Yelkenli Tekne ve Ksmlar

1)

ift yelkenli teknenin byk olan yelkenidir. Diree baldr.ANA YELKEN ad verilir.Ana yelken ipleri (iskotalar) yardmyla kontrol edilir.Yelkene daha iyi form verebilmek iin baz ana yelkenlerde yelkene paralel nden arkaya doru doru talar bulunur.

2)

Gene iki yelkenli tekenelerde (sloop arma) ndeki kk yelkene FLOK yada CENOVA ad verilir. Eer ndeki yelken teknenin dierini gemiyorsa yada ok az geiyorsa flok,%5'lik bir ksmdan fazlasn geiyorsa cenova adn alr.

3)

Yelken direinin ayakta durmasn salayan ve bu

direi batan destekleyen teldir.BA ISTRALYA adn alr.zellikle byk yelkenli tekenelerde orsa seyrinde zerine byk ykler bindii in salam olmaldr.Gerilmelerinin belli lleri vardr.ok gergin yada ok bo olmamas iin tansiyon ayar yaplarak gerginlii ayarlanmaldr.

4)

Direi arkadan destekler gibi grnen tele de KI ISTRALYA denir.Esas grevi sert havalarda gerilerek direi bkmektir ve bu sayede yelkendeki toru azaltmaktr.nk sert havalarda fazla tor zaten istememekteyiz.

5)

Ana yelkeni alttan tutan ve diree bal olan uzun ince paradr.Grevi yelkeni alttan ak tutmak ve yelkenin formunu

ayarlamaktr.Bumba oynayan bir paradr.Rzgara gre devaml hareket eder ve ayarlanr.zellikle sert havalarda rzgaraltna doru manevra yaparken (boci tramola-kavana) ani ve ok hzl hareket edebileceinden dikkat edilmelidir.Dolaysyla dn dikkatli yaplmaldr.

6) Yelkenin yukarda durmas iin gerekli ana paradr.DREK ad verilir.

Yelken direk yardmyla baslr ve kullanlr.Uzunluklar ve yapld malzeme tekne boyuna,tasarmna ve amacna gre deiiklik gsterir.

7)

Direi yandan destekleyen ve tutan teldir.ARMIK teli adn alr. Yelkenli teknenin sancanda ve iskelesinde olmak zere iki adet vardr.Yelken seyri srasnda zellikle rzgarst armk teli zerine byk kuvvetler biner.Bu sebepten dolay rzgaralt tel ise biraz daha bo gibi grnr.Bunlarnda ayarlar tansiyon lmyle hesaplanp,yaplmaldr.

8)

Denizdeki tm teknelerde ve yelkenli teknelerde ortak kullanlan bir terimdir.Teknenin yanlarna BORDA ad verilir.

9)Her teknede ayn ad alr.BA ksmdr. 10)Her teknede ayn ad alr.KI ksmdr. 11)Her teknede ayn ad alr.BA ST ad verilen ksmdr.

Yelken Nedir?

Yelken zel bir kumatan yaplr.Bu kuma ne ok sert nede ok yumuak olmaldr.Bu kuman en nemli zellii ok salam ve biraz esnek yapda olmasdr.Ayrca yelken dmdz deildir.Her yelkene zel bir tor(derinlik) verilerek yelken boyutlu hale getirilir.Fakat yelken zellikle rzgar ve denizin ypratc etkilerinden eskir.Her yelkenli kullanma koullarna gre ilk zamanki formunu yava yava kaybeder.

Yelken Nasl alr?

Gnlk hayatta hepimiz yelkenlerin ilerlediini ve uaklarn utuunu grrz.Ama bunlarn nasl altn pek aratrmamzdr.te imdi o

imkansz gibi grnen ama aslnda gremediimiz kuvvetlerin yapt etkileri inceleyeceiz. Yelken hafif torlu bir yapya sahiptir.Tor hafif bombeli yani tam dz deil anlamndadr.Bunun sonucunda yelken zerinde hava basn fark oluur ve yelkeni ileri doru eker.

Yelkenin en ksa tanm,rzgar enerjisini kullanarak, bir kuvvet oluturan ve bu kuvvet ile bal bulunduu aracn hareket etmesini salayan yapdr.genelde yelkenler teknelere taklr.Ancak unutulmamaldr ki rzgarn esmedii durumlarda hibir yelken kuvvet oluturamaz ve alamaz. imdi de yelkene yukardan ku bak bakalm.Yelkene gelen hava moleklleri yelkene vurduu zaman iki ksma ayrlr.Bir ksm rzgar stnden(Rzgarn geldii taraf),dier bir ksm rzgar altndan geer.Yelkenin rzgar alt ksmnda hava molekllerinin gidecei yol,rzgar stnden daha fazladr.Bu molekllerin yelkenden ayn anda kmalar gerektiine gre rzgar alt taraftaki molekller daha hzl gitmek zorundadrlar.mdi devreye Bernoulli Teoremi giriyor.Teoreme gre hz artt zaman hava basnc derdi,dolaysyla yelkenin rzgar altnda bir alak basn alan oluur.Buna nazaran rzgar st tarafta hava molekllerinin byk bir ksm yelkene demeden dz bir izgi halinde yelkenden

karlar.Yani daha ksa yol giderler.Hzlarn artmaz ve rzgar st taraf yksek basn alan oluur. Havann hareketinin yksek basntan alak basnca doru olduunu renmitik.Dolaysyla yelkende dar doru yani rzgar altna doru bir kuvvet oluur.Bu kuvvet gelen rzgara diktir.

Yandaki ekilde de yelkeni ileri doru iten kuvvet grlmektedir.

Yelken Seyirleri

Yelkencilikte rzgarn yelkene ana geli alarna gre seyir denen terim retilmitir.Yelkencilikte tip seyir vardr.Yelkenli teknenin rzgarn geli ynne gre rzgara kar gitme abasna ORSA SEYR denir.Niye abalar dedik nk dnyadaki hibir yelkenli rzgara kar gidemez.Yelkenlerde basn oluamada iin yelken YAPRAKLAMA yapar yani yelken bir sancak,bir iskele tarafa savrulur durur. Yelkenli tekneye rzgarn yandan yani tam 90 derece ayla vurmasna da APAZ SEYR denir.Apaz seyri genelde orsaya gre yelkenli teknenin daha az baylmas bakmndan daha rahattr. Yelkenli tekne rzgar tam arkadan alarak seyir ediyorsa buna PUPA SEYR diyecegiz.Genelde halk arasnda da en ok bilinen seyir trdr.imdi bunlar detayl inceleyelim.

Orsa Seyri

Dedigimiz gibi hibir yelkenli tekne rzgara tam kar gidemez.Bu yzden yelkenliler rzgara kar giderken devaml 90 derecelik dnler yaparak rzgar stne dogru trmanrlar.Yaptklar bu dnlere TRAMOLA ad verilir ve Tramola sadece orsa seyrinde yaplr,atlr. Orsa da yelkenliler genelde rzgarnda iddetiyle hafif yan

giderler.Yani rzgarn geldigi ynn aksine doru bir baylma gerekleir.RZGAR ALTINA dogru bu baylmay dengelemek iin ekip rzgarn yelkene geldii yne yani RZGARSTNE dogru hareketlenirler.Ayrca yelkenli teknenin bu baylmasn ve rzgar altna dogru kaymasn engellemek iin teknelerin altna SALMA denen su hattna giren bir uzant yaplr.Bu uzant sayesinde tekne daha dengeli ve dz gitmeye alr.Salmasz bir orsa seyri dnlemez. Gnmzde retilen yelkenli tekneler orsa seyrinde ne kadar baylrlarsa baylsnlar batma durumu pek yoktur.Tasarmlar ok gelimitir ve buna gre ok eitli salmalar retilmitir.

Apaz Seyri

Rzgarn tekneye 90 derece yandan vurduu seyirdir. Genelde yelkenli tekneler daha az baylrlar ve daha az baylrlar ve daha dengeli giderler.Apaz da kendi iinde ikiye ayrlr.Rzgarn geldii yne yakn gidildii zaman DAR APAZ,rzgardan daha uzak yani PUPAya yakn seyir edildiinde ise GEN APAZ denir.Apazda salmann nemi orsadaki kadar yoktur.Hatta oynar salmas olan tekneler aknt ve rzgarn durumuna gre belli llerde teknenin daha hzl gitmesi iin salmay belli lde eker veya brakrlar. Geni apaz seyri en hzl seyir olarak bilinir.nk rzgarn orsadaki gibi tekneyi bayltc etkisi daha azalmtr ve tekne tasarmna uygun bir ekilde ilerler.Tekneler en iyi performans dz olduklar zaman gsterirler.Tabi buna rzgarn ok az olmas gibi istisna durumlar hari.Rzgar ok az olduu zaman ekip,su srtnmesini azaltmak iin ve yelkene hafif eimli bir ekil vererek daha iyi alabilmesini salayabilmek iin tekneyi hafif rzgar altna bayltrlar.

Pupa Seyri

Pupada dediimiz gibi rzgar yelkenli tekneye tam arkadan gelir.Bunun sonucunda yelkenli tekne ilerler fakat pupa en yava seyir olarak bilinir.Tekneyi yanlatc etkenler olduka azalmtr ve salma'nn grevi orsadaki kadar olmasada pupada da nemlidir.Salma teknenin fazla saa,sola yalpa yapmasn engeller.Pupada dolaysyla belli ldeki yatlar,bellirli lekte BALON

YELKEN dediimiz fazladan bir yelken(Balon) daha basarlar.Bu balon sayesinde yelkenli teknede toplam yelken metrekaresi bytlerek daha iyi rzgar toplayarak,daha hzl gidilmesi amalanr.

Yelkencilik Terimleri Kontra:Yelkenli

teknelerin ve deniz tatlarnn sancak veya iskele olup olmadklarna verilen isimdir..Yelkenin dolduu yn anlamnada gelir.

Sancak

teknelerin ve deniz tatlarnn sa ksmlarna verilen isimdir.Rengi yeildir,geceleri deniz tatlarnn yeil grlen yanlar sancak yanlardr.Yol hakkna sahiptir ve iskele kontra tekneden yol alr.

Kontra:Yelkenli

skele Kontra:Yelkenli

teknelerin ve deniz tatlarnn sol ksmlarna verilen isimdir.Krmz renktedir ve sancak kontra tata yol vermek zorundadr.

Seyir:Yelkenli

teknelerin rzgarla olan alarna gre 3 ana gidi yn vardr.Bunlar orsa,apaz ve pupadr.te bu ynlere verilen ada seyir diyoruz.

Orsa

Seyri:Orsa rzgara en yakn seyredilen seyirdir.Yelkenli tekneler rzgara kar gidemezler.Yaklak teknenin omurga hattyla rzgar arasnda 45 derecelik bir a oluur.te bir yelkenli teknenin rzgara en yakn seyredebildii seyire orsa seyri diyoruz. Apaz Seyri:Bir
yelkenli teknenin rzgar yandan alarak seyir etmesine verilen isimdir.Teknenin omurga hattyla rzgar arasnda 90 derecelik bir a vardr.Apaz seyirini dar apaz ve geni apaz diye iki ksma ayrabiliriz.Eer rzgar as 50 derce olursa dar 135 derce olursa geni apaz deriz.Apaz seyiri ou yelkenli tekne iin en hzl seyirdir.

Pupa

olan olmayan herkesin en ok bildii seyirdir.Pupa seyirinde yelkenli tekne rzgar arkadan(180 dereceden) alr.Yelken pupa seyirinde parat gibi alt iin etkisi orsa ve apaz seyirine kyasla olduka dktr.Yani bu seyir biraz daha yava saylabilinir.

Seyri:Yelkenci

Tramola:Rzgara

yakn orsa seyirinde giden yelkenli tekne,gidecei hedefe ulaabilmek iin dnler yapmak zorundadr.Rzgarstne doru yaplan bu dnlere tramola denir.Unutulmamas gerken tramola sadece orsa seyirinde atlr.

Kavana(Boci Tramola):Rzgar

arkadan alan yelkenli tekne yine gidecei hedefe gre dn yapp,kontra deitirmek zorundadr.Rzgar altna doru yaplan dnlere kavana yada boci tramola ad verilir.Kavana sert havada bumbann oldka sert hareket etmesine sebep olaca iin,dikkatli yaplmas gereken bir

dntr.Zorunlu deilse sert havada yaplmamaldr.Unutulmamaldr orsa seyirinde kavanaatlmaz,geni apaz veya pupa seyrinde bu dn yaplabilinir.

Rzgar st:Yelkenli teknenin rzgar ald yne verilen isimdir. Rzgar alt:Yelkenli
verilen isimdir. teknenin rzgar ald ynn tersi tarafna

Orsalamak:Yelkenli

teknenin rzgarla arasndaki ay klterek mmkn olabildii snra kadar tekneyi rzgara yaklatrmaya denir.stenildii taktirde snra kadar gelinmesi zorunlu deildir.Yani orsalamann mmkn olan snrlar iinde belirli bir snr yoktur.

Kafay

amak:Yelkenli teknenin rzgarla arasndaki ay arttrmasna denir.Orsalamann tam tersi olarak da dnlebilinir. Yapraklama:Eer
yelkenimizi rzgarla dolduramyorsak,yelkenimiz bir saa,bir sola oynar.te bu harekete yapraklama veya prprlama denir.Bu durumda yelkende herhangi bir g elde edilmez ve yelkenli tekne ilerleyemez.

Kr Tramola:Tramola

atabilmek iin yelkenli teknemizin tramola atmaya balamadan nce kazanm olduu yeterli hz yani yeterli bir enerji olmaldr.Ksacas duran teknemize tramola attramayz.Eer tromala atarken enerji eksiklii yznden tramolamz tamamlayamayp,kre dyorsak(yapraklama) buna kr tramola diyoruz.

Baylma:zellikle rzgarl havalarda orsa ve apaz seyirlerinde yelkenli

teknemiz rzgar altna doru yatar ve yan yan seyir eder.te bu durumu baylma diye ifade ediyoruz.Baylma engellemez ama ar baylma,teknenin burnunu rzgara doru evirerek engellenmelidir.

Trim:Yelkenimizin

eklini deitirirek,ondan en yksek lde verim alabilmemiz iin ona uyguladmz kk ekil deiiklerine trim deriz.

Kerteriz:Rzgarn

hafif dnlerini anlamak ve bu dnlerin rotamz bozmasn engellemek iin pruvamzdaki sabit bir noktay aklmzda tutmaktr.Ona gre rzgar deiimlerini anlar ve rotamz deitiririz.Kerteriz olduka nemli bir kavramdr.

Salma Nedir?

Salma tm yelkenli teknelerin su alt ksmlarnda bulunmas gereken

olmazsa olmaz paradr. Yelkenli teknenin rotasndan kaymasn engellemesinin yannda teknenin,rzgarn bayltc etkisine kar koymasn ve rzgar altna doru olas baylma hareketini azaltmay salar.

Yandaki resimde,rzgarn ne derece etkili olabildii ve bu byk kuvvete kar salmann ne kadar nemli olduu grnyor .Eer salma olmasayd yelkenler oktan suya girmi ve yelkenli yat devrilmiti.

Salma Teorisi

Temel olarak salmann grevi ve amac teknenin yanlara yatmasn engellemek ve ilerlemesini salamaktr.Peki yelkenli tekneler neden yana bayllar.Bunun cevabn yelken teorisiyle anlatmalyz. Bir yelken emi yada iti dediimiz iki ekilde kuvvet retir. Emite yelken her iki tarafnda oluan basn fark ile ilerlerken, itite sadece arkadan gelen rzgarn itmesiyle ilerler.Dolaysyla orsa ve apaz gibi yelken seyirlerinde emi var iken,pupa gibi rzgarn arkadan geldii seyirde iti devreye girer.Emi,iti kuvvetinde ok daha byktr.O yzden orsa ve apaz seyrinde yelkenli tekneler bu emi kuvvetinin yanal kuvveti etkisiyle yan taraflara yatarak seyir yaparlar.

Yandaki ekilde yelkene stten bakyoruz ve rzgarn etkisiyle yelkende oluacak olan kuvveti gryoruz. Grld gibi bu kuvvetin ok byk bir ksm yelkeni yana doru kaydrmaya alr. Kuvvetin kk bir ksm ise yelkenli tekneyi ilerletmeye alr.Ama yelkende oluan bu yanal kuvvet yelkenli tekneyi de yana atmak isteyecektir.Dolaysyla yelkenli tekne bu kuvvet etkisiyle ilerlerken ok daha byk lde yana kayacaktr.te bu yanal kuvvete kar koymak iin salma dediimiz yapy kullanmak zorunda kalrz.

Yandaki grafikte emme kuvvetinin tekneyi yana yatrmasn ve buna kar koymaya alan salma grlyor.Eer salma olmasayd yelkenli tekne rotasndan byk lde yana kayacakt yada yelkende oluan bu kuvveti karlayamayacak ve devrilecekti.

Seyirler ve salma

Salmann yelken seyirlerine gre nem derecesi farkldr.Salmasz bir ekilde rzgara ka gitmek imkanszdr.Ksacas yelkende oluan kuvvet bydke buna kar koymas gereken zt kuvvet de bymelidir.Yelkende en fazla kuvvet rzgar ile yelkenin en dar al olduu seyirlerde olduu iin bu seyirlerde salma etkisi de artar.

Yandaki izimde rzgarla yelken arasnda dar bir a var ve teknedeki tm kuvvetler gsteriliyor.Krmz ile gsterilen ok emme kuvvetine ka ,mavi ile gsterilen ok,onu kuvveti dengelemeye alan salma kuvvetini gsteriliyor.Kuvvetlerin toplamda yeil gsterilmi.Ayrca salma ne kadar etkili olursa olsun,teknenin rotasnda hafif rzgar alt tarafa doru kayma oluur.

imde de yandaki ekilden,rzgarn arkadan geldii yani pupa seyri iin salma grevinden bahsedelim. Grld gibi rzgar arkadan gelirken

yelkendeki kuvvet klr. nk yelken iti kuvveti yaratr ve kuvvet emme kuvvetinden daha kktr.Bu kuvvete pararel olarak da dengeleyici kuvvet olan salma kuvveti de klr.Yani pupa seyrinde orsadaki gibi salmann ok byk bir etkisi yoktur.Ama tekneyi dengeleyeci etki yapaca iin her zaman gereklidir.

Salma ve Ekip Uyumu

Salma rzgarn etkisiyle yana yatan tekneyi dzeltmeye alrken yalnz deildir.Yelkenli teknenin ekibi de ona destek olmaldr .nk yelkenli teknenin,yatn ok baylmas salmann grevini de tam olarak yapmasn engeller.

Yandaki resimde grld oturarak, kendi arlklar alrlar.Az yatan yelkenli yat iin daha az rotasndan rzgar

gibi yatn ekibi de rzgarst tarafta lsnde yelkenli yat dzeltmeye daha iyi dmen dinler,salma tam alt alt tarafa doru kayar.

Yandaki izimde ise ekip,tekneyi dengeleyebilmek iin kendi arlklarn dar doru atyorlar.Salmalar hafif olduu iin bu tip teknelerde ekip dengeleyici unsurdur.Salmann en byk grevi ise kaymay engellemektir.Genelde gen yarlarn kulland centerboard ad verilen tekne tipidir.En gl veya ar ekip,tekneyi daha az bayltr ve yanal kuvveti dengeleyerek daha hzl gider.

Salma Tipleri
Yelkenli teknelerin tasarmlarna,yelken alanna,amacna vs. gibi birok nedene bal olarak ok farkl ekillerde ve farkl arlklarda salmalar retilir.Okyanus ar yatlarda salma derin ve ar olabildii gibi gl veya s sular iin tasarlanm yatlarda salma s ve daha hafif olabilir.Ayrca salmalar hareketli veya teknenin omurgasna bal bulunabilirler.

Yandaki resimde teknenin omurgasna sabit bir salmann suyun altndan grnts verilmi.Salma dz bir panel ile aa iniyor ve ucunda torpile benzer bir para var.Bu torpile benzer para genelde yelkendeki kuvveti dengelemek iin iine kurun dklm arlatrlm bir yapdr.Ucunda torpil olmayan ama daha geni salmalar da vardr.

Yandaki resimde ise hareketli bir salma grnyor.Salma istee bal olarak aaya indiriliyor veya yukar ekilebiliyor. Genelde daha kk boyutlu teknelerde kullanlr.Omurgaya sabit salmalar kadar da ar olma anslar yok.