I DEFINICJA ZOBOWIZANIA

I FUNKCJE PRAWA ZOBOWIZA 1. Najwaniejsza funkcja regulacja obrotu cywilno prawnego = wymiany dbr i usug midzy podmiotami prawa 1) np. sprzeda rzeczy, wiadczenie usug 2) rdem stosunku obligacyjnego s umowy 2. Funkcja kompensacyjna (ochronna) odpowiedzialno odszkodowawcza 1) przepisy dotyczce zobowiza chroni okrelone dobra osobiste i majtkowe podmiotw prawa przed naruszeniem rwnowagi, ingerencj, przede wszystkim przed szkod 2) pojawia si tu pojcie odpowiedzialnoci cywilnej (odszkodowawczej) - kto zostaje zobowizany do naprawienia szkody - tym zobowizanym moe by sprawca szkody, cho nie musi by nim zawsze 3) zobowizanie powstaje z mocy ustawy a. poszkodowany jest wierzycielem, ktry da wiadczenia od dunika, jakim jest naprawienie szkody b. dunik powinien zrealizowa to wiadczenie czyli naprawi szkod 4) funkcja realizowana na podstawie przepisw ustawy 3. Funkcja restytucyjna - dotyczy bezpodstawnego wzbogacenia 1) Art. 405 istota bezpodstawnego wzbogacenia a. Kto bez podstawy prawnej uzyska korzy majtkow kosztem innej osoby, b. obowizany jest do i. wydania korzyci w naturze ii. zwrotu wartoci korzyci - gdy wydanie korzyci w naturze jest moliwe 2) zobowizanie powstaje z mocy ustawy a. zuboony jest wierzycielem i ma prawo da zwrotu korzyci majtkowej b. wzbogacony staje si dunikiem i ma obowizek zwrotu korzyci majtkowej 3) zwrot ma na celu przywrcenie miedzy stronami stanu rwnowagi majtkowej, naruszonej bezpodstawnym wzbogaceniem 4) funkcja realizowana na podstawie przepisw ustawy

II RDA PRAWA 1. Ksiga trzecia KC - Zobowizania 1) cz oglna- art. 353-534- zobowizania w ogle 2) cz szczeglna- art. 535-92116- unormowania dotyczce poszczeglnych stosunkw zobowizaniowych, zwaszcza umw nazwanych (przede wszystkim przepisy ius dispositivum) 2. Ksiga czwarta KC Spadki

III POJCIE ZOBOWIZANIA 1. Zobowizanie- stosunek prawny wicy 2 strony (wierzyciela i dunika) 1) stwarza wze prawny - vinculum iuris 2) art. 353 KC istota zobowizania a. 1 Zobowizanie polega na tym, e wierzyciel moe da od dunika wiadczenia, a dunik powinien wiadczenie speni b. 2 wiadczenie moe polega na dziaaniu albo na zaniechaniu

2. Tre stosunku zobowizaniowego 1) uprawnienia wierzyciela - wierzyciel moe da od dunika wiadczenia 2) i odpowiadajce im obowizki dunika dunik powinien to wiadczenie speni

3. Podmioty stosunku zobowizaniowego 1) co do zasady mamy 2 strony (wierzyciel i dunik), ale po 1 stronie moe by wicej ni 1 podmiot (wielo podmiotw) a. wicej stron jest w umowach wielostronnych (np. umowa spki) stron jest tyle ilu jest wsplnikw 2) wierzyciel jest podmiotem uprawnionym a. wierzyciel ma wierzytelno 2

i.

prawo do dania spenienia wiadczenia

b. wierzyciel ma roszczenie wierzyciel ma prawo da okrelonego zachowania od dunika (moe by ich kilka) i. w literaturze uprawnienia wierzyciela dzielone s na 2 kategorie (A) zasadnicze (gwne) su do zaspokojenia podstawowego interesu wierzyciela uprawnienie do uzyskania wiadczenia uprawnienie do uzyskania odszkodowania zamiast lub oprcz wiadczenia (B) pomocnicze (uboczne) maj charakter uzupeniajcy wobec uprawnie zasadniczych ii. np. przy sprzeday (A) art. 535 1. Przez umow sprzeday sprzedawca zobowizuje si (a) przenie na kupujcego wasno rzeczy (b) i wyda mu rzecz, a kupujcy zobowizuje si (a) rzecz odebra (b) i zapaci sprzedawcy cen (B) wierzyciel ma w tym przypadku 2 roszczenia skadajce si na wierzytelno

art. 546

1. Sprzedawca obowizany jest udzieli kupujcemu potrzebnych wyjanie o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczcych rzeczy sprzedanej oraz wyda posiadane przez siebie dokumenty, ktre jej dotycz. Jeeli tre takiego dokumentu dotyczy take innych rzeczy, sprzedawca obowizany jest wyda uwierzytelniony wycig z dokumentu. 2. Jeeli jest to potrzebne do naleytego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, sprzedawca powinien zaczy instrukcj dotyczc sposobu korzystania z rzeczy c. wierzytelno to funkcjonalna wizka rnego rodzaju praw przede wszystkim roszcze a take funkcjonalnie zwizanych praw ksztatujcych (A) np. wierzyciel moe odda rzecz, ktr naby z wadami 3

d. wierzytelno to prawo podmiotowe wzgldne (skuteczne inter partes) ZNA !!!!! i. wierzyciel moe da wiadczenia tylko od tego konkretnego dunika, a dunik spenia wiadczenie temu konkretnemu wierzycielowi

ii. rozszerzona skuteczno wierzytelnoci (A) prawo wierzyciela moe by chronione wobec osb 3. np. z przepisw szczeglnych (a) np. art. 527 KC - roszczenia pauliskie (b) art. 59 KC action in rem W razie zawarcia umowy, ktrej wykonanie czyni cakowicie lub czciowo niemoliwym zadouczynienie roszczeniu osoby 3. osoba ta moe da uznania umowy za bezskuteczn w stosunku do niej jeeli strony o jej roszczeniu wiedziay albo jeeli umowa bya nieodpatna i nie upyn rok od jej zawarcia

z odpowiedzialnoci deliktowej (a) wierzytelno nie moe by naruszana wiadomie przez osoby 3. jeli osoba 3. bdzie np. uniemoliwia wykonanie wiadczenia to bdzie to oznaczao odpowiedzialno cywiln za wyrzdzon szkod, ale konieczna jest wina (art. 415 KC) art. 690 KC Do ochrony praw najemcy do uywania lokalu stosuje si odpowiednio przepisy o ochronie wasnoci (a) do dzierawy stosuje si odpowiednio przepisy o najmie 3) dunik jest podmiotem zobowizanym do spenienia wiadczenia- ma: a. dug , ktry odpowiada wierzytelnoci wierzyciela i. powinno spenienia wiadczenia (zachowania si w okrelony sposb)

ii. zobowizanie ze strony wierzyciela rwnie czsto jest nazywane dugiem w tym znaczeniu dug to synonim zobowizania b. odpowiedzialno za dug i. dunik realizuje sw powinno (A) dobrowolnie (B) jeli nie chce dobrowolnie to wierzyciel moe sign po rodki przymusu - moe wystpi o ochron prawn wierzyciel moe zwrci si do sdu, dajc by sd zasdzi nalene wiadczenie, ktrego dunik dobrowolnie nie speni (a) jeeli sd wyda prawomocne orzeczenie zasdzajce spenienie wiadczenia z klauzul natychmiastowej wykonalnoci to mona wszcz egzekucj (b) komornik przeprowadza egzekucj z majtku dunika wyjtkowo dopuszczalna jest samopomoc (C) nie zawsze egzekucja si udaje np. dunik nie ma rodkw w majtku, aby przeprowadzi egzekucj np. wiadczenie musi speni osobicie dunik wtedy mona zastosowa np. grzywn ii. odpowiedzialno gotowo majtku dunika do spenienia wiadczenia podlego majtku dunika egzekucji jak wierzyciel moe prowadzi aby uzyska spenienie wiadczenia (A) osobista za dug odpowiada cay majtek dunika (wszystkie aktywa nalece do dunika trakcie prowadzenia egzekucji) zasada: jest ona nieograniczona, wyjtki: (a) ograniczenie odpowiedzialnoci do cyfrowo oznaczonej wartoci pro viribus patrimonii moe ono wynika z umowy wierzyciel moe dochodzi zaspokojenia z caego majtku moe wybra okrelony przedmiot ale ma puap odpowiedzialnoci ograniczony cyfrowo (np. 100 tys. zotych) 5

np. przyjcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca odpowiada za dugi spadkowe wzgldem wierzycieli zmarego caym majtkiem dotychczasowym i nabytym majtkiem spadkowym, lecz z ograniczeniem do wysokoci wartoci nabytego majtku spadkowego

(b) ograniczenie odpowiedzialnoci do czci majtku - cum viribus patrimonii sytuacja gdy egzekucj mona przeprowadzi tylko z okrelonej czci majtku z wyodrbnionej masy majtkowej np. spadkobierca do chwili przyjcia spadku odpowiada za dugi spadkowe wzgldem wierzycieli zmarego tylko ze spadku

(B) rzeczowa odpowiedzialno okrelonymi przedmiotami majtkowymi pojawia si w chwili ustanowienia zastawu lub hipoteki wierzyciel hipoteczny lub zastawny uzyskuje prawo zaspokojenia si z rzeczy obcionej hipotek lub zastawem z pierwszestwem przed osobistymi wierzycielami waciciela rzeczy i prawo to jest skuteczne erga omnes - bez wzgldu na zmian waciciela rzeczy c. zobowizanie naturalne (niezupene) i. sytuacja gdy po stronie dunika jest dug, ale nie ma odpowiedzialnoci

ii. zobowizanie istnieje ale wierzyciel nie moe uruchomi przymusu w celu wyegzekwowania wiadczenia iii. jeeli dunik speni dobrowolnie wiadczenie to jest ono nalene i wierzyciel moe je zatrzyma jako zgodne z podstaw prawn (A) jeeli wiadczenie jest spenione z nieistniejcego dugu (kto mylnie uwaa e jest dunikiem) to jest to wiadczenie nienalene i trzeba je odda iv. przykady zobowiza o charakterze niezupenym (A) zobowizanie przedawnione upyn termin przedawnienia roszczenia Art. 117 KC 6

(a) 1. Z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, roszczenia majtkowe ulegaj przedawnieniu. (b) 2. Po upywie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysuguje roszczenie, moe uchyli si od jego zaspokojenia, chyba e zrzeka si korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednake zrzeczenie si zarzutu przedawnienia przed upywem terminu jest niewane naley to odrni od terminu prekluzyjnego gdy wskutek upywu terminu prawo wygasa (B) zobowizanie z gry lub zakadu tzw. dugi honorowe art. 413 KC (a) 1 Kto spenia wiadczenie z gry lub zakadu nie moe da zwrotu, chyba e gra lub zakad zostay zakazane albo nierzetelne (b) 2 wprowadza wyjtek: Roszcze z gry lub zakadw mona dochodzi tylko wtedy, gdy gra lub zakad byy prowadzone na podstawie zezwolenia waciwego organu pastwowego zakady i gry publiczne, dopuszczone do obrotu publicznego to zobowizania zupene (C) zobowizanie, w ktrym obowizek wiadczenia czyni zado zasadom wspycia spoecznego art. 411 KC - nie mona da zwrotu wiadczenia jeeli spenienie wiadczenia czyni zado zasadom wspycia spoecznego (a) np. wrzucamy na jaki szczytny cel do skarbonki pieniek i nie moemy da zwrotu pienika

4. Przedmiot stosunku zobowizaniowego - wiadczenie zachowanie si dunika zgodne z treci zobowizania i polegajce na zaspokojeniu godnego ochrony interesu wierzyciela 1) wiadczenie jest przedmiotem zobowizania a. np. sprzeda ksiki i. ksika nie jest przedmiotem zobowizania jest nim zachowanie sprzedawcy, czyli przeniesienie wasnoci rzeczy / prawa

ii. ksika jest przedmiotem wiadczenia b. np. nauka jzyka angielskiego 7

i.

w takiej sytuacji nie ma przedmiotu wiadczenia

2) 2 elementy wiadczenia a. podjcie i realizacja okrelonego zachowania b. cel: zaspokojenie interesu wierzyciela i. interes ten wyraa si w jakiej korzyci, ktr ma odnie wierzyciel

ii. interes majtkowy lub niemajtkowy iii. interes wierzyciela musi by godny ochrony - nie jest godne ochrony wiadczenie, ktre polega na skceniu maonkw 3) elementy te s wane gdy badamy czy wiadczenie zostao spenione wiadczenie jest spenione gdy oba te elementy zostan zrealizowane a. zobowizanie jest wykonane jeeli wierzyciel zostanie zaspokojony gdy dunik podj okrelone zachowanie ale wierzyciel nie zosta zaspokojony to zobowizanie ni jest wykonane 4) art. 353 2 wiadczenie moe polega na dziaaniu albo zaniechaniu (czyli zachowaniu ludzkim) a. zaniechanie powstrzymanie si od dziaania (bierne zachowanie dunika) b. KZ wyrnia nastpujce formy zachowania dunika: i. dare- danie

ii. facere- czynienie iii. non facere- nie czynienie, powstrzymanie iv. pati znoszenie czyjego dziaania 5) wiadczenie musi by oznaczone a. wierzyciel musi wiedzie czego moe da od dunika b. dunik musi wiedzie jak ma si zachowa, aby zaspokoi interes wierzyciela c. aby zobowizanie powstao konieczne jest cise oznaczenie wiadczenia albo przynajmniej sposobu, ktry pozwoli je oznaczy w przyszoci (najpniej w chwili wykonania zobowizania) d. wiadczenie jest okrelone przez treci umowy, ktra powoaa do ycia to zobowizanie - przepisy dyspozytywne uzupeniaj zagadnienia, ktre nie zostay okrelone dokadnie przez strony

e. czasami oznaczenie wiadczenia wynika z przepisw ustawy lub zarzdzenia wadz pastwowych i. np. ceny energii elektrycznej

6) wiadczenie musi by moliwe do spenienia

WYGANICIE ZOBOWIZA
PRZYCZYNY WYGANICIA ZOBOWIZANIA 1. WYKONANIE ZOBOWIZANIA podstawowa przyczyna 1) wykonanie czasem jest czynnoci prawn a. np. przy umowie sprzeday 2) wykonanie czasem jest czynnoci faktyczn a. np. wiadczenie polegajce na uszyciu ubrania 2. ZAPATA ODSZKODOWANIA gdy dochodzi do niewykonania zobowizania roszczenie o wykonanie w naturze przeksztaca si w roszczenie odszkodowawcze 3. PRZYCZYNY INNE NI WYKONANIE 1) KTRE ZASPOKAJAJ WIERZYCIELA a. datio in solutum wiadczenie w miejsce wypeniania b. potrcenie (kompensacja) c. odnowienie (nowacja) d. zoenie do depozytu sdowego 2) BEZ ZASPOKOJENIA WIERZYCIELA a. zwolnienie z dugu 9

b. umowa rozwizujca umow pierwotn ktra zrodzia zobowizanie (actus contrarius) i. odrni od odstpienia (A) Mona zastrzec, e 1 lub obu stronom przysugiwa bdzie w cigu oznaczonego terminu prawo odstpienia od umowy (B) Prawo to wykonywa si przez owiadczenie zoone 2. stronie (C) skutki odstpienia umowa uwaana jest za nie zawart wiadczenia podlegaj zwrotowi w stanie nie zmienionym, chyba e zmiana bya konieczna w granicach zwykego zarzdu za wiadczone usugi oraz za korzystanie z rzeczy naley si 2 stronie odpowiednie wynagrodzenie owiadczenie o odstpieniu jest skuteczne gdy zostao zoone jednoczenie z zapat odstpnego (oznaczonej sumy) jeeli strony umwiy si e strona moe odstpi od umowy za zapat odstpnego 1 c. art. 357 KC - klauzula rebus sic stantibus sd moe orzec o rozwizaniu umowy d. co do zasady niemoliwo wiadczenia i. jeeli wiadczenie stao si niemoliwe skutkiem okolicznoci za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi zobowizanie wygasa roszczenie o wykonanie upada ale pod 1 warunkiem (a) jeeli rzecz bdca przedmiotem wiadczenia zostaa zbyta utracona lub uszkodzona (b) dunik obowizany jest wyda wszystko, co uzyska w zamian za t rzecz albo jako naprawienie szkody DATIO IN SOLUTUM wiadczenie w miejsce wypenienia

1. KC 1) jeeli dunik w celu zwolnienia si ze zobowizania spenia za zgod wierzyciela inne wiadczenie, zobowizanie wygasa

2. WYMAGANA JEST : 1) umowa midzy wierzycielem a dunikiem a. w ktrej i. dunik oferuje spenienie innego wiadczenie ii. wierzyciel zgadza si na spenienie innego wiadczenia b. ta nowa umowa jest dla wierzyciela 10

umow rozporzdzajc wierzyciel rezygnuje z pierwotnego wiadczenia ii. umow odpatn wierzyciel uzyskuje zaspokojenie tylko inne 2) spenienie przez dunika zaoferowanego wiadczenia dopiero wtedy zobowizanie wygasa a. zatem jest to umowa realna b. bez wykonania sama umowa byaby co najwyej nowacj

i.

3. Jeeli spenione s te przesanki DUG WYGASA I NIE ODYWA, NAWET GDYBY SI OKAZAO, E TO NOWE WIADCZENIE JEST WADLIWE 1) ale gdy przedmiot wiadczenia ma wady, dunik obowizany jest do rkojmi wg przepisw o rekojmi przy sprzeday

4. KAZUSY 1) datio in solutum to np. dunik ma zapaci 1000 z wierzycielowi w okrelonym terminie nie ma tych pienidzy i w zamian wydaje wierzycielowi zegarek o wartoci ok. 1000z 2) wystawienie weksla nie jest datio in solutum, bo nie jest to spenienie wiadczenia, ale zacignicie nowego zobowizania, ktre ma by w przyszoci wykonane

POTRCENIE (KOMPENSACJA) compensatio

1. OGLNIE 11

1) Potrcenie jest dopuszczalne gdy 2 osoby s jednoczenie wzgldem siebie dunikami i wierzycielami a. chodzi o zobowizania z rnych tytuw a nie z umowy wzajemnej w ramach umowy wzajemnej potrcenie nie wchodzi w gr 2) potrcenie polega na umorzeniu obu wierzytelnoci do wysokoci wierzytelnoci niszej a. A ma zapaci B 100 z, a B ma zapaci A 50 z A moe zapaci B 50 z 3) funkcj potrcenia jest uproszczenie obrotu

2. RODZAJE POTRCENIA 1) potrcenie umowne strony w drodze umowy dokonuj potrcenia a. jest to umowa wzajemna nie uregulowana w KC - opiera si na ZSU b. np. strony, ktre pozostaj ze sob w staych stosunkach gospodarczych umawiaj si, e nie bd si rozlicza z kadej transakcji osobno tylko przez okresowe potrcenie, np. co miesic 2) potrcenie ustawowe porzdek prawny daje kadej ze stron a. prawo dokonania potrcenia swojej wierzytelnoci z wierzytelnoci 2. strony b. przez zoenie jednostronnego owiadczenia c. nawet wbrew woli 2. strony d. jeeli spenione s przesanki

3. PRZESANKI DOPUSZCZALNOCI POTRCENIA USTAWOWEGO maj one charakter dyspozytywny (strony mog je zmieni ale wtedy nie bdzie to ju potrcenie ustawowe tylko umowne) 1) musz istnie 2 wierzytelnoci, pomidzy 2 osobami, ktre s jednoczenie wzgldem siebie dunikami i wierzycielami 2) zasada tosamoci - te 2 wierzytelnoci musza istnie midzy tymi samymi osobami a. nie mona przedstawi do potrcenia i. wierzytelnoci cudzej ii. wierzytelnoci wasnej, ale sucej wzgldem innej osoby b. ale od tej zasady s 2 wyjtki: i. porczyciel moe przedstawi do potrcenia wierzytelno suc dunikowi gwnemu aby porczyciel nie paci w sytuacji gdy dunik te by nie paci ii. przy przelewie wierzytelnoci

(A)

dunik moe z przelanej wierzytelnoci potrci wierzytelno, ktra mu przysuguje wzgldem cedenta chociaby staa si wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dunika zawiadomienia o przelewie

12

 nie dotyczy to jednak wypadku, gdy wierzytelno przysugujca wzgldem zbywcy staa si wymagalna pniej ni wierzytelno bdca przedmiotem przelewu

3)

obie wierzytelnoci musz by jednorodzajowe co do przedmiotu wiadczenia

a.

przedmiotem wiadczenia w odniesieniu do obu wierzytelnoci musz by i. pienidze

lub rzeczy tej samej jakoci oznaczone co do gatunku b. zatem nie mona potrci gruszki z pietruszk ale strony w umowie mog postanowi inaczej okreli ile gruszek to 1 pietruszka (tylko e wtedy jest to ju potrcenie umowne) przedmiotem potrcenia mog by wierzytelnoci, ktrych miejsca wiadczenia s rne, ale w takiej sytuacji strona dokonujca potrcenia obowizana jest uici 2. stronie sum potrzebn do pokrycia wynikajcego dla niej uszczerbku 4) obie wierzytelnoci musz by ju wymagalne termin spenienia wiadczenia co do obu wierzytelnoci ju nadszed

ii.

c.

a. 5)

ale: odroczenie wykonania zobowizania udzielone przez sd albo bezpatnie przez wierzyciela nie wycza potrcenia

obie wierzytelnoci musz by zaskaralne wynika ze zobowizania zupenego

a. c. 4.

ta przesanka powinna by odnoszona do wierzytelnoci, ktra jest przedstawiana do potrcenia (wierzytelnoci aktywnej) b. 2. wierzytelno moe by niezaskaralna, bo wierzyciel nic tu nie traci wierzytelno przedawniona moe by potrcona, jeeli w chwili, gdy potrcenie stao si moliwe, przedawnienie jeszcze nie nastpio

PRZESANKI NEGATYWNE POTRCENIA - nie mog by umorzone przez potrcenie 1) wierzytelnoci nie ulegajce zajciu (w drodze egzekucji) 2) wierzytelnoci o dostarczenie rodkw utrzymania

3)

wierzytelnoci wynikajce z czynw niedozwolonych 4) wierzytelnoci, co do ktrych potrcenie jest wyczone przez przepisy szczeglne a. np. wynagrodzenie za prac 5) wierzytelnoci zajte przez osob 3. ale tylko w 2 przypadkach a. gdy dunik sta si wierzycielem swego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajcia

b. 5.

gdy wierzytelno dunika staa si wymagalna po tej chwili i jednoczenie pniej ni wierzytelno zajta

STAN POTRCALNOCI powstaje gdy zachodz przesanki pozytywne i nie zachodz przesanki negatywne 13

1)

kada ze stron ma prawo dokonania potrcenia swojej wierzytelnoci z wierzytelnoci 2. strony w przez zoenie jednostronnego owiadczenia woli, nawet wbrew woli 2. strony 2) jeli dunik nie skorzysta z tego uprawnienia i speni swoje wiadczenie to nie jest to wiadczenie nienalene i nie moe da zwrotu

3)

owiadczenie woli o potrceniu

a.

ma charakter prawa ksztatujcego - nie moe by zoone pod warunkiem lub z zastrzeeniem terminu i nie moe by odwoane, bez zgody 2. strony b. moe by zoone i. pozasdowo ii. w postpowaniu przed sdem

(A)

nawet po wydaniu orzeczenia wwczas moe stanowi podstaw do powdztwa przeciwegzekucyjnego

iii. w formie zarzutu w procesie (A) jest to wwczas owiadczenie woli, e chc potrci (prawo ksztatujce
wykonane)

i owiadczenie wiedzy (informuje 2. stron i sd e dokonuj

potrcenie) (B) zarzut potrcenia jako owiadczenie wiedzy o dokonaniu potrcenia moe by te podniesiony przez osob 3. np. porczyciela

(C)

zarzut potrcenia moe by zgoszony w formie ewentualnej gdyby sd uzna, e dochodzone przez powoda roszczenie jest uzasadnione to pozwany zgasza swoje roszczenie do potrcenia

6. SKUTKI POTRCENIA

1) 2)

umorzenie obu wierzytelnoci do wysokoci wierzytelnoci niszej owiadczenie woli o potrceniu ma moc wsteczn od chwili, kiedy potrcenie stao si moliwe a. usuwa si w ten sposb ewentualne skutki opnienia lub zwoki dunika

b.

jeli odsetki za opnienie zostay ju wyegzekwowane, to staj si wiadczeniem nienalenym i podlegaj zwrotowi, na podstawie przepisw o bezpodstawnym wzbogaceniu condictio causa finta

14

 ODNOWIENIE (NOWACJA)

1.

NOWACJA to umowa 1) w ktrej dunik zobowizuje si 2) w celu umorzenia zobowizania

3) 4) 2.

speni inne wiadczenie albo nawet to samo wiadczenie, lecz z innej podstawy prawnej

konieczna jest zgoda wierzyciela 5) na mocy tej umowy dotychczasowe zobowizanie wygasa np. w zamian za wiadczenie pienine wierzyciel obejmie udziay w spce

3. PRZESANKI NOWACJI 1) istnienie dotychczasowego zobowizania 2) zacignicie nowego zobowizania

a. b. 3)

zobowizania te musz by cile powizane jeli nowe zobowizanie nie powstao, to dotychczasowe zobowizanie nie wygaso i odwrotnie jeli dotychczasowe zobowizanie nie istniao to, to nowe zobowizanie nie powstaje

zamiar umorzenia przez strony dotychczasowego zobowizania animus novandi a. inaczej stare zobowizanie nie wygasa i s 2

15

4.

Dla wierzyciela jest to umowa rozporzdzajca - wierzyciel rezygnuje z dotychczasowego zobowizania, z zastrzeeniem e w to miejsce pojawi si nowe

5. SKUTKI ODNOWIENIA 1) jeli stroni nie oznaczyy innej daty to odnowienie skutkuje ex nunc od chwili zawarcia umowy a. strony w umowie mog nada odnowieniu moc wsteczn 2) wygasa dotychczasowe zobowizanie a wraz z nim wszelkie zwizane z nim prawa dodatkowe: zarzuty, porczenie, zastaw, hipoteka taka jest zasada, ale s wyjtek: jeeli wierzytelno bya zabezpieczona porczeniem (z. osobistym), zastawem lub hipotek ustanowion przez osob 3. (z. rzeczowym) to nie wygasaj one jeeli porczyciel lub osoba 3. (waciciel rzeczy) wyrazi zgod na dalsze trwanie zabezpieczenia 3) powstaje nowe zobowizanie

a.

4)

odnowienie moe si czy z zamian osoby w zobowizaniu np. osoba 3. umwi si z wierzycielem, e nowe zobowizanie bdzie midzy wierzycielem a osob 3. - wykorzystywano w dawnych czasach gdy niedopuszczalne byy zmiany podmiotowe w zobowizaniach

6. REGUA INTERPRETACYJNA 1) w razie wtpliwoci poczytuje si, e zmiana treci dotychczasowego zobowizania, nie stanowi odnowienia a. dotyczy to w szczeglnoci wypadkw gdy wierzyciel otrzymuje od dunika weksel lub czek 2) strony mog nada nawet kosmetycznym zmianom charakter odnowienia, ale musi to wynika z umowy - konieczne jest animus novandi

3)

np. D jest winny wierzycielowi 1000 z ale ich nie ma idzie do W i proponuje mu weksel (bo sdzi, e za 3 miesice bdzie mia pienidze) zaciga nowe zobowizanie z PW ale w razie wtpliwoci nie ma nowacji i s 2 zobowizania W zwykle zgadza si na weksel bo ma teraz 2 roszczenia W ktry przyj weksel zaciga wobec dunika zobowizanie e najpierw bdzie dochodzi wierzytelnoci z weksla ale nie traci gwnej jeeli nadjedzie termin zapaty z weksla a W uzyska 1000 z poprzez wykonanie nastpi umorzenie wierzytelnoci z weksla i wierzytelnoci gwnej 4) np. przy wystawieniu czeku z reguy nie ma wtpliwoci e suy on uatwieniu zapaty a nie nowacji

ZWOLNIENIE Z DUGU 1. Zobowizanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dunika z dugu, a dunik zwolnienie przyjmuje 16

2. 3.
4. 5. 6.

Jest to umowa miedzy W a D W musi mie pen dyspozycj prawn swojej wierzytelnoci np. nie ma jej przy wierzytelnoci alimentacyjnej jest to umowa rozporzdzajca W wyzbywa si prawa dla D jest to czynno przysparzajca jest to umowa kauzalna moe to by nieodpatne przysporzenie (causa donandi), jak i odpatna 1) musi istnie podstawa prawna zwolnienia z dugu zwolnienie moe by pod warunkiem lub z zastrzeeniem terminu Skutki 1) wyganicie zobowizania w zasadzie ex nunc -ale strony mog przewidzie inny termin 2) wygasaj take prawa uboczne

7. 8.

II RODZAJE WIADCZE
I KRYTERIUM: CZAS, W CIGU KTREGO WIADCZENIE MA BY SPENIONE 4. wiadczenia jednorazowe spenienie wiadczenia wymaga 1-razowego zachowania si dunika (1 czynnoci), choby skadao si na to wiele czynnoci faktycznych 1) upyw czasu nie wpywa na rozmiar wiadczenia jednorazowego 2) s to gwnie wiadczenia polegajce na zapacie okrelonej sumy pieninej lub wydaniu rzeczy 3) rozkad wiadczenia na raty nie pozbawia go charakteru wiadczenia jednorazowego

17

a. np. dunik ma zapaci 100 z - nawet gdy dunik bdzie to realizowa w ratach np. 10 miesicy po 10 z to wiadczenie moe by spenione przez 1-razowe zachowanie si dunika

5. wiadczenia cige/trwae spenienie wiadczenia wymaga zachowania si dunika przez okrelony czas 1) upyw czasu wpywa na rozmiar wiadczenia cigego 2) nie zawsze musi polega na staym zachowaniu moe polega na gotowoci dunika do okrelonych zachowa 3) np. wiadczenie wynajmujcego a. przez umow najmu wynajmujcy zobowizuje si odda najemcy rzecz do uywania przez czas oznaczony lub nieoznaczony b. wynajmujcy powinien i. wyda najemcy rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku (jednorazowe) ii. i utrzymywa rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku przez czas trwania najmu (cige) 4) jak dugo ma trwa stosunek? a. strony mog zawrze umow na czas oznaczony wraz z nadejciem terminu kocowego koczy si stosunek b. kady stosunek moe by rozwizany na podstawie umowy stron c. wypowiedzenie - w zasadzie nie jest dopuszczalne d. strony mog zawrze umow na czas nieoznaczony i. strony lub ustawa mog okreli sposb rozwizania takiego stosunku, np. wypowiedzenie jednostronne owiadczenie woli, ktre doprowadza do wyganicia stosunku (A) Art. 3651 KC Zobowizanie bezterminowe o charakterze cigym wygasa po wypowiedzeniu przez dunika lub wierzyciela (a) z zachowaniem terminw umownych ustawowych lub zwyczajowych, (b) a w razie braku takich terminw niezwocznie po wypowiedzeniu wprowadzony w 2001 r. wczeniej jeli strony w umowie ani przepisy dyspozytywne nie przewidziay moliwoci wypowiedzenia to strony nie mogy zakoczy stosunku

6. wiadczenia okresowe - wiadczenia, ktre maj si powtarza jednorazowo, w regularnych odstpach czasu na podstawie i przez czas trwania 1 i tego samego stosunku zobowizaniowego

18

1) wiadczenia okresowe s samoistne wzgldem siebie - nie skadaj si na 1 z gry okrelon cao (np. 1 z gry okrelon sum, bo jej nie znamy) a. tym rni si wiadczenie okresowe od wiadczenia jednorazowego spenianego w ratach 2) przedmiotem wiadcze okresowych s najczciej a. okrelona suma pienidzy b. rzeczy oznaczone co do gatunku 3) np. a. wiadczenie najemcy i. przez umow najmu najemca zobowizuje si paci wynajmujcemu umwiony czynsz (A) czynsz moe by oznaczony w pienidzach lub w wiadczeniach innego rodzaju b. wiadczenie alimentacyjne 4) naley odrni a. oglne prawo do powtarzajcych si wiadcze i. prawo wynajmujcego do czynszu w ogle jest aktualne i nie przedawnia si b. uprawnienie do poszczeglnych wiadcze jednorazowych za dany okres i. prawo do poszczeglnych rat czynszu jest osobnym prawem ii. przedawnia si osobno nie pobrane czynsze przedawniaj si po 3 latach

II KRYTERIUM: WACIWO PRZEDMIOTU WIADCZENIA 19

1. wiadczenia podzielne 1) Art. 379 2 wiadczenie jest podzielne, jeeli moe by spenione czciowo bez istotnej zmiany przedmiotu wiadczenia lub wartoci wiadczenia 2) np. wiadczenie pienine 2. wiadczenia niepodzielne 1) a contrario: wiadczenie jest niepodzielne, jeeli nie moe by spenione czciowo bez istotnej zmiany przedmiotu wiadczenia lub wartoci wiadczenia 2) np. wydanie pary butw lub rkawiczek 3. ten podzia jest wzgldny i decyduje wola stron 1) zasada swobody umw: strony mog postanowi, e wiadczenie podzielne w ich stosunku bdzie niepodzielnym i na odwrt 4. jeeli wiadczenie bdzie polega na przeniesieniu prawa, wtedy natura wiadczenia bdzie zalee od natury prawa - jeeli prawo jest podzielne to i wiadczenie bdzie podzielne i na odwrt 1) np. prawo wasnoci moe by podzielone 5. KONSEKWENCJE PODZIAU:

1)

Art. 450 KC a. Wierzyciel nie moe odmwi przyjcia wiadczenia czciowego b. chociaby caa wierzytelno bya ju wymagalna c. chyba e przyjcie takiego wiadczenia narusza jego uzasadniony interes.

i. ii.

jeeli wiadczenie jest podzielne to trzeba zaakceptowa czciowe wykonanie

jeeli wiadczenie jest niepodzielne to wierzyciel moe nie przyj wiadczenia w czci bo naruszaoby to jego uzasadniony interes 2) art. 379 1 zasada podziau zobowiza a. Jeeli jest kilku dunikw albo kilku wierzycieli b. a wiadczenie jest podzielne c. dug i wierzytelno dziel si na tyle niezalenych od siebie czci ilu jest dunikw albo wierzycieli d. Czci te s rwne, jeeli z okolicznoci nie wynika nic innego i. decyduje wola stron jest to przepis ius dispositivum

ii.

w razie wieloci podmiotw podzielno wiadcze powoduje podzia zobowizania

iii. od tej reguy s wyjtki np. zobowizania solidarne

20

III KRYTERIUM: PRZEDMIOT WIADCZENIA 1. wiadczenia indywidualne jeli przedmiot wiadczenia od pocztku oznaczony jest indywidualnie (co do tosamoci) tzn. a. za pomoc cech przysugujcych tylko temu 1 przedmiotowi b. bd poprzez wskazanie tej konkretnej rzeczy 2) np. obraz okrelonego malarza o okrelonym tytule 3) atwo moe przepa powoduje to niemoliwo wiadczenia

2. wiadczenia rodzajowe (gatunkowe) jeli przedmiot wiadczenia oznaczony jest rodzajowo (co do gatunku) tzn. za pomoc cech przysugujcych wikszej grupie 1) np. rzeczy oznaczone liczb, miar, wag 2) gatunek nie moe zagin wiadczenie jest zawsze moliwe

3. ograniczone wiadczenie gatunkowe strony wskazuj przedmioty oznaczone co do gatunku i jednoczenie okrelaj rdo przedmiotw, np. 1) rolnik ma dostarczy 1 ton truskawek ze swego pola 2) jeeli rok by nieurodzajny i rolnik wyprodukowa 0,5 tony to a. jeli jest to nieograniczone wiadczenie gatunkowe to rolnik musi dokupi 0,5 tony truskawek nie ma niemoliwoci wiadczenia

b. jeli jest to ograniczone wiadczenie gatunkowe to moe wystpi niemoliwo wiadczenia w postaci braku 0,5 tony truskawek rolnik nie jest zobowizany do spenienia caego wiadczenia

4. ten podzia jest wzgldny i decyduje wola stron 1) ale np. obraz okrelonego malarza o okrelonym tytule jest zawsze rzecz oznaczon co do tosamoci

21

5. konsekwencje tego podziau gdy przedmiot wiadczenia oznaczony co do gatunku 1) przedmiot wiadczenia w pewnym momencie musi ulec konkretyzacji a. na og wydanie to moment konkretyzacji - dunik wybiera konkretne przedmioty i wydaje je wierzycielowi b. konkretyzacja moe nastpi jeszcze przed wydaniem i. na wczeniejsz konkretyzacj rzeczy oznaczonej co do gatunku musz wyrazi zgod 2 strony

ii. konkretyzacja 1 strony nie wie 2. strony 2) jako a. Art. 357 KC jeli w gatunku s rzeczy rnej jakoci i. Jeeli dunik jest zobowizany do wiadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku

ii. a jako rzeczy (A) nie jest oznaczona przez waciwe przepisy lub przez czynno prawn (B) ani nie wynika z okolicznoci iii. dunik powinien wiadczy rzeczy redniej jakoci b. jeli jako rzeczy w gatunku jest jednolita towar ma by bez wad (np. nowy samochd) 3) od chwili konkretyzacji uwaa si, e rzecz jest oznaczona co do tosamoci a. do chwili konkretyzacji ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy spoczywa na duniku b. od chwili konkretyzacji ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy spoczywa na wierzycielu i. rzecz oznaczona indywidualnie ginie temu dla kogo jest przeznaczona species perit ei qui debetur

ii. ale dunik ma przechowywa rzecz z naleyt starannoci - gdy obowizku tego nie dopeni to ponosi za to odpowiedzialno odszkodowawcz iii. lata 80. SN traktuje rzeczy oznaczone co do tosamoci jako oznaczone co do gatunku (A) chodzio o zwrot nowego samochodu Syrenki 22

(B) fabryka utrzymywaa, e jest to rzecz oznaczona co do tosamoci (numer podwozia, nadwozia itp.) SN przyj to stanowisko (C) waciciel utzymywa, e jest to rzecz oznaczona co do gatunku (D) rkojmia jeeli rzecz oznaczona co do gatunku jest wadliwa to mona da wymiany na woln od wad (E) naley wzi pod uwag moment zawarcia umowy - w umowie jest tylko marka samochodu bez numeru, a konkretyzacja nastpuje pniej (F) krytyka doktryny i SN wycofa si z tego stanowiska

IV WIADCZENIA PIENINE

V WIADCZENIA POLEGAJCE NA NAPRAWIENIU SZKODY

III WIADCZENIE (ZOBOWIZANIE) PIENINE

OGLNIE

1. WIADCZENIA PIENINE MOE WYSTPOWA JAKO 23

1) wiadczenie gwne 1 ze stron, np. wiadczenie kredytowe 2) wiadczenie bdce odpat za wiadczenie gwne - nabycie dbr i usug (np. przy sprzeday) 3) wiadczenie wtrne wiadczenie pienine ma zastpi wiadczenie pierwotne, np. a. dunik jest zobowizany wyda okrelon rzecz, ktra ulega utracie dunik zobowizany jest wyda warto tej rzeczy 2. PRZEDMIOT WIADCZENIA PIENINEGO suma jednostek pieninych 1) warto jednostek pieninych a. nominalna i. warto nadana przez pastwo i wyraona na pienidzu w odpowiednim napisie lub znaku

b. wewntrzna i. warto materiau z ktrego pienidz jest zrobiony

ii. ma znaczenie przy pienidzu kruszcowym c. kursowa i. warto przyznana pienidzu w relacji do innych walut

ii. relatywna i zmienna d. nabywcza i. warto przyznawana pienidzu w obrocie ze wzgldu na si nabywcz pienidza w stosunku do innych dbr majtkowych

ii. ilo towarw i usug jak mona naby w danym momencie za jednostk pienin iii. moe doj do konfliktu midzy wierzycielem a dunikiem, np. (A) poyczka, spata po 3 latach, ze wzgldu na inflacj warto nabywcza pienidza w tym czasie zmniejszya si o 1/3 (B) wierzyciel traci (C) dunik wzbogaca si 3. ZOBOWIZANIE PIENINE zobowizanie, w ktrym wystpuje wiadczenie pienine 1) polega na zapacie okrelonej sumy jednostek pieninych nie ma znaczenia jakimi znakami pieninymi zapacono 24

2) zobowizanie pienine sensu stricto - przedmiotem zobowizania od chwili jego powstania jest suma pienina 4. ZOBOWIZANIE NIEPIENINE ZE WIADCZENIEM PIENINYM 1) wiadczenia pienine sensu largo od pocztku chodzi o co innego ni pienidze np. a. wiadczenie alimentacyjne chodzi o dostarczenie rodkw utrzymania b. wiadczenie odszkodowawcze chodzi o naprawienie szkody 5. PIENIDZ 1) definicja a. sensu largo - tradycyjnie uznawane wszelkie rodki patnicze , ktrych uywa si w obrocie i. pienidz krajowy i zagraniczny (banknot bilet bankowy, moneta)

ii. papiery wartociowe (weksle, czeki), listy zastawne, obligacje opiewajce na pewne sumy jednostek pieninych b. sensu stricto wycznie te rodki patnicze, ktrym pastwo nadaje moc umarzania zobowiza pieninych (pienidz gotwkowy - banknot bilet bankowy, moneta NBP) 2) funkcje a. funkcja zamiany jest ekwiwalentem wszelkiego rodzaju dbr b. funkcja zapaty ma przymusow moc umarzania zobowiza nadan mu przez pastwo c. funkcja oszczdnoci d. funkcja akumulacji 3) teorie pienidza a. kruszcowy i. pojawi si w historii rozwoju gospodarczego jako monety zote, srebrne, miedziane

ii. pocztkowo: 5 jednostek na monecie = 5 gram zota (warto materialna) iii. z czasem nastpowao psucie monety: nadal 5 jednostek na monecie, ale mniej gram zota (warto nominalna) b. papierowy/gotwkowy

25

i.

obrt pienidzem gotwkowym odbywa si na zasadach prawa rzeczowego aby dokona zapaty trzeba wyda i przenie wasno znakw pieninych (ktre stanowi wyraenie jednostek pieninych) (A) nie ma znaczenia jakimi znakami pieninymi pacimy

c. bankowy/bezgotwkowy/elektroniczny XX i XXI w. i. jest on realizowany w formie zapisw w ksigach bankowych (na kontach)

ii. to co mamy w banku jest nasz wierzytelnoci a bank jest naszym dunikiem iii. rda pienidza bankowego (A) wpaty gotwkowe klientw banku na rachunki bankowe (B) kredyt udzielany przez banki iv. obrt pienidzem bankowym odbywa si na podstawie przepisw prawa zobowiza zapata nastpuje przez dokonanie przelewu i uznanie rachunku wierzyciela (data spenienia wiadczenia to data dojcia pienidzy na rachunek wierzyciela a nie wysania) v. konstrukcja przelewu bankowego oparta jest na konstrukcji przekazu (A) przekazujcy posiadacz rachunku bankowego (B) przekazany bank (C) odbiorca przekazu osoba, ktrej bank ma zapaci posiadacz rachunku bankowego upowania bank do wypaty 100 z na rzecz osoby 3. posiadacz rachunku bankowego umarza swoje zobowizanie wobec osoby 3. bank zmniejsza swj dug wobec posiadacza rachunku bankowego vi. dla obrotu bezgotwkowego wymagana jest zgoda obu stron (zwaszcza wierzyciela) (A) zgoda moe by wyranie wskazana w umowie wyraona per facta concludentia (np. wierzyciel w umowie podaje nr konta) (B) art. 22 ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej -przy kwotach powyej 15 tys. euro istnieje obowizek zapaty midzy przedsibiorcami w formie bezgotwkowej vii. obrt i zapata czekiem 26

(A) jeli strony nie postanowiy inaczej to dzie wydania czeku nie jest jeszcze zapat to tylko stworzenie dokumentu, papieru wartociowego (B) zapata nastpuje gdy wierzyciel uzyska realizacj czeku zgosi si do banku i bank wypaci okrelon sum jednostek pieninych REGUY WYKONYWANIA ZOBOWIZA PIENINYCH

1. ZASADA NOMINALIZMU 1) Art. 3581 1 a. Jeeli przedmiotem zobowizania od chwili jego powstania jest suma pienina (zobowizania pienine sensu stricto) b. spenienie wiadczenia nastpuje przez zapat sumy nominalnej (sumy jaka bya okrelona w momencie powstania zobowizania) c. chyba e przepisy szczeglne stanowi inaczej (waloryzacja ustawowa) 2) zalety tej zasady a. chroni stabilno pienidza krajowego b. uatwia obrt pieniny c. przewidywalno d. zapewnia pewno prawa 3) wada w okresach istotnych zmian wartoci nabywczej pienidza wierzyciel/dunik zaczyna by poszkodowany (inflacja, deflacja) dlatego ustawodawca wprowadza moliwo waloryzacji 2. ZASADA WALORYZACJI ZOBOWIZA PIENINYCH 1) zasada waloryzacji jest wyjtkiem od zasady nominalizmu 2) waloryzacja to przeliczenie wiadczenia pieninego wg okrelonego kryterium 3) waloryzacja nie dotyczy zobowiza niepieninych ze wiadczeniem pieninym - nie wymagaj waloryzacji bo przeliczenie na pienidze nastpuje dopiero w chwili wykonania lub zasdzenia, np. a. KC: jeli naprawienie szkody ma nastpi w pienidzu, wysoko odszkodowania powinna by ustalona wedug cen z daty ustalania odszkodowania 4) waloryzacja umowna a. Art. 3581 2. Strony mog zastrzec w umowie, e wysoko wiadczenia pieninego zostanie ustalona wg innego ni pienidz miernika wartoci b. strony mog wprowadzi do umowy klauzule waloryzacyjn, w ktrej okrelaj wg jakiego kryterium nastpi przeliczenie wiadczenia pieninego, np. i. klauzula walutowa wg wartoci waluty obcej lub koszyka walut ii. klauzula zota wg wartoci zota iii. klauzula indeksowa wg wartoci powszechnie znanego wskanika, np. wskanika inflacji iv. klauzula towarowa wg wartoci towarw (zboa) 27

(A) bierze si pod uwag m. in. oficjalny wskanik inflacji v. klauzula kosztw bierze si pod uwag koszty wyprodukowania danego dobra (np. koszt wyprodukowania 1 m2 mieszkania) vi. klauzula odnoszca si do przecitnego wynagrodzenia 5) waloryzacja sdowa a. art. 3581 3. i. W razie istotnej zmiany siy nabywczej pienidza po powstaniu zobowizania, ii. sd moe po rozwaeniu interesw stron, iii. zgodnie z zasadami wspycia spoecznego, iv. zmieni wysoko lub sposb spenienia wiadczenia pieninego, v. chociaby byy ustalone w orzeczeniu lub umowie b. sd nie moe dziaa z urzdu strona musi skierowa do sdu danie waloryzacji i. jest to roszczenie o charakterze procesowym skierowane do sdu ii. jest to pewnego rodzaju prawo ksztatujce strona w pewien sposb ksztatuje stosunek zobowizaniowy, ale ostatecznie rozstrzyga sd c. kryteria i. istotna zmiana siy nabywczej pienidza (A) termin niedookrelony sd to ocenia ii. zmiana po powstaniu zobowizania i przed wyganiciem zobowizania (A) waloryzacja jest niedopuszczalna w odniesieniu do zobowiza ju wykonanych i wygasych s 2 pogldy na ten temat jeeli wierzyciel przyj zapat, nawet jeli zastrzeg, e chce wicej wtedy zobowizanie wygasa (a) wierzyciel nie moe odmwi przyjcia wiadczenia jeli wierzytelno pienina jest wymagalna (art. 356 2) i nie moe odmwi przyjcia wiadczenia czciowego, chocia caa wierzytelno byaby wymagalna (art. 450) jeeli wierzyciel przyjmie wiadczenie z zastrzeeniem, e to za mao moe dochodzi waloryzacji sdowej iii. waloryzacja nie dotyczy zobowiza niepieninych ze wiadczeniem pieninym d. orzeczenie sdu ma charakter konstytutywny e. wyjtek od zasady autonomii woli f. waloryzacja sdowa moe by dokonywana wielokrotnie w odniesieniu do tego samego stosunku zobowizaniowego g. art. 3581 4. Z daniem zmiany wysokoci lub sposobu spenienia wiadczenia pieninego nie moe wystpi strona prowadzca przedsibiorstwo, jeeli wiadczenie pozostaje w zwizku z prowadzeniem tego przedsibiorstwa. 6) 358 1 5. Przepisy 2 i 3 nie uchybiaj przepisom regulujcym wysoko cen i innych wiadcze pieninych 3. ZASADA WALUTOWOCI uchylona 1) obecnie art. 358 KC 28

a. Jeeli przedmiotem zobowizania jest suma pienina wyraona w walucie obcej dunik moe speni wiadczenie w walucie polskiej, chyba e spenienie wiadczenia w walucie obcej zastrzega i. ustawa ii. orzeczenie sdowe bdce rdem zobowizania iii. lub czynno prawna (A) klauzula efektywnej zapaty w walucie obcej zastrzeenie umowne w ktrym strony umawiaj si, e wykonanie zobowizania wyraonego w walucie obcej moe nastpi wycznie przez spenienie wiadczenia w tej walucie b. Warto waluty obcej okrela si wg kursu redniego ogaszanego przez NBP z dnia wymagalnoci roszczenia, chyba e inaczej stanowi i. ustawa ii. orzeczenie sdowe iii. lub czynno prawna c. w razie zwoki dunika wierzyciel moe da spenienia wiadczenia w walucie polskiej wg kursu redniego ogaszanego przez NBP z dnia, w ktrym zapata jest dokonana 2) dawniej - art. 358 KC a. Z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, (jest ich bardzo wiele) b. zobowizania pienine na obszarze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mog by wyraone tylko w pienidzu polskim i. zasada walutowoci miaa wielkie znaczenie w czasach PRL-u ale zmiany w latach 90. (liberalizacja obrotu dewizami) doprowadziy do tego, e staa si reliktem przeszoci

4. MIEJSCE SPENIENIA WIADCZENIA 1) Art. 454. ius dispositivum a. 1. i. Jeeli miejsce spenienia wiadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z waciwoci zobowizania, ii. wiadczenie powinno by spenione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowizania dunik mia zamieszkanie lub siedzib. iii. Jednake wiadczenie pienine powinno by spenione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spenienia wiadczenia; iv. jeeli wierzyciel zmieni miejsce zamieszkania lub siedzib po powstaniu zobowizania, ponosi spowodowan przez t zmian nadwyk kosztw przesania. b. 2. Jeeli zobowizanie ma zwizek z przedsibiorstwem dunika lub wierzyciela, o miejscu spenienia wiadczenia rozstrzyga siedziba przedsibiorstwa. 2) ma to znaczenie przy ocenie czy wiadczenie pienine zostao spenione w terminie liczy si czas dojcia pienidzy do wierzyciela a nie wysania 29

ODSETKI
1. ODSETKI - wiadczenia uboczne, ktre s speniane w tych samych przedmiotach co wiadczenie gwne , np. 1) jeli przedmiotem wiadczenia gwnego okrelona suma jednostek pieninych - to odsetki s speniane w pienidzu 2) jeli przedmiotem wiadczenia gwnego s jakie rzeczy oznaczone co do gatunku - to odsetki s speniane w tych rzeczach oznaczonych co do gatunku 2. CHARAKTER ODSETEK 1) odsetki to wiadczenie okresowe, ale istnieje pewien spr w tej kwestii a. prof. Dybowski odsetki co do zasady s wiadczeniami okresowymi, ale jeeli odsetki maj by patne jednorazowo za cay okres korzystania ze wiadczenia gwnego to nie s ju wiadczeniami okresowymi b. wydaje si e to nie moe by wystarczajcy argument aby zmieni natur odsetek poniewa wysoko odsetek zaley od upywu czasu wic nie mona ich uzna za wiadczenie jednorazowe 2) zobowizanie do wiadczenia odsetek jest akcesoryjne wobec zobowizania gwnego a. nie jest to jednak wprost wyraone w przepisach prawa cywilnego 3) istnieje pewna samodzielno, autonomia roszczenia o odsetki co do a. wymagalnoci odsetek b. biegu przedawnienia 3. FUNKCJE ODSETEK 1) wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitau (na og pienidzy), np. 30

a. poyczylimy 1000 z b. korzystalimy z cudzego kapitau w wysokoci 1000 z przez rok c. jeli byy zastrzeone odsetki to mamy obowizek zapaci odsetki w ustalonej wysokoci (wiadczenie uboczne) zwracajc dug gwny 2) do pewnego stopnia funkcja odszkodowawcza art. 481 odsetki za opnienie a. Jeeli dunik opnia si ze spenieniem wiadczenia pieninego, i. wierzyciel moe da odsetek za czas opnienia, ii. chociaby nie ponis adnej szkody iii. i chociaby opnienie byo nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik nie ponosi odpowiedzialnoci (A) np. jeli dunik nie oddaje poyczki w terminie odsetki speniaj funkcj odszkodowania za szkod, ktrej doznaje wierzyciel przez to e nie otrzymuje pienidzy w terminie b. w razie zwoki dunika wierzyciel moe nadto da naprawienia szkody na zasadach oglnych 3) odsetki w pewnych sytuacjach mog spenia funkcj waloryzacyjn a. w czasach gdy grozi zwikszajca si inflacja, strony w umowie ustalajc odsetki mog wysoko odsetek ustali z uwzgldnieniem tej przewidywanej inflacji jeli waloryzacja wiadczenia gwnego bdzie dokonywana to przy uwzgldnieniu tego, e w zwizku z zapat odsetek nastpio ju czciowe wyrwnanie spadku wartoci nabywczej pienidza

4. rdo obowizku pacenia odsetek art. 359 1 1) ZASADA: odsetki nie nale si jeli obowizek pacenia odsetek nie wynika ze szczeglnego rda a. sam fakt, e kto korzysta przez jaki czas z cudzego kapitau nie daje prawa do dania odsetek ani nie stwarza obowizku zapaty odsetek 2) obowizek pacenia odsetek moe wynika z TRECI CZYNNOCI PRAWNEJ a. zazwyczaj obowizek pacenia odsetek wynika z konkretnego postanowienia umowy b. nie ma moliwoci zastrzeenia odsetek w drodze jednostronnego, dodatkowego zastrzeenia, np. i. strony zawary umow poyczki, w ktrej nie zastrzeono odsetek ii. po jakim czasie poyczkodawca to spostrzeg i pisze list do poyczkobiorcy, e ma paci odsetki iii. to jednostronne zastrzeenie poyczkodawcy jest nieskuteczne c. ale nie naley tego traktowa zbyt szeroko i. np. w przypadku umowy kredytowej bank ma prawo do ustalenia jednostronnie wysokoci odsetek (moe nas zawiadomi, e odsetki si zwikszyy, rzadko zmniejszyy) ii. wynika to z tego e: 31

(A) w umowie kredytowej odsetki s zastrzegane (B) ustalenie wysokoci odsetek moe by w pewnych granicach powierzone 1 ze stron ale to uprawnienie musi wynika z treci umowy!!! bank ustala wysoko odsetek na og w drodze regulaminw bankowych 3) obowizek pacenia odsetek moe wynika z USTAWY np. odsetki za opnienie (art. 481) a. Jeeli dunik opnia si ze spenieniem wiadczenia pieninego, b. wierzyciel moe da odsetek za czas opnienia, c. chociaby nie ponis adnej szkody d. i chociaby opnienie byo nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik nie ponosi odpowiedzialnoci. 4) obowizek pacenia odsetek moe wynika z OREZCZENIA SDOWEGO a. jeeli ustawa upowania sd od zasdzenia sumy dunej wraz z odsetkami 5) obowizek pacenia odsetek moe wynika z DECYZJI INNEGO WACIWEGO ORGANU

5. Wysoko odsetek 32

1) okrela stopa procentowa (stopa odsetek) pomnoona przez czas korzystania ze wiadczenia gwnego 2) odsetki na og s zastrzegane i nale si od zobowizania pieninego a. s wiadczone w pienidzu i ich wysoko obliczana jest w pienidzu b. jeli wiadczenie gwne zostao wyraone w walucie obcej (dewizach) to i odsetki s pacone w walucie obcej i. takie rozwizanie byo przyjte nawet w czasach gospodarki centralnie planowanej uchwaa SN z 1981 r. 3) ZASADA: odsetki nale si w wysokoci wynikajcej z treci czynnoci prawnej a. strony w umowie ustalaj wysoko odsetek poprzez wskazanie stopy oprocentowania przemnoonej pniej przez czas korzystania ze wiadczenia gwnego b. w przypadku umowy kredytowej bank ma prawo do ustalenia jednostronnie wysokoci odsetek ale takie to uprawnienie musi wynika z umowy kredytu 4) art. 359 Jeeli wysoko odsetek nie jest w inny sposb okrelona, nale si odsetki ustawowe a. RM okrela w drodze rozporzdzenia wysoko odsetek ustawowych b. kierujc si koniecznoci zapewnienia i. dyscypliny patniczej ii. i sprawnego przeprowadzania rozlicze pieninych c. biorc pod uwag: i. wysoko narodowych stp procentowych ii. i wysoko stp procentowych NBP 5) odsetki maksymalne chroni dunika przed lichw nadmiernymi odsetkami a. historia i. wysoko odsetek przez wiele lat obowizywania KC bya ograniczona ustawowo ii. w czasach rosncej inflacji to ograniczenie zniesiono iii. ustawa z 07.07.2005 r. wprowadza do KC przepisy o odsetkach maksymalnych b. Maksymalna wysoko odsetek wynikajcych z czynnoci prawnej i. nie moe w stosunku rocznym przekracza ii. 4-krotnej wysokoci stopy kredytu lombardowego NBP (A) stopa kredytu lombardowego najwyszy poziom oprocentowania kredytw udzielanych przez NBP bankom komercyjnym pod zastaw papierw wartociowych okrela j Rada Polityki Pieninej c. Jeeli wysoko odsetek wynikajcych z czynnoci prawnej przekracza wysoko odsetek maksymalnych - nale si odsetki maksymalne d. Postanowienia umowne nie mog wyczy ani ogranicza przepisw o odsetkach maksymalnych i. take w razie dokonania wybory prawa obcego. ii. W takim przypadku stosuje si przepisy ustawy 33

 przepisy o odsetkach maksymalnych s (a) przepisami bezwzgldnie obowizujcymi (b) przepisami koniecznego stosowania = przepisami midzynarodowo imperatywnymi - przepisy, ktre wymuszaj swoje zastosowanie nawet w sytuacji gdy dany stosunek podlegaby prawu obcemu wzmocniona ochrona dunika przed lichw e. czy przepisy o odsetkach maksymalnych stosuj si take do odsetek za opnienie i. 1 pogld, np. Radwaski - przepisy o odsetkach maksymalnych nie stosuj si do odsetek za opnienie, bo: (A) odsetki za opnienie nie wynikaj z czynnoci prawnej tylko KC (B) przepisy o odsetkach maksymalnych stanowi wyjtek od zasady swobody umw - wyjtkw nie naley interpretowa rozszerzajco ii. 2 pogld - przepisy o odsetkach maksymalnych stosuj si do odsetek za opnienie, bo: (A) wprawdzie sam obowizek pacenia odsetek wynika z ustawy (B) ale art. 481 2 stanowi e (a) Jeeli stopa odsetek za opnienie nie bya z gry oznaczona, nale si odsetki ustawowe (b) ale: gdy wierzytelno jest oprocentowana wg stopy wyszej ni stopa ustawowa - wierzyciel moe da odsetek za opnienie wg tej wyszej stopy (tzn. wg stopy okrelonej w umowie) zatem jeeli wysoko odsetek za opnienie przekraczaa wysoko odsetek maksymalnych to oznacza e wysoko odsetek za opnienie wynika z umowy nie mona ogranicza ochrony jakiej ustawodawca chcia udzieli dunikom 6) zakaz anatocyzmu zakaz liczenia odsetek od odsetek art. 482 a. zasada: Od zalegych odsetek mona da odsetek za opnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powdztwa i. zatem za okres przed wytoczeniem powdztwa od zalegych odsetek nie mona oblicza nastpnych odsetek ochrona dunika b. wyjtki: i. po powstaniu zalegoci strony zgodziy si na doliczenie zalegych odsetek do dunej sumy ii. poyczki dugoterminowe udzielane przez instytucje kredytowe

6. Termin patnoci odsetek 1) art. 360 KC ius dispositivum a. W braku odmiennego zastrzeenia co do terminu patnoci odsetek

34

odsetki s patne co roku z dou, (czyli po kadym roku korzystania z kapitau) c. a jeeli termin patnoci sumy pieninej jest krtszy ni rok - odsetki s patne jednoczenie z zapat tej sumy 2) odsetki za opnienie zaczynaj si nalee od 1. dnia opnienia

b.

7. Przedawnienie roszcze o odsetki 1) art. 118 KC a. Jeeli przepis szczeglny nie stanowi inaczej, b. termin przedawnienia wynosi 10 lat c. a dla roszcze o wiadczenia okresowe oraz roszcze zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej - 3 lata. (od dnia wymagalnoci) 2) wpyw przedawnienia roszczenia o wiadczenie gwn na przedawnienie roszcze o zapat odsetek rne stanowiska a. niektre orzeczenia zakadaj, e istnieje pewna samodzielno, autonomia roszczenia o odsetki co do biegu przedawnienia i. moe si tak zdarzy, e przedawni si roszczenie o wiadczenie gwne, ale pewne roszczenia o zapat odsetek nie przedawni si (bo terminy biegn si od dnia wymagalnoci odsetek) b. SN 26.01.05 r. roszczenie o odsetki przedawnia si najpniej z chwil przedawnienia roszczenia o wiadczenie gwne - wynika to z zasady akcesoryjnoci odsetek

35

IV WIADCZENIE POLEGAJCE NA NAPRAWIENIU SZKODY

1. RDA OBOWIZKU NAPRAWIENIA SZKODY 1) odpowiedzialno deliktowa ex delicto - odpowiedzialno z tytuu czynu niedozwolony a. pojcie czynu niedozwolonego i. jest to pojcie techniczno prawne ii. o czynie niedozwolonym mwimy gdy szkoda zostaje wyrzdzona w okolicznociach, z ktrymi ustawa wie obowizek naprawienia szkody bez wzgldu na to czy midzy stronami istnia uprzednio stosunek zobowizaniowy iii. czyny niedozwolone s samoistnym rdem zobowizania - sam fakt wyrzdzenia szkody rodzi obowizek jej naprawienia iv. czynami niedozwolonymi mog by (A) czyny ludzkie kreowane wol czowieka (B) szkody powodowane przez zwierzta (C) szkody powodowane przez rzeczy (D)ruch przedsibiorstwa lub zakadu poruszanego za pomoc si przyrody (E) ruch mechanicznego rodka komunikacji poruszanego za pomoc si przyrody v. rozwj odpowiedzialnoci z tytuu czynw niedozwolonych prowadzi do rozwoju ubezpiecze 2) odpowiedzialno kontraktowa ex contractu - odpowiedzialno z tytuu N/NWZ a. musi istnie midzy stronami zobowizanie (nie musi wynika z umowy - okrelenie odpowiedzialno kontraktowa moe by mylce) b. dochodzi do N/NWZ rodzi to szkod dla dunika dunik zobowizany jest ni naprawi

36

c. obowizek naprawienia szkody jest to obowizek wtrny, ktry zastpuje wykonanie wiadczenia lub docza do zobowizania gwnego (w razie nienaleytego WZ) 3) odpowiedzialno z umowy ubezpieczenia/gwarancyjnej a. w tej umowie zakad ubezpieczeniowy/gwarant zobowizuje si zapaci odszkodowanie gdy wystpi jakie zdarzenie, ktre moe wywoa szkod, np. poar (wypadek ubezpieczeniowy) b. umowa losowa wielko wiadczenia, a nawet samo jego istnienie jest uzalenione od przypadku, czyli zdarzenia niepewnego (nie myli z warunkowymi) c. wiadczenie odszkodowawcze jest nalene od razu jeli szkoda powstanie, bo wynika z umowy d. zapata odszkodowania jest zobowizaniem pierwotnym nie wynika z niewykonania lub nienaleytego wykonania zobowizania 4) wprost z przepisu ustawy - odpowiedzialno za legalne dziaania a. jeli z legalnego dziaania wyniknie szkoda wadza publiczna ma obowizek naprawi szkod - w szczeglnych sytuacjach dyktowanych wzgldami susznoci

2. ODPOWIEDZIALNO CYWILNA TO: 1) odpowiedzialno ex delicto 2) odpowiedzialno ex contractu

3. PRZESANKI OC SENSU STRICTE (odpowiedzialno ex delicto i odpowiedzialno ex contractu) 1) powstanie szkody 2) okolicznoci, z ktrymi ustawa czy obowizek naprawienia szkody a. zasada: szkoda obcia tego na kogo pada i. cazus sentit dominus szkoda przypadkowa obcia waciciela rzeczy ii. np. jeli kto stucze swj talerz b. eby mogo doj do przeniesienia ciaru szkody z poszkodowanego na inn osob musi istnie odpowiednie uzasadnienie, ktrym s konkretnie sytuacje wynikajce z porzdku prawnego 3) zwizek przyczynowy midzy powstaniem szkody a okolicznociami, z ktrymi ustawa czy obowizek naprawienia szkody

4. ZASADY (PODSTAWY) OC uzasadniaj przeniesienie ciaru szkody z poszkodowanego na inn osob 1) zasada winy 37

a. osoba odpowiada za szkod, bo spowodowaa szkod ze swojej winy (zawinia szkod) b. historia i. do XIX w. jedyna zasada OC - osoba odpowiadaa za szkod tylko wtedy gdy zawinia szkod ii. dzi rwnie jest podstawow zasad OC 2) zasada ryzyka a. odpowiedzialno obiektywna osoba odpowiada za szkod niezalenie od winy b. na zasadzie ryzyka odpowiada ten kto swoim zachowaniem (nawet zgodnym z prawem) spowodowa wzmoone niebezpieczestwo powstania szkody dla otoczenia (nawet jeli nie on szkod spowodowa) c. nie mona zapobiec szkodzie nawet przy dooeniu najwyszej starannoci d. ryzyko ponosi kto prowadzi dziaalno niebezpieczn skoro zwykle czerpie korzyci powinien te ponosi koszty e. np. i. prowadzcy na wasny rachunek przedsibiorstwo lub zakad poruszany za pomoc si przyrody art. 435 KC f. historia i. jest powszechniej stosowana od poowy XIX w. ii. wczeniej pojawiaa si tylko incydentalnie (np. w prawie rzymskim) 3) zasada susznoci a. sd i. po wziciu pod uwag wszystkich okolicznoci sprawy ii. i po dokonaniu oceny okolicznoci sprawy z punktu widzenia ZWS iii. moe zdecydowa, e dana osoba bdzie odpowiada za szkod na zasadach susznoci b. osoba ta nie odpowiadaaby ani na zasadzie winy ani na zasadzie ryzyka c. zasada ta dochodzi do gosu w drodze wyjtku tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie

5. FUNKCJE OC (skrcone) powodowanie staych, typowych skutkw jakie rodzi stosowanie a nawet samo tylko obowizywanie przepisw o OC 1) kompensacyjna - najwaniejsza a. polega na wyrwnaniu uszczerbku jakiego dozna poszkodowany przywrceniu stanu rwnowagi majtkowej poszkodowanego, ktry zosta zakcony przez szkod b. w perspektywie historycznej widoczna jest tendencja do rozszerzania funkcji kompensacyjnej i. rozszerzanie przedmiotowo (A) pr. rzymskie tylko dobra majtkowe podlegaj ochronie (B) pniej - te dobra niemajtkowe (C) obecnie zasada penego odszkodowania 38

ii. rozszerzanie zakresu zdarze objtych OC (A) pr. rzymskie kazuistycznie opisane przypadki wyrzdzenia szkody (B) oglna (generalna) klauzula winy - kto wyrzdzi szkod ze swej winy obowizany jest do jej naprawienia po raz pierwszy zostaa wyraona w art. 1382 KN z 1804 r. art. 134 KZ art. 415 KC - Kto z winy swej wyrzdzi 2. szkod, obowizany jest do jej naprawienia nie wszystkie porzdki prawne przyjy ogln (generaln) klauzul winy (a) prawo niemieckie odpowiedzialno powstaje tylko wwczas gdy sprawca naruszy umylnie lub niedbale 1 z wyliczonych enumeratywnie dbr (np. ycie, wasno) oraz inne szczeglne prawo 2. kazuistyka prowadzi do pewnych luk - sd mimo, e chce czasem nie moe zasdzi odszkodowania (b) prawo anglosaskie (common law) w drodze precedensw tworz si kazuistycznie opisane przypadki wyrzdzenia szkody (torts) torts - zespoy znamion czynu niedozwolonego gdy wyrzdzenie szkody nie da si podcign pod ktr z torts to nie ma odpowiedzialnoci orzecznictwo angielskie stara si uzupeni luki tworzone s nowe torts negligence kto narusza obowizek naleytej starannoci wzgldem innej osoby i wynika z tego szkoda to jest to podstawa odpowiedzialnoci jest to quasi formua oglna (C) po. XIX w - wprowadzenie zasady ryzyka wie si to z rewolucj techniczno przemysow (D)odpowiedzialno absolutna nie zwraca si uwagi na okolicznoci powstania szkody z gry przewiduje si, e okrelony podmiot/podmioty w razie wystpienia szkody danego rodzaju ma obowizek j naprawi nie ma adnych okolicznoci zwalniajcych np. w szkody jdrowe wynikajce z uycia energii jdrowej 2) wychowawczo prewencyjna - mniej wana a. chroni interes oglny minimalizacja ryzyk prowadzcych do powstania szkody i. z punktu widzenia interesu oglnego kada szkoda jest niepowetowana zmniejsza ilo majtku, ktrym dysponuje dane spoeczestwo 3) represyjna - ma marginalne znaczenie a. pojawia si tylko w wyjtkowych przepisach w prawie cywilnym, np. 39

kara umowna osoba obowizana jest uici kar umown bez wzgldu na wysoko wyrzdzonej szkody 4) repartycyjna a. polega na rozoeniu ciaru szkody na szersz zbiorowo osb, by w perspektywie oglnospoecznej osign minimalizacj ciaru szkody b. np. ubezpieczenia od OC i. ciar naprawienia szkody przerzucany jest na zakad ubezpiecze = na wszystkich tych, ktrzy uczestnicz w danym ubezpieczeniu mona powiedzie o kolektywizacji szkody c. ciar naprawienia szkody wyrzdzonej przez ruch przedsibiorstwa poruszanego za pomoc si przyrody ostatecznie zostaje wczony w cen dbr i usug produkowanych przez to przedsibiorstwo ekonomicznie ciar szkody ponios wszyscy Ci, ktrzy nabywaj to dobro lub usug

i.

SZKODA
1. Szkoda uszczerbek w dobrach i interesach prawem chronionych, ktry nastpuje wbrew woli poszkodowanego 1) Uszczerbek - umniejszenie w dobrach i interesach a. damnum emergens straty, ktre poszkodowany ponis 40

i. np. zniszczony botnik samochodowy b. lucrum cessans - korzyci, ktre poszkodowany mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono i. np. takswkarz nie moe korzysta z samochodu c. Art. 361 KC i. 1. Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzialno tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika. ii. 2. W powyszych granicach, (A) w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, (B) naprawienie szkody obejmuje straty, ktre poszkodowany ponis oraz korzyci, ktre mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono 2) Uszczerbek w dobrach i interesach a. podzia i. Szkoda na osobie wynika z naruszenia dbr osobistych poszkodowanego (zwaszcza uszkodzenie ciaa lub wywoanie rozstroju zdrowia) (A) szkoda majtkowa na osobie - konsekwencje majtkowe naruszenia dbr osobistych (B) szkoda niemajtkowa na osobie - krzywda bl i cierpienie doznane przez poszkodowanego uszczerbek w dobrach niemajtkowych poszkodowanego ii. Szkoda na mieniu - dotyczy majtku poszkodowanego i pozostaje bez zwizku z osob poszkodowanego (A) wynika z naruszenia dbr majtkowych poszkodowanego b. szkod jest samo naruszenie dobra czy skutki tego naruszenia? i. uszkodzenie pojazdu w wypadku nie ma znaczenia to rozrnienie bo nie ma odlegoci ani przestrzennej ani czasowej midzy naruszeniem a skutkami (A) w przypadku szkd na mieniu naruszenie = szkoda ii. naruszenie dbr osobistych istnieje odlego czasowa i przestrzenna midzy naruszeniem a skutkami tego naruszenia, np. utrata zarobkw koszty leczenia bl i cierpienie 3) Uszczerbek w dobrach i interesach prawem chronionych a. LUCRUM ILLICITUM (vel.) INHONESTU zysk niezgodny z prawem szkod nie jest nieuzyskanie spodziewanych korzyci z dziaalnoci nielegalnej b. musi nastpi naruszenie i. praw podmiotowych (np. wasno, wierzytelno) ii. posiadania (nawet takiego, ktremu nie towarzyszy tytu prawny) (A) przesanki roszczenia odszkodowawczego posiadanie nadal istnieje 41

 posiadacz nie moe swego roszczenia kierowa przeciwko uprawnionemu do faktycznego wadania nad rzecz (np. wacicielowi) c. prawo chroni nie tylko poszczeglne dobra i interesy danej osoby, ale take ca jej sytuacj gospodarcz jako tak i. np. kto doznaje uszczerbku na zdrowiu przenosi si to na jego dziaalno zarobkow ii. w przypadku szkody czysto gospodarczej pure economic loss dziaanie, ktre polega jedynie na ingerencji w interesy gospodarcze danej osoby, bez naruszania konkretnych dbr majtkowych ani niemajtkowych (A) pojawia si problem w ustaleniu odpowiedzialnoci przede wszystkim w systemach prawa w ktrych nie ma generalnej klauzuli odpowiedzialnoci, np. (a) common law (b) Niemcy w Polsce, Francji nie ma takiego problemu d. uszczerbek w dobrach i interesach prawem chronionych nie musi by uznany za szkod i. trzeba sprawdzi czy zdarzenie byo zgodne z prawem czy niezgodne z prawem sam fakt wyrzdzenia szkody nie przesdza o bezprawnoci dziaania/zaniechania, np. (A) uczciwa konkurencja (B) obrona konieczna (C) stan wyszej koniecznoci ii. jednak pewne dobra (np. wasno, dobra osobiste) s chronione prawami podmiotowymi bezwzgldnymi (A) istnieje domniemanie faktyczne niezgodnoci z prawem dziaania naruszajcego takie dobra lub zagraajcego takim dobrom (B) w przypadku dbr osobistych jest to take domniemanie prawne art. 24 1 Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagroone cudzym dziaaniem, moe da zaniechania tego dziaania, chyba e nie jest ono bezprawne. . 4) Uszczerbek w dobrach i interesach prawem chronionych, ktry nastpuje wbrew woli poszkodowanego a. przy ocenie dobrowolnoci wydatkw trzeba bra pod uwag caoksztat okolicznoci i. np. kto si leczy bo dozna wypadku (paci za lekarza, kupuje leki) s to wydatki wymuszone przez sytuacj wynik z wypadku ii. np. kto prowadzi negocjacje i dobrowolnie ponosi wydatki z tym zwizane - staj si one szkod jeli 2. strona nie miaa zamiaru pozytywnie zakoczy negocjacji - culpa in contrahendo b. zgoda poszkodowanego - uchyla nie sam szkod ale bezprawno i. zatem wycza odpowiedzialno gdy jest oparta na zasadzie winy

42

2. USTALENIE WYSOKOCI SZKODY 1) szkoda majtkowa a. podlega naprawieniu ju po spenieniu przesanek odpowiedzialnoci b. 2 sposoby ustalenia wysokoci szkody majtkowej i. teoria jednostkowego dobra (A) bierzemy pod uwag tylko to dobro lub interes, ktry dozna uszczerbku i ustalamy na ile warto tego dobra lub interesu ulega zmniejszeniu (B) np. wypadek drogowy szkoda =uszkodzenie poszczeglnych czci auta koncentrujemy si na aucie (C) np. szkoda polega na rozbiciu filianki wysoko szkody 10 z ii. metoda rnicy - jest powszechnie przyjmowana w doktrynie i orzecznictwie (A) porwnujemy stan majtku poszkodowanego, ktry powsta po wyrzdzeniu szkody z hipotetycznie ustalonym stanem majtku poszkodowanego, ktry istniaby gdyby mu szkody nie wyrzdzono (B) metoda rnicy uwzgldnia damnum emergens i lucrum cessans (C) np. szkoda polega na rozbiciu filianki wysoko szkody wicej ni 10 z bo filianka bya czci serwisu c. gdy ustalamy wysoko szkody trzeba ustali warto szkody i. warto szkody mona ustali za pomoc 3 kryteriw (A) precium commune warto rynkowa cena dobra dla kadego (B) precium singulare cena dobra dla poszkodowanego warto jak przedstawia dane dobro w majtku poszkodowanego miara subiektywna (C) precium affectionis cena szczeglnego upodobania warto uczuciowa np. (a) samochd przejeda pieska (b) utrata pamitkowych zdj (c) uwzgldniajc precium affectionis bierzemy pod uwag nie szkod majtkow tylko krzywd, szkoda niemajtkowa podlega naprawieniu jeli s spenione przesanki odpowiedzialnoci i ustawa tak stanowi, wic w tym przypadku j odrzucamy 43

ii. zasada penego odszkodowania przemawia za precium singulare (A) odszkodowanie ma naprawi ca szkod poniesion przez poszkodowanego (B) kazus paszcz oddano do pralni i tam zosta zniszczony osoba A kupia go 2 lata temu za 400 z teraz cena rynkowa wynosi 50 z(precium commune) osoba A miaa zamiar chodzi w nim jeszcze 2 lata amortyzacja za 2 lata 200 z 400 z 200 z = 200 z cena w majtku poszkodowanego precium singulare iii. jednak nie mona cakowicie odrzuca precium commune (A) jest to pewien punkt odniesienia, ktry ogranicza subiektywizm (B) czasem przepisy przewiduj odpowiedzialno za np. zwyk warto przesyki cena rynkowa (C) czasem jest ona wysza od precium singulare, np. uszkodzono samochd w wypadku a waciciel posiada warsztat samochodowy

naprawa wyniesie go mniej ni cena rynkowa

szkoda jest nisza tylko dla poszkodowanego przyjto, e poszkodowanemu naley si co najmniej warto ceny rynkowej iv. chwila ustalenia wartoci szkody (A) Jeeli naprawienie szkody ma nastpi w pienidzu, (B) wysoko odszkodowania powinna by ustalona wg cen z daty ustalenia odszkodowania, (czyli wyrokowania przez sd) (C) chyba e szczeglne okolicznoci wymagaj przyjcia za podstaw cen istniejcych w innej chwili dowodzi to osoba, ktra wywodzi z tego skutki prawne np. jeeli komu zepsuto aparat a ten od razu kupi nowy sd moe wzi pod uwag ceny z dnia kupna nowego aparatu (D)przepis ten zastpuje waloryzacj wiadczenia odszkodowawczego, ktre nie podlega waloryzacji, gdy nie jest zobowizaniem pieninym sensu stricto 2) szkoda niemajtkowa a. podlega naprawieniu jeli s spenione przesanki odpowiedzialnoci i ustawa tak stanowi (445, 448) b. pojawia si tu szczeglna trudno ustalenia wysokoci szkody c. sd musi rozpatrzy indywidualny przypadek poszkodowanego, musi bra pod uwag widoki na przyszo d. stosuje si zasady oglne i szczeglne przepisy, ktre precyzuj zasady oglne (np. art. 444, 445,446 KC)

3. SPOSB NAPRAWIENIA SZKODY 44

1) naprawienie szkody powinno nastpi, wg wyboru poszkodowanego, a. bd przez przywrcenie stanu poprzedniego (restitutio in integrum) i. dominuje w okresach kryzysu gospodarczego b. bd przez zapat odpowiedniej sumy pieninej (odszkodowanie pienine) i. jest szybsze i atwiejsze wic z reguy dominuje ten sposb naprawienia szkody 2) wyjtek: a. roszczenie poszkodowanego ogranicza si do wiadczenia pieninego i. gdyby przywrcenie stanu poprzedniego byo niemoliwe (np. uszkodzenie ciaa) ii. albo gdyby pocigao za sob dla zobowizanego nadmierne trudnoci lub koszty

ZWIZEK PRZYCZYNOWY
1. 2 FUNKCJE ZWIZKU PRZYCZYNOWEGO 1) przesanka OC 2) ogranicza OC tylko do odpowiedzialnoci za te szkody, ktre pozostaj w adekwatnym zwizku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzcym a. art. 361 Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzialno tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika

2. DEFINICJA ZWIZKU PRZYCZYNOWEGO 1) zwizek przyczynowy obiektywna zaleno midzy okrelonym stanem rzeczy (przyczyn) a zdarzeniem rozpatrywanym jako skutek (powstaniem szkody) 2) obiektywna zaleno polega na tym, e a. w razie zaistnienia okrelonego stanu rzeczy zwiksza (przyczyny) si prawdopodobiestwo powstania szkody b. w razie eliminacji zdarzenia rozpatrywanego jako przyczyna istnieje obiektywna moliwo uniknicia szkody 3) zaleno ta ma charakter obiektywny = oceniamy j na podstawie stanu wiedzy i dowiadczenia dostpnych oglnie 4) ta obiektywna zaleno moe polega na a. powizaniu fizycznym i. np. rzut kamieniem w szyb wypicie szyby 45

b. powizaniu, ktre uwzgldnia przeycia psychiczne osb uczestniczcych w zdarzeniu c. powizaniu polegajcym na stworzeniu warunkw do powstania szkody i. np. ze owietlenie klatki schodowej d. zaniechaniu i. np. drnik nie zamkn przejazdu kolejowego e. powizaniu o charakterze normatywnym i. np. radca prawny w terminie nie wnis apelacji

3. USTALANIE ZWIZKU PRZYCZYNOWEGO 1) test sine qua non zadajemy pytanie czy w konkretnej sytuacji nie wystpienie okrelonego stanu rzeczy (przyczyny) wyczyoby powstanie szkody a. odpowiedz pozytywna szkoda nie powstaaby gdyby nie wystpia przyczyna zwizek przyczynowy zachodzi, np. i. brak rzutu kamieniem w szyb szyba nie wybita ii. klatka schodowa naleycie owietlona prawdopodobiestwo upadku ze schodw znacznie ograniczone 2) teoria rwnowartoci warunkw twrca J. S. Mill - przyczyn danego skutku jest kady czynnik bez ktrego ten skutek by si nie pojawi (conditio sine qua non) a. TRW wyznacza najszersze granice zwizku przyczynowego b. TRW jest przyjmowana w prawie karnym i. szerokie ujcie zwizku przyczynowego w prawie karnym moe funkcjonowa gdy odpowiedzialno karna jest zawsze zalena jeszcze od winy sprawcy c. w prawie cywilnym poza odpowiedzialnoci na zasadzie winy istnieje odpowiedzialno na zasadzie ryzyka i susznoci i. gdybymy pozostali na TRW zakres OC byby zbyt szeroki, np. (A) osoba A w lesie zapalia papierosa i rzucia ponc zapak na cik (B) od ciki zapaliy si drzewa (C) silny wiatr przenis ogie na wie (D) spony zabudowania a w nich czowiek (E) w PK osoba A nie odpowiada za mier czowieka bo nie ma po jej stronie winy (F) przy OC na zasadzie ryzyka osoba A odpowiadaby za mier tej osoby 3) teoria adekwatnego zwizku przyczynowego koncepcja normalnoci nastpstw (XIX/XX w.) - twrca von Kries a. ogranicza zwizek przyczynowy tylko do powiza majcych charakter normalny, typowy b. jak ustali kryterium normalnoci? i. ujcie subiektywne normalnoci - normalne s te nastpstwa, ktre mg przewidzie sprawca podejmujc swe zachowanie 46

(A) naley odrzuci t koncepcj bo miesza przesank zwizku przyczynowego z przesank winy jest sprzeczna z zaoeniem, e zwizek przyczynowy ma by zwizkiem obiektywnym ii. ujcie zobiektyzowane normalnoci - normalne s te nastpstwa, ktre mg przewidzie obiektywny obserwator zdarzenia (A) naley odrzuci t koncepcj bo jest sprzeczna z zaoeniem, e zwizek przyczynowy ma by zwizkiem obiektywnym iii. ujcie obiektywne normalnoci (A) normalne s te nastpstwa, ktrych prawdopodobiestwo wystpienia zwiksza si kadorazowo przez wystpienie przyczyny danego rodzaju (B) ocena tego nastpuje na podstawie stanu wiedzy i dowiadczenia dostpnych oglnie (nie tylko sprawcy czy jakiemu obserwatorowi) dostpnych przed zdarzeniem - wg prognozy ex ante c. kazusy i. (A) robotnicy przerzucali skrzynie na statku (B) jedna ze skrzy miaa napis nie rzuca przedmioty szklane (C) robotnik rzuci skrzyni i nastpia eksplozja, bo w tej skrzyni bya bomba (D) wane jest sformuowanie pytania kauzalnego czy normalnym, nastpstwem rzucenia skrzyni z napisem nie rzuca przedmioty szklane jest eksplozja? nie czy byo do ustalenia na podstawie stanu wiedzy i dowiadczenia dostpnych oglnie, e w paczce jest bomba a nie szko? tak prawidowo zadane pytanie kauzalne: czy normalnym nastpstwem rzucenia skrzyni z napisem nie rzuca przedmioty szklane, w ktrej jest bomba jest eksplozja? (a) tak zachodzi zwizek przyczynowy (b) ale sprawcy nie moemy postawi zarzutu winy

ii. (A) lekko chory dosta recept (B) lek zrobiono (C) pacjent ciko zachorowa, bo lek le zrobiono (D)czy zachodzi normalne nastpstwo midzy spoyciem lekarstwa a chorob? tak, to byo obiektywnie poznawalne gdyby przeprowadzi analiz chemiczn poszkodowany przyczyni si do swojej choroby, ale nie moemy postawi mu zarzutu winy, bo nie mia powinnoci sprawdza leku 47

iii. (A) osoba wybiera si w podr i zamawia garnitur u krawca (B) krawiec nie wydaje garnituru klientowi w terminie (C) klient leci pniejszym samolotem i ginie w katastrofie lotniczej (D)midzy niedopenieniem obowizku krawca a mierci klienta jest zwizek sine qua non, ale katastrofa lotnicza nie jest normalnym nastpstwem opnienia wydania garnituru nie ma zwizku przyczynowego fakt katastrofy nie by obiektywnie poznawalny iv. (A) dorokarz wiezie klienta na dworzec PKP (B) jedzie na skrty i wywraca dorok (C) pasaer doznaje uszczerbku (D)jazda na skrty zwiksza prawdopodobiestwo powstania szkody jest zwizek przyczynowy (E) midzy jazd na skrty a szkod nie byoby zwizku przyczynowego gdyby przyczyn szkody by piorun uderzajcy w dorok 4) zwizek przyczynowy na og nie jest bezporedni tzn. midzy zdarzeniem szkodzcym a szkod na og jest powizanie wielo ogniwowe (najczciej 2 ogniwowe) a. np. ruch mechanicznego rodka komunikacji wypadek z wypadku wynika szkoda b. aby powiedzie, e zachodzi zwizek przyczynowy midzy zdarzeniem szkodzcym a szkod musimy ustali, e pomidzy poszczeglnym ogniwami zachodzi adekwatny zwizek przyczynowy, np. i. ruch mechanicznego rodka komunikacji wypadek z wypadku wynika szkoda w postaci zamanej nogi osoby A osoba A trafia do szpitala w szpitalu amie si kula osoba A amie rk pobyt w szpitalu nie zwiksza kadorazowo prawdopodobiestwa, e kula si zamie zamanie si kuli przerywa zwizek przyczynowy midzy wypadkiem a zamaniem rki

48

4. PRZYCZYNOWO MOE UKADA SI W RZNY SPOSB 1) kade zdarzenie (wic te kada szkoda) z natury rzeczy ma wiele rnych przyczyn, ale w prawie nas interesuj te przyczyny, z ktrymi ustawa czy skutki prawne (prawnie relewantne) 2) wspsprawstwo szkody ma miejsce jeli szkoda ma klika przyczyn prawnie relewantnych a. wspsprawcy odpowiadaj za szkod solidarnie 3) przyczynowo kumulatywna gdy powizanie przyczynowe jest powizaniem kumulatywnym a. dopiero zbieg kilku zdarze rozpatrywanych jako przyczyna wywoa szkod b. kade z tych zdarze wystpujce samodzielnie szkody nie wywoa c. np. zatrucie wody w stawie na skutek zanieczyszczania przez kilka przedsibiorstw i. gdyby tylko 1 przedsibiorstwo zanieczyszczao do zatrucia wody by nie doszo 4) przyczynowo alternatywna a. dane zdarzenie szkodzce zostao wywoane przez jedno lub drugie zdarzenie b. kazus i. na polowaniu strzela 2 myliwych ii. kula trafia 3 iii. nie wiadomo ktry z nich go postrzeli (nie ma moliwoci wykazania tego) iv. w prawie polskim nie ma przepisu, ktry pozwala przypisa odpowiedzialno obydwu v. prawo niemieckie przewiduje w takiej sytuacji odpowiedzialno solidarn 5) przyczynowo hipotetyczna a. zakada, e przy ustalaniu zwizku przyczynowego naley bra pod uwag okolicznoci, ktre co prawda praktycznie nie zadziaay, ale gdyby zadziaay doprowadziyby do tej samej szkody (przyczyny rezerwowe) i. Pajor - taki pogld jest nie do przyjcia nie mona rozwaa co by byo gdyby b. kazus i. osoba A rzuca kamieniem w okno ii. potem ma miejsce eksplozja, ktra wybija wszystkie szyby iii. zatem szyba byaby wybita niezalenie od tego czy osoba A rzuci kamieniem czy nie iv. irracjonalne byoby zwolnienie od OC osob A 49

c. w pewnych sytuacjach zdarzenia pniejsze (causa superveniens) powinny by brane pod uwag przy ustalaniu wysokoci szkody (ale tylko wysokoci a nie samej odpowiedzialnoci) (A) kazus osoba A podkopuje dom ssiada, ktry zawala si ale dom by w kiepskim stanie technicznym i tak by si zawali (dlatego pniej wadze miejskie podjy decyzj o zburzeniu) osoba A nadal ponosi OC ale zmniejszon do tego co waciciel utraci od momentu zawalenia domu do podjcia decyzji o zburzeniu ograniczenie OC

5. DOWD 1) z art. 415 KC w powizaniu z art. 6 KC wynika e ciar dowodu co do wszystkich przesanek OC spoczywa poszkodowanym 2) czasami dowd zwizku przyczynowego jest bardzo trudny, w szczeglnoci a. jeli chodzi o uszkodzenie ciaa, rozstrj zdrowia b. na skutek upywu czasu i. kazus (A) osoba A zasaba na ulicy (B) pogotowie ratunkowe spnia si (C) osoba A umiera (D)czy zachodzi zwizek przyczynowy? jest to nie do ustalenia sprawca moe si powoywa na to e osoba A i tak by zmara, ale moe by ya? 3) w orzecznictwie (zwaszcza w sprawach lekkich) uznaje si, e a. zwizek przyczynowy nie musi by udowodniony w 100 % b. dopuszczalna jest wtpliwo dowodowa - wystarczy wykaza wysokie prawdopodobiestwo e midzy jakimi zdarzeniami zachodzi zwizek przyczynowy 4) w sytuacji gdy prawdopodobiestwo zwizku jest mniejsze lub wiksze dopuszczalny jest dowd prima facie (na pierwszy rzut oka) dowd wstpny a. poszkodowany uprawdopodobnia istnienie zwizku przyczynowego b. ciar udowodnienia, e zwizek przyczynowy nie zachodzi zostaje przerzucony na pozwanego

50

USTALENIE ODSZKODOWANIA 1. ZASADA PENEGO ODSZKODOWANIA - przyjta w wikszoci systemw prawnych 1) wysoko odszkodowania zaley od wysokoci szkody (i tylko od tego) a. z 1 strony - odszkodowanie ma naprawi ca szkod poniesion przez poszkodowanego b. z 2 strony odszkodowanie nie moe by wysze ni szkoda jak ponis poszkodowany (bo byoby to bezpodstawne wzbogacenie) c. zatem sd nie ma swobody ustalania wysokoci odszkodowania w zalenoci od okolicznoci i. w Polsce nie ma odszkodowa karnych ii. jedynie w przypadku odpowiedzialnoci na zasadach susznoci sd nie jest zwizany zasad penego odszkodowania (A) sd po wziciu pod uwag wszystkich okolicznoci sprawy i po dokonaniu oceny okolicznoci sprawy z punktu widzenia ZWS moe zdecydowa, e dana osoba bdzie odpowiada za szkod na zasadach susznoci 2) w KZ istniaa pewna niespjno a. z 1 strony formuowa zasad penego odszkodowania, ale z 2. strony przyznawa sdowi prawo do miarkowania odszkodowania ze wzgldu na okolicznoci 3) art. 361 2 KC - statuuje zasad penego odszkodowania 51

a. 1. Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzialno tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika. b. 2. W powyszych granicach, i. w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, ii. naprawienie szkody obejmuje (A) straty, ktre poszkodowany ponis (damnum emergens) (B) oraz korzyci, ktre mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono (lucrum cessans) 4) w przypadku szkody niemajtkowej i majtkowej na osobie zasada penego odszkodowania dziaa ale ma szczeglny wymiar poniewa takiej szkody nie da si do koca wyrazi w pienidzu 5) ustalajc wysoko szkody naley mie na uwadze a. kryteria subiektywne (metoda rnicy, precium singulare) b. ale nie naley zapomina o kryteriach obiektywnych i. stanowi pewien punkt odniesienia, ktry ogranicza subiektywizm ii. wyznaczaj minimum szkody (precium commune) iii. SN: przy ustalaniu wysokoci szkody naley bra pod uwag obnienie wartoci sprzedanej (np. jeli samochd ulega wypadkowi) nawet jeeli poszkodowany nie ma zamiaru go sprzedawa (bo jego zamiar moe si zmieni) 6) pojawiaj si pewne trudnoci przy ustalaniu wysokoci lucrum cessans a. musimy zbada i. czy utrata korzyci jest normalnym nastpstwem zdarzenia szkodzcego ii. czy poszkodowany rzeczywicie uzyskaby te korzyci - stopie prawdopodobiestwa uzyskania tych korzyci musi by wysoki (A) oceniamy to na podstawie wiedzy i dowiadczenia wg prognozy ex post - trzeba wzi pod uwag okolicznoci, ktre nastpiy po zdarzeniu szkodzcym i konkretn sytuacj poszkodowanego (B) kazusy (a) spdzielnie nie wykonay na czas budynku gospodarczego (b) poszkodowany domaga si utraconych korzyci z hodowli, ktr mg prowadzi (c) poszkodowany wczeniej podj hodowl tucznikw w innym budynku i nie powioda mu si (d) SN nie przyzna odszkodowania uzna, e skoro tam mia problemy z hodowl to tu by z niej zrezygnowa jeli poszkodowany powouje si na utrat samych szans na uzyskanie korzyci to nie jest to wystarczajce aby przyzna odszkodowanie (a) np. osoba A w przeddzie gonitwy o wielka nagrod zrania konia stopie prawdopodobiestwa uzyskania korzyci jest zbyt niski

52

b. pojawia si problem oceny czy utrata moliwoci korzystania z okrelonej rzeczy (np. uszkodzonego samochodu) to utrata korzyci? i. Szpunar (A) poszkodowany ma roszczenie o naprawienie szkody jeli samochd suy do dziaalnoci gospodarczej poszkodowany ponosi szkod majtkow (B) jeli pojazd suy do niedzielnych jazd (tylko dla przyjemnoci) poszkodowany ponosi szkod niemajtkow, ktra podlega naprawieniu jeeli s spenione przesani OC i ustawa tak stanowi ii. Wsowicz brak pojazdu to pogorszenie sytuacji yciowej poszkodowany ponosi szkod majtkow, ale trudno jest obliczy wysoko tej szkody iii. Dybowski - poszkodowany ponosi szkod majtkow ktr mona obliczy wysoko tej szkody to koszt wynajci auta na czas awarii 7) pojawia si problem oceny czy utrata przyjemnoci wypoczynku zmarnowany urlop to szkoda majtkowa czy niemajtkowa, np. oszustwa biur podry gdy na miejscu wszystko wyglda inaczej ni byo to zapowiadane a. Szpunar i. jest to szkoda niemajtkowa i co do zasady nie podlega naprawieniu ii. w ramach OK. klient ma roszczenie o obnienie ceny wycieczki b. Dybowski - utrata moliwoci skorzystania z przyjemnoci jest szkod majtkow c. ETS - sprawa Leitner (2003 r.) (A) rodzina pojechaa na wycieczk i si zatrua (B) cay pobyt przeleaa (C) po powrocie dochodzia od biura podry odszkodowania w zwizku z chorob (koszty lekw itp.) a nastpnie zadouczynienia za krzywd (zmarnowany urlop) ii. sd austriacki - prawo austriackie nie pozwala na zasdzenie zadouczynienia pieninego za zmarnowany urlop iii. ETS - z dyrektywy wynika, e biuro podry ma pokry ca szkod(w tym niemajtkow bdc wynikiem zmarnowania urlopu 2. WYJTKI OD ZASADY PENEGO ODSZKODOWANIA 1) PRZYCZYNIENIE SI POSZKODOWANEGO a. art. 362 KC i. Jeeli poszkodowany przyczyni si do powstania lub zwikszenia szkody, ii. obowizek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okolicznoci, iii. a zwaszcza do stopnia winy obu stron. b. sd moe zmniejszy wysoko odszkodowania jeli stwierdzi, e poszkodowany przyczyni si do powstania lub zwikszenia szkody c. teorie i. Longchamps de Berier causa concurrens (A) aby powiedzie, e poszkodowany przyczynia si 53

 wystarczy causa concurrens wspprzyczynienie si do powstania szkody - ustalenie zwizku przyczynowego midzy zachowaniem si poszkodowanego a szkod (B) prowadzi to do rozszerzenia krgu sytuacji, w ktrych zmniejsza si odszkodowanie niebezpieczne rozwizanie dla poszkodowanego (C) prof. Dybowski - aby powiedzie, e poszkodowany przyczynia si konieczne jest ustalenie normalnego zwizku przyczynowego midzy zachowaniem si poszkodowanego a szkod ii. prof. Czachrski (A) aby powiedzie e poszkodowany przyczynia si konieczne jest: ustalenie normalnego zwizku przyczynowego midzy zachowaniem poszkodowanego a szkod i moliwo postawienia poszkodowanemu zarzutu obiektywnie nieprawidowego zachowania (odbiegajcego od regu powszechnie przyjtych) (B) np. przyczynia si do szkody osoba chora psychicznie, ktra zdoa si wyswobodzi z niedbale zaoonych wizw i wyskoczy przez okno dziecko, ktre nieostronie wybiego za pik na ulic iii. prof. Ochanowicz, prof. Petrykowska (A) aby powiedzie e poszkodowany przyczynia si konieczne jest ustalenie normalnego zwizku przyczynowego midzy zachowaniem poszkodowanego a szkod i moliwo postawienia poszkodowanemu zarzutu winy (a) przesanki postawienia zarzutu winy: obiektywna nieprawidowo zachowania poczytalno (B) czyli chory psychicznie, dziecko nie mog si przyczyni iv. prof. Szpunar (A) nie da si w jednolity sposb dla wszystkich przypadkw odpowiedzialnoci okreli przesanek przyczynienia si poszkodowanego (B) przyczynienie si poszkodowanego zaley od podstawy odpowiedzialnoci sprawcy jeeli odpowiedzialno oparta jest na zasadzie winy - aby powiedzie e poszkodowany przyczynia si konieczne jest (a) ustalenie normalnego zwizku przyczynowego midzy zachowaniem poszkodowanego a szkod (b) i moliwo postawienia poszkodowanemu zarzutu winy jeeli odpowiedzialno oparta jest na zasadzie ryzyka lub susznoci - aby powiedzie e poszkodowany przyczynia si konieczne jest: (a) ustalenie normalnego zwizku przyczynowego midzy zachowaniem poszkodowanego a szkod

54

(b) i moliwo postawienia poszkodowanemu zarzutu obiektywnie nieprawidowego zachowania (odbiegajcego od regu powszechnie przyjtych) (C) naley jednakowo tarktowa pozwanego i poszkodowanego - na przyczynienie trzeba patrze z punktu widzenia pozwanego i cicej na nim odpowiedzialnoci (D)doktryna podziela teori Szpunara d. wnioski Pajora i. na gruncie art. 362 nie kade wspsprawcze zachowanie poszkodowanego moe by uznane za przyczynienie si (A) za przyczynienie si moe by uznane tylko takie wspsprawcze zachowanie poszkodowanego, ktre uzasadniaoby ograniczenie odpowiedzialnoci pozwanego ii. naley odrzuci postulat Szpunara o jednakowym traktowaniu pozwanego i poszkodowanego (A) nie mona mwi o podziale odpowiedzialnoci miedzy poszkodowanym a pozwanym poszkodowany nie odpowiada za szkod tylko j ponosi szkod to pozwany odpowiada za szkod iii. jeeli s okolicznoci zaostrzajce odpowiedzialno pozwanego to przemawiaj one za tym, aby agodniej traktowa poszkodowanego kazus (a) starsza pani przechodzia przez jezdni bardzo wolno i wpada pod tramwaj (b) SN uzna e przyczyniaa si do szkody gdy zdawaa sobie spraw z wasnej niedonoci i moga poprosi kogo, aby j przeprowadzi szybciej ryzyko nakadane na tramwajarza powinno obejmowa ludzkie bdy niesprawiedliwe orzeczenie iv. zatem aby powiedzie e poszkodowany przyczynia si konieczne jest (A) ustalenie normalnego zwizku przyczynowego midzy zachowaniem poszkodowanego a szkod (B) i moliwo postawienia poszkodowanemu zarzutu winy jednak spenienie tych przesanek nie zawsze bdzie prowadzi do ograniczenia odpowiedzialnoci pozwanego (a) jeli odpowiada on na zasadzie winy lub ryzyka to lekka wina po stronie poszkodowanego nie bdzie wystarczajca konieczna jest kwalifikowana posta winy e. przyczynienie si do zwikszenia szkody wysoko szkody zwiksza si wskutek wspsprawczego zachowania poszkodowanego, ktre pojawia si na etapie pniejszym i. kazus (A) szkoda na osobie (B) niezbdna jest operacja

55

(C) poszkodowany moe odmwi operacji ktra jest powana i ryzykowna nie przyczyniajc si przez to nie mona go zmusza do operacji (D)inaczej jest w przypadku nieryzykowanego zabiegu

2) IUS MODERANDI MIARKOWANIE ODSZKODOWANIA - 440 a. sd ktry orzeka o obowizku naprawienia szkody moe i. stosownie do okolicznoci ii. ograniczy zakres obowizku naprawienia szkody (czyli wysoko odszkodowania) iii. jeeli takiego ograniczenia wymagaj ZWS ze wzgldu na stan majtkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkod iv. ale (A) tylko w stosunkach midzy osobami fizycznymi (B) i tylko w przypadku odpowiedzialnoci deliktowej (wynika to z umiejscowienia przepisu) b. np. jeli poszkodowany nie ucierpia znacznie a pozwany nie jest w stanie zapaci c. art. 440 stanowi wyjtek od ZPO i nie powinien by interpretowany rozszerzajco d. ZWS nie dziaaj: i. gdy wina pozwanego jest powana ii. gdy pozwany jest ubezpieczony od OC e. czy jeli nie mona powoa si na art. 440 KC mona miarkowa odszkodowanie powoujc si na art. 5 KC? i. przewaao stanowisko e nie - skoro ustawodawca uregulowa odstpstwo w art. 440 KC to siganie do oglnej klauzuli naduycia prawa jest nieuzasadnione ii. ale np. orzeczenie SN z 1988 r. - midzy osobami prawnymi nie jest wyczona z gry moliwo zastosowania art. 5 (wtpliwe)

56

3) COMPENSATIO LUCRI CUM DAMNO ZALICZENIE KORZYCI NA POCZET ODSZKODOWANIA a. dotyczy to sytuacji gdy z tego samego zdarzenia wynika szkoda i korzy b. jeli zasdzone bdzie pene odszkodowanie nastpi skumulowanie korzyci c. czy zatem korzy powinna by zaliczona na poczet odszkodowania? i. brak jednolitej odpowiedzi naley ocenia indywidualny przypadek ii. nie ma przepisu, ktry to reguluje (A) ale mimo braku przepisu zaliczenie jest dopuszczalne wynika to z sposobu obliczania wysokoci szkody (metoda rnicy) rnica bdzie mniejsza (B) ale 2. strona moe broni si powoujc si na ZPO d. warunki zaliczenia i. tosamo zdarze - z tego samego zdarzenia wynika szkoda i korzy ii. korzy zaspokaja te same interesy poszkodowanego co odszkodowanie (ma suy naprawieniu szkody) iii. wiadczcemu korzy nie moe przysugiwa roszczenie zwrotne przeciw poszkodowanemu iv. jeli podstawa prawna uzyskania korzyci jest wyranie odrbna (wynika z innego stosunku) to przemawia to przeciwko zaliczaniu e. czy mona zaliczy? i. korzyci uzyskane od odpowiedzialnego za szkod, ale poszkodowany musi si na nie zgodzi (A) np. po wypadku przy pracy ZP zapewnia nowe mieszanie ii. korzyci, ktre uzyskuje poszkodowany od os. 3 na og nie mog by zaliczone, (A) nie po to osoba 3. przysparza poszkodowanemu aby odciy sprawc, np. rodzina skada si na leczenie iii. wiadczenia z tytuu ubezpieczenia osobowego (np. na ycie, od nastpstw nieszczliwych wypadkw) nie podlegaj zaliczeniu (A) to ubezpieczony podpisa wczeniej umow i paci skadki (B) ubezpieczyciel nie ma regresu wobec sprawcy szkody iv. wiadczenia z tytuu ubezpieczenia majtkowego podlegaj najczciej zaliczeniu (A) zakad ubezpiecze ma roszczenie zwrotne przeciwko sprawcy v. jeeli istnieje adekwatny zwizek przyczynowy midzy szkod a uzyskan korzyci to taka korzy podlega zaliczeniu 57

(A) ulega zniszczeniu dom poszkodowany uzyskuje korzyci ze sprzeday materiaw uzyskanych przy rozbirce naley to zaliczy poszkodowany uzyskuje korzy bo pod domem znalaz skarb nie naley tego zalicza

4) ograniczenia wynikajce z przepisw ustawy a. pojawia si inne kryterium szacowania szkody i. czasem przepisy przewiduj odpowiedzialno za np. zwyk warto przesyki cena rynkowa b. wskazanie maksymalnej kwoty odszkodowania - przepisy o odpowiedzialnoci hotelarza i. wysoko odszkodowania w stosunku do 1 gocia - nie moe przekracza wysokoci 100-krotnej nalenoci za dostarczone mu mieszkanie, liczonej za 1 dob ii. i wysoko odszkodowania za kad rzecz - nie moe przekracza 50krotnej wysokoci tej nalenoci c. proporcjonalno midzy stopniem winy a wysokoci odszkodowania przepisy o odpowiedzialnoci hotelarza i. Ograniczenia zakresu obowizku naprawienia szkody nie dotycz (A) rzeczy przyjtych na przechowanie przez utrzymujcego zarobkowo hotel lub podobny zakad (B) rzeczy nieprzyjtych na przechowanie z powodu jego odmowy mimo cicego na nim obowizku (C) sytuacji gdy szkoda wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa utrzymujcego zarobkowo hotel lub podobny zakad lub osoby u niego zatrudnionej d. ograniczenie odpowiedzialnoci tylko do damnum emergens i. przepisy o odpowiedzialnoci hotelarza (A) odszkodowanie obejmuje tylko damnum emergens (warto rzeczy) ii. szkoda poniesiona we wsplnym lub cudzym interesie (A) Kto w celu odwrcenia grocej 2. szkody albo w celu odwrcenia wsplnego niebezpieczestwa (B) przymusowo lub nawet dobrowolnie ponis szkod majtkow, (C) moe da naprawienia poniesionych strat w odpowiednim stosunku od osb, ktre z tego odniosy korzy

58

5) ograniczenia wynikajce z umowy stron odpowiedzialno kontraktowa a. strony mog w umowie odpowiedzialno dunika rozszerzy i. dunik moe przez umow przyj odpowiedzialno za naruszenie zobowizania z powodu oznaczonych okolicznoci, za ktre na mocy ustawy odpowiedzialnoci nie ponosi b. strony mog w umowie odpowiedzialno dunika ograniczy lub wyczy ryzyko zostaje przerzucone na wierzyciela i. jednak takie klauzule maj swoje granice moe si okaza, e: (A) klauzula taka wychodzi poza ZSU (B) klauzula taka jest klauzul nieuczciw gdy nazbyt ogranicza odpowiedzialno przedsibiorcy wzgldem konsumenta (C) art. 473 KC- niewane jest zastrzeenie, i dunik nie bdzie odpowiedzialny za szkod, ktr moe wyrzdzi wierzycielowi umylnie za szkod umyln dunik odpowiada zawsze

V WIELO WIERZYCIELI/DUNIKW
4. 1) wielo wierzycieli/dunikw moe istnie od momentu powstania zobowizania 2) a take zwikszenie liczby podmiotw moe nastpi pniej

5. ZASADA PODZIAU ZOBOWIZANIA art. 379 KC 1) art. 379 KC 1 a. Jeeli jest kilku dunikw albo kilku wierzycieli, b. a wiadczenie jest podzielne, c. dug i wierzytelno dziel si na tyle niezalenych od siebie czci ilu jest dunikw albo wierzycieli d. Czci te s rwne, jeeli z okolicznoci nie wynika nic innego 2) wyjtki a. okoliczno o charakterze naturalnym - aby nastpi podzia zobowizania wiadczenie musi by podzielne i. art. 379 2 KC - wiadczenie jest podzielne, jeeli moe by spenione czciowo bez istotnej zmiany przedmiotu wiadczenia lub wartoci wiadczenia (A) jeeli jest wiadczenie niepodzielne i wielo dunikw/wierzycieli stosuje si art. 380 383 KC

59

b. okoliczno o charakterze normatywnym jeli do zobowizania zostanie wprowadzona konstrukcja prawna solidarnoci wierzycieli/dunikw = zobowizanie solidarne i. istotniejsze w praktyce

6. ZOBOWIZANIA SOLIDARNE 1) w przypadku zobowiza solidarnych wielo wierzycieli/dunikw nie prowadzi do podziau zobowizania pozostaje 1 zobowizanie z udziaem kilku dunikw/wierzycieli solidarnych 2) rda solidarnoci a. KC: Zobowizanie jest solidarne, jeeli to wynika i. z ustawy ii. lub z czynnoci prawnej b. a contrario: jeli jest wielo dunikw/wierzycieli, ale ani z ustawy ani z treci czynnoci prawnej nie wynika wprowadzenie solidarnoci to zobowizanie nie jest solidarne c. KC francuski solidarnoci si nie domniemywa d. polski KC z czynnoci prawnej moe wynika solidarno w sposb dorozumiany 3) rodzaje solidarnoci a. bierna solidarno dunikw i. Kilku dunikw moe by zobowizanych w ten sposb, e (A) wierzyciel moe da caoci lub czci wiadczenia od wszystkich dunikw cznie od kilku z nich lub od kadego z osobna, (B) a zaspokojenie wierzyciela przez ktregokolwiek z dunikw zwalnia pozostaych- odnosi si to te do surogatw wykonania:

datio in solutum wiadczenie w miejsce wypenienia zaspokojenie przez potrcenie zaspokojenie przez zoenie do depozytu sdowego

60

 zaspokojenie przez odnowienie (ale odnowienie zwalnia wspdunikw w braku odmiennego zastrzeenia dokonanego przez wierzyciela) ii. a do zupenego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dunicy solidarni pozostaj zobowizani iii. solidarno bierna ma due znaczenie praktyczne bardzo poprawia sytuacj wierzyciela b. czynna solidarno wierzycieli i. Kilku wierzycieli moe by uprawnionych w ten sposb, e (A) dunik moe speni cae wiadczenie do rk 1 z wierzycieli (B) a przez zaspokojenie ktregokolwiek z wierzycieli dug wygasa wzgldem wszystkich ii. dunik moe speni wiadczenie, wg swego wyboru, do rk ktregokolwiek z wierzycieli solidarnych (A) wyjtek: w razie wytoczenia powdztwa przez 1 z wierzycieli dunik powinien speni wiadczenie do jego rk iii. solidarno czynna ma marginalne znaczenie praktyczne 4) konstrukcja solidarnoci a. zobowizania solidarnego nie naley traktowa jako jednolitego zobowizania z wieloci podmiotw po ktrej ze stron i. trzeba je traktowa konstrukcj zoon z tylu stosunkw obligacyjnych ilu jest wspwierzycieli/wspdunikw solidarnych

ii. ale jednoczenie te poszczeglne stosunki obligacyjne s powizane wspln wizi solidarnoci czy je w 1 ale lun cao b. za tym rozumowaniem przemawia: i. KC: Zobowizanie moe by solidarne, chociaby

(A) kady z dunikw by zobowizany w sposb odmienny albo (B) wsplny dunik by zobowizany w sposb odmienny wzgldem kadego z wierzycieli zrnicowanie treci zobowizania pomidzy poszczeglnymi wspdunikami/wspwierzycielami solidarnymi nie przeszkadza w istnieniu solidarnoci ii. zasady reprezentacji wspdunikw i wspwierzycieli 5) zakres wizi wsplnej dunikw solidarnych A. NIE MA REPREZENTACJI NA NIEKORZY i. KC Dziaania i zaniechania 1 z dunikw solidarnych nie mog szkodzi wspdunikom 61

ii. nie ma wizi wsplnej midzy wspdunikami solidarnymi w odniesieniu do zdarze, ktre mog szkodzi (A) chodzi o czynnoci faktyczne i prawne, ktre mogyby szkodzi iii. kazus 1 (A) 1 ze wspdunikw solidarnych popad w zwok (B) pozostali mogli nie popa w zwok, bo kady z dunikw moe by zobowizany w sposb odmienny (C) to e 1 ze wspdunikw popad w zwok nie pogarsza sytuacji wspdunikw, ktrzy jeszcze w zwok nie popadli iv. kazus 2 (A) 1 ze dunikw solidarnych uzna dug przerywa to bieg przedawnienia, ale tylko wobec niego (B) KC: przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia w stosunku do 1 z dunikw solidarnych nie ma skutku wzgldem wspdunikw (C) pozostali dunicy bd mogli powoa si na przedawnienie wzgldem siebie v. kazus 3 (A) wiadczenie polega na wydaniu rzeczy rzecz ulega utracie w okolicznociach za ktre odpowiada tylko 1 z dunikw niemoliwo wiadczenia wobec wszystkich wygasa roszczenie o spenienie wiadczenia wierzyciel moe da odszkodowania od tego, ktry odpowiada za niemoliwo (roszczenie o naprawienie penej szkody moe obejmowa te lucrum cessans) wierzyciel ma wobec pozostaych dunikw roszczenie tylko o warto wiadczenia B. USTAWODAWCA NIE UDZIELI JEDNOZNACZNEJ ODPOWIEDZI CZY JEST REPREZENTACJA NA KORZY i. wydaje si suszne rozumowanie, e jeli nie ma reprezentacji na niekorzy to nie ma te reprezentacji na korzy np. KC - Zwolnienie z dugu lub zrzeczenie si solidarnoci przez wierzyciela wzgldem 1 z dunikw solidarnych nie ma skutku wzgldem wspdunikw ii. wyjtki: (A) art. 374 KC - Zwoka wierzyciela wzgldem 1 z dunikw solidarnych ma skutek take wzgldem wspdunikw (B) art. 375 - Wyrok zapady na korzy 1 z dunikw solidarnych zwalnia wspdunikw, jeeli uwzgldnia zarzuty, ktre s im wszystkim wsplne dunik solidarny moe si broni (a) zarzutami ktre przysuguj mu osobicie wzgldem wierzyciela (b) a take zarzutami, ktre s wsplne wszystkim dunikom ze wzgldu na sposb powstania zobowizania np. zarzut niedochowania formy wymaganej pod rygorem niewanoci 62

lub tre zobowizania np. wierzyciel zwolni z dugu wszystkich wspdunikw solidarnych iii. czy na ugod zawart przez 1 ze wspdunikw solidarnych mog powoywa si pozostali? (A) rne stanowiska 1 tak ugoda dotyczy wszystkich 2. nie bo ugoda moe dotyczy rnych kwestii (a) czsto ustpstwa s zalene od okolicznoci (b) jeli nie ma reprezentacji na niekorzy to nie ma te reprezentacji na korzy

6) zakres wizi wsplnej wierzycieli solidarnych a. nie ma reprezentacji na niekorzy i. Dziaania i zaniechania 1 z wierzycieli solidarnych nie mog szkodzi wspwierzycielom ii. zatem zwolnienie dugu, rozoenie dugu na raty, przesunicie terminu patnoci itp. dotycz tylko tego wierzyciela ktry dokona tych czynnoci b. zasadniczo nie ma reprezentacji na korzy i. wyjtki (A) zwoka dunika, jak rwnie przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia wzgldem jednego z wierzycieli solidarnych ma skutek take wzgldem wspwierzycieli

63

7. ROZLICZENIA REGRESOWE (ZWROTNE) ich podstaw jest fakt spenienia wiadczenia lub uzyskania korzyci 1) rozliczenia regresowe su repartycji ciarw dugu a. repartycja ciarw dugu powinna nastpi gdy 1 z dunikw solidarnych speni wiadczenie i zwolni siebie oraz wspdunikw z dugu i. wwczas tre istniejcego midzy wspdunikami stosunku prawnego (stosunku wewntrznego) rozstrzyga o tym, czy i w jakich czciach moe on da zwrotu od wspdunikw zatem nie zawsze roszczenie regresowe musi powsta ii. jeeli z treci istniejcego midzy wspdunikami stosunku prawnego nie wynika nic innego - dunik, ktry wiadczenie speni, moe da zwrotu w czciach rwnych iii. jeli 1 / kliku wspdunikw okae si by niewypacalny - cz przypadajca na dunika niewypacalnego rozkada si midzy wspdunikw (w takich czciach w jakich dunicy partycypuj w dugu) b. stosunki midzy ukadem wewntrznym a zewntrznym s powizane i. KC: Zwolnienie z dugu lub zrzeczenie si solidarnoci przez wierzyciela wzgldem 1 z dunikw solidarnych nie ma skutku wzgldem wspdunikw ii. w stosunku wewntrznym jeli 1 z dunikw solidarnych zaspokoi wierzyciela to bdzie mia regres take do dunika zwolnionego z dugu 2) rozliczenia regresowe su repartycji korzyci wiadczenia a. repartycja korzyci wiadczenia powinna nastpi gdy 1 z wierzycieli solidarnych przyj wiadczenie i dug wzgldem pozostaych wygas i. wwczas tre istniejcego midzy wspwierzycielami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich czciach jest on odpowiedzialny wzgldem wspwierzycieli ii. jeeli z treci istniejcego midzy wspwierzycielami stosunku prawnego nie wynika nic innego - wierzyciel, ktry przyj wiadczenie, jest odpowiedzialny w czciach rwnych 64

8. WIELO DUNIKW / WIERZYCIELI I WIADCZENIE NIEPODZIELNE 1) WIELO DUNIKW a. dunicy zobowizani do wiadczenia niepodzielnego s odpowiedzialni za jego spenienie jak dunicy solidarni i. stosuje si przepisy o solidarnoci ale ci dunicy nie s solidarni b. ius dispositivum jeeli strony nie postanowiy inaczej dunicy zobowizani do wiadczenia podzielnego s odpowiedzialni za jego spenienie solidarnie, jeeli wzajemne wiadczenie wierzyciela jest niepodzielne c. dunik, ktry speni wiadczenie niepodzielne, moe da od pozostaych dunikw zwrotu wartoci wiadczenia wg tych samych zasad co dunik solidarny 2) wielo wierzycieli a. jeeli jest kilku wierzycieli uprawnionych do wiadczenia niepodzielnego, kady z nich moe da spenienia caego wiadczenia i. ale: w razie sprzeciwu chociaby 1 z wierzycieli, dunik obowizany jest (A) wiadczy wszystkim wierzycielom cznie (B) albo zoy przedmiot wiadczenia do depozytu sdowego b. jeeli 1 z wierzycieli uprawnionych do wiadczenia niepodzielnego przyj wiadczenie, jest on odpowiedzialny wzgldem pozostaych wierzycieli wg tych samych zasad co wierzyciel solidarny 3) zakres wizi wsplnej dunikw/wierzycieli a. zwolnienie dunika z dugu przez 1 z wierzycieli uprawnionych do wiadczenia niepodzielnego nie ma skutku wzgldem pozostaych wierzycieli b. zwoka dunika, jak rwnie przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia wzgldem 1 z wierzycieli uprawnionych do wiadczenia niepodzielnego ma skutek wzgldem pozostaych wierzycieli 9. SOLIDARNO NIEPRAWIDOWA (ZOBOWIZANIE IN SOLIDUM) 1) KC Zobowizanie jest solidarne, jeeli to wynika a. z ustawy b. lub z czynnoci prawnej 2) a contrario: jeli jest wielo dunikw/wierzycieli, ale ani z ustawy ani z treci czynnoci prawnej nie wynika wprowadzenie solidarnoci to nie ma solidarnoci 3) istniej jednak sytuacje gdy stosunki ksztatuj si tak jak gdyby solidarno bya decyduje o tym jaki element stanu faktycznego jest to solidarno nieprawidowa 4) np. a. jest stosunek umowny midzy przedsibiorc a kasjerem b. kasjer nie dopeni obowizkw i umoliwi kradzie c. przedsibiorca ma roszczenie o naprawienie szkody w penej wysokoci jednoczenie przeciw 65

i. zodziejowi (OD) ii. kasjerowi (OK) d. solidarno nie wynika z ustawy ani czynnoci prawnej wic jej nie ma e. ale przedsibiorca moe da naprawienia szkody tylko 1 raz i. jeli zodziej/kasjer zapaci to zwolni z dugu nie tylko siebie ale tez 2. sytuacja jak gdyby solidarno bya f. rne pogldy i. 1. jest to solidarno nieprawidowa mona na zasadach analogii stosowa przepisy o solidarnoci (zwaszcza o regresach) ii. 2. to podobiestwo jest faszywe (A) musz by brane pod uwag inne okolicznoci zwaszcza przy regresach odnosi si do zwaszcza do czci rwnych (a) jeli kasjer speni wiadczenie ma prawo da od zodzieja zwrotu caego wiadczenia (a nie poowy), bo zodziej dopuci si deliktu z winy umylnej (b) w przypadku zobowiza in solidum zakres roszczenia zwrotnego naley ustala biorc pod uwag charakter okolicznoci

RDA ZOBOWIZA
7. USTAWA - zobowizania ustawowe 1) z czynu niedozwolonego art. 415 2) z bezpodstawnego wzbogacenia si art. 405 414 3) z prowadzenia cudzej sprawy bez zlecenia negotium gestio art. 752 757

8. CZYNNO PRAWNA 1) jednostronna czynno prawna a. moe by rdem zobowizania w drodze wyjtku tylko wtedy gdy ustawa na to zezwala b. bo zobowizanie jest czynnoci dwustronn i jednostronne uksztatowanie stosunku zobowizaniowego narusza zasad autonomii woli 66

2) umowa obligacyjna a. rodzaje i. dwustronna ii. wielostronna b. podstaw jest konsensus uzgodnienie woli stron c. rozpatrujc tre zobowizania z umowy obligacyjnej naley bra pod uwag i. skutki wynikajce z treci umowy obligacyjnej ii. przepisy ustawy (A) iuris cogentis przepisy bezwzgldnie obowizujce maj skorygowa postanowienia stron jeli postanowienia stron bd sprzeczne z przepisami bezwzgldnie obowizujcymi to: (a) albo umowa w ogle nie bdzie skuteczna (b) albo przepisy bezwzgldnie obowizujce skoryguj pewne postanowienia (B) iuris dispositivi przepisy dyspozytywne maj zastosowanie jeli strony w umowie czego nie uzgodniy (C) semi-imperatywne chroni 1 ze stron - dopuszczaj inne rozwizania umowne, ale tylko wtedy gdy s one na korzy tej strony iii. ZWS iv. ustalone zwyczaje (A) art. 56 KC Czynno prawna wywouje nie tylko skutki w niej wyraone, lecz rwnie te, ktre wynikaj z ustawy ZWS i ustalonych zwyczajw

ZASADA SOBODY UMW OBLIGACYJNYCH

9. OGLNE 1) Art. 3531 a. Strony zawierajce umow mog uoy stosunek prawny wg swego uznania, b. byleby jego tre lub cel nie sprzeciwiay si i. waciwoci (naturze) stosunku, 67

ii. ustawie iii. ani ZWS 2) ZSU wynika z zasady autonomii woli 3) Strony maj swobod stanowienia prawa umowy lex contractus

10. ZSU OZNACZA: 1) swobod w poszczeglnych aspektach powoywania do ycia zobowizania a. swoboda zawarcia umowy i. czy zawrze umow ii. z kim zawrze umow b. swoboda formy - jak zawrze umow i. Art. 60 KC (A) Z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, (B) wola osoby dokonujcej czynnoci prawnej (C) moe by wyraona przez kade zachowanie si tej osoby, (D) ktre ujawnia jej wol w sposb dostateczny, (E) w tym rwnie przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (owiadczenie woli). 2) swobodne ksztatowanie treci stosunku zobowizaniowego 3) swobod zmiany zawartej umowy lub jej rozwizania za zgod obu stron

11. HISTORIA 1) KZ w art. 55 przewidywa ZSU 2) KC z 23 kwietnia 1964 r. nie wyraa wprost ZSU a. w wczesnym systemie polityczno gospodarczym wyraanie tej zasady mogoby by nie na miejscu b. wtpliwoci czy w gospodarce planowej stosunki midzy Jednostkami Gospodarki Uspoecznionej opieraj si na ZSU c. ale w doktrynie i orzecznictwie tamtych czasw nie byo wtpliwoci e ZSU nadal obowizuje 3) w 1990 r. pojawia si art. 3531 KC, ktry wprost wyraa ZSU (w zwizku ze zmian ustroju) a. koresponduje t z wyraon w art. 6 K97 i ustawach o dziaalnoci gospodarczej zasad wolnoci gospodarczej

68

12. ZAKRES ZSU 1) ZSU odnosi si tylko do umw obligacyjnych 2) ZSU nie odnosi si do a. umw prawa: i. rzeczowego np. numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych ii. rodzinnego iii. spadkowego b. jednostronnych czynnoci prawnych i. moe by rdem zobowizania w drodze wyjtku tylko wtedy gdy ustawa na to zezwala ii. bo zobowizanie jest czynnoci dwustronn i jednostronne uksztatowanie stosunku zobowizaniowego narusza zasad autonomii woli

13.GRANICE ZSU s one wyjtkami od zasady i podlegaj cisej interpretacji 1) wynikaj z art. 3531 a. Strony zawierajce umow mog uoy stosunek prawny wg swego uznania, b. byleby jego i. tre ii. lub cel - stan rzeczy, ktry ma nastpi w wyniku zawarcia i wykonania umowy c. nie sprzeciwiay si i. waciwoci (naturze) stosunku, ii. ustawie iii. ani ZWS 2) GRANICE ZSU WYNIKAJCE Z USTAWY a. tre lub cel umowy nie moe by sprzeczny z ustaw i. np. normami iuris cogentis bezwzgldnie obowizujcymi ii. np. normami semi-imperatywnymi chronicymi 1 ze stron dopuszczaj inne rozwizania umowne, ale tylko wtedy gdy s one na korzy tej strony iii. dotyczy to take (A) ustaw karnych (B) ustaw administracyjnych (C) konstytucji iv. ograniczenia ZSU mog (A) by wyranie wskazane w ustawie (B) wynika z wykadni okrelonych przepisw ustawy (ale interpretacja nie moe by rozszerzajca!!) (C) wynika z wykadni caoksztatu porzdku prawnego caoci uregulowania pewnego aspektu stosunkw obligacyjnych np. czynnoci prawne co do zasady maj charakter przysparzajcy (wic te obligacyjne)

69

 a przy czynnociach przysparzajcych istnieje zasada kauzalnoci ich wano zaley od istnienia i prawidowoci kauzy (przyczyny prawnej, podstawy prawnej przysporzenia) zasada kauzalnoci ogranicza ZSU b. umowa nie moe mie na celu obejcia prawa dziaania in fraudem legis

c. skutki sprzecznoci treci lub celu umowy z ustaw i. na og zastosowanie znajduje art. 58 KC (A) Czynno prawna sprzeczna z ustaw albo majca na celu obejcie ustawy jest niewana, (bezwzgldnie) (B) chyba e waciwy przepis przewiduje inny skutek, (C) w szczeglnoci ten, i na miejsce niewanych postanowie czynnoci prawnej wchodz odpowiednie przepisy ustawy (np. w przypadku sprzecznoci umowy z przepisami semi imperatywnymi) ii. prawo spek sd moe rozwiza spk niewano w drodze orzeczenia sdowego (jest konstytutywne) 3) GRANICE ZSU WYNIKAJCE Z ZWS a. art. 58 - czynno prawna sprzeczna z ZWS jest niewana b. ZWS s wyraeniem klauzuli generalnej, ktra dzi nieco odchodzi ju w przeszo sd zastpuje j innymi okreleniami i. reguy uczciwoci ii. zasady lojalnoci iii. dobre obyczaje iv. dobra wiara v. suszno kontraktowa tre umowy nie moe w racy sposb narusza interesw 1 ze stron (nieuczciwe klauzule umowne) 4) GRANICE ZSU WYNIKAJACE Z WACIWOCI (NATURY) ZOBOWIZANIA a. to ograniczenie ZSU pojawia si w 1990 r. i. KZ go nie przewidywa b. strony nie mog wprowadza do umowy rozwiza, ktre s sprzeczne z samymi podstawowymi zaoeniami tego zobowizania, np. i. sprzeczne z natur zobowizania (a przez to bezskuteczne) s postanowienia umowne zastrzegajce, e umowa ta bdzie rodzia skutki prawne w sferze praw i obowizkw osb 3. (chyba e ustawa w drodze wyjtku na to pozwala) (A) umowa obligacyjna jest skuteczna inter partes ii. sprzeczne z natur zobowizania (a przez to bezskuteczne) s postanowienia umowne na mocy ktrych tylko 1 ze stron moe w czasie trwania stosunku obligacyjnego podejmowa wszelkie decyzje dotyczce tego stosunku: jaka ma by jego tre, czy ma dalej trwa

70

(A) narusza to zasad konsensu wymagana jest zgodna wola obu stron (B) 1 ze stron moe by uprawniona do samodzielnego rozstrzygania pewnych kwestii, ale musi by to uzasadnione potrzebami gospodarczymi, spoecznymi stopie tego uprawnienia nie moe by zbyt szeroki (C) SN 22.05.1991 r. sprzeczne z natur zobowizania (stosunku umownego = dwustronnego) s postanowienia umowne, ktre przyznaj bankowi cakowit swobod ustalania stopy oprocentowania po zawarciu umowy z klientem bank musi okreli granice tej swobody i obiektywne kryteria zmian stopy oprocentowania iii. sprzeczne z natur zobowizania (a przez to bezskuteczne) s postanowienia umowne, przez ktre strony chc powoa do ycia zobowizanie, ktre nigdy nie wyganie i zrzekaj si moliwoci rozwizania, wypowiedzenia takiego zobowizania (A) zobowizanie to zawsze stosunek czasowy - nie ma stosunkw zobowizaniowych wieczystych (B) dodano art. 3651 KC Zobowizanie bezterminowe o charakterze cigym wygasa po wypowiedzeniu przez dunika lub wierzyciela z zachowaniem terminw umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminw niezwocznie po wypowiedzeniu 5) GRANICE ZSU WYNIKAJCE Z PRZEPISW SZCZEGLNYCH a. ograniczenie swobody czy zawrze umow w pewnych sytuacjach na mocy przepisw szczeglnych moe by naoony obowizek zawarcia umowy i. np. na podmioty majce charakter monopolistw, np. poczta, energia, przewozy, telekomunikacja ii. np. na posiadacza pojazdu mechanicznego obowizek zawarcia umowy ubezpieczenia od OC oraz na zakad ubezpiecze obowizek zawarcia z nim takiej umowy b. ograniczenie swobody z kim zawrze umow i. np. prawo bankowe umow zaliczon do czynnoci bankowych mona zawrze tylko z instytucj ktra ma cechy banku ii. np. umow ubezpieczenia mona zawrze tylko z zakadem ubezpiecze 6) OGRANICZENIA WYNIKAJCE Z OKOLICZNOCI FAKTYCZNYCH sposobu w jaki umowy s zawierane (zwaszcza w obrocie masowym) a. masowy obrt towarw i usug byby niemoliwy bez wzorcw umownych

71

WZORCE UMOWNE
1. WZORCE UMOWNE 1) postanowienia umowne przygotowane z gry przez 1 ze stron, ktre maj wej do treci umowy zawartej z 2. stron, np. a. wzory umw b. formularze c. oglne warunki umowy d. regulaminy 2) proponent (proferent) przygotowuje wzorzec umowny i jest gotowy zawiera umowy z kontrahentami, ale na tych wanie z gry ustalonych warunkach 3) kady podmiot prawa moe przygotowa wzorzec umowny, ale najczciej czyni to przedsibiorstwa, ktre wiadcz usugi dla masowej publicznoci, np. przedsibiorstwo przewozowe 4) umowy mona podzieli na a. umowy swobodnie negocjowane b. umowy adhezyjne gdy tre umowy jest jednostronnie i definitywnie ustalona przez 1 kontrahenta ktry narzuca j 2. stronie w taki sposb e nie ma miejsca na swobodne negocjacje 2. strona moe tylko zawrze umow na warunkach ustalonych we wzorcu albo jej nie zawiera i. w przypadku wzorcw umownych czasem jest pewna moliwo negocjowania, np. w przypadku biur podry ii. naley odrni pojcia (A) wzorzec umowny dokument pozwalajcy zaistnie adhezji (B) umowa adhezyjna sposb zawarcia umowy 5) istnieje zagroenie, e przedsibiorca we wzorcu tak sformuuje tre przyszej umowy, aby bya korzystna dla niego a niekorzystna dla 2. strony

72

2. USTAWOWE SPOSOBY OCHRONY KONTRAHENTW PROPONENTA 1) PRZESANKI ZWIZANIA WZORCEM - aby wzorzec umowny wchodzi do umowy musz by spenione 2 przesanki a. zasada dorczenia wzorca przed zawarciem umowy i. zasada: (A) ustalony przez 1 ze stron wzorzec umowy wie 2. stron, jeeli zosta jej dorczony przed zawarciem umowy (2. strona nie musi go przeczyta) ii. wyjtek: (A) ustalony przez 1 ze stron wzorzec umowy wie 2. stron gdy moga si z atwoci dowiedzie o jego treci jeeli posugiwanie si wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjte (B) np. stosunki bankowe, ubezpieczeniowe iii. powrt do zasady: (A) nie dotyczy to umw zawieranych z udziaem konsumentw, z wyjtkiem umw powszechnie zawieranych w drobnych, biecych sprawach ycia codziennego (np. kupno biletu kolejowego) (B) zatem przy zawarciu przez konsumenta umowy z bankiem dziaa zasada dorczenia (C) konsument - osoba fizyczna dokonujca czynnoci prawnej niezwizanej bezporednio z jej dziaalnoci gospodarcz lub zawodow konsumentem jest si tylko wtedy gdy si zawiera umow z przedsibiorc (osob prowadzc w sposb stay, zorganizowany przedsibiorstwo lub prowadzc dziaalno zawodow) iv. wzorce umowne w postaci elektronicznej (A) Jeeli 1 ze stron posuguje si wzorcem umowy w postaci elektronicznej, (B) powinna udostpni go 2. stronie przed zawarciem umowy w taki sposb, (C) aby moga ona wzorzec ten przechowywa i odtwarza w zwykym toku czynnoci b. jeeli w czasie trwania stosunku umownego o charakterze cigym proponent wydaje lub zmienia wzorzec umowny to wie on 2. stron jeeli i. nowy wzorzec jeeli zosta jej dorczony (A) zawsze wymagane jest dorczenie nowego wzorca nie ma wyjtkw ii. a strona nie wypowiedziaa umowy w najbliszym terminie wypowiedzenia (A) jeli tego nie zrobi nowy wzorzec zaczyna wiza po dorczeniu od chwili upywu najbliszego terminu wypowiedzenia 2) ZAKRES ZWIZANIA WZORCEM 73

a. jeeli wzorzec umowny jest sprzeczny z treci umowy to strony s zwizane umow i. ale nie ma sensu wnioskowanie z tego przepisu, e wzorzec jest czym innym ni umowa ii. wzorzec staje si czci umowy b. zasada transparentnoci - wzorzec umowy powinien by sformuowany jednoznacznie i w sposb zrozumiay a postanowienia niejednoznaczne tumaczy si na korzy konsumenta ale nie stosuje si tej zasady w postpowaniu w sprawach o uznanie
postanowie wzorca umowy za niedozwolone.

zasada in dubio contra proferentem w razie wtpliwoci na niekorzy proponenta ii. przepis ten mwi o konsumentach ale przyjmuje si e ochron t mona rozszerza na osoby prawne i inne podmioty ni konsumenci a rdem tej monoci jest art. 65 KC (A) Owiadczenie woli naley tak tumaczy, jak tego wymagaj ze wzgldu na okolicznoci, w ktrych zoone zostao, ZWS oraz ustalone zwyczaje. (B) W umowach naley raczej bada, jaki by zgodny zamiar stron i cel umowy, anieli opiera si na jej dosownym brzmieniu c. sprzeczno z wzorcem 2. strony - art. 3854 i. umowa midzy przedsibiorcami stosujcymi rne wzorce umowne nie obejmuje tych postanowie wzorcw, ktre s ze sob sprzeczne ii. umowa nie jest zawarta jeeli strona ze wzgldu na to niezwocznie zawiadomi e nie zamierza zawiera umowy

i.

3. OCHRONA KONSUMENTA - USTAWA O OCHRONIE NIEKTRYCH PRAW KONSUMENTW ORAZ ODPOWIEDZIALNOCI ZA SZKOD WYRZDZON PRZEZ PRODUKT NIEBEZPIECZNY Z 2 MARCA 2000 1) wdraa dyrektyw 93/13 o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich i bezporednio do KC wprowadza pewne przepisy majce na celu ochron konsumentw 2) podmiotowy zakres ochrony tylko konsumenci 3) przedmiotowy zakres ochrony a. ocenie podlegaj i. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie - na ktrych tre konsument nie mia rzeczywistego wpywu

74

(A) w szczeglnoci s to postanowienia umowy zawieranej z konsumentem przejte z wzorca umownego zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta b. ocenie nie podlegaj i. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem uzgodnione indywidualnie (negocjowane) (A) chyba, e byy to negocjacje pozorne gdy przedsibiorca nie pozwala na rzeczywisty wpyw konsumenta na tre postanowienia (B) ciar udowodnienia, e dane postanowienie umowy zawieranej z konsumentem zostao uzgodnione indywidualnie spoczywa na przedsibiorcy ii. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem okrelajce gwne wiadczenia stron - jeli zostay sformuowany w sposb jasny i jednoznaczny, bo nale one do sfery swobodnej decyzji konsumenta (A) np. postanowienia okrelajce cen, wynagrodzenie 4) przesanki ochrony a. niedozwolonymi postanowieniami (klauzulami) umownymi s i. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie, ii. ktre ksztatuj prawa i obowizki konsumenta w sposb sprzeczny z dobrymi obyczajami iii. raco naruszajc jego interesy b. kryteria ochrony i. dobre obyczaje (dawnej ZWS) ii. race naruszenie interesw konsumenta c. oceny zgodnoci postanowienia umowy zawieranej z konsumentem z dobrymi obyczajami dokonuje si wg stanu z chwili zawarcia umowy i bierze si pod uwag i. tre umowy ii. okolicznoci zawarcia umowy iii. umowy pozostajce w zwizku z umow obejmujc postanowienie bdce przedmiotem oceny 5) art. 3853 zawiera przykadowy katalog 23 klauzul niedozwolonych a. katalog ten stanowi wskazwk interpretacyjn i. w razie wtpliwoci poczytuje si e takie klauzule s niedozwolone ii. ale sd niekoniecznie musi uzna tak klauzul za niedozwolona musi bra pod uwag caoksztat okolicznoci b. katalog ten jest wzity z niemieckiej ustawy (ktra ju nie obowizuje) byy 2 listy i. czarna lista klauzule, ktre zawsze s nieuczciwe ii. szara lista klauzule, ktre s podejrzane (art. 3853 to szara lista) c. wrd klauzul z art. 3853 dominuj i. klauzul zwalniajce przedsibiorc od odpowiedzialnoci (A) np. klauzule ktre wyczaj lub istotnie ograniczaj odpowiedzialno wzgldem konsumenta za N/NWZ ii. dajce przedsibiorcy 1-stronne przywileje

75

(A) np. klauzule, ktre zezwalaj kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowizkw wynikajcych z umowy bez zgody konsumenta iii. np. klauzule ktre nakadaj na konsumenta, ktry nie wykona zobowizania lub odstpi od umowy, obowizek zapaty raco wygrowanej kary umownej lub odstpnego 6) skutek uznania klauzuli za nieuczciw a. bezskuteczno wzgldna klauzula nieuczciwa nie wie ale tylko konsumenta i. jeeli 1 stron jest przedsibiorca a 2. strona jest konsument (jego klauzula nieuczciwa nie wie) i niekonsument (jego klauzula nieuczciwa wie) b. jest to bezskuteczno i. ex lege z mocy samego prawa ii. ex tunc od chwili zawarcia umowy (A) orzeczenie sdu ma charakter deklaratoryjny c. strony s zwizane umow w pozostaym zakresie, a w miejsce postanowie nieuczciwych mog wej przepisy dyspozytywne d. jest to bezskuteczno inter partes jeli sd uzna, e dane postanowienie jest nieuczciwe to wywouje to skutek tylko miedz stronami i. przedsibiorca zawierajc umowy z innymi konsumentami moe znowu wprowadza do nich klauzule nieuczciwe ii. do KPC wprowadzono postpowanie szczeglne postpowanie w sprawie uznania postanowie wzorca umowy za niedozwolone (A) waciwy jest Sd Ochrony Konkurencji i Konsumenta sd okrgowy w Warszawie (B) sprawa ma charakter gospodarczy (C) powdztwo mgby wytoczy kady kto mgby zawrze umow (D) za tym powdztwem mog wystpi organizacja konsumenta (take zagraniczna z UE) powiatowy albo miejski rzecznik konsumencki Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw (E) jeli sd uzna powdztwo za uzasadnione wydaje zakaz korzystania z danej klauzuli umownej (wchodzi na czarna list) prawomocny wyrok podlega publikacji w Monitorze Sdowym i Gospodarczym odpis przesyany jest do Prezesa UOKiK, ktry zarzdza wpis klauzuli do klauzul zakazanych od chwili wpisu taka klauzula jest zakazana erga omnes

76

UMOWA A OSOBA 3.
ZASADA: umowa obligacyjna wie tylko strony jest skuteczna inter partes sprzeczne z natur zobowizania (a przez to bezskuteczne) s postanowienia umowne zastrzegajce, e umowa ta bdzie rodzia skutki prawne w sferze praw i obowizkw osb 3. (chyba e ustawa w drodze wyjtku na to pozwala)

1. UMOWA O WIADCZENIE NA RZECZ OSOBY 3. PACTUM IN FAVOREM TERTII 1) KC a. Jeeli w umowie zastrzeono, e dunik speni wiadczenie na rzecz osoby 3. b. osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy c. moe da bezporednio od dunika spenienia zastrzeonego wiadczenia 2) nie jest to odrbna umowa to pewien rodzaj zastrzeenia ktry moe by wprowadzony do pewnego rodzaju umw 3) umowa jest umow na rzecz osoby 3. jeeli a. w umowie zastrzeono e dunik speni wiadczenie na rzecz osoby 3. b. i osoba 3. ma roszczenie bezporednio do dunika o spenienie zastrzeonego wiadczenia 4) np. a. umow na rzecz osoby 3. nie jest umowa poyczki w ktrej dajcy poyczk zobowizuje si wpaci do banku na konto biorcego poyczk okrelona sum pienin bo bank nie ma roszczenia bezporednio przeciwko poyczkodawcy b. umowy na rzecz osoby 3. i. osoba A wysya paczk na poczcie adresat ma roszczenie do poczty ii. osoba A zawiera umow ubezpieczenia na ycie i mwi e pienidze ma dosta osoba 3. osoba 3 ma roszczenie o zapat sumy ubezpieczenia 5) kiedy powstaje roszczenie osoby 3.? a. zasada: z chwil zawarcia umowy i wprowadzenia zastrzeenia, e dunik speni wiadczenie na rzecz osoby 3. (nie musi si to pokrywa w czasie) b. wyjtek: strony mog odwlec w czasie powstanie roszczenia osoby 3. zastrzec termin , wprowadzi warunek c. zastrzeenie co do obowizku wiadczenia na rzecz osoby 3. nie moe by odwoane ani zmienione, jeeli osoba 3. owiadczya ktrejkolwiek ze stron, e chce z zastrzeenia skorzysta i. wczeniej nabycie przez ni roszczenia ma charakter tymczasowy zastrzeenie moe by odwoane lub zmienione za zgod wierzyciela i dunika 6) osoba 3. moe odrzuci moliwo przyjcia przysporzenia z umowy zastrzeenie upada - dunik spenia wiadczenie do rk wierzyciela 77

7) 3 stosunku prawne a. stosunek pokrycia midzy wierzycielem a dunikiem i. wynika z umowy ii. zawiera kauz zobowizania dunika wobec osoby 3. b. stosunek zapaty miedzy dunikiem a osob 3. c. stosunek waluty midzy wierzycielem a osob 3. i. wyjania dlaczego wierzyciel zastrzeg wiadczenie na rzecz osoby 3. ii. np. osoba 3. jest kupujcym kupia rzecz u wierzyciela zapacia cen (walut) wierzyciel ma dostarczy kupujcemu rzecz zawiera umow o przewz z dunikiem (A) stosunek waluty - umowa sprzeday (B) stosunek pokrycia umowa przewozu (C) stosunek zapaty przewonik ma dostarczy rzecz kupujcemu 8) dunik ma 2 wierzycieli: strona umowy (wierzyciel pierwotny) i osoba 3. a. nie s to wierzyciele solidarni i. obaj mog da spenienia wiadczenia, ale nie ma rwnolegoci roszcze ii. strona umowy moe da spenienia wiadczenia ale tylko na rzecz osoby 3. iii. osoba 3. moe zad spenienia wiadczenia tylko na swoj rzecz 9) zarzuty dunika a. dunik moe podnosi przeciw osobie 3. i. zarzuty osobiste wobec osoby 3. (np. narzut potrcenia) ii. zarzuty z umowy (ze stosunku pokrycia) np. wierzyciel nie speni wiadczenia wzajemnego b. dunik nie moe podnosi zarzutw ze stosunku waluty

78

2. UMOWA O WIADCZENIE PRZEZ OSOB 3. 1) dunik i wierzyciel umawiaj si, e osoba 3. speni wiadczenie na rzecz wierzyciela nie jest to z gry sprzeczne z natur zobowizania, ale nie moe nakada ciaru na osob 3. wywouje skutki tylko midzy dunikiem a wierzycielem 2) wersja sabsza a. dunik zobowizuje si wobec wierzyciela, e nakoni osob 3. aby zachowaa si w okrelony sposb wobec wierzyciela i. np. biuro podry zobowizuje si zarezerwowa hotel w danym pokoju b. jeli osoba 3. zachowa si w ten sposb to zobowizanie jest wykonane i. np. biuro zarezerwowao pokj c. jeli osoba 3. nie zachowaa si w ten sposb i. a dunik dooy naleytej starannoci dunik nie ponosi odpowiedzialnoci za NZ (A) biuro podry nie zarezerwowao pokoju bo nie byo miejsc ii. a dunik nie dooy naleytej starannoci dunik ponosi odpowiedzialno za NZ (A) biuro podry nie zarezerwowao pokoju bo zapomniao 3) wersja silniejsza a. dunik w umowie przyrzeka, e osoba 3. zacignie okrelone zobowizanie albo speni okrelone wiadczenie na rzecz wierzyciela b. jeli osoba 3. odmwi zacignicia tego zobowizania albo spenienia tego wiadczenia dunik jest odpowiedzialny za szkod ktr wierzyciel przez to ponosi i. nie ma znaczenia czy dunik dooy naleytej starannoci, bo z gry przewidziana jest gwarancja odpowiedzialno za sam skutek ii. jeeli osoba 3. miaa zawrze umow a odmawia dunik ponosi odpowiedzialno odszkodowawcza w granicach ujemnego interesu umowy iii. jeeli osoba 3. miaa speni wiadczenie a nie spenia dunik ponosi odpowiedzialno odszkodowawcza w granicach interesu wykonania pozytywnego interesu umowy c. dunik moe zwolni si od obowizku naprawienia szkody poprzez spenienie przyrzeczonego wiadczenia, chyba e sprzeciwia si to i. umowie ii. lub waciwoci wiadczenia

79

3. UMOWA O ZWOLNIENIE DUNIKA OD OBOWIZKU WIADCZENIA 1) jeeli osoba 3. zobowizaa si przez umow z dunikiem zwolni go od obowizku wiadczenia, jest ona odpowiedzialna wzgldem dunika za to, e wierzyciel nie bdzie od niego da spenienia wiadczenia 2) umowa taka nie zmienia niczego w stosunku dunik wierzyciel a. osoba 3. nie jest dodatkowym dunikiem b. wierzyciela ma roszczenia przeciwko osobie 3. o spenienie wiadczenia 3) osoba 3. jest odpowiedzialna wzgldem dunika za to, e wierzyciel nie bdzie od niego da spenienia wiadczenia moe ten skutek osign na rne sposoby a. osoba 3. moe zaoferowa wierzycielowi wiadczenie, ktre naley si mu od dunika i. Wierzyciel moe da osobistego wiadczenia dunika tylko wtedy, gdy to wynika (A) z treci czynnoci prawnej (B) z ustawy (C) albo z waciwoci wiadczenia ii. Jeeli wierzytelno pienina jest wymagalna, wierzyciel nie moe odmwi przyjcia wiadczenia od osoby 3., chociaby dziaaa bez wiedzy dunika. b. osoba 3. moe nakoni wierzyciela, eby nie dochodzi swego roszczenia 4) jeeli dunik bdzie musia speni wiadczenie dunik bdzie mia roszczenie odszkodowawcze przeciw osobie 3. a. osoba 3. ponosi odpowiedzialno gwarancyjn za skutek, nie ma znaczenia czy dooya naleytej starannoci 5) jeli osoba 3. speni wiadczenie i spaci wierzyciela to zasadniczo nie bdzie miaa przeciw dunikowi roszczenia zwrotnego a. czasem (ale rzadko) moe zadziaa konwersja i osoba 3, ma roszczenie zwrotne do dunika i. Osoba 3., ktra spaca wierzyciela, nabywa spacon wierzytelno do wysokoci dokonanej zapaty jeeli dziaa za zgod dunika w celu wstpienia w prawa wierzyciela (A) zgoda dunika powinna by pod niewanoci wyraona na pimie

80

6) taka umowa moe si pojawi jako wynik nieudanego przejcia dugu a. KC i. Jeeli skuteczno umowy o przejcie dugu, zaley od (A) zgody dunika, a dunik zgody odmwi umow uwaa si za niezawart (B) zgody wierzyciela, a wierzyciel zgody odmwi strona, ktra wg umowy miaa przej dug jest odpowiedzialna wzgldem dunika za to, e wierzyciel nie bdzie od niego da spenienia wiadczenia

BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE art. 405 414 KC

1. Art. 405 istota bezpodstawnego wzbogacenia 1) Kto bez podstawy prawnej uzyska korzy majtkow kosztem innej osoby, 2) obowizany jest do a. wydania korzyci w naturze b. zwrotu wartoci korzyci - gdy wydanie korzyci w naturze jest moliwe

2. PRZESANKI roszczenia zuboonego przeciw wzbogaconemu o zwrot z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia 1) przesunicie majtkowe 2) i brak podstawy prawnej przesunicia majtkowego

3. PRZESUNICIE MAJTKOWE 1) przesanki przesunicia majtkowego a. z 1 strony musi nastpi wzbogacenie b. z 2 strony musi nastpi zuboenie c. pomidzy wzbogaceniem a zuboeniem musi zachodzi zwizek 2) wzbogacenie korzy majtkowa a. wzbogacenie si to odwrotno szkody i. lucrum emergens korzy w majtku (A) nabycie prawa podmiotowego majcego warto majtkow 81

(B) nabycie posiadania bo ma ono warto gospodarcz (C) skorzystanie z cudzych usug jeeli usuga nie bya bezinteresowna np. osoba A zlecia firmie pomalowanie potu firma przez pomyk pomalowaa ssiadowi ssiad uzyska korzy majtkow, bo usuga ta bya odpatna ii. damnum cessans uniknicie straty gdy powinna ona nastpi b. rda wzbogacenia (przesunicia majtkowego) i. dziaanie zuboonego (A) np. zuboony myli e jest dunikiem wzbogaconego i spenia wiadczenie a w rzeczywistoci nie jest ii. dziaanie wzbogaconego (A) dziaania zamierzone (np. zodziej) (B) dziaania niezamierzone (np. zabiera cudzy kapelusz mylc, e to jego) iii. dziaanie osoby 3. (A) np. bank przelewa pienidze na konto osoby B zamiast osoby A iv. dziaanie si natury lub przypadkowego zdarzenia, np. (A) pomieszanie rzeczy (B) przymulenie prd rzeki odrywa cz gruntu od dziaki osoby zuboonej i przycza do dziaki osoby wzbogaconej c. wzbogacenie musi mie charakter majtkowy - dlatego wzbogaceniem nie s korzyci koniunkturalne, np. i. zwyka wartoci gruntu po wybudowaniu obok jakiego obiektu

3) zuboenie zmniejszenie w majtku a. zuboenie musi mie charakter majtkowy b. mog wystpowa rnice pomidzy wzbogaceniem a zuboeniem co do przedmiotu lub wartoci, np. i. osoba wadajca rzecz sprzedaa rzecz osobie 3., ktra staa si wacicielem ii. zbywca wzbogaci si o cen rzeczy iii. zuboonym jest waciciel, bo utraci tytu wasnoci rzeczy iv. warto tytuu wasnoci moe by inna ni cena, ktr uzyska zbywca 4) pomidzy wzbogaceniem a zuboeniem musi zachodzi zwizek a. zwizek ten musi by na tyle bezporedni eby mona byo powiedzie, e 1 osoba wzbogacia si kosztem 2. b. jeli korzy przechodzi przez majtek osoby poredniej to trudno powiedzie e skrajne osoby s wzbogacone i zuboone jedna kosztem drugiej, np. i. osoba B zawiera umow kredytu z bankiem (korzy przechodzi z majtku banku do majtku osoby B) 82

osoba B za te pienidze (ale ze swego majtku) kupuje piercionek osoba B ofiarowuje piercionek osobie C osoba C jest wzbogacona ale kosztem osoby B a nie banku gdy osoba B popadnie w niewypacalno i nie zwrci poyczki bankowi bank nie moe i powiedzie e osoba C uzyskaa korzy majtkow kosztem banku bo po drodze by majtek osoby B vi. aby powiedzie e osoba C jest wzbogacona kosztem osoby A transfer pomidzy ich majtkami musi by bezporedni c. czasami transfer przez rce osoby poredniej nie jest a tak daleko posunity, aby mona byo powiedzie, e amie si ten zwizek, np. i. pracownik zatrudniony u osoby C naby na kredyt surowce do produkcji od osoby A, (A) zawar umow we wasnym imieniu bo nie mia penomocnictwa od swego pracodawcy ii. pracownik zuy te surowce w przedsibiorstwie osoby C, a osobie A nie zapaci iii. korzy przechodzi przez rce pracownika, ale pracownik kupi te surowce od razu z myl o tym, e wykorzysta je do produkcji w zakadzie osoby C i przysporzy od razu korzyci osobie C (wic pracownik nie kupowa dla siebie)

ii. iii. iv. v.

83

4. BRAK PODSTAWY PRAWNEJ PRZESUNICIA MAJTKOWEGO 1) aby przesanka ta bya speniona uzyskanie korzyci majtkowej nie moe mie podstawy prawnej (przyczyny prawnej, uzasadnienia) a. ani w czynnoci prawnej b. ani w przepisie ustawy 2) nie kada wana czynno prawna wystarczy jako podstawa prawna, bo czynnoci prawne dziel si na a. kauzalne i. regu jest, e czynnoci prawne przysparzajce s kauzalne ii. nie ma problemu jeli czynno kauzalna jest wana to znaczy, e ma prawidow podstaw prawn zatem przysporzenie ma podstaw prawn b. abstrakcyjne i. czynno abstrakcyjna moe by wana, ale nie mie podstawy prawnej ii. trzeba zbada czy czynno prawna abstrakcyjna ma swoj prawidow kauz (A) jeli j ma (a wikszo ma) przysporzenie ma podstaw prawn (B) jeli jej nie ma przysporzenie nie ma podstawy prawnej iii. zatem w przypadku czynnoci abstrakcyjnych podstaw prawn przysporzenia jest wana czynno abstrakcyjna + kauza 3) ustawowa podstawa prawna a. np. przepisy o przedawnieniu s ustawow podstawa prawn wzbogacenia dunika i. po upywie terminu przedawnienia dunik wzbogaca si kosztem wierzyciela nadal jest dunikiem, ale nie musi speni wiadczenia b. niektre przepisy ustawy nie wystarczaj jako podstawa prawna przysporzenia i. w prawie wekslowym upyw terminu przedawnienia (A) wycza moliwo dochodzenia sumy wekslowej z weksla (B) ale nie pozbawia uprawnionego moliwoci dochodzenia wiadczenia na podstawie przepisw o bezpodstawnym wzbogaceniu ii. zasada superficies solo cedit to co wybuduje si na nieruchomoci staje si wasnoci waciciela gruntu (A) jeli niewaciciel wybuduje na cudzym gruncie budynek to budynek ten stanie si wasnoci waciciela gruntu wzbogaci si art. 191 KC - Wasno nieruchomoci rozciga si na rzecz ruchom, ktra zostaa poczona z nieruchomoci w taki sposb, e staa si jej czci skadow. (B) ale art. 191 ma charakter tylko porzdkowy jego celem nie jest przypisanie wasnoci budynku wacicielowi gruntu w sposb definitywny tylko przypisanie mu prawa wasnoci po to by uporzdkowa stan prawny

84

 jeli waciciel nieruchomoci nie mia podstawy prawnej do uzyskania takiej korzyci innej ni art. 191 to zgodnie z art. 405 bdzie zobowizany do wydania tej korzyci lub zwrotu jej wartoci w art. 194 KC sam ustawodawca te przesdzi t kwesti, ale nawet gdyby nie byo tego przepisu przyjlibymy takie rozwizanie (a) Przepisy o przetworzeniu, poczeniu i pomieszaniu nie uchybiaj przepisom o obowizku naprawienia szkody ani przepisom o bezpodstawnym wzbogaceniu

5. Jeli spenione s przesanki bezpodstawnego wzbogacenia to EX LEGE POWSTAJE ZOBOWIZANIE 1) zuboony to wierzyciel 2) wzbogacony to dunik jest zobowizany zwrci korzy zuboonemu a. zwrot ma na celu przywrcenie miedzy stronami stanu rwnowagi majtkowej, naruszonej bezpodstawnym wzbogaceniem

6. ZAKRES PODMIOTOWY OBOWIZKU ZWROTU KORZYCI 1) jest to zobowizanie - stosunek wzgldny midzy wzbogaconym a zuboonym (skuteczny inter partes) a. tylko zuboony jest wierzycielem b. w zasadzie tylko wzbogacony jest dunikiem 2) zasada: jeli korzy uzyskana przez wzbogaconego przejdzie w rce osoby 3. to roszczenie zuboonego nie pody za korzyci 3) 1 wyjtek art. 407 KC rozszerza skuteczno podmiotow roszczenia o zwrot korzyci a. Jeeli bezpodstawnie wzbogacony, b. rozporzdzi korzyci majtkow na rzecz osoby 3. bezpatnie, c. obowizek wydania korzyci majtkowej przechodzi na t osob 3. i. spr w doktrynie (A) 1 pogld - roszczenie to przestaje przysugiwa przeciwko wzbogaconemu i zaczyna przysugiwa wycznie przeciwko osobie 3. przemawia za tym wykadnia gramatyczna przechodzi (B) 2. pogld roszczenie to przysuguje przeciwko wzbogaconemu i osobie 3. daje lepsz ochron zuboonego

7. ZAKRES PRZEDMIOTOWY OBOWIZKU ZWROTU KORZYCI

85

1) przedmiotem roszczenia o zwrot z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia jest a. zwrot korzyci w naturze i. np. zwrot obrazu b. zwrot wartoci korzyci - gdy wydanie korzyci w naturze jest moliwe i. np. osoba A wzbogacia si o 5 litrw wina i je wypia 2) art. 406 a. Obowizek wydania korzyci obejmuje nie tylko korzy bezporednio uzyskan, b. lecz take wszystko, co w razie i. zbycia, ii. utraty iii. lub uszkodzenia c. zostao uzyskane w zamian tej korzyci albo jako naprawienie szkody i. np. obraz spon w poarze, ale by ubezpieczony przedmiotem zwrotu bdzie suma ubezpieczenia lub roszczenie o wypat sumy ubezpieczenia 3) ograniczenia skutecznoci roszczenia o zwrot z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia a. jeli wzbogacenie i zuboenie maj rn warto to zawsze przedmiotem zwrotu jest mniejsza warto wynika to z tego e wzbogacenie to ma nastpi kosztem zuboonego i. np. (A) A jest wacicielem samochodu i oddaje go do korzystania B (B) B sprzeda samochd C (C) C naby wasno bo by w dobrej wierze (D) B wzbogaca si o cen (E) A zubaa si o warto obiektywn samochodu (F) warto obiektywna samochodu wynosi 100 tys. z (G) B sprzeda samochd za 80 tys. z uzyska korzy w wysokoci 80 tys. z ma zwrci korzy wic zwraca 80 tys. z A ma jeszcze roszczenie odszkodowawcze (art. 415 KC) (H) B sprzeda samochd za 120 tys. uzyska korzy w wysokoci 120 tys. kosztem zuboonego uzyska 100 tys. wic zwraca mu 100 tys. 20 tys. uzyska kosztem nabywcy samochodu b. art. 409 KC i. Obowizek wydania korzyci lub zwrotu jej wartoci wygasa, ii. jeeli ten, kto korzy uzyska, iii. zuy j lub utraci w taki sposb, e nie jest ju wzbogacony, iv. chyba e wyzbywajc si korzyci lub zuywajc j powinien by liczy si z obowizkiem zwrotu. (by w zej wierze) 8. ROZLICZENIA Z TYTUU NAKADW - art. 408 KC 1) Jeeli zobowizany do wydania korzyci by w dobrej wierze (czynic nakady nie wiedzia e korzy mu si nie naley) moe da

86

a. zwrotu nakadw koniecznych - o tyle, o ile nie znalazy pokrycia w uytku, ktry z korzyci osign b. zwrotu innych nakadw - o tyle, o ile zwikszaj warto korzyci w chwili jej wydania i. moe jednak zabra te nakady, przywracajc stan poprzedni. 2) Jeeli zobowizany do wydania korzyci by w zej wierze (czynic nakady wiedzia e korzy mu si nie naley) moe da a. zwrotu nakadw koniecznych i innych nakadw - o tyle, o ile zwikszaj warto korzyci w chwili jej wydania 3) Jeeli dajcy wydania korzyci jest zobowizany do zwrotu nakadw, sd moe zamiast wydania korzyci w naturze nakaza zwrot wartoci korzyci w pienidzu z odliczeniem wartoci nakadw, ktre dajcy byby obowizany zwrci 9. PRZEDAWNIENIE ROSZCZE O ZWROT Z TYTUU BEZPODSTAWNEGO WZBOGACENIA 1) przedawniaj si na zasadach oglnych (10 lat lub 3 lata od dnia powstania roszczenia)

10. WIADCZENIE NIENALENE 1) wystpuje w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia wywoanego dziaaniem samego zuboonego podjtym solvendi causa - w celu zwolnienia si ze zobowizania wobec wzbogaconego 2) solvens uzyskuje roszczenie o zwrot nienalenego wiadczenia (condictio kondykcja) a. * solvens osoba, ktra spenia wiadczenie (inne okrelenie bo nie jest dunikiem) b. akciptiens osoba, ktra uzyskuje wiadczenie 3) art. 410 Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu stosuje si w szczeglnoci do wiadczenia nienalenego 4) art. 410 wymienia 4 kondykcje a. condictio indebiti gdy solvens nie by w ogle zobowizany lub nie by zobowizany wzgldem osoby, ktrej wiadczy i. ju w momencie speniania wiadczenia nie ma podstawy prawnej ii. solvens uzyskuje roszczenie o zwrot nienalenego wiadczenia iii. np. (A) solvens paci po raz 2. dug, ktry ju kiedy zapaci

87

(B) solvens jest zobowizany wobec Kowalskiego a paci Malinowskiemu b. condictio causa finita gdy w momencie spenienia wiadczenia podstawa prawna istniaa, ale pniej odpada i. np. kupujcy z powodu wady rzeczy sprzedanej wykonuje wynikajce z rkojmi uprawnienia do odstpienia od umowy powoduje to upadek umowy = upadek kauzy wiadczenia s nienalene ii. np. darczyca odwouje darowizn bo obdarowany okaza si raco niewdziczny powoduje to upadek umowy = upadek kauzy (donandi causa) wiadczenie jest nienalene c. condictio causa data, causa non secuta gdy zamierzony cel wiadczenia nie zosta osignity (podstawa prawna okrelona przez strony nie zostaa osignita) i. w momencie spenienia wiadczenia solvens i akcipiens maj zamierzony cel wiadczenia z czasem okazuje si, e ten cel nie zostaje osignity solvens uzyskuje roszczenie o zwrot nienalenego wiadczenia ii. np. strony s w trakcie negocjacji nie czekajc na ostateczne zawarcie umowy 1 ze stron spenia swoje wiadczenie z negocjowanej umowy negocjacje nie doprowadzaj jednak do zawarcia umowy iii. naley to odrni od sprzeday inercyjnej (inercial selling) (A) przedsibiorca przysya produkt do domu konsumenta z licikiem, e jest to wspaniay produkt i ma zapaci 100 z (B) jak konsument nie zapaci to przedsibiorca uwaa, e ma prawo dochodzi tych 100 z i to jeszcze z odsetkami za opnienie (C) konsument, do ktrego zostay przysane niezamwione produkty lub wykonane niezamwione usugi, nie ma obowizku paci (D) ale czy ma obowizek zwrci ten produkt? nie powstaje condictio causa data causa non secuta bo zamierzony cel wiadczenia powinien by uzgodniony przez obie strony, a nie tylko chciany przez solvensa solvens nie ma roszczenia o zwrot wiadczenia nienalenego (roszczenia aktywnego) solvens ma jedynie roszczenie windykacyjne o wydanie rzeczy (wymaga czysto biernego zachowanie akciptiensa) d. condictio sine causa (bez podstawy) - gdy czynno prawna jednostronna/umowa zobowizujca do wiadczenia bya niewana i nie staa si wana po spenieniu wiadczenia (nie konwalidowaa si) zobowizanie nie powstaje, ale strony speniaj wiadczenia strony maj roszczenia o zwrot nienalenego wiadczenia i. np. sprzeda nieruchomoci bez zachowania formy aktu notarialnego 5) art. 411 - Nie mona da zwrotu wiadczenia jeeli speniajcy wiadczenie wiedzia, e nie by do wiadczenia zobowizany (aby kondykcja powstaa solvens musi dziaa w bdzie) 88

a. ale s 3 wyjtki: i. spenienie wiadczenia nastpio z zastrzeeniem zwrotu (A) kto paci wyolbrzymione sumy bo chce aby wykona zobowizanie ale zastrzega, e jego zdaniem si nie naley a tak duo ii. spenienie wiadczenia nastpio w celu uniknicia przymusu (A) ordynator szpitala wymaga od si pacjentw wiadcze pieninych za przyjcie do szpitala ordynator spisywa co i ile od kogo wzi gdy prokurator si tym zainteresowa to wszystkim pozwraca te wiadczenia pienine, eby zmniejszy ciar swojej winy prokurator twierdzi, e danie apwki jest wiadczeniem niegodziwym i przepada na pastwo (wtedy jeszcze ex lege) (B) SN nie mona a daleko tego interpretowa oni pacili w celu uniknicia przymusu i maj roszczenie o zwrot nienalenego wiadczenia iii. spenienie wiadczenia nastpio w wykonaniu niewanej czynnoci prawnej (A) np. sprzeda nieruchomoci bez zachowania formy aktu notarialnego maj roszczenie o zwrot bo ustawodawca chce nada sankcje niezachowaniu formy iv. pozostae przypadki o ktrych mwi art. 411 nie dotycz wiadcze nienalenych 11.* art. 411 - NIE MONA DA ZWROTU WIADCZENIA: 1) j. w. tylko ten przypadek dotyczy wiadcze nienalenych 2) jeeli spenienie wiadczenia czyni zado ZWS a. np. jeli wrzucamy na jaki szczytny cel do skarbonki pieniek to nie moemy da zwrotu pienika 3) jeeli wiadczenie zostao spenione w celu zadouczynienia przedawnionemu roszczeniu a. Art. 117 KC i. 1. Z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, roszczenia majtkowe ulegaj przedawnieniu.

ii. 2. Po upywie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysuguje roszczenie, moe uchyli si od jego zaspokojenia, chyba e zrzeka si korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednake zrzeczenie si zarzutu przedawnienia przed upywem terminu jest niewane b. zobowizanie naturalne (niezupene) - sytuacja gdy po stronie dunika jest dug, ale nie ma odpowiedzialnoci c. zobowizanie istnieje ale wierzyciel nie moe uruchomi przymusu w celu wyegzekwowania wiadczenia 89

d. jeeli dunik speni dobrowolnie wiadczenie to jest ono nalene i wierzyciel moe je zatrzyma jako zgodne z podstaw prawn 4) jeeli wiadczenie zostao spenione, zanim wierzytelno staa si wymagalna a. jest zobowizanie dunik spenia wiadczenie, ale przed czasem 12. WIADCZENIE NIEGODZIWE 1) rodzaj wiadczenia nienalenego 2) wiadczenie niegodziwe - wiadczenie, ktre zostao wiadomie spenione a. w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustaw i. np. zapata za pobicie b. lub w celu niegodziwym i. np. zapata za skcenie maonkw 3) s 3 ujcia a. ten, kto speni wiadczenie niegodziwe ma roszczenie o zwrot nienalenego wiadczenia i. nie byoby waciwe, eby porzdek prawny, chroni osob, ktra zapacia za pobicie ii. ale co z osob ktra pracowaa na czarno? b. ten, kto speni wiadczenie niegodziwe nie ma roszczenia o zwrot nienalenego wiadczenia wiadczenie pozostaje w rkach przyjmujcego c. art. 412 KC i. Sd moe orzec przepadek wiadczenia niegodziwego na rzecz SP, (A) Jeeli przedmiot wiadczenia zosta zuyty lub utracony, przepadkowi moe ulec jego warto ii. pocztkowo art. 412 KC przewidywa, e przepadek wiadczenia niegodziwego na rzecz SP nastpuje ex lege prowadzio to od naduywania tej formuy iii. w 1990 r. zmieniono art. 412 i uzyska on obecn tre przepadek wiadczenia niegodziwego na rzecz SP nastpuje na mocy konstytutywnego orzeczenia sdu iv. sd moe orzec przepadek wiadczenia na rzecz SP w sytuacji in pari delictu (A) w innych sytuacjach w zalenoci po ktrej stronie jest niegodziwo jest roszczenie o zwrot wiadczenia lub moliwo jego zatrzymania (B) np. osoba ciko chora moe mie roszczenie o zwrot jeli zapacia apwk eby lekarz przyj j do szpitala 13. ZBIEG ROSZCZE 1) przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu nie uchybiaj przepisom o obowizku naprawienia szkody

90

I ODPOWIEDZIALNO ZA CZYN WASNY

1. Art. 415 KC Kto z winy swej wyrzdzi 2. szkod, obowizany jest do jej naprawienia 1) wie si z tym art. 416 KC Osoba prawna jest obowizana do naprawienia szkody wyrzdzonej z winy jej organu

2. Historia obecnie odpowiedzialno deliktowa opiera si na zasadzie winy i ryzyka (uzupeniaj si) 1) oglna (generalna) klauzula winy - kto wyrzdzi szkod ze swej winy obowizany jest do jej naprawienia a. po raz pierwszy zostaa wyraona w art. 1382 KN z 1804 r. b. art. 134 KZ c. art. 415 KC - Kto z winy swej wyrzdzi 2. szkod, obowizany jest do jej naprawienia d. nie wszystkie porzdki prawne przyjy ogln (generaln) klauzul winy i. prawo niemieckie (A) odpowiedzialno powstaje tylko wwczas gdy sprawca naruszy umylnie lub niedbale 1 z wyliczonych enumeratywnie dbr (np. ycie, wasno) oraz inne szczeglne prawo 2. (B) kazuistyka prowadzi do pewnych luk - sd mimo, e chce czasem nie moe zasdzi odszkodowania ii. prawo anglosaskie (common law) (A) w drodze precedensw tworz si kazuistycznie opisane przypadki wyrzdzenia szkody (torts) (B) torts - zespoy znamion czynu niedozwolonego gdy wyrzdzenie szkody nie da si podcign pod ktr z torts to nie ma odpowiedzialnoci (C) orzecznictwo angielskie stara si uzupeni luki - tworzone s nowe torts negligence kto narusza obowizek naleytej starannoci wzgldem innej osoby i wynika z tego szkoda to jest to podstawa odpowiedzialnoci jest to quasi formua oglna 2) po. XIX w - wprowadzenie zasady ryzyka a. wie si to z rewolucj techniczno przemysow 3) odpowiedzialno absolutna a. nie zwraca si uwagi na okolicznoci powstania szkody b. z gry przewiduje si, e okrelony podmiot/podmioty w razie wystpienia szkody danego rodzaju ma obowizek j naprawi c. nie ma adnych okolicznoci zwalniajcych d. np. w szkody jdrowe wynikajce z uycia energii jdrowej

3. PRZESANKI ODPOWIEDZIALNOCI art. 6 wszystkie dowodzi poszkodowany 1) wina deliktowa zawinione zachowanie sprawcy 91

2) szkoda - uszczerbek w dobrach i interesach prawem chronionych, ktry nastpuje wbrew woli poszkodowanego 3) zwizek przyczynowy midzy zawinionym zachowaniem sprawcy a powstaniem szkody

4. WINA - zarzut osobisty kierowany przeciw konkretnemu sprawcy szkody, ktry odnosi si do ujemnej oceny caoksztatu zachowania sprawcy 1) przesanki postawienia zarzutu winy a. bezprawno zachowania sprawcy element obiektywny b. sprawca dziaa w sposb umylny lub niedbay element subiektywny i. 2 pierwsze przesanki pozwalaj zbudowa zarzut skadaj si one na tre zarzutu c. sprawca dziaa w stanie poczytalnoci mia dostateczny stopie rozeznania i kierowania swoim postpowaniem i. 3. przesanka to tylko warunek postawienia zarzutu winy

2) BEZPRAWNO ZACHOWANIA SPRAWCY a. pojcie bezprawnoci w prawie cywilnym jest ujmowane szeroko bezprawno to sprzeczno zachowania sprawcy z porzdkiem prawnym jako cao i. bezprawne jest zachowanie, ktre narusza (A) nakaz lub zakaz ustawowy (B) ZWS (C) prawa podmiotowe (zwaszcza chronione erga omnes) (D) dobra lub interesy prawem chronione jeeli dobro lub interes jest chroniony tylko inter partes to nie zawsze zachowanie osoby 3., ktre je narusza moe by uznane za bezprawne np. naruszenie wierzytelnoci jest zakazane, gdy towarzysz mu wiadomo lub nawet zamiar naruszenia wierzytelnoci (E) a nawet zachowanie, ktre zagraa dobrom prawem chronionym b. ocena bezprawnoci i. przedmiotem oceny - czyn ludzki wraz z jego rzeczywistymi lub moliwymi skutkami (A) przedmiotem oceny nie mog by: zachowania pozaludzkie sam skutek (uszczerbek w dobrach i interesach prawem chronionych) (a) jeli nie znamy przyczyny skutku (np. mierci czowieka) to nie moemy powiedzie, e jest bezprawny ii. charakter oceny

92

(A) zasada: ocena bezprawnoci ma charakter obiektywny - ocenie podlega jedynie zewntrzna strona zachowania czowieka bo nakazy i zakazy te dotycz tylko zewntrznej strony zachowania czowieka nie bierzemy pod uwag cech psychicznych, niepoczytalnoci zachowanie dziecka, niepoczytalnego moe by uznane za bezprawne (B) wyjtek: ocena bezprawnoci ma charakter subiektywny gdy zakaz odnosi si tylko do zachowa zabarwionych psychiczne np. naruszenie wierzytelnoci jest zakazane, gdy towarzysz mu wiadomo lub nawet zamiar naruszenia wierzytelnoci

c. okolicznoci wyczajce bezprawno i. obrona konieczna art. 423 KC (A) Kto dziaa w obronie koniecznej, (B) odpierajc bezporedni i bezprawny zamach (C) na jakiekolwiek dobro wasne lub innej osoby, (D) ten nie jest odpowiedzialny za szkod wyrzdzon napastnikowi ii. stan wyszej koniecznoci art. 424 KC (A) Kto zniszczy lub uszkodzi cudz rzecz albo zabi lub zrani cudze zwierz (B) w celu odwrcenia od siebie lub od innych (C) niebezpieczestwa grocego bezporednio od tej rzeczy lub zwierzcia, (D) ten nie jest odpowiedzialny za wynik szkod, (E) jeeli niebezpieczestwa sam nie wywoa i niebezpieczestwu nie mona byo inaczej zapobiec i ratowane dobro jest oczywicie waniejsze anieli dobro naruszone iii. dozwolona samopomoc art. 343 2 KC (A) Posiadacz/dzieryciel nieruchomoci moe niezwocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrci wasnym dziaaniem stan poprzedni. nie wolno mu jednak stosowa przy tym przemocy wzgldem osb. (B) Posiadacz/dzieryciel rzeczy ruchomej moe 93

 jeeli grozi mu niebezpieczestwo niepowetowanej szkody natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosowa niezbdn samopomoc w celu przywrcenia stanu poprzedniego iv. dziaanie w ramach szczeglnego upowanienia ustawowego (A) funkcjonariusz policji, ktry kogo zatrzymuje nie dziaa bezprawnie (a narusza jego cielesno) (B) komornik, ktry co zajmuje nie dziaa bezprawnie (a narusza wasno) v. zgoda poszkodowanego (A) dotyczy to tylko dbr, ktre s w dyspozycji poszkodowanego (B) np. gry sportowe zgoda wycza bezprawno naruszenia nietykalnoci cielesnej ale tylko w ramach regu obowizujcych w danej grze (C) np. interwencje medyczne, lekarskie zgoda pacjenta wycza bezprawno naruszenia nietykalnoci cielesnej (D) zgoda moe wyczy nie tylko bezprawno ale te samo naruszenie mir domowy tajemnica korespondencji vi. dozwolone prowadzenie cudzej sprawy - musi by to w granicach negotiorum gestio prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (A) np. ssiad wywaa drzwi ssiada bo czuje ulatniajcy si gaz i chce ratowa mieszkanie

3) sprawca dziaa w sposb umylny lub niedbay element subiektywny a. do przypisania odpowiedzialnoci cywilnej wystarczy jakakolwiek posta winy, choby culpa levissima (wina najlejsza), chyba e przepisy szczeglne wymagaj winy umylnej lub racego niedbalstwa b. postaci winy i. umylna (dolus) sprawca (A) chce dziaa bezprawnie zamiar bezporedni (dolus directus) (B) godzi si dziaa bezprawnie zamiar ewentualny (dolus eventualis) aby przypisa win umyln sprawca musi by wiadomy, e dziaa bezprawnie

94

ii. nieumylna (niedbalstwo) (culpa) cech obu jest niedooenie naleytej starannoci (A) niedbalstwo wiadome - sprawca przewiduje moliwo bezprawnego zachowania, ale bezpodstawnie uwaa, e tego uniknie (w PK lekkomylno) (B) niedbalstwo niewiadome - sprawca nie przewiduje moliwoci bezprawnego zachowania, chocia powinien by to przewidzie (w PK niedbalstwo sensu stricto) c. ocena czy sprawca dooy czy nie dooy naleytej starannoci i. opieramy si na art. 355 KC (A) Dunik obowizany jest do starannoci oglnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (B) Naleyt staranno dunika w zakresie prowadzonej przez niego dziaalnoci gospodarczej okrela si przy uwzgldnieniu zawodowego charakteru tej dziaalnoci ii. najpierw trzeba okreli model oczekiwanej naleytej starannoci a pniej porwna go z rzeczywistym zachowaniem sprawcy (A) model ten musi by zobiektywizowany chodzi o staranno oglnie wymagan nie uwzgldniamy okolicznoci indywidualnych, osobistych cech badamy staranno oglnie wymagan, a nie t jaka jest przecitnie dokadana w stosunkach danego rodzaju (B) istnieje zrnicowanie modeli ze wzgldu na stosunki danego rodzaju trzeba uwzgldni dobra, ktre s zagroone wymagana jest wiksza staranno gdy zagroone jest np. zdrowie, ycie trzeba uwzgldni stopie prawdopodobiestwa wyrzdzenia szkody - wymagana jest mniejsza staranno gdy prawdopodobiestwo jest mae (C) prawo polskie nie odwouje si do wzorca osobowego ale w praktyce siga si do wzorca osobowego, np. (a) dobry kierowca (b) dobry architekt (c) w prawie francuskim dobry ojciec rodziny (d) common law - reasonable man rozsdny czowiek iii. ten zrnicowany i zobiektywizowany model wymaga konkretyzacji do konkretnej sytuacji, w ktrej sprawca dziaa i wyrzdzi szkod (A) uwzgldnia si tylko okolicznoci zewntrzne dziaania sprawcy nie uwzgldnia si okolicznoci wewntrznych, np. brak dowiadczenia, cech charakteru

95

(B) np. jak dobry kierowca zachowaby si jadc w nocy w deszczu (ale nie bierzemy pod uwag czy jecha wczeniej cay dzie i jest zmczony, bo to oznaczaoby indywidualizacj) (C) 1 wyjtek: indywidualizacja jest dopuszczalna gdy prowadzi ona do podniesienia stopnia wymaganej starannoci, np. gdy operacj przeprowadzi wybitny chirurg d. race niedbalstwo culpa lata i. szczeglna kategoria niedbalstwa ii. niedbalstwo wiadome / niewiadome moe by uznane za race gdy sprawca narusza reguy postpowania, ktrych konieczno przestrzegania jest oczywista dla wszystkich, nawet najmniej rozgarnitych iii. funkcje: (A) czsto jest zrwnywane z win umyln (B) czasem warunkuje odpowiedzialno (C) czasem wycza wczeniej przewidziane ograniczenie odpowiedzialnoci

4) sprawca dziaa w stanie poczytalnoci mia dostateczny stopie rozeznania i kierowania swoim postpowaniem a. art. 425 KC i. Osoba, ktra (A) z jakichkolwiek powodw (B) znajduje si w stanie wyczajcym wiadome albo swobodne powzicie decyzji i wyraenie woli (C) nie jest odpowiedzialna za szkod w tym stanie wyrzdzon ii. wyjtek: Ale kto uleg zakceniu czynnoci psychicznych (A) wskutek uycia napojw odurzajcych albo innych podobnych rodkw, (B) ten obowizany jest do naprawienia szkody, (C) chyba e stan zakcenia zosta wywoany bez jego winy (np. upojenie patologiczne) brak winy skompensowany zostaje win we wprawieniu si w stan nietrzewoci actio libera in causa b. poczytalno to i. cecha osobista sprawcy ii. fakt a nie ocena- albo kto jest poczytalno albo nie nie ma stanu poredniego c. mwienie o wiadomym albo swobodnym powziciu decyzji i wyraenie woli jest troch niefortunne, bo dotyczy to bardziej wad owiadczenia woli lepiej mwi dostatecznym stopniu rozeznania i kierowania swoim postpowaniem. Sformuowanie art. 425 KC nie wyklucza takiej interpretacji

96

d.

Osoba, ktra z jakichkolwiek powodw jest to sformuowanie idce zbyt daleko chodzi o powody tkwice w osobie sprawcy, a nie jakiekolwiek: i. stan psychiczny sprawcy (A) choroba psychiczna (B) niedorozwj umysowy (C) przemijajce zaburzenia ii. upoledzenie fizyczne (np. kalectwo)

iii. wiek sprawcy (A) art. 426 KC Maoletni, ktry nie ukoczy lat 13, nie ponosi odpowiedzialnoci za wyrzdzon szkod Szpunar - a contrario do art. 426 KC osobie w wieku 13-18 lat mona postawi zarzut winy i ponosi odpowiedzialno Brzozowski naley za kadym razem udowadnia poczytalno osoby w wieku 13 18 lat (a) jest to zbyt daleko idce zawsze mona przeprowadzi dowd niepoczytalnoci (zarwno w odniesieniu do dorosych jak i nastolatkw) (B) wiek bardzo zaawansowany starcze niedostwo iv. nie mwimy o braku poczytalnoci w przypadku przymusu e. nie jest odpowiedzialny za szkod to sformuowanie te jest zbyt oglne, bo osoba taka nie odpowiada za szkod na zasadzie winy ale moe odpowiada na zasadzie ryzyka lub susznoci

97

II ODPOWIEDZIALNO ZA CUDZY CZYN

1. Dotyczy to sytuacji gdy szkoda zostaa wyrzdzona przez inna osob ni ta, ktra ponosi za to odpowiedzialno

2. 3 PRZYPADKI 1) odpowiedzialno za osoby, ktrym nie mona przypisa winy art. 427 i 428 KC a. warunkowana istnieniem winy w nadzorze po stronie odpowiedzialnego 2) odpowiedzialno za osoby, ktrymi si posuono art. 429 KC a. warunkowana istnieniem winy w wyborze po stronie odpowiedzialnego 3) odpowiedzialno za podwadnego art. 430 KC a. czysty przypadek odpowiedzialnoci za cudzy czyn wsplnym elementem jest troska o poszkodowanego o realizacja funkcji kompensacyjnej o zapewnienie realnej moliwoci uzyskania odszkodowania ustawodawca nie zakada, e osoba ktra zapaci ma definitywnie ponie koszty odszkodowania w niektrych przypadkach ma regres (roszczenie zwrotne) do bezporedniego sprawcy szkody

3. ODPOWIEDZIALNO ZA OSOBY, KTRYM NIE MONA PRZYPISA WINY (NIEPOCZYTALNYCH) art. 427 i 428 KC 1) przez kogo jest wyrzdzona szkoda? a. szkoda jest wyrzdzona przez niepoczytalnego - przyczyny niepoczytalnoci: i. stan psychiczny (A) choroba psychiczna (B) niedorozwj umysowy (C) zaburzenia psychiczne ii. stan cielesny (A) inwalidztwo (B) kalectwo 98

2)

3)

4)

5)

iii. wiek (A) art. 426 KC Maoletni, ktry nie ukoczy lat 13, nie ponosi odpowiedzialnoci za wyrzdzon szkod - dziecko nie osigno dostatecznego stopnia rozeznania Szpunar - a contrario do art. 426 KC osobie w wieku 13-18 lat mona postawi zarzut winy i ponosi odpowiedzialno Brzozowski i inni naley za kadym razem udowadnia poczytalno osoby w wieku 13 18 lat (a) jest to zbyt daleko idce zawsze mona przeprowadzi dowd niepoczytalnoci (zarwno w odniesieniu do dorosych jak i nastolatkw) (B) wiek zaawansowany starcze niedostwo co to za szkoda? a. szkoda wyrzdzona i. przez niepoczytalnego ii. osobie 3. iii. w sposb bezprawny (A) jeli niepoczytalny dziaa w obronie koniecznej jego opiekun nie bdzie ponosi odpowiedzialnoci na podstawie art. 427 KC kto odpowiada za szkod? a. osoba zobowizana do nadzoru nad bezporednim sprawc szkody zobowizanie do nadzoru moe wynika z: i. ustawy, np. rodzice w stosunku do dziecka (jeli przysuguje im wadza rodzicielska) ii. umowy, np. opiekunka w stosunku do dziecka iii. faktyczne podjcie staej faktycznej pieczy nad niepoczytalnym zasady odpowiedzialnoci a. odpowiedzialno oparta jest na zasadzie winy w nadzorze culpa in custodiento b. art. 427 KC wprowadza domniemanie winy w nadzorze jest to domniemanie wzruszalne i. powd musi udowodni tylko szkod i nadzr pozwanego ii. na pozwanym spoczywa ciar udowodnienia braku winy w nadzorze okolicznoci ekskulpacyjne a. przeprowadzenie dowodu braku winy w nadzorze - pozwany moe wykaza, e wykonywa nadzr z naleyt starannoci i. opieramy si na art. 355 KC (A) Dunik obowizany jest do starannoci oglnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (A) Naleyt staranno dunika w zakresie prowadzonej przez niego dziaalnoci gospodarczej okrela si przy uwzgldnieniu zawodowego charakteru tej dziaalnoci ii. kazus: (A) 12 latek wraca ze szkoy wdaje si bjk wyrzdza szkod

99

(B) rodzice mog wykaza e wykonywali nadzr z naleyt starannoci - byli wtedy w pracy, a 12 latek moe sam wraca do domu (C) powd moe stwierdzi e nie wpoili w dziecko zasad prawidowego wychowania 1 pogld w takiej sytuacji nadzr naley rozcign na wychowanie Pajor - nie ma do tego podstaw (a) przepis mwi o niedooeniu naleytego nadzoru nadzr to bieca kontrola wychowanie to dugotrway proces (b) rozcignicie domniemania winy w nadzorze na wychowanie sprawiaoby, e rodzice w praktyce odpowiadaliby na zasadzie ryzyka bardzo trudno wykaza, e prawidowo wychowywali dziecko b. przeprowadzenie dowodu, e szkoda byaby powstaaby take przy starannym wykonywaniu nadzoru (dowd braku zwizku przyczynowego) bardzo trudny dowd i. kazus: (A) nauczyciel w-fu wyszed z lekcji (B) podczas jego nieobecnoci 2 graczy si zderzyo i powstaa szkoda (C) pozwany twierdzi e nawet gdyby by na lekcji to gracze by si zderzyli (D) SN: nauczyciel ponosi odpowiedzialno bo to e wyszed sprawio e zwikszya si temperatura gry

2) art. 428 KC przesanki odpowiedzialnoci samego niepoczytalnego sprawcy (odpowiedzialno na zasadach susznoci) a. poszkodowany moe da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody od samego sprawcy gdy i. sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkod ii. i (A) brak jest osb zobowizanych do nadzoru osoba stara i niedona nie ma opiekuna (B) albo nie mona od nich uzyska naprawienia szkody osoba zobowizania do nadzoru zwolnia si od odpowiedzialnoci na podstawie art. 427 KC osoba zobowizania do nadzoru jest niewypacalna iii. i z okolicznoci, a zwaszcza z porwnania stanu majtkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego

100

101

2. ODPOWIEDZIALNO ZA OSOBY, KTRYMI SI POSUONO art. 429 KC 1) przez kogo jest wyrzdzona szkoda? a. szkoda musi by wyrzdzona przez osob ktrej powierzono wykonanie czynnoci i. osoba ta samodzielnie ma wykona t czynno nie podlega kierownictwu ani nie ma obowizku stosowania si do wskazwek powierzajcego 2) co to za szkoda? a. osoba, ktrej powierzono wykonanie czynnoci wyrzdza przy wykonywaniu tej czynnoci szkod i. jeeli sprawca wyrzdzi szkod przy okazji wykonywania powierzonej mu czynnoci to odpowiada sam ii. konieczny jest zwizek funkcjonalny midzy powierzonymi czynnociami a wyrzdzon szkod 3) kto odpowiada za szkod? a. za szkod odpowiada powierzajcy nie musi temu odpowiada aden konkretny stosunek prawny 4) zasady odpowiedzialnoci a. odpowiedzialno oparta jest na zasadzie winy w wyborze culpa in eligendo b. art. 429 KC wprowadza domniemanie winy w wyborze jest to domniemanie wzruszalne i. powd musi udowodni tylko szkod i powierzenie wykonania czynnoci ii. na pozwanym spoczywa ciar udowodnienia braku winy 5) okolicznoci zwalniajce od odpowiedzialnoci a. przeprowadzenie dowodu braku winy w wyborze b. przeprowadzenie dowodu, e pozwany powierzy wykonanie czynnoci profesjonalicie - osobie (zakadowi, przedsibiorstwu) , ktra w zakresie swej dziaalnoci zawodowej trudni si wykonywaniem takich czynnoci i. ta odpowiedzialno jest saba - nawet gdy okae si, e wybrany przez nas profesjonalista nie jest najlepszy to i tak nie ma odpowiedzialnoci ii. odpowiedzialno ta wchodzi w gr tylko wtedy gdy powierzamy wykonanie czynnoci nieprofesjonalicie

102

3. ODPOWIEDZIALNO ZA PODWADNEGO art. 430 KC 1) przez kogo jest wyrzdzona szkoda? a. szkoda musi by wyrzdzona przez podwadnego osob, ktra przy wykonywaniu powierzonej jej czynnoci podlega kierownictwu i ma obowizek stosowania si do wskazwek powierzajcego b. stosunek podwadnoci nie musi wynika ze stosunku prawnego, ale zazwyczaj wynika stosunek podwadnoci moe wynika ze: np. i. stosunku pracy (A) istniej pewne wtpliwoci w odniesieniu do pracownikw samodzielnych np. lekarze zatrudnieni w ZOZ (a) z 1 strony zatrudniony w ZOZie a z 2. strony samodzielnie leczy- nie stosuje si do wskazwek dyrektora (b) istnieje pogld, e jak mona kogo zwolni z pracy to jest podwadnym ii. sub hierarchicznych policja, wojsko iii. podporzdkowania organizacyjnego

103

iv. podporzdkowania faktycznego wystarczy, e stosunek podwadnoci uksztatuje si w danej organizacji w drodze faktw 2) co to za szkoda? a. podwadny wyrzdza szkod przy wykonywaniu powierzonej czynnoci i. jeeli sprawca wyrzdzi szkod przy okazji wykonywania powierzonej mu czynnoci to odpowiada sam konieczny jest zwizek funkcjonalny midzy wykonywaniem powierzonych czynnociami a wyrzdzeniem szkody b. jeeli szkoda zostaa wyrzdzona w czasie i miejscu wykonywania powierzonych czynnoci to z reguy pozwala to uzna e jest to szkoda wyrzdzona przy wykonywaniu powierzonych czynnoci i. ale s pewne wyjtki, (A) np. pobicie wsppracownika w miejscu i czasie pracy jeli motywy pobicia s osobiste to sprawca odpowiada sam (B) policjant podczas legalnej interwencji w mieszkaniu dopuszcza si kradziey policjant odpowiada sam c. orzecznictwo szeroko rozumie przy wykonywaniu i zwizek funkcjonalny i. np. policjant po subie idzie na dyskotek tam dochodzi do bjki policjant podejmuje czynnoci policjanta i wyrzdza szkod szkoda wyrzdzona przy wykonywaniu powierzonych czynnoci ii. np. milicjant przywaszczy sobie przedmiot, ktry obywatel znalaz na ulicy SN: szkoda wyrzdzona przy wykonywaniu powierzonych czynnoci bo obywatel nie oddaby tej rzeczy nikomu innemu ni milicjant d. szkoda musi by wyrzdzona z winy podwadnego i. dowd: poszkodowany ii. czsto nie wiadomo ktry z podwadnych jednostki organizacyjnej zawini szkodzie orzecznictwo dopuszcza dowd winy anonimowej (bezimiennej) wystarczy e poszkodowany udowodni, e ktry z podwadnych jednostki organizacyjnej zawini szkod funkcjonowanie caej jednostki byo nieprawidowe

ii.

3) kto odpowiada za szkod? a. za szkod odpowiada przeoony osoba, ktra na wasny rachunek powierza wykonanie czynnoci podwadnemu b. przeoonym bdzie dla zwykego pracownika nie majster, kierownik, ale waciciel przedsibiorstwa 4) zasady odpowiedzialnoci a. przeoony odpowiada na zasadzie ryzyka 5) nie ma okolicznoci uchylajcych odpowiedzialno

104

105

III ODPOWIEDZIALNO ZA WYKONYWANIE WADZY PUBLICZNEJ

1. ODPOWIEDZIALNO ZA SZKOD WYRZDZON PRZEZ NIEZGODNE Z PRAWEM DZIAANIE LUB ZANIECHANIE PRZY WYKONYWANIU WADZY PUBLICZNEJ 1) PRZEZ KOGO SZKODA JEST WYRZDZONA? a. bezporedni sprawca szkody nie musi by zindywidualizowany i. nie pojawia si pojcie funkcjonariusza publicznego

ii. chodzi o dziaanie caej osoby prawnej iii. jest to uatwienie dla poszkodowanego nie musi identyfikowa konkretnej osoby b. wymagany jest zwizek funkcjonalny - bezporedni sprawca szkody musi pozostawa w takim stosunku z osob prawn, eby mona byo powiedzie e wykonuje ona przez niego wadz publiczn i. moe to by: (A) pracownik pastwa (B) osoba, ktrej pastwo powierzyo wykonywanie czynnoci (C) obywatel, ktremu policjant nakazuje czynnoci zwizane ze ciganiem przestpcy 2) CO TO ZA SZKODA? a. szkoda musi by wyrzdzona przy wykonywaniu wadzy publicznej (a nie przy okazji z pobudek osobistych) i. zakres wadzy publicznej (A) wydawanie decyzji (B) wydawanie aktw normatywnych 106

(C) dziaania administracyjne (D) s due wtpliwoci co do usug uytecznoci publicznej i dziaa porzdkowych b. niezgodne z prawem wykonywanie wadzy publicznej 2 pogldy: i. 1 pogld - chodzi o niezgodno z prawem w rozumieniu Konstytucji (A) niezgodno z aktami normatywnymi nalecymi do konstytucyjnych rde prawa (B) pojcie wsze ni pojcie bezprawnoci w KC (nie obejmuje naruszenia ZWS) ii. 2 pogld - Pajor (A) niezgodne z prawem wykonywanie wadzy publicznej = bezprawno w rozumieniu KC c. musi istnie zwizek przyczynowy midzy bezprawnym dziaaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu wadzy publicznej a szkod 3) KTO ODPOWIADA ZA SZKOD? a. SP b. JST c. inna osoba prawna wykonujca wadz publiczn z mocy prawa (np. NBP) d. KC i. Jeeli wykonywanie zada z zakresu wadzy publicznej zlecono, ii. na podstawie porozumienia, iii. JST albo innej osobie prawnej, iv. solidarn odpowiedzialno za wyrzdzon szkod ponosi (A) ich wykonawca (B) oraz zlecajca je JST albo SP 4) ZASADY ODPOWIEDZIALNOCI a. odpowiedzialno na zasadzie ryzyka b. przesank jest bezprawno i. dlatego niektrzy mwi o 4. zasadzie: odpowiedzialnoci na zasadzie bezprawnoci ii. ale nie naley tego zbyt rozdrabnia c. bezprawno dowodzi poszkodowany i. zasada: moe zastosowa kady dowd dostpny w procedurze cywilnej ii. wyjtek: czasem droga przed sdem cywilnym otwiera si dopiero gdy jest prejudykat (przedsd) (A) KC Jeeli szkoda zostaa wyrzdzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia mona da po stwierdzeniu we waciwym postpowaniu niezgodnoci tego aktu z Konstytucj, ratyfikowan umow midzynarodow lub ustaw zajmuje si tym o TK w przypadku ustaw o NSA w przypadku aktw prawa miejscowego (B) KC zaniechanie legislacyjne 107

 Jeeli szkoda zostaa wyrzdzona przez niewydanie aktu normatywnego, ktrego obowizek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodno z prawem niewydania tego aktu stwierdza sd rozpoznajcy spraw o naprawienie szkody nie ma przesdu (prejudykatu) (C)KC Jeeli szkoda zostaa wyrzdzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji jej naprawienia mona da po stwierdzeniu we waciwym postpowaniu ich niezgodnoci z prawem zajmuje si tym o TK kasacja, ustalenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia o NSA stwierdza niewano decyzji (D) KC Jeeli szkoda zostaa wyrzdzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucj, ratyfikowan umow midzynarodow lub ustaw jej naprawienia mona da po (a) stwierdzeniu we waciwym postpowaniu niezgodnoci aktu normatywnego z Konstytucj, ratyfikowan umow midzynarodow lub ustaw (b) i ustaleniu niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia lub stwierdzeniu niewanoci decyzji (E)KC Jeeli szkoda zostaa wyrzdzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowizek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia mona da po stwierdzeniu we waciwym postpowaniu niezgodnoci z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba e przepisy odrbne stanowi inaczej iii. * sam prejudykat nie wystarczy by sd zasdzi odszkodowanie musz by spenione wszystkie przesanki 2. SZKODA NA OSOBIE WYRZDZONA PRZEZ ZGODNE Z PRAWEM DZIAANIE WADZY PUBLICZNEJ 1) PRZESANKI ODPOWIEDZIALNOCI a. wyrzdzenie szkody na osobie i. moe to by szkoda majtkowa lub niemajtkowa b. wyrzdzenie szkody na osobie przy wykonywaniu wadzy publicznej c. brak bezprawnoci wyrzdzenie szkody na osobie przez zgodne z prawem dziaanie lub zaniechanie przy wykonywaniu wadzy publicznej d. okolicznoci, a zwaszcza niezdolno poszkodowanego do pracy lub jego cikie pooenie materialne, wskazuj, e wymagaj tego ZWS 108

2) POSZKODOWANY MOE DA a. cakowitego lub czciowego naprawienia szkody b. oraz zadouczynienia pieninego za doznan krzywd 3) NIE DZIAA ZASADA PENEGO ODSZKODOWANIA 3. KC Przepisw art. 417, art. 4171 i art. 4172 nie stosuje si, jeeli odpowiedzialno za szkod wyrzdzon przy wykonywaniu wadzy publicznej jest uregulowana w przepisach szczeglnych

IV ODPOWIEDZIALNO ZA ZWIERZTA
1. ODPOWIEDZIALNO ZA ZWIERZTA art. 431 KC 1) przez kogo jest wyrzdzona szkoda? a. chodzi o szkod wyrzdzon przez zwierz chowne albo takie, ktrym si posugujemy zwierz pozostajce pod kontrol czowieka, np. zwierzta domowe, gospodarskie, z cyrku b. nie dotyczy to zwierzt, ktre s na wolnoci a ktrym tylko pomagamy i. za zwierzta yjce na wolnoci wchodzi w gr odpowiedzialno w prawie owieckim lub na podstawie ustawy o ochronie rodowiska pod warunkiem e wyrzdziy szkod w podach i uprawach rolnych (dziki, osie, jelenie, daniele) ii. gdy te zwierzta stanowi jakie zagroenie dla ludzi (np. wataha wilkw) to odpowiedzialno ponosi JST za zaniedbanie swych funkcji, albo SP gdy s to tereny powszechnie uywane 2) co to za szkoda? 109

a. szkoda powinna wynika z wasnego popdu zwierzcia gdy czowiek szczuje to jest to szkoda wyrzdzona przez czowieka 3) kto odpowiada za szkod? a. za szkod odpowiada kto zwierz chowa lub si nim posuguje niezalenie od tego, czy byo pod jego nadzorem, czy te zabkao si lub ucieko b. nie ma znaczenia kto jest wacicielem zwierzcia 4) zasady odpowiedzialnoci a. art. 431 KC przewiduje wszystkie 3 zasady odpowiedzialnoci i. odpowiedzialno na zasadzie winy w nadzorze culpa in custodiento (A) art. 431 wprowadza domniemanie winy w nadzorze domniemanie wzruszalne (B) pozwany moe zwolni si od odpowiedzialnoci jeli przeprowadzi dowd braku winy w nadzorze ii. odpowiedzialno oparta na zasadzie ryzyka (A) gdy chowajcy zwierz nie dziaa osobicie powierza komu zwierz (B) pozwany moe zwolni si od odpowiedzialnoci jeli przeprowadzi dowd braku winy w nadzorze osoby, za ktr ponosi odpowiedzialno iii. odpowiedzialno na zasadach susznoci (A) nawet jeeli osoba, ktra zwierz chowa lub si nim posuguje, nie jest odpowiedzialna na zasadzie winy ani ryzyka poszkodowany moe od niej da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody, jeeli z okolicznoci, a zwaszcza z porwnania stanu majtkowego poszkodowanego jego i tej osoby, wynika, e wymagaj tego ZWS

2. Art. 432 KC 1) Posiadacz gruntu moe zaj cudze zwierz, ktre wyrzdza szkod na gruncie, jeeli zajcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody 2) Na zajtym zwierzciu posiadacz gruntu uzyskuje ustawowe prawo zastawu dla zabezpieczenia nalenego mu naprawienia szkody oraz kosztw ywienia i utrzymania zwierzcia

V ODPOWIEDZIALNOC ZA RZECZY

110

1. ODPOWIEDZIALNO ZA WYLANIE, WYRZUCENIE LUB SPADNICIE PRZEDMIOTU Z POMIESZCZENIA art. 433 KC 1) w prawie rzymskim actio defusis vel delictis a. odpowiedzialno na zasadzie ryzyka b. byo to istotne bo nie byo kanalizacji c. obecnie ryzyko szkody wzroso bo budynki s wysokie 2) co to za szkoda? a. szkoda wyrzdzona przez wyrzucenie, wylanie lub spadnicie przedmiotu z pomieszczenia i. art. 433 KC dotyczy winy nieumylnej i przypadkowych sytuacji ii. w przypadku winy umylnej stosujemy art. 415 KC b. przecieki wody? i. SN (A) 1959 r. - mieci si to w ramach wylania z pomieszczenia (B) pniejsze orzeczenia nie mieci si to w ramach wylania z pomieszczenia bo nic si nie wylewa na zewntrz ii. doktryna i Pajor (A) krytyka pniejszych orzecze SN woda cieknie i wylewa si pomieszcze pooonych niej c. zrzucanie niegu, sopli z dachw i parapetw? i. orzecznictwo - nie mieci si to w ramach art. 433 KC naley si z tym zgodzi ii. poszukujemy raczej odpowiedzialnoci sprawcy, ktry nie dooy naleytej starannoci sam nie strci sopli lodu 3) kto odpowiada za szkod? a. za szkod odpowiada ten, kto zajmuje pomieszczenie w momencie wyrzdzenia szkody, bez wzgldu na tytu prawny zatem take dziki lokator b. zajmowa - kontrolowa dostp do pomieszczenia (na og mie klucze) i chocia od czasu do czasu by w tym pomieszczeniu (gospodarowa) i. chodzi o faktyczne i wyczne wadanie (A) wada moe razem kilka osb (B) moe by to nawet wadanie niezgodne z prawem 4) zasady odpowiedzialnoci a. odpowiedzialno oparta na zasadzie ryzyka b. nie jest to odpowiedzialno typu sprawczego - odpowiada ten kto zajmuje pomieszczenie, chociaby nie mia z wyrzdzeniem szkody nic wsplnego 5) okolicznoci zwalniajce od odpowiedzialnoci(egzoneracyjne) a. szkoda nastpia wskutek siy wyszej i. sia wysza - zdarzenie: (A) nadzwyczajne (B) nie do przewidzenia (C) i nie do odparcia nawet przy dooeniu najwyszej starannoci b. szkoda nastpia wycznie z winy poszkodowanego i. np. przed boym narodzeniem zajca wywieszono za okno, niezrczny zodziej dosta zajcem po gowie 111

c. szkoda nastpia wycznie z winy osoby 3. i. musi by to osoba (A) ktra nie zajmuje pomieszczenia (wic domownicy nie) (B) za ktr zajmujcy pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialnoci (wic pracownik, osoba, ktrej powierzy wykonanie czynnoci nie) (C) ktrej dziaaniu zajmujcy pomieszczenie nie mg zapobiec gocie to osoby 3. ale przyjmuje si, e gospodarz moe zapobiec ich dziaaniu zajmujcy pomieszczenie poniesie odpowiedzialno jeli bd rzucali butelkami i wyrzdz szkod chodzi zatem o intruza

112

2. ODPOWIEDZIALNO ZA SZKOD WYRZDZON PRZEZ ZAWALENIE SI BUDOWLI LUB ODERWANIE SI JEJ CZCI art. 434 KC 1) przyjmuje si szerokie ujcie pojcia budowla - kada konstrukcja wytworzona rk czowieka, trwale zwizana z gruntem a. np. budynki, ogrodzenia, wiee, kominy, mosty, konstrukcje podziemne, konstrukcje w trakcie powstawania, ruiny 2) co to za szkoda? a. szkoda wyrzdzon przez zawalenie si budowli lub oderwanie si jej czci i. np. (A) oderwanie gzymsu, balkonu, fragmentw tynku (ale spadnicie szyldu nie bo nie jest on czci budowli) (B) urwanie si windy (C) pknicie przewodw, rury jeli trwale stanowi cz budowli 3) kto odpowiada za szkod?

113

a. za szkod odpowiada samoistny posiadacz budowli osoba, ktra wada faktycznie budowl jak waciciel (wic waciciel te) b. musi by posiadaczem i wykonywa to wadztwo dla siebie (rem sibi habendi) jeli wykonuje to wadztwo nie dla siebie to jest dzierycielem i. dzierycielem jest np. administrator budynku

c.

ustawa nie przywizuje wagi do tytuy prawnego d. odpowiedzialno wykonawcy robt jeli wykonawca robt protokolarnie przej od inwestora teren budowy to odpowiada za szkody wyrzdzone na terenie budowy na zasadach oglnych, a do chwili zakoczenia robt 4) zasady odpowiedzialnoci a. odpowiedzialno na zasadzie ryzyka 5) okolicznoci egzoneracyjne a. przeprowadzenie dowodu, e zawalenie si budowli lub oderwanie si jej czci nie wyniko ani z braku utrzymania budowli w naleytym stanie, ani z wady w budowie i. zakres odpowiedzialnoci jest wszy ni w przypadku art. 433 KC pozwany odpowiada tylko wtedy jeeli zawalenie si budowli lub oderwanie si jej czci wyniko z braku utrzymania budowli w naleytym stanie lub z wady w budowie ii. istnieje domniemanie e zawalenie si budowli lub oderwanie si jej czci wyniko z braku utrzymania budowli w naleytym stanie lub z wady w budowie

i.

iii. jeli ustali si, e 1 z przyczyn oprcz wielu innych, za ktre

samoistny posiadacz nie odpowiada, jest wada lub brak utrzymania to samoistny posiadacza odpowiada na zasadzie ryzyka (A) np. dach si zawali bo spado na niego drzewo, ale bya przy tym wada konstrukcyjna dachu

VI ODPOWIEDZIALNO ZA WYKORZYSTANIE SI PRZYRODY

1. OGLNE 1) pojcie korzystania z si przyrody to oryginalnie polski pomys - pierwszy raz zastosowany w KZ z 1934 r. a. w innych systemach prawa mwi si o dziaalnoci szczeglnie niebezpiecznej 2) odpowiedzialno za wykorzystanie si przyrody oparta jest na zasadzie ryzyka 3) KC: Nie mona wyczy ani ograniczy z gry odpowiedzialnoci okrelonej w art. 435 i 436

a.

s to przepisy semi - imperatywne

114

b. w drodze umowy mona rozszerzy odpowiedzialno ale nie mona jej ograniczy 2. ODPOWIEDZIALNO ZA RUCH PRZEDSIBIORSTWA LUB ZAKADU PORUSZANEGO ZA POMOC SI PRZYRODY art. 435 KC 1) PRZEZ CO SZKODA JEST WYRZDZONA? a. pojcie przedsibiorstwa ma kilka znacze i. znaczenie przedmiotowe KC - pewien zesp skadnikw materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej (A) na gruncie art. 435 nie bd nas interesoway takie skadniki jak, np. patenty, firma, koncesje, ksigi ii. ograniczone znaczenie przedmiotowe przedsibiorstwo to pewien zesp maszyn i urzdze zorganizowany do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej (usugowej lub produkcyjnej) to znaczenie interesuje nas na gruncie art. 435 KC (A) zakad rozumiany jest podobnie iii. znaczenie podmiotowe - przedsibiorstwo to podmiot prawa, rodzaj osoby prawnej iv. znaczenie funkcjonalne przedsibiorstwo to pewnego rodzaju dziaalno gospodarcza prowadzona w sposb zawodowy, zorganizowany i stay b. przedsibiorstwo musi by wprawiane w ruch za pomoc si przyrody i. siy przyrody to np. : (A) para (B) gaz (C) elektryczno (D)paliwa pynne (E) energia wodna (F) sia wiatru (G)energia jdrowa (w tym przypadku nie stosujemy art. 435 KC tylko ustaw prawo atomowe) ii. rozrnia si: (A) przedsibiorstwa, ktre korzystaj z si przyrody, ale mogyby nie korzysta i te by dziaay np. WPiA korzysta z elektrycznoci, ale nie jest wprawiane w ruch za pomoc si przyrody np. przedsibiorstwo, ktre stawia drewniane domy (B) przedsibiorstwa, ktre korzystaj z si przyrody, bo bez tego nie mona by ich prowadzi tylko do takich stosuje si art. 435 wikszo przedsibiorstw przemysowych c. art. 435 2 Przepis 1 stosuje si odpowiednio do przedsibiorstw lub zakadw wytwarzajcych rodki wybuchowe albo posugujcych si takimi rodkami. i. nawet gdyby nie byy to przedsibiorstwa lub zakady wprawiane w ruch za pomoc si przyrody, np. kopalnie ii. kazus: pozostaa sponka w wglu i wybucha w piecu w Biaymstoku (A) SN: jest to szkoda objta art. 435 KC 115

2) CO TO ZA SZKODA? a. szkoda i. wyrzdzona komukolwiek ii. na osobie lub mieniu iii. wyrzdzona przez ruch przedsibiorstwa lub zakadu wprawianego w ruch za pomoc si przyrody b. ruch i. 2 znaczenia: (A) szerokie ujcie funkcjonowanie zespou maszyn i urzdze, realizacja celw gospodarczych przedsibiorstwa to ujcie ma zastosowanie na gruncie art. 435 KC wystarczy zwizek funkcjonalny nie jest konieczne aby byo to samo miejsce i czas, np. dymy osiadaj 20 km dalej i niszcz plantacje (szkoda objta art. 435) (B) wskie ujecie ruch w znaczeniu fizycznym przemieszczanie si przedmiotw ii. kazusy: (A) I - zapadnicie si muru przedsibiorstwa wprawianego w ruch za pomoc si przyrody szkoda nie jest objta art. 435 (B) II pszczoy zwabione zapachem wpady do nieosonitych kad ze sodem kwestia sporna (C) III pasaer idzie po peronie i potyka si szkoda objta art. 435 3) KTO ODPOWIADA ZA SZKOD? a. za szkod odpowiada prowadzcy na wasny rachunek przedsibiorstwo lub zakad wprawiany w ruch za pomoc si przyrody i. osoba fizyczna ii. osoba prawna b. niekoniecznie osoba musi by wacicielem musi prowadzi na wasny rachunek przedsibiorstwo lub zakad moe by to np. dzierawca 4) ZASADY ODPOWIEDZIALNOCI a. odpowiedzialno oparta na zasadzie ryzyka 5) OKOLICZNOCI EGZONERACYJNE 3 klasyczne okolicznoci egzoneracyjne a. szkoda nastpia wskutek siy wyszej - 2 ujcia siy wyszej w doktrynie i. Goldschmidt (ujcie subiektywne) (A) zdarzenie, ktremu nie mona zapobiec, nawet przy dooeniu najwyszej starannoci odwrotno winy (B) ujcie to wykorzystywane jest na gruncie art. 471 KC, ale nie naley go stosowa na gruncie art. 435 KC ii. Exner (ujcie obiektywne, wsze) (A) to ujcie naley stosowa na gruncie art. 435 KC (B) sia wysza to zdarzenie (a) nadzwyczajne (b) nie do przewidzenia (c) i nie do odparcia nawet przy dooenie najwyszej starannoci 116

(d) i powinno mie charakter zewntrzny w stosunku do sfery kontrolowanej przez osob odpowiedzialn si wysz nie jest awaria sprztu nawet gdy przy dooeniu najwyszej starannoci nie dao si jej przewidzie ani zapobiec jej sia wysza to np. katastrofa naturalna, zamieszki, stan wojenny iii. siy wysze s do pewnego stopnia relatywne w odniesieniu do pojazdu cywilnego powd bdzie si wysz, ale dla amfibii wojskowej nie b. szkoda nastpia wycznie z winy poszkodowanego c. szkoda nastpia wycznie z winy osoby 3., za ktr prowadzcy na wasny rachunek przedsibiorstwo nie ponosi odpowiedzialnoci i. osobami 3. s (A) osoby, ktre s na zewntrz i nie maj adnych zwizkw przedsibiorstwem lub zakadem (B) intruzi bez wiedzy i zgody prowadzcego na wasny rachunek przedsibiorstwo lub zakad ii. zatem nie s osobami 3.. czonkowie wycieczki szkolnej, czonkowie inspekcji d. stanowiska dotyczce sformuowania wycznie z winy poszkodowanego, osoby 3. i. Warkao (A) szkoda jest wycznie z winy poszkodowanego wtedy gdy tylko poszkodowanemu mona przypisa win za zdarzenie szkodzce (B) krytyka, bo: trzeba bada win prowadzcego na wasny rachunek przedsibiorstwo lub zakad a odpowiada on na zasadzie ryzyka

odpowiedzialno na zasadzie ryzyka nie moe ustpowa

przed jakkolwiek win poszkodowanego (np. culpa levissima) ii. Ochanowicz i Petrykowska szkoda jest wycznie z winy poszkodowanego wtedy gdy zawinione zachowanie poszkodowanego moe by uznane za wyczn przyczyn szkody (B) krytyka (zwaszcza Szpunara): narusza to zwizek przyczynowy kade zdarzenie ma kilka przyczyn - szkoda powstaa przecie wskutek ruchu przedsibiorstwa nie mona z gry rnicowa przyczyn jedne usuwa a inne uznawa za istotne iii. Szpunar (A) szkoda jest wycznie z winy poszkodowanego gdy ciar winy po stronie poszkodowanego jest tak znaczny, e spycha na dalszy plan inne okolicznoci (zwaszcza ruch przedsibiorstw alb zakadu) 117

(A)

(B) tylko wina cika moe wyczy odpowiedzialno PNWRP/Z (C) naley rozway caoksztat okolicznoci z 1 strony ruch przedsibiorstwa to stay , wyjciowy element stanu faktycznego i to on powoduje zwikszone prawdopodobiestwo powstania szkody z 2. jednak jeeli poszkodowanemu mona przypisa cik win (np. race niedbalstwo) to czy si z tym wzmoone ryzyko doprowadzenia do szkody iv. jeli poszkodowanemu mona postawi zarzut lekkiej winy to w gr moe wchodzi przyczynienie poszkodowanego (A) naley jednak bardzo ostronie do tego podchodzi, bo jest to przecie odpowiedzialno na zasadzie ryzyka (B) za bdne naley uzna orzeczenie SN: kobieta przyczynia si do szkody, bo nie zauwaya zerwanych przewodw elektrycznych i dotkna gow (C) Pajor: przyczynienie w ogle nie powinno by prane pod uwag

118

3. ODPOWIEDZIALNO ZA SZKOD WYRZDZON PRZEZ RUCH MECHANICZNEGO RODKA KOMUNIKACJI PORUSZANEGO ZA POMOC SI PRZYRODY art. 436 KC 1) PRZEZ CO SZKODA JEST WYRZDZONA? a. mechaniczny rodek komunikacji poruszany za pomoc si przyrody i. to np. samochd, motor, amfibia, czog ale aglwka, rower, wz konny nie ii. w przypadku tramwaju, pocigu mamy zbieg odpowiedzialno z art. 435 i art. 436 bo s to elementy przedsibiorstwa 119

2) CO TO ZA SZKODA? a. chodzi o szkod, ktra wynika z ruchu MKPZPSP i. ruch ma 2 znaczenia: (A) szerokie ujcie ruch w znaczeniu funkcjonalnym - korzystanie z pojazdu choby on w danym momencie nie porusza si fizycznie pojazd jest w ruchu od momentu prby uruchomienia silnika do momentu osignicia celu podry (awarie i postoje to te ruch) to ujcie ma zastosowanie na gruncie art. 436 KC (B) wskie ujecie ruch w znaczeniu fizycznym przemieszczanie si pojazdu 3) KTO ODPOWIADA ZA SZKOD? a. za szkod odpowiada samoistny posiadacz MKPZPSP i. osoba, ktra wada faktycznie pojazdem jak waciciel (wic waciciel te)) ii. musi by posiadaczem i wykonywa to wadanie dla siebie (rem sibi habendi) jeli wykonuje to wadanie dla innej osoby to jest dzierycielem (A) kazusy kierowca, pracownik U, ktry kieruje pojazdem U jest dzierycielem i nie odpowiada z art. 436 (ewentualnie z art. 415 KC) - posiadaczem jest U i on ponosi odpowiedzialno z art. 436 KC gdy osoba A oddaje samochd do warsztatu to waciciel warsztatu jest dzierycielem i nie odpowiada z art. 436 (ewentualnie z art. 415 KC) - posiadaczem jest osoba A i ona ponosi odpowiedzialno z art. 436 KC (a) jeli kierowca pojedzie w innym czasie i inna tras ni posiadacz samoistny mu kaza w okrelone miejsce to nadal odpowiada posiadacz samoistny (b) jeli kierowca pojedzie w Polsk i przestanie si uwaa za podwadnego posiadacza to z stanie si posiadaczem samoistnym (cho nieuprawnionym) jazda grzecznociowa gdy samochd poyczymy koledze (prekario wadztwo grzecznociowe) nie przerywa posiadania samoistnego posiadania samoistnego nie przerywa przemijajca przeszkoda np. furtum usus (zabr w celu krtkotrwaego uycia) gdy posiadanie zostanie przywrcone posiadaczowi to on odpowiada (B) posiadanie samoistne przerywa kradzie pojazdu b. za szkod odpowiada posiadacz zaleny gdy posiadacz samoistny odda MKPZPSP w posiadanie zalene (posiadanie zalene wycza odpowiedzialno posiadacza samoistnego) i. np. najemcy ale nie wystarczy sama umowa najmu konieczne jest rwnie wydanie rzeczy 120

(A) szkoa nie jest posiadaczem zalenym autobusu jeeli wynaja autobus wraz z kierowc 4) ZASADY ODPOWIEDZIALNOCI a. posiadacz samoistny i posiadacz zaleny odpowiadaj na zasadzie ryzyka 5) OKOLICZNOCI EGZONERACYJNE a. szkoda nastpia wskutek siy wyszej i. awaria pojazdu to nie jest sia wysza, musi by ona zewntrzna w stosunku do pojazdu b. szkoda nastpia wycznie z winy poszkodowanego c. szkoda nastpia wycznie z winy osoby 3., samoistny /zaleny posiadacz MSKPZPSP nie ponosi odpowiedzialnoci i. osoba z zewntrz 6) WYCZENIE ZASADY RYZYKA ART. 436 2 (POWRT DO ODPOWIEDZIALNOCI NA ZASADACH OGLNYCH) a. zderzenie si MSKPZPSP

i. ii.

zderzenie nastpuje gdy oba pojazdy s w ruchu i doszo do zetknicia

czym innym jest najechanie 1 z pojazdw nie jest w ruchu w szerokim znaczeniu np. szkoda na parkingu - na zasadzie ryzyka odpowiada posiadacz pojazdu, ktry by w ruchu iii. przy zderzeniu obie osoby odpowiadaj wzgldem siebie na zasadzie winy ale tylko one odpowiadaj na zasadzie winy - w odniesieniu do wszystkich innych osb wchodzi w gr odpowiedzialno na zasadzie ryzyka odpowiedzialno solidarna obu posiadaczy b. odpowiedzialno za szkody wyrzdzone tym, ktrych posiadacze przewo z grzecznoci i. musi to by przewz (A) nieodpatny odpatny jest nawet wtedy gdy pasaerowie zrzucaj si na benzyn kazus:

(A)

(a) 2 notabli jedzili do Warszawy limuzynami umwili si

eby razem jedzi na zmian wypadek (b) SN: nie jest to przewz nieodpatny bo by pewien interes przewocego (B) bezinteresowny

(C)

bez obowizku prawnego ze strony przewocego

np. nie jest przewozem grzecznociowym, gdy pracodawca podwozi swoich pracownikw jeeli podr bya planowana i kierowca za darmo zabiera koleg to nie jest to przewz grzecznociowy (bo wczeniej zawarli umow, e pojada razem) 121

ii.

w zasadzie nie ma ratio legis dla tego, e przewoony z grzecznoci jest gorszy ni inni poszkodowani (A) w wikszoci pastw takie przepisy zostay uchylone w poowie XX w. (B) jedynym uzasadnieniem moe by ochrona zakadw ubezpiecze obawa, e kierowca i przewoony zaangauj wypadek

VII SZKODA PONIESIONA WE WSPLNYM LUB CUDZYM INTERESIE

1. Lex Rhodia de Iactu - znana w prawie rzymskim 1) kapitan statku decyduje o wyrzuceniu adunku lub jego czci by statek nie zaton 2) waciciele wyrzuconego towaru ponosz strat a waciciele ocalaego towaru uzyskuj korzy kosztem tych 1. uznano e musi wystpi wyrwnanie 2. ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY PONIESIONEJ W CELU ODWRCENIA GROCEJ 2. SZKODY ALBO W CELU ODWRCENIA WSPLNEGO NIEBEZPIECZESTWA 1) Kto a. w celu odwrcenia grocej 2. szkody (majtkowej lub niemajtkowej) b. albo w celu odwrcenia wsplnego niebezpieczestwa (majtkowego lub niemajtkowego) 2) przymusowo lub nawet dobrowolnie ponis szkod majtkow a. roszczenie o naprawienie tylko szkody majtkowej 3) moe da naprawienia poniesionych strat a. ograniczenie odpowiedzialnoci do damnum emergens 4) w odpowiednim stosunku od osb, ktre z tego odniosy korzy a. * jeli jest kilka osb, ktre odniosy z tego korzy to powstaje roszczenie pro rata parte nie ma odpowiedzialnoci solidarnej jeeli powicenie byo nieskuteczne to roszczenie nie powstaje

122

VIII ROSZCZENIE ZAPOBIEGAWCZE (PREWENCYJNE)

1. PRZESANKI (KTRE MUSZ BY SPENIONE KUMULATYWNIE) 1) stan zagroenia szkod (na osobie lub na mieniu) 2) zagroenie szkod musi by bezporednie a. musi by konkretyzacja i. co do okolicznoci, w jakich szkoda moe powsta ii. co do rodzaj szkody iii. co do przedmiotu szkody iv. co do podmiotu zagroonego b. musi by wysokie prawdopodobiestwo wyrzdzenia si szkody 3) zwizek przyczynowy midzy zachowaniem pozwanego a stanem zagroenia szkod a. zachowanie pozwanego uzasadniajce wystpienie z roszczeniem prewencyjnym to przede wszystkim i. braku naleytego nadzoru (A) nad ruchem kierowanego przez ni przedsibiorstwa lub zakadu (B) albo nad stanem posiadanego przez ni budynku lub innego urzdzenia 4) doktryna dodaje kolejne przesanki: a. Czachrski, Petrykowska, Szpunar - obiektywna naganno zachowania pozwanego b. Kasprzyk okrela to trafniej jako bezprawno i. np. art. 24 KC przewiduje domniemanie bezprawnoci ii. np. przesanka bezprawnoci jest potrzebna w stosunkach gospodarczych gdzie jest zagroenie szkod czysto gospodarcz (samo zagroenie nie wystarcza) c. Szachoowicz, pny Czachrski zawinione zachowanie pozwanego i. ale to stanowisko nie utrzymao si d. Agopszowicz - roszczenie prewencyjne powinno opiera si na tych samych zasadach co pniejsze roszczenie odszkodowawcze 123

i.

prowadzioby to do zbyt daleko idcej odpowiedzialnoci prewencyjnej za dziaania gospodarcze

2. LEGITYMACJA CZYNNA 1) osoba, ktrej dobro prawne zostao bezporednio zagroone szkod 3. LEGITYMACJA BIERNA 1) sprawca zagroenia 2) osoba, ktra odpowiada za bezporedniego sprawc zagroenia 3) posiadacz samoistny budynku odpowiedzialno za szkod wyrzdzon przez zawalenie lub oderwanie si jej czci 4) PP/ZNWR, PS/ZMSKPZPSP odpowiedzialno za korzystanie z si przyrody 4. TRE ROSZCZENIA - powd moe da aeby 1) pozwany przedsiwzi rodki niezbdne do odwrcenia grocego niebezpieczestwa a. w szczeglnoci aeby zaniecha swojego zachowania jeli stwarza ono zagroenie wyrzdzenia szkody 2) w razie potrzeby - take, by da odpowiednie zabezpieczenie (sd nakazuje zdeponowanie jakiej kwoty pieninej) 5. KWESTIA SPORNA 1) wikszo doktryny roszczenie prewencyjne odnosi si tylko do zagroe, ktre gdyby si zrealizoway doprowadziyby do szkody deliktowej 2) Agopszowicz - roszczenie prewencyjne odnosi si zarwno do zagroe, ktre gdyby si zrealizoway doprowadziyby do szkody deliktowej jak i kontraktowej a. ale ten pogld jest odosobniony

124

IX WSPODPOWIEDZIALNO ZA SZKOD WYRZDZON CZYNEM NIEDOZWOLONYM

1. PRZYPADKI WSPODPOWIEDZIALNOCI: 1) wspsprawstwo szkody - kilka osb wyrzdza szkod poszkodowanemu 2) odpowiedzialno sprawcy z 1 strony i z 2. strony odpowiedzialno podegacza, pomocnika i osoby, ktra wiadomie skorzystaa z wyrzdzonej 2. szkody a. Za szkod odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto j bezporednio wyrzdzi, lecz take i. ten, kto inn osob do wyrzdzenia szkody nakoni (podegacz) ii. ten kto by jej pomocny (pomocnik) iii. ten, kto wiadomie skorzysta z wyrzdzonej 2. szkody (na og paser) 3) odpowiedzialno za cudze czyny a. odpowiedzialno bezporedniego sprawcy szkody i osoby, ktra za niego odpowiada b. na og chodzi o podwadnego i przeoonego 4) osoby odpowiadajce na zasadzie ryzyka a. np. kilka osb zajmuje pomieszczenie, z ktrego co wypado b. np. posiadacz samoistny pojazdu i dzieryciel 2. Jeeli kilka osb ponosi odpowiedzialno za szkod wyrzdzon czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialno jest SOLIDARNA 1) Kilku dunikw moe by zobowizanych w ten sposb, e a. wierzyciel moe da caoci lub czci wiadczenia i. od wszystkich dunikw cznie ii. od kilku z nich iii. lub od kadego z osobna, b. a zaspokojenie wierzyciela przez ktregokolwiek z dunikw zwalnia pozostaych c. a do zupenego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dunicy solidarni pozostaj zobowizani 125

2) zalety: a. poprawia sytuacj poszkodowanego b. uatwia proces 3. ROZLICZENIA MIDZY WSPDUNIKAMI 1) zasada: o regresie decyduje stopie winy i stopie przyczynienia si do powstania szkody i. Jeeli szkoda bya wynikiem dziaania lub zaniechania kilku osb, ii. ten, kto szkod naprawi, iii. moe da od pozostaych zwrotu odpowiedniej czci iv. zalenie od okolicznoci, a zwaszcza 2) wyjtek i. Ten, kto naprawi szkod, ii. za ktr jest odpowiedzialny mimo braku winy, iii. ma roszczenie zwrotne do sprawcy, iv. jeeli szkoda powstaa z winy sprawcy

dotyczy to np. takiej sytuacji o przeoony odpowiada na zasadzie ryzyka za podwadnego, ktry odpowiada na zasadzie winy poszkodowany raczej wystpi przeciw przeoonemu (bo jest lepiej sytuowany) przeoony zapaci o jeeli przeoony nie ponosi adnej winy moe da od podwadnego caej kwoty odszkodowania o jeeli i podwadny i przeoony s winni (bo np. przeoony le poinstruowa podwadnego) to o regresie decyduje: stopie winy stopie przyczynienia si do powstania szkody 3) roszczenia regresowe mog by wyczone przez przepisy prawa pracy

126

X PRZEDAWNIENIE ROSZCZE Z TYTUU CZYNW NIEDOZWOLONYCH - 4421

127

1. 1 - ZASADA: ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY WYRZDZONEJ CZYNEM NIEDOZWOLONYM 1) ulega przedawnieniu z upywem lat 3 od dnia, w ktrym poszkodowany dowiedzia si o szkodzie i o osobie obowizanej do jej naprawienia 2) jednake termin ten nie moe by duszy ni 10 lat od dnia, w ktrym nastpio zdarzenie szkodzce a. termin 3 letni i. termin szczeglny - 3 lata a nie 10 lat ii. termin ruchomy - biegnie od dnia, w ktrym poszkodowany dowiedzia si o szkodzie i o osobie obowizanej do jej naprawienia (A) nie jest wany moment, w ktrym poszkodowany dowiedzia si o ostatecznym rozmiarze szkody (B) najczciej termin ten biegnie od dnia w ktrym nastpio zdarzenie szkodzce (C) jeeli w momencie zdarzenia szkodzcego pojawia si 1 szkoda o ktrej poszkodowany wie, a dopiero pniej pojawia si nowa szkoda bieg terminu przedawnienia rozpoczyna si od kiedy poszkodowany dowiedzia si o nowej szkodzie (D) poszkodowany musi kumulatywnie dowiedzie si o szkodzie i osobie zobowizanej do jej naprawienia musi uzyska o tej osobie takie informacje, ktre pozwol wytoczy przeciw niej powdztwo b. termin 10 letni i. termin sztywny biegnie do dnia w ktrym nastpio zdarzenie szkodzce ii. szkoda moe powsta po upywie 10 lat od dnia w ktrym nastpio zdarzenie szkodzce poszkodowany nie ma moliwoci wystpienia z roszczeniem o naprawienie szkody (A) uchwaa TK z 2006 r. to zdanie o terminie sztywnym jest niezgodne z K97 dlatego w 2007 r. dodano przepis mwicy o zbrodni i wystpku 2. 2 - JEELI SZKODA WYNIKA ZE ZBRODNI LUB WYSTPKU, 1) roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upywem lat 20 od dnia popenienia przestpstwa 2) bez wzgldu na to, kiedy poszkodowany dowiedzia si o szkodzie i o osobie obowizanej do jej naprawienia a. jest to 20 letni termin sztywny b. zbrodnia i wystpek i. sd cywilny jest zwizany prawomocnym, skazujcym wyrokiem sdu karnego ii. sd cywilny nie jest zwizany prawomocnym uniewinniajcym wyrokiem sdu karnego iii. gdy w procesie karnym nie wydano wyroku (np. z powodu amnestii lub przedawnienia) - sd cywilny ocenia wtedy swobodnie czy zdarzenie szkodzce byo zbrodni lub wystpkiem 3. 3- W RAZIE WYRZDZENIA SZKODY NA OSOBIE, 128

1) przedawnienie nie moe skoczy si wczeniej ni z upywem lat 3 od dnia, w ktrym poszkodowany dowiedzia si o szkodzie i o osobie obowizanej do jej naprawienia a. 3 - letni termin ruchomy, ktry wycza terminy sztywne z 1 i 2 b. gdy poszkodowany dowie si o szkodzie po 50 nadal przysuguje mu roszczenie c. takie rozwizanie moe doprowadzi do pieniactwa 4. 4 PRZEDAWNIENIE ROSZCZE OSOBY MAOLETNIEJ O NAPRAWIENIE SZKODY NA OSOBIE 1) nie moe skoczy si wczeniej ni z upywem lat 2 od uzyskania przez ni penoletnioci. a. instytucja wstrzymania upywu terminu przedawnienia b. kazus: i. 5 letnie dziecko ulego wypadkowi i wiadomo, e nie bdzie mogo pracowa ii. szkoda jednak pojawia si w momencie uzyskania penoletnioci iii. 5 latkowu renty nie przyznano a w wieku 15 lat roszczenie si przedawnio iv. Szpunar proponowa by sd ju dziecku zasdza rent z odpowiednim terminem, jednak nie przyjto tego rozwizania TERMINY TE ODNOSZ SI TE DO ROSZCZE REGRESOWYCH MIDZY OSOBAMI WSPODPOWIEDZIALNYMI ZA SZKOD WYRZDZON CZYNEM NIEDOZWOLONYM

129

XI SZKODA NA OSOBIE
I OGLNE 1. Szkoda na osobie wynika z naruszenia dbr osobistych poszkodowanego (zwaszcza uszkodzenie ciaa lub wywoanie rozstroju zdrowia) 1) szkoda majtkowa na osobie - konsekwencje majtkowe naruszenia dbr osobistych 2) szkoda niemajtkowa na osobie - krzywda bl i cierpienie doznane przez poszkodowanego a. uszczerbek w dobrach niemajtkowych poszkodowanego 2. Szkoda na mieniu - dotyczy majtku poszkodowanego i pozostaje bez zwizku z osob poszkodowanego II SZKODA MAJTKOWA NA OSOBIE przepisy o szkodzie majtkowej na osobie precyzuj zasady oglne (nie wprowadzaj wyjtkw) 1. SZKODA MAJTKOWA NA OSOBIE - konsekwencje majtkowe naruszenia dbr osobistych 1) trudna do wykazania 2) trudno ustali wysoko szkody a. trudno z gry powiedzie ile kosztuje utracona rka 3) sd musi a. rozpatrzy indywidualny przypadek poszkodowanego b. bra pod uwag widoki na przyszo 4) sdzia moe dokona oceny w sposb przybliony 2. SPOSB NAPRAWIENIA SZKODY MAJTKOWEJ NA OSOBIE 1) naprawienie szkody aktualnej - ktra ju nastpia w zwizku z czynem niedozwolonym a. KC - w razie uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynike z tego powodu koszty i. damnum emergens (A) np. koszty leczenia, rehabilitacji, lepszej opieki, dojazdw do szpitala (B) ale musz by one rozsdne i na tym gruncie moe dochodzi do sporw ii. lucrum cessans - np. utracone przez chorob zarobki 130

b. zasada: naprawienia szkody moe da tylko bezporednio poszkodowany i. kazus: (A) m uleg wypadkowi stan jest ciki i wymaga on staej opieki opiekuje si nim ona, ktra w tym czasie zaniedbuje prowadzone przez siebie przedsibiorstwo (B) ona ponosi pewne szkody, ale tylko m moe da naprawienia szkody (C) jeeli ona miaa miesiczne dochody 20000 z a opiekowaa si mem 3 miesice to wysoko jej szkody wynosi 60 000 z (D) jeeli m wystpi o tak sum to prawdopodobnie spotka si z zarzutem, e koszt opieki przez 3 miesice przez fachow pielgniark jest niszy i szkoda zostanie naprawiona tylko w granicach tego niszego kosztu c. KC: na danie poszkodowanego zobowizany do naprawienia szkody powinien wyoy z gry sum potrzebn na i. koszty leczenia , ii. a jeeli poszkodowany sta si inwalid, take sum potrzebn na koszty przygotowania do innego zawodu dotyczy sytuacji gdy poszkodowany nie jest w stanie tym kosztom sprosta gdyby nie ten przepis to pozwany mgby nie chcie paci z gry, bo nie byo jeszcze kosztw, a wic nie byo jeszcze szkody 2) szkoda przysza w rnych ustawodawstwach zostay przyjte 2 systemy: a. system renty i. renta - wiadczenie okresowe pacone poszkodowanemu w regularnych odstpach czasu ii. sd bada jakie potrzeby bdzie mia poszkodowany i na tej podstawie zasdza rent w danej wysokoci iii. system renty ma pierwszestwo w prawie polskim iv. KC Jeeli poszkodowany utraci cakowicie lub czciowo zdolno do pracy zarobkowej albo jeeli zwikszyy si jego potrzeby lub zmniejszyy widoki powodzenia na przyszo, (B) moe on da od zobowizanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty do zasdzenia renty wystarczy, e wystpi 1 z tych przyczyn (a) jeeli przyczyny zasdzenia renty kumuluj si sd zasdza 1 rent (nie dzieli jej na mniejsze czci) utrata cakowicie lub czciowo zdolnoci do pracy zarobkowej (a) sd musi rozway ile poszkodowany zarabiaby, gdyby mu szkody nie wyrzdzono

131

(b) nie mona tego oblicza opierajc si wycznie na porwnaniu ile poszkodowany zarabia po wyrzdzeniu mu szkody z tym ile zarabia wczeniej wczeniej mg w ogle nie zarabia, bo si jeszcze uczy po moe zarabia wicej, ale wymaga to od niego wzmoonego wysiku zwikszenie potrzeb (a) np. potrzeba lepszego odywiania si (b) np. potrzeba opieki zmniejszenie widokw powodzenia na przyszo (a) obejmuje to bardzo rne kategorie (b) np. aktor, amant, ktry po wypadku nie bdzie mg gra gwnych v. KC Jeeli w chwili wydania wyroku szkody nie da si dokadnie ustali - poszkodowanemu moe by przyznana renta tymczasowa (A) np. stan zdrowia pogorsza si, poprawia vi. renta moe zosta zmieniona (A) art. 907 Jeeli obowizek pacenia renty wynika z ustawy, kada ze stron moe w razie istotnej zmiany stosunkw da zmiany wysokoci lub czasu trwania renty, nawet jeli wysoko renty i czas jej trwania byy ustalone w orzeczeniu sdowym lub w umowie (B) np. jeli poszkodowany wrci cakowicie do zdrowia pozwany moe wystpi o wyganicie renty b. system zasdzenia 1 odszkodowania i. zasdzenie 1 sumy ktra ma naprawi ca szkod przysz ii. zalety: (A) poszkodowany otrzyma od razu znaczn kwot, ktr bdzie mg odpowiednio zainwestowa iii. wady: (A) poszkodowany moe przetrwoni iv. system ten ma pierwszestwo w prawie anglosaskim, ale pojawia si rwnie w prawie polskim (w drodze wyjtku) (A) istnieje moliwo kapitalizacji renty sd moe przyzna poszkodowanemu zamiast renty lub jej czci odszkodowanie jednorazowe przesanki (a) danie poszkodowanego (b) wane powody w szczeglnoci poszkodowany sta si inwalid a przyznanie jednorazowego odszkodowania uatwi mu wykonywanie nowego zawodu (B) art. 907 KC nie znajduje zastosowania w takim przypadku (C) kazus: poszkodowany sta si inwalid i potrzebuje nowego mieszkania 132

 art. 444 1 Na danie poszkodowanego zobowizany do naprawienia szkody powinien wyoy z gry sum potrzebn na (a) koszty leczenia (b) a jeeli poszkodowany sta si inwalid, take sum potrzebn na koszty przygotowania do innego zawodu potrzeba nowego mieszkania nie jest ani kosztem leczenia ani kosztem przygotowania do nowego zawodu sd powinien rozway czy nie zasdzi kapitalizacji chocia czci renty by kupi mieszkanie

III SZKODA NIEMAJTKOWA NA OSOBIE (KRZYWDA) 4. SZKODA NIEMAJTKOWA NA OSOBIE KRZYWDA bl i cierpienie doznane przez poszkodowanego 1) uszczerbek w dobrach niemajtkowych poszkodowanego 2) rdo naruszenie dbr osobistych poszkodowanego art. 23 KC katalog otwarty a. zdrowie b. wolno c. cze d. swoboda sumienia e. nazwisko lub pseudonim f. wizerunek g. tajemnica korespondencji h. nietykalno mieszkania i. twrczo naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska,

5. ZASADA: krzywda w prawie polskim nie podlega naprawienia za pomoc pienidza tylko w granicach art. 24 KC 1) 1. a. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagroone cudzym dziaaniem, i. moe da zaniechania tego dziaania, ii. chyba e nie jest ono bezprawne. 133

b. W razie dokonanego naruszenia i. moe on take da, (A) aeby osoba, ktra dopucia si naruszenia, (B) dopenia czynnoci potrzebnych do usunicia jego skutkw, (C) w szczeglnoci aeby zoya owiadczenie odpowiedniej treci i w odpowiedniej formie ii. na zasadach przewidzianych w KC moe on rwnie da (A) zadouczynienia pieninego (B) lub zapaty odpowiedniej sumy pieninej na wskazany cel spoeczny 2) 2. Jeeli wskutek naruszenia dobra osobistego zostaa wyrzdzona szkoda majtkowa, poszkodowany moe da jej naprawienia na zasadach oglnych 3) 3. Przepisy powysze nie uchybiaj uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczeglnoci w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym 6. WYJTEK: art. 445 KC 1) wymienia 4 przypadki, w ktrych moe by zasdzone zadouczynienia pieninego za doznan krzywd a. uszkodzenie ciaa b. wywoanie rozstroju zdrowia c. pozbawienie wolnoci d. skonienie za pomoc podstpu, gwatu lub naduycia stosunku zalenoci do poddania si czynowi nierzdnemu i. pocztkowo dotyczyo to tylko kobiet ii. w 1996 r. ustawodawca zlikwidowa dyskryminacj mczyzn 2) art. 445 KC nie jest samodzielnym rdem roszczenia odszkodowawczego a. z roszczeniem mona wystpi tylko wtedy, gdy sd wstpnie uzna, e pozwany odpowiada za dany czyn niedozwolony (na zasadzie winy, ryzyka lub susznoci) b. jeeli sd uzna e z tego czynu niedozwolonego wynika 1 z 4 w. w. przypadkw moe zasdzi na rzecz poszkodowanego zadouczynienie pienine i. ma to charakter fakultatywny (A) np. moe si okaza, e szkoda jest niewielka i nie wymaga zadouczynienia pieninego ii. sd nie ma jednak penej swobody musi wzi pod uwag wszystkie okolicznoci sprawy, przede wszystkim: (A) stopie cierpie poszkodowanego (przyszych i aktualnych) (B) sytuacj yciow i zdrowotn poszkodowanego (C) wiek poszkodowanego iii. sd musi uzasadni swoj decyzj 3) roszczenie o zadouczynienie przechodzi na spadkobiercw tylko wtedy, gdy a. zostao uznane na pimie b. albo gdy powdztwo zostao wytoczone za ycia poszkodowanego

134

7. T klarown sytuacj zakca art. 448 KC 1) a. W razie naruszenia dobra osobistego sd moe i. przyzna temu, czyje dobro osobiste zostao naruszone, odpowiedni sum tytuem zadouczynienia pieninego za doznan krzywd ii. lub na jego danie zasdzi odpowiedni sum pienin na wskazany przez niego cel spoeczny, niezalenie od innych rodkw potrzebnych do usunicia skutkw naruszenia b. roszczenie o zadouczynienie przechodzi na spadkobiercw tylko wtedy, gdy i. zostao uznane na pimie ii. albo gdy powdztwo zostao wytoczone za ycia poszkodowanego 2) spr w doktrynie a. interpretacja literalna art. 448 KC - sd moe zasdzi zadouczynienie pienine za doznan krzywd z powodu naruszenia jakiegokolwiek dobra osobistego w jakikolwiek sposb i. np. wizie po odbyciu wyroku mgby da zadouczynienia od SP za to e naruszy jego dobro osobiste wolno a to byby absurd ii. kci si to z art. 445 KC b. Petrykowska i. art. 448 KC nie mwi o innych przesankach, a jest zamieszczony w rozdziale o czynach niedozwolonych ii. naley stosowa zasady oglne - przesanki zasdzenia zadouczynienia pieninego: (A) naruszenie dobra osobistego przez sprawc byo bezprawne (B) sprawcy mona postawi zarzut winy (C) sprawca by poczytalny iii. fakultatywno iv. chodzi o zawinione naruszenie wszelkich dbr osobistych (a nie tylko te 4 przypadki z 445) v. interpretacja ta jest przyjta w doktrynie 8. relacje midzy art. 445 KC a art. 446 KC 1) Safian moe by zbieg art. 445 i 448 KC 2) Radwaski stosunek lex generalis (448) i lex specialis (445) 3) Szpunar a. art. 448 KC nie uchyla zasady szczeglnoci zadouczynienia z art. 445 KC b. stworzono dualizm ochrony dbr osobistych w zakresie zadouczynienia c. 2 reimy i. szerszy - art. 445 stosowany gdy chodzi o 4 wymienione w nim przypadki (daje szersz ochron, bo odpowiedzialno nie jest zalena od tego na jakiej podstawie odpowiada sprawca) ii. uzupeniajcy - art. 448 stosowany w pozostaych przypadkach, ale tylko wtedy gdy poszkodowany odpowiada na zasadzie winy d. jedyne stanowisko, ktre pozwala ustali sensowny stosunek art. 445 i 448 135

9. art. 446 4 KC Jeeli wskutek uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia nastpia mier poszkodowanego, sd moe przyzna najbliszym czonkom rodziny zmarego odpowiedni sum tytuem zadouczynienia pieninego za doznan krzywd 10.POZAKODEKSOWE PRZYPADKI ZADOUCZYNIENIA PIENINEGO 1) art. 78 Prawa autorskiego zawinione naruszenie autorskich praw osobistych 2) art. 18a ustawy o ZOZ zawinione naruszenie praw pacjenta

IV SZKODA OSOBY POREDNIO POSZKODOWANEJ ROSZCZENIA ZWIZANE ZE MIERCI OSOBY BEZPOREDNIO POSZKODOWANEJ 1. ZASADA: naprawienia szkody moe da tylko bezporednio poszkodowany 1) kazusy: a. sportowiec ulega wypadkowi nie gra w ostatnim meczu jego druyna traci puchar klub ponosi szkod jest to szkoda porednia i klub nie moe da naprawienia tej szkody naprawienia tej szkody nie moe te da sportowiec bo to nie jego szkoda b. gwiazda opery ulega wypadkowi publiczno zwraca bilety teatr ponosi szkod jest to szkoda porednia i teatr nie moe da naprawienia tej szkody 2) gdyby przyj, e porednio poszkodowany moe da naprawienia szkody to nie wiadomo gdzie bymy si zatrzymali dlatego musz by pewne granice a. osoba A ulega wypadkowi i jest w piczce krawiec traci bo osoba A co tydzie zamawiaa u niego sukni 136

2. WYJTEK - art. 446 KC 1) jeeli wskutek uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia nastpia mier poszkodowanego (od razu lub po pewnym czasie) porednio poszkodowani mog da naprawienia wasnej szkody 2) osoby uprawnione a. osoby, ktre poniosy koszty leczenia i pogrzebu bezporednio poszkodowanego i. nie musz by to osoby bliskie ii. maj przeciw zobowizanemu do naprawienia szkody (A) roszczenie o zwrot kosztw leczenia dopki poszkodowany yje osoby te nie maj wasnego roszczenia ma je tylko poszkodowany (B) roszczenie o zwrot kosztw pogrzebu orzecznictwo koszty pogrzebu to take (a) koszty odziey aobnej (b) koszta zwyczajowo przyjtego nagrobku b. osoby bliskie zmarego, wzgldem ktrych ciy na zmarym ustawowy obowizek alimentacyjny i. np. dzieci, maonek ii. maj przeciw zobowizanemu do naprawienia szkody roszczenie o rent (A) renta obligatoryjna jeli spenione s przesanki sd musi j zasdzi (B) jeli jest kilka osb sd zasdza rent na rzecz kadej z nich oddzielnie (C) kto moe da renty: czy renty moe da maonek zdolny do pracy zarobkowej? (a) lata 60 SN uwaa e nie (b) pniej ma roszczenie bo zajmuje si domem, wychowaniem dzieci (c) 1990 r. SN nawet gdy maonek pracuje ma roszczenie o rent, zwaszcza gdy wychowuje maoletnie dzieci rozwiedziony maonek moe wystpi z roszczeniem gdy mia prawo do alimentw na podstawie KRO gdy zmaro dorose dziecko to jego rodzicom te przysuguje to roszczenie c. inne osoby bliskie, ktrym zmary dobrowolnie i stale dostarcza rodkw utrzymania i. maj przeciw zobowizanemu do naprawienia szkody roszczenie o rent jeeli z okolicznoci wynika, e wymagaj tego ZWS (A) renta fakultatywna ZWS to przesanka ocenna sd musi uwzgldni caoksztat okolicznoci, np. (a) stan majtkowy powoda i zmarego (b) typ relacji midzy nimi

137

(B) renty fakultatywnej mog da te uprawnieni do renty obligatoryjnej jeeli poszkodowany dawa im co ponad swj obowizek (C) renta dla konkubiny lub konkubenta SN 1970 r. konkubina moe da renty jeli faktyczny zwizek by dugotrway i nie krzywdzi czonkw pozostaej rodziny Szpunar (a) pocztkowo twierdzi e jest to sprzeczne z ZWS (b) ale pniej zmieni swoje stanowisko i uzna e ZWS mog uzasadnia przyznanie renty konkubinie d. sd moe ponadto przyzna najbliszym czonkom rodziny zmarego stosowne odszkodowanie jeeli wskutek jego mierci nastpio znaczne pogorszenie ich sytuacji yciowej i. charakter fakultatywny ii. spr w doktrynie (A) niektrzy, np. Szpunar ograniczaj to roszczenie do szkody majtkowej pocztkowo orzecznictwo stao na tym stanowisku (B) inni to roszczenie ma charakter mieszany znaczne pogorszenie sytuacji yciowej obejmuje krzywd i szkod majtkow od lat 90. orzecznictwo stoi na tym stanowisku e. ustawodawca wprowadzi 4 - sd moe take przyzna najbliszym czonkom rodziny zmarego odpowiedni sum tytuem zadouczynienia pieninego za doznan krzywd 3) wysoko renty (obligatoryjnej i fakultatywnej) a. wysoko renty - renta ta ma by obliczona stosownie do i. potrzeb poszkodowanego (A) trzeba wzi pod uwag wiek, stan zdrowia itp. (B) przy rencie fakultatywnej trzeba tez uwzgldni wysoko rodkw dostarczanych przez zmarego ii. oraz do moliwoci zarobkowych i majtkowych zmarego (A) trzeba wzi pod uwag zwikszanie moliwoci gdyby poszkodowany y i rozwija si zarabiaby coraz wicej 4) czas trwania renty a. renta obligatoryjna - czas prawdopodobnego trwania obowizku alimentacyjnego b. renta fakultatywna - czas prawdopodobnego dostarczania rodkw utrzymania

3. CECHY ROSZCZE Z ART. 446 KC 1) maj zasadniczo charakter samodzielny i powstaj wprost na rzecz osb uprawnionych 138

2) osoby porednio poszkodowane podnoszc roszczenia nie mog stan w lepszej sytuacji prawnej wobec odpowiedzialnego ni byby sam bezporednio poszkodowany gdyby y a. wic charakter tych roszcze nie jest zupenie samodzielny b. np. gdyby sd zasdzi nisze odszkodowanie poniewa bezporednio poszkodowany przyczyni si do szkody to odnosi si to rwnie do porednio poszkodowanych 3) s niezalene od przepisw prawa spadkowego przechodz na uprawnione osoby bez wzgldu na to czy s spadkobiercami 4) maj charakter odszkodowawczy a nie alimentacyjny a. w momencie mierci poszkodowanego obowizek alimentacyjny wygasa 5) art. 446 KC nie stanowi samodzielnej podstawy odpowiedzialnoci 6) kwesti sporn jest czy podstawa odpowiedzialnoci pozwanego moe by take kontraktowa a. w doktrynie przewaa stanowisko e nie b. SN i. uczestnik wycieczki do Bugarii dozna tam ataku serca nie udzielono mu naleytej pomocy zmar ii. rodzina wystpia przeciw biurowi podr z roszczeniem z art. 446 KC iii. biuro podry ponosi odpowiedzialno z tytuu niewykonania zobowizania za mier uczestnika wycieczki do Bugarii iv. sd przyzna roszczenie rodzinie atwo byo wykaza, e oprcz naruszenia obowizkw umownych wystpi tu delikt z art. 429 KC (A) biuro zwolnio si od odpowiedzialnoci bo powierzyo wykonanie czynnoci profesjonalicie (bugarska suba zdrowia) (B) gdyby przyj odpowiedzialno kontraktow dunik odpowiadaby na zasadzie ryzyka za dziaalno pracownikw

ODPOWIEDZIALNO ZA SZKOD WYRZDZON PRZEZ PRODUKT NIEBEZPIECZNY

139

1. Ustanowiona ustaw z 2 marca 2000 r. o ochronie niektrych praw konsumentw i odpowiedzialnoci za szkod wyrzdzona przez produkt niebezpieczny, ktra wdraa dyrektyw WE 85/374 2. PRZEZ CO JEST SZKODA WYRZDZONA 1) produkt a. rzecz ruchoma. choby zostaa poczona z inn rzecz b. zwierzta c. energia elektryczna 2) produkt niebezpieczny - produkt nie zapewniajcy bezpieczestwa, jakiego mona oczekiwa, uwzgldniajc normalne uycie produktu a. trzeba bra pod uwag i. okolicznoci z chwili wprowadzenia produktu do obrotu ii. informacje podane konsumentowi o waciwociach produktu b. produkt nie moe by uznany za niebezpieczny tylko dlatego, e pniej wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony c. niebezpieczny jest produkt ktry ma wady (dyrektywa mwi o produkcie wadliwym a ni niebezpiecznym) i. wady konstrukcyjne wynikaj z wadliwego zaprojektowania ii. wady produkcyjne dobry projekt ale na etapie produkcji uyto zych materiaw albo le zmontowano produkt iii. wady instrukcyjne producent nie poda informacji ktre powinien by poda iv. wady obserwacyjne producent po wprowadzeniu produktu na rynek nie reaguje na informacje o tym e produkt jest niebezpieczny nie usuwa wad, nie zawiadamia innych uytkownikw 3) produkt bezpieczny a. produkt, ktry nie stwarza adnego zagroenia dla konsumentw

lub stwarza znikome zagroenie, dajce si pogodzi z jego zwykym uywaniem i uwzgldniajce wysoki poziom wymaga dotyczcych ochrony zdrowia i ycia ludzkiego b. w warunkach zwykych lub w innych, dajcych si w sposb uzasadniony przewidzie, warunkach jego uywania
3. CO T O ZA SZKODA 1) szkoda wyrzdzona przez produkt niebezpieczny wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie dziaalnoci gospodarczej producenta a. domniemywa si, e produkt niebezpieczny, ktry spowodowa szkod, zosta wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie dziaalnoci gospodarczej producenta 2) szkoda wyrzdzona komukolwiek (take zodziejowi jeli ukrad produkt) 3) szkoda majtkowa na osobie podlega naprawieniu bez ogranicze 4) szkoda niemajtkowa na osobie stosuje si zasady oglne bo ustawa ani dyrektywa nic o tym nie mwi 5) szkoda na mieniu odpowiedzialno ograniczona a. producent odpowiada za szkod na mieniu tylko wwczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona naley do rzeczy zwykle przeznaczanych do 140

osobistego uytku i w taki przede wszystkim sposb korzysta z niej poszkodowany b. odpowiedzialno nie obejmuje i. uszkodze samego produktw ii. korzyci jaki poszkodowany mgby uzyska przez uywanie produktu c. odszkodowanie nie przysuguje je eli szkoda na mieniu nie przekracza kwoty bdcej rwnowartoci 500 EURO 4. KTO ODPOWIADA ZA SZKOD 1) podmioty odpowiedzialne a. producent finalny i. przedsibiorca ktry w zakresie swej dziaalnoci gospodarczej wytwarza produkt i wprowadza go do obrotu producent zawodowy (A) domniemywa si, e produkt niebezpieczny, ktry spowodowa szkod, zosta wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie dziaalnoci gospodarczej producenta ii. za szkod nie odpowiada producent okazjonalny, np. (A) majsterkowicz (B) zawodowiec, ktry ma inna lini produkcyjn b. producent czstkowy - wytwrca materiau, surowca albo czci skadowej produktu i. nie odpowiada jeli wyczna przyczyna szkody bya wada konstrukcyjna lub wskazwka producenta finalnego c. producent deklarowany - osoba, ktra podaje si za producenta przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odrniajcego d. importer - osoba, ktra wprowadza produkt do obrotu krajowego w zakresie dziaalnoci swojego przedsibiorstwa 2) odpowiedzialno tych podmiotw jest solidarna 3) jeeli nie wiadomo, kto jest PF, PC, PD lub I odpowiada ten, kto w zakresie swojej dziaalnoci gospodarczej zby produkt niebezpieczny a. chyba e w cigu 1 miesica od dnia zawiadomienia o szkodzie wskae poszkodowanemu i. osob i adres PF, PC, PD ii. w przypadku towaru importowanego osob i adres importera b. jeli nie jest w satnei tego zrobi moe zwolni si od odpowiedzialnoci przez wskazanie osoby, od ktrej sam naby produkt 4) jeeli za szkod odpowiada take osoba 3. - odpowiedzialno tej osoby i osb wymienionych wyej jest solidarna 5) stosuje si odpowiednio przepisy o roszczeniach pomidzy osobami wspodpowiedzialnymi za szkod wyrzdzon przez produkt niebezpieczny 6) jeeli szkoda jest umylni wyrzdzona przez sprawc przy uyciu produkt niebezpiecznego odpowiada samo sprawca (np. strza z wadliwej broni) 5. ZASADA ODPOWIEDZIALNOCI 1) odpowiedzialno oparta na zasadzie ryzyka

141

6. OKOLICZNOCI EGZONERACYJNE 1) ustawa o nich nie mwi 2) wydaje si e jeeli kto zdoa wykaza, e a. szkoda nastpia wskutek siy wyszej b. szkoda nastpia wycznie z winy poszkodowanego c. szkoda nastpia wycznie z winy osoby 3. i. to spowoduje to brak zwizku przyczynowego 7. PRZYCZYNIENIE SI 1) ustawa nic o tym nie mwi (dyrektywa tak) 2) stosuje my zasady oglne 8. CIAR DOWODU 1) poszkodowany dowodzi tylko szkod i zwizek przyczynowy 2) pozostae przesanki objte s domniemaniem lub nie trzeba ich dowodzi 9. OKOLICZNOCI ZWALNIAJCE OD ODPOWIEDZIALNOCI 1) producent nie wprowadzi produktu do obrotu 2) wprowadzenie produktu do obrotu nastpio poza zakresem dziaalnoci gospodarczej producenta a. ale jeli producent rozdaje darmowe prbki aby si zareklamowa to jest to w zakresie jego dziaalnoci gospodarczej 3) waciwoci niebezpieczne produktu ujawniy si po wprowadzeniu go do obrotu chyba e wynikay one z przyczyny tkwicej poprzednio w produkcie a. odpowiada wtedy za wady produkcyjne 4) nie mona byo przewidzie niebezpiecznych waciwoci produktu, uwzgldniajc stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu 5) niebezpieczne waciwoci produktu wynikay z zastosowania przepisw prawa (imperatywnych) 10.PRZEPISY REGULUJCE T ODPOWIEDZIALNO S SEMIIMPERATYWNE 1) odpowiedzialnoci za szkod wyrzdzon przez produkt niebezpieczny nie mona wyczy ani ograniczy take w razie dokonania wyboru prawa obcego 11.ODPOWIEDZIALNO ZA PRODUKT NIEBEZPIECZNY A INNE REIMY ODPOWIEDZIALNOCI 1) odpowiedzialno za produkt niebezpieczny nie wycza moliwoci wystpienia z roszczeniem a. z tytuu czynu niedozwolonego (na zasadach oglnych) b. z tytuu N/NWZ c. z tytuu rkojmi d. z gwarancji jakoci 2) te reimy odpowiedzialnoci maj wobec siebie charakter uzupeniajcy 3) mona jednoczenie dochodzi roszcze z odpowiedzialnoci za produkt niebezpieczny i innych podstaw granic jest wysoko szkody 12.PRZEDAWNIENIE 1) roszczenie o naprawienie szkody wyrzdzonej przez produkt niebezpieczny

142

a. ulega przedawnieniu z upywem lat 3 od dnia, w ktrym poszkodowany dowiedzia si lub przy zachowaniu naleytej starannoci mg si dowiedzie o szkodzie i o osobie obowizanej do jej naprawienia b. jednake termin ten nie moe by duszy ni 10 lat od dnia, w ktrym nastpio zdarzenie szkodzce

ODPOWIEDZIALNO KONTRAKTOWA
5. OGLNIE 1) OK sensu largo - rne konsekwencje niewykonania lub nienaleytego wykonania zobowizania (wynikajcego z umowy, ustawy, jednostronnej czynnoci prawnej) 2) OK sensu stricto obowizek naprawienia szkody wynikej z niewykonania lub nienaleytego wykonania zobowizania (wynikajcego z umowy, ustawy, jednostronnej czynnoci prawnej

6. ZESTAW SANKCJI KONTRAKTOWYCH 1) roszczenie o wykonanie w naturze 2) roszczenie o naprawienie szkody wyrzdzonej przez niewykonanie lub nienaleyte wykonanie zobowizania - wystpuje a. albo zamiast roszczenia o wykonanie w naturze b. albo obok roszczenia o wykonanie w naturze 3) prawo odstpienia od umowy a. jednostronne wycofanie si pod pewnymi warunkami b. jest to prawo podmiotowe ksztatujce c. modalnoci tego prawa jest wypowiedzenie umowy przy umowach ze wiadczeniem cigym (ale moe wystpowa take w innych sytuacjach ni tylko NLNWZ) d. na og czy si z roszczeniem o naprawienie szkody

143

ROSZCZENIE O WYKONANIE W NATURZE

1. OGLNIE 1) roszczenie o wykonanie w naturze to podstawowe roszczenie wierzyciela 2) wierzyciel moe uruchomi przymus pastwowy aby otrzyma to co wynika z treci zobowizania 3) nie wynika ze szczeglnego przepisu tylko a. art. 353 KC b. zasady pacta sunt servanda c. art. 477 KC i. w razie zwoki dunika wierzyciel moe da, niezalenie od wykonania zobowizania, naprawienia szkody wynikej ze zwoki

144

2. PRZESANKI ROSZCZENIA O WYKONANIE W NATURZE 1) istnienie zobowizania 2) wymagalno zobowizania nadejcie terminu spenienia wiadczenia a. roszczenie to z nadejciem terminu spenienia wiadczenia aktualizuje si b. termin spenienia wiadczenia i. moe by oznaczony w umowie ii. jeeli termin spenienia wiadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z waciwoci zobowizania, wiadczenie powinno by spenione niezwocznie po wezwaniu dunika do wykonania 3) brak dobrowolnego spenienia wiadczenia przez dunika

3. DUNIK MUSI WYSTPI DO SDU O ZASDZENIE TEGO WIADCZENIA W NATURZE 1) zakaz samopomocy 2) jednak egzekucja w naturze ma granice faktyczne i prawne

4. GRANIICE ROSZCZENIA O WYKONANIE powoduj e roszczenie upada, koczy si 1) niemoliwo wiadczenia 2) s sytuacje gdy ustawodawca upowania wierzyciela do rezygnacji ze wiadczenia chocia jest moliwe 3) osignicie celu a. wierzyciel zostaje zaspokojony w inny sposb ni zachowaniem dunika roszczenie o wykonanie upada bo cel co prawda w inny sposb ale osignito b. np. statek utkn na mielinie armator zamwi w przedsibiorstwie morskim cignicie statku przedsibiorstwo morskie zaczo przygotowania silny przypyw uwolni statek z mielizny i. przedsibiorstwo morskie nie wykonao zobowizania ale wierzyciel nie ponis szkody ii. to dunik ponis szkod (przygotowa sprzt itp.) to dunik ma roszczenie o zwrot wydatkw (jeli wynika to z umowy) iii. jest to wyjtkowy przykad niewykonania zobowizania zazwyczaj niewykonanie zobowizania wynika z tego e wierzyciel nie zosta zaspokojony

145

4) wierzyciel traci roszczenie o wykonanie w naturze w razie wykonania a. dunik spenia wiadczenie wierzyciel je przyjmuje zobowizanie wygasa i roszczenie o wykonanie w naturze wygasa (nawet gdy zobowizanie zostao nienaleycie wykonane) b. dlatego potrzebna jest szczeglna ochrona kupujcego i. rkojmia za wady rzeczy sprzedanej reim szczeglny ii. ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczeglnych warunkach sprzeday konsumenckiej (A) kupujcy ma roszczenie o wydanie towaru zgodnego z umow jeli kupujcy przyj towar a okazao si, e nie jest zgodny z umow ma nadal roszczenie o spenienie wiadczenia w naturze ale przeksztaca si ono w roszczenie o wymian lub napraw

5. NIEMOLIWO WIADCZENIA zaspokojenie wierzyciela jest niemoliwe dochodzi do niewykonania zobowizania 1) RODZAJE NIEMOLIWOCI WIADCZENIA a. I i. niemoliwo wiadczenia fizyczna, np. (A) przekopanie ziemi na wylot (B) wydanie rzeczy oznaczonej co do tosamoci, ktra ulega zniszczeniu ii. niemoliwo wiadczenia faktyczna wiadczenie fizycznie jest moliwe do spenienia ale praktycznie nie, np. (A) znalezienie piercionka na dnie jeziora iii. niemoliwo wiadczenia prawna- wynika z przepisw prawa , np. (A) ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego nieznanego polskiemu prawu iv. niemoliwo wiadczenia gospodarcza spenienie wiadczenie wymaga nakadw nieproporcjonalnych do wartoci tego wiadczenia (A) t niemoliwo stosuje si w sytuacji nadzwyczajnej zmiany okolicznoci gdy sd nie ma prawa do interwencji w umow bliskie duej klauzuli rebus sic stantibus (art. 3571) b. II i. niemoliwo wiadczenia pierwotna wiadczenie jest niemoliwe do spenienia ju w chwili, w ktrej zobowizanie powstaje / miaoby powsta ii. niemoliwo wiadczenia nastpcza w momencie powstania zobowizania wiadczenie jest moliwe do spenienia a pniej staje si niemoliwe do spenienia c. III kryterium: przyczyny niemoliwoci i. niemoliwo wiadczenia subiektywna 146

(A) przyczyny niemoliwoci tkwi w sytuacji osobistej dunika (B) dunik nie moe speni wiadczenia, ale kto inny moe (C) np. dunik ma wyda samochd wczoraj ukradli mu samochd dunik nie moe wyda samochodu zodziej moe wyda samochd choroba dunika gdy chodzi o wiadczenie osobiste ii. niemoliwo wiadczenia obiektywna (A) przyczyny niemoliwoci nie dotycz sytuacji osobistej dunika (B) nikt nie jest w stanie speni wiadczenia (C) np. dunik ma wyda samochd samochd spon w poarze nikt nie moe wyda samochodu gdy wiadczenie ma cile osobisty charakter to choroba dunika powoduje niemoliwo wiadczenia obiektywn (a) malarz X ma namalowa obraz malarz X choruje nikt inny nie moe namalowa obrazu malarza X 2) SKUTKI NIEMOLIWOCI WIADCZENIA a. niemoliwo pierwotna obiektywna zasada: (A) impossibilium nulla obligatio - niemoliwe wiadczenie nie rodzi zobowizania (B) umowa o wiadczenie niemoliwe jest niewana zobowizanie nie powstaje roszczenie o wykonanie zobowizania nie powstaje (C) strona, ktra w chwili zawarcia umowy wiedziaa o niemoliwoci wiadczenia, a 2. strony z bdu nie wyprowadzia, obowizana jest do naprawienia szkody, ktr 2. strona poniosa przez to, e zawara umow nie wiedzc o niemoliwoci wiadczenia odpowiedzialno deliktowa za culpa in contrahendo ii. wyjtek: nie zawsze niemoliwo pierwotna obiektywna prowadzi do niewanoci umowy (A) np. umowa sprzeday nieistniejcej wierzytelnoci jest wana i zobowizanie powstaje bo zbywca wierzytelnoci ponosi wzgldem nabywcy odpowiedzialno za to, e wierzytelno mu przysuguje b. niemoliwo pierwotna subiektywna i. umowa jest wana zobowizanie powstaje ii. jeli dunik pokona przyczyny niemoliwoci (np. wyzdrowieje) wykona zobowizanie wszystko OK iii. jeli dunik nie pokona przyczyny niemoliwoci dunik ponosi odpowiedzialno odszkodowawcz za niewykonanie zobowizania (A) nawet jeeli przyczyna niemoliwoci bya niezalena od niego (np. choroba) wina dunika polega na tym e zacign i.

147

zobowizanie, co do ktrego powinien by zdawa sobie spraw, e nie da rady go wykona c. niemoliwo nastpcza obiektywna i subiektywna (co do zasady jednakowe skutki) i. jeeli wiadczenie stao si niemoliwe skutkiem okolicznoci (A) za ktre dunik odpowiedzialno ponosi dunik ponosi odpowiedzialno odszkodowawcz za niewykonanie zobowizania (471) (B) za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi zobowizanie wygasa (dunik jest zwolniony z odpowiedzialnoci i zobowizania) roszczenie o wykonanie upada ale pod 1 warunkiem (a) jeeli rzecz bdca przedmiotem wiadczenia zostaa zbyta utracona lub uszkodzona (b) dunik obowizany jest wyda wszystko, co uzyska w zamian za t rzecz albo jako naprawienie szkody np. obraz spon w poarze dunik nie odpowiada za poar dunik ma obowizek wyda sum ubezpieczenia (surogat) ii. jeeli zobowizanie wygasa dunik zobowizany jest zawiadomi wierzyciela o tym e wiadczenie stao si niemoliwe skutkiem okolicznoci za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi (A) obowizek ten wynika ze stosunku zobowizaniowego (B) jeli dunik tego nie zrobi to jest zobowizany do naprawienia szkody jak wyrzdzi wierzycielowi bo wierzyciel przygotowa si do przyjcia wiadczenia (ponis pewne nakady i wydatki) iii. niemoliwo nastpcza subiektywna (A) np. wykonanie wiadczenia wymaga dokonania nakadw pieninych kryzys, banki upady, dunik straci pienidze na tego rodzaju niemoliwo dunik nie bdzie si mg powoa, nawet jeli w niczym nie zawini tej niemoliwoci genus perire non censetur gatunek nie moe zagin (a) pki gatunek istnieje dunik nie moe powoa si na fakt, i akurat s braki na rynku

3) SKUTKI NIEMOLIWOCI WIADCZENIA W UMOWACH WZAJEMNYCH a. umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowizuj si w taki sposb, e wiadczenie 1 strony ma by odpowiednikiem wiadczenia 2. strony i. aby umowa bya wzajemna (A) musi by dwustronnie zobowizujca (B) i wg stron ich wiadczenia s ekwiwalentne - nie chodzi o kryterium obiektywne tylko subiektywne 148

(C) wiadczenia stron musz by ze sob cile powizane celem umowy wzajemnej jest doprowadzenie do oboplnej wymiany wiadcze miedzy stronami (D) wiadczenia nie musz by rwne co do wartoci np. przy sprzeday cena nie musi odpowiada wartoci rzeczy sprzedanej (E) jeeli umowa moe by odpatna lub nieodpatna to nie jest to umowa wzajemna (nawet jeli jest odpatna) np. umowa poyczki ii. umowy wzajemne (A) umowa sprzeday (B) zamiana (C) umowa najmu (D)umowa dzierawy (E) umowa o dzieo b. jeeli 1 ze wiadcze wzajemnych stao si niemoliwe wskutek okolicznoci, za ktre dunik ponosi odpowiedzialno wierzyciel moe, wg swego wyboru i. albo nie odstpowa od umowy i speni swoje wiadczenie (A) wierzyciel ma roszczenie odszkodowawcze z tytuu niewykonania zobowizania, ktre obejmuje zwrot tego co sam wiadczy naprawienie szkd nastpczych jeli si takie pojawiy ii. albo odstpi od umowy nie musi speni swojego wiadczenia (A) wierzyciel jest zobowizany zwrci dunikowi wszystko co otrzyma od dunika na mocy umowy (B) wierzyciel ma roszczenie odszkodowawcze z tytuu niewykonania zobowizania, ktre obejmuje rnic pomidzy tym co powinien sam wiadczy a tym co powinien wiadczy dunik (a) to e nie speni wiadczenia stanowi dla dunika korzy musi j zaliczy na poczet odszkodowania - compensatio lucri cum damno naprawienie szkd nastpczych jeli si takie pojawiy c. jeeli 1 ze wiadcze wzajemnych stao si niemoliwe wskutek okolicznoci, za ktre adna ze stron odpowiedzialnoci nie ponosi 2 strona nie moe da wiadczenia wzajemnego a jeli je otrzymaa zobowizana jest do jego zwrotu wg przepisw o bezpodstawnym wzbogaceniu powstaje condictio causa finta

6. S SYTUACJE GDY USTAWODAWCA UPOWANIA WIERZYCIELA DO REZYGNACJI ZE WIADCZENIA CHOCIA JEST MOLIWE

149

1) roszczenie od wykonanie w naturze jest podstawowe dopki dunik ma roszczenie o wykonanie w naturze i nie moe z niego zrezygnowa to nie moe da odszkodowania za niewykonanie 2) jednak ustawodawca w pewnych sytuacjach upowania wierzyciela do rezygnacji ze wiadczenia chocia jest moliwe gdy dunik popadnie w opnienie, zwok a. zwoka i opnienie to stan przejciowy, ktry koczy si: i. niewykonaniem definitywnym ii. lub nienaleytym wykonaniem spnionym b. opnienie zachodzi gdy: i. wiadczenie nie zostaje spenione w terminie zobowizanie jest ju wymagalne ii. termin spenienia wiadczenia (A) moe by oznaczony w umowie (B) jeeli termin spenienia wiadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z waciwoci zobowizania, wiadczenie powinno by spenione niezwocznie po wezwaniu dunika do wykonania c. zwoka to kwalifikowane opnienie zachodzi gdy i. wiadczenie nie zostaje spenione w terminie zobowizanie jest ju wymagalne ii. + opnienie w spenieniu wiadczenia jest nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik ponosi odpowiedzialno (A) istnieje domniemanie prawne, e ta przesanka jest speniona - e opnienie jest zwok (B) dunik moe przeprowadzi dowd e nie jest w zwoce i wtedy bdzie opnienie c. funkcje zwoki i opnienia i. pogarsza si sytuacja dunika ii. wierzyciel powinien da dunikowi dodatkowy termin na spenienie wiadczenia

2) ale w pewnych sytuacjach wierzyciel moe zrezygnowa z roszczenia o wykonanie a. art. 477 KC i. w razie zwoki dunika wierzyciel moe da, niezalenie od wykonania zobowizania, naprawienia szkody wynikej ze zwoki (A) wierzyciel ma roszczenie o wykonanie w naturze roszczenie o naprawienia szkody wynikej ze zwoki ii. ale gdy wskutek zwoki dunika wiadczenie utracio dla wierzyciela cakowicie lub w przewaajcym stopniu znaczenie wierzyciel moe wiadczenia nie przyj i da naprawienia szkody wynikej z niewykonania zobowizania

150

(A) wierzyciel przeksztaca stan zwoki w stan definitywnego niewykonania traci roszczenie o wykonanie w naturze uzyskuje roszczenie o naprawienie szkody wynikej z niewykonania zobowizania b. w przypadku umw wzajemnych i. jeeli dunik dopuszcza si zwoki w wykonaniu zobowizania z umowy wzajemnej wierzyciel (A) moe da wykonania zobowizania i naprawienia szkody wynikej ze zwoki (B) albo moe wyznaczy mu odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagroeniem, i w razie bezskutecznego upywu wyznaczonego terminu bdzie uprawniony do odstpienia od umowy termin ten ma by (a) dodatkowy - jest liczony po upywie terminu do spenienia wiadczenia, np. jeeli termin umowny by do 18.04 a wierzyciel wyznacza dodatkowo tydzie to do 25.04 (b) odpowiedni ze wzgldu na dan sytuacj gdy jest za krtki powinien ulec wydueniu po bezskutecznym upywie tego terminu wierzyciel moe odstpi o umowy ale nie musi tego robi (a) jeli wierzyciel nie odstpi od umowy moe da wykonania zobowizania i naprawienia szkody wynikej ze zwoki (b) jeli wierzyciel odstpi od umowy dochodzi do przeksztacenia stanu zwoki w stan definitywnego niewykonania wierzyciel traci roszczenie o wykonanie w naturze jest zobowizany zwrci dunikowi wszystko co otrzyma od dunika na mocy umowy ma roszczenie odszkodowawcze z tytuu niewykonania zobowizania, ktre obejmuje rnic pomidzy tym co powinien sam wiadczy a tym co powinien wiadczy dunik naprawienie szkd nastpczych jeli si takie pojawiy

ii. wierzyciel jest uprawniony do odstpienia od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego

151

(A) jeeli strony w umowie wzajemnej zastrzegy cile okrelony termin wykonania zobowizania i zastrzegy, e w razie zwoki dunika wierzyciel jest uprawniony do odstpienia od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego (B) lub w wypadku gdy wykonanie zobowizania przez dunika po terminie nie miaoby dla wierzyciela znaczenia ze wzgldu na waciwoci zobowizania albo zamierzony przez wierzyciela cel umowy, wiadomy dunikowi bdcemu w zwoce

7. REALIZACJA ROSZCZENIA O WYKONANIE W NATURZE 1) 1 sytuacja wierzyciel da spenienia wiadczenia a dunik je spenia 2) 2 sytuacja samopomoc w postaci wykonania zastpczego dopuszczalna tylko w przypadkach okrelonych w ustawie (wyjtki od zasady, e samopomoc jest zakazana) a. 1 przypadek i. jeeli przedmiotem wiadczenia jest okrelona ilo rzeczy oznaczonych co do gatunku w razie zwoki dunika wierzyciel moe: (A) naby na koszt dunika tak sam ilo rzeczy tego samego gatunku przysuguje mu te roszczenie o naprawienie szkody wynikej ze zwoki zakup na pokrycie wierzyciel paci osobie 3. za te rzeczy ale przeciw dunikowi przysuguje mu roszczenie o zwrot tego co zapaci (nawet jeeli zapaci osobie 3. wicej ni to wynika z umowy midzy dunikiem a wierzycielem) (B) albo da od dunika zapaty wartoci tych rzeczy przysuguje mu te roszczenie o naprawienie szkody wynikej ze zwoki nie musi kupowa tych rzeczy w sumie chodzi o rnic w wartoci rzeczy okrelonej w umowie a z dnia dzisiejszego b. 2 przypadek i. w razie zwoki dunika w wykonaniu zobowizania czynienia wierzyciel moe da upowanienia przez sd do wykonania czynnoci na koszt dunika (A) w wypadkach nagych wierzyciel moe to zrobi na koszt dunika bez upowanienia sdu (B) przysuguje mu te roszczenie o naprawienie szkody

152

ii. w razie zwoki dunika w wykonaniu zobowizania jeeli wiadczenie polega na zaniechaniu wierzyciel moe da upowanienia przez sd do usunicia na koszt dunika wszystkiego, co dunik wbrew zobowizaniu uczyni (A) w wypadkach nagych wierzyciel moe to zrobi na koszt dunika bez upowanienia sdu (B) przysuguje mu te roszczenie o naprawienie szkody iii. np. (A) dunik mia zrobi remont, ale popad w zwok wierzyciel moe uda si do sdu aby uzyska upowanienie do wykonania tego remontu przez inn ekip na koszt dunika (B) upowanienie sdu jest potrzebne poniewa w przeciwiestwie do cen rzeczy nie ma ustalonych cen rynkowych na czynnoci (C) w nagym wypadku - wierzyciel musi liczy si z tym, e jeli u dunika zamwi tani instalacje grzewcz a u wykonawcy zastpczego o wiele lepsz i drosz to sd moe nie przyzna mu zwrotu caej kwoty

153

154

ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY WYRZDZONEJ PRZEZ NIEWYKONANIE LUB NIENALEYTE WYKONANIE ZOBOWIZANIA 471 474 KC

PRZESANKI 1) ISTNIENIE ZOBOWIZANIA MIDZY WIERZYCIELEM (POSZKODOWANYM) A DUNIKIEM a. ciar dowodu: wierzyciel 2) NARUSZENIE ZOBOWIZANIA niewykonanie lub nienaleyte wykonanie zobowizania a. ciar dowodu: wierzyciel 3) POWSTANIE SZKODY WYNIKAJCEJ Z NARUSZENIA ZOBOWIZANIA a. ciar dowodu: wierzyciel 4) ZWIZEK PRZYCZYNOWY MIDZY POWSTANIEM SZKODY A NARUSZENIEM ZOBOWIZANIA a. ciar dowodu: wierzyciel 5) NARUSZENIE ZOBOWIZANIA JEST NASTPSTWEM OKOLICZNOCI, KTRE OBCIAJ DUNIKA a. istnieje domniemanie prawne wzruszalne, e ta przesanka jest speniona

1. ISTNIENIE ZOBOWIZANIA MIDZY WIERZYCIELEM (POSZKODOWANYM) A DUNIKIEM 1) zobowizanie to moe wynika z umowy, jednostronnej czynnoci prawnej, ustawy 2) zobowizanie musi ju istnie okres negocjacji a. w przypadku szkody wyrzdzonej w okresie negocjacji powstaje odpowiedzialno deliktowa za culpa in contrahendo (bo zobowizania jeszcze nie ma) b. jeeli strony zawary umow o negocjacje to w przypadku szkody wyrzdzonej w okresie negocjacji powstaje odpowiedzialno kontraktowa c. prawo niemieckie i. wejcie w negocjacje to wejcie w prawo kontraktw w przypadku szkody wyrzdzonej w okresie negocjacji powstaje odpowiedzialno kontraktowa ii. takie rozwizanie wynika z kauzalnoci niemieckiej odpowiedzialnoci kontraktowej braku oglnej klauzuli winy 3) zobowizanie musi jeszcze istnie

155

a. niekiedy moe doj do szkody pomidzy stronami wygasego, wykonanego zobowizania, ale w zwizku z wykonaniem zobowizania jest to odpowiedzialno deliktowa za culpa post factum perfectum b. np. umowa najmu najemca mieszka w lokalu 3 lata wyprowadzia si, ale na jego dotychczasowy adres nadal przychodz listy wynajmujcy ponosi odpowiedzialno deliktow za szkod, ktr ponis najemca z tego powodu, e wynajmujcy nie zawiadomi go o listach (jeli wiedzia gdzie najemca teraz mieszka) ale jeli w umowie najmuj bya klauzula e po ustaniu najmu wynajmujcy jest zobowizany przekazywa korespondencj najemcy to jest to zobowizanie dodatkowe, ktre trwa nadal i odpowiedzialno kontraktowa

2. NARUSZENIE ZOBOWIZANIA niewykonanie lub nienaleyte wykonanie zobowizania 1) art. 471 KC nie obejmuje odpowiedzialnoci dunika za skod wynik z uprzedniego naruszenia zobowizania a. wystpuje ona w common law b. polega na tym, e zanim nadszed termin spenienia wiadczenia dunik kategorycznie odmawia wykonania zobowizania lub swoim zachowaniem czyni wykonanie zobowizania nieprawdopodobnym wierzyciel moe da naprawienia szkody przed nadejciem terminu spenienia wiadczenia c. w Polsce nie ma takiego rozwizania, ale jeeli dunik kategorycznie odmawia wykonania zobowizania i wierzyciel bdzie dochodzi odszkodowania to dunik nie bezie mg powoywa si na to, e termin spenienia wiadczenia jeszcze nie nadszed nikt nie moe zaprzecza faktom ,ktre sam stworzy (mimo e nie ma na to konkretnego przepisu) 2) niewykonanie zobowizania - dunik nie spenia wiadczenia, ktre powinien speni wg treci zobowizania a. wiadczenie - zachowanie si dunika zgodne z treci zobowizania i polegajce na zaspokojeniu godnego ochrony interesu wierzyciela b. 2 elementy wiadczenia i. podjcie i realizacja okrelonego zachowania

ii. cel: zaspokojenie interesu wierzyciela 156

(A) interes ten wyraa si w jakiej korzyci, ktr ma odnie wierzyciel (B) interes majtkowy lub niemajtkowy (C) interes wierzyciela musi by godny ochrony - nie jest godne ochrony wiadczenie, ktre polega na skceniu maonkw c. zobowizanie jest wykonane gdy obydwa te elementy zostan spenione i. wierzyciel musi zosta zaspokojony gdy dunik podj okrelone zachowanie ale wierzyciel nie zosta zaspokojony to zobowizanie nie jest wykonane

ii. i wierzyciel musi zosta zaspokojony zachowaniem dunika (A) np. statek utkn na mielinie armator zamwi w przedsibiorstwie morskim cignicie statku przedsibiorstwo morskie zaczo przygotowania silny przypyw uwolni statek z mielizny przedsibiorstwo morskie nie wykonao zobowizania ale wierzyciel nie ponis szkody to dunik ponis szkod (przygotowa sprzt itp.) to dunik ma roszczenie o zwrot wydatkw (jeli wynika to z umowy) jest to wyjtkowy przykad niewykonania zobowizania zazwyczaj niewykonanie zobowizania wynika z tego e wierzyciel nie zosta zaspokojony 3. nienaleyte wykonanie zobowizania - dunik spenia wiadczenie, ale wierzyciel jest tylko czciowo zaspokojony 1) dunik spenia wiadczenie nie w taki sposb a. dunik powinien wykona zobowizanie i. zgodnie z jego treci ii. i w sposb odpowiadajcy (A) spoeczno-gospodarczemu celowi zobowizania (B) ZWS (C) ustalonym zwyczajom - jeeli istniej w tym zakresie ustalone zwyczaje b. wierzyciel powinien w taki sam sposb wspdziaa przy wykonaniu zobowizania i. np. dunik wydaje wierzycielowi maszyn, ktra ma mniejsz wydajno ni si umwiono c. dunik spenia wiadczenie nie w tym miejscu - Art. 454. ius dispositivum i. Jeeli miejsce spenienia wiadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z waciwoci zobowizania

157

ii. zasada: wiadczenie powinno by spenione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie dunika z chwili powstania zobowizania iii. wyjtek: wiadczenie pienine powinno by spenione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela z chwili spenienia wiadczenia; (A) jeeli wierzyciel zmieni miejsce zamieszkania lub siedzib po powstaniu zobowizania, ponosi spowodowan przez t zmian nadwyk kosztw przesania iv. Jeeli zobowizanie ma zwizek z przedsibiorstwem dunika lub wierzyciela, o miejscu spenienia wiadczenia rozstrzyga siedziba przedsibiorstwa d. nie w tej jakoci art. 357 KC i. jeeli dunik jest zobowizany do wiadczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, a jako rzeczy nie jest oznaczona przez waciwe przepisy lub przez czynno prawn ani nie wynika z okolicznoci, dunik powinien wiadczy rzeczy redniej jakoci 2) obejmuje to rwnie opnienie lub zwok dunika - zwoka i opnienie to stan przejciowy, ktry koczy si: a. niewykonaniem definitywnym - gdy i. wierzyciel nie przyjmie wiadczenia poniewa wiadczenie cakowicie lub w przewaajcej czci utracio dla niego znaczenie - 477 ii. wierzyciel odstpi od umowy (pod pewnymi warunkami) b. lub nienaleytym wykonaniem spnionym

158

3. POWSTANIE SZKODY WYNIKAJCEJ Z NARUSZENIA ZOBOWIZANIA 2) jeli szkoda wynika z niewykonania zobowizania wierzyciel ma roszczenie odszkodowawcze z tytuu niewykonania zobowizania dopiero po utracie roszczenia o wykonanie w naturze 3) jeli szkoda wynika z nienaleytego wykonania zobowizania wierzyciel ma roszczenie odszkodowawcze z tytuu nienaleytego wykonania zobowizania obok roszczenia o wykonanie w naturze 4) wysoko szkody majtkowej - wierzyciel moe dochodzi naprawienia szkody w ramach pozytywnego interesu umowy (interesu wykonania) - wierzyciel moe dochodzi wszystkiego, co miaby gdyby zobowizanie byo prawidowo wykonane obejmuje to: a. I i. w razie niewykonania zobowizania - warto wiadczenia dunika ktre nie zostao spenione (A) ale jeeli rnic wierzyciel odstpi od umowy wzajemnej i nie speni swojego wiadczenia - trzeba bra pod uwag rnic pomidzy tym co powinien sam wiadczy a tym co powinien wiadczy dunik to e nie speni wiadczenia stanowi dla dunika korzy musi j zaliczy na poczet odszkodowania - compensatio lucri cum damno (B) w razie nienaleytego wykonania zobowizania - rnica wartoci wiadczenia spenionego i wiadczenia ktre miao by spenione przez dunika b. II lucrum cessans utracone korzyci , ktre wierzyciel mgby osign uzyskujc wiadczenie(zwaszcza w stosunkach handlowych) c. III szkody nastpcze - szkody, ktre powstaj w innych dobrach, interesach wierzyciela w nastpstwie naruszenia zobowizania (NZ/NWZ) i. np. wydano z maszyn i jej podczenie spowodowao szkod w innych maszynach 159

(A) np. np. dunik opni si 3 dni z dostarczeniem systemu ogrzewania do szklarni i wszystkie roliny uschy ii. szkody nastpcze czsto s wysze ni warto wiadczenia iii. przy szkodach nastpczych czsto dochodzi do zbiegu odpowiedzialnoci kontraktowej i deliktowej 5) szkoda niemajtkowa (np. osoba korzysta z usug fryzjera i zostaa poparzona) a. dopuszczalny jest zbieg odpowiedzialnoci - gdy naruszenie zobowizania jest jednoczenie czynem niedozwolonym i. OK nienaleyte wykonanie zobowizania ii. OD naruszenie regu powinnoci oglnych kady powinien ich przestrzega b. prawdopodobnie wierzyciel wybierze roszczenie deliktowe bo przewaa pogld, e nie mona dochodzi naprawienia krzywdy na podstawie przepisw o OK c. ale ten pogld nie jest uzasadniony i. nie mona powoywa si na umiejscowienie przepisw w kodeksie (e przepisy o zadouczynieniu znajduj si w ramach przepisw o OD) ii. ETS tego nie rozrnia szkoda jest ta sama (niesusznie byoby traktowa inaczej t z kontraktu i ta z deliktu) iii. mona dochodzi roszcze o zadouczynienie pienine za doznan krzywd na podstawie przepisw o OK a zakres tej monoci powinien by taki sam jak przy deliktach z art. 445 KC 4. ZWIZEK PRZYCZYNOWY MIDZY POWSTANIEM SZKODY A NARUSZENIEM ZOBOWIZANIA 1) konieczny jest adekwatny zwizek przyczynowy miedzy powstaniem szkody po stronie wierzyciela a N/NWZ a. Art. 361. 1. Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzialno tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika. 2) np. a. firma spedycyjna ma przewie towar X firma zawiera umow z przewonikiem przewonik le przewozi towar towar ulega zniszczeniu przewonik odpowiada szkod wyrzdzono wacicielowi towaru, ale on nie jest wierzycielem jest rozszczepienie legitymacji: legitymacj ma spedytor a nie przewonik, waciciel nie ma legitymacji jest dla przewonika osob 3. spedytor moe przela roszczenia na waciciela i jest one jego nastpc przewonik moe prbowa powoujc si na rozszczepienie tych tytuw

5. NARUSZENIE ZOBOWIZANIA JEST NASTPSTWEM OKOLICZNOCI, KTRE OBCIAJ DUNIKA 1) istnieje domniemanie prawne wzruszalne e ta przesanka jest speniona 2) zakres okolicznoci, ktre obciaj dunika moe wynika: 160

a. z treci umowy ZSU - strony mog okrela zakres odpowiedzialnoci mog j rozszerzy, ograniczy lub wyczy b. z przepisw szczeglnych mog rozszerza, ogranicza zakres i. mog to by przepisy dyspozytywne ii. mog to by przepisy imperatywne c. gdy z umowy ani przepisw szczeglnych nie wynika nic innego znajduj zastosowanie reguy z art. 472- 474 KC wyznaczaj one oglny reim odpowiedzialnoci dunika, ale jest on dyspozytywny (zaley od woli stron) 3) reguy z art. 472 474 KC a. * odpowiedzialno dunika jest mieszana odpowiada i. na zasadzie winy za wasne dziaania (domniemanie winy) (A) w drodze umowy moe by rozszerzona i moe odpowiada na zasadzie ryzyka ii. na zasadzie ryzyka za osoby, ktrymi si posuy b. KC mwi, e dunik odpowiada za niezachowanie naleytej starannoci c. zatem odpowiada za win nieumyln - niedbalstwo (culpa) i. niedbalstwo wiadome - sprawca przewiduje moliwo bezprawnego zachowania, ale bezpodstawnie uwaa, e tego uniknie (w PK lekkomylno) ii. niedbalstwo niewiadome - sprawca nie przewiduje moliwoci bezprawnego zachowania, chocia powinien by to przewidzie (w PK niedbalstwo sensu stricto) d. skoro odpowiada za win nieumyln to tym bardziej za win umyln (dolus) i. sprawca chce dziaa bezprawnie zamiar bezporedni (dolus directus) ii. sprawca godzi si dziaa bezprawnie zamiar ewentualny (dolus eventualis) (A) aby przypisa win umyln sprawca musi by wiadomy, e dziaa bezprawnie e. przesanki postawienia zarzutu winy kontraktowej i. zachowanie dunika byo bezprawne element obiektywny ii. dunik dziaa w sposb umylny lub niedbay (wina umylna lub nieumylna) element subiektywny (A) 2 pierwsze przesanki pozwalaj zbudowa zarzut skadaj si one na tre zarzutu iii. dunik dziaa w stanie poczytalnoci mia dostateczny stopie rozeznania i kierowania swoim postpowaniem (A) 3. przesanka to tylko warunek postawienia zarzutu zarzut moe by postawiony tylko wtedy gdy dunik mia dostateczny stopie rozeznania i kierowania swoim postpowaniem f. zachowanie dunika byo bezprawne i. bezprawno to sprzeczno zachowania sprawcy z porzdkiem prawnym jako cao ii. w doktrynie pojawi si pogld, e naruszenie obowizku obligacyjnego jest innym rodzajem bezprawnoci ni ta wymagana na 161

gruncie art. 415 e jest to bezprawno wzgldna, bo nie zostaje naruszony aden obowizek powszechny a jedynie obowizek obligacyjny - skuteczny inter partes (A) pogld ten naley odrzuci (B) przez naruszenie obowizkw obligacyjnych dochodzi do poredniego obowizkw powszechnych art. 353 KC stanowi e dunik powinien wiadczenie speni art. 354 KC stanowi, e dunik powinien wykona zobowizanie zgodnie z jego treci i w sposb odpowiadajcy jego celowi spoeczno-gospodarczemu oraz ZWS, a jeeli istniej w tym zakresie ustalone zwyczaje take w sposb odpowiadajcy tym zwyczajom (C) przyjcie odmiennego pogldu podwaaoby sens okolicznoci wyczajcych bezprawno np. poczta ma dostarczy przesyk gdy poczta nie dostarcza przesyki to narusza zobowizanie i oglny porzdek prawny dziaa bezprawne ale jeeli przesyka zostaje oddana organom cigania na mocy prawomocnego postanowienia prokuratora to poczta nie dziaa bezprawne mimo e nie wykonuje zobowizania g. dunik dziaa w sposb umylny lub niedbay element subiektywny i. opieramy si na art. 355 KC (A) Dunik obowizany jest do starannoci oglnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (B) Naleyt staranno dunika w zakresie prowadzonej przez niego dziaalnoci gospodarczej okrela si przy uwzgldnieniu zawodowego charakteru tej dziaalnoci ii. najpierw trzeba okreli model oczekiwanej naleytej starannoci a pniej porwna go z rzeczywistym zachowaniem sprawcy (A) model ten musi by zobiektywizowany chodzi o staranno oglnie wymagan nie uwzgldniamy okolicznoci indywidualnych, osobistych cech badamy staranno oglnie wymagan, a nie t jaka jest przecitnie dokadana w stosunkach danego rodzaju (C) istnieje zrnicowanie modeli ze wzgldu na stosunki danego rodzaju trzeba uwzgldni dobra, ktre s zagroone wymagana jest wiksza staranno gdy zagroone jest np. zdrowie, ycie trzeba uwzgldni stopie prawdopodobiestwa wyrzdzenia szkody - wymagana jest mniejsza staranno gdy prawdopodobiestwo jest mae

162

(C) prawo polskie nie odwouje si do wzorca osobowego ale w praktyce siga si do wzorca osobowego, np. (a) dobry kierowca (b) dobry architekt (c) w prawie francuskim dobry ojciec rodziny (d) common law - reasonable man rozsdny czowiek iv. ten zrnicowany i zobiektywizowany model wymaga konkretyzacji do konkretnej sytuacji, w ktrej sprawca dziaa i wyrzdzi szkod (D) uwzgldnia si tylko okolicznoci zewntrzne dziaania sprawcy nie uwzgldnia si okolicznoci wewntrznych, np. brak dowiadczenia, cech charakteru (E) np. jak dobry kierowca zachowaby si jadc w nocy w deszczu (ale nie bierzemy pod uwag czy jecha wczeniej cay dzie i jest zmczony, bo to oznaczaoby indywidualizacj) (F) 1 wyjtek: indywidualizacja jest dopuszczalna gdy prowadzi ona do podniesienia stopnia wymaganej starannoci, np. gdy operacj przeprowadzi wybitny chirurg d. sprawca dziaa w stanie poczytalnoci mia dostateczny stopie rozeznania i kierowania swoim postpowaniem i. art. 425 KC Osoba, ktra (A) z jakichkolwiek powodw (B) znajduje si w stanie wyczajcym wiadome albo swobodne powzicie decyzji i wyraenie woli (C) nie jest odpowiedzialna za szkod w tym stanie wyrzdzon wyjtek: Ale kto uleg zakceniu czynnoci psychicznych wskutek uycia napojw odurzajcych albo innych podobnych rodkw, ten obowizany jest do naprawienia szkody, chyba e stan zakcenia zosta wywoany bez jego winy (np. upojenie patologiczne) (a) brak winy skompensowany zostaje win we wprawieniu si w stan nietrzewoci actio libera in causa ii. mwienie o wiadomym albo swobodnym powziciu decyzji i wyraenie woli jest troch niefortunne, bo dotyczy to bardziej wad owiadczenia woli lepiej mwi dostatecznym stopniu rozeznania i kierowania swoim postpowaniem. Sformuowanie art. 425 KC nie wyklucza takiej interpretacji iii. poczytalno jest to cecha osobista sprawcy i jest to fakt a nie ocena (A) istnieje jedynie ocena albo albo albo kto jest poczytalno albo nie nie ma stanu poredniego iv. Osoba, ktra z jakichkolwiek powodw jest to sformuowanie idce zbyt daleko chodzi o powody tkwice w osobie sprawcy, a nie jakiekolwiek: (A) choroba psychiczna 163

(B) niedorozwj umysowy (C) przemijajce zaburzenia (D) upoledzenie fizyczne (np. kalectwo) (E) wiek sprawcy art. 426 KC Maoletni, ktry nie ukoczy lat 13, nie ponosi odpowiedzialnoci za wyrzdzon szkod wiek bardzo zaawansowany starcze niedostwo v. nie mwimy o braku poczytalnoci w przypadku przymusu np. fizycznego vi. nie jest odpowiedzialny za szkod to sformuowanie te jest zbyt oglne, bo osoba taka nie odpowiada za szkod na zasadzie winy ale moe odpowiada na zasadzie ryzyka lub susznoci 4) modyfikacja odpowiedzialnoci dunika art. 473 KC d. strony mog w umowie odpowiedzialno dunika rozszerzy i. dunik moe przez umow przyj odpowiedzialno za naruszenie zobowizania z powodu oznaczonych okolicznoci, za ktre na mocy ustawy odpowiedzialnoci nie ponosi e. strony mog w umowie odpowiedzialno dunika ograniczy lub wyczy ryzyko zostaje przerzucone na wierzyciela i. jednak takie klauzule maj swoje granice moe si okaza, e: (A) klauzula taka wychodzi poza ZSU (B) klauzula taka jest klauzul nieuczciw gdy nazbyt ogranicza odpowiedzialno przedsibiorcy wzgldem konsumenta (C) art. 473 KC- niewane jest zastrzeenie, i dunik nie bdzie odpowiedzialny za szkod, ktr moe wyrzdzi wierzycielowi umylnie za szkod umyln dunik odpowiada zawsze 5) art. 474 KC odpowiedzialno dunika za osoby ktrymi si posuy (na zasadzie ryzyka) a. dunik odpowiada jak za wasne dziaanie lub zaniechanie za dziaania i zaniechania wszystkich osb ktre uczestnicz w wykonaniu zobowizania za zgod i wiedz dunika i w sposb przez niego dopuszczony i. pomocnicy dunika pomagaj mu w wykonaniu zobowizania ii. wykonawcy osoby, ktrym dunik powierzy wykonanie zobowizania b. dunik moe si zwolni od odpowiedzialnoci tylko tak okolicznoci ktra jego samego by zwolnia gdyby wykonywa zobowizanie osobicie c. od pomocnikw dunika, wykonawcw wymaga si takiej starannoci jak od dunika d. aby dunik odpowiada nie jest konieczna wina po stronie pomocnika dunika, wykonawcy e. moe si zdarzy, e dunik jest osob maoletni i. wtedy zobowizanie bd wykonywa jego przedstawiciele ustawowi, wg tych samych zasad ii. dziecko odpowiada za dziaania rodzicw jak za swoje wasne

164

iii. model naleytej starannoci wymagany od wykonawcy bdzie wyszy ni te, ktry moglibymy wymaga od dunika 6) tre dowodu zwalniajcego dunika z OK a. gdy dziaa osobicie dunik odpowiada na zasadzie winy (domniemanej) rne stanowiska i. liberalne (A) dunika z OK. zwalnia dowd e dooy naleytej starannoci przy wykonaniu zobowizania ii. surowsze (A) dunika z OK. zwalnia wykazanie konkretnej przyczyny naruszenia zobowizania + wykazanie e nie jest to przyczyna przez niego zawiniona iii. doktryna i orzecznictwo niemieckie (A) jeli przyczyna naruszenia zobowizania wywodzi si ze sfery kontrolowanej przez dunika (dunik wykonuje zobowizanie u siebie - zazwyczaj tak jest) dunika z OK. zwalnia wykazanie konkretnej przyczyny naruszenia zobowizania + wykazanie e nie jest to przyczyna przez niego zawiniona jeli przyczyna nie jest znana dunik ponosi OK. (B) jeli przyczyna naruszenia zobowizania wywodzi si ze sfery kontrolowanej przez wierzyciela (dunik wykonuje zobowizanie u wierzyciela) dunika z OK. zwalnia dowd e dooy naleytej starannoci przy wykonaniu zobowizania (nie ponosi winy) jeli przyczyna nie jest znana dunik nie ponosi OK. b. gdy dunik posuguje si innymi osobami odpowiada na zasadzie ryzyka z OK. zwalnia go dowd, ktry zwolniby go z OK. gdyby osobicie wykonywa zobowizanie

165

 OPNIENIE I ZWOKA

166

1. POJCIE 1) zwoka i opnienie to stan przejciowy, ktry koczy si: a. niewykonaniem definitywnym b. lub nienaleytym wykonaniem spnionym 2) opnienie zachodzi gdy: a. wiadczenie ni zostaje spenione w terminie zobowizanie jest ju wymagalne b. termin spenienia wiadczenia moe by oznaczony w umowie c. jeeli termin spenienia wiadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z waciwoci zobowizania, wiadczenie powinno by spenione niezwocznie po wezwaniu dunika do wykonania 3) zwoka to kwalifikowane opnienie zachodzi gdy a. spenione s przesanki opnienia b. + opnienie w spenieniu wiadczenia jest nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik ponosi odpowiedzialno c. istnieje domniemanie prawne, e ta przesanka jest speniona - e opnienie jest zwok d. dunik moe przeprowadzi dowd e nie jest w zwoce i wtedy bdzie opnienie 4) funkcje zwoki i opnienia a. pogarsza si sytuacja dunika b. wierzyciel powinien da dunikowi dodatkowy term na spenienie wiadczenia

2. SKUTKI OPNIENIA - odsetki za opnienie art. 481 KC 1) jeeli dunik opnia si ze spenieniem wiadczenia pieninego a. wierzyciel moe da odsetek za czas opnienia b. chociaby nie ponis adnej szkody(ale zawsze taka szkoda powstaje wierzyciel mgby wpaci pienidze na konto bankowe) c. i chociaby opnienie byo nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi 2) jeeli stopa odsetek za opnienie nie bya z gry oznaczona - nale si odsetki ustawowe a. ale gdy wierzytelno jest oprocentowana wg stopy wyszej ni stopa ustawowa, wierzyciel moe da odsetek za opnienie wg tej wyszej stopy 3) jeli okae si e odsetki za opnienie nie pokryj szkody - wierzyciel moe ponadto da naprawienia szkody na zasadach oglnych, ale tylko w razie zwoki dunika a. np. wierzyciel ze wzgldu na to e dunik opni si ze spenieniem wiadczenia pieninego musi zapaci kar umown

167

3. SKUTKI ZWOKI 1) art. 477 KC a. w razie zwoki dunika wierzyciel moe da, niezalenie od wykonania zobowizania, naprawienia szkody wynikej ze zwoki i. wierzyciel ma (A) roszczenie o wykonanie w naturze (B) roszczenie o naprawienia szkody wynikej ze zwoki b. ale gdy wskutek zwoki dunika wiadczenie utracio dla wierzyciela cakowicie lub w przewaajcym stopniu znaczenie wierzyciel moe wiadczenia nie przyj i da naprawienia szkody wynikej z niewykonania zobowizania i. wierzyciel przeksztaca stan zwoki w stan definitywnego niewykonania (A) traci roszczenie o wykonanie w naturze (B) uzyskuje roszczenie o naprawienie szkody wynikej z niewykonania zobowizania 2) w przypadku umw wzajemnych a. jeeli dunik dopuszcza si zwoki w wykonaniu zobowizania z umowy wzajemnej wierzyciel i. moe da wykonania zobowizania i naprawienia szkody wynikej ze zwoki ii. albo moe wyznaczy mu odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagroeniem, i w razie bezskutecznego upywu wyznaczonego terminu bdzie uprawniony do odstpienia od umowy (A) termin ten ma by dodatkowy - jest liczony po upywie terminu do spenienia wiadczenia, np. jeeli termin umowny by do 18.04 a wierzyciel wyznacza dodatkowo tydzie to do 25.04

168

 odpowiedni ze wzgldu na dan sytuacj gdy jest za krtki powinien ulec wydueniu (B) po bezskutecznym upywie tego terminu wierzyciel moe odstpi o umowy ale nie musi tego robi jeli wierzyciel nie odstpi od umowy moe da wykonania zobowizania i naprawienia szkody wynikej ze zwoki jeli wierzyciel odstpi od umowy dochodzi do przeksztacenia stanu zwoki w stan definitywnego niewykonania (a) traci roszczenie o wykonanie w naturze (b) jeli wierzyciel nie speni jeszcze swojego wiadczenia uzyskuje roszczenie odszkodowawcze z tytuu niewykonania zobowizani obejmuje rnic pomidzy tym co powinien wiadczy dunik a tym co powinien wiadczy wierzyciel (bo wierzyciel zobowizany jest zwrci dunikowi wszystko co otrzyma od niego na mocy umowy wzajemnej) compensatio lucri cum damno naprawienie szkd nastpczych jeli si takie pojawiy b. wierzyciel jest uprawniony do odstpienia od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego i. jeeli strony w umowie wzajemnej zastrzegy cile okrelony termin wykonania zobowizania i zastrzegy, e w razie zwoki dunika wierzyciel jest uprawniony do odstpienia od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego ii. lub w wypadku gdy wykonanie zobowizania przez dunika po terminie nie miaoby dla wierzyciela znaczenia ze wzgldu na (A) waciwoci zobowizania (B) albo zamierzony przez wierzyciela cel umowy, wiadomy dunikowi bdcemu w zwoce 3) samopomoc w postaci wykonania zastpczego a. 1 przypadek i. jeeli przedmiotem wiadczenia jest okrelona ilo rzeczy oznaczonych co do gatunku w razie zwoki dunika wierzyciel moe: (A) naby na koszt dunika tak sam ilo rzeczy tego samego gatunku przysuguje mu te roszczenie o naprawienie szkody wynikej ze zwoki (a) zakup na pokrycie wierzyciel paci osobie 3. za te rzeczy ale przeciw dunikowi przysuguje mu roszczenie o zwrot tego co zapaci (nawet jeeli zapaci osobie 3. wicej ni to wynika z umowy midzy dunikiem a wierzycielem) (B) albo da od dunika zapaty wartoci tych rzeczy przysuguje mu te roszczenie o naprawienie szkody wynikej ze zwoki 169

(a) nie musi kupowa tych rzeczy (b) w sumie chodzi o rnic w wartoci rzeczy okrelonej w umowie a z dnia dzisiejszego b. 2 przypadek i. w razie zwoki dunika w wykonaniu zobowizania czynienia wierzyciel moe da upowanienia przez sd do wykonania czynnoci na koszt dunika (A) w wypadkach nagych wierzyciel moe to zrobi na koszt dunika bez upowanienia sdu (B) przysuguje mu te roszczenie o naprawienie szkody ii. w razie zwoki dunika w wykonaniu zobowizania jeeli wiadczenie polega na zaniechaniu wierzyciel moe da upowanienia przez sd do usunicia na koszt dunika wszystkiego, co dunik wbrew zobowizaniu uczyni (A) w wypadkach nagych wierzyciel moe to zrobi na koszt dunika bez upowanienia sdu (B) przysuguje mu te roszczenie o naprawienie szkody iii. np. (A) dunik mia zrobi remont, ale popad w zwok wierzyciel moe uda si do sdu aby uzyska upowanienie do wykonania tego remontu przez inn ekip na koszt dunika (B) upowanienie sdu jest potrzebne poniewa w przeciwiestwie do cen rzeczy nie ma ustalonych cen rynkowych na czynnoci (C) w nagym wypadku - wierzyciel musi liczy si z tym, e jeli u dunika zamwi tani instalacje grzewcz a u wykonawcy zastpczego o wiele lepsz i drosz to sd moe nie przyzna mu zwrotu caej kwoty

4) casus mixtus przypadek mieszany - art. 478 KC a. art. 478 KC i. jeeli przedmiotem wiadczenia jest rzecz oznaczona co do tosamoci ii. dunik bdcy w zwoce odpowiedzialny jest za utrat lub uszkodzenie przedmiotu wiadczenia iii. chyba e utrata lub uszkodzenie nastpioby take wtedy, gdyby wiadczenie zostao spenione w czasie waciwym b. np. wierzyciel i dunik mieszkaj w tym samym budynku dunik mia 18.04 wyda rzecz dunikowi, ale nie zrobi tego 21.04 cay budynek spon dunik zwolni si od odpowiedzialnoci jeli wykae, e wierzyciel trzymaby t rzecz w budynku c. casus mixtus przypadek mieszany, bo: i. przypadek przypadkowa utrata, uszkodzenie ii. mieszany (A) punkt wyjcia to popadnicie w zwok

170

(B) dunik w zwoce jest obciony ryzykiem bez wzgldu na swoj win (C) nie jest konieczny adekwatny zwizek przyczynowy

4. ZWOKA WIERZYCIELA 1) wierzyciel popada w zwok gdy bez uzasadnionego powodu a. uchyla si od przyjcia zaofiarowanego wiadczenia b. lub odmawia dokonania czynnoci, bez ktrej wiadczenie nie moe by spenione c. lub owiadcza dunikowi, e wiadczenia nie przyjmie 2) skutki zwoki wierzyciela a. dunik ma roszczenie o naprawienie szkody wynikej ze zwoki b. oprcz tego dunik moe zoy przedmiot wiadczenia do depozytu sdowego

KARA UMOWNA 1. Strony w umowie mog zastrzec, e naprawienie szkody wynikej z naruszenia zobowizania niepieninego nastpi przez ZAPAT OKRELONEJ SUMY

2.

OBOWIZEK ZAPATY TEJ SUMY MA CHARAKTER 1) warunkowy w wypadku N/NWZ 2) uboczny, wtrny a. wierzyciel ma roszczenie o wykonanie w naturze 171

b. kara umowna jest obok wiadczenia gwnego c. wiadczenie gwne musi by niepienine (aby strony nie obchodziy przepisw o odsetkach maksymalnych) d. zastrzeenie kary gwnej nie tworzy dla dunika wiadczenia przemiennego i. dunik nie moe zwolni si ze zobowizania przez zapat kary umownej ii. zapata kary umownej to obowizek wtrny, ktry powstaje dopiero w wypadku naruszenia zobowizania 3) akcesoryjny a. kara umowna dzieli losy wiadczenia gwnego jeli ono nie powstaje lub wygasa to kara umowna te nie powstaje lub wygasa

3. FUNKCJE KARY UMOWNEJ 1) dyscyplinuje dunika\ 2) uatwia dochodzenie odszkodowania W nie musi dowodzi szkody ani jej wysokoci 3) ma funkcj represyjn - suma kary naley si w wysokoci z gry okrelonej bez wzgldu na wysoko szkody (moe j przewysza) 4) peni funkcj zryczatowanego odszkodowania

4. PRZESANKI DOCHODZENIA KARY UMOWNEJ 1) wierzyciel musi wykaza, e w umowie zastrzeona bya kara umowna 2) wierzyciel musi wykaza, e doszo do takiego naruszenia zobowizania na wypadek, ktrego kar zastrzeono 3) wierzyciel moe dochodzi kary umownej tylko wtedy gdy wg zasad oglnych przysuguje mu roszczenie odszkodowawcze z tytuu naruszenia zobowizania a. jeli dunik wg zasad oglnych nie odpowiada za szkod to wierzyciel nie moe dochodzi kary umownej b. zastrzeenie kary umownej nie stwarza po stronie dunika odpowiedzialnoci absolutnej c. strony mog w umowie zaostrzy przesanki dochodzenia kary umownej, ale musi to wyranie wynika z umowy 5. WYSOKO KARY UMOWNEJ 1) moe by cile okrelona w umowie 2) moe by podany sposb jej obliczenia, np. 1 % wartoci wiadczenia za kady dzie zwoki

6. MIARKOWANIE KARY UMOWNEJ 1) dunik moe da zmniejszenia kary umownej jeeli: 172

a. b. i. 2)

zobowizanie zostao w znacznej czci wykonane lub kara umowna jest raco wygrowana trzeba to okrela w odniesieniu do wartoci godnego ochrony interesu wierzyciela tego uprawnienia dunika nie mona ograniczy ani wyczy w umowie

7. STOSUNEK ROSZCZENIA O KAR UMOWN DO ROSZCZENIA O ODSZKODOWAWCZEGO NA ZASADACH OGLNYCH 1) kara umowna ma co do zasady charakter wyczny zapata kary umownej zwalnia dunika ze zobowizania, wierzyciel nie moe dochodzi ju odszkodowania na zasadach oglnych 2) ale jest to zasada dyspozytywna strony mog w umowie nada karze umownej innych charakter a. charakter zaliczalny zapata kary umownej ulega zaliczenia na poczet odszkodowania potrzebnego do naprawienia caej szkody b. charakter alternatywny c. s wtpliwoci czy kara umowna moe mie charakter kumulatywny kara umowna prowadziaby z gry do wzbogacenia wierzyciela i miaa charakter czysto represyjny

ZBIEG OK I OD art. 443 KC

173

1. Moe doj do sytuacji, e Z TEGO SAMEGO ZESTAWU OKOLICZNOCI DLA POSZKODOWANEGO BD WYNIKA ROSZCZENIE DELIKTOWE I KONTRAKTOWE 1) np. kasjer kradnie pienidze- narusza a. obowizek kontraktowy obowizek dbania o pienidze b. obowizek powszechny nikomu nie wolno kra 2) np. samoistny posiadacza budowli jest wynajmujcym zawalenie si budowli narusza a. obowizek kontraktowy - obowizek utrzymywania przedmiotu najmu w stanie przydatnym do umwionego uytku b. odpowiedzialno na zasadzie ryzyka z art. 434 KC 2. RNE STANOWISKA W RAZIE ZBIEGU 1) pr. francuskie wyczenie zbiegu pierwszestwo ma reim kontraktowy 2) pr. niemieckie zbieg jest dopuszczony w takiej sytuacji poszkodowany ma 2 roszczenia i decyduje z ktrego skorzysta a. nie mona stworzy roszczenia hybrydowego - w czci opartego na reimie kontraktowym a w czci na reimie deliktowym 3. PR. POLSKIE ZBIEG JEST DOPUSZCZONY 1) art. 443 KC a. okoliczno, e dziaanie lub zaniechanie, z ktrego szkoda wynika, stanowio niewykonanie lub nienaleyte wykonanie istniejcego uprzednio zobowizania, nie wycza roszczenia o naprawienie szkody z tytuu czynu niedozwolonego b. chyba e z treci istniejcego uprzednio zobowizania wynika co innego 2) poszkodowanemu przysuguje 1 odszkodowanie ale ma 2 roszczenia i moe wybra 1 3) ewentualnie wybiera sd kierujc si kryterium korzystniejszym dla poszkodowanego 4) rnice w reimach a. i. art. 415 KC poszkodowany musi udowodni win ii. art. 471 domniemanie winy b. i. odpowiedzialno na zasadzie ryzyka poszkodowany nie moe zwolni ni si z odpowiedzialnoci przez dowd bark winy ii. art. 471 domniemanie winy ale poszkodowany moe zwolni si z odpowiedzialnoci przez dowd braku winy c. termin przedawnienia i. OD co do zasady 3 lata ii. OK rnie 1 rok, 2 lata, zasady oglne (10 la, 3 lata) 5) nie mona stworzy roszczenia hybrydowego - w czci opartego na reimie kontraktowym a w czci na reimie deliktowym

174

6) KC przewiduje wyjtki od dopuszczalnoci zbiegu a. art. 447 nie mona z gry wyczy ani ograniczy odpowiedzialnoci o ktrej mwi art. 435 i 436 KC s to przepisy semiimperatywne ktre co do zasady wyczaj zbieg, ale nie zawsze zbieg pojawia si jeli sytuacja poszkodowanego jest w umowie poprawiona (nie mona jej w umowie pogorszy) b. art. 443 - tre istniejcego zobowizania moe ogranicza/wycza zbieg i. ale z umowy wyranie musi wynika, e strony chc ograniczy / wyczy odpowiedzialno i ta intencja stron musi da si rozcign na reim deliktowy 7) istniej te ograniczenia moliwoci ograniczenia/wyczenia odpowiedzialnoci a. art. 473 KC- niewane jest zastrzeenie, i dunik nie bdzie odpowiedzialny za szkod, ktr moe wyrzdzi wierzycielowi umylnie i. za szkod umyln dunik odpowiada zawsze b. * przepisy o OD nie s bezwzgldnie obowizujce strony umowy mog w pewnych granicach zmienia ten reim c. doktryna, orzecznictwo w przypadku szkody na osobie niedopuszczalne jest umowne ograniczenie / wyczenie OD (OK te) d. doktryna w przypadku gdy naruszenie zobowizania jest przestpstwem niedopuszczalne jest umowne ograniczenie / wyczenie OD i. ale nie dotyczy to tych przestpstw, ktre pola gaj na samym naruszeniu obowizkw umownych bo skoro naruszony jest jedynie obowizek obligacyjny (a nie powszechny) to nie mona mwi o delikcie e. w przypadku uszkodzenia ciaa / wywoania rozstroju zdrowia poszkodowany zawsze bdzie wysuwa roszczenie deliktowe bo bdzie chcia odszkodowania za szkod majtkow + zadouczynienia pieninego za doznan krzywd a panuje przekonanie, e na gruncie OK. nie mona dochodzi zadouczynienia za doznan krzywd (chocia nie do koca suszne)

175

DUA KLAUZULA REBUS SIC STANTIBUS (rzeczy tak stoj)

6. OGLNIE 1) zastrzeenie umowne wyranie przez strony zastrzeone w umowie lub wynikajce z umowy w sposb dorozumiany 2) dunik zobowizuje si wykona zobowizanie ale z zastrzeeniem, e sytuacja zewntrzna nie zmieni si gdy sytuacja zewntrzna zmieni si dunik moe powoa si na t klauzul 3) dotyczy to zwaszcza wojen, kryzysw

7. HISTORIA 1) KZ przewidywa j 2) gdy tworzono KC nie wprowadzono j a. zakadano e w gospodarce centralnie planowanej nie ma kryzysw b. dlatego narodzia si doktryna o niemoliwoci gospodarczej 3) w 1990 r. wprowadzono j do KC

8. PRZESANKI SDOWEJ MODYFIKACJI UMOWY 1) PRZESANKA PROCESOWA a. strona musi wystpi do sdu z daniem uruchomienia klauzuli RSS i. uprawnienie strony jest to bliskie prawu podmiotowemu ksztatujcemu

176

(A) sd na danie 1 ze stron zmienia tre zobowizania lub je rozwizuje (ostatecznie decyduje sd) 2) PRZESANKI MATERIALNE a. zasadnicze zachwianie rwnowagi umowy i. spenienie wiadczenia jest poczone z nadmiernymi trudnociami (A) dotyczy to dunika (B) trudnoci majtkowe - np. drastyczny wzrost cen (C) trudnoci osobiste np. udanie si na teren objty wojn ii. albo spenienie wiadczenia grozi rac strat dla 1 ze stron (A) moe to dotyczy dunika lub wierzyciela (B) np. wierzyciel zamawia surowiec na 10 lat po roku pastwo zakazuje produkcji tego towaru b. nadzwyczajna zmiana stosunkw zewntrznych o charakterze powszechnym zmiana musi wyj poza normalny przebieg wydarze, np. i. klski ywioowe ii. zarazy iii. wojny iv. gwatowne kryzysy gospodarcze o nieprzewidzianym charakterze (Pajor) c. nadzwyczajnej zmiany strony nie przewidyway przy zawarciu umowy i. wynika stad, e przepis dotyczy wycznie zobowiza umownych d. strona dajca modyfikacji nie moga nadzwyczajnej zmianie stosunkw zapobiec i zaradzi jej skutkom e. nadzwyczajna zmiana nie moe si mieci w ryzyku kontraktowym strony dajcej modyfikacji z umowy nie moe wynika, e ta strona ma ponie ryzyko takiej zmiany

9.

GDY TE PRZESANKI S SPENIONE 1) sd po rozwaeniu a. interesw stron b. i zgodnie z ZWS 2) moe a. oznaczy sposb wykonania zobowizania (zmieni go) b. oznaczy wysoko wiadczenia i. sd moe zastosowa razem A i B c. lub orzec o rozwizaniu umowy (ale to ostateczno) i. rozwizujc umow sd moe w miar potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierujc si interesami stron i ZWS 3) sd modyfikujc umow powinien zmieni j tylko o tyle o ile wymagaj tego zmienione okolicznoci jeeli od pocztku w umowie bya pewna dysproporcja stron sd powinien j zachowa i tylko dostosowa j do zmienionych okolicznoci

177

4) orzeczenie sdu ma charakter konstytutywny z chwil uprawomocnienia si orzeczenia dochodzi do zmiany treci zobowizania lub jego rozwizania

OCHRONA WIERZYCIELA W RAZIE NIEWYPACALNOCI DUNIKA 527

8. ISTOTA 1) dotyczy to sytuacji gdy dunik w momencie zacigania zobowizania ma duy majtek a pniej si go wyzbywa 2) wierzyciel jeli s spenione przesanki moe da uznania czynnoci prawnej za bezskuteczna wzgldem niego

9. PRZESANKI ZASTOSOWANIA AKCJI PAULIASKIEJ 1) PRZEDMIOTOWE (OBIETYWNE) wszystkie dowodzi wierzyciel 178

a. w chwili dania ochrony musi istnie wierzytelno i. musi by to wierzytelno pienina wynikajca ze zobowizania pieninego sensu stricto lub zobowizania niepieninego ze wiadczeniem pieninym ii. musi by to wierzytelno ju istniejca (A) wyjtek: art. 530 chroni wierzytelnoci przysze (ale surowsze przesanki) iii. musi by to wierzytelno zaskaralna musi podlega egzekucji (wynika ze zobowizania zupenego) iv. nie musi by to wierzytelno ju wymagalna AP chroni take wierzytelnoci, ktrych termin spenienia jeszcze nie nadszed v. orzecznictwo: moe by to take wierzytelno publicznoprawna b. przedmiotem zaskarenia moe by czynno prawna dokonana przez dunika i. czynno prawna a nie faktyczna (A) np. spalenie pienidzy nie jest chronione przez AP ii. moe by to czynno prawna dwustronna, jednostronna iii. gdy jest kilku dunikw solidarnych - wystarczy czynno 1 z dunikw solidarnych iv. gdy jest dunik gwny i porczyciel - wystarczy czynno dokonana przez porczyciela c. czynno prawna musi by dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli i. skutkiem tej czynnoci musi by zmniejszenie majtku dunika (np. darowizna) i to zmniejszenie ma by takie, e dunik sta si niewypacalny w ogle lub w wyszym stopniu ni by dotychczas majtek dunika nie starcza na zaspokojenie wierzyciela ii. SN: czynno prawna ekwiwalentna moe by dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli (A) np. dunik ma tylko nieruchomo sprzedaje j cen przeznacza na zabezpieczenie kredytu czynno dokonana przez dunika z pokrzywdzeniem wierzycieli musi przynie korzy majtkow osobie 3. 2) PODMIOTOWE (SUBIEKTYWNE)

d. a.

dunik dokonuje tej czynnoci prawnej ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli

i.

przesanka te jest speniona nawet jeli dunik nie ma intencji pokrzywdzenia wierzycieli ii. dowd:

(A) (B)

zasada: wierzyciel

wyjtek: istnieje domniemanie prawne wzruszalne, e dunik dokonuje darowizny ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli jeeli w chwili darowizny dunik by niewypacalny lub wskutek dokonania darowizny dunik sta si niewypacalny 179

b. osoba 3. ktra uzyskaa korzy majtkow musi wiedzie lub przy zachowaniu naleytej starannoci moga si dowiedzie, e dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli i. ta przesanka nie musi by speniona jeli osoba 3. uzyskaa korzy majtkow nieodpatnie ii. dowd

(A) (B)

zasada: wierzyciel

wyjtek: istnieje domniemanie prawne wzruszalne e osoba 3., ktra uzyskaa korzy majtkow wiedziaa, e dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli jeeli osob t jest: osoba bdca w bliskim stosunku z dunikiem (a) chodzi o blisko w znaczeniu faktycznym (niekoniecznie rodzinnym) (b) moe by to te blisko miedzy osobami prawnymi, ktre s powizane kapitaowo, osobowo lub przedsibiorca pozostajcy z dunikiem w staych stosunkach gospodarczych

10.ART. 530 ROZCIGA OCHRON Z AP NA WIERZYTELNOCI PRZYSZE 1) musz by spenione przesanki obiektywne

2)

+ i przyszy dunik musia dziaa w zamiarze pokrzywdzenia przyszych wierzycieli

te przesanki wystarcz jeeli osoba 3. uzyskaa korzy majtkow nieodpatnie 3) + osoba 3. musi wiedzie o zamiarze dunika a. ta przesanka jest konieczna jeeli osoba 3. uzyskaa korzy majtkow odpatnie

a.

11. URUCHOMIENIE OCHRONY PAULIASKIEJ MOE NASTPI : 1) w formie procesowej powdztwa przeciwko osobie 3., ktra wskutek
czynnoci prawnej dunika uzyskaa korzy majtkow a. powdztwo to forma ataku

2)

w formie procesowej zarzutu przeciwko osobie 3. ktra wskutek czynnoci prawnej dunika uzyskaa korzy majtkow a. zarzut to forma obrony przed daniem powoda zawartym w pozwie a w wypadku gdy osoba 3. rozporzdzia uzyskan korzyci wierzyciel moe wystpi bezporednio przeciwko osobie, na ktrej rzecz rozporzdzenie nastpio jeeli o osoba ta wiedziaa o okolicznociach uzasadniajcych uznanie czynnoci dunika za bezskuteczn o albo jeeli rozporzdzenie byo nieodpatne

12. Jeli spenione s przesanki ochrony pauliskiej wierzyciel moe da, aby
czynno prawna dunika dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli bya 180

uznana za BEZSKUTECZN WZGLDEM NIEGO (przypadek rozszerzonej skutecznoci wierzytelnoci)

1)

jeli tak si stanie wierzyciel moe dochodzi zaspokojenia z majtku osoby 3. z pierwszestwem przed wierzycielami osobistymi osoby 3., ale tylko z tych przedmiotw majtkowych ktre wskutek czynnoci uznanej za bezskuteczn wyszy z majtku dunika albo do niego nie weszy (np. dunik odrzuci spadek) 2) orzeczenie sdu ma charakter konstytutywny

3)

wierzyciel musi mie tytu wykonawczy wydany przeciw dunikowi 4) jest to bezskuteczno wzgldna czynno prawna jest skuteczna midzy stronami i wobec wszelkich innych osb a jest bezskuteczna tylko wzgldem wierzyciela

13. OSOBA 3. MOE ZWOLNI SI OD OBOWIZKU ZADOUCZYNIENIA

ROSZCZENIU WIERZYCIELA dajcego uznania czynnoci za bezskuteczn, jeeli

1)

zaspokoi tego wierzyciela a. bo np. zaley jej na danym przedmiocie 2) albo wskae mu wystarczajce do jego zaspokojenia mienie dunika

14. Uznania czynnoci prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za

bezskuteczn nie mona da po upywie 5 LAT OD DNIA JEJ DOKONANIA (TERMIN ZAWITY) 15.SZCZEGLNA REGULACJA AP 1) umowa doywocia a. osoba, wzgldem ktrej ciy na doywotniku ustawowy obowizek alimentacyjny b. moe da uznania umowy o doywocie za bezskuteczn w stosunku do niej c. jeeli wskutek tej umowy doywotnik sta si niewypacalny d. bez wzgldu na to, czy doywotnik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli (zatem 2 przesanka subiektywna te odpada) e. i bez wzgldu na czas zawarcia umowy uprawnienie wygasa to po 5 latach od dnia zawarcia umowy doywocia 2) odrzucenie spadku a. KC i. jeeli spadkobierca odrzuci spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli

i.

ii. kady z wierzycieli, ktrego wierzytelno istniaa w chwili odrzucenia spadku iii. moe da, eby odrzucenie spadku zostao uznane za bezskuteczne w stosunku do niego 181

iv. wg przepisw o ochronie wierzycieli w razie niewypacalnoci dunika (A) uprawnienie to wygasa po 6 miesicach od chwili powzicia wiadomoci o odrzuceniu spadku ale nie pniej ni z upywem 3 lat od odrzucenia spadku b. przesanki i. PRZEDMIOTOWE (OBIETYWNE) (A) w chwili dania ochrony musi istnie wierzytelno (B) przedmiotem zaskarenia moe by odrzucenie spadku przez dunika (C) odrzucenie spadku musi by dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli mona o tym mwi tylko wtedy gdy spadkobierca by niewypacalny ju w chwili otwarcia spadku (D) czynno dokonana przez dunika z pokrzywdzeniem wierzycieli musi przynie korzy majtkow osobie 3. ii. doktryna stoi na stanowisku, e PRZESANKI PODMIOTOWE NIE MUSZ BY SPENIONE (A) dunik odrzuca spadek ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli (B) spadkobierca ,ktremu spadek ostatecznie przypad musi wiedzie lub przy zachowaniu naleytej starannoci moga si dowiedzie, e dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli c. jeli spenione s przesanki ochrony pauliskiej wierzyciel moe da, aby odrzucenie spadku przez dunika dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli byo uznane za BEZSKUTECZNE WZGLDEM NIEGO (przypadek rozszerzonej skutecznoci wierzytelnoci) i. jeli tak si stanie wierzyciel moe dochodzi zaspokojenia z majtku spadkowego tak jak gdyby ten spadek zosta przyjty przez spadkobierc bdcego dunikiem i z pierwszestwem przed wierzycielami spadkobiercw ktrym spadek ostatecznie przypad

16.CHARAKTER PRAWNY OCHRONY PAULIASKIEJ 1) teorie ktre nie uznaj istnienia zobowizania

a.

teoria egzekucyjna

i.

przepisy o AP s szczeglnym przypadkiem rodka egzekucyjnego rozszerzaj moliwo prowadzenia egzekucji na majtek osoby 3. 182

ii. osobie 3. nie mona przypisa obowizkw obligacyjnych b. teorie rzeczowe i. wierzyciel uzyskuje uprawnienia o charakterze rzeczowym do przedmiotw majtkowych np. jak zastawnik, wierzyciel hipoteczny ii. ma prawo rzeczowe skuteczne erga omnes, wic take wzgldem osoby 3.

iii. krytyka: jest numerus clausus praw rzeczowych 2) teorie uznajce istnienie zobowizania osobie 3. mona przypisa obowizki obligacyjne a. teoria deliktowa i. ii.
midzy osob 3. a dunikiem popeniono delikt na niekorzy wierzyciela osoba 3. jest zobowizana wzgldem wierzyciela z tytuu tego deliktu

krytyka: osoba 3. nie musi wcale uczestniczy w spisku czy zmowie przeciwko wierzycielowi b. teoria bezpodstawnego wzbogacenia i. brak podstawy prawnej ii. krytyka: podstawy prawnej poszukujemy w stosunku midzy dunikiem a osob 3. a nie wierzycielem i osob 3. c. teoria zobowizania powstajcego z mocy ustawy (Pajor najlepsza)

i.

z chwil uprawomocnienia si wyroku o bezskutecznoci czynnoci prawnej wzgldem wierzyciela z mocy ustawy powstaje zobowizanie osoby 3. do znoszenia egzekucji prowadzonej przez wierzyciela

ZMIANY PODMIOTOWE W ZOBOWIZANIACH

OGLNIE
14.W KC nie ma 1) regulacji, ktre pozwalayby na jednoczesn zmian obu stron 2) regulacji oglnych, ktre pozwalayby na czne przejcie praw i obowizkw z umowy wzajemnej a. konieczne s 2 czynnoci: i. cesja ii. przejcie dugu

183

b. tylko wyjtkowo, dla szczeglnych rodzajw umw KC przewiduje takie przejcia np. i. wstpienie w stosunek najmu ii. wstpienie w stosunek ubezpieczenia nieruchomoci 15.ZMIANY PODMIOTOWE PO STRONIE WIERZYCIELA 1) przelew wierzytelnoci cesja (na podstawie umowy) 2) subrogacja 16.ZMIANY PODMIOTOWE PO STRONIE DUNIKA 1) przejcie dugu 2) przystpienie do dugu

PRZELEW WIERZYTELNOCI CESJA

1. ISTOTA 1) cedent (dotychczasowy wierzyciel, zbywca wierzytelnoci) przenosi sw wierzytelno na cesjonariusza (osob 3., nabywc wierzytelnoci) na podstawie umowy konsensualnej 2) osoba 3. staje si wierzycielem dunika a cedent pozbywa si przysugujcego mu prawa 2. CECHY 1) zasada: umowa o podwjnym skutku: zobowizujco rozporzdzajcym a. umowa sprzeday, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowizujca do przeniesienia wierzytelnoci przenosi wierzytelno na nabywc chyba e i. przepis szczeglny stanowi inaczej ii. albo strony postanowiy inaczej b. przepis szczeglny lub wola stron mog rozdzieli skutek zobowizujcy i rozporzdzajcy i. strony najpierw zawieraj umow zobowizujc - jest rdem zobowizania do dokonania przelewu ii. nastpnie strony w wykonaniu uprzednio zacignitego zobowizania zawieraj umow przelewu (umow rozporzdzajc) 2) umowa kauzalna jej wano zaley od istnienia zobowizania do przeniesienia wierzytelnoci a. jeli jest to umowa o skutku zobowizujco rozporzdzajcym - to kauza istnieje w samej umowie w postaci zobowizania b. jeeli zawarcie umowy przelewu nastpuje w wykonaniu zobowizania wynikajcego i. z uprzednio zawartej umowy zobowizujcej do przeniesienia wierzytelnoci, ii. z zapisu iii. z bezpodstawnego wzbogacenia iv. lub z innego zdarzenia (A) wano umowy przelewu zaley od istnienia tego zobowizania 3. ZAWARCIE

184

1) umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu - przez zgodne owiadczenie woli stron 2) forma a. zasada: dowolna b. wyjtek: jeeli wierzytelno jest stwierdzona pismem pismo (ad probationem) 3) nie jest potrzebna zgoda, a nawet wiedza dunika 4) moe by zawarta pod warunkiem, z zastrzeeniem terminu 4. DOPUSZCZALNO PRZELEWU 1) zasada: kada wierzytelno moe by przedmiotem przelewu, bo naley do praw zbywalnych - dotyczy to take a. wierzytelnoci niezupenych np. z gry lub zakadu b. wierzytelnoci terminowych wierzytelno ju istnieje ale odsunity jest termin wymagalnoci c. wierzytelnoci przyszych i. systematyka prof. Zawady: (A) wierzytelnoci warunkowe wierzytelno, ktra ma dopiero powsta -jest pod warunkiem zawieszajcym (B) wierzytelnoci wynikajce ze stosunkw prawnych o charakterze trwaym, w sytuacji gdy nie zosta jeszcze zrealizowany pewien element w ramach tego stosunku od ktrego zaley powstanie wierzytelnoci (a) np. najem i przysze raty czynszu nie upyn jeszcze okres rozliczeniowy (C) wierzytelnoci, ktre nie maj swojej podstawy w aktualnie istniejcym zobowizaniu np. wierzytelno z umowy sprzeday, ktra dopiero ma by zawarta ii. wierzytelno przysza moe by przedmiotem przelewu jeeli jest dostatecznie skonkretyzowana albo bd wskazane kryteria do konkretyzacji iii. naley odrzuci pogld, e w takiej sytuacji przedmiotem przelewu jest ekspektatywa - przedmiotem jest wierzytelno przysza o ile powstanie iv. sekunda adwokacka (prawna) w razie przelewu wierzytelnoci przyszej powstaje ona w majtku cedenta i po sekundzie przechodzi do majtku cesjonariusza 2) ograniczenia dopuszczalnoci przelewu a. przelew nie moe sprzeciwia si przepisom ustawy, np. i. prawo pierwokupu, odkupu jest niezbywalne ii. prawo doywocia jest niezbywalne iii. prawo do wynagrodzenia z prac jest niezbywalne iv. roszczenia zwizane ze szkod na osobie s niezbywalne, chyba e s ju wymagalne i e zostay uznane na pimie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem b. przelew nie moe sprzeciwia si zastrzeeniu umownemu 185

umowa midzy stronami, ktre powoay do ycia wierzytelno moe zawiera (A) pactum de non cedento zastrzeenie niezbywalnoci wierzytelnoci (B) ograniczenie zbywalnoci wierzytelnoci ii. ochrona cesjonariusza (A) jeeli wierzytelno jest stwierdzona pismem (B) zastrzeenie umowne, e przelew nie moe nastpi bez zgody dunika (C) jest skuteczne wzgldem cesjonariusza tylko wtedy, (D) gdy pismo zawiera wzmiank o tym zastrzeeniu (E) chyba e cesjonariusz w chwili przelewu o zastrzeeniu wiedzia c. przelew nie moe sprzeciwia si waciwoci zobowizania i. chodzi o wierzytelnoci osobiste - wiadczenie dotyczy tylko okrelonego wierzyciela (A) mam roszczenie do malarza by mnie namalowa (B) bilet imienny (C) prawo do alimentw (ale mona przenie poszczeglne raty) d. przelew jest niewany jeeli zosta dokonany wbrew ty ograniczeniom i. ale umowa moe zachowa swj skutek zobowizujcy cedent odpowiada za niewykonanie zobowizania

i.

3)

przepisw o przelewie nie stosuje si do wierzytelnoci zwizanych z dokumentem na okaziciela lub zbywalnym przez indos

5. SKUTKI PRZELEWU 1) midzy cedentem i cesjonariuszem a. wierzytelno przechodzi z cedenta na cesjonariusza i. w umowie wzajemnej przejcie wierzytelnoci nie oznacza jednoczesnego przyjcia obowizkw konieczne s 2 czynnoci (A) cesja (B) przejcie dugu b. wraz z wierzytelnoci przechodz na cesjonariusza i. wszelkie zwizane z wierzytelnoci prawa (A) np. roszczenie o zalege odsetki (B) np. hipoteka, zastaw (C) np. roszczenie odszkodowawcze z tytuu nienaleytego WZ ii. wszelkie braki wierzytelnoci (A) nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet (B) np. jeli wierzytelno jest naturalna to nabywca uzyskuje j jako wierzytelno naturaln c. odpowiedzialno cedenta

i.

nie ma ochrony nabywcy w dobrej wierze (A) gdy wierzytelno nie istnieje albo nie przysuguje cedentowi to cesjonariusz choby by w dobrej wierze tej wierzytelnoci nie nabywa (B) ale cedent ponosi wzgldem cesjonariusza odpowiedzialno za to, e wierzytelno mu przysuguje 186

 jest to odpowiedzialno obiektywna o charakterze gwarancyjnym za skutek jeli wierzytelno cedentowi nie przysuguje cesjonariusz ma roszczenie odszkodowawcze ii. cedent nie odpowiada za wypacalno dunika, chyba e przyj na siebie tak odpowiedzialno w umowie przelewu (A) jeli przyj na siebie tak odpowiedzialno obiektywna o charakterze gwarancyjnym za skutek iii. jeeli przelew wynika ze sprzeday to cedent za wady prawa odpowiada jako sprzedawca (rkojmia)

iv. jeli przelew wynika z darowizny to cedent za wady prawa

odpowiada jako darczyca (przepis oglny o odpowiedzialnoci cedenta wyczony przez tre umowy) 2) skutki przelewu wzgldem dunika a. dla skutecznoci cesji nie jest konieczna zgoda dunika, a nawet jego wiedza b. zarzuty ktre moe podnosi dunik 3 kategorie: i. zarzut niewanoci przelewu (A) np. przelew by ustawowo niedopuszczalny

ii.

dunik moe podnosi przeciw cesjonariuszowi wszelkie zarzuty, ktre suyy mu wzgldem cedenta w dniu powzicia wiadomoci o przelewie

np. zarzut potracenia - dunik moe z przelanej wierzytelnoci potrci wierzytelno, ktra mu przysuguje wzgldem cedenta chociaby staa si wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dunika zawiadomienia o przelewie nie dotyczy to jednak wypadku, gdy wierzytelno przysugujca wzgldem zbywcy staa si wymagalna pniej ni wierzytelno bdca przedmiotem przelewu iii. dunik moe podnosi przeciwko cesjonariuszowi zarzuty osobiste

(A)

(A) c.

np. zarzut potrcenia

zawiadomienie dunika o dokonanym przelewie (chroniona jest dobra wiara dunika)

i.

jeeli dunik jest w dobrej wierze i speni wiadczenie do rk cedenta zwalnia si z dugu (A) dotyczy to take innych czynnoci prawnych dokonanych midzy dunikiem a cedentem (B) w takiej sytuacji cesjonariuszowi przysuguje roszczenie z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia przeciw cedentowi w gr wchodzi te OK. gdy cedent zobowiza si e zawiadomi cesjonariusza a tego nie zrobi (C) dunik jest w dobrej wierze dopki cedent nie zawiadomi go o przelewie, albo nie dowie si o przelewie od cedenta w inny dostatecznie pewny sposb

187

ii. sytuacja gdy dunik wie o przelewie ale nie wie o tym e przelew jest niewany

(A)

ochronie podlega tylko dunik, ktry otrzyma o przelewie pisemne zawiadomienie pochodzce od cedenta i nie wiedzia o wadliwoci w chwili speniania wiadczenia taki dunik nawet jeli speni wiadczenie do rk cesjonariusza to zwalnia si z dugu

bo w takiej sytuacji cedent moe powoa si wobec dunika

na niewano przelewu albo na zarzuty wynikajce z jego podstawy prawnej tylko wtedy, gdy w chwili spenienia wiadczenia byy one dunikowi wiadome dotyczy to take innych czynnoci prawnych

(B)

wniosek: gdy dunik ma wtpliwoci komu wiadczy powinien zada od cedenta pisemnego zawiadomienia o przelewie bo tylko wtedy bdzie chroniony t konstrukcj

SUBROGACJA, PODSTAWIENIE (wstpienie osoby 3. w

prawa zaspokojonego wierzyciela)

1.

Wierzyciel zostaje zaspokojony przez osob 3. zobowizanie powinno wygasn dunik powinien by zwolniony ale problem dotyczy osoby 3.

1)

osoba 3. moe mie roszczenie regresowe opierajce si na szczeglnym stosunku prawnym czcym dunika i osob 3. np. zlecenie

a. 2)

dajcy zlecenie zobowizany jest zwolni przyjmujcego zlecenie od zobowiza, ktre ten w zacign w imieniu wasnym w celu naleytego wykonania zlecenia roszczenie o zwrot z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia lub roszczenie z negotiorum gestio

gdy takiego stosunku nie byo osoba 3. bdzie miaa

a. b. 3) 1)

silniejsz pozycj zapewnia subrogacja

2. ISTOTA SUBROGACJI spacona wierzytelno nie wygasa, dunik nie zostaje zwolniony a osoba 3. wstpuje w prawa wierzyciela, do wysokoci dokonanej zapaty 2) jest to ta sama wierzytelno

a. b.

osoba 3. moe da zapaty na tych samych zasadach jak dotychczasowy wierzyciel

korzysta z wszelkich gwarancji, zabezpiecze, porcze 3) subrogacja moe mie swoja podstaw w umowie lub ustawie (cessio legis)

3.

SUBROGACJA USTAWOWA (CESSIO LEGIS) z mocy prawa

1)

osoba 3., ktra spaca wierzyciela, nabywa spacon wierzytelno do wysokoci dokonanej zapaty a. jeeli paci dug cudzy, 188

i.

za ktry jest odpowiedzialna osobicie (np. porczyciel ii. albo za ktry jest odpowiedzialny pewnymi przedmiotami majtkowymi np. waciciel rzeczy zastawionej ktry sam nie jest dunikiem osobistym iii. punkt ten nie dotyczy dunika solidarnego, gdy paci on dug wasny a ponadto ma roszczenie regresowe

(A)

b.

jeeli osobie 3. spacajcej wierzyciela przysuguje prawo, przed ktrym spacona wierzytelno ma pierwszestwo zaspokojenia i. kolejno zapaty pojawia si na etapie postpowania egzekucyjnego

ii.

wierzyciel A jest w kolejce egzekucyjnej bardzo daleko a wierzyciel B jest w drabinie na wyszej pozycji wierzyciel B ma wikszy wpyw na bieg egzekucji wierzyciel A spaca wierzyciela B i wchodzi na jego miejsce bo zaley mu na tym aby by w drabinie wysoko i pokierowa egzekucj

c.

jeeli osoba 3. spacajca wierzyciela dziaa za zgod dunika w celu wstpienia w prawa wierzyciela

umowa osoby 3. z dunikiem ii. forma (A) umowa pismo (ad solemnitatem) (B) zgoda dunika pismo (ad solemnitatem) iii. dunik moe j zawrze, np. dlatego, e nowy wierzyciel zapewni mu dogodniejsze warunki spaty (np. ciocia spaca bratanka, ale chce wstpi w prawa wierzyciela) d. jeeli to przewiduj przepisy szczeglne

i.

i.

np. przy umowie ubezpieczenia art. 828

(A)

jeeli nie umwiono si inaczej, z dniem zapaty odszkodowania przez ubezpieczyciela roszczenie ubezpieczajcego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkod przechodzi z mocy prawa na ubezpieczyciela do wysokoci zapaconego odszkodowania nie przechodz na ubezpieczyciela roszczenia ubezpieczajcego przeciwko osobom, z ktrymi ubezpieczajcy pozostaje we wsplnym gospodarstwie domowym, chyba e sprawca wyrzdzi szkod umylnie np. may syn porysowa nam samochd i tak musielibymy zapaci firmie ubezpieczeniowej

(B)

2) 3)

wierzyciel nie moe odmwi przyjcia wiadczenia, ktre jest ju wymagalne jeli odmwi popada w zwok jeeli wierzyciel zosta spacony przez osob 3. tylko w czci a. to dunik ma 2 wierzycieli i. wierzyciela pierwotnego 189

ii. wierzyciela z subrogacji

b.

wierzycielowi pierwotnemu przysuguje co do pozostaej czci pierwszestwo zaspokojenia przed wierzytelnoci, ktra przesza na osob 3. wskutek zapaty czciowej c. potwierdza to te art. 828

i.

jeeli zakad pokry tylko cz szkody ubezpieczajcemu przysuguje co do pozostaej czci pierwszestwo zaspokojenia przed roszczeniem ubezpieczyciela

4. SUBROGACJA UMOWNA 1) osoba 3. zawiera umow z wierzycielem, w ktrej strony umawiaj si e osoba 3. spaci wierzyciela i jednoczenie sama stanie si wierzycielem

2)

umowa ta musi by zawarta przed lub jednoczenie ze spenieniem wiadczenia (wic nie jest konsensulana) 3) zgoda dunika nie jest potrzebna, bo jego pozycja nie ulega zmianie 4) umowa ta nie jest regulowana w KC wynika z ZSU

5)

skutki tej umowy s bardzo podobne do skutkw cesji - mona odpowiednio stosowa przepisy o cesji, ale s wyjtki: a. osoba 3. wstpuje w prawa wierzyciela tylko do wysokoci dokonanej zapaty (przy przelewie cena za wierzytelno jest ustalana dowolnie) b. w zakresie nie spaconej czci wierzytelnoci wierzyciel nadal pozostaje wierzycielem i ma pierwszestwo zaspokojenia przed osob wstpujc c. nie mona stosowa przepisu e

zbywca wierzytelnoci ponosi wzgldem nabywcy odpowiedzialno za to, e wierzytelno mu przysuguje; za wypacalno dunika w chwili przelewu ponosi odpowiedzialno tylko o tyle, o ile t odpowiedzialno na siebie przyj 6) subrogacja umowna jest niedopuszczalna gdy ma prowadzi do obejcia przepisw ograniczajcych dopuszczalno cesji PRZEJCIE DUGU 1. ISTOTA - osoba 3. wstpuje na dunika, ktry zostaje zwolniony z dugu 2. PRZEJCIE DUGU NASTPUJE W DRODZE UMOWY moe by to:

i.

1)

umowa midzy wierzycielem a osob 3. za zgod dunika a. owiadczenie dunika moe by zoone ktrejkolwiek ze stron

b. 2)

jeeli skuteczno umowy o przejcie dugu zaley od zgody dunika, a dunik zgody odmwi - umow uwaa si za nie zawart

umowa midzy dunikiem a osob 3. za zgod wierzyciela a. owiadczenie wierzyciela moe by zoone ktrejkolwiek ze stron b. owiadczenie wierzyciela jest bezskuteczne, jeeli wierzyciel nie wiedzia, e osoba przyjmujca dug jest niewypacalna

190

c. jeeli skuteczno umowy o przejcie dugu zaley od zgody wierzyciela, a wierzyciel zgody odmwi - strona, ktra wg umowy miaa przej dug, jest odpowiedzialna wzgldem dunika za to, e wierzyciel nie bdzie od niego da spenienia wiadczenia i. konwersja w umow o zwolnienie dunika od obowizku wiadczenia ii. ale ta konwersja ma charakter dyspozytywny strony mog zastrzec e w takiej sytuacji umowa upada 2. CECHY UMOWY

1) 2) 1)

umowa przysparzajca dla dunika zwalnia go z dugu w pewnym zakresie abstrakcyjna

3. ZAWARCIE umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu przez zgodne owiadczenie woli stron 2) forma a. umowa - pismo ad solemnitatem b. zgoda wierzyciela pismo ad solemnitatem c. zgoda dunika spd w doktrynie i. towska powouje si na art. 63 KC (A) jeeli do wanoci czynnoci prawnej wymagana jest forma szczeglna owiadczenie obejmujce zgod osoby trzeciej powinno by zoone w tej samej formie (czyli pismo ad probationem) ii. Pajor art. 522 KC do lex specialis w stosunku do art. 63 KC i wycza jego zastosowani (czyli dowolna forma) 4. TERMIN DO WYRAENIA ZGODY 1) Kada ze stron, ktre zawary umow o przejciu dugu 2) moe wyznaczy osobie ktrej zgoda jest potrzebna do skutecznoci przejcia 3) odpowiedni termin do wyraenia zgody 4) bezskuteczny upyw wyznaczonego terminu jest jednoznaczny z odmwieniem zgody

(B)

5. DOPUSZCZALNO PRZEJCIA DUGU 1) ustawa nie wprowadza ogranicze a. mona przenie dug przyszy b. mona przenie dug ze zobowizania niezupenego 2) doktryna i orzecznictwo a. nie mona przej dugu wynikajcego z innego zobowizania ni cywilno- prawne (np. publiczno prawne) b. nie mona przej dugu osobistego i. np. gdy wiadczenie polega na namalowaniu domu 191

ii. ale przecie wymagana jest zgoda wierzyciela 6. SKUTKI PRZEJCIA DUGU 1) dug przechodzi na przejemc a dotychczasowy dunik zostaje zwolniony z dugu to przejcie dotyczy caoksztatu sytuacji prawnej dunika w danym stosunku obligacyjnym 2) zarzuty przyjmujcego dug a. przyjmujcy dug moe podnosi przeciw wierzycielowi: i. wszelkie zarzuty, ktre mia dotychczasowy dunik wyjtek: zarzut potrcenia z wierzytelnoci dotychczasowego dunika nie przysuguje przejemcy ii. zarzuty osobiste przyjmujcego dug (A) np. zarzut potrcenia z jego wierzytelnoci iii. zarzuty z umowy przejcia dugu (A) np. zarzut niezachowania formy b. przyjmujcy dug nie moe podnosi przeciw wierzycielowi zarzutw wynikajcych z istniejcego midzy przyjmujcym dug a dotychczasowym dunikiem stosunku prawnego, bdcego podstaw prawn przejcia dugu i. NIE DOTYCZY TO JEDNAK ZARZUTW, O KTRYCH WIERZYCIEL WIEDZIA ii. np. umowa sprzeday

a.

(A)

(A)

kupujcy przejmuje dug zamiast ceny umowa sprzeday staje si podstaw prawn przejcia po przejciu okazuje si, e umowa sprzeday jest niewana lub odstpiono od umowy kauza przejcia odpada przyjmujcy dug moe si na to powoa tylko wtedy gdy wierzyciel wiedzia, e przejcie nastpuje na podstawie umowy sprzeday i wiedzia, e ta umowa sprzeday jest niewana

iii. zatem umowa o przejcie dugu jest umow abstrakcyjn w

zakresie w jakim chroniony jest wierzyciel w dobrej wierze przed zarzutami przejemcy w z powodu braku podstawy 3) jeeli wierzytelno bya zabezpieczona porczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osob 3., porczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwil przejcia dugu, chyba e porczyciel lub osoba 3. wyrazi zgod na dalsze trwanie zabezpieczenia a. a contrario: zabezpieczenia ustanowione przez samego dunika nie wygasaj

7. REGUA INTERPRETACYJNA 1) jeeli w umowie o przeniesienie wasnoci nieruchomoci nabywca zobowiza si zwolni zbywc od zwizanych z wasnoci dugw -

192

poczytuje si w razie wtpliwoci, e strony zawary umow o przejcie tych dugw przez nabywc

PRZYSTPIENIE DO DUGU KUMULATYWNE PRZEJCIE DUGU 1. ISTOTA

193

1) 2) 3) 2.

osoba 3. dochodzi obok dotychczasowego dunika do dugu i staje si wspdunikiem solidarnym dotychczasowy dunik nie zostaje zwolniony przystpujcy do dugu odpowiada za dug wasny (to go rni od porczyciela)

To przystpienie moe nastpi :

1)

na podstawie umowy (nie jest uregulowane ustawowo, wynika z ZSU) a. w drodze analogii stosujemy przepisy o przejciu dugu b. moe to by

i. ii.

umowa midzy wierzycielem a osob 3. za zgod dunika, umowa midzy dunikiem a osoba 3. za zgod wierzyciela. (A) czy potrzebna jest zgoda wierzyciela? 1 nie (a) wierzyciel nie moe nic straci ma tylko dodatkowego dunika Czachrski - tak (a) moe si okaza tak e wierzyciel straci

(b) wierzyciel chce otrzyma wiadczenie w naturze

przystpujcy do dugu dysponuje wierzytelnoci wobec wierzyciela dochodzi do zaspokojenia przez potrcenie 2) z mocy prawa a. np. KC i. nabywca przedsibiorstwa lub gospodarstwa rolnego odpowiada solidarnie za zbywc za jego zobowizania zwizane z prowadzeniem przedsibiorstwa lub gospodarstwa ii. nie dotyczy to sytuacji gdy nabywca w chwili nabycia nie wiedzia o tych zobowizaniach lub nie mg si dowiedzie mimo zachowania naleytej starannoci iii. odpowiedzialno nabywcy ogranicza si do wartoci nabytego przedsibiorstwa lub gospodarstwa wg stanu w chwili nabycia a cen w chwili zaspokojenia wierzyciela iv. odpowiedzialnoci tej nie mona bez zgody wierzyciela wyczy ani ograniczy b. np. odpowiedzialno zleceniobiorcy i jego zastpcy

194

SPADEK
10.POJCIE SPADKU - spadek obejmuje prawa i obowizki zmarego, ktre speniaj jednoczenie 4 kryteria: 1) maj charakter cywilnoprawny 2) maj charakter majtkowy 3) nie s cile zwizane z osob zmarego 4) nie przechodz na oznaczone osoby niezalenie od tego, czy osoby te s spadkobiercami

11.PRAWA I OBOWIZKI ZMAREGO, KTRE MAJ CHARAKTER CYWILNOPRAWNY 1) prawa i obowizki wynikajce ze stosunkw prawnych unormowanych w a. KC b. ustawach szczeglnych zaliczanych do prawa cywilnego, np. prawo autorskie c. czasem w przepisach innych gazi prawa, np. prawa pracy 2) decyduje merytoryczny charakter stosunku - stosunki cywilnoprawne opieraj si na zasadzie autonomii stron (brak podporzdkowania) 3) do spadku nie nale a. prawa i obowizki wynikajce ze stosunkw i. administracyjnoprawnych

ii. prawno finansowych, np. zobowizania podatkowe iii. prawno-karnym b. uprawnienie do wiadcze emerytalnych i rentowych 12.PRAWA I OBOWIZKI ZMAREGO, KTRE MAJ CHARAKTER MAJTKOWY 1) prawa majtkowe te ktre s bezporednio uwarunkowane interesem ekonomicznym uprawnionego 2) do spadku nie nale a. prawa osobiste zwizane z ochron dbr osobistych w rozumieniu art. 23 24 KC

195

b. prawa rodzinne wynikajce ze stosunkw prawno rodzinnych i. wyjtek: prawo do alimentacji ma charakter majtkowy a nie naley ono do spadku bo jest cile zwizane z osob zmarego

13.PRAWA I OBOWIZKI ZMAREGO, KTRE NIE S CILE ZWIZANE Z OSOB ZMAREGO 1) do spadku nie nale a. prawa i obowizki majtkowe wynikajce ze stosunkw prawno rodzinnych i. np. prawo do alimentacji

ii. ale s od tego pewne wyjtki b. prawa majtkowe, ktre ex definitione nie mog trwa duej ni przez okres ycia uprawnionego i. uytkowanie

ii. suebnoci osobiste iii. prawo do renty przyznanej w razie uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia albo ustanowionej w drodze umowy iv. prawo doywocia c. prawa i obowizki wynikajce ze stosunkw obligacyjnych, ulegajcych rozwizaniu w razie mierci 1 ze stron i. np. umowa o dzieo (A) umowa o dzieo, ktrego wykonanie zaley od osobistych przymiotw przyjmujcego zamwienie, rozwizuje si wskutek jego mierci lub niezdolnoci do pracy ii. np. zlecenie (A) w braku odmiennej umowy zlecenie wygasa wskutek mierci przyjmujcego zlecenie albo wskutek utraty przez niego penej zdolnoci do czynnoci prawnych d. prawo do zadouczynienia pieninego za krzywd doznan wskutek naruszenia dbr osobistych i. wyjtek: naley do spadku jeli roszczenie z tego tytuu zostao uznane na pimie albo powdztwo zostao wytoczone za ycia poszkodowanego

e. wynikajce z czonkowstwa w spdzielni spdzielcze prawa organizacyjne 196

i.

do spadku nale prawa majtkowe czonka, ktre przysugiwayby mu w razie wystpienia ze spdzielni (prawo do udziau i do wkadu)

14.PRAWA I OBOWIZKI ZMAREGO, KTRE NIE PRZECHODZ NA OZNACZONE OSOBY NIEZALENIE OD TEGO CZY OSOBY TE S SPADKOBIERCAMI 1) do spadku nie nale prawa i obowizki, ktrych przejcie na inne osoby polega na nastpstwie szczeglnym a. np. najem lokali ktre su zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych w razie mierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstpuj: (A) maonek niebdcy wspnajemc lokalu (B) dzieci najemcy i jego wspmaonka (C) inne osoby, wobec ktrych najemca by obowizany do wiadcze alimentacyjnych chodzi o konkretny obowizek alimentacyjny , okrelony orzeczeniem sdu lub dobrowoln decyzj, istniejcy w chwili mierci najemcy (a nie potencjalny) (D) osoba, ktra pozostawaa faktycznie we wsplnym poyciu z najemc konkubinat tradycyjny lub zwizek osoby tej samej pci ii. osoby te wstpuj w stosunek najmu lokalu mieszkalnego jeeli stale zamieszkiway z najemc w tym lokalu do chwili jego mierci iii. osoby, ktre wstpiy w stosunek najmu lokalu mieszkalnego , mog go wypowiedzie z zachowaniem terminw ustawowych, chociaby umowa najmu bya zawarta na czas oznaczony (A) w razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektre z tych osb stosunek ten wygasa wzgldem osb, ktre go wypowiedziay iv. jeeli nie ma takich osb stosunek najmu wygasa v. przepisw tych nie stosuje si w razie mierci 1 ze wspnajemcw lokalu mieszkalnego zasady oglne z art. 922 KC b. np. suebno mieszkania i. po mierci uprawnionego jeeli tak si umwiono przysugiwa moe dzieciom, rodzicom i maonkowi i.

c. np. suma przypadajca uprawnionemu (zmaremu) z tytuu ubezpieczenia osobowego i. uprawnione do jej otrzymania s wycznie osoby wskazane w umowie bd w oglnych warunkach ubezpieczenia

d. rodki zgromadzone na rachunku otwartego funduszu emerytalnego

197

i.

ma przypada osobom wskazanym przez zmarego czonka funduszu (jeli ich nie wskae podlega dziedziczeniu na zasadach oglnych)

ii. ma przypada maonkowi, w zakresie w jakim rodki te Ely przedmiotem maeskiej wsplnoci majtkowej e. pewna cz rodkw zgromadzonych na rachunku bankowym i. bank zobowizany jest wypaci: (A) kwot potrzebn na pokrycie kosztw pogrzebu (B) kwot nie wysz ni 20-krotne miesiczne wynagrodzenie osobie wskazanej w umowie przez posiadacza rachunku f. spdzielnia jest zobowizana wypaci udziay osobie wskazanej przez czonka spdzielni

15.SPADKOBIERCA WSTPUJE W STOSUNKI MAJTKOWE SPADKODAWCY - staje si podmiotem majtkowych stosunkw cywilnoprawnych. w ktrych uczestniczy spadkodawca 1) na spadkobierc przechodz a. prawa b. obowizki

c. sytuacje prawne - wypadki, gdy spord kilku elementw potrzebnych do wywoania okrelonego skutku prawnego, do chwili mierci spadkodawcy nie wszystkie zostay ju spenione - jeeli te brakujce elementy speni si po mierci spadkodawcy, skutki ich bd dziaa w stosunku do spadkobiercy np.: i. zasiedzenie gdy spadkodawca by samoistnym posiadaczem rzeczy w okolicznociach prowadzcych do zasiedzenia

16.PODSTAWOWE SKADNIKI SPADKU 1) PRAWA a. prawa rzeczowe i. wasno rzeczy (w tym wasno lokali i odrbna wasno budynkw)

ii. uytkowanie wieczyste iii. ograniczone prawa rzeczowe 198

(A) suebnoci gruntowe (wraz z prawem wasnoci nieruchomoci wadncej) (B) zastaw (C) hipoteka (D) spdzielcze prawo do lokalu typu wasnociowego b. wierzytelnoci i. wynikajce ze umw obligacyjnych

ii. wynikajce z odpowiedzialnoci deliktowej c. prawa majtkowe wynikajce z czonkostwa spadkodawcy w spdzielni i. do spadku nale prawa majtkowe czonka, ktre przysugiwayby mu w razie wystpienia ze spdzielni (prawo do udziau i do wkadu)

ii. spdzielcze prawo do lokalu typu wasnociowego jest dziedziczne iii. spdzielcze prawo do lokalu typu lokatorskiego nie jest dziedziczne d. prawa majtkowe na dobrach niematerialnych, np. i. majtkowe prawa autorskie

ii. prawo do patentu iii. patent

e. prawa ksztatujce, w szczeglnoci i. prawo uchylenia si od skutkw prawnych owiadczenia woli zoonego pod wpywem bdu lub groby

f. niektre prawa i obowizki majtkowe wynikajce z przepisw prawa rodzinnego i opiekuczego i. powstae wskutek ustania maeskiego ustroju wsplnoci majtkowej

ii. powstae na skutek ustania wadzy rodzicielskiej lub opieki iii. uprawnienie do dania zwrotu i obowizek dokonania zwrotu alimentw osobie, ktra je dostarczaa, nie bdc do tego zobowizana lub bdc zobowizana w dalszej kolejnoci 2) POSIADANIE (SAMOISTNE I ZALENE) ktre spadkodawca sprawowa do chwili swej mierci (bez wzgldu na tytu prawny) 199

3) OBOWIZKI MAJTKOWE dugi spadkowe nale do spadku odpowiedzialno jest rnie uregulowana a. do spadku nale i. obowizki majtkowe, wynikajce ze stosunkw prawnych spadkodawcy, ktre pozostaj w mocy mimo jego mierci

ii. z reguy do spadku nale obowizki majtkowe powstae wskutek rozwizania stosunku prawnego przez mier spadkodawcy, np. (A) jeli stosunek najmu wygas obowizek zwrotu lokalu w stanie niepogorszonym iii. obowizki majtkowe powstae z chwil mierci spadkodawcy lub pniej (A) koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjtym w danym rodowisku (B) koszty postpowania spadkowego (C) koszty zarzdu majtkiem spadkowym (D) koszty wynagrodzenia wykonawcy testamentu lub kuratora spadku (E) obowizek zaspokojenia roszcze o zachowek (F) obowizek wykonania zapisw i polece (G) inne obowizki przewidziane w przepisach ksigi IV KC np. obowizek dostarczenia dziadkom spadkodawcy rodkw utrzymania w wypadkach okrelonych w KC np. maonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, ktre mieszkay z nim do dnia jego mierci, s uprawnione do korzystania w cigu 3 miesicy od otwarcia spadku z mieszkania i urzdzenia domowego w zakresie dotychczasowym (a) nie ma znaczenia czy te osoby s powoane do spadku (b) uprawnienie to powstaje ex lege z chwil otwarcia spadku (c) rozrzdzenie spadkodawcy wyczajce lub ograniczajce to uprawnienie jest niewane (d) uprawnienie to jest skuteczne przeciwko spadkobiercom zapisobiercom 200

osobom 3., w stosunku do ktrych spadkodawcy przysugiwao prawo do korzystania z mieszkania

OTWARCIE SPADKU
1. Termin techniczno prawny okrelajcy zdarzenie prawne jakim jest mier spadkodawcy, pocigajca za sob przejcie praw i obowizkw majtkowych na jego spadkobiercw 2. Chwil otwarcia spadku jest chwila mierci spadkodawcy 1) oznacza si j nie tylko co do dnia ale take co do godziny a. ma to znaczenie bo tego samego dnia mg umrze spadkodawca i spadkobierca 2) jeeli chwili mierci nie mona dokadnie oznaczy na podstawie opinii lekarskiej naley wskaza moment najbardziej prawdopodobny lub przynajmniej granice czasowe chwili mierci 3. Z chwil otwarcia spadku spadkobierca nabywa spadek (choby nawet o tym nie wiedzia) - spadek przechodzi z mocy samego prawa bezporednio na spadkobierc (spadkobiercw) 1) ale spadkobierca moe odrzuci spadek - owiadczenie o przyjciu lub o odrzuceniu spadku moe by zoone w cigu 6 miesicy od dnia, w ktrym spadkobierca dowiedzia si o tytule swego powoania 2) dopki termin ten nie upynie lub spadkobierca nie zoy wczeniej owiadczenia o przyjciu spadku przejcie na spadkobierc praw i obowizkw majtkowych spadkodawcy ma charakter tymczasowy 3) jeli spadkobierca odrzuci spadek zostaje wyczony od dziedziczenia, tak jakby nie doy otwarcia spadku 4. Wg stanu rzeczy istniejcego w chwili otwarcia spadku ocenia si 1) zdolno do dziedziczenia 2) skad majtku spadkowego

POJCIE DZIEDZICZENIA
1. Spadek przechodzi w drodze dziedziczenia z mocy samego prawa bezporednio na spadkobierc (spadkobiercw) z chwil otwarcia spadku 2. Dziedziczenie to przykad sukcesji uniwersalnej (nastpstwa prawnego pod tytuem oglnym)

201

1) sukcesja uniwersalna - w wyniku 1 zdarzenia prawnego nastpca prawny wstpuje w og praw i obowizkw swojego poprzednika a. spadkobierca nabywa wszystkie przedmioty majtkowe nalece do spadku niezalenie od ich charakteru b. jeeli jest kilku spadkobiercw, nabywaj oni wszyscy razem spadek jako cao i. udzia kadego z nich zarwno w caym spadku jak i w poszczeglnych przedmiotach majtkowych jest okrelony za pomoc uamka (czci idealnej)

c. nabycie w drodze sukcesji uniwersalnej jest nabyciem pochodnym prawa majtkowe nalece do spadku przechodz na spadkobiercw w takim zakresie, w jakim przysugiway one spadkodawcy (A) dziaa zasada nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet (B) wyjtki od tej zasady, np. art. 169 KC nie maj analogicznego zastosowania do dziedziczenia d. na spadkobierc (spadkobiercw) przechodz i te prawa majtkowe, ktre spadkodawca przeznaczy innej osobie w drodze zapisu, a zapisobierca uzyskuje tylko wzgldem spadkobiercy roszczenie o przeniesienie na odpowiedniego prawa 2) *sukcesja syngularna (nabycie pod tytuem szczeglnym) - ze zbywcy (poprzednika prawnego) przechodzi na nabywc (nastpce prawnego) 1 cile okrelone prawo lub obowizek lub kilka praw i obowizkw (ale zindywidualizowanych)

POWOANIE DO SPADKU (DO DZIEDZICZENIA)

1. PODSTAWA SUKCESJI - powoanie do spadku moe wynika tylko 1) z ustawy 2) z testamentu 3) po czci z ustawy, po czci z testamentu moe si zdarzy e te same osoby mog jednoczenie dziedziczy cz spadku z ustawy i cz spadku z testamentu 2. PIERWSZESTWO MA DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE 1) dziedziczenie ustawowe co do caoci spadku nastpuje a. gdy spadkodawca nie powoa spadkobiercy 202

b. albo gdy adna z osb, ktre spadkodawca powoa, nie chce lub nie moe by spadkobierc 2) z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych dziedziczenie ustawowe co do czci spadku nastpuje a. gdy spadkodawca nie powoa do tej czci spadkobiercy b. gdy ktrakolwiek z kilku osb, ktre powoa do caoci spadku, nie chce lub nie moe by spadkobierc (a spadkobierca wyczy przyrost i nie przewidzia podstawienia to te W) 3. POWOANIE DO SPADKU (WYNIKAJCE Z USTAWY LUB Z TESTAMENTU) JEST SKUTECZNE TYLKO WTEDY, GDY SPADKOBIERCA: 1) ma zdolno do dziedziczenia 2) nie zosta uznany za niegodnego 3) nie zrzek si dziedziczenia

4. ZDOLNO DO DZIEDZICZENIA - przepisy te stosuje si odpowiednio do zapisobiorcy 1) dziedziczy moe ten, kto moe by podmiotem praw i obowizkw w zakresie prawa cywilnego zdolno do dziedziczenia 1 z przejaww zdolnoci prawnej 2) osoba fizyczna - ma zdolno do dziedziczenia od chwili urodzenia do mierci a. wyjtek: dziecko w chwili otwarcia spadku ju poczte moe by spadkobierc, jeeli urodzi si ywe (a domniemywa si, e przyszo na wiat ywe) 3) osoba prawna ma zdolno do dziedziczenia jeeli istnieje w chwili otwarcia spadku a. wyjtek: fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawc moe by spadkobierc jeeli zostanie wpisana do rejestru w cigu 2 lat od ogoszenia testamentu b. jedyn osob prawn, ktra moe dziedziczy z ustawy jest SP c. wszystkie inne osoby prawne mog dziedziczy jedynie z testamentu 4) niezdolno do dziedziczenia a. bezwzgldna niezdolno do dziedziczenia

203

i.

osoba, ktra w chwili otwarcia spadku nie spenia tych przesanek - nie moe dziedziczy po adnym spadkodawcy zmarym w owej chwili

b. niektrzy autorzy mwi te o wzgldnej niezdolnoci do dziedziczenia i. dotyczy ona wiadkw testamentu (A) nie moe by wiadkiem przy sporzdzaniu testamentu osoba, dla ktrej w testamencie zostaa przewidziana jakakolwiek korzy a take jej maonek krewni i powinowaci 1. i 2. stopnia osoby pozostajcych z ni w stosunku przysposobienia (B) jeeli wiadkiem bya 1 z tych osb niewane jest tylko postanowienie, ktre przysparza korzyci tej osobie jej maonkowi, krewnym lub powinowatym 1. lub 2. stopnia albo osobie pozostajcej z ni w stosunku przysposobienia (C) ale gdy z treci testamentu lub z okolicznoci wynika, e bez niewanego postanowienia spadkodawca nie sporzdziby testamentu danej treci, niewany jest cay testament ii. jednak przeprowadzanie takiego podziau jest niezasadne (A) odsunicie tych osb od dziedziczenia nie wynika z braku zdolnoci do dziedziczenia po spadkodawcy mamy tu do czynienia z problemem wanoci czynnoci prawnej (B) zdolno do dziedziczenia jest jednym z przejaww zdolnoci prawnej (a ona nie moe mie charakteru wzgldnego)

5. NIEGODNO przepisy te stosuje si odpowiednio do zapisobiorcy 1) PRZYCZYNY - sd moe uzna spadkobierc za niegodnego jeeli a. dopuci si umylnie cikiego przestpstwa przeciwko spadkodawcy i. sd cywilny jest zwizany skazujcym wyrokiem sdu karnego

ii. sd cywilny nie jest zwizany uniewinniajcym wyrokiem sdu karnego iii. gdy w procesie karnym nie wydano wyroku (np. z powodu amnestii lub przedawnienia) sd cywilny samodzielnie o tym rozstrzyga iv. sd cywilny sam ocenia czy przestpstwo jest cikie 204

v. moe to dotyczy take podegacza, pomocnika i usiowania b. podstpem lub grob nakoni spadkodawc do sporzdzenia lub odwoania testamentu i. spadkobierca moe by uznany za niegodnego chocia testament jest niewany

c. podstpem lub grob przeszkodzi spadkodawcy w sporzdzeniu lub odwoaniu testamentu d. umylnie ukry lub zniszczy testament spadkodawcy - w zamiarze usunicia skutkw prawnych zwizanych ze sporzdzeniem testamentu i. spadkobierca moe by uznany za niegodnego chocia testament jest niewany

ii. spadkobierca nie moe by uznany za niegodnego jeli zniszczy testament w przekonaniu, e jest on niewany e. umylnie podrobi lub przerobi testament spadkodawcy f. wiadomie skorzysta z testamentu przez inn osob podrobionego lub przerobionego 2) SKUTEK a. spadkobierca niegodny wyczony jest od dziedziczenia, tak jakby nie doy otwarcia spadku b. nastpuje to na mocy orzeczenia sdu wydanego w trybie procesowym konieczne jest wytoczenie powdztwa 3) UZNANIA SPADKOBIERCY ZA NIEGODNEGO MOE DA KADY, KTO MA W TYM INTERES przede wszystkim: a. spadkobiercy powoani do spadku razem ze spadkobierc niegodnym b. osoby, ktre wskutek uznania spadkobiercy za niegodnego byyby powoane do spadku w najbliszej kolejnoci lub w dalszej kolejnoci c. SP d. zapisobierca - jeeli zosta on obciony dalszym zapisem na rzecz osoby niegodnej e. prokurator 4) UZNANIA SPADKOBIERCY ZA NIEGODNEGO MONA DA PO OTWARCIU SPADKU, DO KTREGO NIEGODNY JEST POWOANY a. i w cigu 1 roku od dnia gdy osoba, ktra ma w tym interes dowiedzia si o przyczynie niegodnoci (termin ten nie ogranicza prokuratora) 205

b. i nie pniej jednak ni przed upywem 3 trzech od otwarcia spadku i. s to terminy zawite

5) PRZEBACZENIE - spadkobierca nie moe by uznany za niegodnego, jeeli spadkodawca mu przebaczy a. przebaczenie to za akt o charakterze uczuciowym, polegajcy na puszczeniu w niepami doznanej krzywdy i odczutej urazy b. przebaczajcy musi mie: i. dostateczne rozeznanie (musi zna przyczyn niegodnoci)

ii. wol przebaczenia c. przebaczenie nie jest owiadczeniem woli wic nie wymaga i. wiadomoci skutkw prawnych ani zamiaru ich wywoania

ii. zdolnoci do czynnoci prawnych przebaczajcego d. forma - przebaczenie moe nastpi w sposb: i. wyrany

ii. dorozumiany

6. ZRZECZENIE SI DZIEDZICZENIA 1) jedyny wyjtek od zasady, e umowa o spadek po osobie yjcej jest niewana 2) spadkobierca ustawowy moe przez umow zawart w formie aktu notarialnego z przyszym spadkodawc zrzec si dziedziczenia po nim a. wyjtek: SP nie moe zrzec si dziedziczenia ani dorzuci spadku 3) skutki a. nastpuj dopiero z chwil otwarcia spadku b. polegaj na tym, e zrzekajcy si zostaje wyczony od dziedziczenia, tak jakby nie doy otwarcia spadku c. to samo dotyczy jego zstpnych chyba e umwiono si inaczej d. zrzekajcy si moe otrzyma zapis e. zrzekajcy si moe dziedziczy na podstawie pniejszego testamentu spadkodawcy 4) uchylenie zrzeczenia 206

a. zrzeczenie si dziedziczenia moe by uchylone przez umow zawart w formie aktu notarialnego midzy tym, kto zrzek si dziedziczenia, a tym, po kim si dziedziczenia zrzeczono 5) prof. Pitkowski mona zrzec si dziedziczenia z zastrzeeniem, e umowa ta zostaje zawarta tylko na wypadek gdyby do spadku bya powoania okrelona osoba, natomiast jest bezskuteczna jeli osoba ta nie bdzie moga lub chciaa by spadkobierc a. np. crka spadkodawcy zrzeka si dziedziczenia na rzecz swojego brata

DZIEDZICZENIE USTAWOWE
1. PIERWSZESTWO MA DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE 1) dziedziczenie ustawowe co do caoci spadku nastpuje a. gdy spadkodawca nie powoa spadkobiercy i. spadkodawca w ogle nie sporzdzi testamentu

ii. rozrzdzenie testamentowe o ustanowieniu spadkobiercy jest niewane iii. spadkodawca sporzdzi testament ale go odwoa b. albo gdy adna z osb, ktre spadkodawca powoa, nie chce lub nie moe by spadkobierc i. zrzeka si dziedziczenia

ii. odrzucia spadek iii. nie ma zdolnoci do dziedziczenia iv. zostaa uznana za niegodn 2) z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych dziedziczenie ustawowe co do czci spadku nastpuje a. gdy spadkodawca nie powoa do tej czci spadkobiercy b. gdy ktrakolwiek z kilku osb, ktre powoa do caoci spadku, nie chce lub nie moe by spadkobierc (a spadkobierca wyczy przyrost i nie przewidzia podstawienia)

207

2. CECHY 1) powoanie do spadku z ustawy nie opiera si na wzajemnoci - z tego, e osoba A naley do krgu spadkobiercw ustawowych po osobie B, nie wynika, e osoba B na pewno naley do krgu spadkobiercw ustawowych osoby A (ale moe, np. rodzice dzieci) 2) uprawnienia spadkobiercw objtych wzajemnoci nie s symetryczne (symetryczno uprawnie jest tylko? midzy maonkami)

3. 7 KR EGW (dotychczas 4) 1) I dzieci (wnuki) i maonek spadkodawcy s powoani do spadku z ustawy w 1. kolejnoci a. dziedzicz oni w czciach rwnych i. ale udzia spadkowy przypadajcy maonkowi nie moe by mniejszy ni caoci spadku

b. jeli maonek nie doy otwarcia spadku powoani do spadku z ustawy s wycznie dzieci spadkodawcy i. jeeli dziecko spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada jego dzieciom w czciach rwnych (A) przepis ten stosuje si odpowiednio do dalszych zstpnych 2) II maonek i rodzice spadkodawcy a. rodzice s powoani do spadku z ustawy jeli nie ma zstpnych spadkodawcy b. udzia spadkowy maonka, ktry dziedziczy w zbiegu z rodzicami spadkoway wynosi caoci spadku c. udzia spadkowy kadego z rodzicw, ktre dziedziczy w zbiegu z maonkiem spadkodawcy, wynosi 1/4 caoci spadku d. jeeli ojcostwo rodzica nie zostao ustalone, udzia spadkowy matki spadkodawcy, ktra dziedziczy w zbiegu z maonkiem spadkodawcy, wynosi caoci spadku 3) III rodzice spadkodawcy poprawienie ich sytuacji (dotychczas dziedziczyli w zbiegu z rodzestwem spadkodawcy) a. przypada im cay spadek w czciach rwnych jeli nie ma zstpnych i maonka spadkodawcy 4) IV rodzestwo (zstpni rodzestwa) spadkodawcy 208

a. jeeli 1 z rodzicw spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada rodzestwu spadkodawcy w czciach rwnych b. jeeli ktrekolwiek z rodzestwa spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku pozostawiajc zstpnych, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada jego zstpnym i. podzia tego udziau nastpuje wg zasad, ktre dotycz podziau midzy dalszych zstpnych spadkodawcy

5) V dziadkowie dotychczas nie byli powoani do spadku z ustawy a. przypada im cay spadek w czciach rwnych gdy nie ma zstpnych, maonka, rodzicw, rodzestwa i zstpnych rodzestwa b. jeeli ktre z dziadkw spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada jego zstpnym i. podzia tego udziau nastpuje wg zasad, ktre dotycz podziau spadku midzy zstpnych spadkodawcy

ii. jeeli dziadek, ktry nie doy otwarcia spadku nie ma zstpnych udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada pozostaym dziadkom w czciach rwnych 6) VI pasierbowie dotychczas nie byli powoani do spadku z ustawy a. spadek przypada w czciach rwnych tym dzieciom maonka spadkodawcy, ktrych adne z rodzicw nie doyo chwili otwarcia spadku jeli nie ma maonka spadkodawcy i krewnych, powoanych do spadku z ustawy 7) VII gmina/SP a. spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu jeli nie ma maonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci maonka spadkodawcy, powoanych do dziedziczenia z ustawy b. spadek przypada SP jako spadkobiercy ustawowemu jeeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w RP nie da si ustali albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowao si za granic

4. * nie doy = 1) nie doy 2) yje ale zosta uznany za niegodnego 3) yje ale odrzuci spadek 209

4) yje ale zrzek si dziedziczenia a. skutki zrzeczenia si polegaj na tym, e zrzekajcy si zostaje wyczony od dziedziczenia, tak jakby nie doy otwarcia spadku b. to samo dotyczy jego zstpnych chyba e umwiono si inaczej

5. SYTUACJA DZIECI SPADKODAWCY 1) dzieci (wnuki) i maonek spadkodawcy s powoani do spadku z ustawy w 1. kolejnoci a. dziedzicz oni w czciach rwnych i. ale udzia spadkowy przypadajcy maonkowi nie moe by mniejszy ni caoci spadku

b. jeli maonek nie doy otwarcia spadku powoani do spadku z ustawy s wycznie dzieci spadkodawcy i. jeeli dziecko spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada jego dzieciom w czciach rwnych (A) przepis ten stosuje si odpowiednio do dalszych zstpnych

6. SYTUACJA MAONKA SPADKODAWCY 1) dzieci (wnuki) i maonek spadkodawcy s powoani do spadku z ustawy w 1. kolejnoci a. dziedzicz oni w czciach rwnych i. ale udzia spadkowy przypadajcy maonkowi nie moe by mniejszy ni caoci spadku

b. jeli maonek nie doy otwarcia spadku powoani do spadku z ustawy s wycznie dzieci spadkodawcy i. jeeli dziecko spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada jego dzieciom w czciach rwnych 210

(A) przepis ten stosuje si odpowiednio do dalszych zstpnych 2) maonek i rodzice spadkodawcy a. rodzice s powoani do spadku jeli nie ma zstpnych spadkodawcy b. udzia spadkowy maonka, ktry dziedziczy w zbiegu z rodzicami wynosi caoci spadku c. udzia spadkowy maonka, ktry dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzestwem i zstpnymi rodzestwa wynosi 1/2 spadku d. cay spadek przypada maonkowi jeli nie ma zstpnych, rodzicw, rodzestwa i ich zstpnych 3) przy powoaniu do dziedziczenia z ustawy nie ma znaczenia a. ustrj majtkowy maeski, ale wpywa on na skald majtku spadkowego b. czy maonek pozostawa we wsplnym poyciu ze spadkodawc a do chwili jego mierci 4) maestwo musi istnie w chwili otwarcia spadku ale nie zawsze to jest wystarczajce a. przepisw o powoaniu do spadku z ustawy nie stosuje si do maonka spadkodawcy pozostajcego w separacji b. przepisw o powoaniu do spadku z ustawy nie stosuje si jeli maestwo zostao uniewanione po jego ustaniu jest to dopuszczalne tylko w razie i. maestwa bigamicznego

ii. maestwa zawartego wbrew istniejcej midzy maonkami przeszkodzie pokrewiestwa iii. gdy 1 z maonkw za ycia obojga wytoczy odpowiednie powdztwo c. maonek jest wyczony od dziedziczenia, jeeli spadkodawca wystpi o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a danie to byo uzasadnione (dotyczy to te winy obojga maonkw) i. dotyczy to sytuacji gdy spadkodawca zmar w toku wszcztego przeze procesu o rozwd albo o orzeczenie separacji postpowanie w tym procesie ulega umorzeniu wyczenie maonka od dziedziczenia nastpuje na mocy orzeczenia sdu wydanego w odrbnym procesie wszcztym na skutek powdztwa wspspadkobiercy powoanego do spadku z ustawy razem z maonkiem 211

ii.

iii. termin do wytoczenia powdztwa (A) 6 miesicy od dnia, w ktrym spadkobierca dowiedzia si o otwarciu spadku (B) i nie wicej jednak ni 1 rok od otwarcia spadku iv. wyczenie maonka od dziedziczenia skutkuje ex tunc i jest skuteczne wzgldem wszystkich wspspadkobiercw powoanych do spadku z ustawy razem z maonkiem 5) uprawnienia maonka spadkodawcy do przedmiotw urzdzenia domowego a. uprawnienie to przysuguje maonkowi ex lege bez wzgldu na ustrj majtkowy maeski w chwili otwarcia spadku b. maonek dziedziczcy z ustawy w zbiegu z innymi spadkobiercami i. wyjwszy zstpnych spadkodawcy, ktrzy mieszkali z nim razem w chwili mierci spadkodawcy

ii. moe da ze spadku ponad swj udzia spadkowy iii. przedmiotw urzdzenia domowego iv. z ktrych za ycia spadkodawcy korzysta wsplnie z nim lub wycznie sam c. do roszcze maonka z tego tytuu stosuje si odpowiednio przepisy o zapisie d. uprawnienie to nie przysuguje maonkowi, jeeli i. wsplne poycie maonkw ustao za ycia spadkodawcy - 1 z maonkw opuci wsplne mieszkanie w zamiarze zerwania wsplnoty maeskiej

ii. maonek nie dziedziczy z ustawy, bo: (A) dziedziczy jedynie z testamentu (B) pozostawa ze spadkodawc w separacji (C) zrzek si dziedziczenia (D) odrzuci spadek (E) zosta uznany za niegodnego (F) zosta wyczony od dziedziczenia iii. testament tak stanowi

212

7. SYTUACJA RODZICW SPADKODAWCY 1) s powoani do spadku z ustawy jeli nie ma zstpnych spadkodawcy a. udzia spadkowy kadego z rodzicw, ktre dziedziczy w zbiegu z maonkiem spadkodawcy, wynosi 1/4 caoci spadku b. jeeli ojcostwo rodzica nie zostao ustalone, udzia spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczcej w zbiegu z maonkiem spadkodawcy, wynosi spadku 2) przypada im cay spadek w czciach rwnych jeli nie ma zstpnych i maonka spadkodawcy

8. SYTUACJA RODZESTWA SPADKODAWCY a. jeeli 1 z rodzicw spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada rodzestwu spadkodawcy w czciach rwnych b. jeeli ktrekolwiek z rodzestwa spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku pozostawiajc zstpnych, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada jego zstpnym i. podzia tego udziau nastpuje wg zasad, ktre dotycz podziau midzy dalszych zstpnych spadkodawcy

9. SYTUACJA DZIADKW SPADKODAWCY 1) przypada im cay spadek w czciach rwnych gdy nie ma zstpnych, maonka, rodzicw, rodzestwa i zstpnych rodzestwa 2) jeeli ktre z dziadkw spadkodawcy nie doyo otwarcia spadku, udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada jego zstpnym a. podzia tego udziau nastpuje wg zasad, ktre dotycz podziau spadku midzy zstpnych spadkodawcy b. jeeli dziadek, ktry nie doy otwarcia spadku nie ma zstpnych udzia spadkowy, ktry by mu przypada, przypada pozostaym dziadkom w czciach rwnych 3) a. jeeli i. dziadkowie spadkodawcy, jeeli znajduj si w niedostatku

213

ii.

i nie mog otrzyma nalenych im rodkw utrzymania od osb, na ktrych ciy wzgldem nich ustawowy obowizek alimentacyjny

b. mog da od spadkobiercy nie obcionego takim obowizkiem rodkw utrzymania w stosunku do i. swoich potrzeb

ii. i do wartoci jego udziau spadkowego c. spadkobierca moe uczyni zado temu roszczeniu take w ten sposb, e zapaci dziadkom spadkodawcy sum pienin odpowiadajc wartoci czci swojego udziau spadkowego

10.SYTUACJA PASIERBW 1) spadek przypada w czciach rwnych tym dzieciom maonka spadkodawcy, ktrych adne z rodzicw nie doyo chwili otwarcia spadku jeli nie ma maonka spadkodawcy i krewnych, powoanych do spadku z ustawy

11.SYTUACJA SP/gmina 1) SP/gmina podlega co do zasady przepisom, ktre stosuje si do innych spadkobiercw, ale a. SP ani gmina nie mog odrzuci spadku b. SP ani gmina nie skadaj owiadczenia o przyjciu spadku, a spadek uwaa si za przyjty z dobrodziejstwem inwentarza c. SP nie moe by wyczony od dziedziczenia przez testament negatywny

12.DZIEDZICZENIE NA PODSTAWIE PRZYSPOSOBIENIA 1) przysposobienie pene a. przysposobiony dziedziczy po przysposabiajcym i jego krewnych tak, jakby by dzieckiem przysposabiajcego b. przysposabiajcy i jego krewni dziedzicz po przysposobionym tak, jakby przysposabiajcy by rodzicem przysposobionego c. przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstpnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedzicz po nim, ale: i. w razie przysposobienia, w wyniku ktrego 1 z maonkw przysposabia dziecko 2. maonka, przysposobienie nie narusza wizi 214

rodzinnych pomidzy tym 2. maonkiem (naturalnym rodzicem) a jego dzieckiem ii. gdy maonek przysposabia dziecko 2. maonka po mierci rodzica tego dziecka sd. orzekajc przysposobienie, moe postanowi o utrzymaniu w relacjach midzy przysposobionym a krewnymi jego zmarego rodzica praw i obowizkw wynikajcych z pokrewiestwa 2) przysposobienie niepene a. przysposobiony dziedziczy po przysposabiajcym tak jakby by dzieckiem przysposabiajcego b. przysposabiajcy dziedziczy po przysposobionym tak, jakby przysposabiajcy by rodzicem przysposobionego c. zstpni przysposobionego dziedzicz po przysposabiajcym na tych samych zasadach, co dalsi zstpni spadkodawcy d. przysposobiony i jego zstpni nie dziedzicz po krewnych przysposabiajcego e. krewni przysposabiajcego nie dziedzicz po przysposobionym i jego zstpnych f. rodzice przysposobionego nie dziedzicz po przysposobionym i. poza tym przysposobienie nie narusza powoania do spadku krewnych

ii. w razie przysposobienia, w wyniku ktrego 1 z maonkw przysposabia dziecko 2. maonka, przysposobienie nie narusza wizi rodzinnych pomidzy tym 2. maonkiem (naturalnym rodzicem) a jego dzieckiem

215

DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE
1. SWOBODA TESTOWANIA 1) jest to zasada prawa spadkowego, ktra zezwala osobom fizycznym na dysponowanie ich majtkiem przez czynnoci prawne na wypadek mierci (mortis causa) 2) granice swobody testowania wyznacza porzdek prawny a. rozrzdzi majtkiem na wypadek mierci mona jedynie przez testament i. w prawie polskim niedopuszczalna jest umowa dziedziczenia, umowa o spadek

b. rozrzdzenia testamentowe nie mog narusza przepisw imperatywnych

2. POJCIE TESTAMENTU 2 znaczenia: 1) czynno prawna, jednostronna i odwoalna, przez ktr spadkodawca (testator) rozrzdza swoim majtkiem na wypadek swej mierci 2) dokument, w ktrym nastpuje wyraenie woli testatora

3. CECHY TESTAMENTU JAKO CZYNNOCI PRAWNEJ 1) czynno prawna jednostronna 2) owiadczenie woli testatora, ktre nie jest skierowane do jakiejkolwiek oznaczonej osoby (nie ma adresata) 3) czynno pawana odwoalna - spadkodawca moe w kadej chwili odwoa cay testament lub jego poszczeglne postanowienia 4) czynno prawna na wypadek mierci (morlis causa) - testament wywouje skutki prawne z chwil mierci spadkodawcy jest wany z chwil zoenia, skutki wywouje chwil mierci

216

5) czynno prawna cile osobista testamentu nie mona sporzdzi ani odwoa przez przedstawiciela 6) czynno prawna formalna musi spenia okrelone w ustawie wymogi co do formy 7) wyczny charakter a. rozrzdzi majtkiem na wypadek mierci mona jedynie przez testament zasada ta ma charakter bezwzgldny tylko w odniesieniu do rozrzdzania majtkiem jako pewn caoci b. istnieje moliwoci dysponowania mortis causa poszczeglnymi przedmiotami majtkowymi na podstawie przepisw szczeglnych i. np. posiadacz rachunku bankowego moe wskaza osoby na rzecz, ktrych bank ma wypaci kwot na wypadek jego mierci (ale nie wysz ni 20-krotne miesiczne wynagrodzenie)

ii. rodki zgromadzone na rachunku otwartego funduszu emerytalnego ma przypada osobom wskazanym przez zmarego czonka funduszu

4. TRE TESTAMENTU 1) rozrzdzenia (postanowienia) majtkiem testatora na wypadek mierci a. wprost wymienione w KC i. ii. powoanie spadkobiercy lub spadkobiercw do caoci lub czci spadku ustanowienie zapisu

iii. polecenie iv. powoanie wykonawcy testamentu v. wydziedziczenie vi. ustanowienie w testamencie fundacji b. niewymienione wprost w KC i. pozbawienie maonka spadkodawcy uprawnie do przedmiotu urzdzenia domowego

ii. wyczenie przyrostu

217

iii. testament negatywny polega na tym, e spadkodawca wycza od dziedziczenia jednego lub niektrych ze swych spadkobiercw ustawowych, ale nie powouje innych spadkobiercw (A) spadek przypada wtedy spadkobiercom ustawowym, ktrzy nie zostali wyczeni od dziedziczenia, a wyczonego traktuje si tak, jak gdyby nie y on w chwili otwarcia spadku, z tym jednak zastrzeeniem, e przysuguje mu roszczenie o zachowek, jeeli naley do grona osb wymienionych w art. 991 KC 2) inne elementy, np. (elementy te nie nale one do testamentu w rozumieniu prawnym) a. zalecenia co do pogrzebu b. wskazanie opiekuna dla dziecka maoletniego

5. PRZESANKI WANOCI TESTAMENTU 1) musi by to owiadczenie woli zoone cum animo testandi - z zamiarem rozrzdzenia majtkiem na wypadek mierci 2) art. 58 KC testament nie moe by sprzeczny z ustaw ani ZWS a. czynno prawna sprzeczna z ustaw, ZWS albo majca na celu obejcie ustawy jest bezwzgldnie niewana, chyba e waciwy przepis przewiduje inny skutek, w szczeglnoci ten, e na miejsce niewanych postanowie czynnoci prawnej wchodz odpowiednie przepisy ustawy b. jeeli niewanoci jest dotknita tylko cz czynnoci prawnej, czynno pozostaje w mocy co do pozostaych czci, chyba e z okolicznoci wynika, e bez postanowie dotknitych niewanoci czynno nie zostaaby dokonana 3) testament musi by sporzdzony przez osob posiadajc zdolno do testowania a. sporzdzi i odwoa testament moe tylko osoba majca pen zdolno do czynnoci prawnych 4) testament to czynno prawna cile osobista testamentu nie mona sporzdzi ani odwoa przez przedstawiciela 5) testament nie moe by dotknity wad owiadczenia woli a. testament jest bezwzgldnie niewany, jeeli zosta sporzdzony w stanie wyczajcym wiadome albo swobodne powzicie decyzji i wyraenie woli dotyczy to w szczeglnoci: i. choroby psychicznej 218

ii. niedorozwoju umysowego iii. innego, chociaby przemijajcego, zaburzenia czynnoci psychicznych b. testament jest bezwzgldnie niewany, jeeli zosta sporzdzony pod wpywem bdu uzasadniajcego przypuszczenie, e gdyby spadkodawca nie dziaa pod wpywem bdu, nie sporzdziby testamentu tej treci i. teoria woli chodzi o kady bd istotny z subiektywnego punktu widzenia spadkodawcy nie naley kierowa si kryteriami obiektywnymi (A) nie ma znaczenia, czy bd dotyczy treci testamentu czy okolicznoci pozostajcych poza jego treci c. testament jest bezwzgldnie niewany, jeeli zosta sporzdzony pod wpywem groby i. bezprawna jest kada groba majca na celu nakonienie spadkodawcy do sporzdzenia testamentu okrelonej treci

ii. groba spadkodawca mg si obwia e jemu samemu lub innej osobie grozi niebezpieczestwo majtkowe lub osobiste d. moliwo powoania si na t bezwzgldn niewano ograniczona jest terminem zawitym i. 3 lata od dnia, w ktrym osoba majca w tym interes (te prokurator) dowiedziaa si o przyczynie niewanoci (A) bieg tego terminu nie moe rozpocz si wczeniej ni od dnia otwarcia spadku) ii. i nie wicej ni 10 lat od otwarcia spadku po upywie tego terminu dochodzi do konwalidacji testamentu e. * bezwzgldna niewano i. niewano ex lege

ii. niewano ex tunc od chwili dokonania czynnoci prawnej iii. kady kto ma w tym interes moe si na ni powoa iv. sd uwzgldnia j z urzdu (nie jest konieczny wniosek) v. orzeczenie sdowe ktre uznaje czynno prawn za bezwzgldnie niewan ma charakter deklaratoryjny vi. zwrotowi podlegaj wszystkie wiadczenia spenione na jej podstawie

219

f. * konwalidacja - w nastpstwie wystpienia pewnych okolicznoci czynno prawna bezwzgldnie niewana jest z moc wsteczn (ex tunc) uznawana za wan 6) testament nie moe by testamentem wsplnym a. testament moe zawiera rozrzdzenia tylko 1 spadkodawcy nie ma od tego wyjtkw b. naruszenie tego zakazu pociga za sob bezwzgldn niewano wszystkich rozrzdze zawartych w testamencie wsplnym 7) czynno prawna formalna musi spenia okrelone w ustawie wymogi co do formy a. skutki niedochowania formy i. zasada: bezwzgldna niewano

ii. wyjtek: konwersja (A) testament, ktry nie spenia wymogw 1 formy ale spenia wymogi innej moe by uznany za wany (B) np. testament uznany za niewany jako allograficzny moe by uznany za wany testament ustny

6. FORMY TESTAMENTU testament jest wany jeeli zosta sporzdzony w 1 z tych form 1) testamenty zwyke 220

a. testament wasnorczny (holograficzny) i. testator musi go w caoci napisa pismem rcznym (A) jeli nie to testament jest bezwzgldnie niewany ii. testator musi go podpisa (A) jeli nie podpisze to testament jest bezwzgldnie niewany (B) podpis musi by pod tekstem podpis to (a) przynajmniej nazwisko (b) pseudonim jeli osoba posugiwaa si nim w stosunkach prawnych (c) SN jeli testament jest w postaci listu to wystarczajce jest podpisanie w sposb stosowany zwykle w korespondencji testatora z adresatem (np. samym imieniem, okreleniem wizw rodzinnych) parafka lub inicjay na pewno nie wystarcz iii. testator musi go opatrzy dat (A) wasnorcznie napisana (B) brak daty nie pociga za sob niewanoci testamentu wasnorcznego jeeli nie wywouje wtpliwoci co do zdolnoci spadkodawcy do sporzdzenia testamentu co do treci testamentu co do wzajemnego stosunku kilku testamentw b. testament notarialny i. sporzdzony w formie aktu notarialnego

ii. tryb jego sporzdzenia okrela prawo o notariacie c. testament urzdowy (allograficzny) i. spadkodawca moe sporzdzi testament w ten sposb, e (A) ustnie owiadczy swoj ostatni wol wobec wjta (burmistrza, prezydenta miasta) 221

 starosty marszaka wojewdztwa sekretarza powiatu albo gminy kierownika USC (a) miejsce zamieszkania spadkodawcy nie ma znaczenia (B) w obecnoci 2 wiadkw ii. owiadczenie spadkodawcy spisuje si w protokole z podaniem daty jego sporzdzenia (A) nie ma znaczenia kto sporzdza protok (B) SN: protokolantem moe by osoba dla ktrej przewidziano korzy w testamencie iii. protok odczytuje si spadkodawcy w obecnoci wiadkw iv. protok powinien by podpisany przez (A) spadkodawc jeeli spadkodawca nie moe podpisa protokou, naley to zaznaczy w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu (B) przez osob, wobec ktrej wola zostaa owiadczona (C) i przez wiadkw v. testamentu allograficznego nie mog sporzdzi osoby guche lub nieme 2) testamenty szczeglne a. cechy wsplne testamentw szczeglnych i. testament szczeglny moe by sporzdzony tylko w pewnych szczeglnych okolicznociach okrelonych w ustawie

ii. testament szczeglny traci moc z upywem 6 miesicy od ustania okolicznoci, ktre uzasadniay niezachowanie formy testamentu zwykego chyba e spadkodawca zmar przed upywem tego terminu (A) bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w cigu ktrego spadkodawca nie ma monoci sporzdzenia testamentu zwykego b. testament ustny i. spadkodawca moe owiadczy ostatni wol ustnie przy jednoczesnej obecnoci co najmniej 3 wiadkw 222

(A) jeeli istnieje obawa rychej mierci spadkodawcy (B) albo jeeli wskutek szczeglnych okolicznoci zachowanie zwykej formy testamentu jest niemoliwe lub bardzo utrudnione ii. sporzdzenie testamentu nastpuj z chwil zoenia owiadczenia woli iii. testator zachowuje ustno gestami itp. jeeli znaki zostay zrozumiane przez kadego ze wiadkw w sposb nie budzcy wtpliwoci iv. przesank skutecznoci testamentu ustnego jest stwierdzenie treci testamentu ustnego 2 alternatywne sposoby (A) 1 sposb przed i po mierci spadkodawcy tre testamentu ustnego moe by stwierdzona w ten sposb e 1 ze wiadkw albo osoba 3. spisze owiadczenie spadkodawcy przed upywem 1 roku od jego zoenia z podaniem (a) miejsca i daty owiadczenia (b) oraz miejsca i daty sporzdzenia pisma a pismo to podpisz (a) spadkodawca i 2 wiadkowie (b) albo wszyscy wiadkowie (B) 2 sposb tylko po mierci spadkodawcy gdy tre testamentu ustnego nie zostaa w powyszy sposb stwierdzona mona j w cigu 6 miesicy od dnia otwarcia spadku stwierdzi przez zgodne zeznania wiadkw zoone przed sdem Jeeli przesuchanie 1 ze wiadkw nie jest moliwe lub napotyka trudne do przezwycienia przeszkody, sd moe poprzesta na zgodnych zeznaniach 2 wiadkw (C) te 2 sposoby stwierdzenia treci testamentu ustnego maj charakter dowodw wycznych tre testamentu ustnego nie moe by stwierdzona w inny sposb 223

(D) stwierdzanie treci testamentu ustnego jest bezprzedmiotowe po upywie terminu o ktrym mowa w cechach

c. testament podrny (szczeglna posta testamentu alllograficznego) i. testament taki moe by sporzdzony podczas podry na polskim statku morskim lub powietrznym

ii. analogicznie jak testament allograficzny, ale (A) spadkodawca ustnie owiadcza swoj ostatni wol wobec dowdcy statku lub jego zastpcy (B) protok spisuje dowdca statku lub jego zastpca d. szczeglne formy testamentw wojskowych i. okrela je rozporzdzenie Ministra Obrony Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwoci

ii. W formach tych owiadczenie ostatniej woli mog skada (A) onierze Si Zbrojnych (B) niektre osoby cywilne tylko w czasie mobilizacji lub wojny, albo przebywania w niewoli

7. WIADKOWIE TESTAMENTU 1) nie s adresatami owiadczenia woli - speniaj funkcj dokumentacyjn 2) niezdolno bezwzgldna do penienia roli wiadka a. nie moe by wiadkiem przy sporzdzaniu testamentu i. kto nie ma penej zdolnoci do czynnoci prawnych

ii. niewidomy, guchy lub niemy iii. kto nie moe czyta i pisa iv. kto nie wada jzykiem, w ktrym spadkodawca sporzdza testament v. skazany prawomocnie wyrokiem sdowym za faszywe zeznania b. jeeli ktrakolwiek z tych okolicznoci dotyczy 1 ze wiadkw, cay testament jest niewany, chyba e powoano wiadkw wicej ni wymaga 224

ustawa i mimo wyczenia 1 z nich pozostaa liczba odpowiada wymaganiom przepisu 3) niezdolno wzgldna do penienia roli wiadka a. nie moe by wiadkiem przy sporzdzaniu testamentu osoba, dla ktrej w testamencie zostaa przewidziana jakakolwiek korzy a take jej i. maonek

ii. krewni i powinowaci 1. i 2. stopnia iii. osoby pozostajcych z ni w stosunku przysposobienia b. jeeli wiadkiem bya 1 z tych osb niewane jest tylko postanowienie, ktre przysparza korzyci tej osobie jej maonkowi, krewnym lub powinowatym 1. lub 2. stopnia albo osobie pozostajcej z ni w stosunku przysposobienia c. ale gdy z treci testamentu lub z okolicznoci wynika, e bez niewanego postanowienia spadkodawca nie sporzdziby testamentu danej treci, niewany jest cay testament 4) testament notarialny, testament allograficzny prawo o notariacie a. notariuszowi nie wolno dokonywa czynnoci notarialnych, ktre dotycz: i. samego notariusza

ii. jego maonka iii. jego krewnych i powinowatych (A) w linii prostej bez ograniczenia stopnia (B) w linii bocznej do 3. stopnia wcznie iv. osb zwizanych z notariuszem z tytuu przysposobienia, opieki lub kurateli v. osb bdcych w bliskim stosunku z notariuszem b. doktryna: przepis ten stosuje si w drodze analogii do funkcjonariuszy przy testamencie alograficznym

8. ODWOANIE TESTAMENTU 1) testament to czynno prawna odwoalna - spadkodawca moe w kadej chwili odwoa cay testament lub jego poszczeglne postanowienia 2) sporzdzi i odwoa testament moe tylko osoba majca pen zdolno do czynnoci prawnych (zdolno do testowani) 225

3) czynno prawna cile osobista - testament nie moe by sporzdzony ani odwoany przez przedstawiciela 4) sposoby odwoania testamentu a. 1 sposb - spadkodawca sporzdza nowy testament i. jeeli spadkodawca sporzdzi nowy testament nie zaznaczajc w nim, e poprzedni odwouje, ulegaj odwoaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, ktrych nie mona pogodzi z treci nowego testamentu

b. 2 sposb spadkodawca w zamiarze odwoania testament niszczy go lub pozbawia go cech, od ktrych zaley jego wano c. 3 sposb spadkodawca dokonuje w testamencie zmian, z ktrych wynika wola odwoania jego postanowie 5) nie mona odwoa odwoania testamentu

9. OGOSZENIE TESTAMENTU 1) ogoszenie testamentu nie jest przesank jego wanoci 2) ogoszenia testamentu dokonuje sd spadku po otrzymaniu dowodu mierci spadkodawcy 3) ogoszenie polega na otwarciu i odczytaniu testamentu a. z czynnoci tej sporzdza si protok, czynic odpowiedni wzmiank na testamencie 4) przepisy o ogoszeniu testamentu stosuje si odpowiednio do pisma stwierdzajcego tre testamentu ustnego a. jeeli tre ta nie zostaa spisana do chwili otwarcia spadku, przesuchanie wiadkw testamentu ustnego zastpuje jego ogoszenie

10.WYKADNIA TESTAMENTU 1) do wykadni testamentu nie ma zastosowania oglna zasada art. 65 KC 2) testament naley tak tumaczy, aeby zapewni moliwie najpeniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy (teoria woli) 3) jeeli testament moe by tumaczony rozmaicie, naley przyj tak wykadni, ktra pozwala utrzyma rozrzdzenia spadkodawcy w mocy i nada im rozsdn tre

226

a. ale przepisy o wykadni testamentu nie mog prowadzi do konwalidowania brakw formalnych 4) 2 szczegowe reguy interpretacyjne, ktre stosuje si obok zasad oglnych a. jeeli spadkodawca powoa do spadku lub do oznaczonej czci spadku kilku spadkobiercw, nie okrelajc ich udziaw spadkowych, dziedzicz oni w czciach rwnych

b. jeeli spadkodawca i. ii. przeznaczy oznaczonej osobie w testamencie poszczeglne przedmioty majtkowe ktre wyczerpuj prawie cay spadek

iii. osob t poczytuje si w razie wtpliwoci nie za zapisobierc, lecz za spadkobierc powoanego do caego spadku c. jeeli i. takie przeznaczenie w testamencie poszczeglnych przedmiotw majtkowych zostao dokonane na rzecz kilku osb

ii. i przedmioty te wyczerpuj prawie cay spadek iii. osoby te poczytuje si w razie wtpliwoci za powoane do caego spadku w czciach uamkowych odpowiadajcych stosunkowi wartoci przeznaczonych im przedmiotw

227

USTANOWIENIE SPADKOBIERCY
1. USTANOWIENIE SPADKOBIERCY - termin techniczno prawny oznaczajcy powoanie spadkobiercy do spadku w testamencie 1) spadkodawca moe powoa do caoci lub czci spadku 1 lub kilka osb a. cz spadku - okrelony uamkiem udzia w caoci spadku 2) spadkodawca musi t osob okreli w sposb, ktry pozwoli j oznaczy 3) ta sama osoba moe dziedziczy cz spadku na podstawie testamentu, a cz z mocy ustawy 4) regua interpretacyjna - jeeli spadkodawca powoa do spadku lub do oznaczonej czci spadku kilku spadkobiercw, nie okrelajc ich udziaw spadkowych, dziedzicz oni w czciach rwnych (take wtedy gdy z ustawy nie dziedziczyliby w czciach rwnych) 5) testatorzy czsto nie rozrniaj zapisobiercy i spadkobiercy w KC jest regua interpretacyjna a. jeeli spadkodawca i. ii. przeznaczy oznaczonej osobie w testamencie poszczeglne przedmioty majtkowe ktre wyczerpuj prawie cay spadek

iii. osob t poczytuje si w razie wtpliwoci nie za zapisobierc, lecz za spadkobierc powoanego do caego spadku b. jeeli i. takie przeznaczenie w testamencie poszczeglnych przedmiotw majtkowych zostao dokonane na rzecz kilku osb 228

ii. i przedmioty te wyczerpuj prawie cay spadek iii. osoby te poczytuje si w razie wtpliwoci za powoane do caego spadku w czciach uamkowych odpowiadajcych stosunkowi wartoci przeznaczonych im przedmiotw 6) ustanowienie spadkobiercy nie moe nastpi pod warunkiem ani z zastrzeeniem terminu a. zasada: zastrzeenie warunku lub terminu uwaa si za nie istniejce ustanowienie spadkobiercy jest wane jako bezwarunkowe lub nie ograniczone terminem b. wyjtek: jeeli z treci testamentu lub okolicznoci wynika, e bez takiego zastrzeenia spadkobierca nie zostaby powoany, powoanie spadkobiercy jest niewane (tylko to a nie cay testament) c. postanowie tych nie stosuje si, jeeli ziszczenie si lub nieziszczenie si warunku albo nadejcie terminu nastpio przed otwarciem spadku

2. PODSTAWIENIE (SUBSTYTUCJA) 1) podstawienie zwyke jest dopuszczone w prawie polskim a. polega na tym, e spadkodawca powouje spadkobierc testamentowego (spadkodawc podstawionego) na wypadek, gdyby inna osoba powoana do spadku z ustawy lub testamentu (spadkodawca wpierw powoany) nie chciaa lub nie moga by spadkobierc b. jeli okolicznoci od ktrych zaley powoanie do spadku spadkobiercy podstawionego powstay po otwarciu spadku (odrzucenie, uznanie za niegodnego) wywouj one skutek z moc wsteczn od chwili otwarcia spadku (spadkobierca podstawiony, jeeli dziedziczy, zawsze nabywa spadek od chwili jego otwarcia) c. spadkobierc podstawionym moe by take 1 ze spadkobiercw ustanowionych

d. jeeli spadkodawca nie postanowi inaczej (ius dispositivum) - jeeli spadkobierca wpierw powoany nie chce lub nie moe by spadkobierc spadkobierca podstawiony, ktremu przypad przeznaczony dla spadkobiercy wpierw powoanego udzia spadkowy zobowizany jest wykona obciajce spadkobierc wpierw powoanego zapisy, polecenia i inne rozrzdzenia i. dotyczy to te 229

(A) spadkobiercy testamentowego, ktremu przypada udzia spadkowy przeznaczony dla spadkobiercy testamentowego (B) spadkobiercy, ktremu przypada udzia spadkowy z tytuu przyrostu e. spadkobierca, ktry do czci spadku jest powoany jako spadkobierca ustanowiony, a do innej jako spadkobierca podstawiony, moe jedn z tych czci przyj lub odrzuci niezalenie od przyjcia lub odrzucenia drugiej czci 2) podstawienie powiernicze jest niedopuszczone w prawie polskim a. polega na tym, e spadkodawca zobowizuje spadkobierc ustanowionego do zachowania nabytego spadku i do pozostawienia go spadkobiercy podstawionemu i. np. testator ma 10 letniego wnuka chce da mu spadek ale nie teraz bo nie ma zaufania do opiekunw testator ustanawia spadkobierc ciotk ale zobowizuje j by spadek zachowaa i gdy wnuk bdzie penoletni to przekazaa spadek wnukowi

b. takie podstawienie w prawie polskim jest niedopuszczalne i. postanowienie testamentu, przez ktre spadkodawca zobowizuje spadkobierc do zachowania nabytego spadku i do pozostawienia go innej osobie ma tylko ten skutek e ta inna osoba jest powoana do spadku na wypadek, gdyby spadkobierca nie chcia lub nie mg by spadkobierc

ii. ale jeeli z treci testamentu lub z okolicznoci wynika, e spadkobierca bez takiego ograniczenia nie byby powoany, powoanie spadkobiercy jest niewane (ani podstawiony ani ustanowiony nie s powoani)

3. PRZYROST 1) KC a. Jeeli i. spadkodawca powoa kilku spadkobiercw testamentowych

ii. a 1 z nich nie chce lub nie moe by spadkobierc b. przeznaczony dla niego udzia c. w braku odmiennej woli spadkodawcy (ius dispositivum) d. przypada pozostaym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadajcych im udziaw 230

2) dotyczy to te sytuacji gdy a. kilku spadkobiercw testamentowych nie chce lub nie moe by spadkobierc b. spadkobiercy testamentowi zostali powoani tylko do czci spadku 3) sposb obliczenia przyrostu: a. sprowadza si uamki okrelajce udziay spadkobiercw do wsplnego mianownika sumuje si liczniki, z wyjtkiem spadkobiercy wyeliminowanego (ta suma stanowi nowy mianownik) liczniki pozostaj takie same 4) wyczenie przyrostu a. przez podstawienie b. przez rozporzdzenie testamentowe wtedy udzia ten przypada spadkobiercom ustawowym 5) jeeli spadkodawca nie postanowi inaczej (ius dispositivum) - jeeli spadkobierca testamentowy nie chce lub nie moe by spadkobierc spadkobierca ktremu przypada udzia spadkowy przeznaczony dla spadkobiercy testamentowego z tytuu przyrostu zobowizany jest wykona obciajce spadkobierc testamentowego zapisy, polecenia i inne rozrzdzenia a. dotyczy to te i. spadkobiercy podstawionego

ii. spadkobiercy testamentowego, ktremu przypada udzia spadkowy przeznaczony dla spadkobiercy testamentowego 7) spadkobierca moe odrzuci udzia spadkowy przypadajcy mu z tytuu przyrostu, a przyj udzia przypadajcy mu jako spadkobiercy powoanemu ale nie moe postpi odwrotnie

231

ZAPIS (LEGAT)

232

1. ZAPIS TO 7) rozrzdzenie testamentowe (zapis moe by ustanowiony tylko w testamencie) 8) w ktrym spadkodawca zobowizuje a. spadkobierc ustawowego b. lub spadkobierc testamentowego c. lub zapisobierc (dalszy zapis) 9) do spenienia okrelonego wiadczenia majtkowego 10) na rzecz oznaczonej osoby

2. RATIO LEGIS: spadkodawca moe chcie aby dana osoba otrzymaa na podstawie testamentu okrelone przysporzenie majtkowe nie stajc si przez to spadkobierc - chce przeznaczy okrelony skadnik swego majtku oznaczonej osobie (np. samochd, obraz)

3. SKUTEK ZAPISU - zapis wywouje skutek jedynie obligacyjny 7) powstaje zobowizanie midzy spadkobierc a zapisobierc (zapisobierc a dalszym zapisobiercom) 8) przedmiotem zobowizania jest spenienie okrelonego wiadczenia majtkowego na rzecz zapisobiercy 9) zapisobierca jest wierzycielem obcionego zapisem

4. STRONY ZOBOWIZANIA 7) dunik zobowizany do wykonania zapisu a. spadkobierca testamentowy lub ustawowy i. jeeli spadkodawca nie postanowi inaczej (ius dispositivum) - jeeli spadkobierca testamentowy nie chce lub nie moe by spadkobierc spadkobierca ustawowy, ktremu przypad przeznaczony dla spadkobiercy testamentowego udzia spadkowy zobowizany jest wykona obciajce spadkobierc testamentowego zapisy, polecenia i inne rozrzdzenia (A) dotyczy to te spadkobiercy podstawionego 233

 spadkobiercy, ktremu przypada udzia spadkowy z tytuu przyrostu ii. jeeli spadkodawca postanowi inaczej (ius dispositivum) jeeli spadek przypada kilku spadkobiercom zapis obcia ich w stosunku do wielkoci ich udziaw spadkowych (A) przepis ten stosuje si odpowiednio do dalszego zapisu iii. ale jeli wiadczenie do ktrego jest uprawniony zapisobierca jest wiadczeniem niepodzielnym to przy wieloci spadkobiercw obcionych odpowiadaj oni solidarnie b. zapisobierca i. zapisobierca obciony dalszym zapisem moe zwolni si od obowizku jego wykonania jeeli dokona bezpatnie na rzecz dalszego zapisobiercy (A) przeniesienia praw otrzymanych z tytuu zapisu (B) albo przelewu roszczenia o jego wykonanie c. odpowiedzialno spadkobiercy z tytuu zapisw i polece ogranicza si zawsze do wartoci stanu czynnego spadku 8) wierzyciel zapisobierca a. do zapisu stosuje si odpowiednio przepisy: i. o powoaniu spadkobiercy

ii. o zdolnoci do dziedziczenia iii. o niegodnoci iv. o podstawieniu v. o przyrocie b. spadkodawca musi w testamencie osob zapisobiercy okreli w sposb, ktry pozwoli j oznaczy c. zapisobierca moe odrzuci zapis d. naley odrni pozycj zapisobiercy i spadkobiercy i. zapisobierca jest nastpc prawnym pod tytuem szczeglnym spadkobiercy - nie jest nastpc prawnym spadkodawcy i nie odpowiada za dugi spadkowe

ii. ale zapis moe by ustanowiony na rzecz, ktrego ze spadkobiercw wtedy taka osoba wystpuje w podwjnej roli 234

(A) zapis naddziaowy prelegat zapis, ktry spadkobierca otrzymuje ponad swj udzia w spadku (B) spadkodawca moe postanowi, e zapis ma przypa spadkobiercy na poczet jego udziau spadkowego e. jeeli zapisobierca nie chce lub nie moe by zapisobierc, obciony zapisem zostaje zwolniony od obowizku wykonania zapisu i. ale jeeli spadkodawca nie postanowi inaczej (ius dispositivum) powinien wykona dalsze zapisy

f. zrzeczenie si dziedziczenia nie oznacza e osoba nie chce by zapisobierc g. zapisobierca ma roszczenie obligacyjne o wykonanie zapisu skuteczne przeciw obcionego zapisem i. powstaje z chwil otwarcia spadku

ii. jeeli spadkodawca nie postanowi inaczej (ius dispositivum) - staje si wymagalne niezwoczne po ogoszeniu testamentu (A) zapis moe by uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeeniem terminu (B) zapisobierca obciony zapisem moe si wstrzyma z jego wykonaniem a do chwili wykonania przypadajcego mu zapisu przez spadkobierc iii. roszczenia z tytuu zapisu przedawniaj si z upywem 5 lat od dnia wymagalnoci zapisu h. wykonanie zapisu i. polega na spenieniu przez obcionego zapisem okrelonego wiadczenia majtkowego na rzecz zapisobiercy

ii. wiadczenie to polega na zawarciu umowy, przez ktr obciony z reguy przenosi na zapisobierc wasno rzeczy umowa taka jest czynnoci prawn inter vivos

5. PRZEDMIOT ZAPISU - okrelone wiadczenie majtkowe, ktre ma speni spadkobierca na rzecz zapisobiercy lub zapisobierca na rzecz dalszego zapisobiercy 7) wiadczenie to polega najczciej na: a. przeniesieniu na zapisobierc wasnoci lub innego prawa majtkowego (np. wierzytelnoci) 235

b. wypacie okrelonej sumy pieninej c. ustanowieniu na rzecz zapisobiercy oznaczonego prawa majtkowego (np. uytkowania) d. zwolnieniu zapisobiercy z dugu, ktry obcia go w stosunku do spadkodawcy 8) przeniesienie na zapisobierc wasnoci rzeczy oznaczonej co do tosamoci a. zapis nie ma skutku rzeczowego - samo otwarcie spadku nie powoduje przeniesienia wasnoci na zapisobierc - zapisobierca otrzymuje jedynie o przeniesienie wasnoci rzeczy b. jeeli spadkodawca nie postanowi inaczej (ius dispositivum) - zapis rzeczy oznaczonej co do tosamoci jest bezskuteczny, jeeli: i. rzecz zapisana nie naley do spadku w chwili jego otwarcia

ii. albo jeeli spadkodawca by w chwili swej mierci zobowizany do zbycia tej rzeczy c. jeeli przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tosamoci obciony zapisem ponosi wzgldem zapisobiercy odpowiedzialno za wady rzeczy jak darczyca d. jeeli przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tosamoci i. do roszcze zapisobiercy o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot poytkw lub o zapat ich wartoci

ii. i do roszcze obcionego zapisem o zwrot nakadw na rzecz iii. stosuje si odpowiednio przepisy o roszczeniach midzy wacicielem a samoistnym posiadaczem rzeczy od chwili otwarcia spadku zapisobierca traktowany jest jak waciciel a obciony zapisem jak samoistny posiadacz 9) przeniesienie na zapisobierc wasnoci rzeczy oznaczonej co do gatunku a. zapis nie ma skutku rzeczowego - samo otwarcie spadku nie powoduje przeniesienia wasnoci na zapisobierc - zapisobierca otrzymuje jedynie o przeniesienie wasnoci rzeczy b. zapis rzeczy oznaczonej co do gatunku jest skuteczny bez wzgldu na to, czy rzecz taka znajdowaa si w spadku w chwili jego otwarcia c. jeeli przedmiotem zapisu s rzeczy oznaczone co do gatunku do odpowiedzialnoci obcionego wzgldem zapisobiercy za wady fizyczne i prawne rzeczy stosuje si odpowiednio przepisy o rkojmi przy sprzeday i. ale: zapisobierca moe da od obcionego zapisem tylko 236

(A) odszkodowania za nienaleyte wykonanie zapisu (B) albo dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych rzeczy takiego samego gatunku wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikej z opnienia d. jeeli przedmiotem zapisu s rzeczy oznaczone co do gatunku obciony powinien wiadczy rzeczy i. redniej jakoci

ii. uwzgldniajc potrzeby zapisobiercy

POLECENIE
1. POLECENIE TO 1) rozporzdzenie testamentowe 2) w ktrym spadkodawca wkada na a. spadkobierc b. zapisobierc (dalszego zapisobierc) zapis obciony poleceniem 3) obowizek oznaczonego dziaania lub zaniechania 4) nie czynic nikogo wierzycielem nie powstaje zobowizanie

2. OBOWIZEK OZNACZONEGO DZIAANIA LUB ZANIECHANIA 1) mie charakter majtkowy lub niemajtkowy 2) by w interesie obcionego poleceniem, osoby 3., interesie publicznym, suy uczczeniu pamici spadkodawcy 237

3. DANIE WYKONANIA POLECENIA 1) wykonania polecenia moe da a. kady ze spadkobiercw b. wykonawca testamentu i. chyba e polecenie ma wycznie na celu korzy obcionego poleceniem

c. waciwy organ pastwowy - jeli polecenie jest w interesie publicznym 2) wykonania polecenia mona da niezwocznie po ogoszeniu testamentu a. zapisobierca (dalszy zapisobierca) obciony poleceniem moe powstrzyma si z jego wykonaniem a do chwili wykonania zapisu (dalszego zapisu) przez spadkobierc (zapisobierc) 3) jeeli zapisobierca (dalszy zapisobierca) obciony wykonaniem polecenia nie chce lub nie moe by zapisobierc, obciony zapisem zostaje zwolniony od obowizku wykonania zapisu a. ale jeeli spadkodawca nie postanowi inaczej (ius dispositivum) powinien wykona dalsze zapisy i polecenie 4) jeeli spadkodawca nie postanowi inaczej (ius dispositivum) - jeeli spadkobierca testamentowy nie chce lub nie moe by spadkobierc spadkobierca ustawowy, ktremu przypad przeznaczony dla spadkobiercy testamentowego udzia spadkowy zobowizany jest wykona obciajce spadkobierc testamentowego zapisy, polecenia i inne rozrzdzenia a. dotyczy to te i. spadkobiercy podstawionego

ii. spadkobiercy, ktremu przypada udzia spadkowy z tytuu przyrostu 5) niewykonanie polecenia nie rodzi sankcji

238

WYKONAWCA TESTAMENTU

1. USTANOWIENIE WYKONAWCY TESTAMENTU 1) spadkodawca moe powoa wykonawc testamentu w testamencie 2) wykonawc testamentu moe by kada osoba, ktra ma pen zdolno do czynnoci prawnych a. take spadkobierca lub zapisobierca 3) osoba powoana na wykonawc testamentu moe tego obowizku nie przyj musi w tym celu zoy odpowiednie owiadczenie przed sdem

2. OBOWIZKI I UPRAWNIENIA WYKONAWCY TESTAMENTU okrela je przede wszystkim spadkodawca ius dispositivum 1) wykonawca testamentu powinien a. zarzdza majtkiem spadkowym b. spaci dugi spadkowe - w szczeglnoci wykona zapisy i polecenia c. nastpnie wyda spadkobiercom majtek spadkowy zgodnie z wol spadkodawcy i z ustaw i. wykonawca testamentu nie jest uprawniony do dokonania dziau spadku

d. wykonawca testamentu moe pozywa i by pozywanym w sprawach i. wynikajcych z zarzdu spadkiem

ii. o dugi spadkowe iii. o prawa nalece do spadku 2) wykonawcy testamentu przysuguje a. wynagrodzenie (naley do dugw spadkowych) b. zwrot kosztw zarzdu majtkiem spadkowym (nale do dugw spadkowych)

239

3) wykonawca testamentu dziaa we wasnym imieniu ale na rachunek spadkobiercw

3. WYGANICIE OBOWIZKW I UPRAWNIE WYKONAWCY TESTAMENTU 1) wykonanie zada wykonawcy testamentu 2) mier wykonawcy testamentu 3) sd z wanych powodw moe zwolni wykonawc testamentu, np. jeli wykonawca utraci zdolno do czynnoci prawnych

UMOWA O ZBYCIE SPADKU

1. UMOWA O ZBYCIE SPADKU - umowa przez ktr 1) spadkobierca ktry przyj spadek przenosi na inn osob a. cao lub uamkow cz spadku gdy jest jedynym spadkobierc

b. udzia w spadku lub uamkow cz tego udziau gdy jest wspspadkobierc 2) zbycie obejmuje tylko prawa majtkowe nalece do spadku

240

2. CECHY 1) co do zasady umowy o podwjnym skutku: zobowizujco rozporzdzajcym a. umowa sprzeday, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowizujca do zbycia spadku przenosi spadek na nabywc chyba e i. strony postanowiy inaczej b. wola stron mog rozdzieli skutek zobowizujcy i rozporzdzajcy i. strony najpierw zawieraj umow zobowizujc ktra jest rdem zobowizania do zbycia spadku ii. nastpnie strony w wykonaniu uprzednio zacignitego zobowizania zawieraj umow zbycia spadku jako czysto rozporzdzajca umowa 2) umowa kauzalna jej wano zaley od istnienia zobowizania do zbycia spadu a. jeli jest to umowa o skutku zobowizujco rozporzdzajcym - to kauza istnieje w samej umowie w postaci zobowizania b. jeeli zawarcie umowy o zbycie spadku nastpuje w wykonaniu zobowizania wynikajcego z uprzednio zawartej umowy zobowizujcej do zbycia spadku wano umowy o zbycie spadku zaley od istnienia tego zobowizania 3) umowa odpatna lub nieodpatna 4) nie jest to umowa wzajemna

3. ZAWARCIE UMOWY 1) umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu przez zgodne owiadczenie woli stron 2) forma: akt notarialny ad solemnitatem dla a. umowy o skutku zobowizujco rozporzdzajcym b. umowy zobowizujcej do zbycia spadku i umowy przenoszcej spadek 3) zbycie udziau w spadku nie wymaga zgody pozostaych spadkobiercw 4) moe by zawarta od chwili przyjcia spadku do chwili dziau spadku 5) spadkobierca moe zby spadek jeszcze zanim zostao wydane postanowienie o SNS lub ZAPD

4. SKUTKI UMOWY O ZBYCIE SPADKU 1) sukcesja uniwersalna - nabywca spadku wstpuje w prawa i obowizki spadkobiercy a. na nabywc przechodz wszystkie prawa majtkowe, jakie przypady zbywcy z tytuu dziedziczenia 241

b. spadkobierca nie moe za pomoc tej umowy zwolni si od odpowiedzialnoci za dugi spadkowe zbywca i nabywca odpowiadaj za dugi spadkowe solidarnie i w tym zakresie co zbywca c. nabycie w drodze sukcesji uniwersalnej jest nabyciem pochodnym prawa majtkowe nalece do spadku przechodz na nabywc w takim zakresie, w jakim przysugiway one zbywcy i. dziaa zasada nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet

ii. nie ma wyjtkw chronicych nabywc w dobrej wierze d. nabywca udziau w spadku moe da dziau spadku 2) rozliczenia midzy zbywc a nabywc - przepisy ius dispositivum!!! a. zasada surogacji skadnikw majtku spadkowego wg stanu, jaki istnia w chwili otwarcia spadku i. jeeli (A) w okresie midzy otwarciem spadku a zawarciem umowy o zbycie spadku zbywca: odpatnie rozporzdzi pewnymi przedmiotami nalecymi do spadku albo przedmioty nalece do spadku ulegy utracie lub uszkodzeniu (B) to zbywca zobowizany jest do wydania nabywcy tego, co uzyska w zamian tych przedmiotw albo jako naprawienie szkody jeli roszczenie odszkodowawcze nie zostao jeszcze zrealizowane to powinien przenie roszczenie odszkodowawcze na nabywc spadku ii. ponadto jeeli zbycie spadku byo odpatne zbywca zobowizany jest wobec nabywcy do wyrwnania ubytku wartoci powstaego przez zuycie lub rozporzdzenie nieodpatne przedmiotami nalecymi do spadku b. zbywca moe da od nabywcy zwrotu wydatkw i nakadw poczynionych na spadek w okresie midzy otwarciem spadku a zawarciem umowy o zbycie spadku 3) rkojmia za wady a. spadkobierca nie ponosi odpowiedzialnoci z tytuu rkojmi za wady fizyczne i prawne poszczeglnych przedmiotw nalecych do spadku.

242

b. ale zbywca ponosi odpowiedzialno z tytuu rkojmi za wady prawne przedmiotu zbycia jako caoci i. ii. np. gdy zbywca w rzeczywistoci nie jest spadkobierc stosuje si odpowiednio przepisy o rkojmi za wady prawne przy sprzeday albo przy darowinie w zalenoci od tego, ktra z tych umw stanowia podstaw prawn przeniesienia spadku

4) przejcie korzyci i ciarw a. jeeli strony nie umwiy si inaczej - korzyci i ciary zwizane z przedmiotami nalecymi do spadku oraz niebezpieczestwo ich przypadkowej utraty lub uszkodzenia przechodz na nabywc z chwil zawarcia umowy o zbycie spadku 5) odpowiedzialno za dugi (przykad ustawowego przystpienia do dugu) a. spadkobierca nie moe za pomoc tej umowy zwolni si od odpowiedzialnoci za dugi spadkowe zbywca i nabywca odpowiadaj za dugi spadkowe solidarnie i w tym zakresie co zbywca i. nabywca spadku odpowiada za dugi spadkowe caym swoim majtkiem i - a do chwili dziau - solidarnie z pozostaymi spadkobiercami

ii. przepis imperatywny iii. zwolnienie spadkobiercy z dugu moe nastpi tylko przez umow o przejcie dugu, zawart midzy spadkobierc a nabywc spadku za zgod wierzyciela b. jeeli strony nie umwiy si inaczej - nabywca ponosi wzgldem zbywcy odpowiedzialno za to, e wierzyciele spadku nie bd od niego dali spenienia wiadcze na zaspokojenie dugw spadkowych i. jeeli zbywca bdzie musia speni wiadczenie - bdzie mia roszczenie odszkodowawcze przeciw zbywcy

243

PRZYJCIE LUB ODRZUCENIE SPADKU

244

1. Z chwil otwarcia spadku spadkobierca nabywa spadek (choby nawet o tym nie wiedzia) - spadek przechodzi z mocy samego prawa bezporednio na spadkobierc (spadkobiercw) 1) ale w cigu 6 miesicy od dnia, w ktrym spadkobierca dowiedzia si o tytule swego powoania spadkobierca moe zoy a. owiadczenie o przyjciu spadku i. wprost

ii. z dobrodziejstwem inwentarza b. lub owiadczenie o odrzuceniu spadku i. prawo podmiotowe ksztatujce

2) dopki termin ten nie upynie lub spadkobierca nie zoy wczeniej owiadczenia o przyjciu spadku przejcie na spadkobierc praw i obowizkw majtkowych spadkodawcy ma charakter tymczasowy 3) SP/gmina podlega co do zasady przepisom, ktre stosuje si do innych spadkobiercw, ale a. SP ani gmina nie mog odrzuci spadku (jeli jest powoany do spadku z ustawy) i. jeli z testamentu to moe odrzuci spadek

b. SP ani gmina nie skadaj owiadczenia o przyjciu spadku, a spadek uwaa si za przyjty z dobrodziejstwem inwentarza (jeli jest powoany do spadku z ustawy) i. jeli z testamentu to moe przyj spadek wprost

c. SP nie moe by wyczony od dziedziczenia przez testament negatywny

2. TERMIN DO PRZYJCIA LUB ODRZUCENIA SPADKU 1) wynosi 6 miesicy od dnia w ktrym spadkodawca dowiedzia si o tytule swego powoania 2) termin zawity termin do wykonania prawa ksztatujcego 3) jeeli spadkobiercw jest kilku, biegnie on odrbnie dla kadego spadkobiercy 4) pocztek biegu terminu:

245

a. termin ten zazwyczaj biegnie od dnia w ktrym spadkobierca dowiedzia si o mierci spadkodawcy i wiedzia o tym, e jest z nim spokrewniony w taki sposb, e bdzie powoany do spadku z ustawy w najbliszej kolejnoci lub zna tre testamentu i. ale nie zawsze, np. jeli testament odnaleziono pniej ni w chwili otwarcia spadku bd inny spadkobierca odrzuci spadek

b. jeeli spadkobierca nie ma penej zdolnoci do czynnoci prawnych termin ten biegnie od dnia w ktrym przedstawiciel ustawowy dowiedzia si o tytule powoania spadkobiercy i. jeli spadkobierca nie ma penej zdolnoci do czynnoci prawnych i nie ma przedstawiciela ustawowego termin biegnie od dnia w ktrym zosta ustanowiony przedstawiciel ustawowy i dowiedzia si o tytule powoania spadkobiercy bd od dnia ustania przyczyny jego ustanowienia

5) skutki niezoenia w terminie adnego owiadczenia a. zasada: istnieje fikcja prawna, e spadkobierca przyj spadek wprost b. wyjtek: istnieje fikcja prawna, e spadkobierca przyj spadek z dobrodziejstwem inwentarza jeli i. spadkobierc jest (A) osoba nie majca penej zdolnoci do czynnoci prawnych (B) osoba, co do ktrej istnieje podstawa do jej cakowitego ubezwasnowolnienia (C) osoba prawna ii. chocia 1 ze wspspadkobiercw przyj spadek z dobrodziejstwem inwentarza iii. chocia 1 ze wspspadkobiercw nie zoy adnego owiadczenia i jest osob ktra w takim przypadku przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza 3. SYTUACJA SPADKOBIERCY W OKRESIE TYMCZASOWEGO NABYCIA SPADKU 1) spadkobierca nie moe zby spadku ani udziau w spadku w caoci, ani w czci 2) spadkobierca nie moe uzyska stwierdzenia nabycia spadku 3) odpowiedzialno za dugi spadkowe ograniczona przedmiotowo - cum viribus hereditas

246

4) prawo polskie nie zna przyjcia spadku w sposb dorozumiany nawet jeli spadkobierca obj spadek i zarzdza nim jak swoj wasnoci dopki nie upynie termin moe go odrzuci a. do rozlicze midzy spadkobierc ktry spadkiem zarzdza, a potem go odrzuci i spadkobiercami, ktrzy zamiast niego doszli do spadku stosuje si odpowiednio przepisy o negotiorum gestio 5) transmisja a. gdy spadkobierca zmar w okresie gdy nabycie przez niego spadku miao charakter tymczasowy sytuacja prawna polegajca na tymczasowym nabyciu spadku przechodzi w drodze dziedziczenia na transmitariuszy osoby powoane do spadku po zmarym spadkobiercy (transmitencie) transmitariusze mog zoy owiadczenie o przyjciu lub o odrzuceniu tego spadku i. termin do zoenia tego owiadczenia nie moe si skoczy wczeniej anieli termin do zoenia owiadczenia co do spadku po transmitencie

b. transmitariusz jest powoany do 2 spadkw - po 1. spadkodawcy i po transmitencie i. moe przyj oba spadki

ii. moe odrzuci oba spadki iii. moe odrzuci spadek po 1. spadkodawcy, a przyj po transmitencie iv. nie moe odrzuci spadku po transmitencie a przyj po 1 spadkodawcy eby dziedziczy po 1 spadkodawcy musi dziedziczy po transmitencie

4. SKUTKI PRZYJCIE SPADKU 1) przyjcie spadku wywiera skutek wsteczny od chwili otwarcia spadku 2) nabycie spadku staje si definitywne w szczeglnoci spadkobierca nie moe odrzuci spadku

5. SKUTKI ODRZUCENIA SPADKU 1) spadkobierca, ktry spadek odrzuci, zostaje wyczony od dziedziczenia, tak jakby nie doy otwarcia spadku fikcja prawna, e spadkobierca ten nigdy nie naby spadku i spadek bezporednio, od chwili jego otwarcia, przypad tym spadkobiercom, ktrzy go ostatecznie odziedziczyli 2) szczeglna regulacja ochrony pauliaskiej przy odrzuceniu spadku 247

a.

art. 1024 i. jeeli spadkobierca odrzuci spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli

ii. kady z wierzycieli, ktrego wierzytelno istniaa w chwili odrzucenia spadku iii. moe da, eby odrzucenie spadku zostao uznane za bezskuteczne w stosunku do niego iv. wg przepisw o ochronie wierzycieli w razie niewypacalnoci dunika (A) uprawnienie to wygasa po 6 miesicach od chwili powzicia wiadomoci o odrzuceniu spadku ale nie pniej ni z upywem 3 lat od odrzucenia spadku b. przesanki i. PRZEDMIOTOWE (OBIETYWNE) (A) w chwili dania ochrony musi istnie wierzytelno (B) przedmiotem zaskarenia moe by odrzucenie spadku przez dunika (C) odrzucenie spadku musi by dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli mona o tym mwi tylko wtedy gdy spadkobierca by niewypacalny ju w chwili otwarcia spadku (D) czynno dokonana przez dunika z pokrzywdzeniem wierzycieli musi przynie korzy majtkow osobie 3. ii. doktryna stoi na stanowisku, e PRZESANKI PODMIOTOWE NIE MUSZ BY SPENIONE (A) dunik odrzuca spadek ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli (B) spadkobierca ,ktremu spadek ostatecznie przypad musi wiedzie lub przy zachowaniu naleytej starannoci moga si dowiedzie, e dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli c. jeli spenione s przesanki ochrony pauliskiej wierzyciel moe da, aby odrzucenie spadku przez dunika dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli byo uznane za BEZSKUTECZNE WZGLDEM NIEGO (przypadek rozszerzonej skutecznoci wierzytelnoci)

248

i.

jeli tak si stanie wierzyciel moe dochodzi zaspokojenia z majtku spadkowego tak jak gdyby ten spadek zosta przyjty przez spadkobierc bdcego dunikiem i z pierwszestwem przed wierzycielami spadkobiercw ktrym spadek ostatecznie przypad zrzeczenie si umowa odrzucenie spadku jednostronna czynno prawna moe nastpi jedynie po otwarciu spadku wycza od dziedziczenia tylko spadkobierc, ktry spadek odrzuci wierzyciele mog zaskary odrzucenie spadku

moe nastpi tylko za ycia spadkodawcy obejmuje zstpnych zrzekajcego si, jeeli nie postanowiono inaczej nie moe by zaskarone przez wierzycieli zrzekajcego si

6. OWIADCZENIE O PRZYJCIU LUB ODRZUCENIU SPADKU 1) jest to czynno prawna jednostronna 2) jeli zostao zoone pod warunkiem lub z zastrzeeniem terminu jest niewane 3) nie moe by odwoane 4) moe by zoone tylko w formie przewidzianej ustaw pod rygorem niewanoci a. mona je zoy ustnie lub na pimie z podpisem urzdowo powiadczonym 5) skada si je przed sdem rejonowym lub przed notariuszem a. waciwy jest sd spadku (wtoku postpowania o stwierdzenie nabycia spadku) lub sd waciwy ze wzgldu na miejsce zamieszkania spadkobiercy 6) skada je a. spadkobierca 249

i.

osobicie

ii. za porednictwem penomocnika penomocnictwo powinno by pisemne z podpisem urzdowo powiadczonym b. przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sdu opiekuczego - w imieniu spadkodawcy, ktry nie ma penej zdolnoci do czynnoci prawnych i. zezwolenie sdu opiekuczego nie jest konieczna jeli przyjcie spadku nastpuje z dobrodziejstwem inwentarza

c. spadkobierca ograniczony w zdolnoci do czynnoci prawnych osobicie za zgod przedstawiciela ustawowego (koniczne jest zezwolenie sdu opiekuczego) i. zezwolenie sdu opiekuczego nie jest konieczna jeli przyjcie spadku nastpuje z dobrodziejstwem inwentarza

d. imieniu osoby prawnej - organ tej osoby prawnej 7) jest niepodzielne: spadkobierca nie moe spadku czciowo przyj, a czciowo odrzuci a. wyjtki: i. spadkobierca, ktry do czci spadku jest powoany jako spadkobierca ustanowiony, a do innej jako spadkobierca podstawiony, moe jedn z tych czci przyj lub odrzuci niezalenie od przyjcia lub odrzucenia drugiej czci

ii. spadkobierca moe odrzuci udzia spadkowy przypadajcy mu z tytuu przyrostu, a przyj udzia przypadajcy mu jako spadkobiercy powoanemu ale nie moe postpi odwrotnie iii. spadkobierca powoany do spadku zarwno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy moe spadek odrzuci jako spadkobierca testamentowy, a przyj spadek jako spadkobierca ustawowy 8) jeli w owiadczeniu o przyjciu spadku nie ma zastrzeenia, e spadkobierca przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, oznacza przyjcie proste 9) wady owiadczenia woli o przyjciu lub odrzuceniu spadku a. przymus - owiadczenie o przyjciu lub odrzuceniu spadku zoone w stanie wyczajcym wiadome albo swobodne powzicie decyzji i wyraenie woli jest bezwzgldnie niewane b. pozorno nie wchodzi w rachub owiadczenia o przyjciu lub odrzuceniu spadku nie skada si 2. stronie c. bd mona si uchyli od skutkw prawnych owiadczenia o przyjciu lub odrzuceniu spadku jeli 250

i.

wystpi bdu (A) co do treci owiadczenia o przyjciu lub odrzuceniu spadku (B) i by istotny subiektywnie oraz obiektywnie - bd uzasadniajcy przypuszczenie, e gdyby spadkobierca dziaa pod wpywem bdu i ocenia spraw rozsdnie, nie zoyby owiadczenia tej treci

ii. i uchylenie si od skutkw prawnych owiadczenia powinno nastpi przed sdem i wymaga zatwierdzenia przez sd iii. i spadkobierca powinien jednoczenie owiadczy, czy i jak spadek przyjmuje czy go odrzuca iv. termin zawity: 1 rok od chwili wykrycia bdu d. podstp mona si uchyli od skutkw prawnych owiadczenia o przyjciu lub odrzuceniu spadku jeli i. bd zosta wywoany podstpnie (A) nawet jeli nie dotyczy treci owiadczenia o przyjciu lub odrzuceniu spadku i nie by istotny ii. uchylenie si od skutkw prawnych owiadczenia powinno nastpi przed sdem i wymaga zatwierdzenia przez sd iii. i spadkobierca powinien jednoczenie owiadczy, czy i jak spadek przyjmuje czy go odrzuca iv. termin zawity: 1 rok od chwili wykrycia bdu e. groba - mona si uchyli od skutkw prawnych owiadczenia o przyjciu lub odrzuceniu spadku jeli i. spadkodawca zoy owiadczenie pod wpywem bezprawnej groby jeeli z okolicznoci wynika, e mg si obawia, e jemu samemu lub innej osobie grozi powane niebezpieczestwo osobiste lub majtkowe (groba powana) ii. i uchylenie si od skutkw prawnych owiadczenia powinno nastpi przed sdem i wymaga zatwierdzenia przez sd iii. i spadkobierca powinien jednoczenie owiadczy, czy i jak spadek przyjmuje czy go odrzuca iv. termin zawity: 1 rok od chwili kiedy stan obawy usta f. spadkobierca, ktry pod wpywem bdu, podstpu lub groby nie zoy adnego owiadczenia w terminie, moe w powyszy sposb uchyli si od skutkw prawnych niezachowania terminu

251

ODPOWIEDZIALNO ZA DUGI SPADKOWE

1. Dziedziczenie to przykad sukcesji uniwersalnej (nastpstwa prawnego pod tytuem oglnym) 1) sukcesja uniwersalna - w wyniku 1 zdarzenia prawnego nastpca prawny wstpuje w og praw i obowizkw majtkowych swojego poprzednika jest on odpowiedzialny osobicie za spenienie wiadcze odpowiadajcych dugom spadkowym

2. ODPOWIEDZIALNOC ZA DUGI SPADKOWE W OKRESIE TYMCZASOWEGO NABYCIA SPADKU - ograniczenie odpowiedzialnoci do czci majtku (ograniczenie przedmiotowe) - cum viribus hereditas 1) do chwili przyjcia lub odrzucenia spadku spadkobierca odpowiada za dugi spadkowe tylko przedmiotami majtkowymi nalecymi do spadku 2) egzekucj mona przeprowadzi tylko z majtku spadkowego 3) do chwili przyjcia majtek spadkowy i majtek spadkobiercy, ktry nalea do niego zanim naby spadek s od siebie oddzielone a. wierzyciele spadku mog dochodzi zaspokojenia tylko z majtku spadkowego b. wierzyciele spadkobiercy mog dochodzi zaspokojenia tylko z majtku spadkobiercy, ktry nalea do niego zanim naby spadek i. nawet po przyjciu spadku wierzyciel osobisty 1 ze wspspadkobiercw nie moe prowadzi dochodzi zaspokojenia z majtku spadkowego spadku do chwili dziau

252

3. ODPOWIEDZIALNO ZA DUGI SPADKOWE PO PROSTYM PRZYJECIU SPADKU zasada nieograniczonej odpowiedzialnoci za dugi spadkowe 1) spadkobierca odpowiada za dugi spadkowe w ich penej wysokoci caym majtkiem: majtkiem spadkowym i majtkiem, ktry nalea do niego zanim naby spadek 2) SN: w szczeglne wyjtkowych wypadkach istniej moliwo ograniczenia lub nawet wyczenia tej odpowiedzialnoci ze wzgldu na ZWS

4. ODPOWIEDZIALNO ZA DUGI SPADKOWE POPRZYJECIU SPADKU Z DOBRODZIEJSTWEM INWENTARZA 1) ograniczenie odpowiedzialnoci do cyfrowo oznaczonej wartoci (ograniczenie rachunkowe) pro viribus hereditas a. spadkobierca odpowiada za dugi spadkowe caym swoim majtkiem, ale tylko do wysokoci wartoci aktyww = praw majtkowych spadku = do wartoci stanu czynnego spadku(ustalonego w inwentarzu) b. np. spadek aktywa 100, pasywa 200 odpowiada si do wysokoci 100 ale caym swoim majtkiem 2) jeeli zoono owiadczenie o przyjciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a inwentarz nie by przedtem sporzdzony, sporzdzenie inwentarza nastpuje z urzdu 3) ograniczenie odpowiedzialnoci odpada, jeeli spadkobierca podstpnie nie poda do inwentarza przedmiotw nalecych do spadku albo poda do inwentarza nie istniejce dugi spadkobierca musi dziaa umylnie i zgodnie z art. 6 KC trzeba mu to udowodni

4) tryb spacania dugw spadkowych a. jeeli spadkobierca, ktry przyj spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spaci niektre dugi spadkowe: i. nie wiedzc o istnieniu innych dugw ponosi on odpowiedzialno za nie spacone dugi tylko do wysokoci rnicy midzy wartoci stanu czynnego spadku a wartoci wiadcze spenionych na zaspokojenie dugw, ktre spaci (A) np. warto stanu czynnego spadku = 240 00 z

253

(B) dugi spadkowe na rzecz: A = 150 000 z; B = 60 000 z; C = 120 000 z; D = 30 000 z w sumie 360 000 z (C) kady z dugw powinien by zaspokojony w 2/3 (D) spadkobierca nie wiedzc o istnieniu innych dugw spaci A i B w penej wysokoci (E) po ujawnieniu dugw C i D spadkobierca musi im zapaci 24 000 i 6 000 (1/5) ii. wiedzc o istnieniu innych dugw spadkowych (lub nie wiedzc wskutek racego niedbalstwa) ponosi on odpowiedzialno za te dugi ponad warto stanu czynnego spadku, jednake tylko do takiej wysokoci, w jakiej byby obowizany je spaci, gdyby spaca naleycie dugi spadkowe (A) np. j. w. - spadkobierca musi im zapaci C 80 000 i D - 20 000 (2/3)

5. ODPOWIEDZIALNO SPADKOBIERCY Z TYTUU ZAPISW I POLECE 1) ogranicza si zawsze do wartoci stanu czynnego spadku (bez wzgldu na rodzaj odpowiedzialnoci) 2) jeeli zapisy i polecenia przekraczaj warto stanu czynnego spadku, podlegaj one stosunkowemu zmniejszeniu 3) ograniczenia dotyczce spadkobiercy uprawnionego do zachowku a. jeeli uprawniony do zachowku jest powoany do dziedziczenia, ponosi on odpowiedzialno za zapisy i polecenia tylko do wysokoci nadwyki przekraczajcej warto udziau spadkowego, ktry stanowi podstaw do obliczenia nalenego uprawnionemu zachowku i. przepis powyszy stosuje si odpowiednio w wypadku, gdy zapis na rzecz uprawnionego do zachowku zosta obciony dalszym zapisem lub poleceniem albo uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeeniem terminu

b. Jeeli spadkobierca obowizany do zaspokojenia roszczenia z tytuu zachowku sam jest uprawniony do zachowku, moe on da zmniejszenia zapisw i polece w takim stopniu, aeby pozosta mu jego wasny zachowek c. Jeeli zapisobierca sam jest uprawniony do zachowku, zapis uczyniony na jego rzecz podlega zmniejszeniu tylko do wysokoci nadwyki przekraczajcej jego wasny zachowek

254

d. jeeli spadkobierca obowizany do zapaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialno ogranicza si tylko do wysokoci nadwyki przekraczajcej jego wasny zachowek

6. ODPOWIEDZIALNO WSPSPADKOBIERCW 1) do chwili dziau spadku wspspadkobiercy odpowiadaj solidarnie za dugi spadkowe a. jeeli 1 ze spadkobiercw speni wiadczenie, moe on da zwrotu od pozostaych spadkobiercw w czciach, ktre odpowiadaj wielkoci ich udziaw b. wierzyciel spadku - a do chwili dziau - moe prowadzi egzekucj ze spadku tylko wtedy, gdy uzyska tytu egzekucyjny przeciwko wszystkim spadkobiercom 2) od chwili dziau spadku a. jeeli wiadczenie jest podzielne - spadkobiercy odpowiadaj za dugi spadkowe w stosunku do wielkoci udziaw i. z chwil dokonania dziau, ktry obejmuje tylko aktywa spadku z mocy samego prawa ulegaj podziaowi pasywa spadku

ii. kady spadkobierca staje si dunikiem tylko z tytuu czci dugu okrelonej uamkiem wyraajcym udzia spadkowy tego spadkobiercy b. jeeli wiadczenie jest niepodzielne - spadkobiercy nadal odpowiadaj solidarnie za dugi spadkowe 3) odpowiedzialno spadkobiercw z tytuu zobowiza wynikajcych z zapisu nie jest solidarna a. jeeli spadkodawca postanowi inaczej (ius dispositivum) jeeli spadek przypada kilku spadkobiercom zapis obcia ich w stosunku do wielkoci ich udziaw spadkowych i. przepis ten stosuje si odpowiednio do dalszego zapisu

b. ale jeli wiadczenie do ktrego jest uprawniony zapisobierca jest wiadczeniem niepodzielnym to przy wieloci spadkobiercw obcionych odpowiadaj oni solidarnie

255

STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU, AKT POWIADCZENIA DZIEDZICZENIA

1. POSTANOWIENIE SDU O SNS

256

1) sd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku przez spadkobierc a. na wniosek osoby majcej w tym interes b. w trybie nieprocesowym 2) tre postanowienia a. wymienia si i. spadkodawc

ii. wszystkich spadkobiercw, ktrym spadek przypad iii. wysoko ich udziaw b. stwierdzenie nabycia spadku wzgldem czci majtku spadkowego albo tylko niektrych spadkobiercw jest niedopuszczalne c. stwierdzenie moe dotyczy tylko spadku po 1 spadkodawcy d. nie wymienia si adnych skadnikw majtku spadkowego 3) czas wydania postanowienia a. zasada: sns i. moe nastpi gdy wszyscy znani spadkobiercy zoyli ju owiadczenie o przyjciu lub odrzuceniu spadku

ii. i nie moe nastpi przed upywem 6 m-cy od otwarcia spadku b. wyjtek: sns moe nastpi wczeniej jeeli wszyscy spadkobiercy s ju znani i zoyli owiadczenie o przyjciu lub odrzuceniu spadku

2. AKT POWIADCZENIA DZIEDZICZENIA 1) sporzdzany jest przez notariusza na zasadach okrelonych w prawie o notariacie 2) akt powiadczenia dziedziczenie nie moe by sporzdzone odnonie dziedziczenia na podstawie testamentw szczeglnych 3) najpierw notariusz sporzdza protok dziedziczenia przy udziale wszystkich osb, ktre mog wchodzi w rachub jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi 4) po spisaniu protokou dziedziczenia notariusz sporzdza akt powiadczenia dziedziczenia, jeeli nie ma wtpliwoci co do osoby spadkobiercy i wysokoci udziaw w spadku

257

5) niezwocznie po jego sporzdzeniu dokonuje wpisu do rejestru aktw powiadczenia dziedziczenia (za pomoc systemu teleinformatycznego) 6) zarejestrowany akt powiadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o SNS

3. SKUTKI SNS/ZAPD 1) ma charakter deklaratoryjny 2) ze SNS/ZAPD wynika domniemanie prawne wzruszalne e spadkobiercami s osoby wymienione w SNS/ZAPD i ich udziay spadkowe s takie jak tam wymienione a. aby obali do domniemanie trzeba uzyska uchylenie lub zmian SNS / ZAPD b. przeciwko domniemaniu wynikajcemu ze SNS nie mona powoywa si na domniemanie wynikajce z ZAPD

3) SNS/ZAPD ma skutki tylko dowodowe a. wzgldem osoby 3., ktra nie roci sobie praw do spadku z tytuu dziedziczenia, spadkobierca moe udowodni swoje prawa wynikajce z dziedziczenia tylko SNS / ZAPD (ma charakter dowodu wycznego) b. w pozostaych przypadkach spadkobierca moe udowodni swoje prawa wynikajce dziedziczenia przez i. SNS/ZAPD

ii. inne rodki dowodowe 4) ochrona osb 3 a. Jeeli i. ten, kto uzyska SNS/ZAPD lecz spadkobierc nie jest (rzekomy spadkobierca)

ii. rozporzdza prawem nalecym do spadku na rzecz osoby 3. iii. osoba ta nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowizku (A) rozporzdzenie jest skuteczne wobec rzeczywistego spadkobiercy iv. bez wzgldu na to czy rozporzdzenie byo odpatne czy nieodpatne

258

v. chyba e dziaa w zej wierze wiedziaa, e osoba od ktrej nabywa nie jest w rzeczywistoci spadkobierc albo moga z atwoci si o tym dowiedzie b. przepis ten nie ma zastosowania i. do czynnoci prawnych wycznie zobowizujcych

ii. do czynnoci prawnych pod tytuem oglnym zbycia spadku lub udziau spadkowego w caoci lub w czci c. rzeczywistemu spadkobiercy przysuguje i. przeciw rzekomemu spadkobiercy - roszczenie odszkodowawcze (w ramach ochrony dziedziczenia)

ii. przeciw osobie 3. - roszczenie z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia jeeli rozporzdzenie rzekomego spadkobiercy byo nieodpatne

4. POSTPOWANIE W SPRAWACH O SNS 1) waciwo sdu a. zasada: sd spadku b. wyjtek: gdy SNS nastpuje w toku sprawy o dzia spadku a spraw t sd spadku przekaza sdowi rejonowemu, w ktrego okrgu znajduje si spadek lub jego znaczna cz albo w ktrego okrgu mieszkaj wszyscy wspspadkobiercy 2) wszczcie postpowania nastpuje tylko na wniosek osoby majcej w tym interes prawny a. spadkobierca b. wierzyciel spadkodawcy c. uprawniony do zachowku d. zapisobierca e. wierzyciele spadkobiercy f. osoby zainteresowane wykazaniem, e nie s spadkobiercami i nie ponosz odpowiedzialnoci za dugi spadkowe g. wykonawca testamentu h. prokurator

259

3) zakres dziaania z urzdu a. w toku wszcztego ju postpowania przewaa zasada dziaania z urzdu b. sd bada z urzdu, kto jest spadkobierc i. w szczeglnoci bada, czy spadkodawca pozostawi testament

ii. za dowd, e nie ma innych spadkobiercw, moe by przyjte zapewnienie zoone przez zgaszajcego si spadkobierc iii. jeeli zapewnienie nie byo zoone albo jeeli zapewnienie lub inne dowody nie bd uznane przez sd za wystarczajce - postanowienie w sprawie o SNS moe zapa dopiero po wezwaniu spadkobiercw przez ogoszenie, ktre powinno by umieszczone w pimie poczytnym na caym obszarze pastwa i podane publicznie do wiadomoci w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze (A) SNS moe nastpi po upywie 6 miesicy od dnia ogoszenia iv. sd nie jest zwizany wskazaniem spadkobiercw co do tego kto jest spadkobierc zawartym we wniosku v. oddalenie wniosku o SNS moe nastpi tylko wtedy, gdy wniosek taki zoya osoba nie majca w tym interesu - poza tym wypadkiem wszczte postpowania koczy si zawsze SNS vi. gdy dokonane ogoszenie nie dao wyniku albo adna z osb zgaszajcych si nie udowodnia, e jest spadkobierc, sd stwierdzi nabycie spadku przez SP jako spadkobierc ustawowego

5. UCHYLENIE LUB ZMIANA POSTANOWIENIA O SNS 1) od postanowienia sdu I instancji suy apelacja 2) od postanowienia sdu II instancji suy kasacja do SN 3) przypadki zmiany lub uchylenia prawomocnego SNS a. jeeli wydano SNS po osobie uznanej za zmar lub co do ktrej orzeczono stwierdzenie zgonu a okazao si e osoba ta yje i uchylono postanowienie o uznaniu za zmarego lub stwierdzeniu zgonu sd spadku z urzdu uchyli postanowienie o SNS b. sd zmienia z urzdu postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, jeeli i. po wydaniu postanowienia

260

ii.

spadkobierca uchyli si od (A) skutkw prawnych owiadczenia o przyjciu lub odrzuceniu spadku zoonego pod wpywem bdu lub groby (B) albo od skutkw prawnych niezoenia adnego owiadczenia w terminie

iii. i uchylenie si zostao prawomocnie zatwierdzone przez sd c. jeeli osoba, ktra uzyskaa stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobierc lub jej udzia w spadku jest inny ni stwierdzony i. kady zainteresowany moe zgosi wniosek o wszczcie postpowania o uchylenie lub zmian postanowienia

ii. jeeli (A) zainteresowany nie by uczestnikiem postpowania o SNS ustawa nie przewiduje adnych szczeglnych ogranicze (B) zainteresowany by uczestnikiem postpowania o SNS - moe on da zmiany postanowienia o SNS tylko wwczas, gdy danie swe opiera na podstawie, ktrej nie mg poprzednio powoa i danie zmiany zgasza przed upywem 1 roku od dnia, w ktrym uzyska t mono 4) w razie przeprowadzenia dowodu, e spadek w caoci lub w czci nabya inna osoba ni wskazana w prawomocnym postanowieniu o SNS sd spadku, zmieniajc to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym

261

ROSZCZENIE O OCHRON DZIEDZICZENIA (HEREDITAS PETITIO)

262

1. ISTOTA jest to roszczenie o wydanie spadku lub poszczeglnych przedmiotw nalecych do spadku

2. LEGITYMACJA CZYNNA - roszczenie o ochron dziedziczenia przysuguje rzeczywistemu spadkobiercy 1) rzeczywisty spadkobierca musi dowie, e jest spadkobierc sposoby: a. przez SNS/ZAPD i. ma dla spadkobiercy znaczenie legitymacyjne

ii. wzgldem osoby 3., ktra nie roci sobie praw do spadku z tytuu dziedziczenia, spadkobierca moe udowodni swoje prawa wynikajce z dziedziczenia tylko SNS / ZAPD (ma charakter dowodu wycznego) b. a contr ario: w tym przypadku spadkobierca moe uy te innych rodkw dowodowych c. ale jeli posiadacz spadku uzyska niezgodne z rzeczywistym stanem prawnym SNS/ZAPD aby obali domniemanie, e spadkobiercami s osoby wymienione w SNS/ZAPD i ich udziay spadkowe s takie jak w SNS/ZAPD wymienione rzeczywisty spadkobierca musi uzyska uchylenie lub zmian SNS / ZAPD

3. LEGITYMACJA BIERNA roszczenie to przysuguje przeciw osobie co do ktrej kumulatywnie spenione s 3 przesanki: 1) osoba ta wada spadkiem lub poszczeglnymi przedmiotami nalecymi do spadku jako spadkobierca 2) osoba ta uwaa si za spadkobierc i z tego tytuu wywodzi swoje prawo do wadania spadkiem lub poszczeglnymi przedmiotami nalecymi do spadku - powouje si na nabycie ich w drodze dziedziczenia a. np. spadkobierca powoany do spadku z ustawy w 1. kolejnosci nie wie o istnieniu wanego testamentu 3) osoba ta nie jest spadkobierc osoba taka nazywana jest posiadaczem spadku (ale trzeba pamita e to niecise bo spadek nie jest rzecz i nie mona go posiada)

4. PRZESANKI ROSZCZENIA dowodzi rzeczywisty spadkobierca 1) rzeczywisty spadkobierca nie wada majtkiem spadkowym lub wada tylko pewnymi przedmiotami nalecymi do spadku 263

2) przedmioty, ktrych wydania da spadkobierca musz nalee do spadku w sposb faktyczny s to: a. rzeczy, ktre w chwili otwarcia spadku znajdoway si we wadaniu spadkodawcy spadkodawca mg z nich korzysta tak jak gdyby wchodziy w skad jego majtku (ale tytu prawny nie ma znaczenia, moe by to te posiadanie zalene lub samoistne) b. inne ni rzeczy wartoci majtkowe, ktre posiadacz spadku uzyska (choby po otwarciu spadku) wskutek tego, e przypisywa sobie uprawnienia spadkobiercy 3) te przedmioty nalece do spadku znajdoway si we wadaniu posiadacza spadku albo zostay przez niego lub u niego utracone

5. TRE ROSZCZENIA 1) roszczenie zasadnicze danie wydania spadku lub poszczeglnych przedmiotw nalecych do spadku a. jest aktualne jeeli rzeczy s oznaczone co do tosamoci i znajduj si nadal we wadaniu posiadacza spadku b. w pozostaych przypadkach - roszczenie o zapat rwnowartoci nalecych do spadku rzeczy 2) danie zapaty okrelonej sumy pieninej obok lub zamiast dania wydania spadku lub przedmiotw nalecych do spadku a. odesanie i. do roszcze spadkobiercy (A) o wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotw nalecych do spadku (obok roszczenia zasadniczego) (B) o zwrot poytkw lub o zapat ich wartoci (obok roszczenia zasadniczego) (C) o naprawienie szkody z powodu zuycia, pogorszenia lub utraty przedmiotw nalecych do spadku (w przypadku utraty zamiast roszczenia zasadniczego) ii. oraz do roszcze przeciwko spadkobiercy o zwrot nakadw iii. stosuje si odpowiednio przepisy o roszczeniach midzy wacicielem a samoistnym posiadaczem rzeczy b. sytuacja samoistnego posiadacza w dobrej wierze - posiadacza spadku by w dobrej wierze jeli mia usprawiedliwione ze wzgldu na okolicznoci 264

przekonanie, e jest spadkobierc (istnienie dobrej wiary domniemywa si) i. nie jest zobowizany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy

ii. nabywa wasno poytkw naturalnych, ktre zostay od rzeczy odczone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane poytki cywilne, jeeli stay si wymagalne w czasie jego posiadania iii. nie jest odpowiedzialny za zuycie, pogorszenie lub utrat rzeczy c. sytuacja samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili w ktrej dowiedzia si o wytoczeniu przeciwko niemu powdztwa o wydanie rzeczy i. jest zobowizany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy

ii. zobowizany jest zwrci (A) pobrane poytki, ktrych nie zuy (B) zapaci warto tych, ktre zuy iii. odpowiedzialny za zuycie, pogorszenie lub utrat rzeczy chyba e pogorszenie lub utrata nastpia bez jego winy d. sytuacja samoistnego posiadacza w zlej wierze i. jest zobowizany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy

ii. zobowizany jest zwrci (A) pobrane poytki, ktrych nie zuy (B) zapaci warto tych, ktre zuy (C) zapaci warto poytkw, ktrych z powodu zej gospodarki nie uzyska iii. jest odpowiedzialny za zuycie, pogorszenie lub utrat rzeczy chyba e pogorszenie lub utrata nastpiyby take wtedy, gdyby znajdowaa si w posiadaniu uprawnionego e. roszczenie o zwrot nakadw i. samoistny posiadacz w dobrej wierze (A) co do nakadw, ktre zostay dokonane do chwili w ktrej dowiedzia si o wytoczeniu przeciwko niemu powdztwa o wydanie rzeczy moe da zwrotu nakadw koniecznych o tyle, o ile nie maj pokrycia w korzyciach, ktre uzyska z rzeczy 265

 moe da zwrotu innych nakadw o tyle, o ile zwikszaj warto rzeczy w chwili jej wydania wacicielowi (B) co do nakadw, ktre zostay dokonane po chwili w ktrej dowiedzia si o wytoczeniu przeciwko niemu powdztwa o wydanie rzeczy moe da zwrotu nakadw koniecznych o tyle, o ile nie maj pokrycia w korzyciach, ktre uzyska z rzeczy nie moe da zwrotu innych nakadw ii. samoistny posiadacz w zej wierze (A) moe da zwrotu nakadw koniecznych, i to tylko o tyle, o ile waciciel wzbogaciby si bezpodstawnie jego kosztem (B) nie moe da zwrotu innych nakadw iii. posiadaczowi przysuguje prawo zatrzymania - zobowizany do wydania cudzej rzeczy moe j zatrzyma a do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysugujcych mu roszcze o zwrot nakadw na rzecz oraz roszcze o naprawienie szkody przez rzecz wyrzdzonej

6. PRZEDAWNIENIE ROSZCZENIA 1) 10 lat od chwili, a. w ktrej spadkobierca zosta pozbawiony wadania spadkiem b. jeeli spadkobierca nie wadal spadkiem - od chwili otwarcia spadku

7. Przepisy o tym roszczeniu stosuje si odpowiednio do ROSZCZENIA OSOBY O WYDANIE SWOJEGO MAJTKU jeli co do tej osoby zostao uchylone 1) orzeczenie o uznaniu jej za zmar 2) lub orzeczenie o stwierdzeniu zgonu

266

WSPLNO MAJTKU SPADKOWEGO

1. Ze WMS mamy do czynienia gdy majtek spadkowy przypada kilku spadkobiercom 1) jest to wsplno w czciach uamkowych - uprawnienie kadego ze spadkobiercw do kadego z przedmiotw nalecych do spadku wyraa si uamkiem 2) stosuje si odpowiednio przepisy o wspwasnoci w czciach uamkowych z zachowaniem przepisw tytuu 8 ksigi 4 KC WMS i dzia spadku 3) przez majtek spadkowy naley rozumie tylko aktywa spadku odpowiedzialno za dugi spadkowe jest uregulowana inaczej 4) pojawiaj si pewne problemy z odpowiednim stosowaniem przepisw o wspwasnoci w czciach uamkowych w odniesieniu do praw majtkowych innych ni wasno rzeczy (np. w odniesieniu do wierzytelnoci) a. przepisy o wspwasnoci w czciach uamkowych uprawnienie kadego ze wspwacicieli jest okrelone uamkiem, ale cae prawo wasnoci rzeczy przysuguje wszystkim wspwacicielom wsplnie b. prawo obligacyjne jeli jest kilku dunikw albo kilku wierzycieli a wiadczenie jest podzielne dug i wierzytelno dziel si na tyle niezalenych od siebie czci ilu jest dunikw albo wierzycieli c. 2 rozwizania tej kolizji: i. przepisy o wspwasnoci w czciach uamkowych maj odpowiednie zastosowanie do praw majtkowych innych ni wasno rzeczy tylko o tyle, o ile prawa te przysuguj wszystkim spadkobiercom wsplnie

267

(A) jeeli z postanowie okrelajcych natur danego prawa wynika, ze w razie wieloci jego podmiotw prawo to rozpada si na tyle odrbnych praw podmiotowych ile jest podmiotw przepisy o wspwasnoci w czciach uamkowych na maj zastosowania nawet odpowiedniego takie zaoenie lego u podstaw orzeczenia SN z 1967 r. kady ze spadkobiercw moe przed dziaem spadku dochodzi przysugujcej mu z tytuu dziedziczenia wierzytelnoci podzielnej taka jest przyjta linia orzecznicza ale rozwizanie to dotyczy tylko wierzytelnoci, ktre maj charakter samodzielny nie dotyczy to wierzytelnoci, ktre pozostaj w zwizku gospodarczym z przedmiotem nalecym do spadku i maj charakter pochodny, np. czynsz najmu ii. Pitkowski - wierzytelnoci spadkowych, nawet podzielnych, przed dziaem spadku mog dochodzi jedynie wszyscy wspspadkobiercy wsplnie, bo: (A) spadek to masa majtkowa, ktra stanowi pewn gospodarcz cao inne rozwizanie rozbija t cao (B) o sposobie podziau majtku spadkowego decyduje bd sad w postanowieniu dziaowym bd wszyscy spadkobiercy cznie w umowie o dzia spadku inne rozwizanie pozwalaoby spadkobiercy na samodzielne decydowanie co ma mu przypa na poczet jego schedy spadkowej

2. ROZPORZDZANIE UDZIAEM W PRZEDMIOCIE NALECYM DO SPADKU 1) Spadkobierca moe rozporzdzi udziaem w przedmiocie majtkowym nalecym do spadku za zgod pozostaych spadkobiercw (przy wspwasnoci wspwaciciel moe rozporzdzi swoim udziaem bez zgody pozostaych) 2) w braku zgody ktregokolwiek z pozostaych spadkobiercw rozporzdzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszaoby uprawnienia przysugujce temu spadkobiercy na podstawie przepisw o dziale spadku bezskuteczno wzgldna, ktra nastpuje z mocy samego prawa = dzia spadku mona przeprowadzi w taki sposb, jakby rozporzdzenia tego nie byo 3) * naley odrni zbycie udziau w przedmiocie nalecym do spadku (nastpstwo pod tytuem szczeglnym; nastpca nie odpowiada za dugi) od zbycia udziau spadkowego 268

3. ZARZD MAJTKIEM SPADKOWYM 1) umowny spadkobiercy mog okreli w umowie sposb zarzdu majtkiem spadkowym, np. powierzy zarzd 1 ze spadkobiercw z obowizkiem rozliczenia si wobec pozostaych 2) ustawowy odpowiednie zastosowanie przepisw o wspwasnoci a. do czynnoci zwykego zarzdu - wymagana jest zgoda wikszoci spadkobiercw obliczona wg wielkoci udziaw spadkowych

b. do czynnoci przekraczajcych zakres zwykego zarzdu - wymagana jest zgoda wszystkich spadkobiercw c. czynnoci zachowawcze kady ze spadkobiercw moe wykonywa wszelkie czynnoci i dochodzi wszelkich roszcze, ktre zmierzaj do zachowania wsplnego prawa, np. spadkobierca moe we wasnym imieniu wytoczy powdztwo windykacyjne o wydanie rzeczy nalecej do spadku

269

DZIA SPADKU

1. OGLNIE 1) dziaem spadku objte s tylko aktywa spadku 2) do dziau spadku stosuje si odpowiednio przepisy o zniesieniu wspwasnoci w czciach uamkowych z zachowaniem przepisw tytuu 8 ksigi 4 KC 3) przeprowadzenie dziau spadku nie jest obligatoryjne spadkobiercy mog dowolnie dugo utrzymywa WMS (dania dziau spadku nie ulega przedawnieniu) 4) skutki przeprowadzenia dziau spadku a. zniesienie WMS midzy spadkobiercami b. przejcie okrelonych praw majtkowych na poszczeglnych spadkobiercw c. zmiana w zakresie odpowiedzialnoci spadkobiercw za dugi spadkowe d. spadkobiercy s wzajemnie obowizani do rkojmi wg przepisw o rkojmi przy sprzeday i. ale jeeli przedmiotem dziau bya wierzytelno - rkojmia ta rozciga si take na wypacalno dunika

2. SPOSOBY PODZIAU MAJTKU SPADKOWEGO mona je zastosowa jednoczenie do tego samego spadku (kady z tych sposobw do innych przedmiotw nalecych do spadku) 1) podzia w naturze - kady spadkobierca otrzymuje na wyczn wasno okrelon liczb przedmiotw majtkowych nalecych do spadku ktrych czna warto odpowiada jego udziaowi w spadku a. podzia w naturze jest niedopuszczalny jeli i. byby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze spoeczno-gospdarczym przeznaczeniem rzeczy

270

ii. pocigaby za sob istotn zmian rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartoci b. warto udziaw wydzielonych w naturze poszczeglnym spadkobiercom moe by wyrwnana przez dopaty pienine i. sd moe rozoy dopaty na raty na okres nie przekraczajcy 10 lat

2) jeli nie mona przeprowadzi podziau w naturze 2 alternatywne sposoby podziau: a. przyznanie przedmiotu spadku 1 spadkobiercy, z obowizkiem spaty pozostaych i. sd moe rozoy spaty na raty na okres nie przekraczajcy 10 lat

b. podzia cywilny - sprzeda okrelonych przedmiotw nalecych do spadku i podzia midzy spadkobiercw uzyskanej std kwoty i. przy podziale sdowym podzia cywilny przeprowadza si przez sprzeda dokonan stosownie do przepisw KPC, tzn. w drodze licytacji

3. ZALICZANIE DAROWIZN OTRZYMANYCH OD SPADKODACWY NA SCHED SPADKOW (uzyskan przez spadkobierc cz majtku spadkowego) 1) ma zastosowanie: a. tylko przy dziedziczeniu ustawowym b. i tylko wtedy, gdy dzia spadku nastpuje midzy zstpnymi albo midzy zstpnymi i maonkiem spadkodawcy 2) spadkobiercy ci s wzajemnie zobowizani zaliczy na sched spadkow otrzymane od spadkodawcy darowizny

3) spadkodawca moe a. zwolni obdarowanego od obowizku zaliczenia darowizny - zwolnienie to moe wynika z i. owiadczenia spadkodawcy (np. w umowie darowizny, w testamencie)

ii. lub z okolicznoci (w jakich darowizna zostaa dokonana) b. zobowiza do zaliczenia darowizny take innego ni zstpni i maonek spadkobierc ustawowego 4) zaliczanie darowizn na sched spadkow ma charakter jedynie rachunkowy - przeprowadza si je w nastpujcy sposb: 271

a. warto darowizn dolicza si do spadku lub do czci spadku, ktra ulega podziaowi midzy spadkobiercw obowizanych wzajemnie do zaliczenia b. przyjmujc za podstaw tak ustalon warto spadku, oblicza si sched spadkow kadego ze spadkobiercw obowizanych wzajemnie do zaliczenia c. kademu z tych spadkobiercw zalicza si na poczet jego schedy warto otrzymanej przez niego darowizny 5) zasady zaliczania darowizn na sched spadkow a. warto przedmiotu darowizny oblicza si wg stanu z chwili jej dokonania, a wg cen z chwili dziau spadku i. np. jeeli spadkodawca darowa spadkobiercy na 10 lat przed swoj mierci nowy samochd, to do spadku doliczy si warto nowego samochodu wg cen z chwili dziau spadku

b. zaliczeniu podlegaj wszelkie darowizny z wyjtkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjtych w danych stosunkach c. dalszy zstpny spadkodawcy obowizany jest do zaliczenia na sched spadkow darowizny uczynionej przez spadkodawc jego wstpnemu d. jeeli warto darowizny podlegajcej zaliczeniu przewysza warto schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowizany do zwrotu nadwyki w takim wypadku nie uwzgldnia si przy dziale spadku ani darowizny, ani spadkobiercy obowizanego do jej zaliczenia e. przy zaliczaniu na sched spadkow nie uwzgldnia si poytkw darowizny 6) zaliczanie darowizn wpywa tylko na sposb przeprowadzenia dziau -nie zmienia stanowiska prawnego spadkobiercw w stosunku do osb 3. a. spadkobierca, ktry w wyniku zaliczenia darowizny otrzymuje sched spadkow zmniejszon albo nawet nie otrzymuje nic, odpowiada mimo to wg zasad oglnych za dugi spadkowe (przed dziaem i po dziale spadku) 7) przepisy o zaliczaniu darowizn na sched spadkow stosuje si odpowiednio do poniesionych przez spadkodawc na rzecz zstpnego kosztw wychowania oraz wyksztacenia oglnego i zawodowego, jeli koszty te przekraczaj przecitn miar przyjt w danym rodowisku

4. UMOWNY DZIA SAPDKU 1) przeprowadzany na mocy umowy o dzia spadku zawieranej midzy wszystkimi spadkobiercami

272

2) umowa o dzia spadku jest umow o przeniesienie na poszczeglnych spadkobiercw praw majtkowych, ktre dotychczas byy objte WMS 3) forma a. umowa o dzia spadku obejmujca nieruchomo wymaga formy aktu notarialnego pod rygorem niewanoci caej umowy o dzia spadku b. gdy warto przedmiotw objtych dziaem przekracza 2000 z, wymagana jest forma pisemna ad probationem c. w pozostaych przypadkach forma dowolna 4) sposb dziau a. umowny dzia spadku moe obj cay spadek lub tylko cz spadku b. mona zastosowa dowolny sposb podziau majtku spadkowego c. nie ma obowizku zaliczania darowizn na sched spadkow, jeeli aden ze spadkobiercw tego nie da d. postanowienia co do sposobu dziau spadku okrelone przez spadkodawc w testamencie nie s wice e. spadkobiercy nie mog narusza przepisw, ktre ograniczaj podzia okrelonych rzeczy, a w szczeglnoci uzaleniaj dopuszczalno podziau nieruchomoci od uprzedniej decyzji administracyjnej (umowa moe by zawarta dopiero po uzyskaniu decyzji administracyjnej) 5) rozliczenia

a. zawierajc umow o dzia spadku, spadkobiercy powinni przeprowadzi jednoczenie midzy sob rozliczenia z tytuu i. ii. iii. iv. posiadania przedmiotw nalecych do spadku pobrania z nich poytkw dokonania nakadw spacenia dugw spadkowych

b. mog zastrzec, e rozliczenia te bd dokonane pniej - w braku takiego zastrzeenia nie mog dochodzi midzy sob tych roszcze w terminie pniejszym 6) umowa o dzia spadku podlega oglnym przepisom KC ale czciowo odmiennie zosta uregulowany bd a. spadkobiercy mog uchyli si od skutkw prawnych umowy o dzia spadku zawartej pod wpywem bdu tylko wtedy, gdy bd dotyczy stanu faktycznego, ktry strony uwaay za niewtpliwy 273

b.

ale do podstpu stosuje si przepisy oglne

5. SDOWY DZIA SPADKU 1) przeprowadzany na mocy postanowienia dziaowego na wniosek osoby uprawnionej 2) postpowanie dziaowe wszczyna si na wniosek osoby uprawnionej (nie mona z urzdu) a. kady ze spadkobiercw b. spadkobierca spadkobiercy c. nabywca udziau w spadku d. prokurator 3) sd nie jest zwizany wnioskami uczestnikw dziau co do sposobu dokonania podziau 4) do przeprowadzenia dziau waciwy jest sd spadku - ale na danie uczestnika dziau, zgoszone nie pniej ni na 1. rozprawie, moe on przekaza spraw sdowi rejonowemu: a. w ktrego okrgu znajduje si majtek spadkowy lub jego znaczna cz b. w ktrego okrgu mieszkaj wszyscy spadkobiercy 5) w toku postpowania dziaowego: a. przeprowadza si dzia spadku i. sdowy dzia spadku powinien obejmowa cay spadek (A) tylko z wanych powodw moe obejmowa tylko cz spadku ii. dzia na zgodny wniosek - gdy wszyscy spadkobiercy zo zgodny wniosek co do sposobu podziau majtku spadkowego, sd wydaje postanowienie odpowiadajce treci wniosku, jeeli (A) spenione zostay okrelone prawem wymagania np. zasignicie opinii co do zgodnoci podziau nieruchomoci z planem zagospodarowania przestrzennego (B) i projekt podziau nie sprzeciwia si prawu nie sprzeciwia si ZWS

274

 nie narusza w sposb racy interesu osb uprawnionych iii. dzia w braku zgodnego wniosku (A) jeli podzia w narurze jest moliwy sd przeprowadza podzia w naturze -kady spadkobierca otrzymuje na wyczn wasno okrelon liczb przedmiotw majtkowych nalecych do spadku ktrych czna warto odpowiada jego udziaowi w spadku z uwzgldnieniem wszystkich okolicznoci zgodnie z interesem spoeczno-gospodarczym warto udziaw wydzielonych w naturze poszczeglnym spadkobiercom jest wyrwnywana przez dopaty pienine (a) sd moe rozoy dopaty na raty na okres nie przekraczajcy 10 lat (B) na danie 2 lub wicej spadkobiercw sd moe wydzieli im schedy spadkowe w caoci lub w czci w taki sposb, e przyzna im pewien przedmiot lub pewne przedmioty nalece do spadku jako wspwasno w czciach uamkowych (C) jeeli podzia w naturze nie jest moliwy i nie zachodz przesanki do zastosowania powyszego przepisu - sd przyznaje okrelone przedmioty spadkowe 1 spadkobiercy z obowizkiem spaty pozostaych albo przeprowadza podzia cywilny b. rozstrzyga si o istnieniu zapisw, ktrych przedmiotem s rzeczy lub prawa nalece do spadku c. rozstrzyga si o wzajemnych roszczeniach midzy wspspadkobiercami z tytuu i. ii. iii. iv. posiadania przedmiotw nalecych do spadku pobrania z nich poytkw dokonania nakadw spacenia dugw spadkowych (A) roszczenia te powinny by podniesione przez spadkobiercw najpniej w toku postpowania dziaowego pod rygorem ich utraty, (B) to samo dotyczy roszcze o zaliczenie darowizn

275

d. jeeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastpio, sd dokonuje go w toku postpowania dziaowego 6) przeniesienie na poszczeglnych spadkobiercw praw majtkowych, ktre dotychczas byy objte WMS nastpuje z chwil uprawomocnienia si postanowienia dziaowego w sposb w nim okrelony a. postanowienie dziaowe ma charakter konstytutywny

ZACHOWEK

1. ZACHOWEK A REZERWA 1) system rezerwy - system czci obowizkowej a. wystpuje w prawie francuskim b. spadkobiercy konieczni dziedzicz spadek w oznaczonych uamkach niezalenie od odmiennej woli spadkodawcy c. testator moe rozrzdzi wg swego uznania tylko oznaczon uamkowo czci swego majtku - czci rozrzdzan d. pozostaa cz spadku - cz obowizkowa - przypada majcym zdolno do dziedziczenia spadkobiercom koniecznym, wg zasad wynikajcych z porzdku dziedziczenia ustawowego; 2) system zachowku a. wystpuje w prawie polskim b. jeeli osoba uprawniona do zachowku nie jest powoana do spadku, poniewa spadkodawca ustanowi innych spadkobiercw, ma ona wzgldem tych spadkobiercw jedynie WIERZYTELNO O ZAPAT ODPOWIEDNIEJ SUMY PIENINEJ - nie staje si natomiast spadkobierc wbrew woli spadkodawcy

2. OSOBY UPRAWNIONE DO ZACHOWKU 1) do zachowku uprawnieni s a. zstpni spadkodawcy (na rwni traktuje si przysposobionych i ich zstpnych) b. maonek

276

c. rodzice spadkodawcy jeeli byliby powoani do spadku z ustawy = jeli nie ma zstpnych 2) wyczenia do zachowku nie s uprawnieni a. osoby, ktre traktowane s tak jakby nie doyy otwarcia spadku i. osoby ktre zrzeky si dziedziczenia

ii. osoby, ktre zostay uznane za niegodne iii. osoby, ktre odrzuciy spadek przypadajcy im z ustawy (jeli odrzuc spadek ktry przypada im z mocy testamentu to nie trac uprawnienia do zachowku) b. osoby, ktre zostay w testamencie pozbawione zachowku w drodze wydziedziczenia c. maonek, ktry zosta wyczony od dziedziczenia 3) jeeli zstpny spadkodawcy nie jest uprawniony do zachowku z ktrejkolwiek z wymienionych przyczyn, uprawnienie do zachowku przysuguje jego zstpnym (wyjtek: zrzeczenie si dziedziczenia)

3. WYSOKO ZACHOWKU zaley od 1) wielkoci udziau spadkowego, ktry by danemu uprawnionemu przypada przy dziedziczeniu ustawowym a. jeeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub jest zstpnym spadkodawcy, ktry jest maoletni naley si mu 2/3 wartoci udziau spadkowego, jaki by mu przypada przy dziedziczeniu ustawowym b. pozostaym uprawnionym do zachowku - naley si 1/2 wartoci udziau spadkowego, jaki by im przypada przy dziedziczeniu ustawowym 2) wartoci spadku 3) wartoci podlegajcych doliczeniu darowizn 4. USTALENIE WYSOKOCI ZACHOWKU obliczenia te przeprowadza si oddzielnie dla kadego uprawnionego 1) okrela si uamek, ktry wyraa udzia stanowicy podstaw do obliczania zachowku a. okrela si udzia spadkowy jaki przypadaby uprawnionemu do zachowku gdyby by powoany do spadku z ustawy ale!! i. uwzgldnia si take: (A) spadkobiercw niegodnych 277

(B) spadkobiercw, ktrzy spadek odrzucili ii. nie uwzgldnia si spadkobiercw, ktrzy (A) zrzekli si dziedziczenia (B) zostali wydziedziczeni b. okrelony w ten sposb udzia mnoy si przez 2/3 albo 2) okrela si substrat zachowku - wyraona w zotwkach suma, ktra obejmuje a. czyst warto spadku i. warto stanu czynnego spadku (praw nalecych do spadku wg stanu z chwili otwarcia spadku) - warto stanu biernego spadku (warto dugw spadkowych, ale nie uwzgldnia si dugw wynikajcych z zapisw i polece i zachowku)

ii. czyst warto spadku okrela si wg cen z chwili orzekania o zachowku b. warto pewnych darowizn uczynionych przez spadkodawc i. dolicza si (A) warto darowizn uczynionych przez spadkodawc na rzecz spadkobiercw osb uprawnionych do zachowku oraz innych osb (B) rodki zgromadzone na rachunku OFE ma przypada osobom wskazanym przez zmarego czonka funduszu (C) posiadacz rachunku bankowego moe wskaza osoby na rzecz, ktrych bank ma wypaci kwot na wypadek jego mierci (ale nie wysz ni 20-krotne miesiczne wynagrodzenie) ii. nie dolicza si (A) drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjtych (B) darowizn, ktre speniaj cznie 2 przesanki: zostay dokonane na wicej ni 10 lat, przed otwarciem spadku i zostay dokonane na rzecz osb nie bdcych spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku

278

(C) przy obliczaniu zachowku nalenego zstpnemu nie dolicza si darowizn uczynionych przez spadkodawc w czasie, kiedy nie mia zstpnych chyba e darowizna zostaa dokonana na mniej ni 300 dni przed urodzeniem si zstpnego (D) przy obliczaniu zachowku nalenego maonkowi nie dolicza si darowizn, ktre spadkodawca uczyni przed zawarciem z nim maestwa iii. warto przedmiotu darowizny oblicza si wg stanu z chwili jej dokonania, a wg cen z chwili ustalania zachowku iv. doliczanie darowizn ma charakter czysto rachunkowy 3) mnoy si substrat zachowku przez uamek, ktry wyraa udzia stanowicy podstaw do obliczania zachowku iloczyn ten stanowi wysoko zachowku

5. ROSZCZENIE O ZACHOWEK 1) jest to roszczenie uprawnionego do zachowku o zapat sumy pieninej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do uzupenienia zachowku 2) roszczenie to przysuguje jeeli uprawniony do zachowku nie otrzyma rwnowartoci nalenego mu zachowku a. bd w postaci uczynionej przez spadkodawc darowizny na zachowek zalicza si i. darowizn uczynion przez spadkodawc uprawnionemu do zachowku

ii. jeeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstpny spadkodawcy take darowizn uczynion przez spadkodawc na rzecz wstpnego uprawnionego iii. jeeli uprawnionym do zachowku jest zstpny spadkodawcy - take poniesione przez spadkodawc koszty wychowania oraz wyksztacenia oglnego i zawodowego, jeeli koszty te przekraczaj przecitn miar przyjt w danym rodowisku b. bd w postaci powoania do spadku c. bd w postaci zapisu 3) zakres roszczenia a. zasada: roszczenie o zachowek przysuguje przeciw spadkobiercy testamentowemu, ktrego spadkodawca powoa do spadku pomijajc swoich spadkobiercw ustawowych, uprawnionych do zachowku 279

b. jeeli cay spadek jest dziedziczony z mocy ustawy moe si okaza e uprawnionym do zachowku przypada mniejszy udzia spadkowy ni wynosi ich zachowek do zapaty zachowku moe by wtedy zobowizany: i. wspspadkobierca ustawowy, uprawniony do zachowku, ktry otrzyma darowizn doliczon do spadku

ii. wspspadkobierca ustawowy, ktry sam nie jest uprawniony do zachowku, nawet gdy darowizny nie otrzyma 4) odpowiedzialno a. zasada: zobowizany do zapaty zachowku odpowiada za ten dug wg regu dotyczcych innych dugw spadkowych b. wyjtki: i. OCHRONA SPADKOBIERCY UPRAWNIONEGO DO ZACHOWKU (A) spadkobierca, ktry sam jest uprawniony do zachowku, odpowiada tylko do wysokoci nadwyki przekraczajcej jego wasny zachowek za zapisy i polecenia, ktrymi obciy go spadkodawca za zachowki innych uprawnionych (B) zasad ograniczonej odpowiedzialnoci za zapisy i polecenia stosuje si odpowiednio w wypadku, gdy uprawniony do zachowku jest zapisobierc i zapis na jego rzecz zosta obciony dalszym zapisem lub poleceniem albo uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeeniem terminu ii. GDY SPADKOBIERCA ZOBOWIZANY DO ZAPATY ZACHOWKU ZOSTA OBCIONY W TESTAMENCIE ZAPISAMI LUB POLECENIAMI (A) moe da stosunkowego zmniejszenia zapisw i polece (B) zmniejszenie zapisw i polece nastpuje w stosunku do ich wartoci, chyba e z treci testamentu wynika odmienna wola spadkodawcy X = (L * Z)/W warto, o jak powinien by zmniejszony zapis lub polecenie (X) = [wartoci zapisu lub polecenia (L) * i sumy zachowku (Z)]/ czysta warto spadku (W) (C) jeeli przedmiotem zapisu jest 280

 wiadczenie podzielne nie ma problemu przy zmniejszeniu zapisu wiadczenie niepodzielne - zapisobierca moe da cakowitego wykonania zapisu, uiszczajc odpowiedni sum pienin (D) w razie zmniejszenia zapisu obcionego dalszym zapisem lub poleceniem, dalszy zapis lub polecenie podlega odpowiedniemu zmniejszeniu (E) jeeli zapisobierca sam jest uprawniony do zachowku, zapis uczyniony na jego rzecz podlega zmniejszeniu tylko do wysokoci nadwyki przekraczajcej jego wasny zachowek (F) jeeli spadkobierca zobowizany do zapaty zachowku sam jest uprawniony do zachowku, moe on da zmniejszenia zapisw i polece w takim stopniu, aeby pozosta mu jego wasny zachowek (G) uprawnienie do dania zmniejszenia zapisw i polece jest skuteczne w (a) stosunku midzy spadkobierc a zapisobiercami (b) w stosunku midzy spadkobierc a osobami uprawnionymi do dania wykonania polece nie daje uprawnionemu do zachowku roszcze wzgldem zapisobiercw

6. ZACHOWEK A DOKONANIE DAROWIZNY 1) uprawnionemu do zachowku moe przysugiwa roszczenie przeciwko osobie, ktra otrzymaa darowizn doliczon do spadku, o zapat sumy pieninej potrzebnej do uzupenienia zachowku 2) roszczenie to ma charakter pomocniczy (subsydiarny) - jest aktualne tylko wtedy, gdy uprawniony nie moe otrzyma nalenego mu zachowku od spadkobiercy 3) obdarowany, ktry otrzyma darowizn doliczon do spadku, odpowiada wobec uprawnionego do zachowku caym swoim majtkiem ale tylko w granicach wzbogacenia bdcego skutkiem darowizny (wzbogacenie to okrela si stosujc odpowiednio przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu) a. Obowizek wydania korzyci lub zwrotu jej wartoci wygasa, i. jeeli ten, kto korzy uzyska, ii. zuy j lub utraci w taki sposb, e nie jest ju wzbogacony,

281

iii. chyba e wyzbywajc si korzyci lub zuywajc j powinien by liczy si z obowizkiem zwrotu. (by w zej wierze jest w zej wierze od chwili w ktrej dowiedzia si o roszczeniu uprawnionego) b. jeeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialno jest ograniczona tylko do nadwyki przekraczajcej jego wasny zachowek c. jeeli jest kilku obdarowanych i. obdarowany wczeniej jest obowizany do zapaty odpowiedniej sumy tylko wtedy, gdy uprawniony nie moe uzyska uzupenienia zachowku od osoby, ktra zostaa obdarowana pniej

d. obdarowany moe si zwolni od obowizku zapaty sumy potrzebnej do uzupenienia zachowku przez wydanie uprawnionemu przedmiotu darowizny facultas alternativa

7. DZIEDZICZNO ROSZCZENIA 1) roszczenie z tytuu zachowku przechodzi na spadkobierc osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten naley do osb uprawnionych do zachowku po 1. spadkodawcy wyom od zasady sukcesji uniwersalnej

8. PRZEDAWNIENIE 1) roszczenie z tytuu zachowku przedawnia si z upywem 3 lat liczc a. gdy chodzi o roszczenie przeciwko spadkobiercy i. liczc od dnia ogoszenia testamentu gdy spadkodawca pozostawi testament

ii. liczc od dnia otwarcia spadku - gdy spadkodawca nie pozostawi testamentu b. gdy chodzi o roszczenie przeciwko obdarowanemu liczc od dnia otwarcia spadku 2) uprawnienie spadkobiercy do dania zmniejszenia zapisw i polece wygasa z upywem 3 lat liczc od dnia ogoszenia testamentu

9. WYDZIEDZICZENIE - pozbawienie uprawnienia do zachowku 1) przyczyny

282

a. spadkodawca moe pozbawi uprawnionego zachowku tylko w testamencie i tylko z przyczyn enumeratywnie wymienionych w ustawie i. uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postpuje uporczywie w sposb sprzeczny z ZWS, np. (A) przestpny tryb ycia (B) naduywanie alkoholu ii. uprawniony do zachowku dopuci si wzgldem spadkodawcy albo 1 z najbliszych mu osb (A) umylnego przestpstwa przeciwko yciu zdrowiu lub wolnoci (B) albo racej obrazy czci iii. uprawniony do zachowku uporczywie niedopenia wzgldem spadkodawcy obowizkw rodzinnych b. przyczyna wydziedziczenia powinna wynika z treci testamentu 2) skuteczno a. wydziedziczenie jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostao dokonane w wanym testamencie b. wydziedziczenie jest bezskuteczne i. w razie odwoania testamentu

ii. jeeli w rzeczywistoci nie istniaa przyczyna, ktra stanowia podstaw wydziedziczenia. iii. jeeli po sporzdzeniu testamentu wydziedziczony zmieni swj sposb postpowania i przez czas duszy, a do otwarcia spadku, zachowywa si nienagannie 3) przebaczenie a.
Spadkodawca nie moe wydziedziczy uprawnionego do zachowku, jeeli mu przebaczy

b. przebaczenie to za akt o charakterze uczuciowym, polegajcy na puszczeniu w niepami doznanej krzywdy i odczutej urazy c. przebaczajcy musi mie: i. dostateczne rozeznanie (musi zna przyczyn wydziedziczenia) 283

ii. wol przebaczenia d. przebaczenie nie jest owiadczeniem woli wic nie wymaga i. wiadomoci skutkw prawnych ani zamiaru ich wywoania

ii. zdolnoci do czynnoci prawnych przebaczajcego 4) zstpni wydziedziczonego zstpnego s uprawnieni do zachowku, chociaby przey on spadkodawc

DOYWOCIE 17.UMOWA O DOYWOCIE

284

1) jeeli w zamian za przeniesienie wasnoci nieruchomoci nabywca zobowiza si zapewni zbywcy doywotnie utrzymanie 2) jeeli strony nie postanowiy inaczej 3) powinien on a. przyj zbywc jako domownika b. dostarcza mu i. wyywienia

ii. ubrania iii. mieszkania iv. wiata i opau c. zapewni mu odpowiedni pomoc i pielgnowanie w chorobie d. oraz sprawi mu wasnym kosztem pogrzeb odpowiadajcy zwyczajom miejscowym

18.CECHY 1) doywocie mona zastrzec take na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomoci 2) prawo doywocia ustanowione na rzecz kilku osb ulega w razie mierci 1 z tych osb odpowiedniemu zmniejszeniu 3) prawo doywocia jest niezbywalne

19.ZAKOCZENIE STOSUNKU 1) jeeli sd na danie 1 ze stron zamieni wszystkie lub niektre uprawnienia objte treci prawa doywocia na doywotni rent odpowiadajc wartoci tych uprawnie, ze wzgldu na to e midzy doywotnikiem a zobowizanym wytworz si takie stosunki, e nie mona wymaga od stron, eby pozostaway nadal w bezporedniej ze sob stycznoci 2) sd moe rozwiza umow o doywocie a. w wypadkach wyjtkowych b. na danie zobowizanego lub doywotnika c. jeeli doywotnik jest zbywc nieruchomoci,

285

3) doywotnik moe da zamiany prawa doywocia na doywotni rent odpowiadajc wartoci tego prawa - jeeli zobowizany z tytuu umowy o doywocie zby otrzyman nieruchomo

20.UZNANIE UMOWY ZA BEZSKUTECZN 1) osoba, wzgldem ktrej ciy na doywotniku ustawowy obowizek alimentacyjny a. moe da uznania umowy o doywocie za bezskuteczn w stosunku do niej b. jeeli wskutek tej umowy doywotnik sta si niewypacalny 2) uznania umowy o doywocie za bezskuteczn nie mona da po upywie lat 5 od daty tej umowy

Odpowiedzialno utrzymujcego zarobkowo hotel lub podobny zakad

17.OGLNIE 1) obecna regulacja uksztatowaa si po podpisaniu przez Polsk konwencji paryskiej w 1996 r. 2) nie jest to odpowiedzialno kontraktowa - odpowiedzialno powstaje ex lege - nie jest uzaleniona od jakiejkolwiek umowy zawartej midzy utrzymujcym zarobkowo hotel lub podobny zakad a gociem 3) nie jest to odpowiedzialno deliktowa - wiadczy o tym umiejscowienie przepisw 18.CO TO ZA SZKODA? - utrata lub uszkodzenie rzeczy wniesionych przez osob korzystajc z usug hotelu lub podobnego zakadu (gocia) a. odpowiedzialno powstaje ex lege - nie jest uzaleniona od jakiejkolwiek umowy zawartej midzy utrzymujcym zarobkowo hotel lub podobny zakad a gociem b. rzecz wniesiona - rzecz, ktra i. w okrelonym czasie (A) okres korzystania przez gocia z usug hotelu lub podobnego zakadu z rozszerzeniem na krtki zwyczajowo przyjty okres poprzedzajcy oraz nastpujcy po korzystaniu z usug ii. i w okrelonym miejscu (A) hotel lub podobny zakad albo miejsce poza nim iii. i w okrelony sposb znalaza si pod piecz hotelu lub podobnego zakadu 286

(A) rzecz musi by powierzona utrzymujcemu zarobkowo hotel lub podobny zakad albo powierzona osobie u niego zatrudnionej albo umieszczona w miejscu przez nich wskazanym lub na ten cel przeznaczonym rzeczami wniesionymi nie s (B) pojazdy mechaniczne i rzeczy w nich pozostawione (C) ywe zwierzta utrzymujcy zarobkowo hotel lub podobny zakad moe odpowiada tylko wtedy gdy zostay przyjte na przechowanie

19.KTO ODPOWIADA ZA SZKOD? 1) za szkod odpowiada utrzymujcy zarobkowo hotel lub podobny zakad osoba, ktra zawodowo i odpatnie wiadczy usugi typu hotelowego a. usugi typu hotelowego - czasowe wynajmowanie pokoi i wiadczenie usug z tym zwizanych 2) hotel lub podobny zakad a. zalicza si: hotele, motele, pensjonaty, domy wczasowe, sanatoria (5) b. dyskusyjne: kempingi, domy wycieczkowe, schroniska, pola biwakowe (4) c. nie zalicza si: pokoje gocinne, szpitale, hotele pracownicze, internaty, domy studenckie, noclegownie dla bezdomnych (6)

20. ZASADY ODPOWIEDZIALNOCI 1) odpowiedzialno oparta na zasadzie ryzyka - niezalenie od winy wasnej i swoich podwadnych a. odpowiedzialno rozciga si take na dziaania os. 3 np. zodzieja 2) odpowiedzialno ta nie moe by wyczona przez umow lub ogoszenie (przepisy semiimperatywne) 3) na poszkodowanym spoczywa ciar udowodnienia, e rzecz utraci lub e rzecz zostaa uszkodzona 4) poszkodowany ma obowizek po otrzymaniu wiadomoci o szkodzie niezwocznego powiadomi o tym utrzymujcego zarobkowo hotel lub podobny zakad a. jeeli tego niezwocznie nie zrobi jego roszczenie wygasa (termin zawity) 287

b. wyjtek: zawiadomienie nie jest konieczne i. jeli szkod wyrzdzi utrzymujcy zarobkowo hotel lub podobny zakad ii. albo jeli rzecz zostaa przyjta na przechowanie

21. 1) 2) 3)

OKOLICZNOCI EGZONERACYJNE szkoda wynika z waciwoci rzeczy wniesionej szkoda nastpia wskutek siy wyszej szkoda nastpia wycznie z winy poszkodowanego lub osoby, ktra mu towarzyszya, bya u niego zatrudniona lub odwiedzaa go

22. ZAKRES ODSZKODOWANIA 1) odszkodowanie obejmuje tylko damnum emergens (warto rzeczy) 2) wysoko odszkodowania jest ograniczona a. wysoko odszkodowania w stosunku do 1 gocia - nie moe przekracza wysokoci 100-krotnej nalenoci za dostarczone mu mieszkanie, liczonej za 1 dob b. i wysoko odszkodowania za kad rzecz - nie moe przekracza 50krotnej wysokoci tej nalenoci i. wyjtek: te ograniczenia nie dotycz (A) rzeczy przyjtych na przechowanie przez utrzymujcego zarobkowo hotel lub podobny zakad (B) rzeczy nieprzyjtych na przechowanie z powodu jego odmowy mimo cicego na nim obowizku (C) sytuacji gdy szkoda wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa utrzymujcego zarobkowo hotel lub podobny zakad lub osoby u niego zatrudnionej ii. obowizek przyjcia rzeczy na przechowanie (A) utrzymujcy zarobkowo hotel lub podobny zakad ma obowizek przyjcia rzeczy na przechowanie na yczenie gocia hotelowego w stosunku do: pienidzy papierw wartociowych cennych przedmiotw w szczeglnoci kosztownoci i przedmiotw o wartoci naukowej/artystycznej (B) wymaga to przygotowania odpowiednich pomieszcze i zabezpiecze (C) utrzymujcy zarobkowo hotel lub podobny zakad moe odmwi przyjcia rzeczy na przechowanie, ale tylko wtedy gdy:

rzeczy zagraaj bezpieczestwu 288

 maj zbyt du warto w stosunku do wielkoci/standardu hotelu lub podobnego zakadu zajmuj zbyt duo miejsca

23.PRAWO ZASTAWU (stosuje si przepisy o prawie zastawu wynajmujcego) 1) dla zabezpieczenia i. nalenoci za (A) mieszkanie (B) utrzymanie (C) i usugi dostarczone gociom ii. oraz roszczenia o zwrot wydatkw poniesionych na rzecz goci b. utrzymujcemu zarobkowo hotel lub podobny zakad przysuguje ustawowe prawo zastawu na rzeczach wniesionych chyba, e rzeczy te nie podlegaj zajciu

2)

prawo zastawu wygasa, gdy rzeczy obcione zastawem zostan z hotelu lub podobnego zakadu usunite utrzymujcy zarobkowo hotel lub podobny zakad moe si temu sprzeciwi i zatrzyma rzeczy na wasne niebezpieczestwo dopki zalege nalenoci nie zostan zapacone/zabezpieczone jeeli rzeczy obcione zastawem zostan usunite na mocy zarzdzenia organu pastwowego utrzymujcy zarobkowo hotel lub podobny zakad zachowuje prawo zastawu jeli przed upywem 3 dni zgosi je organowi, ktry zarzdzi usunicie

3)

24.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) roszczenia gocia hotelowego o naprawienie szkody wynikej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych przedawniaj si z a. upywem 6 miesicy od dnia, w ktrym poszkodowany dowiedzia si o szkodzie b. ale nie pniej ni z upywem 1 roku od dnia, w ktrym poszkodowany przesta korzysta z usug hotelu lub podobnego zakadu 2) roszczenia prowadzcego zarobkowo hotel lub podobny zakad z tytuu nalenoci za mieszkanie , utrzymanie i usugi dostarczone gociom oraz roszczenia o zwrot wydatkw poniesionych na rzecz goci przedawniaj si z upywem 2 lat (od dnia w ktrym stay si wymagalne) a. dotyczy to take odpowiednich roszcze zakadw gastronomicznych

25.ROZSZERZENIE ODPOWIEDZIALNOCI NA INNE ZAKADY 1) przepisy o odpowiedzialnoci utrzymujcych zarobkowo hotele i podobne zakady oraz prawie zastawu stosuje si odpowiednio do zakadw kpielowych (anie miejskie, baseny kpielowe)

289

2) zasada: odpowiedzialno ta odnosi si tylko do przedmiotw , ktre zazwyczaj bywaj wnoszone przez osoby korzystajce z usug tych zakadw a. odpowiedzialno ta nie moe by wyczona przez umow lub ogoszenie (przepisy semiimperatywne) 3) wyjtek: odpowiedzialno ta odnosi si do innych rzeczy wniesionych jeeli: a. zostay one przyjte na przechowanie b. albo szkoda wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa prowadzcego zakad lub personel

26.ZBIEG ODPOWIEDZIALNOCI 1) moe doj do zbiegu: a. przepisw o odpowiedzialnoci utrzymujcego zarobkowo hotel lub podobny zakad na zasadach ryzyka, ale z ograniczeniami b. przepisw o odpowiedzialnoci kontraktowej (art. 471) c. w przypadku przyjcia rzeczy na przechowanie casus mixtus d. przepisw o odpowiedzialnoci deliktowej (art. 430) 2) rne pogldy a. Radwaski zbieg wyczony przepisy odpowiedzialnoci utrzymujcego zarobkowo hotel lub podobny zakad (lex specialis) maj pierwszestwo przed art. 471 b. Pajor nie ma powodu aby wycza zbieg i. na podstawie art. 443, poszkodowany ma moliwo wyboru roszczenia najkorzystniejszego dla niego

290

PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA negotiorum

gestio 752 757 27. Strony 1) dziaajcy bez zlecenia negotiorum gestor 2) osoba, ktrej spraw negotiorum gestor prowadzi dominium negotii

28.W RP prowadzenie cudzych spraw bez zgody zainteresowanego jest w zasadzie bezprawne 1) zainteresowanemu przysuguj: a. roszczenie o zaniechanie b. roszczenie odszkodowawcze 2) prawo przewiduje wyjtki od tej reguy, ktre wyczaj tym samym bezprawno dziaania s to przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia

29.Zobowizanie powstaje na skutek dziaania, ktre ma nastpujce cechy 1) dziaajcy prowadzi cudz spraw a. cudza sprawa taka ktra wg kryteriw obiektywnych i wg jego intencji naley do sfery interesw innej osoby ( nie musi to by osoba znana lub ju istniejca) i. wic jeeli dziaajcy jest przekonany, e prowadzi wasn spraw to nie prowadzi to do powstania negotiorum gestio - w tym wypadku przysuguje mu : (A) roszczenie z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia (B) jeli os. na rzecz, ktrej prowadzi sprawy potwierdzia te dziaania roszczenia z umowy zlecenia ii. ale dziaajcy moe rwnoczenie prowadzi spraw cudz i wasn b. prowadzenie cudzej sprawy moe polega na: i. dokonywaniu czynnoci prawnych w cudzym imieniu ii. dokonywaniu czynnoci prawnych na cudzy rachunek iii. dokonywaniu dziaa czysto faktycznych 2) prowadzcy cudz spraw nie ma do tego kompetencji prawnej wynikajcej z jakiegokolwiek stosunku prawnego (np. zlecenia) 3) negotiorum gestor obowizany jest a. dziaa zgodnie z prawdopodobn wol osoby, ktrej spraw prowadzi

291

i.

jeeli wola zainteresowanego jest wyraona to wtedy gestor musi si jej podporzdkowa

b.

c.

d.

e.

ii. jeli negotiorum gestor prowadzi cudz spraw wbrew wiadomej mu woli osoby, ktrej spraw prowadzi (A) nie roszcze wynikajcych z negotiorum gestio (B) ponosi odpowiedzialno deliktow wyjtek: nie ponosi odpowiedzialnoci jeli wola osoby sprzeciwia si ustawie lub ZWS prowadzi spraw z naleyt starannoci i. jeli negotiorum gestor nie prowadzi sprawy z naleyt starannoci ponosi odpowiedzialno na zasadach oglnych ii. jeli negotiorum gestor dokona zmian w mieniu osoby, ktrej spraw prowadzi (A) bez wyranej potrzeby lub korzyci tej osoby (B) albo wbrew wiadomej woli tej osoby jest obowizany przywrci stan poprzedni a gdyby nie byo to moliwe, naprawi szkod poczynione nakady moe zabra z powrotem o ile moe to uczyni bez uszkodzenia rzeczy po podjciu dziaania w miar monoci powiadomi o tym t osob i stosownie do okolicznoci i. albo stosowa si do jej zalece ii. albo prowadzi spraw dopki osoba sama nie bdzie moga si ni zaj uszanowa kad prawdopodobn, a tym bardziej wyran wol osoby, w ktrej interesie dziaa w szczeglnoci zaprzesta dziaania na danie zainteresowanego i. wyjtek: nie musi bra pod uwag woli tej osoby wtedy, gdy sprzeciwia si ona ustawie lub ZWS dziaa z korzyci dla osoby, ktrej spraw prowadzi i. korzyci majtkowe i niemajtkowe ii. dziaanie musi doprowadzi do korzystnej sytuacji dla zainteresowanego nie wystarcz dobre intencje (A) wyjtek: jeeli gestor w celu odwrcenia niebezpieczestwa grocego 2. ratuje jego dobro to nawet jeli dziaanie nie przyniesie zamierzonej korzyci gestor ma roszczenie o zwrot uzasadnionych wydatkw odpowiada tylko za win umyln lub race niedbalstwo

30.Skutki prawne prawidowego prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia: 1) negotiorum gestor ma roszczenie do osoby, ktrej spraw prowadzi a. o zwrot uzasadnionych wydatkw i nakadw wraz z ustawowymi odsetkami b. o zwolnienie od zobowiza, ktre zacign przy prowadzeniu jej sprawy 2) negotiorum gestor jest obowizany 292

a. wyda wszystko co przy prowadzeniu sprawy uzyska dla osoby, ktrej spraw prowadzi b. zoy rachunek ze swoich czynnoci 3) negotiorum gestor nie moe da wynagrodzenia za prowadzenie cudzych spraw

31.Potwterdzenie 1) potwierdzenie osoby, ktrej sprawa bya prowadzona, nadaje prowadzeniu sprawy skutki zlecenia midzy stronami tworzy si z moc wsteczn stosunek zlecenia 2) potwierdzenie polega na zoeniu odpowiedniej treci jednostronnego owiadczenia woli 3) osoba ktrej sprawa bya prowadzona moe dokona potwierdzenia nawet wtedy gdy prowadzenie cudzej sprawy byo nieprawidowe 4) skutki potwierdzenia: a. negotiorum gestor ma dodatkowo roszczenie o wynagrodzenia za wiadczone usugi b. potwierdzajcy uzyskuje skuteczne roszczenie o wydanie wszystkiego co dziaajcy w jego sprawach uzyska 5) potwierdzenie moe doprowadzi do powstania innego ni zlecenie stosunku pr. jeli wskazuje na to tre wiadczonej przez gestora usugi

PRZECHOWANIE
32.UMOWA PRZECHOWANIA umowa, przez ktr przechowawca zobowizuje si zachowa w stanie niepogorszonym rzecz ruchom oddan na przechowanie przez skadajcego

33.CECHY PRZECHOWANIA 1) umowa odpatna lub nieodpatna zaley to od woli stron a. przyjmuje si e jest to umowa odpatna, chyba e z umowy lub okolicznoci wynika e jest nieodpatna 2) umowa dwustronnie zobowizujca nawet gdy jest nieodpatna 3) nie jest to umowa wzajemna

34.PRZEDMIOT PRZECHOWANIA 1) rzeczy ruchome oznaczone co do tosamoci

293

35.ZAWARCIE UMOWY 1) umowa realna dochodzi do skutku po oddaniu rzeczy przechowawcy a. wyjtek: moe by to umowa konsensualna na podstawie przepisw szczeglnych 2) forma: moe by zawarta w dowolnej formie 3) w praktyce przy zawarciu umowy przechowania stosuje si wydanie skadajcemu znakw legitymacyjnych, ktre su jako dowd upowanienia do odbioru rzeczy np. numerek w szatni 4) po zawarciu umowy a. przechowawca staje si jej dzierycielem b. skadajcy pozostaje posiadaczem samoistnym, zalenym albo dzierycielem 5) umow przechowania czsto zawiera si jako towarzyszc innym umowom o wiadczenie usug lub innym stosunkom prawnym a. o zawarciu umowy przechowania decyduje wtedy kontekst sytuacyjny i. decydujc rol odgrywa fakt powstania innego, podstawowego stosunku prawnego jest to przesanka zoenia dorozumianego owiadczenie woli o zawarciu umowy przechowania b. przyjmuje si, e jeli jest to konieczne do wykonania oferowanej usugi istnieje obowizek zawarcia umowy przechowania

36.OBOWIZKI PRZECHOWAWCY 1) przechowawca jest zobowizany sprawowa piecz nad rzecz oddan na przechowanie stosownie do postanowie umowy a jeeli nie zostao to okrelone w umowie w sposb wynikajcy z waciwoci rzeczy i okolicznoci 2) przechowawca odpowiada za zachowanie rzeczy w stanie niepogorszonym na zasadach oglnych odpowiada za niedooenie naleytej starannoci (471) a. zasada: przechowawca nie ponosi odpowiedzialnoci za przypadkow utrat lub uszkodzenie rzeczy oddanej na przechowanie jeeli sprawowa piecze z naleyt starannoci 3) przechowawca moe uywa rzeczy oddanej na przechowanie tylko wtedy a. gdy uzyska zgod skadajcego b. lub gdy jest to konieczne dla zachowania rzeczy w stanie nie pogorszonym 4) przechowawca moe a nawet musi zmieni okrelone w umowie miejsce i sposb przechowania jeeli bdzie to konieczne dla ochrony rzeczy przed uszkodzeniem lub utrat a. jeeli jest to moliwe przechowawca powinien uzyska uprzednio zgod skadajcego 5) ze wzgldu na wi osobistego zaufania miedzy stronami przechowawca moe odda rzecz na przechowanie innej osobie (zastpcy) tylko gdy jest do tego zmuszony przez okolicznoci

294

a. w takiej sytuacji jest zobowizany niezwocznie zawiadomi skadajcego gdzie i u kogo zoy rzecz b. jeeli przechowawca niezwocznie zawiadomi o tym skadajcego to za dziaania i zaniechania zastpcy odpowiada jeli mona mu postawi zarzut winy w wyborze c. jeeli przechowawca nie zawiadomi o tym skadajcego to odpowiada za dziaania i zaniechania zastpcy jak za swoje wasne na zasadach oglnych (art. 471) d. przechowawca i zastpca odpowiadaj wzgldem skadajcego solidarnie (w razie winy w wyborze lub niezawiadomienia) 6) casus mixtus - przechowawca jest odpowiedzialny za przypadkow utrat lub uszkodzenie rzeczy jeeli a. przechowawca bez zgody skadajcego i bez koniecznej potrzeby i. uywa rzeczy ii. albo zmienia miejsce lub sposb przechowywania rzeczy iii. albo jeeli oddaje rzecz na przechowanie innej osobie b. i utrata lub uszkodzenie rzeczy w przeciwnym razie by nie nastpio 7) jeeli kilka osb wsplnie przyjo rzecz na przechowanie ich odpowiedzialno wzgldem skadajcego jest solidarna 37.OBOWIZKI SKADAJCEGO NA PRZECHOWANIE 1) skadajcy zobowizany jest zwrci przechowawcy wszelkie wydatki wraz z odsetkami ustawowymi poniesione przez niego w celu naleytego przechowania rzeczy 2) skadajcy zobowizany jest zwolni przechowawc z zobowiza, ktre zacign we wasnym imieniu w celu naleytego przechowania rzeczy 3) jeeli przechowanie jest odpatne skadajcy zobowizany jest zapaci wynagrodzenie a. wysoko wynagrodzenia i. moe by okrelona w umowie lub taryfie ii. jeli nie jest okrelona w umowie ani taryfie przechowawcy naley si wynagrodzenie w wysokoci przyjtej w danych stosunkach 4) przechowawcy przysuguje prawo zatrzymania a. zobowizany do wydania cudzej rzeczy moe j zatrzyma a do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysugujcych mu i. roszcze o zwrot nakadw na rzecz ii. oraz roszcze o naprawienie szkody przez rzecz wyrzdzonej 5) jeeli kilka osb wsplnie oddao rzecz na przechowanie ich odpowiedzialno wzgldem przechowawcy jest solidarna 38. Zakoczenie przechowania 1) skadajcy moe da zwrotu rzeczy w kadym czasie a. dotyczy to przechowania zawartego zarwno na czas nieoznaczony jaki i na czas oznaczony 2) przechowawca

295

a. jeeli umowa zostaa zawarta na czas oznaczony i jest odpatna moe da wczeniejszego odebrania rzeczy tylko gdy pojawi si nieprzewidziane okolicznoci zagraajce jego interesom lub rzeczy b. jeeli umowa zostaa zawarta na czas nieoznaczony i lub jest nieodpatna - moe da odebrania rzeczy w kadym czasie, byleby zwrot nie nastpi w chwili nieodpowiedniej dla skadajcego 3) zwrot rzeczy powinien nastpi w miejscu gdzie miaa by ona przechowywana 39.Roszczenia z tytuu przechowania przedawniaj si na zasadach oglnych (art. 118) 40.DEPOZYT NIEPRAWIDOWY 1) regulowany w tym tytule, w ktrym jest regulowane przechowanie, ale rni si od niego tak dalece, e naley go uzna za odrbny typ umowy nazwanej 2) przedmiot (tak jak poyczka ) a. okrelona suma jednostek pieninych b. rzeczy oznaczone co do gatunku np. zboe (zawsze rzeczy ruchome) 3) rzeczy te przechowawca nieprawidowy nabywa na wasno i ma obowizek zwrci tak sam sum pienidzy albo t sam ilo rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakoci a. przechowawca nieprawidowy moe rozporzdza przedmiotem depozytu nieprawidowego bo nabywa go na wasno 4) sam przedmiot przechowania nie przesdza o tym czy mamy do czynienia z przechowaniem prawidowym czy nieprawidowym a. jeeli na przechowanie oddano pienidze lub inne rzeczy oznaczone co do gatunku to przemawia to (na zasadzie domniemania faktycznego) za kwalifikacja umowy jako depozytu nieprawidowego b. decydujce znaczenie ma uprawnienie do rozporzdzania przedmiotem przechowania, ktre moe wynika z i. przepisw szczeglnych ii. umowy iii. lub okolicznoci 5) cechy a. umowa realna - dochodzi do skutku po oddaniu rzeczy przechowawcy i. tak jak przechowanie a inaczej ni poyczka b. umowa odpatna lub nieodpatna zaley od woli stron i. odpatno z reguy polega na obowizku zapaty odsetek przez skadajcego lub przechowawc nieprawidowego zaley czyj interes co do przechowania okrelonych przedmiotw jest przewaajcy (z reguy przechowawcy, bo moe przedmiotem przechowania swobodnie dysponowa) 6) do depozytu nieprawidowego stosuje si odpowiednio przepisy o poyczce a. ale nie stosuje si przepisw, ktre odnosz si do konsensualnego charakteru poyczki b. stosuje si przepisy o rkojmi za wady przedmiotu poyczki

296

dajcy poyczk jest zobowizany jest do naprawienia szkody, ktr wyrzdzi biorcemu przez to, e wiedzc o wadach przedmiotu poyczki (fizycznych/ prawnych) nie zawiadomi go o nich (zasada winy??) (A) wyjtek: biorcy poyczk mg wad z atwoci zauway 7) czas i miejsce zwrotu okrelaj przepisy o przechowaniu a. skadajcy moe da zwrotu rzeczy w kadym czasie i. dotyczy to przechowania zawartego zarwno na czas nieoznaczony jaki i na czas oznaczony ii. w zasadzie po to si robie cae cyrki z depozytem, przy poyce trzeba czeka a nadejdzie termin spenienia wiadczenia b. przechowawca i. jeeli umowa zostaa zawarta na czas oznaczony i jest odpatna moe da wczeniejszego odebrania rzeczy tylko gdy pojawi si nieprzewidziane okolicznoci zagraajce jego interesom lub rzeczy ii. jeeli umowa zostaa zawarta na czas nieoznaczony i lub jest nieodpatna - moe da odebrania rzeczy w kadym czasie, byleby zwrot nie nastpi w chwili nieodpowiedniej dla skadajcego

i.

297

PRZEWZ

przepisy te stosuje si o tyle o ile przewz nie jest uregulowany odrbnymi przepisami. np. o prawo przewozowe o kodeks morski o prawo lotnicze 6. UMOWA PRZEWOZU umowa przez ktr 1) przewonik zobowizuje si w zakresie dziaalnoci swego przedsibiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osb lub rzeczy 7. CECHY 1) umowa zobowizujca 2) umowa dwustronnie zobowizujca 3) umowa odpatna 4) umowa wzajemna 5) wu moa konsensualna 8. PRZEDMIOT 1) przewiezienie rzeczy lub osb z jednego miejsca na inne dziaanie i rezultat (ktry nie jest utrwalony w przedmiocie) 9. PRZEWZ OSB 1) Strony a. przewonik b. podrny 2) Prawa i obowizki przewonika a. przewonik zobowizany jest do zapewnienia podrnym i. warunkw bezpieczestwa i higieny ii. wygd, jakie ze wzgldu na rodzaj transportu uwaa si za niezbdne b. odpowiedzialno za baga i. zasada: przewonik ponosi odpowiedzialno za baga tylko wtedy, gdy szkoda wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa przewonika ii. wyjtek: za baga powierzony przewonikowi przewonik ponosi odpowiedzialno wg zasad przewidzianych dla przewozu rzeczy 3) Przedawnianie a. 1 rok od dnia i. wykonania przewozu ii. gdy przewz nie zosta wykonany - od dnia, kiedy mia by wykonany 10.PRZEWZ RZECZY 298

1) Stron a. przewonik b. wysyajcy 2) Prawa i obowizki wysyajcego a. wysyajcy zobowizany jest poda przewonikowi informacje okrelone w KC, np. i. adres odbiorcy ii. warto rzeczy szczeglnie cennych b. wysyajcy zobowizany jest na danie przewonika wystawi list przewozowy i. zawiera on powysze informacje i istotne postanowienia umowy ii. wysyajcy ponosi skutki niedokadnego lub nieprawdziwego owiadczenia iii. moe da od przewonika wydania mu odpisu listu przewozowego albo innego powiadczenia przyjcia przesyki do przewozu c. wysyajcy zobowizany jest wszelkie dokumenty potrzebne ze wzgldu na przepisy i. celne ii. podatkowe iii. administracyjne d. wysyajcy moe od umowy odstpi jeeli rozpoczcie lub dokonanie przewozu dozna czasowej przeszkody wskutek okolicznoci dotyczcej przewonika i. wysyajcy zobowizany jest da przewonikowi odpowiednie wynagrodzenie za dokonan cz przewozu w granicach tego, co na kosztach przewozu oszczdzi ii. nie wycza to roszczenia o naprawienie szkody, jeeli przeszkoda bya nastpstwem okolicznoci, za ktre przewonik ponosi odpowiedzialno 3) Prawa i obowizki przewonika a. jeeli stan zewntrzny przesyki nie s odpowiednie - przewonik moe i. da, aby wysyajcy zoy pisemne owiadczenie co do stanu przesyki ii. odmwi przewozu gdy s race braki b. jeeli przewonik przyjmie przesyk bez zastrzee, domniemywa si, e znajdowaa si w naleytym stanie c. przewonik zobowizany jest zawiadomi niezwocznie odbiorc i. o nadejciu przesyki do miejsca przeznaczenia ii. o tym e odbiorca odmawia przyjcia przesyki lub jej dorczenie z innych przyczyn jest niemoliwe (A) w takiej sytuacji wysyajcy powinien nadesa w odpowiednim czasie wskazwki jeli tego nie zrobi - przewonik powinien odda przesyk na przechowanie

299

 jeeli przesyka jest naraona na zepsucie albo jeeli jej przechowanie wymaga kosztw, na ktre nie ma pokrycia, przewonik moe j sprzeda na rachunek kupujcego d. dla zabezpieczenia roszcze wynikajcych z umowy przewozu przysuguje przewonikowi ustawowe prawo zastawu na przesyce, dopki przesyka znajduje si u niego lub u osoby, ktra j dziery w jego imieniu, albo dopki moe ni rozporzdza za pomoc dokumentw e. odpowiedzialno i. jeeli szkoda nie wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa przewonika (A) odszkodowanie za utrat ubytek lub uszkodzenie przesyki (B) w czasie od jej przyjcia a do wydania odbiorcy (C) nie moe przewysza zwykej wartoci przesyki ii. przewonik nie ponosi odpowiedzialnoci za ubytek nie przekraczajcy granic ustalonych we waciwych przepisach, a w braku takich przepisw - granic zwyczajowo przyjtych (ubytek naturalny) iii. jeeli szkoda nie wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa przewonika (A) przewonik ponosi odpowiedzialno za utrat ubytek lub uszkodzenie (B) pienidzy, kosztownoci, PW albo rzeczy szczeglnie cennych (C) jedynie wtedy, gdy waciwoci przesyki byy podane przy zawarciu umowy iv. jeli przewonik odda przesyk do przewozu innemu przewonikowi odpowiada za jego dziaania i zaniechania jak za swoje wasne v. kady przewonik, ktry przyjmuje przesyk na podstawie tego samego listu przewozowego, ponosi solidarn odpowiedzialno za cay przewz wedug treci listu

300

(A) przewonik, ktry zapaci odszkodowanie, ma roszczenie zwrotne do przewonika ponoszcego odpowiedzialno za okolicznoci, z ktrych szkoda wynika (B) jeeli okolicznoci tych ustali nie mona, odpowiedzialno ponosz wszyscy przewonicy w stosunku do przypadajcego im przewonego (C) wolny od odpowiedzialnoci jest przewonik, ktry udowodni, e szkoda nie powstaa na przestrzeni, przez ktr przewozi 4) prawa i obowizki odbiorcy a. po nadejciu przesyki do miejsca przeznaczenia odbiorca moe w imieniu wasnym wykona wszelkie prawa wynikajce z umowy przewozu i. w szczeglnoci moe da wydania przesyki i listu przewozowego, jeeli jednoczenie wykona zobowizania wynikajce z tej umowy

b. przez przyjcie przesyki i listu przewozowego odbiorca zobowizuje si do zapaty oznaczonych w licie przewozowym nalenoci przewonika 5) wyganicie a. jeeli szkoda nie wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa przewonika wskutek zapaty nalenoci przewonika i przyjcia przesyki bez zastrzee wygasaj wszelkie roszczenia przeciwko przewonikowi wynikajce z umowy przewozu i. ale nie dotyczy to roszcze z tytuu niewidocznych uszkodze przesyki, jeeli odbiorca w cigu tygodnia od chwili przyjcia przesyki zawiadomi o nich przewonika

6) przedawnienie a. zasada: 1 rok od dnia i. dostarczenia przesyki roszczenia z tytuu uszkodzenia lub ubytku przesyki

ii. w ktrym przesyka miaa by dostarczona w razie cakowitej utraty przesyki lub dostarczenia przesyki z opnieniem b. wyjtek: 6 miesicy od dnia, kiedy przewonik naprawi szkod, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powdztwo - roszczenia przysugujce przewonikowi przeciwko innym przewonikom

RENTA

301

11.RENTA umowa przez ktr 1) jedna ze stron zobowizuje si wzgldem 2. do okrelonych wiadcze okresowych w pienidzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku 12.STRONY: 1) zobowizany 2) uprawniony 13.Cechy: 1) umowa zobowizujca 2) umowa jednostronnie zobowizujca 3) umowa przysparzajca 4) umowa kauzalna 5) umowa nieodpatna lub odpatna a. nieodpatna - do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje si przepisy o darowinie i. rnica :wiadczenie zobowizanego ma tu charakter okresowy ii. podobiestwo: moe np. by odwoana b. odpatna - do renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje si odpowiednio przepisy o sprzeday 6) nie jest to umowa wzajemna 7) umowa ta spenia funkcj alimentacyjn 14.PRZEDMIOT 1) zobowizany ma obowizek uiszczania wiadcze okresowych w odrnieniu od odsetek s to wiadczenia gwne 2) uprawniony ma a. oglne prawo do renty i. ma charakter cile osobisty -zwizany z osob uprawnionego ii. wygasa zawsze wraz ze mierci uprawnionego b. uprawnienie do poszczeglnych rat rentowych za dany okres 15.ZAWARCIE 1) umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu - przez zgodne owiadczenie wioli stron 2) forma: a. zasada: pismo b. wyjtek: akt notarialny umowa renty odpatnej zobowizujcej do przeniesienia wasnoci nieruchomoci lub uytkowania wieczystego

302

16.CZAS TRWANIA 1) stosunek trway 2) musi by ustanowiona na pewien okres okrelony w umowie przez a. podanie daty b. wskazanie zdarzenia, ktrego wystpienie jest w ramach rozsdnych ludzkich przewidywa pewne (np. mier uprawnionego) 17.PRAWA I OBOWIZKI ZOBOWIZANEGO 1) zapata wiadcze okresowych w pienidzu lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku 2) terminy patnoci a. strony mog to okreli w umowie b. jeeli strony nie okreliy tego w umowie i. renta pienina powinna by pacona miesicznie z gry ii. renta w ROCDG - powinna by uiszczana w terminach wynikajcych z waciwoci wiadczenia i celu renty c. w razie mierci uprawnionego i. jeeli uprawniony doy dnia patnoci renty patnej z gry, naley mu si cae wiadczenie przypadajce za dany okres ii. renta patna z dou powinna by zapacona za czas do dnia, w ktrym obowizek usta 3) odpowiedzialno za N/NWZ i wady rzeczy a. renta nieodpatna zagodzona odpowiedzialno przewidziana dla darczycy b. renta odpatna odpowiedzialno za N/NWZ na zasadach oglnych i odpowiedzialno za wady rzeczy wg przepisw o sprzeday 18.PRAWA I OBOWIZKI UPRAWNIONEGO 1) przy rencie odpatnej zapata wynagrodzenia okrelonego w umowie 2) odpowiedzialno za N/NWZ na zasadach oglnych i odpowiedzialno za wady rzeczy wg przepisw o sprzeday 19.WYGANICIE 1) upyw czasu na jaki rent ustanowiono 2) mier uprawnionego 3) renta nieodpatna odwoanie 20.PRZEDAWNIENIE 1) prawo do renty nie ulega przedawnieniu 2) roszczenia o poszczeglne raty rentowe 3 lata 21.RENTY POZAUMOWNE 303

1) rda: a. ustawa (renty alimentacyjne z KRO) b. jednostronna czynno prawna (testament) c. jako odszkodowanie w reimie deliktowym 2) przepisy o rentach umownych stosuje si odpowiednio w braku przepisw szczeglnych SPEDYCJA- w kwestiach nieuregulowanych stosuje si odpowiednio przepisy o zleceniu

przepisy te stosuje si tylko o tyle o ile spedycja nie jest uregulowana odrbnymi przepisami

21.UMOWA SPEDYCJI 1) umowa przez ktr spedytor zobowizuje si za wynagrodzeniem w zakresie dziaalnoci swego przedsibiorstwa do wysyania lub odbioru przesyki albo do dokonania innych usug zwizanych z jej przewozem

22.STRONY 1) spedytor - moe wystpowa w imieniu wasnym albo w imieniu dajcego zlecenie. 2) dajcy zlecenie

23.CECHY 1) umowa wzajemna 2) umowa konsensualna

24.PRAWA I OBOWIZKI SPEDYTORA 1) spedytor jest zobowizany za wynagrodzeniem w zakresie dziaalnoci swego przedsibiorstwa do wysyania lub odbioru przesyki albo do dokonania innych usug zwizanych z jej przewozem 2) spedytor jest zobowizany do podejmowania czynnoci potrzebnych do uzyskania zwrotu nienalenie pobranych sum z tytuu a. przewonego b. ca 304

c. i innych nalenoci zwizanych z przewozem przesyki 3) spedytor jest zobowizany do podjcia czynnoci potrzebnych do zabezpieczenia praw dajcego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej wzgldem przewonika albo innego spedytora 4) spedytor moe sam dokona przewozu wwczas ma jednoczenie prawa i obowizki przewonika 5) odpowiedzialno spedytora a. spedytor jest odpowiedzialny za przewonikw i dalszych spedytorw, ktrymi posuguje si przy wykonaniu zlecenia, chyba e nie ponosi winy w wyborze dooy naleytej starannoci przy wyborze dalszych spedytorw b. jeeli szkoda nie wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa spedytora i. odszkodowanie za (A) utrat (B) ubytek (C) lub uszkodzenie przesyki ii. w czasie od jej przyjcia a do wydania (A) przewonikowi (B) dalszemu spedytorowi (C) dajcemu zlecenie lub osobie przez niego wskazanej iii. nie moe przewysza zwykej wartoci przesyki c. spedytor nie ponosi odpowiedzialnoci za ubytek nie przekraczajcy granic ustalonych we waciwych przepisach, a w braku takich przepisw - granic zwyczajowo przyjtych (ubytek naturalny) d. jeeli szkoda nie wynika z winy umylnej lub racego niedbalstwa spedytora i. spedytor ponosi odpowiedzialno za (A) utrat (B) ubytek (C) lub uszkodzenie ii. pienidzy, kosztownoci, PW albo rzeczy szczeglnie cennych

305

iii. jedynie wtedy, gdy waciwoci przesyki byy podane przy zawarciu umowy 6) dla zabezpieczenia roszcze przysuguje spedytorowi ustawowe prawo zastawu na przesyce, a. dopki przesyka znajduje si u niego lub u osoby, ktra j dziery w jego imieniu b. albo dopki moe ni rozporzdza za pomoc dokumentw

25.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) zasada: 1 rok od dnia a. dostarczenia przesyki roszczenia z tytuu uszkodzenia lub ubytku przesyki b. w ktrym przesyka miaa by dostarczona w razie cakowitej utraty przesyki lub dostarczenia przesyki z opnieniem c. wykonania zlecenia w pozostaych przypadkach 2) wyjtek: 6 miesicy od dnia, kiedy spedytor naprawi szkod, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powdztwo - roszczenia przysugujce spedytorowi przeciwko przewonikom i dalszym spedytorom, ktrymi si posugiwa przy przewozie przesyki

UGODA
41.UGODA - umowa przez ktr 1) strony czyni sobie wzajemne ustpstwa w zakresie istniejcego midzy nimi stosunku prawnego w tym celu, aby 306

a. uchyli niepewno co do roszcze wynikajcych z tego stosunku b. lub zapewni ich wykonanie c. albo uchyli spr istniejcy lub mogcy powsta 42.CECHY 1) umowa zobowizujca 2) umowa dwustronnie zobowizujca 3) umowa kauzalna a. kauza w celu ustalenia stosunku prawnego 4) umowa wzajemna strony czyni sobie wzajemne ustpstwa 5) umowa ustalajca zmierza do przeksztacenia niepewnego lub spornego stosunku prawnego w stosunek pewny i bezsporny a. ugoda modyfikuje sytuacj stron w ramach ju istniejcego stosunku prawnego b. ugoda nie stanowi nowego tytuu prawnego dla wyraonych w niej praw i obowizkw c. ugoda nie pozbawia znaczenia innych elementw stosunku prawnego, jeli nie zostay one objte treci ugody 43.PRZEDMIOT 1) wzajemne ustpstwa jakie strony czyni sobie w zakresie istniejcego midzy nimi stosunku prawnego 2) ustpstwo - jakakolwiek rezygnacja z pierwotnie zajmowanego przez stron stanowiska w zakresie istniejcego midzy stronami stosunku prawnego a. np. uznanie dugu 3) Szpunar, Szafnicka - ugoda moe by zawarta take w razie sporu albo niepewnoci co do istnienia stosunku prawnego 44.ZAWARCIE 1) umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu przez zgodne owiadczenie woli stron 2) forma a. ugoda powinna by zawarta w formie jakiej wymaga czynno prawna objta treci umowy 45.SKUTECZNO UGODY 1) do ugody stosuje si a. wszystkie przepisy dotyczce skutecznoci czynnoci prawnych, np. art. 58 KC i. nie powinno si uznawa za niedopuszczaln kad ugod, z ktrej wynikaj dla nabywcy korzyci mniejsze ni te, ktre mona byoby mu przyzna wyrokiem b. przepisy o wadach owiadcze woli i. wyjtek: bd jest uregulowany inaczej (A) KC uchylenie si od skutkw prawnych ugody zawartej pod wpywem bdu jest dopuszczalne tylko wtedy (a) gdy bd dotyczy stanu faktycznego, ktry wg treci ugody obie strony uwaay za niewtpliwy

307

(b) i spr albo niepewno nie byyby powstay, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziay o prawdziwym stanie rzeczy nie mona uchyli si od skutkw prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodw co do roszcze, ktrych ugoda dotyczy, chyba e zostaa zawarta w zej wierze(gdy 1 ze stron zataia przed 2 fakt istnienia dowodw) (B) bd musi by subiektywnie istotny i dotyczy okolicznoci traktowanych przez obie strony jako niewtpliwe

46.UGODA SDOWA 1) KPC a. strony powinny dy w kadym stanie postpowania do ugodowego zaatwienia sprawy, gdy zawarcie ugody jest dopuszczalne 2) relacja midzy ugod sdow a ugod jako umow zawieran przez strony a. SN i doktryna ugoda sdowa to czynno prawna o podwjnym charakterze zarazem: i. czynno materialno prawna ii. czynno procesowa (A) ugoda sdowa zawiera dodatkowo owiadczenie zmierzajce do umorzenia postpowania 3) cechy ugody sdowej a. ugoda sdowa wpisana do protokou rozprawy lub posiedzenia, zawsze spenia wymagania dotyczce formy jej zawarcia b. ugody zawierane przed sdem podlegaj kontroli sdowej c. sd uzna za niedopuszczaln ugod sprzeczn z prawem, z ZWS lub zmierzajc do obejcia prawa

308

UMOWA DAROWIZNY
1. UMOWA DAROWIZNY - umowa przez ktr darczyca zobowizuje si do bezpatnego wiadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majtku 2. CECHY

1) 1)

umowa zobowizujca ale w pewnym zakresie moe wywoywa skutki rozporzdzajce a. umowa zobowizujca i. powoduj powstanie zobowizania wierzyciel moe da od dunika okrelonego zachowania si (wiadczenia) a dunik powinien to wiadczenie speni ii. powoduj zwikszenie pasyww (dugw) dunika i zwikszenie aktyww wierzyciela iii. prawo wierzyciela jest skuteczne inter partes, ma charakter wzgldny b. umowa rozporzdzajca i. powoduje zmniejszenie aktyww w majtku rozporzdzajcego i zwikszenie aktyww w majtku 2. strony

ii. prowadzi do bezporedniego przeniesienia, zniesienia, ograniczenia lub obcienia aktywu w majtku (prawa majtkowego) c. art. 155 KC i. umowa sprzeday, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowizujca do przeniesienia wasnoci rzeczy oznaczonej co do tosamoci przenosi wasno na nabywc, chyba e (A) przepis szczeglny stanowi inaczej (B) strony inaczej postanowiy ii. jeeli przedmiotem umowy zobowizujcej do przeniesienia wasnoci s rzeczy oznaczone co do gatunku lub rzeczy przysze, do przeniesienia wasnoci potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy musi nastpi konkretyzacja rzeczy d. cesja wierzytelnoci i. umowa sprzeday, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowizujca do przeniesienia wierzytelnoci przenosi wierzytelno na nabywc chyba e (A) przepis szczeglny stanowi inaczej (B) albo strony postanowiy inaczej e. zbycie spadku i. umowa sprzeday, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowizujca do zbycia spadku przenosi spadek na nabywc chyba e (A) strony postanowiy inaczej

309

6) umowa jednostronnie zobowizujca obowizek wiadczenia ciy po 1 ze stron 7) umowa przysparzajca prowadzi do zmniejszenia pasyww lub zwikszenia aktyww w majtku innej osoby 8) umowa nieodpatna tylko 1 ze stron ma uzyska korzy majtkow (przysporzenie nastpuje tylko po 1 ze stron) 9) umowa kauzalna - skuteczno przysporzenia zaley od wanoci kauzy a. donandi causa przysporzenie po to by wzbogaci 2. stron bez ekwiwalentu pieninego 10) nie jest umow wzajemn 3. STRONY 1) darczyca 2) obdarowany 4. PRZEDMIOT

1)

darowizn s przysporzenia, ktre obdarowany uzyskuje kosztem majtku darczycy

nie tylko z majtku darczycy ale te np. zwolnienie z dugu 2) bezpatne wiadczenia do ktrego darczyca zobowizuje si na rzecz obdarowanego moe polega na a. przeniesieniu wasnoci lub innych praw majtkowych (np. wierzytelnoci) b. zapacie okrelonej sumy pieninej c. ustanowieniu prawa majtkowego na korzy obdarowanego (suebnoci osobistej) d. zniesieniu prawa jeli bdzie to na kosrzy obdarowanego (np. hipoteki, ktra obcia obdarowanego) e. zwolnieniu z dugu 3) darowizn nie s bezpatne wiadczenia: a. gdy zobowizanie do bezpatnego wiadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami KC (np. uyczenie) b. gdy kto zrzeka si prawa, ktrego jeszcze nie naby (np. zrzeczenie si dziedziczenia) c. gdy kto zrzeka si prawa ktre naby w taki sposb, e w razie zrzeczenia si prawo jest uwaane za nie nabyte(np. odrzucenie spadku) 5. ZAWARCIE UMOWY

a.

3)

umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu przez zgodne owiadczenie woli stron ale s pewne wyjtki 4) forma a. zasada i. owiadczenie darczycy forma aktu notarialnego (ad solemnitatem) (A) ale jeeli przyrzeczone wiadczenie zostanie spenione dochodzi do konwalidacji ii. owiadczenie obdarowanego dowolna forma (take w sposb dorozumiany milczenie oznacza zgod) b. wyjtek i. gdy ze wzgldu na przedmiot darowizny wymagana jest forma szczeglna dla owiadcze obu stron c. rola formy aktu notarialnego 310

i. ochrona darczycy przed nierozwanymi obietnicami ii. dowd, e bya wola obdarowania animus donandi d. kiedy dojdzie do konwalidacji jeli przedmiotem darowizny jest rzecz oznaczona co do tosamoci? i. orzecznictwo: skoro umowa darowizny wywouje w tym przypadku podwjny skutek to samo zawarcie umowy powoduje wykonanie i konwalidacj ii. Pajor: nie mona si z tym zgodzi, bo: (A) darowizna jest umow zobowizujc i kauzaln gdy nie bdzie zachowany wymg formy aktu notarialnego to umowa zobowizujca bdzie niewana przez to samo rozporzdzenie bdzie niewane przejcie wasnoci nie nastpi wiadczenie nie zostaje spenione 6. OBOWIZKI DARCZYCY 3) darczyca zobowizany jest do bezpatnego wiadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majtku 4) zagodzona odpowiedzialno darczycy a. darczyca zobowizany jest do naprawienia szkody wynikej z N/NWZ jeeli szkoda zostaa wyrzdzona i. umylnie ii. lub wskutek racego niedbalstwa b. jeeli darczyca opnia si ze spenieniem wiadczenia pieninego, obdarowany moe da odsetek za opnienie dopiero od dnia wytoczenia powdztwa c. jeeli rzecz darowana ma wady, darczyca obowizany jest do naprawienia szkody, ktr wyrzdzi obdarowanemu przez to, e wiedzc o wadach nie zawiadomi go o nich w czasie waciwym i. chyba e obdarowany mg wad z atwoci zauway 7. OBOWIZKI OBDAROWANEGO 3) wg zasad oglnych obowizek wspdziaania a. Dunik powinien wykona zobowizanie i. zgodnie z jego treci ii. i w sposb odpowiadajcy (A) jego celowi spoeczno-gospodarczemu (B) ZWS (C) ustalonym zwyczajom jeeli w tym zakresie istniej ustalone zwyczaje b. W taki sam sposb powinien wspdziaa przy wykonaniu zobowizania wierzyciel 4) darowizna z poleceniem donatio cum modo a. Darczyca moe woy na obdarowanego obowizek oznaczonego dziaania lub zaniechania, nie czynic nikogo wierzycielem nie powstaje zobowizanie b. ten obowizek dziaania lub zaniechania moe i. mie charakter majtkowy lub niemajtkowy 311

ii. by w interesie strony umowy, osoby 3., interesie publicznym c. wypenienia polecenia mona da dopiero po wykonaniu darowizny i. darczyca lub jego spadkobiercy (A) chyba e polecenie dotyczy wycznie korzyci obdarowanego ii. waciwy organ pastwowy - jeli polecenie jest w interesie publicznym d. obdarowany moe si zwolni od wypenienia polecenia wydajc przedmiot darowizny w naturze w takim stanie w jakim przedmiot ten si znajduje i. chyba e wypenienia polecenia da waciwy organ pastwowy e. w razie istotnej zmiany stosunkw obdarowany moe odmwi wypenienia kadego polecenia (szczeglna klauzula rebus sic stantibus)

8. ODWOANIE DAROWIZNY 1) darowizn mona odwoa tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie a. pogorszenie si stanu majtkowego darczycy i. darczyca moe odwoa darowizn jeszcze nie wykonan, jeeli (A) po zawarciu umowy jego stan majtkowy uleg takiej zmianie (B) e wykonanie darowizny nie moe nastpi bez uszczerbku dla jego wasnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla cicych na nim ustawowych obowizkw alimentacyjnych ii. jeeli po wykonaniu darowizny darczyca popadnie w niedostatek obdarowany facultas alternativa upowanienie przemienne: (A) ma obowizek w granicach istniejcego jeszcze wzbogacenia dostarczy darczycy rodkw, ktrych mu brak (a) do utrzymania odpowiadajcego jego usprawiedliwionym potrzebom (b) albo do wypenienia cicych na nim ustawowych obowizkw alimentacyjnych moe zwolni si od tego obowizku w ten sposb e zwrci darczycy warto wzbogacenia facultas alternativa b. raca niewdziczno obdarowanego i. darczyca moe odwoa darowizn nawet ju wykonan, jeeli obdarowany dopuci si wzgldem niego racej niewdzicznoci ii. spadkobiercy darczycy mog odwoa darowizn z powodu niewdzicznoci tylko wtedy, gdy (A) darczyca w chwili mierci by uprawniony do odwoania (B) albo obdarowany umylnie 312

 pozbawi darczyc ycia lub umylnie wywoa rozstrj zdrowia, ktrego skutkiem bya mier darczycy iii. przebaczenie (A) darowizna nie moe by odwoana z powodu niewdzicznoci, jeeli darczyca obdarowanemu przebaczy (B) przebaczenie to za akt o charakterze uczuciowym, polegajcy na puszczeniu w niepami doznanej krzywdy i odczutej urazy (C) przebaczajcy musi mie: dostateczne rozeznanie wol przebaczenia (D) przebaczenie nie jest owiadczeniem woli wic nie wymaga wiadomoci skutkw prawnych ani zamiaru ich wywoania zdolnoci do czynnoci prawnych przebaczajcego (E) forma - przebaczenie moe nastpi w sposb: wyrany dorozumiany iv. termin (zwity) do odwoania darowizny 1 rok od dnia , w ktrym uprawniony do odwoania dowiedzia si o niewdziczno obdarowanego 2) nie mona odwoa darowizny gdy darowizna czyni zado obowizkowi wynikajcemu z ZWS 3) forma odwoania darowizny a. uprawniony do odwoania skada obdarowanemu owiadczenie na pimie b. jest skuteczne gdy doszo do obdarowanego w taki sposb e mg si z nim zapozna 4) skutki odwoania darowizny a. jeli darowizna bya jeszcze nie wykonana umowa darowizny upada ex lege b. jeli darowizna zostaa wykonana - wywouje skutki obligacyjne i. z chwil odwoania darowizny upadaj skutki obligacyjne powoduje to upadek kauzy spenionego wiadczenia powstaje (A) conditio causa finta po stronie darczycy (B) po stronie obdarowanego obowizek zwrotu wiadczenia nienalenego ii. KC (A) zwrot przedmiotu odwoanej darowizny powinien nastpi stosownie do przepisw o bezpodstawnym wzbogaceniu (B) od chwili zdarzenia uzasadniajcego odwoanie obdarowany ponosi odpowiedzialno na rwni z bezpodstawnie wzbogaconym, ktry powinien si liczy z obowizkiem zwrotu (w zej wierze) iii. zatem (A) art. 406 Obowizek wydania korzyci obejmuje nie tylko korzy bezporednio uzyskan, lecz take wszystko, co w razie 313

(a) zbycia, (b) utraty (c) lub uszkodzenia zostao uzyskane w zamian tej korzyci albo jako naprawienie szkody (B) art. 409 KC Obowizek wydania korzyci lub zwrotu jej wartoci wygasa, jeeli ten, kto korzy uzyska, zuy j lub utraci w taki sposb, e nie jest ju wzbogacony, chyba e wyzbywajc si korzyci lub zuywajc j powinien by liczy si z obowizkiem zwrotu. (by w zej wierze) (a) decydujca o dobrej czy zej wierze jest chwila w ktrej nastpio zdarzenie uzasadniajce odwoanie iv. jeli obdarowany nie bdzie chcia przenie wasnoci na darczyc to darczyca musi wystpi do sdu (A) prawomocne orzeczenie sdu stwierdzajce obowizek danej osoby do zoenia oznaczonego owiadczenia woli, zastpuje to owiadczenie c. SN: jeeli darowizna zostaa dokonana na rzecz majtku wsplnego maonkw to gdy tylko 1 z maonkw jest raco niewdziczny to moliwe jest odwoanie darowizny tylko wzgldem niego 9. ROZWIZANIE DAROWIZNY wywouje skutki obligacyjne 1) kad darowizn mona rozwiza na mocy porozumienia stron ZSU 2) rozwizanie darowizny moe nastpi na mocy orzeczenia sdu a. Przedstawiciel osoby ubezwasnowolnionej moe da rozwizania umowy darowizny i. dokonanej przez t osob przed ubezwasnowolnieniem ii. jeeli darowizna ze wzgldu na warto wiadczenia i brak uzasadnionych pobudek jest nadmierna b. rozwizania umowy darowizny nie mona da po upywie 2 lat od jej wykonania

314

UMOWA O DZIEO -locatio conductio operarum

26.UMOWA O DZIEO umowa wzajemna przez ktr 1) przyjmujcy zamwienie zobowizuje si do wykonania oznaczonego dziea 2) a zamawiajcy zobowizuje si do zapaty wynagrodzenia

27.CECHY 1) umowa zobowizujca a. powoduje powstanie zobowizania wierzyciel moe da od dunika okrelonego zachowania si (wiadczenia) a dunik powinien to wiadczenie speni b. powoduj zwikszenie pasyww (dugw) dunika i zwikszenie aktyww wierzyciela c. prawo wierzyciela jest skuteczne inter partes, ma charakter wzgldny

315

2) umowa przysparzajca prowadzi do zmniejszenia pasyww lub zwikszenia pasyww w majtku innej osoby 3) umowa dwustronnie zobowizujca obowizek wiadczenia ciy po obu stronach 4) umowa odpatna - obie strony maj uzyska korzy majtkow (przysporzenie nastpuje po obu stronach) 5) umowa kauzalna skuteczno przysporzenia zaley od wanoci kauzy podstawy prawnej przysporzenia a. obligandi vel aquirendi causa przysporzenie w celu zobowizania 2. strony do wiadczenia wzajemnego lub nabycia prawa 6) umowa wzajemna jest ekwiwalentno wiadcze

28.STRONY 1) przyjmujcy zamwienie 2) zamawiajcy

29.PRZEDMIOT - WYKONANIE DZIEA 1) dzieo to a. rezultat pracy ludzkiej b. musi by okrelone w umowie c. osignicie tego rezultatu jest wg stron pewne d. musi by wytworem samoistnym, niezalenym od wykonawcy e. i musi by utrwalone w przedmiocie materialnym f. ma zaspokaja indywidualne potrzeby zamawiajcego

30.ZAWARCIE UMOWY 1) umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu - przez zgodne owiadczenie woli stron 2) forma: dowolna

316

31.OBOWIZKI PRZYJMUJCEGO ZAMWIENIE 1) wykonanie dziea w sposb prawidowy i w oznaczonym terminie a. termin wykonania dziea i. strony mog go okreli w umowie

ii. jeeli termin spenienia wiadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z waciwoci zobowizania, wiadczenie powinno by spenione niezwocznie po wezwaniu dunika do wykonania b. prawidowy sposb wykonania dziea i. przyjmujcy zamwienie ma obowizek osobistego wykonania dziea jeli wynika to z umowy (A) przyjmujcy zamwienie za dziaania i zaniechania osb, ktrymi si posuguje przy wykonaniu dziea odpowiada jak za wasne dziaania lub zaniechania (OK na zasadach oglnych) ii. sposb wykonania dziea okrela umowa (A) przyjmujcy zamwienie nie jest poza tym zwizany wskazwkami zamawiajcego (B) ale przyjmujcy zamwienie ma roszczenie o wypat wynagrodzenia w caoci lub odpowiedniej czci jeeli przyjmujcy zamwienie wykona dzieo wg wskazwek zamawiajcego i dzieo ulego zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek tego i przyjmujcy zamwienie uprzedzi zamawiajcego o niebezpieczestwie zniszczenia lub uszkodzenia dziea iii. zamawiajcy jest uprawniony do kontrolowania wykonania dziea, co do: (A) terminowoci - jeeli przyjmujcy zamwienie opnia si z rozpoczciem lub wykoczeniem dziea tak dalece, e nie jest prawdopodobne, eby ukoczy je w umwionym terminie zamawiajcy moe bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstpi jeszcze przed upywem terminu do wykonania dziea (B) prawidowoci wykonawstwa - jeeli przyjmujcy zamwienie wykonywa dzieo w sposb wadliwy albo sprzeczny z umow, 317

zamawiajcy moe wezwa go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczy mu w tym celu odpowiedni termin po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu zamawiajcy moe od umowy odstpi albo powierzy poprawienie lub dalsze wykonanie dziea innej osobie na koszt i niebezpieczestwo przyjmujcego zamwienie iv. jeeli zajd okolicznoci, ktre mog przeszkodzi prawidowemu wykonaniu dziea przyjmujcy zamwienie powinien niezwocznie zawiadomi o tym zamawiajcego c. materiay i. zazwyczaj przyjmujcy zamwienie jest obowizany dostarczy materiay potrzebne do wykonania dziea

ii. ale obowizek ten moe przyj na siebie zamawiajcy w takiej sytuacji (A) przyjmujcy zamwienie zobowizany jest zbada przydatno dostarczonego materiau i niezwocznie zawiadomi zamawiajcego, jeeli materia nie nadaje si do prawidowego wykonania dziea (B) przyjmujcy zamwienie ma roszczenie o wypat wynagrodzenia w caoci lub odpowiedniej czci jeeli (a) mimo to zamawiajcy chce by przy wykonywaniu dziea uyto jego materiaw (b) i dzieo ulega zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek tego (c) i przyjmujcy zamwienie uprzedzi zamawiajcego o niebezpieczestwie zniszczenia lub uszkodzenia dziea (C) przyjmujcy zamwienie zobowizany jest uy materiay w sposb odpowiedni zoy rachunek zwrci niewykorzystan cz iii. niebezpieczestwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiau obcia tego, kto materia dostarczy (A) ale przyjmujcy zamwienie ma obowizek pieczy nad dostarczonym materiaem i o tym ryzyku mona mwi, gdy mimo naleytej pieczy materia uleg uszkodzeniu lub utracie 2) wydanie dziea 318

a. przyjmujcy zamwienie zobowizany jest wyda dzieo zgodnie ze swoim zobowizaniem (w szczeglnoci odpowiedniej jakoci) b. posta wydania dziea zaley od wykonywanego dziea i. przeniesienie posiadania na zamawiajcego, np. naprawa roweru

ii. przeniesienie wasnoci na zamawiajcego - gdy przyjmujcy zamwienie wytwarza now rzecz z materiaw zamawiajcego iii. wykonanie dziea bdzie uznane za wydanie np. u fryzjera 3) odpowiedzialno przyjmujcego zamwienie a. rkojmia za wady dziea - do rkojmi za wady dziea stosuje si odpowiednio przepisy o rkojmi przy sprzeday, ale przepisy o umowie o dzieo wprowadzaj pewne odstpstwa i. jeeli dadz si usun - zamawiajcy moe da ich usunicia, wyznaczajc w tym celu przyjmujcemu zamwienie odpowiedni termin z zagroeniem, e po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy (A) przyjmujcy moe odmwi naprawy, gdyby wymagaa nadmiernych kosztw (B) gdy przyjmujcy zamwienie nie usun wad w wyznaczonym terminie zamawiajcy moe: jeeli wady s istotne- odstpi od umowy jeeli wady nie s istotne - da odpowiedniego obnienia wynagrodzenia ii. jeeli wady nie dadz si usun albo gdy z okolicznoci wynika, e przyjmujcy zamwienie nie zdoa ich usun w czasie odpowiednim zamawiajcy moe: (A) jeeli wady s istotne - odstpi od umowy (B) jeeli wady nie s istotne - da odpowiedniego obnienia wynagrodzenia iii. zamawiajcemu nie przysuguje roszczenie o wydanie innego, niewadliwego przedmiotu iv. przyjmujcy zamwienie nie odpowiada za wady o ktrych zamawiajcy wiedzia w chwili odebrania dziea b. Jeeli przyjmujcym zamwienie jest przedsibiorc, zamawiajcym konsumentem, a dzieo jest rzecz ruchom stosuje si odpowiednio PRZEPISY O SPRZEDAY KONSUMENCKIEJ 319

32.OBOWIZKI ZAMAWIAJCEGO 1) zapata wynagrodzenia a. termin zapaty wynagrodzenia i. strony mog go okreli w umowie

ii. jeli strony nie okreliy go w umowie - zapata wynagrodzenia powinna nastpi w chwili wydania dziea b. wysoko wynagrodzenia i. strony w umowie mog okreli wysoko wynagrodzenia lub podstawy do ustalenia wysokoci wynagrodzenia jeeli tego nie zrobiy w razie wtpliwoci poczytuje si e strony miay na myli zwyke wynagrodzenie za dzieo tego rodzaju jeeli take w ten sposb nie da si ustali wysokoci wynagrodzenia, naley si wynagrodzenie odpowiadajce uzasadnionemu nakadowi pracy oraz innym nakadom przyjmujcego zamwienie

ii. stosuje si odpowiednio przepisy cenach sztywnych, maksymalnych, minimalnych i wynikowych iii. wynagrodzenie kosztorysowe (A) wynagrodzenie okrelane przez strony na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztw (B) jeeli w toku wykonywania dziea zarzdzenie waciwego organu pastwowego zmienio wysoko cen lub stawek obowizujcych w obliczeniach kosztorysowych kada ze stron moe da odpowiedniej zmiany wynagrodzenia ale nie dotyczy to nalenoci uiszczonej za materiay lub robocizn przed zmian cen lub stawek (C) jeeli w toku wykonywania dziea zajdzie konieczno przeprowadzenia prac, ktre nie byy przewidziane w zestawieniu prac planowanych to: jeli zestawienie sporzdzi zamawiajcy przyjmujcy zamwienie moe da odpowiedniego podwyszenia wynagrodzenia

320

 jeli zestawienie sporzdzi przyjmujcy zamwienie przyjmujcy zamwienie moe da odpowiedniego podwyszenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania naleytej starannoci nie mg przewidzie koniecznoci prac dodatkowych (D) jeeli przyjmujcy zamwienie wykona prace dodatkowe bez uzyskania zgody zamawiajcego nie moe da podwyszenia wynagrodzenia (E) jeeli zachodzi konieczno znacznego podwyszenia wynagrodzenia zamawiajcy moe od umowy odstpi powinien to uczyni niezwocznie i zapaci odpowiedni cz wynagrodzenia iv. wynagrodzenie ryczatowe (A) strony z gry okrelaj oznaczon kwot wynagrodzenia (B) przyjmujcy zamwienie nie moe da si podwyszenia wynagrodzenia ale sd moe podwyszy wynagrodzenie ryczatowe lub rozwiza umow jeli (a) wskutek zmiany stosunkw (b) ktrej nie mona byo przewidzie (c) wykonanie dziea grozioby przyjmujcemu zamwienie rac strat klauzula rebus sic stantibus c. w enumeratywnie wymienionych przypadkach mimo niewykonania dziea zamawiajcy ma obowizek zapaty wynagrodzenia: i. jeeli wykonanie dziea doznao przeszkody z przyczyn dotyczcych zamawiajcego (A) zamawiajcy moe odliczy to, co przyjmujcy zamwienie zaoszczdzi z powodu niewykonania dziea ii. jeeli zamawiajcy bez uzasadnionej przyczyny odstpi od umowy (A) zamawiajcy moe odliczy to, co przyjmujcy zamwienie zaoszczdzi z powodu niewykonania dziea iii. przyjmujcy zamwienie ma roszczenie o wypat wynagrodzenia w caoci lub odpowiedniej czci jeeli (A) przyjmujcy zamwienie wykona dzieo wg wskazwek zamawiajcego 321

(B) i dzieo ulego zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek tego (C) i przyjmujcy zamwienie uprzedzi zamawiajcego o niebezpieczestwie zniszczenia lub uszkodzenia dziea iv. przyjmujcy zamwienie ma roszczenie o wypat wynagrodzenia w caoci lub odpowiedniej czci jeeli (A) mimo to zamawiajcy chce by przy wykonywaniu dziea uyto jego materiaw (B) i dzieo ulega zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek tego (C) i przyjmujcy zamwienie uprzedzi zamawiajcego o niebezpieczestwie zniszczenia lub uszkodzenia dziea 2) odebranie dziea - zamawiajcy zobowizany jest odebra dzieo tylko wtedy, gdy przyjmujcy zamwienie wydaje je zgodnie ze swoim zobowizaniem, w szczeglnoci gdy jest ono odpowiedniej jakoci

33.

ZAKOCZENIE

1) z chwil odebrania dziea 2) odstpienie przez zamawiajcego a. dopki dzieo nie zostao ukoczone, zamawiajcy moe w kadej chwili od umowy odstpi pacc umwione wynagrodzenie i. zamawiajcy moe odliczy to, co przyjmujcy zamwienie zaoszczdzi z powodu niewykonania dziea

b. jeeli zachodzi konieczno znacznego podwyszenia wynagrodzenia kosztorysowego zamawiajcy moe od umowy odstpi i. ale powinien to uczyni to niezwocznie i zapaci przyjmujcemu zamwienie odpowiedni cz umwionego wynagrodzenia

c. jeeli przyjmujcy zamwienie opnia si z rozpoczciem lub wykoczeniem dziea tak dalece, e nie jest prawdopodobne, eby zdoa je ukoczy w czasie umwionym, zamawiajcy moe bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstpi jeszcze przed upywem terminu do wykonania dziea d. jeeli przyjmujcy zamwienie wykonywa dzieo w sposb wadliwy albo sprzeczny z umow, zamawiajcy moe wezwa go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczy mu w tym celu odpowiedni termin i. po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu zamawiajcy moe od umowy odstpi albo powierzy poprawienie lub dalsze wykonanie 322

dziea innej osobie na koszt i niebezpieczestwo przyjmujcego zamwienie e. przy rkojmi za wady gdy te s istotne i nie dadz si usun 3) odstpienie przez przyjmujcego zamwienie a. jeeli do wykonania dziea potrzebne jest wspdziaanie zamawiajcego a tego wspdziaania brak przyjmujcy zamwienie moe wyznaczy zamawiajcemu odpowiedni termin z zagroeniem, e po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu bdzie uprawniony do odstpienia od umowy 4) rozwizanie umowy a. w razie mierci lub niezdolnoci do pracy przyjmujcego zamwienie , ale tylko wtedy, gdy wykonanie umowy zaley od osobistych przymiotw zmarego

34.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) 2 lata od a. dnia wydania dziea b. a jeeli dzieo nie zosta wydane - od dnia, w ktrym zgodnie z treci umowy miao by oddane

323

DZIERAWA
przepisw o najmie

w kwestiach nieuregulowanych odesanie do odpowiedniego stosowania

22.DZIERAWA umowa wzajemna, przez ktr 1) wydzierawiajcy zobowizuje si odda dzierawcy rzecz lub prawo do uywania i pobierania poytkw (naturalnych i cywilnych) przez czas oznaczony lub nie oznaczony 2) a dzierawca zobowizuje si paci wydzierawiajcemu umwiony czynsz 23.CECHY 1) umowa zobowizujca (o skutku obligacyjnym) a. powoduj powstanie zobowizania wierzyciel moe da od dunika okrelonego zachowania si (wiadczenia) a dunik powinien to wiadczenie speni b. powoduj zwikszenie pasyww (dugw) dunika i zwikszenie aktyww wierzyciela c. prawo wierzyciela jest skuteczne inter partes, ma charakter wzgldny d. zawarcie umowy dzierawy nie prowadzi do rozporzdzenia rzecz nie prowadzi do zbycia ani obcienia wasnoci rzeczy 2) umowa przysparzajca prowadzi do zmniejszenia pasyww lub zwikszenia aktyww w majtku innej osoby 3) umowa kauzalna - skuteczno przysporzenia zaley od wanoci kauzy podstawy prawnej przysporzenia a. obligandi vel aquirendi causa - przysporzenie w celu zobowizania 2. strony do wiadczenia wzajemnego lub nabycia prawa 4) umowa dwustronnie zobowizujca - obowizek wiadczenia ciy po obu stronach 5) umowa odpatna (pod tytuem obciliwym) obie strony maj uzyska korzy majtkow (przysporzenie nastpuje po obu stronach) 6) umowa wzajemna 24.PRZEDMIOT DZIERAWY 1) rzeczy i prawa ale tylko takie, ktre daj poytki, np. grunty rolne, prawo do patentu 25.ZAWARCIE UMOWY

1)

umowa konsensualna dochodzi do skutku przez zgodne owiadczenie woli stron

324

2) poniewa jest to umowa tylko zobowizujca nie jest konieczne, by wydzierawiajcemu przysugiwao prawo wasnoci lub ograniczone prawo rzeczowe do przedmiotu dzierawy

a.

wystarczy, eby mg speni wiadczenie ?

i. ii.

wyda dzierawcy rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku

utrzymywa rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku przez czas trwania dzierawcy iii. zapewni dzierawcy spokojne uywanie rzecz i pobierania poytkw 3) forma

a.

zasada: umowa dzierawy moe by zawarta w dowolnej formie b. wyjtki: i. umowa dzierawy nieruchomoci lub pomieszczenia na czas duszy ni 1 rok powinna by zawarta na pimie

(A) ii.

w razie niezachowania tej formy poczytuje si e umowa jest zawart na czas nie oznaczony (forma ad eventum)

zachowanie formy pisemnej z dat pewn stanowi 1 z przesanek ochrony dzierawcy przed wypowiedzeniem dzierawy przez nabywc rzeczy najtej (forma ad eventum)

26.CZAS TRWANIA DZIERAWY chodzi o czasowe uywanie i pobieranie poytkw 1) wiadczenia wydzierawiajcego jest wiadczeniem cigym/trwaym spenienie wiadczenia wymaga zachowania si dunika przez okrelony czas a. upyw czasu wpywa na rozmiar wiadczenia cigego b. nie zawsze musi polega na staym zachowaniu moe polega na gotowoci dunika do okrelonych zachowa 2) strony mog okreli z gry w umowie czas trwania dzierawy a. oznaczenie czasu trwania dzierawy moe nastpi przez i. podanie daty ii. wskazanie zdarzenia, ktrego wystpienie jest w ramach rozsdnych ludzkich przewidywa pewne b. maksymalny termin zwizania stosunkiem dzierawy to 30 lat i. umowy dzierawy zawarte na czas duszy poczytuje si po upywie terminu maksymalnego za zawarte na czas nieoznaczony 3) czas trwania dzierawy moe by nieoznaczony wwczas wydzierawiajcy lub dzierawca moe wypowiedzie dzieraw z zachowaniem terminw umownych, a w ich braku z zachowaniem terminw ustawowych

27.OBOWIZKI WYDZIERAWIAJCEGO 325

1) 2)

wydzierawiajcy zobowizany jest wyda dzierawcy rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku wydzierawiajcy zobowizany jest utrzymywa rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku i pobierania poytkw przez czas trwania dzierawy ale s 2 ograniczenia tego obowizku:

a. b. 3)

dzierawca zobowizany jest dokonywa drobne nakady poczonych ze zwykym uywaniem rzeczy wydzierawiajcy nie ma obowizku przywrcenia rzeczy do stanu poprzedniego, jeeli ulega ona zniszczeniu wskutek okolicznoci, za ktre wydzierawiajcy odpowiedzialnoci nie ponosi

wydzierawiajcy zobowizany jest zapewni dzierawcy spokojne uywanie rzeczy i pobieranie poytkw wydzierawiajcy

a. b.

powinien powstrzymywa si od dziaa z tym obowizkiem niezgodnych powinien podejmowa czynnoci zmierzajce do ochrony dzierawcy przed wszelkimi zakceniami ze strony osb 3. zarwno: i. dziaaniami faktycznymi osb 3. ii. i podnoszeniem roszcze przez osoby 3.

jeeli osoba 3. dochodzi przeciwko dzierawcy roszcze dotyczcych rzeczy dzierawca powinien niezwocznie zawiadomi o tym wydzierawiajcego 4) odpowiedzialno wydzierawiajcego za naruszenie tych obowizkw

(A)

a.

wydzierawiajcy odpowiada na zasadach oglnych z N/NWZ, ale oprcz tego jego odpowiedzialno uzupeniona jest przepisami szczeglnymi b. wykonanie napraw koniecznych

i.

wydzierawiajcy powinien wykona naprawy rzeczy jeli

(A) (B) ii.

w czasie trwania dzierawy rzecz wymaga napraw, ktre obciaj wydzierawiajcego i bez ktrych rzecz nie jest przydatna do umwionego uytku i pobierania poytkw

o potrzebie takich napraw dzierawca powinien niezwocznie zawiadomi wydzierawiajcego te naprawy w odpowiednim terminie wyznaczonym przez najemc

iii. wydzierawiajcy powinien wykona

iv. po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu dzierawca moe

dokona koniecznych napraw na koszt wydzierawiajcego c. rkojmia za wady (fizyczne i prawne) rzeczy i. odpowiedzialno oparta na zasadzie ryzyka (A) wydzierawiajcy moe zwolni si od odpowiedzialnoci jeli wykae e w chwili zawarcia umowy dzierawca od wadach rzeczy wiedzia ii. jeli rzecz ma wady (fizyczne / prawne) uniemoliwiajce umwiony uytek i pobieranie poytkw 326

(A) (B) (C)

i wady te istniay w chwili wydania rzeczy dzierawca moe wypowiedzie dzieraw bez zachowania terminu wypowiedzenia i wady te ujawniy si po wydaniu rzeczy i nie dadz si usun dzierawca moe wypowiedzie dzieraw bez zachowania terminu wypowiedzenia i wady te ujawniy si po wydaniu rzeczy i dadz si usun dzierawca powinien o nich zawiadomi wydzierawiajcego i bezskutecznym upywie czasu potrzebnego do usunicia wady moe wypowiedzie dzieraw bez zachowania terminu wypowiedzenia

iii. jeli rzecz ma wady ograniczajce przydatno

rzeczy do umwionego uytku i pobierania poytkw dzierawca moe da odpowiedniego obnienia czynszu za czas trwania wady

28.UPRAWNIENIA DZIERAWCY 1) dzierawca moe uywa przedmiot dzierawy i pobiera poytki (ale nie moe go zuy) 2) poddzierawa albo bezpatne uywanie a. dzierawca tylko za zgod wydzierawiajcego moe odda przedmiot dzierawy w caoci lub w czci osobie 3. w poddzieraw albo do bezpatnego uywania

b.

jeli zrobi to bez zgody wydzierawiajcego - wydzierawiajcy moe dzieraw wypowiedzie bez zachowania terminw wypowiedzenia 29.OBOWIZKI DZIERAWCY

1)

dzierawca zobowizany jest paci wydzierawiajcemu umwiony czynsz a. czynsz moe by oznaczony i. w pienidzach ii. w wiadczeniach innego rodzaju (A) np. przeniesienie wasnoci okrelonej rzeczy lub wiadczenie usug iii. w uamkowej czci poytkw (A) np. 1/5 zbioru zboa z wydzierawionego pola

b.

zazwyczaj jest to wiadczenie okresowe - wiadczenia, ktre maj si powtarza jednorazowo, w regularnych odstpach czasu na podstawie i przez czas trwania 1 i tego samego stosunku zobowizaniowego c. dzierawca obowizany jest uiszcza czynsz w umwionym terminie

i. ii.

jeli termin nie zosta okrelony w umowie, czynsz powinien by uiszczany z dou w terminie zwyczajowo przyjtym jeli nie ma terminu zwyczajowo przyjtego czynsz powinien by uiszczany procznie z dou (A) wydzierawiajcy moe da na zasadach oglnych wykonania zobowizania i odszkodowania za zwok 327

iii. w razie nieuiszczenia czynszu w terminie

 i odsetek za opnienie (jeli czynsz jest patny w pienidzach) a ponadto jeeli dzierawca dopuszcza si zwoki z zapat czynszu co najmniej za 2 pene okresy patnoci (a gdy czynsz jest patny rocznie dopuszcza si zwoki z zapat ponad 3 miesice) wydzierawiajcy moe dzieraw wypowiedzie bez zachowania terminw wypowiedzenia ale wydzierawiajcy powinien uprzedzi dzierawc udzielajc mu dodatkowego 3- miesicznego terminu do zapaty zalegego czynszu przepis lex specialis wycza zastosowanie oglnych przepisw o odstpieniu od umowy wzajemnej wskutek zwoki dunika d. obnienie czynszu

(B)

i.

dzierawca moe da aby sd obniy czynsz przypadajcy za dany okres gospodarczy jeeli (A) wskutek okolicznoci, za ktre dzierawca odpowiedzialnoci nie ponosi i ktre nie dotycz jego osoby (B) zwyky przychd z przedmiotu dzierawy uleg znacznemu zmniejszeniu ii. orzeczenie sadu ma charakter konstytutywny zmienia tre zobowizania iii. szczeglna klauzula rebus sic stantibus

2)

dla zabezpieczenia czynszu oraz wiadcze dodatkowych (np. jeli dzierawca zobowizany jest paci podatki lub ponosi inne ciary zwizane z wasnoci lub z posiadaniem przedmiotu dzierawy) z ktrymi dzierawca zalega nie duej ni 1 rok wydzierawiajcemu przysuguje ustawowe prawo zastawu

a.

na rzeczach ruchomych dzierawcy wniesionych do przedmiotu dzierawy chyba, e rzeczy te nie podlegaj zajciu b. oraz na wszelkich rzeczach sucych do prowadzenia gospodarstwa lub przedsibiorstwa, ktre znajdujce si w obrbie przedmiotu dzierawy, chociaby nie byy wasnoci dzierawcy, chyba, e rzeczy te nie podlegaj zajciu

i.

prawo zastawu wygasa, gdy rzeczy obcione zastawem zostan z przedmiotu dzierawy usunite wydzierawiajcy moe si temu sprzeciwi i zatrzyma rzeczy na wasne niebezpieczestwo dopki zalegy czynsz nie zostanie zapacony/zabezpieczony jeeli rzeczy obcione zastawem zostan usunite na mocy zarzdzenia organu pastwowego wydzierawiajcy zachowuje prawo zastawu jeli przed upywem 3 dni zgosi je organowi, ktry zarzdzi usunicie

ii.

328

3)

dzierawca powinien wykonywa swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidowej gospodarki

a. b.

nie wolno mu w szczeglnoci bez zgody wydzierawiajcego zmienia przeznaczenia przedmiotu dzierawy

dzierawca ma obowizek dokonywania wszelkich napraw niezbdnych do zachowania przedmiotu dzierawy w stanie nie pogorszonym c. wydzierawiajcy moe wypowiedzie dzieraw bez zachowania terminu wypowiedzenia gdy dzierawca

i.

uywa przedmiotu dzierawy wbrew zasadom prawidowej gospodarki lub bez zgody wydzierawiajcego zmienia przeznaczenie przedmiotu dzierawy i mimo upomnienia nie przestaje go uywa w taki sposb ii. lub przedmiot dzierawy zaniedbuje w taki sposb, e zostaje ona naraona na utrat lub uszkodzenie 30.ZBYCIE PRZEDMIOTU DZIERAWY

1) 2)

jeeli przedmiot dzierawy zostanie zbyty w czasie trwania dzierawy, na miejsce zbywcy wstpuje ex lege nabywca przedmiotu dzierawy nabywca moe wypowiedzie dzieraw z zachowaniem ustawowych terminw wypowiedzenia a. nawet jeli umowa dzierawy bya zawarta na czas oznaczony

b.

wyjtek: nabywca nie moe wypowiedzie dzierawy jeeli:

i. ii. c.

w chwili zbycia rzeczy zostaa ona ju dzierawcy wydana, a umowa dzierawy bya zawarta na czas oznaczony w formie pisemnej i z dat pewn (ad eventum) dzierawa by wpisany do ksigi wieczystej

jeeli wskutek wypowiedzenia dzierawy przez nabywc dzierawca jest zmuszony zwrci rzecz wczeniej, anieli byby zobowizany wg umowy dzierawy - dzierawca moe da od zbywcy naprawienia szkody

31.ZAKOCZENIE DZIERAWY 1) sposoby zakoczenia dzierawy

a.

kada dzierawa zawsze moe by rozwizana na podstawie umowy stron b. jeli czas trwania dzierawy jest oznaczony i. zakoczenie dzierawy nastpuje z nadejciem terminu kocowego ii. wydzierawiajcy lub dzierawca moe wypowiedzie dzieraw ale tylko w wypadkach okrelonych w umowie - umowa dzierawy moe (A) przyznawa prawo do wypowiedzenia obu stronom lub tylko 1 z nich (B) okrela inne wypadki uzasadniajce wypowiedzenia dla wydzierawiajcego dzierawcy (C) wprowadza obowizek zachowania wyprzedzajcych terminw przy wypowiedzeniu 329

c. jeli czas trwania dzierawy jest nieoznaczony i. wydzierawiajcy lub dzierawca moe wypowiedzie dzieraw z zachowaniem terminw umownych, a w ich braku z zachowaniem terminw ustawowych

2)

3)

4)

5)

6)

(A) terminy ustawowe zasada: dzieraw mona wypowiedzie na 6 miesice naprzd przed upywem roku dzierawnego wyjtek: dzieraw gruntu rolnego mona wypowiedzie na 1 rok naprzd na koniec roku dzierawnego (a) rok dzierawny liczy si od pocztku dzierawy chyba e z umowy lub ustalonego zwyczaju wynika inaczej d. w razie kwalifikowanego naruszenia obowizkw przez 1 ze stron 2. strona moe wypowiedzie dzieraw bez zachowania terminu wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym - wypowiedzenie jest skutecznie dojcia do adresata owiadczenia o wypowiedzeniu, w taki sposb, eby mg zapozna si z jego treci przeduenie dzierawy a. nadejcie terminu kocowego lub wypowiedzenie nie spowoduje zakoczenia dzierawy, jeeli strony przedu j w drodze umowy i. z umowy tej powinno wynika czy dzieraw przeduono na czas oznaczony czy nieoznaczony - w razie wtpliwoci naley uzna, e dzierawa zosta przeduony na czas nieoznaczony, jeeli dzierawca nadal uywa przedmiotu dzierawy zgod wydzierawiajcego zwrot przedmiotu dzierawy a. po zakoczeniu dzierawy dzierawca jest obowizane zwrci wydzierawiajcemu przedmiot dzierawy b. przedmiot dzierawy powinien by zwrcona w takim stanie w jakim powinien si on znajdowa przy prowadzeniu prawidowej gospodarki ulepszenie przedmiotu dzierawy a. jeli dzierawca, przekraczajc swoje obowizki ulepszy rzecz o skutkach decyduje umowa dzierawy i. jeli strony nie ureguloway tej kwestii od decyzji wydzierawiajcego zaley (A) czy zatrzyma ulepszenia za zapat sumy odpowiadajcej ich wartoci (B) czy zada przywrcenia rzeczy do stanu pierwotnego ii. wyczone jest zastosowanie norm o bezpodstawnym wzbogaceniu oraz o rozliczeniach midzy posiadaczem a wacicielem rzeczy z tytuu nakadw Jeeli przy zakoczeniu dzierawy dzierawca gruntu rolnego pozostawia zgodnie ze swym obowizkiem zasiewy, moe on da zwrotu poczynionych na te zasiewy nakadw o tyle, o ile wbrew wymaganiom prawidowej gospodarki nie otrzyma odpowiednich zasieww przy rozpoczciu dzierawy rozliczenia z tytuu czynszu dzierawnego

330

a. jeeli dzierawa koczy si przedwczenie w toku roku dzierawnego naleny czynsz naley oblicza wedle stosunku w jakim pozostaj poytki, ktre dzierawca w danym roku ju pobra lub mg pobra do poytkw z caego roku dzierawnego 32.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) roszczenia wydzierawiajcego przeciwko dzierawcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy przedawniaj si z upywem 1 roku od dnia zwrotu rzeczy 2) roszczenia dzierawcy przeciwko wydzierawiajcemu o zwrot nakadw na rzecz albo o zwrot nadpaconego czynszu przedawniaj si z upywem 1 roku od dnia zwrotu rzeczy 3) inne roszczenia wynikajce ze stosunku dzierawy przedawniaj si na zasadach oglnych a. naley odrni i. oglne prawo do powtarzajcych si wiadcze (A) prawo wydzierawiajcego do czynszu w ogle jest aktualne i nie przedawnia si ii. uprawnienie do poszczeglnych wiadcze jednorazowych za dany okres (A) prawo do poszczeglnych rat czynszu jest osobnym prawem (B) przedawnia si osobno nie pobrane czynsze przedawniaj si po 3 latach liczc od kadego zalegego wiadczenia okresowego oddzielnie

33. Przepisy o dzierawie stosuje si odpowiednio do 1) bezczynszowego oddania nieruchomoci rolnej do uywania i pobierania poytkw uprawniony jest zobowizany tylko do ponoszenia podatkw i innych ciarw zwizanych z wasnoci lub z posiadaniem gruntu

GWARANCJA HANDLOWA (KOMERCJALNA) przy sprzeday konsumenckiej

35.GWARANT: sprzedawca/producent 36.UDZIELENIE GWARANCJI 1) jest dobrowolne i nastpuje bez odrbnej opaty 2) nastpuje przez owiadczenie gwaranta (jednostronn czynno prawn) zamieszczone a. w dokumencie gwarancyjnym

331

b.

lub reklamie - gdy posugujcy si reklam okreli w niej swoje obowizki na wypadek braku waciwoci objtych wspomnianym zapewnieniem i. nie uwaa si za gwarancj owiadczenia, ktre nie ksztatuje obowizkw gwaranta (zwyka reklama promujca produkt milczca na temat gwarancji)

37.OWIADCZENIE GWARANCYJNE 1) zawiera a. okrelenie obowizkw gwaranta b. wskazanie waciwoci towaru c. stwierdzenie, e w razie ich braku kupujcy moe da od gwaranta spenienia wiadczenia objtego obowizkiem gwaranta i. dua swoboda ksztatowania warunkw gwarancji

2) owiadczenie gwarancyjne ma by wyraone a. w jzyku polskim, b. w sposb jasny, zrozumiay i niewprowadzajcy w bd c. wystarczajce do prawidowego i penego korzystania z gwarancji i. uchybienie tym wymaganiom nie ma wypywu na wano gwarancji i nie pozbawia kupujcego wynikajcych z niej uprawnie

38.DOKUMENT GWARANCYJNY POWINIEN ZAWIERA 1) podstawowe informacje potrzebne do dochodzenia uprawnie z gwarancji, takie jak a. nazwa b. adres gwaranta lub jego przedstawiciela w RP c. czas trwania ochrony gwarancyjnej d. jej zasig terytorialny

2) informacje, e gwarancja nie wycza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnie kupujcego wynikajcych z niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow 39.SPRZEDAWCA UDZIELAJC GWARANCJI MA OBOWIZEK WYDANIA KUPUJCEMU DOKUMENTU GWARANCYJNEGO WRAZ Z TOWAREM

332

UMOWA NAJMU
34.UMOWA NAJMU umowa wzajemna, przez ktr 1) wynajmujcy zobowizuje si odda najemcy rzecz do uywania przez czas oznaczony lub nie oznaczony 2) a najemca zobowizuje si paci wynajmujcemu umwiony czynsz 35.CECHY 1) umowa zobowizujca (o skutku obligacyjnym) a. powoduj powstanie zobowizania wierzyciel moe da od dunika okrelonego zachowania si (wiadczenia) a dunik powinien to wiadczenie speni 333

b. powoduj zwikszenie pasyww (dugw) dunika i zwikszenie aktyww wierzyciela c. prawo wierzyciela jest skuteczne inter partes, ma charakter wzgldny d. zawarcie umowy najmu nie prowadzi do rozporzdzenia rzecz nie prowadzi do zbycia ani obcienia wasnoci rzeczy 2) umowa przysparzajca prowadzi do zmniejszenia pasyww lub zwikszenia aktyww w majtku innej osoby 3) umowa kauzalna - skuteczno przysporzenia zaley od wanoci kauzy podstawy prawnej przysporzenia a. obligandi vel aquirendi causa - przysporzenie w celu zobowizania 2. strony do wiadczenia wzajemnego lub nabycia prawa 4) umowa dwustronnie zobowizujca - obowizek wiadczenia ciy po obu stronach 5) umowa odpatna (pod tytuem obciliwym) obie strony maj uzyska korzy majtkow (przysporzenie nastpuje po obu stronach) 6) umowa wzajemna 36.STRONY 1) wynajmujcy 2) najemca 37.PRZEDMIOT NAJMU 1) rzeczy ruchome 2) nieruchomoci 3) czci skadowe rzeczy 38.ZAWARCIE UMOWY

1)

umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu - przez zgodne owiadczenie woli stron 2) poniewa jest to umowa zobowizujca nie jest konieczne, by wynajmujcemu przysugiwao prawo wasnoci lub ograniczone prawo rzeczowe do przedmiotu najmu a. wystarczy, eby mg speni wiadczenie utrzymywa rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku przez czas trwania najmu iii. zapewni najemcy spokojne uywanie rzeczy 3) forma

i. ii.

wyda najemcy rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku

a.

zasada: umowa najmu moe by zawarta w dowolnej formie b. wyjtki: i. umowa najmu nieruchomoci lub pomieszczenia na czas duszy ni 1 rok powinna by zawarta na pimie

(A) ii.

w razie niezachowania tej formy poczytuje si e umowa jest zawart na czas nie oznaczony (forma ad eventum)

zachowanie formy pisemnej z dat pewn stanowi 1 z przesanek ochrony najemcy przed wypowiedzeniem najmu przez nabywc rzeczy najtej (forma ad eventum) 334

39.CZAS TRWANIA NAJMU chodzi o uywanie czasowe 1) wiadczenia wynajmujcego jest wiadczeniem cigym/trwaym spenienie wiadczenia wymaga zachowania si dunika przez okrelony czas a. upyw czasu wpywa na rozmiar wiadczenia cigego b. nie zawsze musi polega na staym zachowaniu moe polega na gotowoci dunika do okrelonych zachowa 2) strony mog okreli z gry w umowie czas trwania najmu a. oznaczenie czasu trwania najmu moe nastpi przez i. podanie daty ii. wskazanie zdarzenia, ktrego wystpienie jest w ramach rozsdnych ludzkich przewidywa pewne b. maksymalny termin zwizania stosunkiem najmu to 10 lat (midzy przedsibiorcami 30 lat i. umowy najmu zawarte na czas duszy poczytuje si po upywie terminu maksymalnego za zawarte na czas nieoznaczony 3) czas trwania najmu moe by nieoznaczony wwczas wynajmujcy lub najemca moe wypowiedzie najem z zachowaniem terminw umownych, a w ich braku z zachowaniem terminw ustawowych 40.OBOWIZKI WYNAJMUJCEGO

1) 2)

wynajmujcy zobowizany jest wyda najemcy rzecz najt w stanie przydatnym do umwionego uytku wynajmujcy zobowizany jest utrzymywa rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku przez czas trwania najmu ale s 2 ograniczenia tego obowizku:

a.

najemca zobowizany jest dokonywa drobne nakady poczonych ze zwykym uywaniem rzeczy najtej i. o potrzebie innych nakadw najemca zobowizany jest niezwocznie zawiadomi wynajmujcego wynajmujcy nie ma obowizku przywrcenia rzeczy najtej do stanu poprzedniego, jeeli ulega ona zniszczeniu wskutek okolicznoci, za ktre wynajmujcy odpowiedzialnoci nie ponosi

b. 3)

wynajmujcy zobowizany jest zapewni najemcy spokojne uywanie rzeczy wynajmujcy

a. b.

powinien powstrzymywa si od dziaa z tym obowizkiem niezgodnych powinien podejmowa czynnoci zmierzajce do ochrony najemcy przed wszelkimi zakceniami ze strony osb 3. zarwno: i. dziaaniami faktycznymi osb 3. ii. i podnoszeniem roszcze przez osoby 3.

jeeli osoba 3. dochodzi przeciwko najemcy roszcze dotyczcych rzeczy najtej najemca powinien niezwocznie zawiadomi o tym wynajmujcego 4) odpowiedzialno wynajmujcego za naruszenie tych obowizkw

(A)

335

a.

wynajmujcy odpowiada na zasadach oglnych za N/NWZ, ale oprcz tego jego odpowiedzialno uzupeniona jest przepisami szczeglnymi b. wykonanie napraw koniecznych i. wynajmujcy powinien wykona naprawy rzeczy jeli (A) w czasie trwania najmu rzecz wymaga napraw, ktre obciaj wynajmujcego i bez ktrych rzecz nie jest przydatna do umwionego uytku ii. o potrzebie takich napraw najemca powinien niezwocznie zawiadomi wynajmujcego iii. wynajmujcy powinien wykona te naprawy w odpowiednim terminie wyznaczonym przez najemc

(B)

iv. po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu najemca moe

dokona koniecznych napraw na koszt wynajmujcego c. rkojmia za wady (fizyczne i prawne) rzeczy najtej i. odpowiedzialno oparta na zasadzie ryzyka (A) wynajmujcy moe zwolni si od odpowiedzialnoci jeli wykae e w chwili zawarcia umowy najemca od wadach rzeczy wiedzia ii. jeli rzecz najta ma wady (fizyczne / prawne) uniemoliwiajce umwiony uytek

(A) (B) (C)

i wady te istniay w chwili wydania rzeczy najemca moe wypowiedzie najem bez zachowania terminu wypowiedzenia i wady te ujawniy si po wydaniu rzeczy i nie dadz si usun najemca moe wypowiedzie najem bez zachowania terminu wypowiedzenia i wady te ujawniy si po wydaniu rzeczy i dadz si usun najemca powinien o nich zawiadomi wynajmujcego i bezskutecznym upywie czasu potrzebnego do usunicia wady moe wypowiedzie najem bez zachowania terminu wypowiedzenia

rzeczy do umwionego uytku najemca moe da odpowiedniego obnienia czynszu za czas trwania wady 41.UPRAWNIENIA NAJEMCY 1) najemca moe korzysta z rzeczy tylko w ograniczonym zakresie moe uywa rzecz najt ale nie moe a. zuy rzeczy najtej b. pobiera poytkw

iii. jeli rzecz najta ma wady ograniczajce przydatno

2)

podnajem albo bezpatne uywanie

a.

jeeli umowa najmu tego nie zabrania najemca moe (bez pytania o zgod wynajmujcego) odda rzecz najt w caoci lub w czci osobie 3. w podnajem albo do bezpatnego uywania i. stosunek midzy najemc a osob 3. reguluje zawarta midzy nimi umowa

336

ii. najemca i osoba 3. odpowiadaj bezporednio wobec wynajmujcego za to e rzecz najta bdzie uywana zgodnie z obowizkami wynikajcymi z umowy najmu

iii. stosunek najemcy z osob 3. rozwizuje si najpniej z chwil

ustania najmu iv. po ustaniu najmu osoba 3. nie moe odmwi wynajmujcemu wydania rzeczy powoujc si na umow zawart midzy ni a najemc

42. OBOWIZKI NAJEMCY 1) najemca jest zobowizany paci wynajmujcemu umwiony czynsz
a. czynsz moe by oznaczony w pienidzach lub w wiadczeniach innego rodzaju i. np. przeniesienie wasnoci okrelonej rzeczy lub wiadczenie usug b. zazwyczaj jest to wiadczenie okresowe - wiadczenia, ktre maj si powtarza jednorazowo, w regularnych odstpach czasu na podstawie i przez czas trwania 1 i tego samego stosunku zobowizaniowego

c.

najemca zobowizany jest uiszcza czynsz w umwionym terminie

i.

jeli termin nie zosta okrelony w umowie, czynsz powinien by pacony z gry (A) gdy najem ma trwa nie duej ni 1 miesic za cay czas najmu (B) gdy najem ma trwa duej ni 1 miesic albo umowa zostaa zawarta na czas nieoznaczony miesicznie do 10 dnia miesica w razie nieuiszczenia czynszu w terminie (A) wynajmujcy moe da na zasadach oglnych wykonania zobowizania i odszkodowania za zwok i odsetek za opnienie (jeli czynsz jest patny w pienidzach)

ii.

(B)

a ponadto jeeli najemca dopuszcza si zwoki z zapat czynszu co najmniej za 2 pene okresy patnoci, wynajmujcy moe najem wypowiedzie bez zachowania terminw wypowiedzenia przepis lex specialis wycza zastosowanie oglnych przepisw o odstpieniu od umowy wzajemnej wskutek zwoki dunika

2)

dla zabezpieczenia czynszu oraz wiadcze dodatkowych, z ktrymi najemca zalega nie duej ni 1 rok wynajmujcemu przysuguje ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu chyba, e rzeczy te nie podlegaj zajciu a. prawo zastawu wygasa, gdy rzeczy obcione zastawem zostan z przedmiotu najmu usunite wynajmujcy moe si temu sprzeciwi i zatrzyma rzeczy na wasne niebezpieczestwo dopki zalegy czynsz nie zostanie zapacony/zabezpieczony

337

b. jeeli rzeczy obcione zastawem zostan usunite na mocy zarzdzenia organu pastwowego wynajmujcy zachowuje prawo zastawu jeli przed upywem 3 dni zgosi je organowi, ktry zarzdzi usunicie najemca powinien uywa rzeczy w sposb okrelony w umowie, a jeeli umowa o tym nie stanowi w sposb odpowiadajcy waciwociom i przeznaczeniu rzeczy a. nie wolno mu w szczeglnoci bez zgody wynajmujcego czyni w rzeczy najtej zmian sprzecznych z umow lub przeznaczeniem rzeczy b. na najemcy ciy obowizek dokonywania drobnych nakadw poczonych ze zwykym uywaniem rzeczy o potrzebie innych napraw powinien zawiadomi niezwocznie wynajmujcego c. wynajmujcy moe wypowiedzie najem bez zachowania terminu wypowiedzenia i odebra rzecz najt gdy i. najemca uywa rzeczy w sposb sprzeczny z umow lub przeznaczeniem rzeczy i mimo upomnienia nie przestaje jej uywa w taki sposb ii. albo rzecz zaniedbuje w taki sposb, e zostaje ona naraona na utrat lub uszkodzenie 43.ZBYCIE RZECZY NAJTEJ 1) jeeli rzecz najta zostanie zbyta w czasie trwania najmu, na miejsce zbywcy wstpuje ex lege nabywca rzeczy 2) nabywca moe wypowiedzie najem z zachowaniem ustawowych terminw wypowiedzenia a. nawet jeli umowa najmu bya zawarta na czas oznaczony b. wyjtek: nabywca nie moe wypowiedzie najmu jeeli: i. w chwili zbycia rzeczy zostaa ona ju najemcy wydana, a umowa najmu bya zawarta na czas oznaczony w formie pisemnej i z dat pewn (ad eventum) ii. najem by wpisany do ksigi wieczystej jeeli wskutek wypowiedzenia najmu przez nabywc rzeczy najtej najemca jest zmuszony zwrci rzecz wczeniej, anieli byby zobowizany wg umowy najmu - najemca moe da od zbywcy naprawienia szkody 44. ZAKOCZENIE NAJMU 1) sposoby zakoczenia najmu a. kady najem zawsze moe by rozwizany na podstawie umowy stron b. jeli czas trwania najmu jest oznaczony i. zakoczenie najmu nastpuje z nadejciem terminu kocowego ii. wypowiedzenie najmu zawartego na czas oznaczony dopuszczalne jest tylko w wypadkach okrelonych w umowie - umowa najmu moe (A) przyznawa prawo do wypowiedzenia obu stronom lub tylko 1 z nich (B) okrela inne wypadki uzasadniajce wypowiedzenia dla wynajmujcego i najemcy (C) wprowadza obowizek zachowania wyprzedzajcych terminw przy wypowiedzeniu 338

3)

c.

c. jeli czas trwania najmu jest nieoznaczony i. wynajmujcy lub najemca moe wypowiedzie najem z zachowaniem terminw umownych, a w ich braku z zachowaniem terminw ustawowych (A) terminy ustawowe gdy czynsz patny jest w odstpach czasu duszych ni 1 miesic najem mona wypowiedzie najpniej na 3 miesice naprzd na koniec kwartau kalendarzowego gdy czynsz jest patny miesicznie - na miesic naprzd na koniec miesica kalendarzowego gdy czynsz jest patny w krtszych odstpach czasu -na 3 dni naprzd gdy najem jest dzienny - na 1 dzie naprzd d. w razie kwalifikowanego naruszenia obowizkw przez 1 ze stron 2. strona moe wypowiedzie najem bez zachowania terminu wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym - wypowiedzenie jest skutecznie od chwili dojcia do adresata owiadczenia o wypowiedzeniu, w taki sposb, eby mg zapozna si z jego treci i. najemca (A) rkojmia ii. wynajmujcy jeeli najemca dopuszcza si zwoki z zapat czynszu co najmniej za 2 pene okresy patnoci, wynajmujcy moe najem wypowiedzie bez zachowania terminw wypowiedzenia (B) wynajmujcy moe wypowiedzie najem bez zachowania terminu wypowiedzenia i odebra rzecz najt gdy najemca uywa rzeczy w sposb sprzeczny z umow lub przeznaczeniem rzeczy i mimo upomnienia nie przestaje jej uywa w taki sposb albo rzecz zaniedbuje w taki sposb, e zostaje ona naraona na utrat lub uszkodzenie 2) przeduenie najmu a. nadejcie terminu kocowego lub wypowiedzenie nie spowoduje zakoczenia najmu, jeeli strony przedu go w drodze umowy i. z umowy tej powinno wynika czy najem przeduono na czas oznaczony czy nieoznaczony ii. w razie wtpliwoci naley uzna, e najem zosta przeduony na czas nieoznaczony, jeeli najemca nadal uywa rzeczy za zgod wynajmujcego milczce przeduenie najmu 3) zwrot rzeczy a. po zakoczeniu najmu, najemca oraz inne osoby, ktre na podstawie umowy z nim zawartej wadaj rzecz s obowizane zwrci rzecz wynajmujcemu b. rzecz powinna by zwrcona w stanie niepogorszonym i. wyjtek: nie ma odpowiedzialno za pogorszenie rzeczy bdce nastpstwem prawidowego jej uywania 339

(A)

ii. istnieje domniemanie, e rzecz zostaa wydana najemcy w stanie dobrym i przydatnym do umwionego uytku (A) ciar dowodu, e byo inaczej spoczywa na najemcy (B) moe by to trudne do udowodnienia wic w praktyce sporzdza si protok zdawczo- odbiorczy c. ulepszenie rzeczy i. jeli najemca, przekraczajc swoje obowizki ulepszy rzecz o skutkach decyduje umowa najmu (A) jeli strony nie ureguloway tej kwestii od decyzji wynajmujcego zaley czy zatrzyma ulepszenia za zapat sumy odpowiadajcej ich wartoci czy zada przywrcenia rzeczy do stanu pierwotnego (B) wyczone jest zastosowanie norm o bezpodstawnym wzbogaceniu oraz o rozliczeniach midzy posiadaczem a wacicielem rzeczy z tytuu nakadw 45.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) roszczenia wynajmujcego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy przedawniaj si z upywem 1 roku od dnia zwrotu rzeczy 2) roszczenia najemcy przeciwko wynajmujcemu o zwrot nakadw na rzecz albo o zwrot nadpaconego czynszu przedawniaj si z upywem 1 roku od dnia zwrotu rzeczy 3) inne roszczenia wynikajce ze stosunku najmu przedawniaj si na zasadach oglnych a. naley odrni i. oglne prawo do powtarzajcych si wiadcze (A) prawo wynajmujcego do czynszu w ogle jest aktualne i nie przedawnia si ii. uprawnienie do poszczeglnych wiadcze jednorazowych za dany okres (A) prawo do poszczeglnych rat czynszu jest osobnym prawem (B) przedawnia si osobno nie pobrane czynsze przedawniaj si po 3 latach liczc od kadego zalegego wiadczenia okresowego oddzielnie

NAJEM LOKALI 46.OGLNIE 1) jest to szczeglny rodzaj najmu 2) stosuje si do niego przepisy dotyczce najmu, ale s one zmodyfikowane przez art. 680 692 KC 3) naley wyrni a. najem lokali, ktre su zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych 340

b. najem lokali, ktre su innym celom ni mieszkaniowe np. biura 4) ustawa z 2001 r. o ochronie praw lokatorw, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie KC zapewnia ochron a. najemcom lokali mieszkalnych b. oraz osob ktre uywaj lokali mieszkalnych na podstawie innych tytuw prawnych poza prawem wasnoci 5) ustawa z 2001 o dodatkach mieszkaniowych reguluje pomoc pienin dla osb, ktre nie s w stanie samodzielnie pokry nalenoci z tytuu uywania lokalu mieszkalnego 47.ZAKRES ZASTOSOWANIA USTAWY Z 2001 r. O OCHRONIE PRAW LOKATORW, MIESZKANIOWYM ZASOBIE GMINY ORAZ ZMIANIE KC 1) przedmiotem najmu musi by lokal sucy do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych a. ustawa ta nie dotyczy pomieszcze przeznaczonych do krtkotrwaego pobytu, np. w internatach, pensjonatach, hotelach 2) lokator najemca lub inna osoba uywajca lokal na podstawie innego tytuu prawnego ni prawo wasnoci 3) waciciel wynajmujcy lub inna osoba, ktra jest zwizana stosunkiem prawnym z lokatorem (nie musi by to waciciel w rozumieniu prawa rzeczowego) 48.NAJEMCA LOKALU MIESZKALNEGO 1) zasady oglne: najemc/wspnajemc okrela umowa najmu 2) najem lokali a. Maonkowie s najemcami lokalu bez wzgldu na istniejce midzy nimi stosunki majtkowe, jeeli nawizanie stosunku najmu lokalu majcego suy zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych zaoonej przez nich rodziny nastpio w czasie trwania maestwa b. jeeli midzy maonkami istnieje rozdzielno majtkowa albo rozdzielno majtkowa z wyrwnaniem dorobkw do wsplnoci najmu stosuje si odpowiednio przepisy o wsplnoci ustawowej c. Ustanie wsplnoci majtkowej w czasie trwania maestwa nie powoduje ustania wsplnoci najmu lokalu majcego suy zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny. d. Sd moe znie wsplno najmu lokalu i. z wanych powodw ii. na danie 1 z maonkw iii. stosujc odpowiednio przepisy o ustanowieniu w wyroku rozdzielnoci majtkowej

49.NASTPSTWO PRAWNE 1) zasady oglne: w razie mierci najemcy w stosunek najmu wstpuj jego spadkobiercy art. 922 KC 2) najem lokali 341

a. najem lokali, ktre su innym celom ni mieszkaniowe zasady oglne art. 922 KC b. najem lokali, ktre su zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych i. w razie mierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstpuj: (A) maonek niebdcy wspnajemc lokalu (B) dzieci najemcy i jego wspmaonka (C) inne osoby, wobec ktrych najemca by obowizany do wiadcze alimentacyjnych chodzi o konkretny obowizek alimentacyjny , okrelony orzeczeniem sdu lub dobrowoln decyzj, istniejcy w chwili mierci najemcy (a nie potencjalny) (D) osoba, ktra pozostawaa faktycznie we wsplnym poyciu z najemc konkubinat tradycyjny lub zwizek osoby tej samej pci ii. osoby te wstpuj w stosunek najmu lokalu mieszkalnego jeeli stale zamieszkiway z najemc w tym lokalu do chwili jego mierci iii. osoby, ktre wstpiy w stosunek najmu lokalu mieszkalnego , mog go wypowiedzie z zachowaniem terminw ustawowych, chociaby umowa najmu bya zawarta na czas oznaczony (A) w razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektre z tych osb stosunek ten wygasa wzgldem osb, ktre go wypowiedziay iv. jeeli nie ma takich osb stosunek najmu wygasa v. przepisw tych nie stosuje si w razie mierci 1 ze wspnajemcw lokalu mieszkalnego zasady oglne z art. 922 KC

50.RKOJMIA 342

1) zasady oglne: roszczenie o obnienie czynszu z powodu wad rzeczy i uprawnienie do wypowiedzenia najmu bez zachowania terminu wypowiedzenia nie przysuguje najemcy, jeeli w chwili zawarcia umowy wiedzia o wadach 2) najem lokali: a. jeeli wady najtego lokalu s tego rodzaju, e zagraaj zdrowiu najemcy lub jego domownikw albo osb u niego zatrudnionych, najemca moe wypowiedzie najem bez zachowania terminw wypowiedzenia, chociaby w chwili zawarcia umowy wiedzia o wadach 51.UPRAWNIENIA NAJEMCY 1) a. zasady oglne: najemca moe uywa rzecz najt b. najem lokali i. rozszerzenie uprawnie do uywania lokalu (A) najemca moe zaoy w najtym lokalu owietlenie elektryczne, gaz, telefon, radio i inne podobne urzdzenia, chyba e sposb ich zaoenia sprzeciwia si obowizujcym przepisom albo zagraa bezpieczestwu nieruchomoci (B) jeeli do zaoenia urzdze potrzebne jest wspdziaanie wynajmujcego, najemca moe domaga si tego wspdziaania i zwrotu wynikych std kosztw ii. ograniczenie uprawnie do uywania lokalu (A) najemca lokalu powinien stosowa si do porzdku domowego, o ile ten nie jest sprzeczny z uprawnieniami wynikajcymi z umowy liczy si z potrzebami innych mieszkacw i ssiadw (B) wynajmujcy moe wypowiedzie najem bez zachowania terminw wypowiedzenia jeeli najemca lokalu wykracza w sposb racy lub uporczywy przeciwko obowizujcemu porzdkowi domowemu albo przez swoje niewaciwe zachowanie czyni korzystanie z innych lokali w budynku uciliwym 2) podnajem albo bezpatne uywanie

a.

zasady oglne : jeeli umowa najmu tego nie zabrania najemca moe (bez pytania o zgod wynajmujcego) odda rzecz najt w caoci lub w czci osobie 3. w podnajem albo do bezpatnego uywania b. najem lokali: i. bez zgody wynajmujcego najemca nie moe odda lokalu lub jego czci w podnajem ani do bezpatnego uywania ii. zgoda wynajmujcego nie jest wymagana co do osoby, wzgldem ktrej najemca jest obciony obowizkiem alimentacyjnym 3) a. zasady oglne: prawa z tytuu najmu skuteczne tylko inter partes midzy wynajmujcym i najemc

343

b. najem lokali: i. do ochrony praw najemcy do uywania lokalu stosuje si odpowiednio przepisy o ochronie wasnoci - s one skuteczne erga omnes (A) powdztwo windykacyjne - waciciel moe da od osoby, ktra wada faktycznie jego rzecz, aeby rzecz zostaa mu wydana, chyba e osobie tej przysuguje skuteczne wzgldem waciciela uprawnienie do wadania rzecz (B) powdztwo negatoryjne wacicielowi roszczenie o przywrcenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie narusze przeciwko osobie, ktra narusza wasno w inny sposb anieli przez pozbawienie waciciela faktycznego wadztwa nad rzecz, (C) jeeli roszczenia te dotycz nieruchomoci to nie ulegaj przedawnieniu ii. do ochrony wadania lokalem stosuje si odpowiednio przepisy o ochronie posiadania ochrona posesoryjna (A) posiadaczowi przysuguje roszczenie o przywrcenie stanu poprzedniego i o zaniechanie narusze przeciwko temu, kto samowolnie naruszy posiadanie i temu na czyj korzy naruszenie nastpio (B) roszczenie to nie jest zalene od dobrej wiary posiadacza ani zgodnoci posiadania ze stanem prawnym, chyba e prawomocne orzeczenie sdu lub innego powoanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu pastwowego stwierdzio, e stan posiadania powstay na skutek naruszenia jest zgodny z prawem (C) posiadacz moe zastosowa obron konieczn, aeby odeprze samowolne naruszenie posiadania (D) posiadacz nieruchomoci moe niezwocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrci wasnym dziaaniem stan poprzedni nie wolno mu jednak stosowa przy tym przemocy wzgldem osb 52.OBOWIZKI NAJEMCY 1) czynsz a. zasady oglne: w czasie trwania stosunku najmu nie mona podwyszy czynszu b. najem lokali: i. wynajmujcy moe podwyszy czynsz, wypowiadajc dotychczasow wysoko czynszu najpniej na miesic naprzd, na koniec miesica kalendarzowego ii. forma wypowiedzenia taka jak strony lub ustawa przewidziay dal zawarcia umowy 2) a. zasady oglne: jeeli najemca dopuszcza si zwoki z zapat czynszu co najmniej za 2 pene okresy patnoci, wynajmujcy moe najem wypowiedzie bez zachowania terminw wypowiedzenia 344

b. najem lokali: i. jeeli najemca lokalu dopuszcza si zwoki z zapat czynszu co najmniej za 2 pene okresy patnoci, a wynajmujcy zamierza najem wypowiedzie bez zachowania terminw wypowiedzenia, powinien on uprzedzi najemc na pimie, udzielajc mu dodatkowego terminu miesicznego do zapaty zalegajcego czynszu ii. zastosowanie tego przepisu jest wyczone przez ustaw z 2001 r. o ochronie praw lokatorw, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie KC - Jeeli najemca lokalu dopuszcza si zwoki z zapat czynszu co najmniej za 3 pene okresy patnoci, a wynajmujcy zamierza najem wypowiedzie bez zachowania terminw wypowiedzenia, powinien on uprzedzi najemc na pimie, udzielajc mu dodatkowego terminu miesicznego do zapaty zalegajcego czynszu 3) ustawowe prawo zastawu a. zasady oglne: wynajmujcemu przysuguje ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu, chyba e rzeczy te nie podlegaj zajciu b. najem lokali: i. Ustawowe prawo zastawu wynajmujcego lokal mieszkalny rozciga si take na wniesione do lokalu ruchomoci czonkw rodziny najemcy razem z nim mieszkajcych 4) drobne nakady, ktre obciaj najemc to w szczeglnoci a. drobne naprawy podg, drzwi i okien b. malowanie cian, podg oraz wewntrznej strony drzwi wejciowych c. drobne naprawy instalacji i urzdze technicznych, zapewniajcych korzystanie ze wiata, ogrzewania lokalu, dopywu i odpywu wody 5) odpowiedzialno za zobowizania a. zasady oglne: za zobowizania odpowiada tylko najemca b. najem lokali: i. za zapat czynszu i innych nalenych opat odpowiadaj solidarnie z najemc stale zamieszkujce z nim osoby penoletnie. ii. odpowiedzialno tych osb, ogranicza si do wysokoci czynszu i innych opat nalenych za okres ich staego zamieszkiwania 53.ZBYCIE RZECZY NAJTEJ 1) zasady oglne: w razie zbycia rzeczy najtej w czasie trwania najmu nabywca wstpuje w stosunek najmu na miejsce zbywcy; moe jednak wypowiedzie najem z zachowaniem ustawowych terminw wypowiedzenia 2) najem lokali: a. przepisw o wypowiedzeniu najmu przez nabywc rzeczy najtej nie stosuje si do najmu lokali mieszkalnych, chyba e najemca nie obj jeszcze lokalu 54.WYPOWIEDZENIE

345

1) wyduenie ustawowych terminw wypowiedzenia gdy czynsz patny jest miesicznie a. jeeli czas trwania najmu lokalu nie jest oznaczony, a czynsz jest patny miesicznie, najem mona wypowiedzie najpniej na trzy miesice naprzd na koniec miesica kalendarzowego

PAPIERY WARTOCIOWE 55.POJCIE PAPIERU WARTOCIOWEGO 1) normalnie dokument (kawaek papieru) ma funkcj dowodow potwierdzajca istnienie prawa a prawa danej osoby przysuguj jej w zwizku ze zdarzeniem prawnym, niezalenie od tego dokumentu np. zawarcie umowy 2) PW - w drodze przewidzianej przez prawo wprowadzona jest wi midzy dokumentem, a prawem, tak silna e 1 bez 2. nie moe istnie -inkorporowanie prawa w dokument a. dokument ucielenia prawo w nim wyraone a prawo ma warto majtkow dlatego mwimy o papierach wartociowych

56.TEORIE DOTYCZCE ZWIZKU MIDZY DOKUMENTEM A PRAWEM (Niemcy, XIX w. ) 1) teoria wska (obiegowa) - Ulmer, Raiser a. PW sensu stricto - PW to tylko taki dokument ktry jest tak powizany z prawem, e obrt tym prawem jest moliwy tylko przez rozporzdzenie dokumentem b. eby przenie prawo trzeba przenie wasno dokumentu na nabywc prawo z papieru poda za prawem do papieru c. zgodnie z t koncepcj i. PW to tylko papiery obrotowe ( (na okaziciela i na zlecenie) ii. PW nie s rekta papiery (imienne) bo przeniesienie praw nastpuje przez przelew poczony z wydaniem dokumentu 2) teoria szeroka (realizacji) Brunner a. PW to taki dokument, ktrym wadanie jest niezbdne do wykonania prawa wynikajcego z tego dokumentu b. teoria ta obejmuje papiery imienne c. KC przyj t teori

57.PW OKRELA 1) tre prawa wynikajcego z PW 346

2) legitymacj formaln osob ktra jest formalnie uprawniona do wykonania prawa wynikajcego z PW a. nie musi by ona tosama z legitymacj materialn - legitymowany materialnie jest uprawniony do wiadczenia na ktre PW opiewa, a wic waciciel PW

58.W nowoczesnym obrocie publicznym (giedowym) ma miejsce DEMATERIALIZACJA PW 1) zamiast kawaka papieru tworzone s rejestry praw, zapewniajce wiksz pewno obrotu 2) obrt publiczny reguluje ustawa o obrocie instrumentami finansowymi

59.POWSTANIE ZOBOWIZANIA Z PW 1) TEORIE POWSTANIA ZOBOWIZANIA Z PW prawo z PW powstaj w drodze a. jednostronnej czynnoci prawnej i. teoria kreacyjna prawo z PW powstaje wskutek wystawienia + podpisania dokumentu ii. teoria emisyjna prawo z PW powstaje wskutek wystawienia + podpisania dokumentu + puszczenia PW w obieg (A) dokument musi trafi w rce innej osoby ni wystawca (B) np. kto zgubi weksel wypisany na 100 tys. z znalazca ma wierzytelno na 100 tys.

347

iii. teoria dobrej wiary - prawo z PW powstaje wskutek wystawienia + podpisania dokumentu + puszczenia PW w obieg + dokument musi trafi w rce nabywcy w dobrej wierze b. umowy przyjmowana w doktrynie - prawo z PW powstaje wskutek zawarcia umowy i. potrzebna jest zgodna wola wystawcy i remitenta (odbiorcy, 1. wierzyciela z PW) ii. wystawca wystawia i podpisuje dokument + zgoda na przyjcie wyraona przez remitenta (choby w sposb dorozumiany) 2) PODPIS DUNIKA a. zasada: podpis dunika moe by odbity sposobem mechanicznym np. obligacje SP b. wyjtek: chyba e przepisy szczeglne stanowi inaczej, np. weksel musi by podpisany wasnorcznie i czytelnie 3) WEKSLE A POWSTANIE ZOBOWIZANIA a. weksel wasny: wypenienie + podpisanie = od razu powstaje zobowizanie midzy wystawc a remitentem b. weksel trasowany i. opiera si na konstrukcji przekazu (A) wystawca - przekazujcy (B) trasat - przekazany (C) remitent odbiorca przekazu ii. 1. dunikiem jest trasat (A) jeli przyjmie weksel przez jego podpisanie staje si akceptantem i jest zobowizany do spenienia wiadczenia wobec remitenta (B) trasat jest dunikiem gwnym, iii. 2. dunikiem jest wystawca (A) wystawca jest dunikiem ubocznym - odpowiada w razie niewypacalnoci dunika gwnego 4) ZAKRES SWOBODY STRON W KREOWANIU PW. a. zasada numerus clausus PW w odniesieniu do PW na okaziciela i na zlecenie i. mona wystawia tylko takie PW jakie przewiduj ustawy ii. jeeli do puszczenia w obieg dokumentu na okaziciela jest wymagane zezwolenie waciwego organu pastwowego, dokument wystawiony bez takiego zezwolenia jest niewany b. PW imienne mog by kreowane w ramach ZSU i. nie nios one zagroenia dla obrotu - przeniesienie praw nastpuje przez przelew poczony z wydaniem dokumentu a to gwarantuje ochron dunika

60.PODZIA PW 1) kryterium: przedmiot a. wierzycielskie - opiewajce na wierzytelno inkorporowan b. inne ni wierzycielskie - opiewajce na inne prawo np. 348

inkorporujce prawo udziaowe z tytuu uczestnictwa w spce, np. akcja ii. konosament - inkorporuje prawo do rozporzdzania towarem 2) kryterium: stworzenie dokumentu a. s prawa ktre mog powsta tylko poprzez wystawienie dokumentu i istniej dopki jest wany PW i. np. z weksla b. prawa ze spki istniej w zwizku z tym, e zostaa zwizania spka i. te ju istniejce prawa zostaj zwizane z PW na skutek emisji akcji 3) kryterium: sposb przenoszenia prawa i wskazanie osoby uprawnionej a. imienne (rekta papiery) i. legitymacja (A) legitymuj osob imiennie wskazan w treci dokumentu lub osob, na ktr prawo przeniesiono przez przelew poczony z wydaniem dokumentu (B) osoba tak musi posiada PW + dokument przelewu (musi wykaza , e prawo zostao na przeniesione przez przelew ) wtedy moe da spenienia wiadczenia ii. przeniesienie praw (A) przeniesienie praw nastpuje przez przelew poczony z wydaniem dokumentu b. na zlecenie i. legitymacja (A) legitymuj osob wskazan w dokumencie (remitent) oraz kadego, na kogo prawa zostay przeniesione przez indos (indosatariusz) ii. przeniesienie praw (A) do przeniesienia praw z dokumentu konieczne jest wydanie dokumentu + wskazanie osoby uprawnionej przez nieprzerwany cig indosw (moliwo cofnicia si przez kolejne indosy do remitenta) (B) indos - pisemne owiadczenie umieszczone na PW na zlecenie i zawierajce co najmniej podpis zbywcy, oznaczajce przeniesienie praw na inn osob indos peny: ustpuj zlecenie kowalskiemu + podpis indos in blanco: sam podpis (C) strony umowy indosant (zbywca) indosatariusz (nabywca) c. na okaziciela i. legitymacja (A) legitymuj kadoczesnego posiadacza dokumentu legitymacja formalna (B) legitymacja formalna legitymacja materialna (bo papier moe przedstawi zodziej)

i.

349

 legitymowany materialnie jest uprawniony do wiadczenia na ktre PW opiewa, a wic waciciel papieru ii. przeniesienie praw (A) przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela nastpuje przez przeniesienie wasnoci dokumentu (B) do przeniesienia wasnoci dokumentu potrzebne jest jego wydanie (C) zatem: musi by zawarta umowa o przeniesienie wasnoci + wydanie (D) przepisw o przelewie nie stosuje si do wierzytelnoci zwizanych z dokumentem na okaziciela lub z dokumentem zbywalnym przez indos

61.REIM OBROTU PRAWEM Z PW (ROZPORZDZANIE PRAWEM): 1) prawo z papieru pod za prawem do papieru a. wyjtek: PW imienne 2) przeniesienie praw z PW to zawsze czynno realna 3) PW na okaziciela 4) PW na zlecenie 5) PW imienne

62.ZASADY WYKONYWANIA PRAW Z PW 1) KC przyj teori realizacji - Brunner a. PW to taki dokument, ktrym wadanie jest niezbdne do wykonania prawa wynikajcego z tego dokumentu b. fakt, e prawo przysuguje moe by udowodnione tylko przez przedstawienie dokumentu c. jeeli zobowizanie wynika z PW dunik jest zobowizany do wiadczenia za zwrotem PW albo udostpnieniem go dunikowi w celu pozbawienia dokumentu jego mocy prawnej w sposb zwyczajowo przyjty i. wyjtek: gdy wiadczenie jest czciowe nanosi si o tym na PW wzmiank 2) spenienie wiadczenia do rk posiadacza legitymowanego treci PW (legitymowanego formalnie) zwalnia dunika, chyba e dziaa on w zej wierze 3) dunik nie ma obowizku dochodzenia, czy okaziciel jest wacicielem dokumentu a. ale w razie uzasadnionych wtpliwoci, czy okaziciel jest wierzycielem, dunik powinien zoy przedmiot wiadczenia do depozytu sdowego 4) jeeli waciwy organ pastwowy wyda zakaz wiadczenia, zwolnienie z zobowizania nastpuje przez zoenie przedmiotu wiadczenia do depozytu sdowego 5) charakter zobowizania

350

a. prawo z PW kiedy staj si przedmiotem obrotu staj si prawem abstrakcyjnymi oderwanym od kauzy i. np. remitent puci w obieg weksel ostatni posiadacz zwrci si do dunika wekslowego o spenienie wiadczenia (A) dunik wekslowy nie moe zwolni si od obowizku spenienia wiadczenia stwierdzajc, e wystawi weksel przez pomyk abstrakcyjno i ochrona nabywcw w dobrej wierze (B) na ten fakt dunik moe powoa si jedynie wobec remitenta (tu jest kauzalno) b. dunik moe podnosi przeciw wierzycielowi zarzuty, ktre i. dotycz wanoci dokumentu ii. wynikaj z treci dokumentu iii. su mu osobicie przeciw wierzycielowi iv. su mu przeciw poprzedniemu wierzycielowi, jeeli nabywca dokumentu dziaa wiadomie na szkod dunika c. ale ta regulacja nie odnosi si do PW imiennych tam stosujemy przepisy o przelewie i jest pena kauzalno

63.UMARZANIE PW: gdy PW zostanie zgubiony, zniszczony 1) umarzanie PW reguluj przepisy szczeglne 2) dokonywane jest sdownie a. zainteresowany powinien wystpi do sdu, wykaza e jest osob, ktra PW wadaa, utracia go, ale dalej jest uprawniona b. sd wydaje postanowienie o umorzeniu PW, ktre stanowi surogat tego PW c. moe by wydany nowy papier - wtedy prawo zwizane z umorzonym PW zrywa te zwizki, a nawizuje z nowym 3) umorzeniu nie podlegaj p. na okaziciela 4) jeeli PW zosta prawomocnie umorzony, dunik jest obowizany wyda osobie, na ktrej rzecz nastpio umorzenie, na jej koszt nowy dokument, a gdy wierzytelno jest wymagalna - speni wiadczenie

64.ZNAKI LEGITYMACYJNE 1) KC a. Przepisy o PW stosuje si odpowiednio do znakw legitymacyjnych stwierdzajcych obowizek wiadczenia b. W razie utraty znaku legitymacyjnego stwierdzajcego w swej treci obowizek wiadczenia na danie wierzyciela, dunik moe uzaleni spenienie wiadczenia od wykazania uprawnienia przez osob zgaszajc takie danie c. Do znaku legitymacyjnego, ktry nie okrela imiennie osoby uprawnionej, stosuje si odpowiednio przepisy o PW na okaziciela, chyba e co innego wynika z przepisw szczeglnych 351

2) rnica: prawo do znaku legitymacyjnego nie jest niezbdne aby wykona prawo na ktre tan znak opiewa 3) np. numerek do szatni, migawka

PORCZENIE posta zabezpieczenia osobistego wierzytelnoci

40.UMOWA PORCZENIA umowa przez ktr 1) porczyciel zobowizuje si wobec wierzyciela wykona zobowizanie na wypadek, gdyby dunik zobowizania nie wykona 41.CECHY 1) umowa zobowizujca 2) umowa jednostronnie zobowizujca obowizek wiadczenia ciy tylko po 1 ze stron 3) umowa przysparzajca 4) umowa odpatna lub nieodpatna 5) umowa kauzalna a. cavendi causa przysporzenie w celu zabezpieczenia wierzytelnoci 6) nie jest to umowa wzajemna 42.STRONY 1) wierzyciel 2) porczyciel 43.PRZEDMIOT 1) zabezpieczenie wierzytelnoci 44.ZAWARCIE 352

1) umowy konsensualna dochodzi do skutku solo consensu przez zgodne owiadczenie woli stron (porczyciela i wierzyciela) 2) forma a. owiadczenie porczyciela: pismo ad solemnitatem b. owiadczenie wierzyciela: dowolna forma (take w sposb dorozumiany) 3) umowa porczenia moe by zawarta bez zgody, a nawet bez wiedzy dunika 4) owiadczenie porczyciela powinno wskazywa osob dunika gwnego oraz dug gwny a. to dug gwny wyznacza tre zobowizania wierzyciela b. porczenie nie moe obejmowa wszystkich zobowiza dunika gwnego postanowienie takie sprzeczne z ZWS i zgodnie z art. 58 KC niewane c. porczenie moe obejmowa i. cay dug gwny

ii. cz dugu iii. albo oznaczon wysoko d. mona porczy za i. dug (A) wynikajcy z umowy (B) lub innych zdarze prawnych, np. czyn niedozwolony ii. dug (A) ju istniejcy (B) przyszy wwczas mona porczy do wysokoci z gry oznaczonej bezterminowe porczenie za dug przyszy moe by przed powstaniem dugu odwoane w kadym czasie e. umowa porczenia moe okrela czas trwania odpowiedzialnoci porczyciela f. umowa porczenia moe zastrzega warunek (zawieszajcy, rozwizujcy) 45.AKCESORYJNO PORCZENIA 353

1) porczenie zawsze sprzone jest z jakim innym zobowizaniem a. istnienie i rozmiar dugu dunika gwnego rozstrzyga o istnieniu i rozmiarze dugu porczyciela 2) zakres odpowiedzialno porczyciela a. o zakresie zobowizania porczyciela rozstrzyga kadoczesny zakres zobowizania dunika b. porczyciel odpowiada za dug pierwotny i skutki N/NWZ przez dunika gwnego c. 2 odstpstwa od zasady akcesoryjnoci i. czynno prawna dokonana przez dunika z wierzycielem po udzieleniu porczenia nie moe zwikszy zobowizania porczyciela

ii. ulgi wynikajce z zawarcia ukadu w ramach postpowania upadociowego nie ograniczaj odpowiedzialnoci porczyciela 3) porczenie powoduje powstanie po stronie porczyciela a. odpowiedzialnoci osobistej b. i dugu obowizku wiadczenia 4) porczyciel ktry spenia wiadczenie wykonuje wasne zobowizanie a. wiadczenie to zaspokajajc interes wierzyciela pozbawia go prawa dochodzenia wierzytelnoci od porczyciela i od dunika gwnego 5) z zasady akcesoryjnoci wynika, e porczyciel nie bdzie odpowiada, gdy dug gwny jest niewany a. wyjtek: KC i. w razie porczenia za dug osoby, ktra nie moga zacign zobowizania z powodu braku zdolnoci do czynnoci prawnych

ii. porczyciel powinien speni wiadczenie jako dunik gwny iii. jeeli w chwili porczenia o braku zdolnoci tej osoby wiedzia lub z atwoci mg si dowiedzie. 6) niedopuszczalne jest udzielenie porczenia za dug niezaskaralny

46.RWNORZDNO ODPOWIEDZIALNOCI 1) ius dispositivum - jeeli strony nie postanowiy inaczej porczyciel jest odpowiedzialny jak wspdunik solidarny

354

a. Kilku dunikw moe by zobowizanych w ten sposb, e i. wierzyciel moe da caoci lub czci wiadczenia (A) od wszystkich dunikw cznie (B) od kilku z nich (C) lub od kadego z osobna, ii. a zaspokojenie wierzyciela przez ktregokolwiek z dunikw zwalnia pozostaychb. a do zupenego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dunicy solidarni pozostaj zobowizani 2) dug porczyciela staje si wymagalny z chwil, gdy dunik gwny opni si ze spenieniem wiadczenia 3) w prawie polskim porczenie nie ma charakteru subsydiarnego - dug porczyciela nie staje si wymagalny dopiero po bezskutecznym podjciu wobec dunika gwnego dziaa zmierzajcych do uzyskania od niego wiadczenia

4) KC - ius dispositivum a. jeeli dunik opnia si ze spenieniem wiadczenia, wierzyciel powinien zawiadomi o tym niezwocznie porczyciela b. spr w doktrynie co do charakteru zawiadomienia i. Radwaski jest to owiadczenie wiedzy (A) jego brak nie tamuje realizacji uprawnie wierzyciela wobec porczyciela ii. Szpunar jest to owiadczenie woli wierzyciela e zamierza on uzyska wiadczenie od porczyciela (A) stanowi konieczn przesank wymagalnoci roszczenia przeciw porczycielowi c. jeeli wierzyciel nie dopeni tego obowizku - ponosi odpowiedzialno wobec porczyciela za szkod, jak w wyniku tego on ponis, np. i. niekorzystne konsekwencje dla dunika z tego powodu, e nie mg zaspokoi wierzyciela wczeniej (np. narosy odsetki)

ii. dunik gwny sta si niewypacalny w okresie zwoki wierzyciela roszczenie zwrotne porczyciela staje si nieskuteczne 355

47.PODPORCZENIE 1) umowa midzy podporczycielem a wierzycielem , w ktrej udziela on porczenia za zobowizanie porczyciela 2) podporczyciel a. porcza za dug porczyciela - w granicach wskazanych przez zobowizanie porczyciela b. odpowiada bezporednio wobec wierzyciela c. ma przeciw porczycielowi roszczenie regresowe

48.AWAL porczenie wekslowe 1) posta zabezpieczenia wierzytelnoci uregulowana w prawie wekslowym (nie jest podtypem porczenia z KC) 2) porczyciel zabezpiecza zapat caej lub czci sumy wekslowej 3) porczycielem moe by osoba 3. lub osoba podpisana na wekslu 4) porczenie wekslowe a. ma charakter samodzielny, nieakcesoryjny odpowiedzialno porczyciela nie jest uzaleniona od istnienia zobowizania dunika gwnego b. jest to czynno prawna abstrakcyjna, niezalena od podstawy prawnej (stosunku wierzyciel dunik gwny)

356

49.ZARZUTY KTRE MOE PODNOSI PORCZYCIEL 1) porczyciel moe podnie przeciwko wierzycielowi a. wszelkie zarzuty, ktre przysuguj dunikowi i. np. (A) zarzut potrcenia z wierzytelnoci dunika (B) wierzyciel nie speni wiadczenia wzajemnego ii. porczyciel nie traci tych zarzutw, chociaby dunik (A) zrzek si ich (B) albo uzna roszczenie wierzyciela iii. porczyciel, przeciwko ktremu wierzyciel dochodzi roszczenia, powinien zawiadomi niezwocznie dunika wzywajc go do wzicia udziau w sprawie iv. jeeli dunik nie wemie udziau w sprawie, nie moe on podnie przeciwko porczycielowi zarzutw, ktre mu przysugiway przeciwko wierzycielowi, a ktrych porczyciel nie podnis z tego powodu, e o nich nie wiedzia b. zarzuty osobiste, np. i. upyw terminu zwizania porczyciela gdy okrelony by czas trwania odpowiedzialnoci

ii. niezastosowanie si wierzyciela do dania porczyciela, aby wierzyciel wezwa dunika do zapaty iii. przedawnienie iv. SN: porczyciel nie moe uchyli si od skutkw prawnych swego owiadczenia woli z powodu bdu wywoanego podstpnie przez dunika co do jego wypacalnoci w dniu porczenia 2) porczyciel nie moe podnosi zarzutw a. SN: wynikajcych z umowy zawartej przez porczyciela z dunikiem gwnym lub osob 3. b. w razie mierci dunika porczyciel nie moe powoywa si na ograniczenie odpowiedzialnoci spadkobiercy wynikajce z przepisw prawa spadkowego

357

50.WYGANICIE PORCZENIA 1) sposoby a. zasada akcesoryjnoci - wyganicie dugu gwnego b. jeeli termin patnoci dugu nie jest oznaczony albo jeeli patno dugu zaley od wypowiedzenia i. porczyciel moe po upywie 6 miesicy od daty porczenia, a jeeli porczy za dug przyszy - od daty powstania dugu

ii. da, aby wierzyciel wezwa dunika do zapaty albo z najbliszym terminem dokona wypowiedzenia iii. jeeli wierzyciel nie uczyni zado powyszemu daniu, zobowizanie porczyciela wygasa c. przejcie dugu - jeeli wierzytelno bya zabezpieczona porczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osob 3., porczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwil przejcia dugu, chyba e porczyciel lub osoba 3. wyrazi zgod na dalsze trwanie zabezpieczenia d. odwoanie bezterminowego porczenia za dug przyszy e. jeeli strony okreliy w umowie porczenia okolicznoci wyganicia porczenia np. warunek rozwizujcy 51.NASTPSTWA ZASPOKOJENIA WIERZYCIELA 1) subrogacja ustawowa osoba 3., ktra spaca wierzyciela, nabywa spacon wierzytelno do wysokoci dokonanej zapaty jeeli paci dug cudzy, za ktry jest odpowiedzialna osobicie albo pewnymi przedmiotami majtkowymi a. dug gwny nie wygasa b. porczyciel moe da od dunika zwrotu wszystkiego co sam wiadczy 2) dunik moe podnosi przeciw porczycielowi te same zarzuty ktre mu przysugiway wobec wierzyciela a. ale i. porczyciel, przeciwko ktremu wierzyciel dochodzi roszczenia, powinien zawiadomi niezwocznie dunika wzywajc go do wzicia udziau w sprawie

ii. jeeli dunik nie wemie udziau w sprawie, nie moe on podnie przeciwko porczycielowi zarzutw, ktre mu przysugiway przeciwko wierzycielowi, a ktrych porczyciel nie podnis z tego powodu, e o nich nie wiedzia 358

3) wierzyciel jest zobowizany wyda porczycielowi wszelkie zabezpieczenia wierzytelnoci oraz rodki dowodowe a. jeli wierzyciel si ich wyzby ponosi wyrzdzon porczycielowi szkod 4) aby zapobiec podwjnemu wiadczeniu na rzecz wierzyciela a. porczyciel powinien niezwocznie zawiadomi dunika o wykonaniu przez siebie zobowizania i. jeeli tego nie zrobi, a dunik zobowizanie wykona - porczyciel nie moe da od dunika zwrotu tego, co sam wiadczy, chyba e dunik dziaa w zej wierze

b. dunik powinien niezwocznie zawiadomi porczyciela o wykonaniu przez siebie zobowizania, ale tylko wtedy gdy porczenie udzielone zostao za wiedz dunika i. jeeli tego nie zrobi, a porczyciel zobowizanie wykona porczyciel ktry zaspokoi wierzyciela, moe da od dunika zwrotu tego, co wiadczy, chyba e dziaa w zej wierze dunik nie moe podnosi zarzutw

ii. przeciw wierzycielowi porczyciel ma roszczenie o zwrot wiadczenia nienalenego

52.ROSZCZENIA ZWROTNE MIDZY PORCZYCIELAMI 1) na podstawie przepisw o solidarnoci 2) kady z porczycieli ma roszczenie zwrotne wobec dunika do wysokoci spenionego wiadczenia zgodnie z zasad subrogacji ustawowej 3) ale zasady subrogacji ustawowej nie stosuje si midzy porczycielami prowadzioby do absurdalnych efektw

53.PRZEDAWNIENIE - na zasadach oglnych

POYCZKA

mutuum

65.UMOWA POYCZKI umowa, przez ktr 359

1) dajcy poyczk zobowizuje si przenie na wasno biorcego poyczk okrelon ilo pienidzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku 2) a biorcy zobowizuje si zwrci t sam ilo pienidzy albo t sam ilo rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakoci 66.CECHY 1) umowa zobowizujca 2) umowa dwustronnie zobowizujca 3) umowa nieodpatna lub odpatna- zaley to od woli stron 4) umowa kauzalna a. solvendi causa przysporzenie w celu zwolnienia si z cicego zobowizania 5) nie jest to umowa wzajemna 67.STRONY 1) dajcy poyczk poyczkodawca 2) biorcy poyczk poyczkobiorca 68.PRZEDMIOT POYCZKI 1) okrelona suma pienina 2) rzeczy oznaczone co do gatunku np. zboe (zawsze rzeczy ruchome) 69.ZAWARCIE 1) umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu przez uzgodnienie woli stron 2) forma a. zasada: dowolna b. wyjtek: i. pismo (ad probatinem) - jeeli warto przedmiotu poyczki przekracza 500 z (A) ale przepisw o formie pisemnej przewidzianej dla celw dowodowych nie stosuje si do czynnoci prawnych w stosunkach midzy przedsibiorcami ii. pismo bez wyjtkw jeeli poyczka udzielana jest z Funduszu Pracy 70.OBOWIZKI DAJCEGO POYCZK 1) dajcy poyczk jest zobowizany do dokonania wszelkich czynnoci niezbdnych do przeniesienia wasnoci przedmiotu poyczki na biorcego poyczk a. w szczeglnoci dajcy poyczk jest zobowizany do wydania przedmiotu poyczki i. wydania znakw pieninych (gotwki) ii. zapaty bezgotwkowej iii. wydanie rzeczy oznaczonych co do gatunku do przeniesienia wasnoci konieczne jest przeniesienie posiadania rzeczy b. termin wydania przedmiotu poyczki i. strony mog okreli w umowie 360

ii. jeeli termin spenienia wiadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z waciwoci zobowizania wiadczenie powinno by spenione niezwocznie po wezwaniu dunika do wykonania c. obowizek wydania przedmiotu poyczki ustaje w 2 przypadkach i. dajcy poyczk moe odstpi od umowy i odmwi wydania przedmiotu poyczki, jeeli zwrot poyczki jest wtpliwy z powodu zego stanu majtkowego 2. strony (A) chyba, e dajcy poyczk w chwili zawarcia umowy o zym stanie majtkowym 2. strony wiedzia lub z atwoci mg si dowiedzie ii. jeeli roszczenie biorcego poyczk o wydanie przedmiotu poyczki przedawnio si przedawnia si z upywem 6 miesicy od chwili, gdy przedmiot mia by wydany (A) ratio legis: dajcy poyczk nie powinien zbyt dugo pozostawa w niepewnoci co do tego, czy biorcy poyczk skorzysta z swego uprawnienia 2) odpowiedzialno za wady rzeczy a. dajcy poyczk jest zobowizany jest do naprawienia szkody, ktr wyrzdzi biorcemu przez to, e wiedzc o wadach przedmiotu poyczki (fizycznych/ prawnych) nie zawiadomi go o nich i. wyjtek: biorcy poyczk mg wad z atwoci zauway 71.OBOWIZKI BIORCEGO POYCZK 1) biorcy poyczk nie jest zobowizany do odebrania przedmiotu poyczki a. przysuguje mu natomiast roszczenie o wydanie przedmiotu poyczki 2) biorcy poyczk zobowizany jest zwrci przedmiot poyczki w umwionym terminie bd przed czasem a. jeli termin nie zosta okrelony w umowie - w cigu 6 tygodni po wypowiedzeniu przez dajcego poyczk b. obowizek wczeniejszego zwrotu poyczki moe uzasadnia art. 458 KC i. wierzyciel moe da spenienia wiadczenia bez wzgldu na zastrzeony termin: (A) jeeli dunik sta si niewypacalny (B) albo jeeli wskutek okolicznoci, za ktre dunik ponosi odpowiedzialno, zabezpieczenie wierzytelnoci ulego znacznemu zmniejszeniu 3) biorcy poyczk jest zobowizany do uiszczania odsetek tylko wtedy gdy obowizek taki wynika a. z treci czynnoci prawnej b. ustawy c. orzeczenia sdu d. decyzji innego waciwego organu 72.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) roszczenie dajcego poyczk o jej zwrot przedawniaj si na zasadach oglnych 361

2) roszczenie biorcego poyczk o wydanie przedmiotu poyczki ulega przedawnieniu z upywem 6 m-cy od chwili, gdy przedmiot ten mia by wydany

Przekaz - art. 9211-5

54.Wprowadzony do KC nowel lipcow z 1990 r. (by regulowany w KZ)

55.FIGURA PRZEKAZU 1) zaangaowane s 3 podmioty

2) przekaz to jednostronna czynno prawna przekazujcego 3) ta jednostronna czynno prawna zawiera podwjne upowanienie: a. dla przekazanego do spenienia wiadczenia do rk odbiorcy przekazu b. dla odbiorcy przekazu do przyjcia wiadczenia i zaliczenia go na rachunek przekazujcego 4) nie jest nie jest to czynno zobowizujca (tylko upowaniajca) z tych 2 upowanie nie wynika zobowizanie 5) zobowizanie powstaje gdy przekazany przyjmie przekaz dokona akceptu - jednostronn czynno prawn skierowan do odbiorcy przekazu

362

a. jeli przekazany przyjmie przekaz (stanie si akceptantem) to zaciga zobowizanie wzgldem odbiorcy przekazu jest zobowizany do spenienia wiadczenia okrelonego w przekazie (A) wiadczenie to moe mie dowoln tre, ale najczciej jest to wiadczenie pienine (przedmiot przekazu)

56.FORMA PRZEKAZU 1) dowolna, ale w praktyce najczciej pisemna

57.FUNKCJE PRZEKAZU 1) wiadczenie spenione przez przekazanego do rk odbiorcy przekazu zastpuje 2 wiadczenia, ktre musiayby by spenione oddzielnie (wiadczenie na linii przekazany przekazujcy i przekazujcy odbiorca przekazu) 2) weksel trasowany, czek opiera si na konstrukcji przekazu 3) konstrukcja przelewu bankowego opiera si na konstrukcji przekazu

58.SKUTKI PRZEKAZU 1) stosunek pokrycia (przekazujcy przekazany) skutki przekazu zale od rodzaju stosunku wewntrznego midzy przekazujcym a przekazanym a. przekaz w dug i. jeeli przekazany jest dunikiem przekazujcego co do przekazanego wiadczenia, jest on obowizany wzgldem niego do zadouczynienia przekazowi

ii. np. przy przelewie bankowym (A) przekazujcy posiadacz rachunku bankowego (B) przekazany bank (C) odbiorca przekazu osoba, ktrej bank ma zapaci posiadacz rachunku bankowego upowania bank do wypaty 100 z na rzecz osoby 3. posiadacz rachunku bankowego

363

umarza swoje zobowizanie wobec osoby 3. bank zmniejsza swj dug wobec posiadacza rachunku bankowego b. przekaz w kredyt i. spenienie wiadczenia przez przekazanego powoduje, e przekazujcy staje si dunikiem przekazanego - przekazany speniajc wiadczenie do rk odbiorcy przekazu udziela w ten sposb przekazujcemu kredytu, poyczki, darowizny

c. w braku jakiegokolwiek uprzedniego stosunku wewntrznego midzy przekazujcym a przekazanym - mona uzna e doszo do zawarcia umowy zlecenia do zapaty midzy przekazanym a przekazujcym i. jeeli przekazany wykona zlecenie ma w ramach umowy zlecenia roszczenie przeciw przekazujcymi (A) o zwrot wydatkw poczynionych przez przekazanego w celu naleytego wykonania zlecenia wraz z odsetkami ustawowymi (B) o zwolnienie od zobowiza, ktre przekazany zacign we wasnym imieniu w celu naleytego wykonania zlecenia 2) stosunek waluty (przekazujcy odbiorca przekazu) - skutki przekazu zale od rodzaju stosunku wewntrznego midzy przekazanym a odbiorc przekazu a. odbiorca przekazu z reguy jest wierzycielem przekazujcego i. jeeli przekazujcy jest dunikiem odbiorcy przekazu, umorzenie dugu nastpuje dopiero przez spenienie wiadczenia, chyba e umwiono si inaczej (A) sam przekaz nie jest jeszcze zapat ale strony mog umwi si inaczej (np. e momentem umorzenia dugu bdzie przyjcie przekazu przez przekazanego) b. odbiorca przekazu nie musi by wierzycielem przekazujcego i. przekaz moe suy udzieleniu poyczki, darowizny na rzecz odbiorcy przekazu

c. zlecenie do inkasa i. jeli pomidzy przekazujcym a odbiorc przekazu nie istnieje adne zobowizanie i nie wiadomo jakie zobowizanie ma powsta przekaz oznacza zawarcie umowy zlecenia do inkasa

ii. przekazujcy upowania przekazanego eby speni wiadczenie do rk os. 3, a osob t upowania do przyjcia tego wiadczenia, a nastpnie by rozliczya si z niego wzgldem przekazujcego

364

iii. os. 3 tylko inkasuje wiadczenie i zobowizana jest wyda nastpnie przedmiot wiadczenia przekazujcemu instytucja stosowana gdy wierzyciel chwilowo nie moe przyj wiadczenia od dunika a moe osoba 3. 3) stosunek zapaty (przekazany odbiorca przekazu) a. w ramach tego stosunku dochodzi do spenienia wiadczenia przez przekazanego do rk odbiorcy przekazu b. przekazany moe speni wiadczenie nie przyjmujc wczeniej przekazu c. przekazany moe przyj wczeniej przekaz dokona akceptu jednostronn czynno prawn skierowan do odbiorcy przekazu i. jeli przekazany przyjmie przekaz (stanie si akceptantem) to zaciga zobowizanie wzgldem odbiorcy przekazu jest zobowizany do spenienia wiadczenia okrelonego w przekazie wiadczenie to moe mie dowoln tre, ale najczciej jest to wiadczenie pienine (przedmiot przekazu) ii. to zobowizanie ma charakter abstrakcyjny oderwany od stosunkw pokrycia i waluty (czyli jego kauzy) iii. jeli przekazany przyjmie przekaz moe powoywa si tylko na (A) zarzuty wynikajce z treci przekazu np. przekazany przyj zobowizanie do zapaty 1000 z z przekazu odbiorca przekazu da zapaty 1200 z przekazany moe zapaci 1000 z bo 1200 jest niezgodne z treci przekazu (B) zarzuty, ktre przysuguj mu osobicie wzgldem odbiorcy np. zarzut potrcenia iv. przekazany nie moe si powoywa na zarzuty (A) ze stosunku waluty np. e dug upad jeli odbiorca przekazu by wierzycielem przekazujcego (B) ze stosunku pokrycia np. e nie ma pokrycia np. przekaz by udzielony w dug, a po przyjciu przekazu okazuje si e dug nie istnia przekazany zobowizany jest speni wiadczenie do rk odbiorcy przekazu przekazany ma roszczenie o zwrot nienalenego wiadczenia przeciw przekazujcemu v. roszczenia odbiorcy przekazu przeciw przekazanemu, wynikajce z przyjcia przekazu, przedawniaj si z upywem 1 roku 365

59.ODWOANIE PRZEKAZU 1) przekazujcy moe przekaz odwoa, dopki przekazany a. nie przyj przekazu b. albo nie speni wiadczenia

PRZYRZECZENIE PUBLICZNE
60.DEFINICJA 1) kto przez ogoszenie publiczne przyrzek nagrod za wykonanie oznaczonej czynnoci, zobowizany jest przyrzeczenia dotrzyma 61.STRONY 1) przyrzekajcy (dunik) 2) wykonawca czynnoci (wierzyciel) 62.CECHY 1) przyrzeczenie to jednostronna czynno prawna przyrzekajcego 2) przyrzeczenie musi by ogoszone publiczne zoone w taki sposb, aby mogo dotrze do nieokrelonej liczby nieoznaczonych osb a. owiadczenie woli przyrzekajcego nie jest skierowane do indywidualnych adresatw, ale moe mie na wzgldzie oznaczony krg potencjalnych wykonawcw b. obietnice wyborcze to nie przyrzeczenie publiczne bo nie s owiadczeniem woli 3) wykonawca czynnoci nie skada adnego owiadczenia woli 4) teorie powstania zobowizania a. teoria policytacyjna przyjta w KC

366

i.

rdem zobowizania jest jednostronna czynno prawna zobowizujca przyrzekajcego do spenienia wiadczenia pod warunkiem zawieszajcym, e kto wykona czynno oznaczon w przyrzeczeniu publicznym

ii. wykonanie czynnoci oznaczonej w przyrzeczeniu publicznym jest warunkiem powstania zobowizania condictio iuris b. teoria umowy (oferty) i. przyrzekajcy skada ofert ad incertam personam

ii. przyjcie oferty nastpuje przez wykonanie czynnoci okrelonej w ofercie iii. polski KC (A) nie wymaga, aby wykonanie czynnoci miao charakter owiadczenia woli (B) dopuszcza dziaanie bez wiedzy o ogoszeniu przyrzeczenia dziaanie przed ogoszeniem dziaanie przez osob bez zdolnoci do czynnoci prawnych 63.SKUTKI 1) przyrzekajcy zobowizany jest dotrzyma przyrzeczenia 2) przyrzekajcy moe okreli okres w ktrym przyrzeczenie go wie przez podanie terminu do wykonania czynnoci oznaczonej w przyrzeczeniu publicznym a. zasada: do wanoci przyrzeczenia nie jest wymagane podanie terminu do wykonania czynnoci oznaczonej w przyrzeczeniu publicznym i. wyjtek: przyrzeczenie nagrody konkursowej

b. jeli nie okreli takiego terminu jest zwizany przyrzeczeniem a do i. wykonania czynnoci

ii. lub odwoania przyrzeczenia (jeeli jest odwoalne) (A) przyrzeczenie jest odwoalne jeeli nie podano terminu do wykonania czynnoci oznaczonej w przyrzeczeniu publicznym i nie zastrzeono e przyrzeczenie jest nieodwoane 367

(B) odwoanie powinno nastpi przez ogoszenie publiczne w taki sam sposb, w jaki byo uczynione przyrzeczenie (C) odwoanie jest bezskuteczne wzgldem osoby, ktra wczeniej czynno wykonaa nie s chronione osoby ktre podjy dziaania zmierzajce do wykonania czynnoci, ale tej czynnoci nie wykonay przed odwoaniem nie przysuguje im roszczenie o zwrot wydatkw ani nagroda 64.TRE STOSUNKU PRAWNEGO 1) przyrzeczenie publiczne to czynno jednostronnie zobowizujca obowizek wiadczenia (dania nagrody) ciy tylko po stronie przyrzekajcego 2) wykonawca czynnoci jest wycznie uprawniony ma roszczenie o spenienie wiadczenia zgodnie z treci przyrzeczenia 3) nagroda a. moe mie posta jakiejkolwiek korzyci majtkowej b. oprcz nagrd przyznawane s czasem wyrnienia o charakterze niemajtkowym zwaszcza w zwizku z udziaem w konkursach (np. dyplom) c. przyrzekajcy powinien okreli rodzaj, wysoko i liczb nagrd i. wysoko nagroda moe by cile okrelona lub mog by wskazane zasady okrelania jej wysokoci

ii. dopuszczalne jest zastrzeenie przyrzekajcego, e nagroda zostanie okrelona przez niego lub osob 3. po ogoszeniu przyrzeczenia iii. gdy nie okrelono nagrody - doktryna nagrod okrela sd, na danie uprawnionego zgoszone w pozwie o zasdzenie narody 4) co gdy kilka osb wykonao czynno okrelon w przyrzeczeniu publicznym? a. KC ius dispositivum i. jeeli czynno wykonao kilka osb niezalenie od siebie, kadej z nich naley si nagroda w penej wysokoci, chyba e zostaa przyrzeczona tylko 1 nagroda wwczas otrzymuje j osoba ktra pierwsza si zgosi, a w razie jednoczesnego zgoszenia si kilku osb ta, ktra pierwsza czynno wykonaa

ii. jeeli czynno wykonao kilka osb wsplnie (A) nagroda naley si wszystkim wykonawcom wsplne 368

(B) w razie sporu sd odpowiednio podzieli nagrod b. przyrzekajcy moe okreli inne zasady rozdzielania nagrd np. losowanie

65.PRZYRZECZENIE NAGRODY KONKURSOWEJ 1) szczeglny przypadek przyrzeczenia publicznego publiczne przyrzeczenie nagrody za najlepsze dzieo lub najlepsz czynno 2) ogoszenie konkursu ma na celu nie samo wykonanie czynnoci, lecz pobudzenie rywalizacji, aby otrzyma jak najlepsze rezultaty w okrelonej dziedzinie 3) przyrzeczenie nagrody konkursowej opiera si na tej samej konstrukcji prawnej co zwyke przyrzeczenie publiczne 4) przedmiot a. dziea lub czynnoci - rozumiane szeroko i. przedmioty majtkowe

ii. utwory w rozumieniu prawa autorskiego iii. projekty wynalazcze iv. inne rezultaty ludzkiej aktywnoci, v. rne zachowania, ktre maj charakter czynw 5) cechy publicznego przyrzeczenia nagrody za najlepsze dzieo lub za najlepsz czynno a. jest bezskuteczne, jeli nie zosta w nim oznaczony termin, w cigu ktrego mona ubiega si o nagrod b. jest nieodwoalne c. ocena, czy i ktre dzieo lub czynno zasuguje na nagrod, naley do przyrzekajcego, chyba e w przyrzeczeniu nagrody inaczej zastrzeono d. przyrzekajcy nagrod nabywa wasno nagrodzonego dziea, prawa autorskiego, prawa wynalazczego tylko wtedy, gdy to zastrzeg w przyrzeczeniu i. wwczas nabycie wasnoci nastpuje z chwil wypacenia nagrody

ii. wwczas przyrzeczenie publiczne jest odpatn czynnoci prawn a zasadniczo nieodpatn

369

RACHUNEK BANKOWY
66.UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO - umowa przez ktr 1) bank zobowizuje si wzgldem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do a. przechowywania jego rodkw pieninych b. oraz, jeeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozlicze pieninych 67.STRONY 1) bank 2) posiadacz rachunku bankowego 68.PRAWA I OBOWIZKI BANKU 1) bank moe obraca czasowo wolne rodki pienine zgromadzone na rachunku bankowym z obowizkiem ich zwrotu w caoci lub w czci na kade danie, chyba e umowa uzalenia obowizek zwrotu od wypowiedzenia 2) bank moe odmwi wykonania zlecenia posiadacza rachunku bankowego tylko w wypadkach przewidzianych w przepisach szczeglnych 3) jeeli umowa zostaa zawarta na czas nieoznaczony bank jest obowizany informowa posiadacza rachunku o kadej zmianie stanu rachunku bankowego, w sposb okrelony w umowie 4) bank jest obowizany przesya posiadaczowi co najmniej raz w miesicu bezpatnie wycig z rachunku z informacj o zmianach stanu rachunku i ustaleniem salda, chyba e posiadacz wyrazi pisemnie zgod na inny sposb informowania o zmianach stanu rachunku i ustaleniu salda 69.POSIADACZA RACHUNKU BANKOWEGO 1) posiadacz rachunku bankowego jest obowizany zgosi bankowi niezgodno zmian stanu rachunku lub salda w cigu 14 dni od dnia otrzymania wycigu z rachunku 2) posiadacz imiennego rachunku bankowego obowizany jest zawiadamia bank o kadej zmianie swego zamieszkania lub siedziby 70.ROZWIZANIE UMOWY RACHUNKU BANKOWEGO ZAWARTEJ NA CZAS NIE OZNACZONY 1) moe nastpi w kadym czasie wskutek wypowiedzenia przez ktrkolwiek ze stron 2) ale bank moe wypowiedzie umow tylko z wanych powodw 71.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) roszczenia wynikajce ze stosunku rachunku bankowego przedawniaj si z upywem lat 2 2) ale roszczenia o zwrot wkadw oszczdnociowych przedawniaj si na zasadach oglnych

370

 przepisy te stosuje si odpowiednio do RACHUNKW PROWADZONYCH PRZEZ SPDZIELCZE KASY OSZCZDNOCIOWO-KREDYTOWE przepisy te NIE UCHYBIAJ PRZEPISOM O ROZLICZENIACH PIENINYCH

UMOWA SPRZEDAY
73.UMOWA SPRZEDAY umowa wzajemna 1) przez ktr sprzedawca zobowizuje si przenie na kupujcego wasno rzeczy i wyda rzecz 2) a kupujcy zobowizuje si rzecz odebra i zapaci sprzedawcy cen 74.CECHY 1) umowa zobowizujca ale w pewnym zakresie o podwjnym skutku: zobowizujco rozporzdzajcym 2) umowa kauzalna - obligandi vel acquirendi causa 3) umowa dwustronnie zobowizujca 4) umowa odpatna 371

5) umowa wzajemna 75.STRONY: 1) sprzedawca 2) kupujcy 76.REIMY SPRZEDAY

1) 2) 3)

konsumencka ustawa o szczeglnych warunkach sprzeday konsumenckiej z 27 lipca 2002 kodeksowa reguluje obrt pozakonsumencki (konsumencki w zakresie nieuregulowanym w ustawie)

midzynarodowa konwencja wiedeska o midzynarodowej sprzeday towarw z 1980 r. (ratyfikowana przez RP w 1996 r.) 77.PRZEDMIOT 1) rzecz a. ruchoma lub nieruchomo

b.

ju istniejca lub przysza - umowa sprzeday jest zawarta pod warunkiem zawieszajcym, e rzecz powstanie, np. sprzeda poytkw i. czym innym jest sprzeda nadziei np. los na loterii (A) jest to umowa bezwarunkowa ale losowa (B) jeli ryzyko obcia kupujcego to jest to sprzeda nadziei (C) jeeli ryzyko jest podzielone lub nie obcia kupujcego to jest sprzeda rzeczy przyszej c. wasna lub cudza

i.

jeeli jest to umowa obligacyjna to skutki prawne w postaci powstania zobowizania do przeniesienia wasnoci i wydania rzeczy mog powsta po stronie sprzedawcy, ktry nie jest wacicielem zakada on, e zanim nadejdzie termin spenienia wiadczenia uzyska wasno ii. aby wykona zobowizanie sprzedawca musi by wacicielem rzeczy

2)

zesp rzeczy, np. kolekcja znaczkw, zbir ksiek a. zawieranych jest tyle umw ile rzeczy wchodzi w skad tego zespou to e strony zawieraj 1 umow jest zabiegiem technicznym uatwiajcym obrt energia opanowane przez czowieka siy przyrody (np. elektryczno, para, gaz) a. przepisy o sprzeday rzeczy stosuje si odpowiednio b. jest to sprzeda prawa do korzystania z okrelonej iloci energii

3)

4) prawa a. przepisy o sprzeday rzeczy stosuje si odpowiednio b. prawa majtkowe mog by sprzedawane tylko gdy s zbywalne

5)

zesp praw, np. a. przedsibiorstwo b. gospodarstwo rolne c. zbycie spadku 372

ale nie res extra comercium rzeczy, ktre nie mog by przedmiotem obrotu (np. zwoki ludzkie) 78.ZAWARCIE UMOWY

6) 1)

umow konsensualna dochodzi do skutku solo consensu - przez zgodne owiadczenie woli stron 2) forma a. zasada: dowolna b. wyjtki:

i. ii.

jeeli przedmiotem sprzeday jest przedsibiorstwo wymagana jest forma pisemna z podpisami stron powiadczonymi notarialnie ad solemnitatem

jeeli przedmiotem sprzeday jest nieruchomo, prawo uytkowania wieczystego lub spadek - wymagana jest forma aktu notarialnego ad solemnitatem 79.OBOWIZKI SPRZEDAWCY 1) sprzedawca jest zobowizany przenie na kupujcego wasno rzeczy a. art. 155 KC i. umowa sprzeday, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowizujca do przeniesienia wasnoci rzeczy oznaczonej co do tosamoci przenosi wasno na nabywc, chyba e (A) przepis szczeglny stanowi inaczej (B) strony inaczej postanowiy ii. jeeli przedmiotem umowy zobowizujcej do przeniesienia wasnoci s rzeczy oznaczone co do gatunku lub rzeczy przysze, do przeniesienia wasnoci potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy musi nastpi konkretyzacja rzeczy b. art. 510 KC i. Umowa sprzeday, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowizujca do przeniesienia wierzytelnoci przenosi wierzytelno na nabywc, chyba e (A) przepis szczeglny stanowi inaczej (B) albo strony inaczej postanowiy c. art. 1054 KC i. Umowa sprzeday, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowizujca do zbycia spadku przenosi spadek na nabywc, chyba e (A) strony inaczej postanowiy 2) sprzedawca jest zobowizany wyda rzecz w odpowiednim miejscu i czasie

a.

miejsce - art. 454 ius dispositivum i. Jeeli miejsce spenienia wiadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z waciwoci zobowizania ii. dug odbiorczy wiadczenie powinno by spenione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie dunika z chwili powstania zobowizania 373

(A) sprzedawca powinien przygotowa rzecz i czeka a kupujcy rzecz odbierze iii. dug oddawczy - strony mog w umowie postanowi, e wiadczenie powinno by spenione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela z chwili spenienia wiadczenia iv. sytuacja porednia sprzeda wysykowa miejscem wydania rzeczy jest siedziba sprzedawcy ale rzecz sprzedana ma by przesana przez sprzedawc do miejsca, ktre nie jest miejscem spenienia wiadczenia b. chwila wydania rzeczy i. jeeli termin spenienia wiadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z waciwoci zobowizania, wiadczenie powinno by spenione niezwocznie po wezwaniu dunika do wykonania ii. z chwil wydania rzeczy sprzedanej przechodz na kupujcego korzyci i ciary zwizane z rzecz

(A)

iii. przed wydaniem rzeczy niebezpieczestwo przypadkowej utraty lub

uszkodzenia rzeczy spoczywa na sprzedawcy a po wydaniu na kupujcym iv. sprzeda wysykowa (A) jeeli rzecz sprzedana ma by przesana przez sprzedawc do miejsca, ktre nie jest miejscem spenienia wiadczenia poczytuje si w razie wtpliwoci

e sprzedawca wyda rzecz w chwili w ktrej

w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia

sprzedawca powierzy j przewonikowi trudnicemu si

przewozem rzeczy tego rodzaju (zawodowcy)

(B)

kupujcy zobowizany jest zapaci cen dopiero po nadejciu rzeczy na miejsce przeznaczenia i po umoliwieniu mu zbadania rzeczy (C) cay przewz jest na ryzyko kupujcego

(D) c.

koszty ubezpieczenia i przesania ponosi kupujcy (E) jest to przepis dyspozytywny strony mog postanowi inaczej!! jeli z umowy nie wynika inaczej sprzedawca ponosi koszty wydania rzeczy w szczeglnoci i. koszty zmierzenia lub zwaenia ii. koszty opakowania

iii. koszty ubezpieczenia za czas przewozu

iv. koszty przesania rzeczy ale przy sprzeday wysykowej koszty ubezpieczenia i przesania ponosi kupujcy 3) inne obowizki sprzedawcy

(A)

a.

udzielenie kupujcemu potrzebnych wyjanie o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczcych rzeczy sprzedanej

374

b.

wydanie posiadanych przez sprzedawc dokumentw, ktre dotycz rzeczy sprzedanej

jeeli tre takiego dokumentu dotyczy take innych rzeczy, sprzedawca obowizany jest wyda uwierzytelniony wycig z dokumentu c. zaczenie instrukcji dotyczcej sposobu korzystania z rzeczy sprzedanej - jeeli jest to potrzebne do naleytego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem

i.

80.OBOWIZKI KUPUJCEGO 1) kupujcy jest zobowizany do zapaty ceny a. cena okrelona suma jednostek pieninych

i.

strony mog okreli cen przez wskazanie konkretnej sumy lub wskazanie podstaw do jej ustalenia ii. jeli strony w umowie nie wskazay ceny

(A)

cena rynkowa - jeeli z okolicznoci wynika, e strony miay na wzgldzie cen przyjt w stosunkach danego rodzaju, poczytuje si w razie wtpliwoci, e chodzio o cen w miejscu i czasie, w ktrym rzecz ma by kupujcemu wydana w przypadku zwoki chodzi o powinne wykonanie a nie rzeczywiste pr. francuskie jeli strony w umowie nie wskazay ceny to umowa sprzeday jest niewana zbyt radykalne bo czasem w chwili zawarcia umowy warto rzeczy jest nieznana, np. przedmiotem sprzeday ma by obraz, ale jeszcze nie wiadomo czy jest autentyczny

(B)

iii. czasem pastwo z gry okrela cen cena regulowana

(A) ustawa o cenach z 5 lipca 2001 r. na pewne rodzaje towarw mog by ustanowione ceny regulowane (np. noniki energii)

(B)

jeli strony naruszyy przepisy o cenach, to postanowienie niezgodne z ustaw zostaje zastpione przez odpowiednie postanowienie ustawy, nie ma niewanoci umowy !! (C) cena sztywna strony nie mog si odchyli od tej ceny ani w d ani w gr duo ich byo w PRL, dzi ju praktycznie nie wystpuj jeeli w miejscu i czasie zawarcia umowy sprzeday obowizuje zarzdzenie ustanawiajce cen sztywn na rzeczy danego gatunku lub rodzaju to wie ona strony nawet jeli strony w umowie wskazay inn cen (a) sprzedawca, ktry otrzyma cen wysz, obowizany jest zwrci kupujcemu pobran rnic (D)cena maksymalna dzi wikszo cen regulowanych to ceny maksymalne

375

 jeeli w miejscu i czasie zawarcia umowy sprzeday obowizuje zarzdzenie, wg ktrego za rzeczy danego rodzaju lub gatunku nie moe by zapacona cena wysza od ceny okrelonej(cena maksymalna) (a) kupujcy nie jest obowizany do zapaty ceny wyszej (b) sprzedawca, ktry otrzyma cen wysz, obowizany jest zwrci kupujcemu pobran rnic (E) cena minimalna jeeli w miejscu i czasie zawarcia umowy sprzeday obowizuje zarzdzenie, wg ktrego za rzeczy danego rodzaju lub gatunku nie moe by zapacona cena nisza od ceny okrelonej (cena minimalna) (a) sprzedawcy, ktry otrzyma cen nisz, przysuguje roszczenie o dopat rnicy

(F) cena wynikowa waciwy organ pastwowy okrela sposb w

jaki sprzedawca ma oblicza cen za rzeczy danego rodzaju lub gatunku stosuje si, zalenie od waciwoci takiej ceny przepisy o cenie sztywnej lub przepisy o cenie maksymalnej w razie sporu co do prawidowoci obliczenia ceny wynikowej cen t ustali sd wynikajce z przepisw o cenie sztywnej, maksymalnej, minimalnej lub wynikowej roszczenie sprzedawcy o dopat rnicy ceny, jak rwnie roszczenie kupujcego o zwrot rnicy ceny przedawnia si z upywem 1 roku od dnia zapaty b. miejsce zapaty ceny i. art. 454 KC ius dispositivum (A) wyjtek: wiadczenie pienine powinno by spenione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela z chwili spenienia wiadczenia; jeeli wierzyciel zmieni miejsce zamieszkania lub siedzib po powstaniu zobowizania, ponosi spowodowan przez t zmian nadwyk kosztw przesania c. kiedy cena ma by zapacona? i. strony mog to okreli w umowie ii. umowa sprzeday to umowa wzajemna

(G)

(A)

wiadczenia wzajemne powinny by spenione jednoczenie, chyba e co innego wynika (a) z umowy (b) z ustawy (c) albo z orzeczenia sdu lub decyzji innego waciwego organu (B) jeeli wiadczenia wzajemne powinny by spenione jednoczenie, kada ze stron moe powstrzyma si ze spenieniem wiadczenia, dopki 2. strona nie zaofiaruje wiadczenia wzajemnego 376

(C) cena powinna by zapacona w momencie wydania rzeczy iii. wyjtek przy sprzeday wysykowej (A) jeeli rzecz sprzedana ma by przesana przez sprzedawc do miejsca, ktre nie jest miejscem spenienia wiadczenia poczytuje si w razie wtpliwoci e sprzedawca wyda rzecz w chwili w ktrej
w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia sprzedawca powierzy j przewonikowi trudnicemu si przewozem rzeczy tego rodzaju

(B) (C)

kupujcy zobowizany jest zapaci cen dopiero po nadejciu rzeczy na miejsce przeznaczenia i po umoliwieniu mu zbadania rzeczy

ale gdy po chwili w ktrej sprzedawca powierzy rzecz przewonikowi zostaa ona utracona to kupujcy ma obowizek zapaci cen w chwili w ktrej si o tym dowiedzia kupujcy moe mie wtedy roszczenie odszkodowawcze do przewonika, do zakadu ubezpiecze itd. 2) kupujcy zobowizany jest do odebrania rzeczy a. odebranie rzeczy jest jednoczenie i. uprawnieniem kupujcy ma roszczenie o wydanie rzeczy ii. zobowizaniem b. jeli kupujcy nie odbiera rzeczy mimo, e nadszed termin wydania to i. sprzedawca nadal ma obowizek przechowywa rzecz z naleyt starannoci kupujcy popada w zwok wierzyciela i dunika przepisy o zwoce dunika konsumuj przepisy i zwoce wierzyciela bo te id o wiele dalej kupujcy odpowiada jak dunik bdcy w zwoce iii. sprzedawca moe odda rzecz na przechowanie na koszt i niebezpieczestwo kupujcego iv. sprzedawca moe sprzeda rzecz na rachunek kupujcego (A) powinien uprzednio wyznaczy kupujcemu dodatkowy termin do odebrania chyba e wyznaczenie terminu nie jest moliwe rzecz jest naraona na zepsucie (np. truskawki) z innych wzgldw groziaby szkoda (B) o dokonaniu sprzeday sprzedawca obowizany jest niezwocznie zawiadomi kupujcego c. jeli z umowy nie wynika inaczej koszty odebrania rzeczy ponosi kupujcy 81.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) kupujcego wobec sprzedawcy oglne terminy przedawnienia 2) sprzedawcy o zapat ceny oglne terminy przedawnienia (wyjtek 2 lata jeli osoba zawodowo trudni si sprzeda)

ii.

377

SPRZEDA NA RATY
1. PRZEPISY O SPRZEDAY NA RATY STOSUJE SI DO UMOWY SPRZEDAY, W KTREJ:

1) 2) 3) 4)

sprzedawca jest przedsibiorc sprzeday dokonuje w zakresie dziaalnoci przedsibiorstwa przedmiotem sprzeday jest rzecz ruchoma

kupujcy jest konsumentem 5) cena patna jest w okrelonych ratach 6) rzecz zostaje kupujcemu wydana przed cakowitym zapaceniem ceny

7)

umowa nie jest objta przepisami ustawy o kredycie konsumenckim z 20 lipca 2001 r. a. wystawienie weksli na pokrycie lub zabezpieczenie ceny kupna nie wycza stosowania przepisw o sprzeday na raty i. to zabezpieczenie wierzytelnoci i nie stanowi zapaty

ii. 2.

to zacignicie rwnolegego zobowizania z weksla

KAD Z RAT NALEY TRAKTOWA JAKO ODRBNE WIADCZENIE 2 letni termin przedawnienia biegnie dla kadej z rat oddzielnie (od dnia jej wymagalnoci) 3. PRZEDTERMINOWA ZAPATA RAT

378

1)

kupujcy moe paci raty przed terminem patnoci (termin patnoci jest zastrzeony na korzy dunika) w takiej sytuacji kupujcy moe odliczy kwot, ktra odpowiada wysokoci stopy procentowej obowizujcej dla danego rodzaju kredytw NBP skutki reguluj przepisy o sprzeday na raty i s one semiimperatywne!

4.

OCHRONA SPRZEDAWCY - ZWOKA W ZAPACIE RAT

postanowienia umowne mniej korzystne dla kupujcego s niewane zamiast nich stosuje si przepisy o sprzeday na raty

1)

zastrzeenie natychmiastowej wymagalnoci nie uiszczonej ceny na wypadek uchybienia terminom poszczeglnych rat jest skuteczne tylko wtedy, gdy a. byo uczynione na pimie przy zawarciu umowy b. i kupujcy jest w zwoce z zapat co najmniej 2 rat c. i czna suma zalegych rat przewysza 1/5 cz umwionej ceny sprzedawca moe odstpi od umowy z powodu niezapacenia ceny ale tylko wtedy gdy: a. kupujcy jest w zwoce z zapat co najmniej 2 rat b. i czna suma zalegych rat przewysza 1/5 cz umwionej ceny

2)

i sprzedawca powinien wyznaczy kupujcemu odpowiedni dodatkowy termin do zapacenia zalegych rat z zagroeniem, e w razie bezskutecznego upywu wyznaczonego terminu bdzie uprawniony do odstpienia od umowy 5. OCHRONA KUPUJCEGO

c.

1)

odpowiedzialno sprzedawcy z tytuu rkojmi za wady rzeczy sprzedanej na raty moe by przez umow wyczona lub ograniczona tylko w wypadkach przewidzianych przez przepisy szczeglne przepisy semiimperatywne umowa nie moe utrudni kupujcemu wykonania uprawnie z tytuu rkojmi

2) 3)

ale przepis ten nie jest aktualny w zakresie sprzeday uregulowanej w ustawie z 27 lipca 2002 o szczeglnych warunkach sprzeday konsumenckiej 6. PRZEPISY O SPRZEDA NA RATY STOSUJE SI ODPOWIEDNIO 1) gdy rzecz ruchoma zostaje sprzedana osobie fizycznej korzystajcej z kredytu udzielonego w tym celu przez bank jeeli a. kredyt ten ma by spacony ratami, b. i rzecz zostaa kupujcemu wydana przed cakowit spat kredytu 2) osoba fizyczna zawiera normaln umow sprzeday ze sprzedawc i umow kredytu z bankiem 3) do zabezpieczenia roszcze banku przysuguje mu ustawowe prawo zastawu na rzeczy sprzedanej, dopki rzecz znajduje si u kupujcego 4) odpowiedzialno z tytuu rkojmi za wady rzeczy ponosi wycznie sprzedawca

379

SPRZEDA Z ZASTRZEENIEM WASNOCI RZECZY SPRZEDANEJ PACTUM RESERVATI DOMINII 3. SPRZEDAWCA MOE ZASTRZEC SOBIE WASNO RZECZY SPRZEDANEJ A DO CHWILI ZAPATY CAEJ CENY gdy

1) 2)

przedmiotem sprzeday jest rzecz ruchoma

i zapata ceny ma nastpi w przyszoci 3) i konieczna jest na to zastrzeenie zgoda obu stron

380

4.

w razie dokonania takiego zastrzeenie poczytuje si w razie wtpliwoci e PRZENIESIENIE WASNOCI RZECZY NASTPIO POD WARUNKIEM ZAWIESZAJCYM 1) warunek zawieszajcy zdarzenie przysze i niepewne, od ktrego ziszczenia uzalenione jest powstanie skutkw czynnoci prawnej

2)

tylko skutek rozporzdzajcy umowy sprzeday jest uzaleniony od warunku - sama umowa sprzeday nie jest warunkowa a. kupujcy uzyskuje wasno nie w chwili zawarcia umowy tylko w chwili zapaty caej ceny b. ziszczenie si warunku powoduje automatyczne przeniesienie wasnoci

5. SKUTKI

1)

kupujcy jako warunkowo uprawniony moe wykonywa wszelkie czynnoci zmierzajce do zachowania jego prawa 2) pniejsze rozporzdzenia sprzedawcy trac moc z chwil ziszczenia si warunku o ile udaremniaj lub ograniczaj skutek ziszczenia si warunku

a.

ale art. 169 - gdy sprzedawca zby rzecz osobie 3. i wyda j nabywcy nabywca uzyskuje wasno z chwil objcia rzeczy w posiadanie, chyba e dziaa w zej wierze b. kupujcemu przeciw sprzedawcy przysuguje roszczenie odszkodowawcze 6. ZASTRZEENIE WASNOCI RZECZY SPRZEDANEJ MOE ODNOSI SI DO: 1) rzeczy, ktra po zwarciu umowy sprzeday pozostaje u sprzedawcy

2)

ale najczciej odnosi si do rzeczy wydanej kupujcemu wwczas a. kupujcy jest posiadaczem zalenym b. z chwil wydania rzeczy na kupujcego przechodzi ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy

c.

jeeli rzecz sprzedana zostaa kupujcemu wydana zastrzeenie wasnoci powinno by stwierdzone pismem (forma ad probationem) pismo to skuteczne wzgldem wierzycieli kupujcego jeeli ma dat pewn (forma ad eventum) sprzedawca odbierajc rzecz moe da odpowiedniego wynagrodzenia za zuycie lub uszkodzenie rzeczy (stosownie do stopnia zuycia lub uszkodzenia) jeeli kupujcy dopuci si zwoki z zapat ceny kupujcy traci uprawnienie do posiadania rzeczy ma rzecz zwrci sprzedawca moe wytoczy powdztwo windykacyjne odstpienie od umowy nastpuje per facta cocludentia z chwil odebrania rzeczy

d. e.

SPRZEDA NA PRB ALBO Z ZASTRZEENIEM ZBADANIA RZECZY PRZEZ KUPUJCEGO

381

1.

Sprzeda na prb albo z zastrzeeniem zbadania rzeczy przez kupujcego poczytuje si w razie wtpliwoci za ZAWART POD WARUNKIEM ZAWIESZAJCYM, E KUPUJCY UZNA PRZEDMIOT SPRZEDAY ZA DOBRY 1) warunek zawieszajcy zdarzenie przysze i niepewne, od ktrego ziszczenia uzalenione jest powstanie skutkw czynnoci prawnej 2) warunek potestatywny jego ziszczenie zaley w caoci od woli kupujcego 3) caa umowa sprzeday jest uzaleniona od warunku do chwili ziszczenia si warunku(wyraenia aprobaty przez kupujcego) nie powstaj adne skutki prawne umowy sprzeday

2. TERMIN PRBY LUB ZBADANIA RZECZY

1) 2)

strony mog go okreli w umowie jeli strony nie okreliy go w umowie to sprzedawca moe wyznaczy kupujcemu odpowiedni termin (aby stan niepewnoci nie trwa zbyt dugo)

3.

JELI KUPUJCY RZECZ ODEBRA I NIE ZOY OWIADCZENIA WOLI PRZED UPYWEM TERMINU uwaa si, e uzna przedmiot sprzeday za dobry warunek zici si i umowa jest skuteczna JELI KUPUJCY RZECZY NIE ODEBRA I NIE ZOY OWIADCZENIA WOLI PRZED UPYWEM TERMINU umowa nie dochodzi do skutku - rne stanowiska dlaczego: 1) 1. nie spenione konieczne elementy umowy sprzeday 2) 2. nieziszczenie si warunku JELI KUPUJCY UZNA E NIE CHCE NABY RZECZY strony zobowizane s zwrci wiadczenia wzajemne wg przepisw o bezpodstawnym wzbogaceniu (condictio causa data causa non secuta) RYZYKO PRZYPADKOWEJ UTRATY LUB USZKODZENIA RZECZY obcia sprzedawc (bo caa umowa zawarta jest pod warunkiem zawieszajcym)

4.

5.

6.

7. SPRZEDA NA PRB NALEY ODRNI OD: 1) sprzeda z moliwoci wymiany zakupionego towaru na inny na yczenie kupujcego

2)

sprzeda z zastrzeeniem prawa odstpienia od umowy w okrelonym terminie umowa sprzeday jest wwczas bezwarunkowa i przejcie prawa wasnoci na kup. nastpuje w zasadzie w chwili zawarcia umowy

382

ZASTRZEENIE PRAWA ODKUPU 1. ZASTRZEENIE PRAWA ODKUPU NIE POWODUJE E UMOWA SPRZEDAY JEST WARUNKOWA 1) polega na tym e sprzedawca jest uprawniony do odkupienia od kupujcego przedmiotu sprzeday i ponownie moe sta si jego wacicielem 2) wasno rzeczy przechodzi na kupujcego, ale przez czas trwania prawa odkupu jest on tym zastrzeeniem zwizany i musi liczy si z tym e sprzedawca wykona prawo odkupu 3) rodzi tylko skutki obligacyjne jest to prawo akcesoryjne skuteczne inter partes a. sprzedawca moe wykona prawo odkupu tylko wobec kupujcego w razie zbycia lub obcienia rzeczy przez kupujcego ponosi on na zasadach oglnych odpowiedzialno za niewykonanie zobowizania (chyba, e przywrci stan poprzedni i wykona zobowizanie) b. wyjtek: skuteczno prawa odkupu nieruchomoci jest rozszerzona na osoby 3, jeli zostanie ono ujawnione w ksidze wieczystej 2. TERMIN PRAWA ODKUPU termin zawity 1) termin prawa odkupu okrelaj strony w umowie ale termin ten nie moe by duszy ni 5 lat od chwili zawarcia umowy a jeli strony okreliy duszy termin to ulega on skrceniu do 5 lat 3. TEORIE DOTYCZCE CHARAKTERU PRAWA ODKUPU:

1)

teoria oferty (Czachrski) jest to oferta dokonania sprzeday powrotnej skierowana do sprzedawcy, ktry jeli j przyjmie dochodzi do skutku umowa sprzeday powrotnej 2) teoria pr. podmiotowego ksztatujcego przysugujcego sprzedawcy a. najszerzej przyjmowana w doktrynie teoria zobowizania jest to zobowizanie kupujcego do sprzeday powrotnej, ktre si aktualizuje z chwil zoenia owiadczenia kupujcemu 4. WYKONANIE PRAWA ODKUPU - nastpuje przez zoenie odpowiedniego owiadczenia woli kupujcemu (jednostronna czynno prawna o charakterze prawnoksztatujcym) 1) jeli zawarcie umowy sprzeday wymagao formy szczeglnej to i to owiadczenie powinno zoone w tej samej formie 5. SKUTKI WYKONANIA PRAWA ODKUPU powstaje zobowizanie, stosunek sprzeday powrotnej 1) po stronie kupujcego powstaje obowizek przeniesienia wasnoci z powrotem na sprzedawc 2) po stronie sprzedawcy powstaje obowizek zwrotu a. ceny b. kosztw sprzeday c. nakadw 383

3)

sprzedawca zobowizany jest zwrci nakady ktre nie s koniczne tylko o tyle o ile zwikszaj warto rzeczy 3) Jeli cena odkupu przenosi cen i koszty sprzeday wwczas sprzedawca moe da obnienia ceny odkupu do wartoci rzeczy w chwili wykonania prawa odkupu, jednake nie niej sumy obliczonej wedug paragrafu poprzedzajcego a. ma to zapobiec praktykom lichwiarskim, np. sprzedawca sprzedaje kupujcemu rzecz na zabezpieczenie zacignitej poyczki (przewaszczenie na zabezpieczenie) cena odkupu jest tak ustalona aby wliczy w ni bardzo wysokie odsetki 6. PRAWO ODKUPU JEST NIEPODZIELNE I NIEZBYWALNE ALE JEST DZIEDZICZNE jeli jest kilku uprawnionych do odkupu a niektrzy z nich nie wykonuj tego prawa to pozostali mog je wykona w caoci

i.

384

ZASTRZEENIE PRAWA PIERWOKUPU (przepisy te stosuje si jeeli

przepisy szczeglne nie reguluj inaczej tej kwestii, np. ustawa o gospodarce nieruchomociami) 1. ZASTRZEENIE PRAWA PIERWOKUPU 1) moe wynika z a. ustawy ustawowe prawo pierwokupu b. lub czynnoci prawnej np. umowa 2) i polega na tym e strona uprawniona ma pierwszestwo kupna oznaczonej rzeczy lub prawa gdyby strona zobowizana sprzedaa t rzecz osobie 3 (tylko w tym momencie moe by ono wykonane) 2. SKUTKI 1) rzecz moe by sprzedana osobie 3, ale pod warunkiem zawieszajcym e uprawniony do pierwokupu swego prawa nie wykona umowa ta jest w peni skuteczna dopiero jeli uprawniony do pierwokupu swego prawa nie wykona w okrelonym terminie 2) zobowizany z tytuu pierwokupu musi niezwocznie zawiadomi uprawnionego o zawarciu umowy sprzeday z osob 3. i jej treci z t chwil aktualizuje si moliwo wykonania prawa pierwokupu 3) termin do wykonania prawa pierwokupu termin zawity a. strony mog okreli termin w umowie b. jeli strony nie okreliy terminu w umowie wynosi on i. w przypadku nieruchomoci - 1 miesic od zawiadomienia uprawnionego o zawarciu umowy sprzeday z osob 3 ii. w przypadku rzeczy ruchomych - 1 tydzie od zawiadomienia uprawnionego o zawarciu umowy sprzeday z osob 3 iii. mog by te inne terminy przewidziane przez przepisy szczeglne, np. ustawa o gospodarce nieruchomociami (2 miesice) 3. WYKONANIE PRAWA PIERWOKUPU 1) nastpuje przez w zoenie przez uprawnionego w okrelonym terminie odpowiedniego owiadczenia woli zobowizanemu (jednostronna czynno prawna o charakterze prawno ksztatujcym) a. jeli zawarcie umowy sprzeday wymagao formy szczeglnej to i to owiadczenie powinno zoone w tej formy szczeglnej 2) przez wykonanie prawa pierwokupu (od kiedy owiadczenie dotrze do adresata) dochodzi do skutku midzy zobowizanym a uprawnionym umowa sprzeday tej samej treci, co umowa zawarta przez zobowizanego z osob 3. chyba e przepis szczeglny stanowi inaczej a. postanowienia umowy z osob 3., majce na celu udaremnienie prawa pierwokupu, s wzgldem uprawnionego bezskuteczne 385

b. jeeli umowa sprzeday zawarta z osob 3. przewiduje wiadczenia dodatkowe, ktrych uprawniony do pierwokupu nie mgby speni, moe on swe prawo wykona uiszczajc warto tych wiadcze i. wyjtek: gdy uprawnionym z mocy ustawy jest SP lub JST - takie wiadczenie dodatkowe uwaa si za nie zastrzeone c. jeeli wg umowy sprzeday zawartej z osob 3. cena ma by zapacona w terminie pniejszym, uprawniony do pierwokupu moe z tego terminu skorzysta tylko wtedy, gdy zabezpieczy zapat ceny i. przepisu tego nie stosuje si, gdy uprawnionym jest pastwowa jednostka organizacyjna 4. NARUSZENIE OBOWIZKW PRZEZ ZOBOWIZANEGO Z TYTUU PRAWA PIERWOKUPU 1) jeeli zobowizany z tytuu prawa pierwokupu a. sprzeda rzecz osobie 3. bezwarunkowo b. albo nie zawiadomi uprawnionego o sprzeday c. lub poda mu do wiadomoci istotne postanowienia umowy sprzeday niezgodnie z rzeczywistoci i. .ponosi on odpowiedzialno za wynik std szkod - uprawniony ma roszczenie odszkodowawcze w granicach ujemnego interesu umowy 2) ale bezwarunkowa sprzeda jest skuteczna a prawo pierwokupu wygasa (bo jest skuteczne tylko inter partes 3) wyjtek: sprzeda dokonana bezwarunkowo jest niewana gdy uprawnionym z mocy ustawy jest a. SP b. JST c. wspwaciciel d. dzierawca i. pogldy na niewano (A) Radwaski - sprzeda nie dochodzi do skutku i uprawniony nie moe wykona prawa do pierwokupu (B) Czachrski - nie sama umowa jest niewana a jedynie bezwarunkowy charakter tej umowy (jest to umowa warunkowa) to dawaoby moliwo wykonania prawa pierwokupu 5. RODKI OCHRONY UPRAWNIONEGO 1) jeli prawo pierwokupu nieruchomoci zostao wpisane do ksigi wieczystej jest skuteczne take wzgldem nabywcy prawo nie wygasa i uprawniony bdzie mg wykona prawo bezporednio przeciwko nabywcy 2) art. 59 ius ad rem a. w razie zawarcia umowy, ktrej wykonanie czyni cakowicie lub czciowo niemoliwym zadouczynienie roszczeniu osoby 3., osoba ta moe da uznania umowy za bezskuteczn w stosunku do niej b. pewne wtpliwoci bo prawo pierwokupu to nie roszczenie tylko prawo podmiotowe ksztatujce i. SN dopuszcza stosowanie art. 59 KC ii. przeciwnicy art. 59 KC mona stosowa tylko w drodze analogii

386

c. jeli umowa zostanie uznana za bezskuteczn wzgldem uprawnionego to i uprawniony nie bdzie mg wykona swojego prawa skoro podstaw wykonania tego prawa jest zawarcie umowy sprzeday przez zobowizanego z osob 3. proponuje si by nie sama umowa bya uznawana za bezskuteczn a jedynie bezwarunkowy charakter tej umowy to dawaoby moliwo wykonania prawa pierwokupu 6. PRAWO PIERWOKUPU JEST NIEZBYWALNE I NIEPODZIELNE. 1) Jeli jest kilku uprawnionych, a niektrzy z nich nie wykonuj prawa pierwokupu, pozostali mog wykona je w caoci RKOJMIA ZA WADY RZECZY SPRZEDANEJ 1. RATIO LEGIS

1)

jeeli rzecz sprzedana ma wady to jest to nienaleyte wykonanie zobowizania, ale sprzedawca mgby atwo uwolni si od odpowiedzialnoci dowodzc e nie zawini naruszeniu zobowizania dlatego potrzebna jest szczeglna ochrona kupujcego

2.

CHARAKTER ODPOWIEDZIALNOCI Z TYTUU RKOJMI ZA WADY RZECZY SPRZEDANEJ

1)

sprzedawca jest obciony rkojmi z mocy samego prawa 2) przepisy o rkojmi s dyspozytywne a. strony mog odpowiedzialno z tytuu rkojmi rozszerzy, ograniczy lub wyczy b. wyczenie lub ograniczenie odpowiedzialnoci z tytuu rkojmi jest bezskuteczne, jeeli sprzedawca zatai podstpnie wad przed kupujcym c. tylko przy wadach prawnych

i.

jeeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujcy jest zmuszony wyda rzecz osobie 3. umowne wyczenie odpowiedzialnoci z tytuu rkojmi nie zwalnia sprzedawcy od obowizku zwrotu otrzymanej ceny (rkojmia zadziaa), chyba e

(A) ii.

kupujcy wiedzia, e prawa sprzedawcy byy sporne (B) albo kupujcy naby rzecz na wasne niebezpieczestwo roszczenie o zwrot ceny jest roszczeniem z rkojmi tak jakby kupujcy odstpi od umow 3) odpowiedzialno sprzedawcy z tytuu rkojmi jest oparta na zasadzie ryzyka a. odpowiedzialno obiektywna sprzedawca odpowiada niezalenie od winy i wiedzy 4) zwolnienie od odpowiedzialnoci z tytuu rkojmi

a.

wykazanie, e kupujcy wiedzia o wadzie

i.

w chwili zawarcia umowy (rzecz oznaczona co do tosamoci) ii. w chwili wydania rzeczy (rzecz oznaczona co do gatunku lub rzecz przysza) 387

b.

tylko przy wadach fizycznych - wykazanie, e wada fizyczna powstaa po przejciu niebezpieczestwa utraty lub uszkodzenia na kupujcego (na og po wydaniu)

chyba e wady wyniky z przyczyn tkwicej ju poprzednio w rzeczy sprzedanej c. tylko przy wadach prawnych

i. i.

jeeli kupujcy unikn utraty w caoci lub w czci nabytej rzeczy, albo skutkw jej obcienia na korzy osoby 3. przez zapat sumy pieninej lub spenienie innego wiadczenia sprzedawca moe zwolni si od odpowiedzialnoci z tytuu rkojmi jeeli zwrci kupujcemu zapacon sum lub warto spenionego wiadczenia wraz z odsetkami i kosztami

3. PRZESANKI ODPOWIEDZIALNOCI Z TYTUY RKOJMI (dowd - kupujcy) 1) WADA RZECZY a. wada fizyczna i. zmniejszenie warto rzeczy, np. piercionek jest pozacany a mia by zoty ii. zmniejszenie uytecznoci rzeczy ze wzgldu na cel (A) oznaczony w umowie (np. sprzeda wg prbki, wzoru) (B) albo wynikajcy z okolicznoci lub z przeznaczenia rzeczy (zwykego) (np. lodwka nie chodzi)

iii. brak waciwoci, o ktrych istnieniu sprzedawca zapewni

kupujcego (np. samochd mia by bezwypadkowy)

iv. rzecz zostaa kupujcemu wydana w stanie niezupenym gdy rzecz

powinna by wydana wraz z innymi elementami skadowymi lub przynalenociami (np. brak instrukcji, futerau, koa zapasowego w samochodzie) (A) nie chodzi o braki ilociowe - to czciowe niewykonanie (np. 1 kg a nie 2 kg)

b.

wada prawna (przy rkojmi za wady prawne rzeczy jest to jedyna przesanka)

i.

rzecz sprzedana stanowi wasno osoby 3. (prawo przysuguje osobie 3.) (A) w chwili wykonania zobowizania przez sprzedawc (B) nawet jeli kupujcy nabdzie wasno rzeczy na podstawie art. 169 KC wada nadal istnieje 388

ii.

rzecz sprzedana jest obciona prawem osoby 3. (prawo jest obcion prawe osoby 3 (A) np. hipoteka, zastaw iii. przy sprzeday praw prawo nie istnieje (A) wyjtek od zasady e umowa o wiadczenie niemoliwe jest niewana

2)

AKT STARANNOCI

a.

jest bezwzgldn przesank dochodzenia uprawnie z tytuu rkojmi za wady fizyczne rzeczy i. uprawnienia kupujcego z tytuu rkojmi powstaj z chwil ujawnienia si wady rzeczy / prawa

ii.

ale kupujcy traci uprawnienia z tytuu rkojmi jeli nie zawiadomi w okrelonym terminie sprzedawcy o wadzie (A) zasada: 1 miesic od dnia wykrycia wady

(B)

jeeli zbadanie rzeczy jest przyjte w danych stosunkach 1 miesic od upywu czasu w ktrym przy zachowaniu naleytej starannoci kupujcy mg wykry wad (C) Minister Handlu Wewntrznego moe w drodze rozporzdzenia ustali krtsze terminy do zawiadomienia o wadach artykuw ywnociowych

(D)

przy sprzeday midzy osobami prowadzcymi dziaalno gospodarcz - kupujcy traci uprawnienie z tytuu rkojmi jeeli nie zbada w czasie i w sposb przyjty przy rzeczach tego rodzaju i niezwocznie nie zawiadomi sprzedawcy o wykryciu wady

a jeeli wada wysza na jaw dopiero pniej nie zawiadomi

sprzedawcy niezwocznie po jej wykryciu iii. dla zachowania terminw do zawiadomienia sprzedawcy o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysanie listu poleconego przed upywem terminu zawiadomienie to akt wiedzy a nie owiadczenie woli iv. 2 wyjtki - utrata uprawnie z tytuu rkojmi za wady fizyczne rzeczy nie nastpuje mimo niezachowania terminw do zawiadomienia sprzedawcy o wadach rzeczy jeeli: (A) sprzedawca wad zatai (B) sprzedawca zapewni kupujcego, e wady nie istniej

b.

nie jest przesank dochodzenia uprawnie z tytuu rkojmi za wady prawne rzeczy

i. ii.

kupujcy moe dochodzi uprawnie z tytuu rkojmi za wady prawne, chociaby osoba 3. nie wystpia przeciw niemu z roszczeniem dotyczcym rzeczy sprzedanej kupujcy, przeciwko ktremu osoba 3. dochodzi roszcze dotyczcych rzeczy sprzedanej, obowizany jest niezwocznie (A) zawiadomi o tym sprzedawc (B) i wezwa go do wzicia udziau w sprawie 389

iii. jeeli tego zaniecha, a osoba 3. uzyskaa orzeczenie dla siebie

korzystne kupujcy nie traci uprawnie z tytuu rkojmi ale naraa si na zarzut ze strony sprzedawcy, e jego udzia w postpowaniu doprowadziby do wykazania, e roszczenie osoby 3. byo bezzasadne (sprzedawca w ten sposb moe zwolni si od odpowiedzialnoci z tytuu za wady prawne rzeczy) 4. UPRAWNIENIA Z TYTUU RKOJMI ZA WADY FIZYCZNE RZECZY (TAKIE SAME PRZY WADZIE PRAWNEJ) kupujcy wybiera z ktrego skorzysta 1) ODSTPIENIE OD UMOWY a. prawo podmiotowe ksztatujce b. wykonywane przez jednostronne owiadczenie woli kupujcego o odstpieniu c. sprzedawca i kupujcy zobowizani s zwrci sobie wszystko co otrzymali od 2. strony na podstawie umowy i. sprzedawca zwraca cen w caoci ii. kupujcy zwraca rzecz

iii. kupujcemu i sprzedawcy przysuguje prawo zatrzymania, dopki 2.

strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego wiadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot d. kupujcy nie moe odstpi od umowy w 2 przypadkach:

i. ii.

jeeli sprzedawca niezwocznie wymieni rzecz wadliw na rzecz woln od wad, jeeli sprzedawca niezwocznie wady usunie

te ograniczenia nie maj zastosowania jeeli rzecz bya ju uprzednio przez sprzedawc wymieniona lub naprawiana, chyba e wady s nieistotne 2) DANIE OBNIENIA CENY a. roszczenie b. przysuguje kupujcemu zawsze nie ma ogranicze ustawowych c. obnienie powinno nastpi w takim stosunku, w jakim warto rzeczy wolnej od wad pozostaje do jej wartoci obliczonej z uwzgldnieniem istniejcych wad d. kupujcy moe zapaci mniej jeli ju zapaci moe da zwrotu rnicy 3) DANIE WYMIANY RZECZY WADLIWEJ NA RZECZ WOLN OD WAD a. roszczenie b. ograniczone tylko do rzeczy oznaczonych co do gatunku c. kupujcy moe da: i. dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej iloci rzeczy wolnych od wad

(A)

ii. 4)

oraz naprawienia szkody wynikej z opnienia

DANIE NAPRAWY RZECZY (jest przy rkojmi wsko dopuszczalne) a. roszczenie b. warunki 390

sprzedawca jest wytwrc tej rzeczy (np. sprzeda u rzemielnika) c. kupujcy moe da usunicia wady, wyznaczajc w tym celu sprzedawcy odpowiedni termin z zagroeniem, e po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu od umowy odstpi d. sprzedawca moe odmwi usunicia wady, gdyby wymagao ono nadmiernych kosztw (dowd tego spoczywa na sprzedawcy) 5. ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY WYNIKEJ Z WADY RZECZY SPRZEDANEJ 1) wada fizyczna

i. ii.

przedmiotem sprzeday jest rzecz okrelona co do tosamoci

a.

jeeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujcy odstpuje od umowy, da obnienia ceny, wymiany rzeczy na rzecz woln od wad albo naprawy rzeczy moe on da naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady

i.

wbrew wykadni literalnej naley przyj, e - jest to samodzielne roszczenie odszkodowawcze ktre podlega zasadom oglnym a nie reimowi rkojmi

nie jest konieczna jednoczesna realizacja uprawnie z tytuu rkojmi i roszczenie to nie jest ograniczone rocznym terminem w przeciwnym razie sytuacja kupujcego byaby gorsza ni na zasadach oglnych ii. przepis ten reguluje zbieg roszczenia o naprawienie szkody z uprawnieniami z tytuu rkojmi

(A)

b.

ALE: jeeli szkoda jest nastpstwem okolicznoci, za ktre sprzedawca nie ponosi odpowiedzialnoci kupujcy moe da tylko naprawienia szkody, ktr ponis przez to, e zawar umow, nie wiedzc o istnieniu wady - w szczeglnoci moe da zwrotu: i. kosztw zawarcia umowy ii. kosztw odebrania rzeczy iii. kosztw przewozu rzeczy iv. kosztw przechowania rzeczy v. kosztw ubezpieczenia rzeczy vi. dokonanych nakadw w takim zakresie, w jakim nie odnis korzyci z tych nakadw (A) na zasadach oglnych sprzedawca by nie odpowiada!!!! (B) odpowiedzialno na zasadach ryzyka (C) szkoda w ramach interesu zaufania - ujemnego interesu umownego

mona powiedzie e jest to 5. uprawnienie z rkojmi i podlega reimowi rkojmi (np. termin) 2) wada prawna

(D)

a.

jeeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujcy odstpuje od umowy albo da obnienia ceny moe on da naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady 391

i.

wbrew wykadni literalnej naley przyj, e - jest to samodzielne roszczenie odszkodowawcze ktre podlega zasadom oglnym a nie reimowi rkojmi

nie jest konieczna jednoczesna realizacja uprawnie z tytuu rkojmi i roszczenie to nie jest ograniczone rocznym terminem w przeciwnym razie sytuacja kupujcego byaby gorsza ni na zasadach oglnych ii. przepis ten reguluje zbieg roszczenia o naprawienie szkody z uprawnieniami z tytuu rkojmi

(A)

b.

ALE: jeeli szkoda jest nastpstwem okolicznoci, za ktre sprzedawca nie ponosi odpowiedzialnoci kupujcy moe da tylko naprawienia szkody, ktr ponis przez to, e zawar umow, nie wiedzc o istnieniu wady - w szczeglnoci moe da zwrotu: i. kosztw zawarcia umowy ii. kosztw odebrania rzeczy iii. kosztw przewozu rzeczy iv. kosztw przechowania rzeczy v. kosztw ubezpieczenia rzeczy vi. kosztw procesu

vii.

dokonanych nakadw w takim zakresie, w jakim nie odnis korzyci z tych nakadw, a nie otrzyma ich zwrotu od osoby 3. (A) na zasadach oglnych sprzedawca by nie odpowiada!!!! (B) odpowiedzialno na zasadach ryzyka (C) szkoda w ramach interesu zaufania - ujemnego interesu umownego

(D) 6.

mona powiedzie e jest to 5. uprawnienie z rkojmi i podlega reimowi rkojmi (np. termin)

WYGANICE UPRAWNIE Z TYTUU RKOJMI TERMIN ZAWITY 1) rkojmia za wady fizyczne rzeczy

a.

uprawnienia z tytuu rkojmi za wady fizyczne wygasaj po upywie 1 roku (gdy chodzi o wady budynku 3 lat) liczc od dnia, kiedy rzecz zostaa kupujcemu wydana b. kupujcy moe wykona uprawnienia z tytuu rkojmi mimo upywu terminu jeeli sprzedawca wad podstpnie zatai c. zarzut z tytuu rkojmi moe by podniesiony take po upywie tego terminu, jeeli przed jego upywem kupujcy zawiadomi sprzedawc o wadzie zarzut przeciwko roszczeniom sprzedawcy np. sprzedawca da zapaty ceny kupujcy mimo upywu terminu moe podnie zarzut obnienia ceny 2) rkojmia za wady prawne rzeczy

i.

a.

uprawnienia z tytuu rkojmi za wady prawne wygasaj po upywie 1 roku liczc od dnia, kiedy kupujcy dowiedzia si o istnieniu wady prawnej 392

jeeli kupujcy dowiedzia si o istnieniu wady prawnej dopiero na skutek powdztwa osoby 3 - termin ten biegnie od dnia, w ktrym orzeczenie wydane w sporze z osob 3 stao si prawomocne b. kupujcy moe wykona uprawnienia z tytuu rkojmi mimo upywu terminu jeeli sprzedawca wad podstpnie zatai c. zarzut z tytuu rkojmi moe by podniesiony take po upywie tego terminu, jeeli przed jego upywem kupujcy zawiadomi sprzedawc o wadzie

i.

i.

zarzut przeciwko roszczeniom sprzedawcy np. sprzedawca da zapaty ceny kupujcy mimo upywu terminu moe podnie zarzut obnienia ceny

GWARANCJA JAKOCI
1. Gwarancja jakoci to UMOWA CZCA GWARANTA Z KUPUJCYM

1)

gwarant zobowizuje si do spenienia odpowiednich wiadcze na wypadek, gdyby w okresie gwarancyjnym ujawniy si wady fizyczne rzeczy sprzedanej 2) gwarancja nie jest reimem ustawowym

a. 3)

nie powstaje ex lege tylko na podstawie umowy b. udzielenie gwarancji jest dobrowolne umowa gwarancji to umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu - przez zgodne owiadczenie woli stron a. do zawarcia umowy gwarancyjnej nie jest konieczne wrczenie kupujcemu dokumentu gwarancyjnego okrelajcego tre gwarancji (wg Pajora) 2. GWARANTEM JEST WYSTAWCA DOKUMENTU GWARANCYJNEGO - moe nim by: 1) sprzedawca rzeczy

a. 2)

czciej gdy producent jest zagraniczny b. umowa gwarancji czsto jest wczona/doczona do umowy sprzeday wytwrca rzeczy (producent rzeczy)

a.

czciej gdy producent jest krajowy b. umowa gwarancji dochodzi do skutku przez kart gwarancyjn wystawion przez producenta i doczon do rzeczy (jest przynalenoci rzeczy)

i.

w KG mieci si oferta zawarcia umowy gwarancji ad incertam personam kupujcy przyjmujc rzecz wraz z kart gwarancyjn przyjmuje t ofert ii. sprzedawca jest tylko posacem przenosi cudze owiadczenie woli

iii. rozwizanie takie jest zgodne z zaoeniem e gwarancja nie jest

jednostronn czynnoci prawn bo jednostronna czynno prawna moe by rdem zobowizania w drodze wyjtku tylko wtedy gdy ustawa na to zezwala (a w tym przypadku tak nie jest) 393

3.

PRZESANKI ODPOWIEDZIALNOCI przepisy dyspozytywne ciar dowodu wszystkich przesanek spoczywa na kupujcym

1)

ujawnienie si wady fizycznej uzasadniajcej odpowiedzialno gwarancyjn wg postanowie umowy gwarancyjnej a. jeeli w umowie gwarancji nie zastrzeono inaczej gwarant odpowiada tylko wtedy, gdy wada powstaa z przyczyn tkwicych w sprzedanej rzeczy 2) ta wada fizyczna musi ujawni si w okresie gwarancyjnym a. moe by on okrelony w umowie gwarancji b. jeli termin gwarancji nie zosta okrelony w umowie gwarancji wynosi on 1 rok od dnia kiedy rzecz zostaa kupujcemu wydana i. termin zawity

ii.

jest to termin w ktrym wada ma si ujawni nie jest to termin do wykonania uprawnie z tytuu gwarancji kupujcego z tytuu gwarancji a one przedawniaj si na zasadach oglnych

iii. jeli wada w tym terminie si ujawnia to powstaj roszczenia

c. termin gwarancji moe ulec przedueniu i. wady istotne - jeeli w wykonaniu swoich obowizkw gwarant dostarczy uprawnionemu rzecz woln od wad albo dokona istotnych napraw rzeczy - termin gwarancji biegnie na nowo od chwili dostarczenia rzeczy wolnej od wad lub zwrcenia rzeczy naprawionej (A) jeeli gwarant wymieni cz rzeczy, przepis ten stosuje si odpowiednio do czci wymienionej ii. wady nieistotne -w innych wypadkach termin gwarancji ulega przedueniu o czas, w cigu ktrego wskutek wady rzeczy uprawniony nie mg z niej korzysta 3) nie wymagane s adne akty starannoci 4. Odpowiedzialno gwaranta oparta jest NA ZASADZIE RYZYKA 5. UPRAWNIENIA Z TYTUU GWARANCJI JAKOCI 1) wynikaj z umowy gwarancji (kart gwarancyjnej)

2)

jeli w umowie ich nie okrelono to gwarant jest zobowizany a. do usunicia wady fizycznej rzeczy (naprawy) niebezpieczestwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy w czasie od wydania jej gwarantowi do jej odebrania przez uprawnionego z gwarancji ponosi gwarant b. lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad (wymiany)

i.

zobowizanie przemienne wybr naley do dunika (gwaranta), chyba e z jakiej przyczyny usunicie wady rzeczy bdzie niemoliwe 6. GWARANCJA JAKOCI A RKOJMIA 394

i.

1) 2)

gwarancja jakoci to odrbny od rkojmi reim (dotyczy tylko wad fizycznych)

kupujcy moe wykonywa uprawnienia z tytuu rkojmi za wady fizyczne rzeczy, niezalenie od uprawnie wynikajcych z gwarancji a. kupujcy moe wybra czy wykona uprawnienia z rkojmi czy gwarancji i jest zwizany tym wyborem tylko w odniesieniu do tej wady b. jeeli pniej ujawni si kolejna wada fizyczna rzeczy to kupujcy moe wybra czy wykona uprawnienia z rkojmi czy gwarancji bez wzgldu na to jakiego wyboru dokona w odniesieniu do poprzedniej wady 3) nie mona stworzy roszczenia hybrydowego - w czci opartego na reimie z rkojmi a w czci na reimie z gwarancji jakoci

ODPOWIEDZIALNO SPRZEDAWCY ZA NIEZGODNO TOWARU KONSUMPCYJNEGO Z UMOW 1. OGLNE 1) Reim ten zosta wprowadzony ustaw z 27 lipca 2002 r. o szczeglnych warunkach sprzeday konsumenckiej oraz zmianie KC, ktra wdraa do prawa polskiego dyrektyw nr 99/44 w sprawie niektrych aspektw sprzeday towarw konsumpcyjnych i zwizanych z tym gwarancji 2) zakres podmiotowy a. sprzedawca to przedsibiorca i. osoba prowadzca w sposb stay, zorganizowany przedsibiorstwo b. kupujcy to konsument i. osoba fizyczna, ktra nabywa rzecz w celu niezwizanym bezporednio z jej dziaalnoci gospodarcz lub zawodow ii. konsumentem jest si tylko wtedy gdy si zawiera umow z przedsibiorc 3) zakres przedmiotowy a. przedmiotem sprzeday musi by towar konsumpcyjny rzecz ruchoma nadajca si do uytku osobistego b. wyczenia 395

energia elektryczna, gaz i woda (A) chyba, e sprzedawane w ograniczonej iloci lub okrelonej objtoci (np. butelka wody) ii. sprzeda egzekucyjna iii. sprzeda dokonywana w postpowaniu upadociowym iv. sprzeda dokonywana w innym postpowaniu sdowym 4) przepisy ustawy z 27 lipca 2002 r. o szczeglnych warunkach sprzeday konsumenckiej oraz zmianie KC stosuje si do a. umowy sprzeday b. umowy dostawy c. umowy sprzeday komisowej d. umowy o dzieo 5) przepisy ustawy s lex specialis w stosunku do KC a. przepisy KC stosuje si tylko w kwestiach nieuregulowanych w ustawie b. cakowicie wyczone s przepisy o rkojmi i gwarancji jakoci 2. CHARAKTER ODPOWIEDZIALNOCI 1) odpowiedzialno obcia sprzedawc z mocy samego prawa 2) sprzedawca odpowiada na zasadzie ryzyka a. odpowiedzialno obiektywna sprzedawca odpowiada niezalenie od winy wiedzy 3) przepisy regulujce t odpowiedzialno s imperatywne w drodze umowy nie mona wyczy ani ograniczy tej odpowiedzialnoci (take przez wybr prawa obcego) ale dopuszczalna jest ugoda midzy stronami 4) jeeli sprzedawca wyda towar niezgodny z umow (w przeciwiestwie do rkojmi) kupujcy nadal ma roszczenie o wykonanie w naturze dostarczenie towaru zgodnego z umow, ktre przysuguje kupujcemu na zasadach oglnych, ale ulega pewnej modyfikacji a. rkojmia to reim szczeglny pierwotne zobowizanie wygasa, a tu nie pierwotne zobowizanie nie jest wykonane 3. PRZESANKI ODPOWIEDZIALNOCI 1) NIEZGODNO TOWARU KONSUMPCYJNEGO Z UMOW - dowd: kupujcy a. najpierw trzeba okreli cechy towaru wzorcowego a nastpnie porwna z nim towar rzeczywicie wydany b. przy okrelaniu cech towaru wzorcowego bierze si pod uwag i. tre umowy jeli strony w umowie okreliy cechy towaru (A) jeli waciwoci towaru zostay indywidualnie uzgodnione midzy stronami domniemywa si, e towar jest zgodny z umow, jeeli (alternatywnie): odpowiada podanemu przez sprzedawc opisowi lub ma cechy okazanej kupujcemu prbki albo wzoru lub nadaje si do celu okrelonego przez kupujcego przy zawarciu umowy, chyba e sprzedawca zgosi zastrzeenia co do takiego przeznaczenia towaru ii. waciwoci, ktre normalnie cechuj towar tego rodzaju jeli strony w umowie nie okreliy cech towaru

i.

396

(A) jeli waciwoci towaru nie zostay indywidualnie uzgodnione midzy stronami domniemywa si e towar jest zgodny z umow gdy: towar jest przydatny do zwykego uytku - nadaje si do celu, do jakiego towar tego rodzaju jest zwykle uywany i waciwoci towaru odpowiadaj waciwociom cechujcym towar tego rodzaju iii. owiadczenia osb 3. (A) domniemywa si e towar jest zgodny z umow gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczcym towaru tego rodzaju, opartym na skadanych publicznie zapewnieniach: sprzedawcy producenta przedstawiciela producenta importera osoba, ktra wprowadza towar konsumpcyjny do obrotu krajowego w zakresie dziaalnoci swojego przedsibiorstwa producenta deklarowanego osoba, ktra podaje si za producenta przez umieszczenie na towarze swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odrniajcego (a) przeamanie wzgldnoci umowy (b) sprzedawca nie jest zwizany zapewnieniami P, PP, PD, I jeli udowodni e zapewnienia tego nie zna i oceniajc rozsdnie nie mg zna albo e nie zapewnienie takie nie mogo mie wpywu na decyzj kupujcego o zawarciu umowy (np. kupujcy nie zna tych zapewnie) albo e tre zapewnienia sprostowano przed zawarciem umowy c. za niezgodno towaru konsumpcyjnego z umow uwaa si rwnie nieprawidowo w jego zamontowaniu i uruchomieniu, jeeli czynnoci te zostay wykonane i. w ramach umowy sprzeday (A) przez sprzedawc (B) lub przez osob, za ktr sprzedawca ponosi odpowiedzialno ii. lub przez kupujcego wg instrukcji otrzymanej przy sprzeday klauzula Ikea d. na gruncie i. rkojmi jest rnica midzy wydaniem (A) rzeczy wadliwej (rkojmia) (B) a innej ni zamwiona (aliut) niewykonanie zobowizania ii. OSZNTKZU nie ma rnicy e. ustawodawca nic nie mwi o wadach prawnych naley stosowa przepisy ustawy - pewna sabo ustawy

397

2) NIEZGODNO TOWARU KONSUMPCYJNEGO Z UMOW MA ISTNIE W CHWILI WYDANIA TOWARU a. dowd i. jeli niezgodno towaru z umow zostanie stwierdzona przed upywem 6 miesicy od wydania towaru - domniemywa si niezgodno towaru z umow istniaa w chwili wydania towaru (kupujcy nie musi dowodzi tej przesanki) ii. jeli niezgodno towaru z umow zostanie stwierdzona po upywie 6 miesicy od wydania towaru kupujcy musi udowodni, e niezgodno towaru z umow istniaa w chwili wydania towaru 3) AKT STARANNOCI a. kupujcy traci uprawnienia z tytuu OSZNTKZU jeli nie zawiadomi sprzedawcy o niezgodnoci w okrelonym terminie b. termin do zawiadomienia sprzedawcy o niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow i. zasada: 2 miesicy od stwierdzenia niezgodnoci ii. wyjtek: dla towarw ywnociowych - 3 dni od otwarcia iii. do zachowania tego terminu wystarczy wysanie zawiadomienia przed jego upywem iv. zawiadomienie to akt wiedzy a nie owiadczenie woli c. termin do stwierdzenia (ujawnienia) niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow i. 2 lata od dnia wydania kupujcemu towaru (jeli niezgodno zostanie stwierdzona pniej to sprzedawca nie odpowiada) (przy rkojmi 1 rok) ii. jeeli przedmiotem sprzeday jest rzecz uywana, strony mog ten termin skrci, ale nie poniej 1 roku iii. termin ten biegnie na nowo w razie wymiany towaru 4. WYCZENIE ODPOWIEDZIALNOCI SPRZEDAWCY 1) wykazanie e niezgodno towaru konsumpcyjnego z umow powstaa dopiero po wydaniu towaru 2) wykazanie, e kupujcy wiedzia o niezgodnoci lub oceniajc rozsdnie, powinien by wiedzie (ustawa nie mwi w jakiej chwili, dyrektywa mwi o chwili zawarcia umowy) a. gorsza sytuacja kupujcego ni przy rkojmi bo przy rkojmi ma znaczenie tylko wiedza pozytywna (wiedzia) 3) wykazanie, e niezgodno wynika z przyczyny tkwicej w materiale dostarczonym przez kupujcego umowa o dzieo

5. UPRAWNIENIA KUPUJCEGO konsument nie decyduje swobodnie jest kolejno 1) roszczenie o doprowadzenie towaru do zgodnoci z umow przez nieodpatn napraw albo wymian na nowy (wybiera kupujcy) 398

a. chyba e naprawa albo wymiana s niemoliwe lub wymagaj nadmiernych kosztw i. przy ocenie nadmiernoci kosztw uwzgldnia si: (A) warto towaru zgodnego z umow (B) rodzaj i stopie stwierdzonej niezgodnoci (C) niedogodnoci, na jakie naraziby kupujcego inny sposb zaspokojenia b. nieodpatno naprawy i wymiany oznacza, e sprzedawca ma obowizek zwrotu kosztw poniesionych przez kupujcego, w szczeglnoci kosztw i. demontau ii. dostarczenia iii. robocizny iv. materiaw v. ponownego zamontowania i uruchomienia c. jeeli sprzedawca, ktry otrzyma od kupujcego takie danie nie ustosunkowa si do tego dania w terminie 14 dni, uwaa si, e uzna je za uzasadnione 2) roszczenie stosownego obnienia ceny albo odstpienie od umowy (wybiera kupujcy) a. kupujcy moe wykona te uprawnienia dopiero gdy i. naprawa albo wymiana s niemoliwe lub wymagaj nadmiernych kosztw ii. lub sprzedawca nie zdoa naprawi lub wymieni towaru w odpowiednim czasie (A) przy okrelaniu odpowiedniego czasu uwzgldnia si rodzaj towaru i cel jego nabycia iii. lub naprawa albo wymiana naraaaby kupujcego na znaczne niedogodnoci b. kupujcy nie moe odstpi od umowy, gdy niezgodno jest nieistotna 6. TERMINY 1) termin do stwierdzenia niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow 2) termin do zawiadomienia sprzedawcy o niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow 3) termin przedawnienia dla roszcze kupujcego a. zasada: 1 rok od stwierdzenia przez kupujcego niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow b. instytucja wstrzymania zakoczenia terminu przedawnienia: ten roczny termin nie moe skoczy si przed terminu do stwierdzenia (ujawnienia) niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow, czyli i. 2 lata od dnia wydania kupujcemu towaru (jeli niezgodno zostanie stwierdzona pniej to sprzedawca nie odpowiada) (przy rkojmi 1 rok) ii. jeeli przedmiotem sprzeday jest rzecz uywana, strony mog ten termin skrci, ale nie poniej 1 roku iii. termin ten biegnie na nowo w razie wymiany towaru 399

c. zawieszenie biegu przedawnienia - przedawnienie nie biegnie w czasie: i. wykonywania naprawy lub wymiany ii. prowadzenia przez strony rokowa w celu ugodowego zaatwienia sprawy, nie duej jednak ni przez 3 miesice d. przerwanie biegu przedawnienia: zawiadomienie sprzedawcy o niezgodnoci przerywa bieg przedawnienia 4) termin zawity do odstpienia od umowy j. w. 5) upyw tych terminw nie wycza uprawnie kupujcego z tytuu OSZNTKZU jeeli sprzedawca w chwili zawarcia umowy o niezgodnoci wiedzia i nie zwrci na to uwagi kupujcego 7. ROSZCZENIE ZWROTNE SPRZEDAWCY 1) W przypadku zaspokojenia roszcze wynikajcych z niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow 2) sprzedawca moe dochodzi odszkodowania od ktregokolwiek z poprzednich sprzedawcw, 3) jeeli wskutek jego dziaania lub zaniechania towar by niezgodny z umow 4) do odpowiedzialnoci odszkodowawczej stosuje si przepisy KC o skutkach niewykonania zobowiza 5) Roszczenie zwrotne przedawnia si z upywem 6 miesicy a. staje si wymagalne z chwil zaspokojenia kupujcego, nie pniej jednak ni w dniu, w ktrym sprzedawca obowizany by to uczyni

400

 ODPOWIEDZIALNO SPRZEDAWCY ZA NIEZGODNO TOWARU KONSUMPCYJNEGO Z UMOW (OSZNTKZU) 1. OGLNE 1) Reim ten zosta wprowadzony ustaw z 27 lipca 2002 r. o szczeglnych warunkach sprzeday konsumenckiej oraz zmianie KC 2) zakres podmiotowy a. sprzedawca to przedsibiorca b. kupujcy to konsument 3) zakres przedmiotowy a. przedmiotem sprzeday musi by towar konsumpcyjny rzecz ruchoma nadajca si do uytku osobistego b. wyczenia i. energia elektryczna, gaz i woda (A) chyba, e sprzedawane w ograniczonej iloci lub okrelonej objtoci (np. butelka wody) ii. sprzeda egzekucyjna iii. sprzeda dokonywana w postpowaniu upadociowym iv. sprzeda dokonywana w innym postpowaniu sdowym 4) przepisy ustawy z 27 lipca 2002 r. o szczeglnych warunkach sprzeday konsumenckiej oraz zmianie KC stosuje si do a. umowy sprzeday b. umowy dostawy c. umowy sprzeday komisowej d. umowy o dzieo 5) przepisy ustawy s lex specialis w stosunku do KC a. wyczaj przepisy KC przepisy KC stosuje si w kwestiach nieuregulowanych b. cakowicie wyczone s przepisy o rkojmi i gwarancji jakoci 2. CHARAKTER ODPOWIEDZIALNOCI 1) odpowiedzialno ta obcia sprzedawc z mocy samego prawa 2) sprzedawca odpowiada na zasadzie ryzyka odpowiedzialno obiektywna i gwarancyjna - nie zaley od winy ani wiedzy sprzedawcy 3) przepisy regulujce t odpowiedzialno s imperatywne w drodze umowy nie mona wyczy ani ograniczy tej odpowiedzialnoci (take przez wybr prawa obcego) 3. PRZESANKI ODPOWIEDZIALNOCI 1) NIEZGODNO TOWARU KONSUMPCYJNEGO Z UMOW - dowd: kupujcy a. najpierw trzeba okreli cechy towaru wzorcowego a nastpnie porwna z nim towar rzeczywicie wydany bierze si pod uwag i. tre umowy 401

(A) jeli nie jest to okrelone w umowie - waciwoci, ktre normalnie cechuj towar tego rodzaju ii. owiadczenia osb 3. (np. producenta) b. domniemania i. jeli waciwoci towaru zostay indywidualnie uzgodnione midzy stronami domniemywa si, e jest on zgodny z umow, jeeli: (A) odpowiada podanemu przez sprzedawc opisowi (B) lub ma cechy okazanej kupujcemu prbki albo wzoru (C) lub nadaje si do celu okrelonego przez kupujcego przy zawarciu umowy, chyba e sprzedawca zgosi zastrzeenia co do takiego przeznaczenia towaru ii. jeli waciwoci towaru nie zostay indywidualnie uzgodnione midzy stronami (A) domniemywa si e towar jest zgodny z umow gdy: towar jest przydatny do zwykego uytku i waciwoci towaru odpowiadaj waciwociom cechujcym towar tego rodzaju (B) domniemywa si e towar jest zgodny z umow gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczcym towaru tego rodzaju, opartym na skadanych publicznie zapewnieniach: sprzedawcy producenta przedstawiciela producenta importera producenta deklarowanego (a) sprzedawca nie jest zwizany zapewnieniami P, PP, PD, I jeli udowodni e zapewnienia tego nie zna i oceniajc rozsdnie nie mg zna albo e nie zapewnienie takie nie mogo mie wpywu na decyzj kupujcego o zawarciu umowy albo e tre zapewnienia sprostowano przed zawarciem umowy c. za niezgodno towaru konsumpcyjnego z umow uwaa si rwnie nieprawidowo w jego zamontowaniu i uruchomieniu, jeeli czynnoci te zostay wykonane i. w ramach umowy sprzeday (A) przez sprzedawc (B) lub przez osob, za ktr sprzedawca ponosi odpowiedzialno ii. lub przez kupujcego wg instrukcji otrzymanej przy sprzeday d. ustawodawca nic nie mwi o wadach prawnych naley stosowa przepisy ustawy - pewna sabo ustawy 2) NIEZGODNO TOWARU KONSUMPCYJNEGO Z UMOW MA ISTNIE W CHWILI WYDANIA TOWARU a. dowd: kupujcy ale jest domniemanie 402

jeli niezgodno towaru z umow zostanie stwierdzona przed upywem 6 miesicy od wydania towaru - domniemywa si niezgodno towaru z umow istniaa w chwili wydania towaru (uatwienie dla kupujcego) 3) AKT STARANNOCI a. kupujcy traci uprawnienia z tytuu OSZNTKZU jeli nie zawiadomi sprzedawcy o niezgodnoci w okrelonym terminie b. termin do zawiadomienia sprzedawcy o niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow i. zasada: 2 miesicy od stwierdzenia niezgodnoci ii. wyjtek: dla towarw ywnociowych - 3 dni od otwarcia (termin ten okrela w drodze rozporzdzenia Minister Waciwy do Spraw Gospodarki) iii. do zachowania tego terminu wystarczy wysanie zawiadomienia przed jego upywem c. termin do stwierdzenia (ujawnienia) niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow i. 2 lata od dnia wydania kupujcemu towaru (jeli niezgodno zostanie stwierdzona pniej to sprzedawca nie odpowiada) (przy rkojmi 1 rok) ii. jeeli przedmiotem sprzeday jest rzecz uywana, strony mog ten termin skrci, ale nie poniej 1 roku iii. termin ten biegnie na nowo w razie wymiany towaru 4. WYCZENIE ODPOWIEDZIALNOCI SPRZEDAWCY 1) jeli sprzedawca wykae e niezgodno towaru konsumpcyjnego z umow powstaa dopiero po wydaniu towaru 2) jeli sprzedawca wykae, e kupujcy wiedzia o niezgodnoci lub, oceniajc rozsdnie, powinien by wiedzie (ustawa nie mwi w jakiej chwili, dyrektywa mwi o chwili zawarcia umowy) 3) jeli sprzedawca wykae, e niezgodno wynika z przyczyny tkwicej w materiale dostarczonym przez kupujcego (umowa o dzieo) 5. UPRAWNIENIA KUPUJCEGO konsument nie decyduje swobodnie jest kolejno 1) roszczenie o doprowadzenie towaru do zgodnoci z umow przez nieodpatn napraw albo wymian na nowy (wybiera kupujcy) a. milczenie sprzedawcy przez okres 14 dni od otrzymania takiego dania oznacza, e uzna je za uzasadnione 2) roszczenie stosownego obnienia ceny albo odstpienie od umowy (wybiera kupujcy) a. kupujcy moe wykona te uprawnienia dopiero gdy i. naprawa albo wymiana s niemoliwe lub wymagaj nadmiernych kosztw ii. lub sprzedawca nie zdoa naprawi lub wymieni towaru w odpowiednim czasie

i.

403

iii. lub naprawa albo wymiana naraaaby kupujcego na znaczne niedogodnoci b. kupujcy nie moe odstpi od umowy, gdy niezgodno jest nieistotna 6. TERMINY 1) termin do stwierdzenia niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow 2) termin do zawiadomienia sprzedawcy o niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow 3) termin przedawnienia dla roszcze kupujcego a. zasada: 1 rok od stwierdzenia przez kupujcego niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow ale termin ten nie moe skoczy si przed termin do stwierdzenia (ujawnienia) niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow (wstrzymanie zakoczenia terminu przedawnienia) b. zawieszenie biegu przedawnienia - przedawnienie nie biegnie w czasie: i. wykonywania naprawy lub wymiany ii. prowadzenia przez strony rokowa w celu ugodowego zaatwienia sprawy, nie duej jednak ni przez 3 miesice c. przerwanie biegu przedawnienia nastpuje przez zawiadomienie sprzedawcy o niezgodnoci 4) termin zawity do odstpienia od umowy j.w. 5) upyw tych terminw nie wycza uprawnie kupujcego z tytuu OSZNTKZU jeeli sprzedawca w chwili zawarcia umowy o niezgodnoci wiedzia i nie zwrci na to uwagi kupujcego 7. ROSZCZENIE ZWROTNE SPRZEDAWCY 1) Jeeli sprzedawca zaspokoi roszczenia kupujcego sprzedawca moe dochodzi odszkodowania od ktregokolwiek z poprzednich sprzedawcw jeeli wskutek jego dziaania lub zaniechania towar by niezgodny z umow 2) stosuje si przepisy KC o OK. z tytuu niewykonania zobowizania 3) roszczenie zwrotne przedawnia si z upywem 6 miesicy od dnia, w ktrym stao si wymagalne

UYCZENIE

commodatum

82.UMOWA UYCZENIA umowa, przez ktr 1) uyczajcy zobowizuje si zezwoli biorcemu do uyczenia na bezpatne uywanie oddanej mu w tym celu rzeczy przez czas oznaczony lub nie oznaczony

83.STRONY: 1) uyczajcy komodant 2) biorcy do uyczenia komodatariusz 404

84.CECHY 1) umowa zobowizujca (o skutku obligacyjnym) a. powoduj powstanie zobowizania wierzyciel moe da od dunika okrelonego zachowania si (wiadczenia) a dunik powinien to wiadczenie speni b. powoduj zwikszenie pasyww (dugw) dunika i zwikszenie aktyww wierzyciela c. prawo wierzyciela jest skuteczne inter partes, ma charakter wzgldny 2) umowa nieodpatna - tylko 1 ze stron ma uzyska korzy majtkow (przysporzenie nastpuje tylko po 1 ze stron) 3) mowa dwustronnie zobowizujca - obowizek wiadczenia ciy po obu stronach 4) umowa kauzalna a. donandi causa przysporzenie w celu wzbogacenia 2. strony bez ekwiwalentu pieninego 5) nie jest to umowa wzajemna

85.PRZEDMIOT 1) niezuywalna rzecz ruchoma (np. potocznie poyczka ksiki) 2) niezuywalna nieruchomo 3) zwierz

86.ZAWARCIE UMOWY UYCZENIA 1) umowa realna dochodzi do skutku przez zgodne owiadczenie woli stron i wydanie rzeczy a. dlatego wydanie rzeczy nie jest obowizkiem uyczajcego 2) moe by zawarta w dowolnej formie

87.OBOWIZKI KOMODANTA 1) komodant jest zobowizany do znoszenia tego, e komodatariusz uywa wydanej mu rzeczy 2) komodant jest zobowizany jest do naprawienia szkody, ktr wyrzdzi komodatariuszowi przez to, e wiedzc o wadach rzeczy nie zawiadomi go o nich (zasada winy) a. chyba e komodatatiusz mg wad z atwoci zauway

405

88.UPRAWNIENIA KOMODATARIUSZA 1) komodataiusz moe uywa rzecz uyczon ale nie moe a. zuy rzeczy uyczonej b. pobiera poytkw 2) komodatariusz jest posiadaczem zalenym posiadacz zaleny to osoba ktra wada faktycznie rzecz jak a. uytkownik b. zastawnik c. najemca d. dzierawca e. lub majcy inne prawo, z ktrym czy si okrelone wadztwo nad cudz rzecz 3) komodatariusz moe powierzy rzecz uyczon osobie 3. do uywania w 2 przypadkach: a. za zgod uyczajcego b. gdy zachodzi taka konieczno, np. ssiad ma zaopiekowa si psem w czasie pobytu komodatariusza w szpitalu

89.OBOWIZKI KOMODATARIUSZA

1)
2)

3) 4)

5)

komodatariusz powinien uywa rzeczy w sposb okrelony w umowie, a jeeli umowa o tym nie stanowi w sposb odpowiadajcy waciwociom i przeznaczeniu rzeczy komodatariusz ponosi zwyke koszty utrzymania rzeczy a. jeeli komodatariusz poczyni inne wydatki lub nakady na rzecz, stosuje si odpowiednio przepisy o negotiorum gestio komodatariusz nie moe da od uyczajcego dokonania adnych nakadw na rzecz casus mixtus - komodatariusz jest odpowiedzialny za przypadkow utrat lub uszkodzenie rzeczy jeeli a. uywa rzecz: i. w sposb sprzeczny z umow albo z waciwociami lub przeznaczeniem rzeczy ii. lub gdy powierza rzecz osobie 3. nie bdc do tego upowaniony przez umow ani zmuszony przez okolicznoci b. i rzecz nie ulegaby utracie lub uszkodzeniu, gdyby jej uywa w sposb waciwy albo gdyby j zachowa u siebie jeeli kilka osb wsplnie wzio rzecz do uywania, ich odpowiedzialno jest solidarna

90.ZAKOCZENIE UYCZENIA 1) sposoby zakoczenia uyczenia a. kada umowa uyczenia moe by rozwizania na podstawie umowy stron 406

b. gdy umowa by zawarta na czas oznaczony - wraz z nadejciem terminu kocowego c. gdy umowa bya zawarta na czas nieoznaczony - gdy komodatariusz uczyni z rzeczy uytek odpowiadajcy umowie albo gdy upyn czas, w cigu ktrego mg ten uytek uczyni d. umowa moe okrela take inne zdarzenie powodujce zakoczenie uyczenia e. uyczajcy moe da niezwocznego wydania rzeczy gdy i. komodatariusz uywa rzeczy w sposb sprzeczny z umow albo z waciwociami lub przeznaczeniem rzeczy ii. komodataiusz powierza rzecz osobie 3. nie bdc do tego upowanionym przez umow ani zmuszony przez okolicznoci iii. rzecz staa si potrzebna komodantowi z powodw nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy zakomunikowanie takiego dania powoduje ustanie uyczenia

2) zwrot rzeczy a. po zakoczeniu uyczenia komodataiusz lub osoba 3. ktrej powierzy on rzecz jest zobowizany zwrci komodantowi rzecz b. rzecz powinna by zwrcona w stanie nie pogorszonym i. wyjtek: nie ma odpowiedzialno za pogorszenie rzeczy bdce nastpstwem prawidowego jej uywania

91.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) zasada: na zasadach oglnych 2) z upywem 1 roku od dnia zwrotu rzeczy przedawniaj si a. roszczenia komodanta przeciwko komodatariuszowi o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy b. roszczenia komodatariusza przeciwko komodantowi o zwrot nakadw na rzecz albo o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy ZAMIANA 1. UMOWA ZAMIANY umowa przez ktr kada ze stron zobowizuje si przenie na 2. stron wasno rzeczy w zamian za zobowizanie si do przeniesienia wasnoci innej rzeczy 2. Do zamiany stosuje si odpowiednio przepisy o sprzeday ZLECENIE

407

72.UMOWA ZLECENIA umowa przez ktr 1) przyjmujcy zlecenie zobowizuje si do dokonania okrelonej czynnoci prawnej dla dajcego zlecenie 73.CECHY 1) dwustronnie zobowizujca a. obowizek wiadczenia ciy po obu stronach, nawet gdy umowa jest nieodpatna 2) odpatna lub nieodpatna a. umowy odpatne obie strony maj uzyska korzy majtkow (przysporzenie nastpuje po obu stronach) b. umowy nieodpatne (darme) tylko 1 ze stron ma uzyska korzy majtkow (przysporzenie nastpuje tylko po 1 ze stron) c. KC przepis dyspozytywny i. Jeeli ani z umowy, ani z okolicznoci nie wynika, e przyjmujcy zlecenie zobowiza si wykona je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia naley si wynagrodzenie 3) nie jest wzajemna 74.STRONY 1) przyjmujcy zlecenie zleceniobiorca 2) dajcy zlecenie zleceniodawca 75.PRZEDMIOT 1) dokonanie czynnoci prawnej zoenie owiadczenia woli, zawarcie umowy, prowadzenie spraw itp. 2) przedmiotem umowy zlecenia nie jest dokonanie czynnoci faktycznych 3) rozszerzony zakres stosowania a. do umw o wiadczenie usug, polegajcych na wykonaniu czynnoci faktycznych ktre nie s uregulowane innymi przepisami, stosuje si odpowiednio przepisy o zleceniu. i. np. nauka jzyka obcego 76.ZAWARCIE UMOWY 1) umowa konsensualna dochodzi do skutku solo consensu - przez zgodne owiadczenie woli stron 2) forma a. zasada: dowolna i. jeeli przyjmujcy zlecenie ma dziaa jako zastpca poredni umowa zlecenia nie wymaga nigdy szczeglnej formy b. wyjtek: i. zlecenie czy si z penomocnictwem, dla ktrego wymagana jest forma szczeglna wymaganie tej formy odnosi si wtedy take do umowy zlecenia. (np. penomocnictwo oglne) 77.UMOWA ZLECENIA A UMOWA O DZIEO 1) zlecenie a. chodzi o dokonanie okrelonej czynnoci i nacisk pada na czynno b. rezultat nie jest objty treci zobowizania c. zbyt wskie jest stwierdzenie, e umowa zlecenia jest umow starannego dziaania 408

i. do starannego dziaania dunik jest zawsze zobowizany ii. nie powinno si przeciwstawia rezultatowi przy umowie o dzieo, starannoci w umowie zlecenia iii. rnica jest w sposobie okrelenia samego wiadczenia 2) dzieo a. rezultat pracy ludzkiej b. musi by wytworem samoistnym, niezalenym od wykonawcy c. i musi by utrwalone w przedmiocie materialnym d. przedmiotem nie jest czynno usugi tylko jej efekt, ktry jest wiadczeniem 78.PRZESANKI 1) dziaanie przyjmujcego zlecenie moe polega na a. dokonaniu czynnoci w imieniu dajcego zlecenie i. z takim skutkiem e prawa lub obowizki nabywa bezporednio dajcy zlecenie ii. przyjmujcy zlecenie dziaa jako penomocnik (A) KC przepis dyspozytywny: w braku odmiennej umowy, zlecenie obejmuje umocowanie do dokonania czynnoci prawnej w imieniu dajcego zlecenie przepis ten nie uchybia przepisom o formie penomocnictwa b. dokonaniu przez przyjmujcego zlecenie czynnoci prawnej w imieniu wasnym lecz na rachunek dajcego zlecenie i. przyjmujcy zlecenie wystpuje w roli zastpcy poredniego ii. KC (A) przyjmujcy zlecenie zobowizany jest udziela dajcemu zlecenie potrzebnych wiadomoci o przebiegu sprawy po wykonaniu zlecenia lub po wczeniejszym rozwizaniu umowy zoy mu sprawozdanie wyda wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyska, chociaby w imieniu wasnym 2) stosunek zlecenia oparty jest w duym stopniu na zaufaniu stron wynika z tego: a. obowizek osobistego dziaania przyjmujcego zlecenie i. przyjmujcy zlecenie moe powierzy wykonanie zlecenia osobie 3. tylko wtedy, gdy to wynika z (A) umowy (B) ze zwyczaju (C) albo gdy jest do tego zmuszony przez okolicznoci ii. w takim wypadku obowizany jest zawiadomi niezwocznie dajcego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastpcy (A) jeli zawiadomi odpowiada za niewaciwe dziaania zastpcy tylko w razie winy w wyborze - tylko za brak naleytej starannoci w wyborze zastpcy (B) w pozostaych przypadkach - odpowiada za niewaciwe dziaania zastpcy na zasadzie ryzyka

409

iii. zastpca odpowiedzialny jest za wykonanie zlecenia wzgldem przyjmujcego zlecenie i dajcego zlecenie iv. jeeli przyjmujcy zlecenie ponosi odpowiedzialno za czynnoci swego zastpcy jak za swoje wasne czynnoci(pomocnik i wykonawca zastpczy), ich odpowiedzialno jest solidarna v. casus mixtus (A) jeeli przyjmujcy zlecenie powierzy wykonanie zlecenia innej osobie nie bdc do tego uprawniony a rzecz naleca do dajcego zlecenie ulega przy wykonywaniu zlecenia utracie lub uszkodzeniu (B) przyjmujcy zlecenie jest odpowiedzialny take za utrat lub uszkodzenie przypadkowe, chyba e nastpioby ono take wtedy, gdyby sam zlecenie wykonywa b. zakoczenie stosunku zlecenia i. kada ze stron moe wypowiedzie zlecenie w kadym czasie ze skutkiem natychmiastowym (A) take wtedy gdy umowa zostaa zawarta na czas nieoznaczony (B) moliwo wypowiedzenia zlecenia moe by ograniczona przez umow, ale nie mona zrzec si z gry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z wanych powodw!! przepis imperatywny ii. jeeli dajcy zlecenie wypowiada zlecenie zobowizany jest (A) zwrci przyjmujcemu zlecenie wydatki, ktre ten poczyni w celu naleytego wykonania zlecenia (B) uici przyjmujcemu zlecenie cz wynagrodzenia odpowiadajc jego dotychczasowym czynnociom gdy zlecenie byo odpatne (C) a ponadto naprawi szkod - jeeli wypowiedzenie nastpio bez wanego powodu iii. jeeli przyjmujcy zlecenie wypowiada zlecenie zobowizany jest (A) naprawi szkod jeeli zlecenie jest odpatne, a wypowiedzenie nastpio bez wanego powodu 79.OBOWIZKI PRZYJMUJCEGO ZLECENIE 1) przyjmujcy zlecenie zobowizany jest do dokonania przewidzianej w umowie czynnoci a. sposb wykonania pozostawiony jest w zasadzie uznaniu zleceniobiorcy b. powinien jednak respektowa wskazania i instrukcj zleceniodawcy ale i. przyjmujcy zlecenie moe bez uprzedniej zgody dajcego zlecenie odstpi od wskazanego przez niego sposobu wykonania zlecenia, jeeli (A) nie ma monoci uzyskania jego zgody (B) a zachodzi uzasadniony powd do przypuszczenia, e dajcy zlecenie zgodziby si na zmian, gdyby wiedzia o istniejcym stanie rzeczy 2) przyjmujcy zlecenie zobowizany jest udziela dajcemu zlecenie potrzebnych wiadomoci o przebiegu sprawy 410

3) przyjmujcy zlecenie zobowizany jest po wykonaniu zlecenia lub po wczeniejszym rozwizaniu umowy zoy dajcemu zlecenie sprawozdanie 4) przyjmujcy zlecenie zobowizany jest wyda wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla dajcego zlecenie uzyska, chociaby w imieniu wasnym 5) przyjmujcemu zlecenie nie wolno uywa we wasnym interesie rzeczy i pienidzy dajcego zlecenie a. od sum pieninych zatrzymanych ponad potrzeb wynikajc z wykonywania zlecenia powinien paci dajcemu zlecenie odsetki ustawowe 6) jeeli kilka osb przyjo zlecenie wsplnie, ich odpowiedzialno wzgldem dajcego zlecenie jest solidarna 7) kto zawodowo trudni si zaatwianiem czynnoci dla drugich, powinien, jeeli nie chce zlecenia przyj, zawiadomi o tym niezwocznie dajcego zlecenie a. jeli tego nie zrobi ponosi odpowiedzialno za szkod poniesion przez oferenta w granicach ujemnego interesu umowy 8) kto dajcemu zlecenie owiadczy gotowo zaatwiania czynnoci danego rodzaju , powinien, jeeli nie chce zlecenia przyj, zawiadomi o tym niezwocznie dajcego zlecenie a. jeli tego nie zrobi ponosi odpowiedzialno za szkod poniesion przez oferenta w granicach ujemnego interesu umowy 80.OBOWIZKI DAJCEGO ZLECENIE 1) dajcy zlecenie zobowizany jest zwrci przyjmujcemu zlecenie wydatki, ktre ten poczyni w celu naleytego wykonania zlecenia, wraz z odsetkami ustawowymi 2) dajcy zlecenie zobowizany jest zwolni przyjmujcego zlecenie od zobowiza, ktre ten zacign we wasnym imieniu w celu naleytego wykonania zlecenia 3) jeeli zlecenie jest odpatne dajcy zlecenie zobowizany jest zapaci przyjmujcemu zlecenie umwione wynagrodzenie a. KC przepis dyspozytywny i. Jeeli ani z umowy, ani z okolicznoci nie wynika, e przyjmujcy zlecenie zobowiza si wykona je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia naley si wynagrodzenie b. wysoko wynagrodzenia i. moe wynika z obowizujcej taryfy ii. moe wynika z umowy iii. jeli nie zostao tak okrelone - naley si wynagrodzenie odpowiadajce wykonanej pracy c. wynagrodzenie jest patne z dou - wynagrodzenie naley si przyjmujcemu dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba e co innego wynika z i. umowy ii. lub przepisw szczeglnych 4) jeeli wykonanie zlecenia wymaga wydatkw, dajcy zlecenie zobowizany jest na danie przyjmujcego udzieli mu odpowiedniej zaliczki 411

5) jeeli kilka osb dao zlecenie wsplnie, ich odpowiedzialno wzgldem przyjmujcego zlecenie jest solidarna 81.WYGANICIE ZLECENIA 1) wykonanie zleconej czynnoci 2) wypowiedzenie umowy zlecenia 3) w braku odmiennej umowy zlecenie wygasa wskutek mierci przyjmujcego zlecenie albo wskutek utraty przez niego penej zdolnoci do czynnoci prawnych 4) w braku odmiennej umowy zlecenie nie wygasa ani wskutek mierci dajcego zlecenie, ani wskutek utraty przez niego zdolnoci do czynnoci prawnych. a. jeeli zgodnie z umow, zlecenie wygaso, przyjmujcy zlecenie powinien, gdyby z przerwania powierzonych mu czynnoci moga wynikn szkoda, prowadzi te czynnoci nadal, dopki spadkobierca albo przedstawiciel ustawowy dajcego zlecenie nie bdzie mg zarzdzi inaczej 5) jeeli zlecenie wygaso, uwaa si je mimo to za istniejce na korzy przyjmujcego zlecenie a do chwili, kiedy dowiedzia si o wyganiciu zlecenia 82.PRZEDAWNIENIE ROSZCZE 1) zasada na zasadach oglnych 2) z upywem lat 2 przedawniaj si: a. roszczenia o wynagrodzenie za spenione czynnoci i o zwrot poniesionych wydatkw przysugujce osobom, ktre stale lub w zakresie dziaalnoci przedsibiorstwa trudni si czynnociami danego rodzaju i. to samo dotyczy roszcze z tytuu zaliczek udzielonych tym osobom b. roszczenia z tytuu utrzymania, pielgnowania, wychowania lub nauki, jeeli przysuguj osobom trudnicym si zawodowo takimi czynnociami albo osobom utrzymujcym zakady na ten cel przeznaczone

412