene po teoriji pokazuju se takoe suvinim.
Treba ukazati na to da su jo u vreme pronalaska kulirnog, pletaeg i osnovo pletaeg naina
stvaranja petlji bili izdati patenti na otkriu varijanti stvaranja petlji, teorijski formiranih pri datoj
analizi.
Sa ekonomske take gledita razvoj trikotane tehnike, sa jedne strane, uvek se odreuje isto
tehniko-tehnolokim mogunostima poveanjem produktivnosti pletaih maina, a sa druge strane,
veliko stimulativno znaenje ima mogunost projektovanja proizvoda, imajui u vidu osobine hemijskih
vlakana ukljuujui mogunost uzorkovanja.
Pri daljem poveanju produktivnosti pletaih maina uzima se u obzir niz osnovnih kriterijuma.
Kod ravnih kulirnih maina priblino 2/3 vremena pripada procesu stvaranja petlji, a na tehnoloke
uslove ide samo jedno polaganje pree i stvaranje savijenih delova (kuliranje). Za jedan hod kulirnog
ekscentra na radnoj irini stvara se samo jedan red savijenih delova pree (analogno petljinim
redovima). Princip rada je isprekidan.
Bez obzira na to, rad na ravnoj kulirnoj maini predstavlja racionalniju (za odreene proizvode
najracionalniju) po uporeenju sa drugim nainima tehnologije kao i pri preradi skupog vlakna, ovo se
uzima u raun kao materijalizovani rad (ekonomija sirovine).
Princip rada ravno pletaih maina takoe je prekidan. Neekonomine po gabaritu, simetrina
konstrukcija brava pletaeg sistema, a tako|e i male u uporeenju sa irinom iglenice, broj sistema
(to e umanjiti prazan hod radilice) objektivno ograniava dalje sutinsko poveanje produktivnosti.
Ako se prekidni sistem kretanja ne nadgledava, to moe znatno da ometa poveanje produktivnosti
ravno pletaih maina. Ravno pletae maine sa radilicama (glavama) koje se kreu po ovalnoj
putanji u sadanje vreme pri uslovima povlaenja dva pletiva opremljene su sa 14 ili 15
jednosistemskih radilica. Kretanje radilica je neprekidno u jednom pravcu po elipsi. Na taj nain na
ovim mainama u jedinici vremena stvara se 3-4 puta vei broj redova petlji nego na ravno pletaim
mainama sa 3 ili 2 pletaa sistema.
Njihova produktivnost nije manja od produktivnosti kruno pletaih maina za ravna pletiva. Samo
kruno pletae maine veeg prenika za metrano pletivo proizvode u jedinici vremena (u poreenju
sa pletivom jednostavnog prepletaja) skoro duplu ili 3 puta veu koliinu pletiva.
Granice poveanja produktivnosti kruno pletaih maina manjeg i veeg prenika ne mogu biti
tano odreene. Kao osnovni problem se javlja lomljenje glave igala, pri velikoj brzini obrtaja, a
takoe i prekidu pree pre svega usled njene nedovoljne ravnomernosti.
28
Lomovi glave igala koje su u krajnjem stanju povezane sa individualnim pokretanjem igala, izazvani
su udarnim optereenjem igala radi poveanog nagibnog ugla i uestalosti obrtaja (frekvencije), to
dovodi do poveanja udarnog optereenja. Meutim, s druge strane, ono se javlja polaznom takom
za poveanje produktivnosti pletaih maina.
Sa porastom nagibnog ugla brava, moguno je poveanje broja pletaih sistema koji su razmeteni
po obimu maine. Pri istom kvalitetu pletiva mogue je kontrolisati stvarno slabljenje energetskih
gubitaka i kapitalno ulaganje za jedan pletai sistem, a takoe i poveanje raporta uzorka.
Poveanje produktivnosti rada je neproporcionalno poveanju krajnjeg broja sistema. Zbog tog
razloga, napor proizvoaa pletaih maina je usmeren ka tome da znaajno poveaju brzinu obrtaja.
Stepen amortizacije se smanjuje istovremeno sa poveanjem produktivnosti rada. Na taj nain ciljna
istraivanja sistema igla-iglenica-pletaa brava, usmerena su ka poveanju broja pletaih sistema i
brzine obrtaja, tj. ne mogu se oekivati realna reenja koja dozvoljavaju odstupanja sa principa
mehanikog pokretanja jeziastih igala.
Poveanje produktivnosti osnovo pletaih maina pre svega je povezano sa minimiziranjem radnih
delova, organa za stvaranje petlji i sa primenom krivolinijskih mehanizama za realizaciju radnih ema
koje su tehnologijom zadate. Pri tome je neophodna primena naunih metoda za reavanje
dinamikih problema maina. Postiemo ih uzimanjem u obzir tehnikih, tehnolokih uslova, radne
brzine osnovo pletaih maina, ali sada se istie kao glavni problem jaka buka koja nastaje delimino
potekoom praktine primene ovih radnih brzina. Zato je veoma vaan put poveanja produktivnosti
osnovo pletaih maina, meutim to poveava radnu irinu pletenja. Radna brzina se pri tome
neznatno smanjuje.
Sa poveanjem radne brzine poseban znaaj se daje dovoenju pree pri minimalnom optereenju
pree, za sve grupe maina. Za izradu trikotae karakteristina je primena upravljake i regulacione
tehnike u razliitim sistemima dodavanja pree, uzorkovanja i davanja oblika.
Uporeivanje elektronskog upravljanja, uzorkovanjem maina i grupe maina za obradu uzoraka u
pripremnom odeljenju sve do izrade konstantnog memorijskog ureaja sa kojim se moe informacija
zadrati u samoj maini, jo uvek ima prvostepeni znaaj. Na ovom primeru se vidi da pitanje o
primeni tehnikih sredstava treba reavati ne samo sa take gledita samih savremenih tehnikih
mogunosti, ve i sa take gledita tehniko-ekonomske koristi i neophodnosti.
Zahvaljujui prostoj strukturi pletivo dobija karakteristina svojstva, kao to je dobro prianjanje,
elastinost i poroznost.
U vezi sa proirenjem proizvodnje hemijskih vlakana, zapoet je usmereni rad na stvaranju novih
proizvoda. Zahvaljujui njemu pojavila se mogunost ubacivanja pletiva skoro u svim oblastima, gde
su se koristile tkanine.
Po tradiciji oblast primene trikotane produkcije (arape, gornja trikotaa, rublje) ostaje kao i ranije.
Njen asortiman se za kratko vreme proirio zahvaljujui uvoenju tekstuiranih poliamidnih i
poliesterskih prea, a takoe i pree ispredene iz niti istog hemijskog vlakna ili sa njegovim
primesama (pre svega polivinilne, poliakrilne i poliesterske niti). Takvi kvaliteti kao to su lagodnost
noenja, lakoa negovanja, oblik stabilnosti, koji se u odei iz ovakvih niti ispoljava kao sjajno odelo
sa karakteristinim osobinama pletiva, javljaju se kao glavni uzrok poveanja potranje stanovnitva
za savremenu i osobito raznovrsnu odeu.
Oblast svakodnevne tekstilne trikotane osnovo pletae proizvodnje (ukljuujui RAEL mainsku
proizvodnju) danas je skoro potpuno potisnuta drugim nainima izrade (zavesa, gardina, ipki i tako
dalje).
Prednost u vezi sa uvoenjem stabilnih po boji hemijskih niti i visoke produktivnosti osnovo pletae
proizvodnje odigralo je odluujuu ulogu u probijanju trikotae u onim oblastima bivim tradicionalnim
za tkanje. U sve veoj meri pletiva izraena na kruno pletaim mainama zamenjuju tkane materijale
za presvlaenje nametaja, zidova a takoe za teke prekrivae. Njihova prednost, ne samo u
poreenju sa tkaninama ve i u poreenju sa osnovo pletaom trikotaom, delimino se ogleda u
elastinosti a delimino u uzorkovanim mogunostima.
Proizvodnju svakodnevnog tekstila uopte, mogue je razmotriti kao oblast koja se brzo razvija i
kao buduu oblast primene trikotae. Sa take gledita perspektivne primene izvodi se u svetu vie
29
radova u vezi sa odreivanjem mogunosti korienja trikotae u tehnike ciljeve. Ovu oblast treba
razmatrati kao oblast sa najveom perspektivom.
U celom svetu posmatra se tendencija deobne ili potpune zamene tkanina za gornju odeu (kompleti,
sakoi, muke koulje, enske bluze, suknje itd.) trikotaom. Bez sumnje ovo vodi nauno-
tehnolokom progresu u datoj oblasti, o emu svedoi nekoliko primera:
Unapreenje finoe maina u grupi krunopletaih maina velikog prenika i osnovo pletaih maina;
Dobijanje veih koliina hemijskih niti, osobito polimernih, sa odreenim fiziko-hemijskim osobinama
a takoe i prerade pree i kombinacije pree;
Stvaranje velikog broja specijalnih trikotanih prepletaja i polaganja sa ciljem dobijanja pletiva
stabilnog oblika i sa velikim koeficijentom zapunjenosti;
Stvaranje specifine tehnologije obrade i doradnih maina.
Pored enske i deije gornje odee, isto tako i ukrasna (sveana) i razliita proizvodna odea
izraena iz pletiva zauzima veliki deo. Prednost trikotae i sada stimulie razvoj potronje i potranje.
Tendencija razvoja proizvodnje je poveanje plasiranja proizvoda lake trikotae (koulje, bluze i dr.).
Za njihovu proizvodnju koriste se krunopletae maine velikog prenika za desno-levo pletenje,
kruno pletae maine interlok velikog prenika (npr. finoe 3250E), a takoe i kruno pletae
maine velikog prenika za desno-desno pletenje.
Duina preraivane pree za pletivo odreene duine i irine znaajno je vea nego za tkanine
takve iste duine i irine. Dati parametri stvaranja petlji tano odreuju duinu pree u petlji, isti
prostorni raspored dobijenih delova po visini i irini veoma je promenljiv zbog delovanja razliitih sila.
Usled toga se javlja poveana rastegljivost pletiva, koja moe biti smanjena putem promene duine
petlji pri datoj relativnoj duini ili irenjem pletiva ili upletanjem u prepletaje uzdunih ili poprenih (ili i
ovih drugih) dopunskih prea, koje ne uestvuju u stvaranju petlji, a pri delovanju sila poprimaju
optereenje u prvom redu. Ova prouavanja u vezi sa izradom pletiva koja konkuriu po svojim
osobinama sa tkaninom proizilaze iz ove dve mogunosti projektovanja trikotanih prepletaja. Kod
projektovanja je veoma vaan udeo takvih kvaliteta kao to je zatvorena povrina (karakteristino za
tkanine), postojanost na istezanje i tipino za tkanine - grifovanje i drapiranje.
Visoka produktivnost kod izrade trikotae bila je i ostala osnovni kriterijum slinih izrada. Ona se
javlja kao logiki osnov nedostatka bilo kojih usmerenih istraivanja izrade posle izrade tkanina sa
slinim trikotanim osobinama sa izuzeem izrade pojedinih proizvoda koji koriste tekstuirane niti za
dobijanje elastinih efekata tkanine. Vraajui se obema osnovnim mogunostima u pravcu
istraivanja projektovanja trikotanih prepletaja mogue je napraviti zakljuak da su osobine pletiva
pribline osobinama tkanina, te utoliko bolje polazi za rukom ubacivanje u pletivo uzdune i poprene
tekstilne pree; pri tome se prema pokazateljima tkanine ne pribliavaju samo pokazatelji istezanja,
ve i struktura povrine, grifovana i rapava, drapirana. Mogunosti za taj nain proizvodnje pletiva
obino su manje nego kod osnovo pletaeg naina. Kod pletaeg naina proizvodnje na krunim
mainama velikog prenika mogue je:
Smanjiti duinu preraivane pree na relativnu irinu pletiva zahvaljujui visokoj finoi maine i
kombinaciji elemenata preplitanja - petlji i zamki, pri emu se minimalna duina ove pree u
poreenju sa preama u tkanini ne postie i,
plesti u pravcu petljinih redova i nizova dopunskih prea u svojstvu potke ili osnove.
Zahvaljujui primeni sintetikih niti (npr. poliesterskih) i njihovom korienju, pojedine mogunosti
mogu uticati na fiziko-mehanike osobine i na strukturu pletiva i ako su u tom sluaju optimalni
pokazatelji.
Naroito iroke mogunosti se zavravaju u obradi pletiva od specijalne pree. U tom sluaju moe se
dobiti npr. pletivo u vidu oje koje ne moe biti napravljeno samo korienjem poprenih i uzdunih
potki.
Za modifikovana pletiva svih vrsta koja ne raspolau specifinim osobinama vai jedno osnovno
pravilo - smatrati ga pletivom. Njegovo korienje za proizvode koji se pre svega izrauju samo iz
tkanina, ne dovodi ka dobijanju slinih proizvoda, pojavljaju se noviji i noviji proizvodi koji zauzimaju
svoje mesto zajedno sa tkaninom.
iroka mogunost proizvodnje pletiva slinog tkaninama mogue je realizovati pomou osnovo
pletaeg naina pletenja. Kod osnovinog pletenja mogua je dopunska prerada osnovinih prea koje
su unapred usmerene - polaemo ih isto tako kao kod tkanina. Ukrtavanjem prea koje imaju
polaganje pod iglu i prea koje sjedinjuju (povezuje) potku, mogue je dobiti pletivo koje poseduje
30
spoljane slinosti sa tkaninom i fiziko-mehanike osobine, a takoe i u poreenju sa pokazateljima
tkanina, drapernost i grifovanost.
Podjednako sve ovo znatno smanjuje brzinu osnovo pletaih maina. Osim toga, osobenosti
strukture izazivaju poveani rashod materijala za postizanje karakteristika rastegljivosti i zapunjenosti
kao kod tkanina. Isto treba primetiti da u proizvodnji velike koliine metranog materijala, osnovo
pletae maine sa ekonomske take gledita imaju vee mogunosti nego kruno pletae maine
velikog prenika i tkaki razboji; ovo se objanjava prostijim nainima uzorkovanja i korienja
relativno prostih tehnikih sredstava za ostvarenje polaganja pree pri izradi trikotanog pletiva za
svakodnevnu proizvodnju elegantne enske, muke i deije odee.
Uopte treba rei da projektovanje i dorada pletiva kriju u sebi mnoge mogunosti koje vode ka
daljem rasprostranjivanju pletiva u svim oblastima korienja tekstila.
Postoji miljenje da sve mere usmerene na izradu pletiva slinih tkanini dovode do izrade novog
perspektivnog asortimana odee kao dopuna prema asortimanu odee od tkanine. Pitanje o tom ili
drugom delu asortimana u optem asortimanu reavaju spoljanji uslovi zajedno sa usavravanjem
mode. Mogue je, takoe, pretpostaviti da e se trikotani nain proizvodnje i nain tkanja i dalje
razvijati i pozitivno uticati jedan na drugog.
Slika 3.1 prikazuje formalno-logiki prikazi naina pletenja
Slika 3.1. Formalno-logiki prikazi naina pletenja
4. Opti podaci o pletivu
P l e t i v o je tekstilni proizvod sastavljen iz petlji meusobno prepletenih u odreenom poretku.
P l e t i v o izraeno kulirnim i pletaim nainom razlikuje se od tkanine geometrijskim
preplitanjem pree. U tkaninama due pree 4.1 (osnova) prepliu se sa poprenim 2 (potka) pod
pravim uglom (slika 4.1,a). Tkanina se dobija putem naizmeninog provlaenja pree potke sa
preama osnove podeljene na dva jednaka ili nejednaka dela po broju u zavisnosti od vrste
31
prepletaja. Za tkaninu je karakteristina zatvorena povrina, a takoe i odgovarajua mehanika
svojstva i rastegljivost, koja odgovaraju osobinama preraivanih prea. Slika 4.1,b prikazuje raspored
susednih osnovinih ili potkinih prea pri podunoj zapunjenosti tkanine, koja moe biti manja, jednaka
ili vea od 100%.
Slika 4.2 prikazuje emu delovanja sila na osnovine i potkine pree pri optereenju platnene tkanine,
a i b- u pravcu osnove, c- u pravcu potke.
Pri proraunu prekidne sile tkanine polazi se od geometrijske eme vezivne strukture (slika 4.2)
uzimajui u obzir neujednaenost zategnutosti ica kod naprezanja tkanine.
P l e t i v o dobijamo putem stvaranja petlji iz prea prepletenih u petlje (slika 4.3). Pri tome je za
izradu pletiva potreban samo jedan sistem prea (a) koji se popreno uplie u petlje (b) ili sistem
uzdunih prea (c i d). Razliitom transformacijom osnovnog prepletaja dolazimo do konstruktivnih
varijanata, koje daju iroku mogunost za kvalitativne modifikacije i otkrivaju veu oblast njihove
primene.
Pletivo, za razlku od tkanine. ima otvorenu povrinu i pri mehanikim delovanjem ima mnogo vei
stepen istezanja i od same pree iz koje su bile stvorene petlje
.
Zavese (slika 4.4) kao i til, ipke pletenice, ribarske mree, proizvodimo tako to pree 1 jednog
sistema idu po duini, a pree 2 drugog ili 3 treeg sistema se prepliu pod uglom od 45
o
.
Iz strukture i karakteristike mehanikog istezanja proizilazi dobar, zdrav kvalitet koji ukazuje na
korisnost odee iz trikotanih pletiva. Relativna rastegljivost i otvorena struktura uslovljavaju
sposobnost prema dobrom odravanju toplote pletivom, ne ometaju neophodnu toplotnu razmenu i
ne izazivaju poveanje znojenja.
a b c
d
Slika 4.1. Izgled tkanine-a sa emom elementarne tkanine platnenog prepletaja (prikazano crticama)
i emom rasporeda susednih osnovinih ili potkinih prea pri podunoj zapunjenosti tkanine manje,
jednako ili vee od 100% -b i c- ema elementa pletiva i Izgledom zavese-d
Pri povezivanju odreenog kvaliteta strukture pletiva sa svrsihodnim izborom vlakana pojavljuje se
prijatan oseaj komfora u procesu eksploatacije proizvoda. Stvaranjem pletiva putem povezivanja
savijenih prea, obezbeuje se oigledno malo guvanje pletenih proizvoda, koji se pri korienju iste
sirovine manje guva od tkanih. Prema tome, pletivo odgovara savremenim potrebama kao materijal
odee za rad i odmaranje, komfornost u noenju, zadravanju toplote, lako negovanje.
32
Pletivo, izraeno kulirnim i pletaim nainom, se sastoji iz elemenata preplitanja. Za poetni deo
procesa stvaranja petlji (slika 4.5) uzimamo savijeni deo pree (a). Njegovim povezivanjem sa
sledeim savijenim delom iz prvog nastaje zamka (b); u to isto vreme iz novo savijenog dela pree
nastaje polupetlja.
Slika 4.2. ema delovanja sila na osnovine i potkine pree pri optereenju platnene
tkanine, a i b- u pravcu osnove, c- u pravcu potke
Zahvaljujui dodavanju treeg savijenog dela, iz polupetlje se dobija petlja (c), poslednji savijeni deo
pree prelazi u polupetlju, a zamka ostaje bez promene.
Petlja je elementarna jedinica ili element preplitanja pletiva. Svaki poetni red pletiva je red zamki,
poslednji red je uvek red polupetlji.
Horizontalni raspored petlji nazivamo petljinim redom, vertikalni-petljinim nizom (slika 4.6).
Na slici 4.7 prikazana je struktura petlji sa veznim elementima, sa kojima je petlja povezana sa
donjim i gornjim leeim petljama. Svaka dva vezivna elementa stvaraju jedinicu preplitanja, koja se
nalazi u rafiranom pravougaoniku. Jedan vezivni element se sastoji iz dve take kontakta, koje se
nalaze u crnim takama polja.
Veliinu petlji moemo pojasniti iz slike 7.
Pored petlje kao osnovni element popreno pletenog pletiva, kao i osnovo pletenog, u pletivu se
pojavljuje i zamka kao element preplitanja u pletivu (slika 4.9). Na slici 4.10 kao element preplitanja
pojavljuje se flotiranje, ili, podleanje pree preko jednog niza ( izduene petlje). Zamka kao element
preplitanja se pojavljuje i kod osnovo pletenih pletiva (slika 4.11 i 4.12). Zamka moe da se prebaci
preko dve ili vie izduenih petlji ili nizova (slika 4.13). Slika desno prikazuje flotiranje pree ispod dve
petlje ili niza.
Slika 4.14 prikazuje petlju na desnoj strani (lice) sa povijenim stranicama 2 petlje koje se nalaze
iznad luka ili iglene glave petlje, i levu petlju ili nalije, gde je isturena iglena glava petlje 1 i 3 iznad
stranica petlje. Gornji luk 1 predstavlja iglenu glavu, a donji 3 platinsku glavu petlji*.
33
Slika 4.3. Oblici savijenih delova pree pri
stvaranju pletiva iz sistema pree
a-sistem poprenih prea, b- sistem uzdunih
prea; c- uplitanje poprenih
prea, d- uplitanje uzdunih prea
Slika 4.4. Zavesa Slika 4.5. Elementi preplitanja
a savijeni deo pree (uvojak);
b zamka (1) i polupetlja (2);
c petlja(3)
Slika 4.6. Petljin red PR-horizontalno; Petljin niz (PN- vertikalno); slika levo
prikazuje to isto petljama u crvenoj boji
Slika 4.7. Konstrukcija petlji Slika 4.8. Geometrija petlji
34
Slika 4.9. Zamka kao Slika 4.10. Flotiranje kao Slika 4.11. Zamka u osnovo pletenom
element pletiva element pletiva pletivu kao element pletiva
Slika 4.12. Zamka u pletivu: levo u zatvorenom polaganju satena
i desno u potkinom polaganju
Slika 4.13. Zamka preko dve izduene petlje ili dva niza, i desno flotiranje
pree ispod dve izduene petlje ili dva niza
**O iglenim i platinskim glavama petlji detaljnije vidi u knjizi Tehnologija pletenja I
autora Vojislava Gligorijevia
35
Sika 4.14. Popreno pletene petlje
lice i nalije (desna i leva strana)
Slika 4.16 prikazuje ivine petlje koje se stvaraju tako, da prea koja
ide izvan zone pletenja ide prema susednoj petlji, zatim se vraa u
sopstvenu petlju i stvara treu stranicu petlje. Ivine petlje imaju od
reda do reda naizmenine dve ili tri vertikalne stranice. Trea stranica
prelazi svaki put iz zadatog procesa stvaranja iz poloaja a u poloaj b
, to je karakteristino za pletivo u slobodnom stanju. Iz slike 4.17
vidimo da se ivine petlje stalno menjaju sa po tri vertikalne stranice,
poto ivini savijeni delovi pree, koji ne dobijaju nikakvo preplitanje u
glavama, lee prema pletivu kao trea stranica.
Slika 4.15. Osnovo pletene petlje Slika 4.16. Ivine petlje
lice i nalije (desna i leva strana)
Po rasporedu stranica i lukova petlji u pletivu razlikujemo etiri osnovne vrste prepletaja, izraenih
kulirnim i pletaim nainom:
- Desno-levi (jednolini ili jednoiglenini) DL;
- Desno-desni (dvolini ili dvoiglenini) DD;
- Levo-levi (dvonalini ili dvoiglenini) LL;
- Desno-desni (interloni ukrteni ili dvoiglenini) DDU
Jednolini desno levi ili jednostrani glatki prepletaj u literaturi ima i naziv kulirni prepletaj. Ima dve
strane, jednu lepu za nae oko kao lice, i jednu kao nalije
(slika 4. 17).
Lice pletiva ima stranice u obliku slova V (kao krljuti kod riba), a nalije ima poprene iglene glave
(kao crepovi na krovu).
Desno-desni osnovni prepletaj (slika 4.18) ima naizmenino rasporeene desne i leve nizove petlji.
Levo levi prepletaj (slika 4.19) ima naizmenino rasporeene leve i desne redove petlji
36
Slika 5.17. Desno-levi osnovni prepletaj
Slika 4.18. Desno-desni osnovni prepletaj Slika 4.19. Levo-levi osnovni
prepletaj
Slika 4.20. Pravilnija struktura petlji desno- Slika 4.21. Pravilnija struktura petlji levo-
desnog prepletaja levog prepletaja
37
Slike 4.20 i 4.21 prikazuju pravilniji oblik petlji koji odstupa od idealnog. Slika 4.22 prikazuje strukturu i
grafiki prikaz (dole ispod slike) interlok prepletaja. Ovo je ustvari kombinacija dva dvolina (desno-
desna) prepletaja umreena meusobno. Prema rasporedu izmeu dva niza dvolinog prepletaja
horizontalne iglene glave petlji prekrivaju se nizovima drugog dvonalinog prepletaja tako to su na
obadve strane pletiva u poprenom rastegnutom stanju vidljive samo stranice petlji.
Na slici 4.23 data je jedna slikovitija struktura ovog prepletaja.
Na slici 4.24 data je geometrija petlji i uzduni presek navedenih osnovnih prepletaja. Zavisno od
vrste prepletaja, povezivanje pree i povezanost sa ovim dovoenjem pree u prostornu krivu izaziva
delovanje sila elastinosti prea i unutranje naprezanje u pletivu.
Pletivo tei da zauzme poloaj, u kome bi se ove sile mogle izkompenzirati. U zavisnosti od vrste
primenjenog osnovnog prepletaja pletiva se uvijaju u pravcu od krajeva prema sredini. Pletivo
osnovnog desno-levog prepletaja a uvija se prema desnoj strani-licu po gornjim i donjim krajevima i
na levoj strani po bonim krajevima.
Horizontalne i vertikalne linije preseka pojanjavaju ovu tendenciju prema uvijanju pri uslovima, da
savijeni delovi pree tee da se isprave.
Desno-desni prepletaj b, levo-levi prepletaj c i interlok prepletaj d nemaju tendenciju prema
uvijanju, poto se sile, koje deluju u tom sluaju u pletivu u suprotnim pravcima, uzajamno
ponitavaju. Prikazani presek po duini omoguava ovo razjanjenje.
Osim uvijanja, na istezanje pletiva znatno utie geometrija petlji. U isto vreme kod desno-levih
prepletaja istezanje je veoma malo, dok je kod desno-desnih visoka elastina rastegljivost i pre svega
u pravcu petljinih redova. Na osnovu ovih uzoraka zakljuujemo da iglene glave petlji tee prema
ispravljanju, tesno pritisnute prema drugim petljinim nizovima i pri delovanju sila u suprotnim pravcima
moguno je suprotno istezanje. Na slici 4.25 prikazana je geometrija petlji i presek po redovima i
nizovima, desne strane glatkog prepletaja.
Kod levo-levih prepletaja to se samo deava u pravcima petljinih nizova. Stranice savijenih petlji se
takoe ispravljaju, izazivaju sabijanje u vertikalnom pravcu. Interlok prepletaj je malo rastegljiv kako u
pravcu petljinih nizova, tako i u pravcu petljinih redova, poto usled kombinacije dva desno-desna
prepletaja skoro nema prostora za sabijanje i prema tome, sile, izazvane deformacijama pree,
uzajamno se ponitavaju.
Poto se pletivo stvara povezivanjem savijenih delova pree sa ve povezanim polupetljama, ono
se para po petljinim nizovima (isputena petlja); petljin niz u tom sluaju nazivamo mestom paranja ili
jednostavnije isputenom petljom. Na slici 4.26 prikazan je ovaj proces pri desno-levom prepletaju a,
pri emu se jedinica preplitanja moe parati u dva usmerena petljina niza po duini. Na istoj slic b
moguno je paranje jedinice preplitanja samo u pravcu, suprotno njenom pletenju.
38
Slika 4.22. Desno-desni ukrteni Slika 4.23. Desno-desni osnovni interlok prepletaj
osnovni interlok prepletaj sa izgledom pravilnije strukture petlji
Petlje, rasporeene u jednom redu jedna do druge po irini pletiva, stvaraju h o r i z o n t a l n i
p e t lj i n r e d, rasporeene jedna iznad druge po vertikali, sastavljaju v e r t i k a l n i p e t lj
i n n i z. Petljin red kulirnog pletiva stvaramo redoslednim savijanjem jedne pree oko igala.
Pletiva delimo na k u l i r n a (popreno pletena ) i o s n o v o v o p l e t e n a (uzduno
pletena iz osnove). Petljin red kulirnog pletiva stvaramo redoslednim savijanjem jedne pree oko
igala. Petljin red osnovo pletenog pletiva stvaramo istovremenim naizmeninim polaganjem osnovinih
prea oko igala maine.
Razlikujemo pletiva dveju vrsta: j e d n o s t r a n a ili desno-leva (jednoiglenina) i d v o s t r
a n a ili desno-desna (dvoiglenina).
Jednostrana pletiva izraujemo na mainama sa jednom iglenicom ,dvostrana pletiva-na mainama
sa dvema iglenicama. U nekim sluajevima jednostrana pletiva se mogu dobiti i na dvoigleninim
manama pri uslovima korienja jedne iglenice.
Dvostrano pletivo moe biti jednolino,dvolino i dvonalino. Na slici 4.27 prikazana je
struktura jednostranog kulirnog (slika 4.27,a) i osnovo pletenog (slika 4.27,b) prepletaja. Kao to se iz
slike moe videti, svaka petlja ovih prepletaja sastoji se iz baznog i veznog dela.
Priblino moemo raunati, da se bazni deo petlji 1-2-3-4-5 sastoji iz dve stranice petlji 1-2 i 4-5 i
polukruga, ili gornjeg iglenog luka, 2-3-4.
39
Slika 4.24. Geometrija petlji i presek po redovima i nizovima; leva strana
glatkog (a), patenta (b), levo-levog (c) i interlok prepletaja (d).
Slika 4.25. Geometrija petlji i presek po redovima i nizovima;
desna strana glatkog prepletaja
40
Slika 4.26. Isputene petlje u desno-levom - a i desno-desnom - b prepletaju
Vezni deo 5-6-7 petlji kulirnog pletiva u obliku platinskih lukova, ili polukruga, povezuje bazni deo
susednih petlji jednog petljinog reda. Vezni deo 5-6 osnovo pletene petlje ima skoro prav odseak i za
razliku od veznog dela petlji kulirnog pletiva povezuje petlje, koje se nalaze u susednim petljinim
redovima ili u redovima, koji se nalaze na rastojanju nekoliko petljinih redova jedan od drugog. Prema
tome, vezni delovi petlji osnovo pletenog pletiva ponekad povezuju meusobno petlje, koje nisu
rasporeene u susednim petljinim nizovima, ve u nizovima, koji se nalaze na nekom rastojanju jedan
od drugog.
4.2. Karakteristike strukture pletiva i njihovo odreivanje
Pletivo karakteriemo sledeim osobinama i parametrima: raspletanjem, istezanjem, uvijanjem,
upletanjem, gustinom, duinom pree u petlji, modulom petlji, povrinskom masom, debljinom,
jainom, oblikom stabilnosti i upletanjem, stepenom orijentacije elementarnih jedinica (petlje),
duinskoj zapunjenosti, povrinskoj i zapreminskoj zapunjenosti i tako dalje.
Jedan od najvanijih parametara pletiva je gustina, duina pree u petlji, modul i upletanje.
G u s t i n u p l e t i v a karakteriemo brojem petlji, koje se nalaze na jedinici njegove
povrine. Za jedinicu povrine uzimamo kvadrat pletiva sa stranama 10x10 mm, 50x50 mm ili
100x100 mm. Gustinu odreujemo u dva pravca: po horizontali i po vertikali.
G u s t i n a p o h o r i z o n t a l i pokazuje, koliko se broj petljinih nizova nalazi na
odreenoj jedinici povrine, i oznaavamo je sa G
h .
G u s t i n a p o v e r t k a l i pokazuje, koliki se broj petljinih redova nalazi na odreenoj
jedinici povrine, i oznaavamo je sa G
v
.
Stvarnu gustinu odreujemo po uzorku pletiva, ili proizvoda, izraunavanjem broja petljinih
redova i petljinih nizova na odreenoj jedinici povrine.
Pri projektovanju pletiva gustinu izraunavamo teoretski, polazei od zadate podune mase pree
ili finoe maine. Pri proraunu gustine neophodno je da znamo petljin korak A (slika 4.27,a) i visinu
petljinog reda B, koji, sa svoje strane, mogu biti odreeni gustinom po horizontali i vertikali.
41
Slika 4.27. Struktura petlji kulirnog-a i osnovo pletenog-b pletiva
P e t lj i n i m k o r a k o m A ( slika 4.27,a) nazivamo rastojanje meu osama susednih
petlji jednog petljinog reda. Petljinim korakom moe biti odreena veliina suprotno proporcionalna
gustini po horizontali:
A = 50/G
h

G
h
= 50/A,
To jest, to je vea gustina po horizontali , time je manji petljin korak.
V i s i n o m r e d a p e t lj i B nazivamo rastojanje meu osama dveju susednih petlji
jednog petljinog niza (slika 4.27 i 4.28). Visina reda petlji, moe biti odreena kao veliina suprotno
proporcionalna gustini po vertikali:
B = 50/G
v

G
v
= 50/B.
Pravilna struktura pletiva u znatnoj meri zavisi od odnosa gustina. U jednostranom desno-levom
glatkom pletivu gustina po vertikali, kao po pravilu, vea je od gustine po horizontali. Odnos gustine
po horizontali prema gustini po vertikali nazivamo k o e f i c i j e n t o m o d n o s a g u s t i n
e i oznaavamo sa slovom C.
C = G
h
/G
v
= 50/A : 50/B = B/A.
Pri projektovanju pletiva koeficijent odnosa gustine koristimo za odreivanje visine reda petlji i
gustine po vertikali:
B = CA; G
v
= 50/B.
U p l e t a nj e p r e e u p l e t i v u je odnos duine pree u petlji utroene za stvaranje
petljinog reda petlji na duini petljinog reda . Sobzirom da je duina pree u petljinom redu sa brojem
petlji N jednaka N, a duina petljinog reda NA, onda je upletanje pree
U = /A.
Gustina pletiva ne daje punu predstavu o frekvenciji pletiva, poto ona ne karakterie zapunjenost
vlaknastim materijalom slobodne vezne delova meu preama, iz kojih se sastoje petlje.
D u i n a p r e e u p e t lj i je duina pree elementarne jedinice (petlje) u ispravljenom
stanju.
42
Eksperimentalno odreivanje duine pree u petlji ostvarujemo samo za parajua popreno
pletena pletiva. Za ovo nam je potreban uzorak povrine pletiva duine 100mm i irine 100 petljinih
nizova za jednostrana pletiva i 50 petljinih nizova za dvostrana pletiva. Paramo svaki red posebno (
ukupno 5 reda). Oparanu preu paljivo ispravimo i izmerimo na ljeniru njenu duinu. Srednju duinu
pree u petlji izraunavamo po formuli

=

, / n L
x

gde je
x
L

- zbir duine elementarnih pea u mm;

n

ukupan broj petlji.

Za pletiva n

= 500; Za dvostrana ili dvoiglenina pletiva sa proputenim petljinim nizovima

n

= n (100+X
1
-X
2
),
gde je n-broj merenja;
X
1
-broj proputenih petljinih nizova sa one strane pletiva (uzorka), sa koje vrimo brojanje 50
petljinih nizova;
X
2
-broj proputenih petljinih nizova sa suprotne strane pletiva.
Za dvoiglenina pletiva pres i zakarnih prepletaja (potpuni akar) n = n250; za pletiva
prepletaja nepotpuni akar n = 0,5n(1+0,5N
b
); gde je N
b
- broj boja u jednom petljinom redu; za
pletiva kombinovanih prepletaja sa povezivanjem jednostranih i dvostranih prepletaja L
x
= L
p
+
g
i
n = 100n
1
+50n
2
, gde je L
p
-zbir duine pree u redovima prepletaja patent (desno-desni),
g
- zbir
duine pree u redovima prepletaja glatkog (desno-levi), n
1
- broj redova u pletivu patentnog
prepletaja sa duinom pree u jednom redu L
p
, n
2
- broj redova u pletivu glatkog prepletaja sa
duinom pree u jednom redu L
g
.
P r o s t o r n o s t p o i r i n i - a izraunavamo po formuli
a = A,
gde je - skretanje veznih delova pree;
A- petljin korak
Naprimer, za pletiva prepletaja glatkog (kao na slici 4.28) a = A.
S t e p e n i s p r a v lj a nj a elementarnih jedinica odreujemo po sledeim formulama:
Po duini
= h/,
Po irini
= a/.
gde je h, a- udaljenost elementarnih jedinica (petlji) prema duini i irini.
S t e p e n o r i j e n t a c i j e elementarnih jedinica odreujemo kao odnos zbira
projekcije njenih delova na datom pravcu p
d
prema duini pree u petlji. Stepen orijentacije
elementarne jedinice po duini
d
i po irini

izraunavamo po formulama:

d
= p
d
/ ,

= p

/ ,
gde je p
d,
p

zbir projekcija delova petlji saglasno na uzdunom pravcu (po duini) i po irini.
43
Slika 4. 28. ema strukture pletiva
Primer. Za sluaj, koji je dat na slici 4.28, moemo prihvatiti, da je p
d
= 2h =2(B+d
t
) i
p

= A+4d
t
.
Onda je

d
= 2(B+d
r
)/ ;

= (A+4d
r
)/ .
Za odreivanje p u n o e p l e t i v a prof. A.S. Dalidovi uvodi formulu d u i n s k o g
m o d u l a p e t lj i, koji pokazuje, koliko se teoretskih prenika pree nalaze (smetaju) u duini
pree jedne petlje , to jest,
m
L
= /d
t
,
gde je m
L
-duinski modul petlji;
- duina pree u petlji, mm;
d
t
-teoretski prenik pree (bez vazdunih meuprostora), mm.
Pri jednoj te istoj gustini punoa pletiva se moe menjati u zavisnosti od prenika pree, odnosno
njene debljine. Zatim pri jednakim gustinama vie guim trebamo raunati pletiva sa najmanjim
modulom petlji.
Smanjenje modula petlji moe biti postignuto poveanjem prenika pree ili smanjenjem duine
pree u petlji. Shodno tome, to je manji duinski modul petlji, time bie gue pletivo.
Davanjem modulu petlji za pletiva odreenu vrednost, moemo odrediti duinu pree u petlji pletiva
u zavisnosti od prenika pree. U proraunima uopte je pravilo da poemo od modula petlji,
odnosno njegove vrednosti.
Pored duinskog modula petlji, za potpuniju karakteristiku pletiva odreujemo povrinski i zapreminski
modul petlji.
P o v r i n s k i m o d u l p e t lj i m
p
takoe karakterie punou i stepen poroznosti
pletiva. Povrinski modul petlji utvrujemo preko prenika pree d u slobodnom stanju:
m
p
= AB/d .
44
Z a p r e m i n s k i m o d u l p e t lj i karakterie zapreminsku propustljivost kao i
zapreminsku masu pletiva. Odreujemo ga preko povrine poprenog preseka pree, koji priblino
moemo raunati kao povrinu elipse:
,
2
16 ,
v
p
ABM
M
d d
=
+
gde je M-debljina pletiva, mm;
d
p
- debljina pree u pletivu, mm.
Osobine i spoljanji oblik pletiva u znatnoj meri zavisi od njegove strukture, ili prepletaja.
D u i n s k a z a p u nj e n o s t karakterie zapunjenost delova pletiva preom po visini
reda petlji ili po irini petljinog koraka. Izraunavanje duinske zapunjenosti pletiva oteano je zbog
sloenog oblika elementarnih jedinica (petlje) i njihovog uzajamnog rasporeda.
Za jednostavnije prepletaje, na primer desno-leve (kulirne,glatke), zapunjenost se moe izraunati
po formuli, koju je predloio prof A. N. Solovjev;
Po veritkali
E
v
= 2d
t
G
v
,
Po horizontali
E
h
= 4d
t
G
v
.
gde je d
t
-teoretski prenik pree.
P o v r i n s k a z a p u nj e n o s t p l e t i v a odreuje se odnosom projekcije pree u
petlji prema povrini petlje, ogranienom visinom reda petlji i irinom petljinog koraka. Za
jednostavnija pletiva povrinska zapunjenost se moe izraunati po formuli prof. A.N. Solovjeva
E
s
= 100 (d
t
-4
2
t
d ) / (AB).
Z a p r e m i n s k a z a p u nj e n o s t p l e t i v a odreuje se odnosom zapremine pree
u petlji pletiva prema zapremini petlje.
E
v
= (/
p
) 100,
gde je - srednja masa pletiva u gr m
-3
, koju izraunavamo po formuli
= QM
-1
,
gde je Q-povrinska masa 1m
2
pletiva u gramima;
M-debljina pletiva u mm;

p
-srednja gustina pree u gr m
-2
.
Z a p u nj e n o s t m a s e odreujemo odnosom mase pree pletiva prema maksimalnoj
njegovoj masi ( prema punoj zapunjenosti ukupne zapremine pletiva sirovinom iz koje se sastoji
prea)
E
m
= (
p
/)100,
gde je
p
- specifina gustina sirovine iz koje je izraena prea, gr cm
-3
.
Z a p r e m i n s k a p o r o z n o s t pokazuje delove vazdunih meuprostora meu
preama
Rv = 100 - E
v
.
U k u p n a p o r o z n o s t pokazuje delove svih vazdunih meuprostora u pletivu, kako
meu preama, tako i u unutranjosti pree
45
R
u
= 100 - E
m
.
Z a p r e m i n s k i k o e f i c i j e n t p l e t i v a odreujemo formulom
/ 100 / .
v m
K E K = =
U g a o z a k r i v lj e n o s t i petljinog reda- to je ugao nagiba petljinog reda prema liniji,
suprotno uzdunom savijanju pletiva, a ugao zakrivljenosti petljinog niza - ugao nagiba petljinog niza
prema savijanju pletiva ili ivica (krajeva).
Ugao zakrivljenosti moemo izmeriti uglomerom sa grekom ne vie od 1
o
.
S k u p lj a nj e z a v r e m e p l e t e nj a
Pletivo, koje je za vreme pletenja u nestabilnom poloaju, radi unutranje deformacione energije,
se po pravilu skuplja jo na samoj maini za vreme pletenja, tako da se menjaju njegovi geometrijski
parametri. Povlani, odnosno zatezni valjci, stalno dre pletivo u napetom stanju i svremenon na
vreme popustaju pletivo, da bi se isto namotalo na robne valjke. Promena irine pletiva je definisana
sa skupljanjem.
% 100
i s
i

S

= ,
gde je
i
- irina pletiva na iglama (maini);

s
-irina skinutog pletiva.
Skupljanje je zavisno od irine iglenice, vrste i kvaliteta materijala, kao i gustine pletiva, i iznosi od
6% do 18%.
S u v a r e l a k s a c i j a
Skupljanje pletiva se po skidanju sa maine jo produava 5 do 20 dana. Po isteku ovog vremena
pletivo relativno ima stabilno stanje, poto je sve to vreme prosto lealo. To je samostalna promena
mera novog pletiva, koja dolazi pod uticajem vremena i okoline (toplota, vlaga) sa zakanjenjem do
ravnotenog stanja pri unutranjim napetostima. Poto je pletivo bilo pri pletenju stalno napeto u
uzdunom pravcu, radi delovanja zateznih valjaka, dolazi za vreme relaksacije po pravilu do izrazitog
izduenja i manje primeenog, odnosno potpunog negativnog poprenog skupljanja
Skupljanje pletiva definiemo kao i gore.
, 100 (%)
1
2 1
L
L L
s
s

=
gde je L
1
- duina po skidanju sa maine;
L
2
-promenjena duina
Pri suvoj relaksaciji pletivo je samo, u relativno stabilnom stanju, pod uslovom, da ne budu
samostalne promene mera samo onda ako se ne menjaju uslovi njegovog odravanja. Pri
promenjenim uslovima relaksacija se lako produava.
M o k r a r e l a k s a c i j a
Ako je pletivo due vreme potopljeno u vodi, koja ima dodato sredstvo za omekavanje i osueno bez
napetosti, tada prelazi u relativno stabilno stanje sa nekim veim stepenom relaksacije.
Meutim, ako vie puta ponavljamo pranje i suenje bez napetosti, najbolje se pribliavamo potpunoj
relaksaciji, to je stanje, kad ima pletivo minimalni obim unutranje deformacione energije i kada je pri
najmanjoj tendenciji prema promeni oblika postignuta najvea oblikovna stabilnost.
Promene se definiu kao i ranije
46
1 2
1
(%) 100.
mr
L L
S
L

=
Skupljanje pri pranju je ponovo u smeru petljinih nizova i u smeru petljinih redova. Negativna vrednost
skupljanja u smeru reda petlji nam kae, da se je pletivo za dati procenat rairilo.
Pletiva pamunih proizvoda, koja su bila mokro relaksirana, za vreme pranja mogu se promeniti za
5 do najvie 10%.
P r e n i k p r e e za pree malih uvoja izraunavamo formulom
28
t
T
d

= odnosno
1
0, 00357 ,
t
d T

=
gde je - specifina gustina vlakana ili materijala, iz kojeg je izraena prea,
gr cm
-3
;
T
t
-poduna masa pree u tex.
Preko uslovnog prenika pree i podune mase moemo izraunati duinski modul petlji po formuli
28
.
L
t
m
T

=

U tabeli 4.1. date su vrednosti gustine vlakana, , i 28 za najee upotrebljenih u
trikotanoj industriji.
Prenik pree d bitno zavisi ne samo od gustine vlakana, nego i od strukture pree, oblika
poprenog preseka, uvijenosti vlakana i drugih morfolokih karakteristika. Osim toga, neizbeno je
bitna neravnomernost pree po debljini, pri emu ona nije jednaka za razliite vrste prea.
Pri proraunu nije mogue uzeti sve osobine, svojstvene preama, posebno ako se ona sastoji iz
dve ili nekoliko komponenata (vrste vlakana).
Zatim za odreivanje modula petlji moemo koristiti uproenu formulu
,
32
t
T
m

=
Prihvatanjem da je vrednost 28 priblino jednaka 32 za sve vrste pree ( niti). Pri ovome
trebamo imati u vidu, da vrednosti modula petlji moramo odrediti za svaku vrstu pletiva sa uzimanjem
u obzir vrstu prepletaja, njegovu namenu i vrste primenjene pree.
Modul petlji najbolje karakterie petljinu strukturu pletenih proizvoda kako sa strane geometrijske,
tako i fiziko-mehanike, odraavajui upotrebne vrednosti obeleja pletiva: gustinu, istezanje,
debljinu i povrinsku masu 1m
2
.
Nizom istraivakih radova, po teoretskom obrazloenju strukture petlji pletiva ,potvrena je
prvostepena vanost modula petlji kao parametra, koji karakterie geometrijske i fiziko mehanike
osobine pletiva. U osnovi ovih radova dato je izuavanje krutosti pree pri savijanju i upredanju na
oblik i osobine petlji pletiva.
Tabela 4.1. Vrednosti gustine vlakana
Vrste vlakana

28
Pamuno 1,52 1,23 34
Viskozno 1,52 1,23 34
Polivinilhloridno 1,49 1,22 34
Poliestarsko 1,38 1,18 33
47
Acetatno 1,36 1,17 33
Vuneno 1,32 1,15 32
Poliakrilonitrilno 1,17 1,08 30
Poliamidno 1,14 1,07 30
Polipropilensko 0,91 0,96 27
Na osnovu analize veze izmeu modula petlji i krutosti pree pri savijanju, izveden je zakljuak, da
unutranje ili spoljanje sile, koje izazivaju bilo koju relativnu deformaciju pree u petljama ili petlji
pletenog proizvoda u celosti, suprotno su proporcionalne kvadratu modula petlji. to je manji modul
petlji, time e biti manje vrednosti unutranjih sila i manji nivo potencijalne energije deformacije petlji,
to znai vea nestabilnost oblika petlji.
Prekomerno smanjenje modula petlji oteava proces stvaranja petlji i negativno utie na
eksploataciju stabilnosti pletiva, poto poveane sile uzajamnim delovanjem i trenjem u takama
kontakta pree dovode do poveanog dela nepovratne deformacije pletiva.
Na osnovu reenog zakljuujemo, da za svaku vrstu sirovine, prepletaja, proizvoda odreene
namene odgovaraju svoje optimalne vrednosti ili neki interval vrednosti modula petlji, pri kojem pletivo
dobija najbolje korisne deformacione osobine ili, suprotno, najbolju stabilnost za vreme eksploatacije.
Zavisnost izmeu duine pree u petlji i iglenim korakom maine nema zadovoljavajue analitiko
reenje radi mnogobrojnih faktora, koji utiu na tu zavisnost.Eksperimentalna istraivanja na
araparskim mainama su pokazala zavisnost dvema jednainama:
,
63 , 0
15 , 2
;
25 , 0
2
max
min
t
T
t
t
T
t
t
t
+ =
+ =

gde je
min
- minimalna vrednost duine pree u petlji, dobijena pri punoj brzini rada automata i
korienjem kvalitetne pree;
max
- maksimalne vrednosti duine pree u petlji pri tim istim uslovima;
t-igleni korak maine.
Uopte moemo rei da u industriji trikotae razlikujemo dva prenika pree ili niti:
- teoretski d
t
ili raunski d
r
;
- u slobodnom stanju d.
Teoretski prenik pree smatramo da je bez vazdunih prostora meu pojedinim vlaknima u prei.
U procesu pletenja u takvo stanje mogu da dou samo pojedini delovi pree, na primer, pod
pritiskom pletaih organa. Prea u slobodnom stanju ne podlee delovanju sila i radi vazdunih
prostora meu pojedinim vlaknima ima prenik
d
t
. d
projektovanju pletaih maina ne koristi se teoretski prenik pree ve se razmatra samo srednji
prenik d u slobodnom stanju.
Ako posmatramo popreni presek jednoine pree pod mikroskopom moemo videti da je presek
nepravilnog oblika. Meutim, ako prihvatimo da popreni presek pree ima kruni oblik onda se prea
moe posmatrati kao cilindar oigledno velike duine L u km. Tada e prenik takvog cilindra imati
neki srednji prenik d.
Masa u gramima cilindrine pree duine 1m, T
t
= 0,25 d
2
, gde je -specifina gustina pree
u gr cm
-3
; d- prenik pree u mm.
48
Masa 1 km pree bie T
t
= 250 d
2
, odakle je
2
3, 57 10
t
T
d

= =
1
0, 0357 .
t
T

Iz navedene formule se vidi da stvarni prenik pree ne zavisi samo od njene podune mase, ve i
od njene gustine . Ako oznaimo da je k = 3,57
2 1/ 2
10 10 ,

dobiemo
d = k .
t
T =
Pored stvarnog prenika pree razlikujemo i raunski ili teoretski prenik:
d
t
= 0,00357
1
,
t
T

gde je - zapreminska gustina vlakana u gr cm

-3
.
Prea, koju upotrebljavamo u pletioni, najee se podvrgava upredanju da bi se poveala njena
jaina. Najee koristimo dvoinu preu koja ima veu jainu od jednoine, jer u procesu pletenja
prea trpi velika naprezanja. Prea podune mase 18,5 tex
(dve jednoine kardirane) ima jainu na kidanje 280 cN, a prea zajednike podune mase 37 tex-
165cN. Jaina pree je manja za 1,7 puta.
Razmotriemo srednji prenik dvoine konane pree d
sr
. Pri odreivanju ovog prenika treba
uzeti u obzir da u procesu pletenja na krunim mainama sa obrtnim cilindrom prea dvoina dobija
manji broj uvoja ( slika 4.29 ).
Provedena istraivanja su pokazala da popreni presek dvoine pree ima oblik elipse sa osama
d i 2d , gde je d- prenik jednoine pree.
Pri prelazu od preseka 1-1 na presek 2-2 ova elipsa se okrene za 90
0
. Projektovanjem na
horizontalnoj ravni preseka 1-1 i 2-2, koje se nalaze na razliitoj visini, moemo prihvatiti da srednji
prenik pree ima odgovarajuu stranu pravougaonika ija je dijagonala jednaka 2d, odnosno
d
sr
= 2d sin 45
0
= 1,41 d.
U tabeli 4.2 date su vrednosti koeficijenta k za razliite vrste prea i niti.
Ako idemo preko zajednike podune mase pree T
tz
= 2T
t
, dobiemo da je
d
sr
= k 1, 41 .
tz
T d =
Za odreivanje stvarnog prenika pree (Tabela 4.3) moramo uzeti u obzir koeficijent punoe
pree q, koji nam pokazuje veliinu prostora vlakana prema ukupnom prostoru pree.
Stvarni prenik pree
d = k ( ),
t
T mm
gde je k = 2/ . q
Koeficijent punoe pree q za grublju preu kree se u granicama 0,45 do 0,60. Tako naprimer za
beljenu pamunu preu sa gustinom vlakana = 1520 kgm
-3
koeficijent punoe pree q = 0,49 i
dobijamo da je k = 0,0412. Gustina pree (q), koja se koristi u trikotanoj industriji po preporukama
prof. Dalidovia, i koeficijent k su dati u tabeli.
49
Posle odreivanja gustine po horizontali izraunavamo visinu reda petlji, na osnovu veliine
petljinog koraka i koeficijenta odnosa gustine C:
B = CA.
Po teoriji pletenja pri projektovanju glatkog prepletaja usvajamo da je C = 0,865, odakle je
B = 0,8654d.
Slika 4. 29. ema dvoine pree sa poprenim presecima
D u i n a p r e e u p e t lj i. Za karakteristike pletiva vei
znaaj ima duina pree u petlji, od koje zavisi njegova masa, gustina,
jaina i istezanje.
Duina petlje moe se odrediti stvarno po uzorku pletiva ili teoretskim
izraunavanjem (posle izraunavanja gustine) po formuli, koju je predloio
prof. A.S. Dalidovi.
Po raunskim formulama duinu pree u petlji ustanovljavamo u
zavisnosti od veliine petljinog koraka A, visine reda petlji B i prenika ili
debljine pree d. Iz strukture petlji (slika 4.27) vidimo, da lukovi 2-3-4 i 5-
6-7 sainjavaju polukrug sa prenikom D. Svaka od stranica petlji priblino
je jednaka visini reda petlji B. Shodno tome duina petlji je
= D+2B.
Iz slike vidimo, da je
A = 2D -2d,
Odakle je
D = A/2+d,
gde je d-stvarni prenik pree.
Zamenom vrednosti D u prvoj jednaini, dobiemo
= (A/2+d)+2B,
ili
= 1,57A+d+2B.
Ako stranice petlji razmatramo kao hipotenuzu pravouglog trougla sa katetom, jednakom visini reda
petlji B i prenikom pree d , formula za izraunavanje duine pree u petlji dobie oblik:
= 78,5/G
h
+2
2 2
. B d d + +
Tabela 4.2. Vrednosti koeficijenta k
Vrsta pree i niti k Vrsta pree i niti k
Pamuna nebeljena
Pamuna beljena
Pamuna(viskozna)
Vunena eljana
Vunena vlaena
Lanena i
konopljina mokro
predena
Lanena i
konopljina
0,039528
0,041109
0,042058
0,041109
0,043007
0,038579
Poliesterska
Poliakrilonitrilna
Pliamidna svila
Viskozna i
bakaramonijana
svila
Prea od
poliakrilonitri-
lnih vlakana
Prea od viskoznih i
0,041109
0,0386
0,044271
0,034785
0,046801
50
suvo predena
Acetatna cel vlakna
Poliamidna
Visoko zapreminska
Poliamidno-mono
vlakno
Viskozne niti
Poliamidne niti
Poliesterske niti
Poliamidni filament
manje upreden
Poliamidni filament
vie upreden
Lavsanove niti
0,049015
0,041109
0,049015
0,0569
0,0332
0,041113
0,046805
0,043643
0,0380
0,0370
0,043643
ba-
karamonijanih
vlakana
Poliakrilonitrilna
svila
Prea od
poliesterskih
vlakana
Poliesterska svila
Prirodna svila
Prea od svilenih
otpadaka
Prea od acetatnih
vlakana
0,03896
0,044271
0,041109
0,037947
0,037947
0,041109
0,04108
Tabela 4.3. Vrednosti koeficijenta k za raunski i stvarni prenik pree
Prea Raunski/k .q Stvarni/k
Pamuna sirova
Pamuna beljena
Vunena
Rejon
Acetatna
Poliamidna
Poliakrilonitrilna
Poliakrilonitrilna-
vuliminozna
Lanena
Prirodna svila
Viskozna veta-
ka svila
Poliesterska
Bakar amonija-
na vetaka svila
Triacetatna
Polipropilenska
1,520
1,520
1,320
1,500
1,250
1,140
1,170
-
1,50
1,360
1,50
1,38
1,50
1,28
0,91
0,0289
0,0289
0,0310
0,0291
0,0319
0,0334
0,0330
-
0,0291
0,0306
0,0291
0,0303
0,291
0,0315
0,0374
0,825
0,7448
0,700
0,755
0,690
0,675
0,760
0,190
0,755
0,743
0,755
0,776
0,755
0,498
0,365
0,0393
0,0413
0,0420
0,0410
0,0429
0,0434
0,0409
0,0819
0,0426
0,0480
0,0410
0,0459
0,0410
0,0505
0,0590
Stvarnu duinu pree u petlji odreujemo po uzorku pletiva. Oparamo jedan red petlji, izmerimo
oparanu duinu pree i kao rezultat podelimo na broj oparanih petlji ili nizova;
= L/n,
gde je - duina pree u petlji, mm;
L-duina pree u n petlji, ili nizova u mm;
n- broj oparanih petlji.
P o v r i n s k a m a s a 1 m
2
p l e t i v a. Masa pletiva zavisi od duine pree u petlji, iz
kojih se ono sastoji, njegove gustine i podune mase pree, iz koje je ono izraeno.
Povrinsku masu 1m
2
glatkog pletiva odreujemo, polazei od duine pree u datom pletivu i
podunom masom pree:
Q = LT
t
/1000,
gde je Q- povrinska masa 1m
2
pletiva, gr;
L-duina pree u datom pletivu, mm;
51
T
t
-poduna masa pree, tex.
Duinu pree L u datom pletivu iskazujemo preko duine pree u petlji u mm., i broja petlji n
pletiva, tada je
Q = nT
t
/1000.
Broj petlji u datoj duini povrine pletiva moe biti iskazan preko njegove gustine:
n = G
h
G
v
S1000/55 ,
sde je S-povrina pletiva, mm
2
.
Zamenom vrednosti n u prethodnoj jednaini, dobiemo formulu povrinske mase 1m
2
glatkog
pletiva:
Q = 0,4 G
h
G
v
T
t
/ 1000,
Gde je 400- koeficijent, koji pokazuje, da se u 1m
2
pletiva povrina, jednaka 25 cm
2
, na kojoj
izraunavamo gustinu, uklapa 400 puta.
D e b lj i n a p l e t i v a. Debljina pletiva M zavisi od vrste prepletaja i prenika pree, iz kojeg
je ona izraena. Izraava se u mm i odreuje brojem prenika pree d u njegovom preseku. Debljina
glatkog kulirnog pletiva neto je vea od d.
J a i n a p l e t i v a. Jaina pletiva karakterie se njegovom prekidnom optereenju. U veini
sluajeva jainu odreujemo na dinamometru istovremeno sa odreivanjem istegljivosti.
Jainu pletiva odreujemo po duini i po irini, njegovim istezanjem u odgovarajuim pravcima
.
S k u p lj a nj e p l e t i v a. Skupljanjem pletiva nazivamo relativnu promenu njegove irine ili
duine za dati interval vremena ili usled odreenih procesa njegove obrade.
Skupljanje pletiva zavisi od odnosa njegovog petljinog koraka i iglenog koraka maine, na kojoj se
ono izrauje. Sa poveanjem petljinog korak A skupljanje pletiva se smanjuje, a sa poveanjem
iglenog koraka t poveava.
Skupljanje pletiva se iskazuje u procentima. Ako je irina pletiva pri njegovoj izradi bila
p
, a posle
skidanja i odleavanja jednaka A
p
, to e skupljanje po irini S

iskazano u procentima, biti

S

= 100 1 100,
p p
p
A
A
t

| |
=
|
\ .
ili
S

=
1 1
100 1 100.
A A A
A A
| |
=
|
\ .
Skupljanje po duini S
d
jednako je
S
d
=
1 1
100 1 100.
B B B
B B
| |
=
|
\ .
Skupljanje pletiva po irini naroito je vidljivo neposredno po skidanju sa maine. Isti proces
skupljanja se produava neko vreme ne samo u procesu odleavanja, ve i u procesu noenja i
naroito posle dorade.
52
4.3. Elementi petljine strukture, grafiki prikaz
i tehnike patrone
Pletivo se dobija iz jedne pree ili sistema osnovinih prea putem stvaranja petlji i njihovim uzajamnim
preplitanjem.
U osnovne elemente pletiva u grafikom prikazu spadaju petlja 1 (slika 4.30,a), zamka 2 i flotiranje
pree 3.
Raspored taaka (slika 4.30,b) oznaava raspored igala na maini pri pletenju reda petlji desno-
levih prepletaja (jednostruki ili jednostrani).
Za desno-desne prepletaje (dvostruki ili dvostrani) red petlji je oznaen takama u dva nivoa sa
razmakom za polovinu iglenog koraka t maine (slika 4.30,c), ili jedna taka (igla) nasuprot drugoj,
to odgovara rasporedu igala za desno-desne ukrtene-interlok prepletaje (slika 4.30,d).
Jo jednom emo napomenuti, da u osnovne geometrijske parametre pletiva spadaju: duina pree
u petlji, petljin korak i visina reda petlji. Za analizu strukture pletiva predloen je metod geometriskog
modelovanja. Mnogi istraivai analizu pojedinih delova petlji sveli su na iznalaenje oblika savijenog
tankog tela (slika 4.31). Pri ovome se oblik neistegnute homogene otpornosti pree na savijanje
iskazuje pomou specijalnih funkcija.
Slian pristup se primenjuje sa vie faza-stepena aproksimativnosti prorauna pree u uslovima
pletenja prema njenom realnom stanju. Ovaj metod ima prednosti nad
geometrijskim, jer uzima u obzir osobine pree i daje zavisnost veliine petlji od reolokih
karakteristika pree.
Kod sloenijih prepletaja analitiki opis oblika petlji je veoma otean. Zato se za proraun duine
pree u petlji koristi drugi metod- empirijski u kome je duina petlji povezana sa parametrima pletiva
/2, i 2. Ovi parametri se nalaze eksperimentalno za svaku vrstu prepletaja posebno. Ovaj metod,
kao i bilo koji drugi empirijski metod iz bilo koje nauke, ne moe se uzeti za univerzalnim.
U saglasnosti sa Kastiljanovim principom stvarni oblik ravnotee tela razlikuje se od svih moguih
oblika tela po tome to za njihove veliine deformacija ima minimalne vrednosti. Potencijalna energija
deformacije savijanja pree u petlji je
W = (1/2)
1
2
0
/ (2 ), M dz EI
}
gde je veliina energije proporcionalna momentu savijanja. Jasno je da minimumu energije
odgovaraju minimalne vrednosti momenta savijanja. Odnos Kleba temelji se na proporcionalnosti
krivine- zakrivljenosti 1/ pri deformaciji momenta savijanja:
M = EI/,
gde je EI- krutost poprenog preseka pri savijanju.
Slika 4.30. Elementi petljine strukture i njihov
grafiki prikaz
Povrina koju zauzima jedna petlja je
S = AB (mm
2
).
Tada je za ravnoteno stanje petlji neophodna
minimalna krivina pree u petlji, to odgovara
maksimalnoj povrini petlje S.
Naimo maksimum funkcije S = AB = f(A,B) pri
ukupnoj raspoloivoj vezi meu promenljivim
53
(A,B) = -xA-yB-zd = 0.
Ako pojedinane izvode po A i B izjednaimo sa nulom, dobiemo:
/ A = B = 0;
/B = A y = 0,
Odakle je
B = x; A = y.
Slika 4.31. Element modela petlji
Zamenom ovih vrednosti u uslovnoj vezi
- xy xy zd = 0;
moemo odrediti :
= ( - zd)/(2xy).
Zamenom vrednosti u izraz sa S, dobiemo
S = ( - zd)
2
/(4xy);
Pri ovome je
A = (- zd)/(2x); B = (-zd)/2y.
Za kvalitet ocene ravnotenog stanja pletiva uvodi se koeficijent
odnosa gustina:
C = B/A = G
h
/G
v
= x/y.
Odstupanja od ovih vrednosti dovode do neravnotenog stanja i mogunosti deformacije pletiva.
Kako je u izrazu za duinu petlje glatkog prepletaja x =/2,
y = 2, koeficijent gustine za ravnoteno stanje iznosie:
C = B/A = x/y = /4 = 0,785.
Izmeu petljinog koraka, visine reda petlji i duine pree u petlji postoji odreena empirijska veza u
obliku:
A = A(, T
t
); B = B(, T
t
).
Pri istezanju pletiva menja se rastojanje ds
o
meu takama fiksiranim u pletivu pri njihovom
premetanju u prostoru. Relativna promena odreene duine izraava se na sledei nain:
= (ds ds
o
)/ds
o
;
gde je ds-rastojanje izmeu novog poloaja taaka u deformisanom stanju pletiva.
Deformacija moe biti po duini i irini, odnosno

d
= ( B B
o
)/B
o
,

= (A A
o
)/A
o
.
Ovi parametri se javljaju kao mera deformisanosti pri istezanju pletiva. Meutim, oni ne
zadovoljavaju vane potrebe aditivnosti (sabirljivosti) dve redosledne deformacije.
Realno dozvolimo da se prea poetne duine L
o
ispituje u dva redosledna izduenja i to L
1
i L
2
.
Razmotriemo dva sluaja, kada izduenje ide sa prekidima i neprekidno. Rezultati u oba sluaja
moraju biti jednaki.
54
Relativno izduenje pri deformaciji sa prekidima:

1
+
2
= L
1
/ L
o
+ L
2
/ (L
o
+ L
1
) = , , , ,
2
1 1 1
/ ,
o o o o
L L L L L L L
(
A + + A + A (


Neprekidno

1
+
2
=, , , , , ,
2
1 2 1 2 1 1 2 1
/ ) ( ) / .
o o o o o
L L L L L L L L L L L L L ( A + A = A + A + A + A A + A (

Uporeivanjem oba izraza vidimo da je
1+2
=
1
+
2
, to jest, zbirna deformacija se ostvaruje
neprekidno i nije jednaka zbiru redoslednih deformacija. Ovo ne odgovara u stvarnosti jer razlike
izmeu
1+2
i
1
+
2
vremenom iezavaju i izduenja L
1
i L
2
postaju mala po uporeenju sa L
o
.
Kada L nije malo, onda pri veim izduenjima dolazi do beskonano male promene duine dL
prema tekuoj veliini duine L. Tada beskonano malo relativno izduenje odreujemo izrazom:
d
H
= dL/L.
Iz poetnih graninih uslova, kada deformacije nema, pri L = L
o
, dobijamo:

H
= , , / ln / ln .
o
L
o
L
dL L L L L = = +
}
Deformaciju
H
nazivamo deformacijom izstezanja po Genki.
Razmotriemo sada dva redosledna istezanja pri deformacijama:
Prekidnoj
, j ; / ln
2 1 2 1 o o
H H
L L L L A + A + = +
Neprekidnoj
, j , / ln
2 1 2 1 o o
H
L L L L A + A + =
+

Odakle je
H
2 1+

=
1 2
H H
+ , to jest rezultat ne zavisi od redosleda operacija istezanja. Za ovo
odreivanje neophodno je da razmatramo vee uzdune deformacije koje su karakteristine za
pletivo. Meutim, mi u tehnologiji trikotae primenjujemo iskljuivo oblik deformacije za sluaj malih
deformacija.
Razliite vrste prepletaja, koje izraujemo na trikotanim mainama, mogu se prikazati crtanjem
petlji, to daje najverniju sliku pletiva, ili pak crtanjem na patronen papiru. Tehnika patrona je jedan
slikoviti prikaz uzorka pletiva. Prikazuje se na kariranom papiru gde svaki kvadrat ili pravougaonik
odgovara jednoj petlji ili igli. Sa kvadratima oznaavamo zadnju iglenicu maine, a sa
pravougaonicima prednju iglenicu maine.
U kvadrate i pravougaonike upisujemo uslovne oznake za: petlju, zamku, skretanu petlju,
polurazvuenu, razvuenu, platiranu, plianu, isputenu i tako dalje.
Na slici 31 prikazane su tehnike patrone u kojima vodoravni red predstavlja jedan niz petlji, ili jednu
iglu maine, a horizontalni red predstavlja jedan red petlji pletiva.
Za desno-leve prepletaje, koji se stvaraju na jednoj iglenici, tehnika patrona (slika 4.32,a), se
sastoji iz kvadrata, meutim ova patrona moe biti samo iz pravougaonika, jer se ovi prepletaji mogu
dobiti i na dvoigleninim mainama, ali samo na jednoj od iglenica, prednjoj ili zadnjoj. Ova patrona
slui i za crtanje, odnosno prikazivanje levo-levih prepletaja, gde se prvi red oznaava kao prednja
iglenica sa petljama na licu, a drugi red u patroni oznaava zadnju iglenicu sa petljama na naliju.
55
CIP -
,
677.025
, ., 1942-
Projektovanje popreno pletenih
prepletaja / Vojislav R. Gligorijevi. -
Leskovac : V. Gligorijevi, 2010 (Ni :
Torus). - 308 str. : ilustr. ; 30 cm
Deo teksta uporedo na srp. i engl. jeziku. -
Tira 200. - Bibliografija: str. 304-308.
ISBN 978-86-914211-0-6
a) -
COBISS.SR-ID 180885260
56

, 1
ISBN
/: 011 2459-444

International Standard Book Number
: . ,
,
ISBN :
ISBN 978-86-914211-2-0
ISBN 978-86-914211-3-7
ISBN

.
ISBN
CIP ,
,
,
,
,
, ,
, , --,
.
,

ISBN .
ISBN
ISBN
.
,
,
ISBN
.
ISBN
,
.
,
,
29.6.2011
UNIVERZITET U NIU
TEHNOLOKI FAKULTET
U LESKOVCU
VOJISLAV R. GLIGORIJEVI
LESKOVAC, 2010.
Izdava: Tehnoloki fakultet, Leskovac
Za izdavaa: prof.dr. Jovan Stepanovi
Urednik: prof.dr Mihajlo Stankovi
Recenzenti: prof.dr. Kostadinka Ljapeva, Tehnoloko
metalurki fakultet,Skopje
dr Nadiia Bukhonka, Kijevski Nacionalni Universitet
Tehnologije i dizajna, Kijev
Obrada teksta: Prof.dr Vojislav Gligorijevi
Dizajn korica: Prof.dr Vojislav Gligorijevi
Proizvoa CD-a : Prof.dr Vojislav Gligorijevi
Tira: 50
Projektovanje pletenih materijala
Autor: Vojislav Gligorijevi, redovni profesor
58
58
CIP -
,
677.025(075.8)
, ., 1942-
Projektovanje pletenih materijala /
Vojislav R. Gligorijevi. - Leskovac :
Tehnoloki fakultet, 2010 (Leskovac : V.
Gligorijevi). - 1 elektronski optiki disk
(CD-ROM) ; 12 cm
Sistemski zahtevi: Nisu navedeni. - Nasl. sa
omota diska. - Tira 50. - Sadri
bibliografiju.
ISBN 978-86-82367-86-4
a) -
COBISS.SR-ID 180110860
Projektovanje pletenih materijala
Autor: Vojislav Gligorijevi, redovni profesor
59
59
CIP -
,
677.025
, ., 1942-
Projektovanje osnovo pletenih prepletaja
/ Vojislav R. Gligorijevi. - Leskovac : V.
Gligorijevi, 2010 (Ni : Torus). - 235 str.
: ilustr. ; 30 cm
Deo teksta uporedo na srp. i engl. jeziku. -
Tira 200. - Bibliografija: str. 233-235.
ISBN 978-86-914211-1-3
a) -
COBISS.SR-ID 180881676
Projektovanje pletenih materijala
Autor: Vojislav Gligorijevi, redovni profesor
60
60
CIP -
,
677.025(075.8)
, ., 1942-
Tehnologija pletenja sa teorijskom i
eksperimentalnom analizom / Vojislav R.
Gligorijevi. - Leskovac : V. Gligorijevi,
2011 (Beograd : Nova kola). - 529 str. :
ilustr. ; 30 cm
Deo teksta uporedo na srp. i engl. jeziku. -
Tira 200. - O autoru: str. 4. -
Bibliografija: str. 525-529.
ISBN 978-86-914211-2-0
a) -
COBISS.SR-ID 185445132
Projektovanje pletenih materijala
Autor: Vojislav Gligorijevi, redovni profesor
61
61
CIP -
,
677.025
GLIGORIJEVI, Vojislav R., 1942-
Tehnology of Knitting with the Theoretical
Experimental and Analysis : #a #comprehensive
handbook and practical guide / Vojislav R.
Gligorijevic. - 1st ed. in English. -
Leskovac : V. Gligorijevi, 2011 (Beograd :
Nova kola). - 539 str. : ilustr. ; 30 cm
Tira 200. - The Author: str. 6. -
Bibliografija: str. 534-538.
ISBN 978-86-914211-3-7
a) -
COBISS.SR-ID 185446412
Projektovanje pletenih materijala
Autor: Vojislav Gligorijevi, redovni profesor
62
62
Projektovanje pletenih materijala
63
63