Sosyal Bilimler Dergisi

Say: 18

2007

YAVUZ TURGULUN GNL YARASI FLMNN GREMASIN EYLEYENSEL RNEKESNE GRE ZMLENMES
Murat SOYDAN Ege niversitesi letiim Fakltesi Radyo TV ve Sinema Blm zmir/TRKYE
zet Sinemasal anlatnn, gstergebilimsel zmleme ile zmlendii yllar 1960l yllara rastlar. Bunda en nemli etken yaznsal rnlerin zmlenmesinde kullanlan anlat kuramlarnn sinemasal rnleri zmlemekte de kullanlmasdr. Bu nedenle gstergebilimsel zmlemenin, dilbilim ve ardndan da yapsalc iki damardan beslenerek gelitiini sylemek mmkndr. Dilbilim erevesinde, Saussuren gstergebiliminden, yapsalclk erevesinde, Proppun anlatbiliminden beslenen Greimasn gstergebilimsel zmleme yntemi, ilk anlaml gstergebilimsel almalarn yaplmasn salamtr. Bu alma gstergebilim zmlemesini besleyen iki ana damar; dilbilim ve balamnda Saussure, yapsalclk ve balamnda Propptan yola kacaktr. Devamnda da Saussure ve Propptan beslenerek ilk anlaml gstergebilimsel zmlemeyi yapan Greimas ve onun gstergebilimsel zmleme yntemi olan eyleyensel rnekesi ele alnacaktr. Yavuz Turgulun Gnl Yaras filminin anlats da eyleyensel rnekeye gre zmlenecektir. Anahtar Kelimeler: Gstergebilimsel zmleme, Anlatbilim, Saussure, Propp, Greimas, Eyleyensel rneke, Yavuz Turgul, Gnl Yaras filmi. ANALYSIS OF YAVUZ TURGULS FILM GNL YARASI ACCORDING TO ACTANT ANALYSIS OF GREIMAS Abstract Years that cinematographic narrative was analyzed with semiologic analysis met years of 1960s. The narrative theories which are used in analysis of literary products also started to be used in cinematographic products too and this became the most important factor in this situation. So that it is possible to say that semiologic analysis developed by using linguistic and then structural sources. Semiologic analysis method of Greimas -which fed by semiology of Saussure in the frame of linguistics and narrative science of Propp in the frame of structuralism- open the way for first significant semiologic studies. This article starts to explore from two main streams which fed analysis of semiology: linguistics and its context Saussure, structuralism and in its context Propp. And it is going to review Greimas who made the first significant study of semiologic analysis by using Saussure and Propp and his semiologic

Sosyal Bilimler Dergisi analysis method actant analysis. The narration of Yavuz Turguls movie Gnl Yaras is going to be analyzed according to actant analysis Key Words: Semiologic analysis, Narrative science, Saussure, Propp, Greimas, Actant Analysis, Yavuz Turgul, Gnl Yaras

1. Giri Gsterge ve gsterge sistemlerini konu edinen, bu sistemlerin anlamn kuruluundaki rollerini inceleyen gstergebilimin tarihini insanlk tarihi ile balatmak mmknse de bu alandaki almalar 20.yzyl ile birlikte hz kazanmtr. Ancak Saussure ile balayan ilk dnem gstergebilimsel zmlemeler, kullandmz eklemli ve doal dil, gsterge dizgeleri iinde en belirgin ve en dzenli iletiim dizgesi olduundan sonralar gstergebilimi iine alan bir bilim olur, gstergebilim yapsal dilbilimin uygulama ve inceleme yntemlerini benimser ama terim olarak ierdii gstergenin gerekliliini yadsr (Bader 1999: 143). Byle bir anlay dilsel balamda olmayan gstergebilim trlerinin varln yadsmaktadr. Ancak gstergebilim kendi gelitirdii modelleri dier insan bilimlerine sunarak sinema filmleri, dramalar, haber programlar, reklmlar gibi pek ok alan gstergebilimsel zmlemelere yeni alan amasn salamtr (Parsa ve Parsa 2004: 89). Saussure gibi yalnzca kullanlan dilin iindeki gsterge dizgelerini deil de dil d gsterge dizgelerinin de incelenmesini isteyen Greimas, ayn zamanda Proppun yaznsal rnlere uygulad yapsalc biimsel yaklam da daha da ilerleterek eyleyensel rnekeyi ortaya karmtr. Gnmzde de bu eyleyensel rneke yalnzca yaznsal metinlere deil, film ve TV reklmlar gibi grsel metinlere de uygulanmaktadr (Akbulut 2002: 66; Parsa ve Parsa 2004: 89). Greimasn Saussure ve Proppa ilikin iki art zellii vardr. lki; Parsa ve Parsa (2004: 90) Saussureun, gsterge: gsteren/gsterilen kuramn gsterge: anlatm/ierik biiminde gelitirerek grntl ya da yazl tm metinlere uygulanmasn kolaylatrmtr. kincisi ise; Akbulut (2002: 66) Proppun olaanst halk masallarn inceleyerek gelitirdii biimci yaklam gelitirerek anlatlarn eitli de olsa, gerekte deimez nitelikte ortak kalplardan/ilevlerden olutuunu savunur. Proppun 31 ilevde toplad anlat fonksiyonlarn nce 20ye daha sonra da 4 temel kavrama indirger; szleme, snama, yer deitirme, iletiim, eyleyen says ise 6dr; gnderen, nesne, gnderilen, yardm eden, zne, engelleyen (Gnde 2003: 56). Bu alma Saussureun dilbilimini ve Proppun anlatbilimini daha da gelitiren Greimasn eyleyensel rnekesini gstergebilimsel zmleme yntemi kabul etmitir. Devamnda da Yavuz Turgulun Gnl Yaras filminin anlat yapsn zmlemek iin eyleyensel rnekeyi kullanmtr. Filmin zmlemesine gemeden nce ilk blmde, Saussure gstergebilim anlay, Proppun anlatbilimi ve zmleme yntemi ve Greimasn, Saussuren gstergebilimsel anlayna ve Proppun anlatbilimine katklar tartlacak, Greimasn ortaya koyduu eyleyensel rnekeye ilikin aklamalar yaplacaktr. kinci blmde ise; Gnl Yaras filmi zetlenecek ve eyleyensel rnekeye gre zmlenecektir. 1.1. Gstergebilim ve Ferdinand de Saussure Gstergebilim, eski Yunancada gsterge anlamna gelen semenion ile bilim anlamna gelen logos szcnn birlemesiyle meydana gelmitir ve en genel anlamyla iletiim amal her trl gsterge dizgesinin yapsn ve ileyiini inceleyen anlamnda kullanlmaktadr (Gl v.d. 2002:618; Cevizci 2002: 929; Erdoan ve Alemdar 1990:173).

Yavuz Turgulun Gnl Yaras Filminin Greimasn Eyleyensel rnekesine Gre zmlenmesi

Bu balamda gstergebilim iletiim iin kullanlan her eyin; diller, szckler, grntler, trafik iaretleri, sesler, iekler, mzik, flamalar, reklm afileri, moda mimarlk dzenlemeleri, yazn, resim, tbbi belirtiler vb. gibi pek ok eyin incelenmesidir (Parsa ve Parsa 2004:1; Rifat 1992: 6). Daha yaln bir anlatmla gstergebilim, insann iinde yaad dnyay anlamasn salayacak bir model, bir rneke gelitirir, bu erevede evresini anlamaya alan herkes gsterge avcsdr (Rifat 1999: 20). evresinde olan biteni gstergebilimle anlamlandrma yolunu seen homo semioticus1 (Rifat 1996) snflandrma ve anlamlandrma eylemini bir benlik sunumu olarak yapar. Gstergebilimin bu yaps, insan eylemleri ya da rnleri, anlam rettii ve gsterge ilevi grdkleri srece, temelde bu anlama olanak salayan bir uzla ve ayrmlar dizgesi olmas gerektii varsaymna dayanr (Culler 1985: 95). nsan eylemi veyahut rnlerinin anlam retmesi ve bunlarn gsterge ilevi grmesi, bu gstergelerin anlama olanak salamas iin uzla ve ayrmlar dizgesi olmas gerektiinden yola karak unlar syleyebiliriz; gstergebilimin merkezinde gstergeler vardr ve gstergelerin de nemli zellii vardr (Fiske 1982: 43); a-Gsterge, insan tarafndan ina edilir ve yalnzca onu kullananlarca anlamlandrlr. b-Kodlar ve sistemler, gstergeler tarafndan snflandrlr ve anlamlandrlrlar. c-Kodlar ve gstergeler, iinden kt kltr tarafndan anlamlandrlr ve snflandrlrlar. lka Yunan felsefesinden balayarak, Stoaclardan ortaan skolstik dnrlerine dein pek ok felsefeci gstergelerin ne olduuna ve anlamlarna dair grler ileri srmelerine karn gstergebilim terimi ilk olarak ngiliz filozof John Locke tarafndan kullanlmtr (Gl v.d. 2002: 618). John Locke drt kitaptan oluan An Essay Concerning Human Understanding-nsan Anlay zerine Bir Deneme adl yaptnda gstergeye de yer vermi ve gstergeler retisi anlamna gelen semeiotike terimini kullanmtr (aktaran Rifat 1992: 18). Ancak gstergebilime daha sistemli yaklaan ve onu bir zmleme yntemi olarak gelitiren kiilerin banda Ferdinand de Saussure gelir. Saussure ldkten sonra rencileri tarafndan ders notlarna dayanlarak yaynlanan Cours de Linguistque Generale-Genel Dilbilim Dersleri (1916) adl yaptnda Saussure, dilleri dilbilimin inceleme alanna alrken, dil dndaki gstergelerin ileyiini aratracak bir bilim dalnn kurulmasn ngrr ve bu bilim daln Franszca semiologie terimiyle adlandrr (aktaran Rifat 1992: 23). nk Saussure gre gstergebilim, dier iletiim dizgelerini (dil d) ve dil bilimi de iine alan bir bilimdir (Bader 1999: 143). Bu balamda ise u denilebilir; dil kavramlar belirten bir gstergeler dizgesidir; bu zelliiyle de yazyla, sar dilsiz alfabesiyle, simgesel trenler ile, incelik belirten davran biimleriyle, askerlerin kullandklar iaretler ile vb., karlatrlabilir, yalnz dil bu dizgelerin en nemlisidir (aktaran Rifat 1992: 23). nk Saussure gre dil gstergesi bir nesneyle bir ad birletirmez, bir kavramla bir iitim imgesini birletirir (Saussure 1985: 71). Saussureun rnei ile aklayacak olursak; Latince arbor szcnn anlamn aradmzda da, Latincenin aa kavramn belirtmek iin kulland szc bulmaya altmzda da, ancak dilin onaylad yaklatrmalarn gereklie uygun dtn grrz (Saussure 1985: 72). Bu yzden ngilizce aa kelimesinin karl olan tree veyahut Latince arbor kelimesi hibir zaman bir Trk
1

Anlamlandran insan

Sosyal Bilimler Dergisi

tarafndan anlalamaz (eer anlamn bilmiyorsa). nk aa kelimesinin ngilizce iitim imgesi t-r-e-e Trke de her hangi bir eye karlk gelmemektedir. Dolaysyla bu kelime Trke konuan biri iin her hangi bir kavrama karlk gelmeyecektir. Bu yzden Saussure anlamn eit etkide iki zellik arasndaki iliki olduunu savunmutur, bir yandan nesneler, dnceler vb, dier yandan da onlar simgeleyen dil (Crystal 1982: 21). rnein dilden nce ta, kaya ve maden ayrm yoktur ama biz btn, ta snf, kaya snf, maden snf olarak birimlere ayrtrr ve bylece dnyay kavranlr, anlalr hale sokarz (Yengin 1996: 99). Saussurede iitim imgesi ve kavram arasndaki iliki kadar bir baka nemli olan gr, kavramlarn bantlarndan dolay anlaml olmas ve temel ilikinin kartla dayanmasdr. Bu nedenle yoksul bulunmadka varsl hibir ey anlatmaz ya da mutsuz yoksa mutlu anlaml olmaz2 (aktaran Berger 1993: 15). Bu balamda gsteren ve gsterilen terimlerinin hem kendi aralarndaki, hem de btnle kurduklar kartl belirtmek gerekir (Saussure 1985: 72). Saussuren dilsel gstergesini zetleyecek olursak (Parsa ve Parsa 2004: 8-10); dil gstergesi bir nesneyle bir ad birletirmez, bir kavramla bir iitim imgesini birletirir. Her gsterge grnt, nesne ve sesten oluan gsteren ile temsil ettii kavram olan gsterilenden olumaktadr.
itim mgesi (Gsteren) Kavram (Gsterilen) A--a- Aa Kavram

Saussuren Gsterge ve Aa Simgesi (Saussure 1985: 72) Saussuren gstergebilimini gsterge: gsteren/gsterilen kavramlar balamnda biraz daha detaylandracak olursak; her gsterge bir gsteren bir de gsterilenden kuruludur, grnt, nesne ve ses gsteren (gstergenin fiziksel boyutu) ile temsil ettii kavram yani gsterilenden (gstergenin kavramsal boyutu) olumaktadr (Parsa ve Parsa 2004: 8; Barthes 1993: 40). Gsterilen ise; bir nesne deil, nesnenin zihinsel bir tasarmdr (Barthes 1993: 41). rnein Aa kelimesini ele alrsak, gsterilen aa kelimesinin kendisi deil onun zihinsel imgesidir (Yumlu 1994: 84). Gsteren ise; belli bir dnceyi belli bir anlam dile getirmek amacyla kullanlan szck ya da szck bei olarak tanmlanmaktadr ve gsterenin znitelii de tpk gsterilen de olduu gibi, balantsal bir edir (Barthes 1993: 44). Gsterge, gsterilen ve gsteren kavramlarn bir rnekle bir arada toparlayacak olursak (Parsa ve Parsa 2004: 9); KED szcn ele alalm; Gsterge: KED szc Gsteren: K-E-D- ses dizisi
Saussuren bu dncesi ilerleyen blmlerde daha da derinlemesine inceleyeceimiz Greimas ok derinden etkilemitir. Hatta denilebilir ki Greimas, Saussuren kartlk dncesini daha da gelitirmi ve gstergebilimi bir kartlk, ierme ve eliiklilik ilikisine doru geniletmitir.
2

Yavuz Turgulun Gnl Yaras Filminin Greimasn Eyleyensel rnekesine Gre zmlenmesi

Gsterilen: KED kategorisi olarak zetleyebiliriz. Yazl dilde KED gstergesi drt harfin bir araya gelmesinden oluan gsteren ve kedi szcnn kendisi deil de onun zihinsel imgesi olan gsterilenden meydana gelmektedir. Gsterge dil ile ilgili bilimlerde, bir baka eyin yerini tutabilecek nitelikte olduundan kendi dnda bir ey gsteren, belirten, anlam olan her eit biim, nesne, olgu, zetle; kendisi o ey olmad halde, o eyi artrarak iletiimi salayan ve bir baka eyi temsil eden her eydir (Rifat 1992: 5). Yukardaki tanmdan yola karak gsterge kavramnn anlamn geniletecek olursak; insanlarn bir topluluk yaam iinde birbirleriyle anlamak amacyla yarattklar ve kullandklar doal diller; Trke, Franszca, ngilizce, ince vb., eitli jestler; el-kolba hareketleri, sar dilsiz alfabesi, trafik iaretleri, baz meslek gruplarnda kullanlan flamalar; denizcilerin flamalar, reklam afileri, moda, mimarlk dzenlemeleri, yaz, resim, mzik, ses, grnt, hareket gibi dizgeler belli kurallarla ileyen anlaml btndr, bu anlaml btnler de gsterge olarak adlandrlr (Rifat 1992: 6). Gsterge, gsterilen ve gstergeyi zetleyip aralarndaki ilikiyi belirttikten sonra gstergenin iki zelliine deinecek olursak (Saussure 1985: 73-76); 1-Gstergenin nedensizlii; gstergenin gsterenini ve gsterilenle birletiren ba nedensizdir. rnein, karde kavramnn kendisine gsterenlik yapan k-a-r-d-e- ses diziliiyle hibir i bants yoktur. Diller arasndaki ayrlklar bunun birebir kantdr. kz gsterileninin gstereni Fransada b--f (boeuf) iken, Almanyada o-k-s (ochs). 2-Gsterenin izgisellii; gsteren iitimsel nitelikli olduundan yalnz zaman iinde yer alarak gerekleir ve zamandan kaynaklanan zellikler tar. 1.2. Propp ve Anlatbilim Propp ve anlatbilime gemeden nce anlatbilimin ortaya k artlarndan bahsedecek olursak karmza unlar kacaktr; edebiyat yaptlarna ynelik eletiriler, yirminci yzyla kadar, edebiyat d bir takm ltlere gre yaplmtr. Bu ltler, ahlak, felsefe, kltr tarihi, psikoloji, sosyoloji, antropolojiden beslenmi ve bir eletiri gelenei balatmlardr. Ancak 20.yzyln banda ortaya kan Rus Biimcilii edebiyata yeni bir eletirel bak as getirmitir. Biimcilik en genel anlamda varln kimliini oluturann biim olduunu, gerekliin ancak biime odaklanarak kavranabileceini, gereklie ulamada zn ya da ieriin deil de biimin belirleyici olduunu ne sren reti olarak tanmlanmaktadr (Gl v.d. 2002: 217). Edebiyat alannda ise biimcilik, yaklak 1915ten 1929a kadar Rus edebiyatnda etkinliini srdrm olan, Roman Jakobsonun ncln yapt, yaznsal metinlerin zmlenmesine ve eletirilmesine ynelik zel bir yaklamn addr. Rus biimcilerinden Propp, yapsalc yntemin ve metin zmleme tekniklerinin gelimesine katkda bulunarak gstergebilimin evrim izgisini byk lde etkilemitir. Propp, Rus halk masallarn inceler ve bunlar otuz bir ilevde toplar. Masallar, masallarda yer alan kiilerin ilevlerinden hareket ederek inceleyen Propp, olaanst eitli, son derece renkli grnmn temelinde olaanst saylabilecek bir tekbiimliliin yattn belirtir. Proppun kulland temel anlat birimi ilevdir, ilev bir kiinin gerekletirdii eylemdir, bu ilev, olay rgsne gre tanmlanr (Berger 1993: 21)

Sosyal Bilimler Dergisi

Propp, ilk bakta birbirinden farkl gibi grnen 100 halk masaln ele alr. Setii metinler peri masallardr. Sonuta Propp, masallardaki ak plannn aslnda ortak bir emaya indirgenebileceini grr ve bunun tm masallarda olabileceini iddia eder. Propp masallarda iki temel zellii; masallarn eitlilii ve masallarn tekdzeliini saptamtr (Kran ve Kran 2003: 121). Propp masallardaki gzlemlerini drt maddede sralar (1985 31-33); 1-Masaln deimez, srekli eleri kiilerin ilevleridir. levler masaln temel oluturucu blmleridir. 2-Olaanst masallarn ierdii ilev says snrldr 3-levlerin dizilii her zaman ayndr. 4-Btn masallar yaplar asndan ayn tre balanrlar. Proppun tm masallarda saptad ilevler (1985: 36-69): 1-Uzaklama: Ailenin bir yesi evi terk eder. 2-Yasaklama: Kahraman bir yasakla karlar. 3-Yasa ineme: Yasak inenir. 4-Soruturma: Saldrgan bilgi edinmeye alr. 5-Bilgi toplama: Saldrgan, kurbanyla ilgili bilgi toplar. 6-Aldatma: Saldrgan, kurbann ya da servetini ele geirmek iin, onu aldatmay dener. 7-Sua katlma: Kurban aldanr ve bylece istemeyerek dmanna yardm etmi olur. 8-Ktlk: Saldrgan aileden birine zarar verir. 8a-Eksiklik: Aileden birinin eksii vardr, aileden biri bir eyi elde etmek ister. 9-Araclk, gei an: Ktln ya da eksikliin haberi yaylr, bir dilek ya da bir buyrukla kahramana bavurulur, kahraman gnderilir ya da gider. 10-Kart eylemin balangc: Arayc-kahraman eyleme gemeyi kabul eder ya da eyleme gemeye karar verir. 11-Gidi: Kahraman evinden ayrlr. 12-Bann ilk ilevi: Kahraman byl bir nesneyi ya da yardmcy edinmesini salayan bir snama, bir sorgulama, bir saldr vb. ile karlar. 13-Kahramann tepkisi: Kahraman ilerde kendisine bata bulunacak kiinin eylemlerine tepki gsterir. 14-Byl nesnenin alnmas: Byl nesne kahramana verilir. 15-ki krallk arasnda yolculuk, bir klavuz eliinde yolculuk: Kahraman, arad nesnenin bulunduu yere ulatrlr, kendisine klavuzluk edilir ya da gtrlr. 16-atma: Kahraman ve saldrgan, bir atmada kar karya gelir. 17-zel iaret: Kahraman zel bir iaret edinir. 18-Zafer: Saldrgan yenik der.

Yavuz Turgulun Gnl Yaras Filminin Greimasn Eyleyensel rnekesine Gre zmlenmesi

19-Giderme: Balangtaki ktlk giderilir ya da eksiklik karlanr. 20-Geri dn: Kahraman geri dner. 21-zleme: Kahraman izlenir. 22-Yardm: Kahramann yardmna koulur. 8, 10- 11, 12, 13, 14, 15 yinelenir. 23-Kimliini gizleyerek gelme: Kahraman kimliini gizleyerek kendi lkesine ya da bir baka lkeye varr. 24-Aslsz savlar: Dzmece bir kahraman aslsz savlar ileri srer. 25-G i: Kahramana g bir i nerilir. 26-G ii yerine getirme: G i yerine getirilir 27-Tanma: Kahraman tannr. 28-Ortaya karma: Dzmece kahramann, saldrgann ya da ktnn gerek kimlii ortaya kar. 29-Biim deitirme: Kahraman yeni bir grnm kazanr. 30-Cezalandrma: Dzmece kahraman ya da saldrgan cezalandrlr. 31-Evlenme: Kahraman evlenir ve tahta kar. Propp ayn ekilde, masal kiilerini de ilevlerine gre dizer ve yedi temel rol saptar (1985: 83- 84); 1-Saldrgan 2-Gnderen ya da grevi veren kii 3-Yardmc 4-Prenses ve babas 5-Kahraman 6-Haberci 7-Sahte kahraman Bu rollerin her birinin ayr ayr eylem alanlar vardr. Her masalda, tm roller ve eylemler yerine getirilmek zorunda deildir, bazlarnn atland, bazlarnn da yinelendii olur (Erkman Akerson 2005: 137). 1.3. Graimas ve Eyleyensel rneke Aslen Litvanyal olan Greimas, Paris gstergebilim okulunun en nemli temsilcilerindendir. Yaptlar; Semantique structurale (Yapsal Anlambilimi, 1966), Du sens (Anlam stne, 1970, 1983), Essais de semantique poetique (iir Gstergebilimi Denemeleri, 1972), Semiotique et sciences sociales (Gstergebilim ve Toplumsal Bilimler, 1976), Maupassant, la semiotque du texte, exercises pratiques (Maupassant, Metin Gstergebilimi, Uygulama Aratrmalar, 1976), Semiotique. Dictionnaire raisonne de la theorie du langage (Gstergebilim. Dil Kuramnn Aklamal Szl,

Sosyal Bilimler Dergisi

1979, 1986), Introduction a lanalyse du discours en sciences (Toplumbilimlerindeki Sylem zmlemesine Giri, 1979), Essas de semiotique des passions (Tutkularn Gstergebilimi stne Denemeler, 1991), Des dieux et des hommes ( Tanrlar ve nsanlar Konusunda, 1985), ve Delimperfecitonden (Kusur Konusunda, 1987) olumaktadr (Kran 1995: 9; Rifat 1992: 51). Greimas ilk yapt Semantique structural-Yapsal Anlambiliminde aratrmalarnn odana anlam oturtarak gstergebilimi, insann i dnyasnn ve insann anlam sorununu zmlemeye ynelen, yani somut gereklikleri deil, insan dncesinin ve insan imgeleminin rn olan soyut yaplar aratran bir bilim dal biiminde gelitirmek ister (Kran 1995: 10). Bu balamda gstergebilimi Saussurec anlamda dilbilimin erevesinin dna tararak daha geni bir perspektifte bakmasn salamtr. Greimas bu yzden dilbilimsel olmayan gstergebilimlerin varl zerinde durmakta ve ok geni bir alandan, szgelimi yaznsal ya da bilimsel bir metin, bir resim, bir mimarlk yaps, bir tiyatro gsterisi, bir mzik yapt, bir film, bir reklmdan, sz edilebileceine iaret etmektedir (Parsa ve Parsa 2004: 89; Rifat 1992: 51). Greimas tm metinlerde anlamn ortaya kn salayan, tm metinlerde ortak olan bir anlam ekseninin olduunu ifade eder. Bu anlam eksenini oluturan metindeki dzlemler ise (Erkman Akerson 2005: 149); Temel Anlamsal Boyut: En derin yapdr. Yaam dzlemi ve kartlklar ierir. Temel Anlamsal Boyut ve Sz Dizimsel Anlat Boyutu: Metnin derin yapsdr. Yaam dzlemindeki temel kartlklarla hesaplar. Szdizimsel Anlat Boyutu ve Yzeysel Boyut: Metnin yapsdr. Bir hesaplama bireysel bir yapta dntrlr. Greimastan nce de genel olarak tm metinlerde ama zellikle edebiyat metinlerinde hemen hemen iki anlamsal dzlemin bulunduu ifade edilmitir. Ancak Greimasn anlam dzlemlerine getirdii en nemli yorumlardan birisi temel anlamsal boyut dzlemidir. Temel yap ya da mantksal anlamsal yap diye adlandrlan dzey anlam evreninin en soyut, en derin dzeyidir (Rifat 1996: 34). Greimasn nc boyutu olan temel anlamsal boyut teki iki boyutun daha gerisinde yatan derin anlamdr. Bu boyutta metin, edebiyat dndaki baz dizgeler ile iliki kurar. Bu boyut, dnyayla ve yaamla ilgilidir. Dnyadaki temel kartlklar zerine kuruludur. Her metin, hatta bir metnin iindeki her kesit, baz temel kartlklar stne kurulur ve bu temel kartlklarn deiimini ve dnmn ele alr. Bu kartlklar emasn Greimas bir drtgen olarak dnr ve buna gstergebilimsel drtgen adn verir (Erkman Akerson 2005: 147). Bir dier anlatmla zmlemenin bu nc katmannda yaplacak ilk i, anlam retiminin temel yaplarn kavramaktr. Bu nedenle ncelikle temel sz dizimin gereklemesini salayan ilikiler belirlenir ve aralarndaki mantksal dnmn nasl gerekletii aratrlr, daha dorusu ilikilerin-bantlarn trleri-kartlk, eliiklik, ierme mantksal dnme gre belirlenmeye allr: deilleme, varlama, bu amala da model olarak hem iliki trlerini hem de aralarndaki mantksal dnm gsteren gstergebilimsel drtgene bavurulur (Rifat 1996: 34-35). Gstergebilimsel drtgendeki elerin birinden kalklarak (genelde drtgenin sol st kesindeki e-yazarn notu) ve mantksal ilemler-deilleme, evetleme, ierme izlenerek, kart, eliik, ieren eler bulunabilir (Rifat 1999: 170).

Yavuz Turgulun Gnl Yaras Filminin Greimasn Eyleyensel rnekesine Gre zmlenmesi

Eyleyensel rnekeye gemeden nce anlatnn ne olduuna ve anlatdaki olaylar dizisinin ne olduuna da bakalm. Anlat; ya olaylarn sradan ve anlamsz bir biimde dile getirilmesidir; ya da baka anlatlarla ortak olan, zmlemeye ak bir yapy iermesidir (Barthesten aktaran Parsa ve Parsa 2004: 93). Bir dier tanmla Rifat (1999: 15), anlat kavram gerek ya da dsel olaylarn, deiik gsterge dizgeleri araclyla anlatlmas sonucu ortaya km btndr, bu anlamda metin teriminin e anlamls olarak kullanlmaktadr. Bylelikle her anlat kalbnn kendine zg bir yapsnn olduunu syleyebiliriz. Herhangi bir anlatnn olumas iin de en azndan bir balang durumu (balang durumu) ile bir sonu durumu (bir baka durum szcesi) ve bu iki durum arasndaki temel dnm (edim szcesi) gerekletirecek bir dntrc znenin varl gerekir (Parsa ve Parsa 2004: 99). Bu anlamda anlat zmlemesinde yaplacak ilk i, sz dizimsel ilevlerin, yani eyleyenlerin (zne/Nesne; Gnderen/Gnderilen; Yardmeden/Karkan) yer ald ve en yaln szdizimsel anlat yaps diye tanmlayabileceimiz temel szceleri saptamaktr. Temel szcede en az iki eyleyen arasndaki ilikiden doar ve iki biimde gerekleir:1-Durum szcesi (zne ile nesne arasndaki ayrlk ya da birliktelik ilikisi), 2Edim szcesi (bir durum szcesini bir baka durum szcesine dntren edimin bulunduu szce) (Rifat 1996: 31). Anlaty zetleyecek olursak; anlat bir durumla balar, neden sonu modeline gre bir dizi deiiklik meydana gelir, anlatnn sonucu olarak yeni bir durum meydana kar (Parsa 1994: 84). Yukarda da grld gibi her hangi bir anlatnn zmlenebilmesi iin onun anlat programnn zmlenmesi gerekmektedir. Filmsel anlatnn zlmesi iin de filmsel anlatmn temel birimi olan gstergelerin birbirleriyle olan iliki biimlerinin ortaya karlmas gerekir (zden 2000: 123). Greimasn anlat durumunun zmlenmesi iin aklad sre filmsel anlatmn zmlenmesi iin de geerlidir. Greimasa gre anlat durumu ise, balang durumunu sonu durumuna ulatran temel dnmn gerekleme srecidir (Rifat 1996: 31). Anlat durumu da drt evre ierir: Eyletim, edinim, edim, yaptrm (Rifat 1996:31-34; Parsa ve Parsa 2004: 99-100); 1. Evre: Eyletim (Gnderme): Herhangi bir anlatnn ilk evresi olan eyletim, olaylar dizisinin olumaya balama evresidir. Bu aama genelde temel dnm salayacak, olayn akn ynlendirecek bir znenin aranp bulunmasyla balamaktadr. Kahraman, zneyi (eyleyen) herhangi bir greve gnderen ya da grevlendiren (eyleten) kii vardr. Kahraman bu grevi her zaman zorla ya da bir bakasnn nerisi ile yapmaz, bazen de kendi isteiyle bu grevi stlenir. Ksaca eyletim aamas gnderen (eyleten) ile kahraman (zne,eyleyen) arasndaki ilikidir. Gnderen belli bir program uygulatmak amacyla bulduu ya da bulaca zneyi etkilemeye, inandrmaya alr ve bylece gnderenin eyletimiyle, yani zneyi maniple etmeyi baarmasyla eyletim evresi balam olur. 2. Evre: Edinim (Yeterlilik, Glenme): Birinci aama gerekleirse, yani kahraman gnderenin programn uygulamay kabullenmise baz yeteneklere doutan sahiptir, ya da sonradan alp edinmesi gerekecektir. Bundan dolay bu evre edinim (yeterlilik) olarak adlandrlmaktadr. Bu evrede artk gnderenin ilevi sona ermektedir. Kahraman (zne) gereken yetenekleri (belli eyleri yapabilmeyi) baz snamalardan geerek edinmeye alr. Kahramann anlat programnn akn salayacak temel dnm yapabilmesi iin, bu yetenekler ile donanmas gereklidir. Bu yeteneklerden birisinin eksiklii kahramann baarszlna neden olabilir. Kahraman gerekli yetenekleri edinirken, anlat program iine giren baz kimselerden (yardm edenler) yardm grr, bazlar da (kt adam ya da kar kanlar) onu engellemeye alabilirler.

10

Sosyal Bilimler Dergisi

3. Evre: Edim ( Gsterme): Kahraman gerekli yetenekleri elde ettikten sonra anlatnn asl konusu olan eylemi yapmaya kabilir. Bu aamadan sonra sonuca doru dnmn gerekleecei bir duruma yaklalmaktadr. 4. Evre: Yaptrm (Teyit etme): Bu evrede kahramann yaptklar, kendisini greve gnderen tarafndan deerlendirilir, takdir edilir. Burada kahraman baarya ya da baarszla gre dllendirilir ya da cezalandrlr. Anlat programnn bu drt evresi yine bir anlat olan sinemasal anlatnn zmlenmesinde kullanlabilir. nk filmsel anlatmda gsteren ve gsterilen arasndaki ilikinin kurulmas filmsel anlamn retilmesini salar (zden 2000: 124). Greimasn gstergebilimsel zmlemesinin sinemaya uygulanmak zere yukarda yazlan anlat programn esas alr. Greimasa gre dil d gstergeler de zmlenmelidir. nk kullandmz eklemli dilin gstergeleri gibi dier dil d gstergelerde bir dildir. Bu nedenle gstergebilimin nesnesi yalnzca kullandmz eklemli dil deil, doal dilin dndaki dil dizgeleridir; mzik, sinema, moda, resim vb (Bader 1999: 143). nceleme konumuz olan Gnl Yaras filminin de bir sinema rn olmas dolaysyla sinemann gstergebilime gre yeniden tanm yapacak olursak; sinema genel anlamda, dil d gstergelerden oluan bir iletiim dizgesi ve bir sanat dilidir, dildir nk sinemann kendine zg anlatm yntemleri, hatta dilbilgisi vardr (Bader 1999: 144). Anlatnn tanm ve anlat programnn ne olduunu akladktan sonra Greimas ve eyleyensel rnekeye geebiliriz. Greimas eyleyensel rnekeyi Propptan esinlenerek hazrlamtr. Greimas, Proppun 31 ilevinden yola km, nce ilevleri 20ye sonra da 4 temel kavrama indirmitir; szleme, snama, yer deitirme iletiim. Eyleyen says ise 6dr ve aralarndaki ilikiler belirli bir izeme uygundur. Bylesi bir izem anlatsal balamda anlat olaslklarn tanmlar (Gnde 2003: 56).

Greimasa gre ilevlerine gre oyuncular alt eyleyen ilevini yerine getirmektedir. Bir ileve indirgendiinde oyuncuya eyleyen ad verilir. Alt eylem ise u ekilde sralanr (Gnde 2003: 57); zne: Eylem yapar. Nesne: Eylemin konusudur. Gnderen: Eylemi belirler, kkeninde yer alr. Gnderilen: Etkileri, eylemin sonularn alr, kendisi iin eylemin gerekletii kiidir.

Yavuz Turgulun Gnl Yaras Filminin Greimasn Eyleyensel rnekesine Gre zmlenmesi

11

Yardmc: Eyleme yardm eder. Engelleyici: Eylemi engeller. Ancak burada u husus vurgulanmaldr; eyleyen kavram kii kavramndan ok daha genitir; eyleyen insan da olabilir, nesne de, tekil de, oul da, somut da, soyut da olabilir (Akbulut 2002: 71).Burada zne ve nesne arasndaki eksen aray ile ilgilidir. Gnderen ile gnderilen arasndaki eksen iletiim eksenidir (Gnde 2003: 57). 2.Gnl Yaras Filmi ve Greimasn Eyleyensel rnekesine Gre zmlenmesi Bu blmde Yavuz Turgulun Gnl Yaras filmi zetlenecek devamnda film eyleyensel rnekeye gre zmlenecektir. 2.1. Gnl Yaras Filmi Yavuz Turgulun son filmi Gnl Yaras, hayatn rencilerine adayan bir retmenin bandan geen olaylar duygusal bir dille anlatmaktadr. 17 yl ocuklarnn yaad stanbuldan uzakta, Douda bir kyde retmenlik yapan Nazm emekli olduktan sonra ocuklarnn yanna, stanbula dner. Ancak ocuklarnn yannda kalmak yerine daha nce kald evde yalnz kalmaya balar. Emekli maan alana kadar ocukluk arkada Takozun taksisinde taksicilik yapar. Bir gn pavyondan Dnyay taksisine alr. Dnya, kz Melek ile ruhsal ynden dengesiz kocas Halilden kamaktadr. Halil, Dnya'nn izini bulunca, Nazm bu gen kadna ve kzna kol kanat gererek onlar saklar. Ancak Halil'in Dnya'dan vazgemeye niyeti yoktur. Nazm, Dnya ve kz Melek ile beraber yaamaya balarlar. Bu arada Halil, yeniden Dnyann izini bulur. Nazm, Halil ile konuur. Halil bu konumada kendisinin dzeldiini, bir daha eskisi gibi Dnya ve kzna ktlk yapmayacan syler. Nazmdan Dnya ile konumasn ve onu ikna etmesini ister. Nazm, Dnya ile gitmesine gnlsz bir ekilde konuur ve Dnyay ikna eder. Bunun zerine Dnya, kz Melek ve Halil, memleketlerine geri dnerler. Ancak Halil sz verdiinin tersine, Dnya ve kz Meleke tekrar kt davranmaya balar, onlar dver. Dnya bunun zerine Nazm arar ve Nazmn kendilerini almaya gelmesini ister, Nazm Dnya ve Meleki almaya gider. Ancak Halil, Dnyann kamak istediini anlar ve otogara gider. Dnyay yakalar ve orada Dnyay ldrr. Nazm da Meleki alarak stanbula gelir. Nazma gre her insan kendi kaderini kendi oluturur ve ona gre yaar. Bu dnce filmin derin anlamda yatan dncesini vermesi asndan ok nemlidir. Film btnyle bu dnce etrafnda rlmtr. Filmin derin anlam da bu rn zlmesi ile ortaya kacaktr. nk filmin sonunda Dnya lm, Nazm da sevdiini kaybetmitir. nsan kendi kaderini kendisi oluturuyorsa Dnya neden ld, dier yandan Nazm neden kendi yazd kaderde sevdiine yer ayr (a)mad. 2.1. Gnl Yaras Filminin Eyleyensel rnekeye Gre zmlenmesi zne-Nesne: Filmin znesi () Nazmdr. Nazm idealist bir solcu retmen olarak hi kimsenin gitmeye bile cesaret edemeyecei Douya, oradaki ocuklarn eitimsiz kalmamas iin gider. Hem de gittii bu kyde kendisinden baka hi kimse Trke bilmemektedir. Nazm her trl kt arta dayanarak dilini, kltrn, yaamn bilmedii bu kyde ve diyarda 17 yl hi stanbula, ocuklarnn yaad yere gitmeden kalr. yle idealisttir ki Nazm retmen, rencilerinin uruna einden ayrlr, kz Pirayeyi doktora gtrecek zaman bulamaz. Ama Piraye sonradan,

12

Sosyal Bilimler Dergisi

kkken doktora gidememenin sonucunu ksr kalarak alr. Ama buna ramen Nazm hibir ekilde ideallerinden vazgemez. nk adn ald Nazmn Ben yanmazsam, Sen yanmazsan, Nasl kar karanlklar aydnla dizelerini kendine gre evirmi Ben gitmezsem, Sen gitmezsen, Bu ocuklar nasl aydnlanacaklar dncesindedir. Bunun dnda olan hibir ey Nazm retmeni ilgilendirmez. Nazm retmenin arad nesne ise Dnyadr, Dnyann sevgisidir. Onunla tanmasndan sonra Nazm retmen eksikliini duyduu sevgiyi, ne kz Pirayede ne de olu Mehmette arar, eksikliini duyduu eyi Dnyada arar. Burada Nazm (), beraberinde ki nesne Dnyann sevgisidir (N). Gnderici-Alc: Filmde direkt bir gnderici yoktur. Ama gnderici (G) olarak Nazm retmeni kabul edebiliriz. nk Nazm retmen herkesin kendi kaderini kendi oluturacan dnr, bu yzden de Nazmn dnda bir gndericiye gerek yoktur. Nazm retmen, 17 yl grev yapt kyden ayrlr, bir anlamda kendi kendinin gndericisidir. Bilinaltnda srekli arad nesne olan Dnya iin Nazm her trl tehlikeye kendini atar. Halil ile mcadeleye giriir, pavyon knda Dnyay rahatsz eden taksiciler ile mcadele eder. Dnya yznde kz ve olu ile mcadele eder. Ama hibir zaman Dnyadan vazgemez. Son olarak Halile dnmesi iin konumas ise, kerhen, istemeye istemeye olmutur. Burada alc (A), yine Nazmdr. Nazmdr nk onu Dnyann sevgisine (N) kavuturacak arac yine kendisi almtr. Bu ara da Dnyaya kol kanat germesi ve onu bata Halil olmak zere tm ktlklerden korumasdr. Yardmc-Engelleyici: Filmde Nazmn Dnyaya kavumas iin yardm eden (Y) kii Nazmn ocukluk arkada Takozdur. Balangta yaamn srdrmek iin Nazmn, taksisinde almasna izin veren Takoz, Nazmn ciddi olduunu grnce Dnyaya kavumas iin de ona destek olur. Nazmn Dnyaya kavumasn engelleyen kii (E) de Dnyann kocas Halildir. nce Dnyann alt pavyonu basp, Dnyay yaralar, sonra Dnyay srekli rahatsz eder, kz Meleki karr. Son olarak da Melek ve kzn memleketine gtrr ve orada trl ktlklerine devam eder. Bu anlattklarmz ile eyleyenleri ilevlerine gre tablolatracak olursak;
EYLEYENLER Gnderen Nesne Gnderilen zne Engelliyici Yardmc OYUNCULAR Nazm Dnyann sevgisi Nazm Nazm Halil Takoz EYLEYENSEL LEVLER Eylemi belirleyen kii. Eylemin konusu. Eylemin kendisi iin gerekletii kii. Eylemi yapar. Eylemi Engeller. Eyleme yardm eder.

Nazm asndan eyleyensel rneke u ekilde gsterilebilir; 2.2. Gnl Yaras Filminin Anlat Durumu Yukarda anlat konusunu ilerken herhangi bir anlatnn olumas iin de en azndan bir balang durumu (balang durumu) ile bir sonu durumu (bir baka durum szcesi) ve bu iki durum arasndaki temel dnm (edim szcesi) gerekletirecek bir dntrc znenin varl gerekir demitik. Burada anlatnn balang durumunu

Yavuz Turgulun Gnl Yaras Filminin Greimasn Eyleyensel rnekesine Gre zmlenmesi

13

eyletim znesi olan Nazm retmenin kyden stanbula gelii ve Dnya ile tanmas olarak kurabiliriz. Filmde eyletim znesi de gnderen de ayn kii Nazm retmendir. zne ve gnderen olan Nazm, Dnya ile tantktan sonra anlat balar. Greimasa gre anlat durumu ise, balang durumunu sonu durumuna ulatran temel dnmn gerekleme srecidir. Bu anlat durumu da drt evre ierir: Eyletim, edinim, edim, yaptrm. Filmde, Nazmn stanbula gelmesi ve Dnya ile tanmas ile balang durumu gerekleir. Balang durumunun sonu durumuna ulamas iin temel dnm salayacak olan evrelere gre filmi inceleyecek olursak; 1. Evre-Eyletim (Gnderme): Herhangi bir anlatnn ilk evresi olan eyletim, olaylar dizisinin olumaya balama evresidir. Filmde Nazm retmen stanbula gelir ve burada Dnya ile tanr. Bu tanma temel dnm salayarak olayn akn ynlendirmi ve Nazm retmeni, Dnya ile Halilin arasnda brakmtr. Burada aranlan zne, gnderen olan Nazmdr. Kahraman, zneyi (eyleyen) herhangi bir greve gnderen ya da grevlendiren (eyleten) kii vardr. Kahraman bu grevi her zaman zorla ya da bir bakasnn nerisi ile yapmaz, bazen de kendi isteiyle bu grevi stlenir. Nitekim filmde de bu byle olmu ve Nazm hem gnderen olmu hem de zne olmutur. Buradaki eyletim aamas gnderen (eyleten) ile kahraman (zne,eyleyen) arasndaki ilikidir. Yani bir anlamda Nazm ve Nazm arasndaki ilikidir. Gnderen olan Nazm, Dnyaya sahip olmak iin elinden geleni yapar, onun iin ailesi ve arkadalar ile ters der, Halil ile mcadele eder, bunlarn hepsi Dnyaya ulamak iin yaplr. Bylece Nazmn kendi kendini gdlemesiyle eyletim evresi balam olur. 2. Evre-Edinim (Yeterlilik, Glenme): Nazmn burada Dnyay elde etmek iin gerekli olan yetenekleri kazanmak iin almas gerekecektir. nk Nazm, Dnyay yanna aldnda onu bir duygusal nesne olarak deil de gn birlik bir yardm iin almtr. Ancak daha sonra Nazm, Dnyaya olan sevgisini kefeder ve onu elde etmek iin elinden gelen her eyi yapar. Bu evre, edinim (yeterlilik) olarak adlandrlmaktadr. Bu evrede artk gnderenin ilevi sona erer. Gnderen olan Nazm, Dnyay yanna alr ve bundan sonraki aama zne olan Nazma odaklanr. Nazm baz snamalardan geer, rnein ailesinin Dnyaya bakna ve arkadalarnn dalga gemesine aldrmaz. Nazm, Dnyay elde etmeye programl olan anlat programnn akn salayacak temel dnm yapabilmesi iin bu yeteneklerle donanmtr. Bu aamada Nazmn dnyay elde etmesi iin gerekli abay gsterenin Takoz olmasna karn, onu engellemeye alan Halil gibi destekleyici kiiler vardr. 3. Evre-Edim ( Gsterme): Nazm Dnyay elde etmek iin gerekli olan maddi ve manevi yetenekleri edinir. Maddi olarak onu evine alr, manevi olarak kimsenin yardm etmedii zamanda Nazm, Dnyaya kucak aar. Nazm tam bu yetenekleri elde ettikten sonra asl amac olan Dnyay ele geirme isteini fiiliyata geirmek iin ura vermeye balar. Ancak burada da Nazma engel olarak Halil kar ve bylece yava yava dnmn salanaca sonuca doru yaklalr. 4. Evre-Yaptrm (Teyit etme): Bu evrede Nazmn yaptklar yine kendisi tarafndan deerlendirilir. Neden srekli sevgisini kazanmak iin mcadele ettii kadn, onun ezeli dman olan ve srekli ona ktlk yapan engelleyiciye emanet eder? Bunu sorgular. Kendi kendini eletirir. Bu da Nazmn baarsz olmas sonucunu beraberinde getirmitir. nk her eyden saknarak sevdii Dnya, engelleyici Halil tarafndan ldrlmtr. Nazmda bu yzden baarszla mahkm olmutur. Bu baarszln karln da sevdii kadn kaybederek alr.

14

Sosyal Bilimler Dergisi

Sonu Gnl Yaras filminin Greimasn eyleyensel rnekesine gre zmlenmesi aslnda Greimasn haklln da ortaya koymaktadr. nk Saussure dil d gsterge dizgelerinin incelenmesini gz ard etmitir. Greimasn ise gstergebilimsel zmlemeyi dil d alanlarda da, almada sinema, kullanarak bunun yaplabileceini gstermitir. Greimasn, Proppun anlat bilimini ve Saussuren daha fazla dilbilimsel zmleme, daha az gstergebilimsel zmleme yntemini ortak bir noktaya ektiini syleyebiliriz. Proppun 31 ilevini nce 20ye sonra da 4 temel kavrama; szleme, snama, yer deitirme, iletiime, indirgeyip bunlarn hepsini bir eksende gsterip, eyleyenlerin ilevlerini de zetleyen eyleyensel rnekeye ulamtr. Sinemasal anlatnn da kendine zg bir anlat emas olmas dolaysyla ve edebiyata kompozisyon anlamnda benzemesi nedeniyle, balangta masallara uygulanan ve daha sonra Greimas tarafndan daha da zelletirilen eyleyensel rnekeyle, sinemasal anlatnn anlat program da, ok yzeysel de olsa, kartlabilmitir. Gnl Yaras filminin anlat program da Greimasn eyleyensel rnekesine gre zmlenmi ve dier anlat trlerinde olduu gibi bir gnderenin, gnderilenin, znenin, nesnenin, engelleyenin, yardm edenin olduu ortaya karlmtr. Gnl Yaras filminin anlat programnn kartlmas ile filmin derin anlamda ne ifade etmek istedii de ortaya karlmtr. Film derin anlamda aslnda insann yaamnn yalnzca kendi elinde olmadn, etrafndaki insanlar tarafndan da etkilendiini ortaya koymutur. nk Nazma gre her insan kendi kaderini kendi yaratr. Eer byle olsayd, tabi ki Dnya lmek istemez, Nazm de sevdiini kaybetmek istemezdi. KAYNAKA Akbulut, Hasan (2002). Matrix Filminin Propp ve Greimas rnekelerine Gre zmlenmesi. Kilad, Yl:1, Say:2, Gz. Akerson Erkman, Fatma (2005). Gstergebilime Giri. stanbul: Multilingual Yaynlar. Aktulum, Kubilay (2000). Metinleraras likiler. Ankara: teki Yaynlar. Asa Berger, Arthur (1993). Kitle letiiminde zmleme Yntemleri. ev., Nazmi Ulutak v.d. Eskiehir: Anadolu niversitesi Yaynlar. Bader ztin, Duygu (1999). Sinema Gstergebilimi. Dilbilim Aratrmalar. Barthes Roland (1993). Gstergebilim Serveni. ev., Mehmet Rifat ve Sema Rifat, stanbul: Yap Kredi Yaynlar. Battal, Sadk (2006), Asl Film imdi Balyor. Ankara: Vadi Yaynlar. Cevizci, Ahmet (2002). Paradigma Felsefe Szl. stanbul: Paradigma Yaynlar. Coward Rosalind ve Ellis John (1985). Dil ve Maddecilik. ev., Esen Tarm, stanbul: letiim Yaynlar. Crystal David (Der.) (1982), Dilbilim Sekisi, Saussure Kuramnn Temel Kavramlar, Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar. Culler Jonathan (1985). Saussure, ev., Nihal Akbulut, stanbul: Afa Yaynlar. Erdoan, rfan ve Alemdar, Korkmaz (1990). letiim ve Toplum. Ankara: Bilgi Yaynlar.

Yavuz Turgulun Gnl Yaras Filminin Greimasn Eyleyensel rnekesine Gre zmlenmesi

15

Fiske John (1982). Introduction To Communucitaion Studies, USA: Mehhuen Co.Ltd. Greimas A.Julien (1995). Kusur Konusunda. ev., Aye Kran, stanbul:Yap Kredi Yaynlar. Gl, Abdulbaki v.d (2002). Felsefe Szl. Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar. Gnde Simten (2003). Film Olgusu: Kuram ve Uygulaym Yaklamlar, stanbul: nkilap Yaynlar. Kran, Aye ve Kran, Zeynel (2003). Yaznsal Okuma Sreleri. Ankara: Sekin Yaynlar. zden, Zafer (2000). Film Eletirisi. stanbul: Afa Yaynlar. Parsa Seyide ve Parsa Alev Fato (2004). Gstergebilim zmlemeleri. zmir: Ege niversitesi Basmevi. Parsa, Seyide (1994). Televizyon Estetii. zmir: Ege niversitesi Basmevi. Propp, Vladimir (1985). Masaln Biimbilimi. ev., Mehmet Rifat ve Sema Rifat. stanbul: BFS Yaynlar. Rifat Mehmet (1992). Gstergebilimin ABCsi, stanbul: Mavi Yaynlar. Rifat Mehmet (1996). Homo Semioticus, stanbul: Yap Kredi Yaynlar. Rifat Mehmet (1999). Gsterge Eletirisi, stanbul: Kaf Yaynlar. Saussure Ferdinand (1985). Genel Dilbilim Dersleri, ev., Berke Vardar, Ankara:Birey ve Toplum Yaynlar. Yengin, Hlya (1996). Medyann Dili. stanbul: Der Yaynlar. Yumlu Konca (1994). Kitle letiim Kuram ve Aratrmalar, zmir. Cahndler Daniel (2006) Paradigmatic Analysis, www.aber.ac.uk/media/documents/s4b/ semiotic. html, 14-4-2006. Carter, Paul (2006). A Semiotic Analysis of Newspaper Frontpage Fhotograps. www.aber.ac.uk/media/sections/display, 01-03-2006. Reklam zmleme rnekleri, ki Likit Persil Reklamnn Gstergebilimsel zmlemesi, www.aber.ac.uk, 01-05-2006. http://www.sinema.com/film_ozetbilgiler.aspx?FilmID=5246 Camgz, Fuat (2006), Gnl Yaras:Hepimiz Hayallerimizin http://www.sinema. com/ yazi_detay.aspx?ArticleID=2660, 01-06-2006. Kurbanyz,