Gitaramayanam - 1

GejkeeC[
849
ht
es
er
ve
d
Oece&eeJee|lecenecenesheeOeeeJeeemheeflekeefJekeguejlvecenekeefJe
peieodiegjeceYeeeee&efJekeueeefJeMJeefJeeeueeerepeerJevehee&vlekegueeefOeheefle
eerefe$eketleguemeerheer"eOeerMJejemLeeve$eeerYee<eekeej
peieodiegjeceevevoeeee&mJeeefcejeceYeeeee&eCeerleced
~~eer:~~
~~vecees jeIeJeee~~
~~eermeerleejeceew efJepeesles~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
(ieerlemeerleeefYejeceb mebmke=leieerlecenekeeJeced)
ekeeMeke:
peieodiegjeceYeeeee&efJekeueeefJeMJeefJeeeuee:
efe$eket: G0e0 210204
http://www.jagadgururambhadracharya.org/
850
ieerlejeceeeCeced
ekeeMeke :
es
er
ve
d
eLeceeJe=efe :
cekejme*deeefvle: efJeeceeyo: 2067
14 peveJejer 2011 (ieerlejeceeeCeeCeslegpe&vceefoveced)
ya
s
N
Sh
ri
T
ul
si
P
osejeefMe:
he_eMeleeefve (500 hees)
ee
th
Se
va
hegmlekeeeefhle mLeeveced :
eerleguemeerheer" DeeceesoJeve hees0 veeeieeBJe
efe$eket peveheo melevee ce0e0 485331
.A
ll
R
ig
ht
meJee&efOekeej :
eCes$eeevle:
op
yr
ig
ht
20
11
kecheeseEpeie :
eermeebF& kechetj
3, [er0 jes[, Fueeneyeeo 211003
otjYee<e : 0532-2564642, 09335586352, 09452403384
cegke :
veeiejer esme
91/186, Deueesheeryeeie, Fueeneyeeo 211006
otjYee<e : 0532-2502935, 09415239958, 09335110738
yeeuekeeC[ced
er
es
R
R
ig
ht
ieerlejeceeeCeced
ve
d
~~eer~~
~~vecees jeIeJeee~~
~~eerceodjeIeJees efJepeeles~ eermeerleejeceew efJepeesles~~
.A
ll
(ieerlemeerleeefYejeceb mebmke=leieerlecenekeeJeced)
va
ya
s
eCeslee
eerefe$eketleguemeerheer"eOeerejpeieodiegjeceevevoeeee&mJeeefcejeceYeeeee& emLeeve$eeerYee<ekeej:
eerjeceevevoee&ceOeceeced~
Jevos
eerieghejchejeced~~
ee
th
Se
eermeerleeveeLemeceejcYeeb
Demceoeeee&hee&vleeb
ul
si
P
DeLe ceee emLeeve$eeerYee<ekeejsCe

eerefe$eketleguemeerheer"eOeerejpeieodiegjeceevevoeeee&mJeeefcejeceYeeeeexCe efieefjOejkeefJevee ieerlejeceeeCeb
ieerlemeerleeefYejeceb mebmke=leieerlecenekeeJeb efJejeelee ieereles~
Sh
ri
T
DeLe yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes

yeeuekeeC[s
ieerlemleglemeerleejeceeves veece
eLece: meie&:
ceueeejCeced
eermeerleelmejespes ke=leefvepeefveueees
veeruejlveeJeoelees
jele eerescejeee jIegkegueceefn<eerceeveee ce_pegieg_pe~
Sseee&ew <e[ef*Id eYe&pevepeefvejmeb
jeleg
jeceevegiesYees
YeewceerYeJeemeke_peemeJeceefYejmeeved jecejepeeefuejepe~~1~~
ieerlejeceeeCeced
Yeewceererkee
er
ve
d
pee pee eermeerleeefYejece eerjece jece jIegkeguevevove~

efveefKeueueeskeveeveeefYejece IeveMeece keeceefjhegceveevove~~
megke=leieerle meerleeefYejece megjefiejeieerlejeceeeCe keer~
Yeewceer JeeKee jeêfieje ceW kejlee MegYe heejeeCe keer~~
R
ig
ht
es
Deye ceQ Deheves ner eje efJejefele mebmke=le ieerlekeeJe ieerlejeceeeCeced (ieerlemeerleeefYejececed) keer je^Yee<ee
efnvoer ceW YeeJeeLe&he ceW Yeewceer veeceke JeeKee emlegle kejlee ntB~ efpememes mebmke=le Yee<ee mes DeveefYe%e cenevegYeeJe
Yeer ieerlejeceeeCeced kees mejuelee mes mecePekej iee mekeWies~
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerlejeceeeCeced kes jeefelee cenekeefJe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeefcejeceYeeeee& DeeMeerJee&oelceke cebieueeejCe

eiOeje vo ceW emlegle kejles ngS kenles nQ efke eermeerleepeer kes oe keceue kees efpevneWves Dehevee efveJeeme mLeeve yevee
efueee nw, pees veerueceefCe kes meceeve megvoj nQ, eerjeceesce keer Skecee$e Oevee{e jIegkegue keer jeefveeeW ceW ceeveveeree
YeieJeleer keewmeuee peer ves efpevnW eke kejkes mebmeej kees meceefhe&le efkeee nw, efpevekee ieg_peve DeLee&led Meyo yengle ner
ceOegj nw, pees Ssee&, Oece&, eMe, eer, %eeve Deewj Jewjeiehe ejCeeW mes ege nQ, Ssmes Yetefceveefvoveer meerleepeer kes
cegKekeceue kes meewvoe&cekejvo kee heeve kejves Jeeues Yecejes jepeeefOejepe YeieJeeved eerjece eerjeceevegieeceer eerjeceYee
Jew<CeJeeW kees Yepeve mes GlheVe jme eoeve kejles jnW~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
eefo
efekeer<e&efme
jececeeb
ceve
eefo yegYet<eefme YeewefceYeJes
peve~
veJeheoerueefueleeb
efeleYeejleeR
efieefjOejme leoe e=Ceg Yeejleerced~~2~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- Deye cenekeefJe eerieerlejeceeeCeced kes jefmeke DevegMeerueve hee"keeW kees meeJeOeeve kejles ngS gleefJeueefcyele
vo ceW kenles nQ-eefo Deehe Deheves ceve kees eerjececee yeveevee eenles nQ leLee eefo Deehe Yetefceveefvoveer meerleepeer kes
heefle eerjece kes Yee yevevee eenles nQ lees efhej veJeerve-veJeerve heoeW mes ueefuele, YeieJeleer mejmJeleer kee eeCe kejves
Jeeueer, ieerlejeceeeCeced kes he ceW emlegle nesves Jeeueer efieefjOej keefJe keer JeeCeer kees DeJeMe eJeCe keerefpeS~
oMe oMe men<e nefjceJeefvepeee

mJeCe&efmebnemevemLeb
veeceb veeceb efJejeceb YeJeYeeefJeheoeb jececeelceeefYejececed~
YeeJeb YeeJeb YeJeeveerYeJeYeJeke=heee ueyOejescee_eosns
ieeeb ieeeb ieJeemceeveieoleg nvegceeved ieerlemeerleeefYejececed~~3~~
Yeewceer- Deye cenekeefJe eernvegceeved peer kes eerejCeeW ceW eeLe&vee kejles ngS kenles nQ- Yetefceheg$eer meerleepeer kes meeLe
mJeCe& efmebnemeve hej efJejepeceeve eYeg eerjece kees emeVeleehetJe&ke efvenej-efvenej kej, mebmeej kes Yee Deewj efJeheefeeeW kes
efJeveeMe kes Skecee$e keejCe, efJeMeg DeelceeDeeW ceW DeefYejceCe kejves Jeeues eerjece kees yeej-yeej veceve kejkes,
YeJeeveerheefle eerMebkej kes Yeer DeejeOe YeieJeeved eerjece keer ke=hee mes yeej-yeej jesceebe kees eehle kejles ngS, Deheveer
efoJeJeeCeer mes ieerlemeerleeefYejececed veeceke mebmke=leieerle cenekeeJe kee ieeve kejles ngS De_peveevevoJeOe&ve eernvegceeved
nce meyekees meebmeeefjke jesieeW mes cege kejles jnW~
yeeuekeeC[ced
ve
d
meerleejeceeefLeleeefjleesceheeret<eYeeefiYe
meiezueexkeeefOeheveevekewYeexieiJeesceewleww
~
meerleeeerlew efJejeeefle jeceeeCeb jeceYeeeeeex owJeeb efieefj efieefjOejes ieerlemeerleeefYejececed ~~4~~
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- Deye cenekeefJe jeefe<eceeCe evLe keer eefle%ee kejles ngS kenles nQ efke-eermeerleejece peer kes eefme
eefj$eeW ceW efvemetle esceece=le mes ege Ded"eF&me meieeX ceW SJeb Ske npeej Dee" ieerleeW ceW efieefjOej keefJe veece mes
eefme peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeeeee& YeieJeleer eermeerlee peer keer eerefle kes efueS ieerlejeceeeCeced
veeceke mebmke=leieerlekeeJe keer jevee kej jns nQ-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee 1
jeceveJeecyegooeefceefve
nefjYeeefceefve
ns~
meerles OejefCekegceeefj pee pee peeveefke ns~~1~~
efiejsefvojeefieefjpeepeefve
peieeflepeveefve
ns~
eerjIegevekeesefj pee pee peeveefke ns~~2~~
echekekevekeefJekeeefMeefve efmeleJeeefmeefve ns~
ceweLf eefue pevekeefkeMeesejf pee pee peeveefke ns~~3~~
njkeeceg&keceoKeefC[efve
ceefnceefC[efve
ns~
keesmeuejepeJeOetef pee pee peeveefke ns~~4~~
efe$eketmegefJeneefjefCe
JeveeeefjefCe
ns~
megpevemegpeerJeefvecetefue pee pee peeveefke ns~~5~~
oC[keefJeefheveefJeueeefmeefve
YeeveeefMeefve
ns~
ovegpeJevepeefncejeef$e pee pee peeveefke ns~~6~~
ceeefleJejmegjJeuueefj
jefleefpelJeefj
ns~
heeJekeheeJeefve osefJe pee pee peeveefke ns~~7~~
ue#ceCeYejleMegYeefj
efjhegnseefj
ns~
meleleceJeOemeeceeef%e pee pee peeveefke ns~~8~~
yeeceefe
eleYeeJeefve
peveleeJeefve ns
efieefjOejceJe peieocye pee pee peeveefke ns~~9~~
Yeewceer- Deye cenekeefJe ieerlejeceeeCeced kes yeeuekeeC[ kes cebieueeejCe he ceW eLece ieerle kee GodYeeJeve
kejles ngS YeieJeleer peevekeer kee pee-peekeej kej jns nQ~ ns eerjecehe veJeerve yeeoue keer efJeegle! ns YeieJeeve jece
keer Oece&helveer! ns he=LJeerheg$eer! ns peveke veefvoveer meerles! Deehekeer pee nes, pee nes~ ns, mejmJeleer, ue#ceer SJeb heeJe&leer
kees Yeer pevce osves Jeeueer, mechetCe& mebmeej keer ceeB, eerjececegKeev keer ekeesjer meerleepeer Deehekeer pee nes-pee nes~
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
echee SJeb megJeCe& kees Yeer Deheveer MeesYee mes efJekeeme eoeve kejves Jeeueer, veerueJee OeejCe kejves Jeeueer, efceefLeuee ceW
eke ngF& ns pevekejepeefkeMeesjer meerles! Deehekeer pee nes, pee nes~ ns Mebkejpeer kes Oeveg<e kes Denbkeej kees otj kejves
Jeeueer, he=LJeer keer DeueejmJehee leLee keesmeuejepe oMejLe keer ye[er yentjeveer, meerleepeer Deehekeer pee nes, pee
nes~ ns efe$eket efJeneefjCeer! Jeve ceW YeceCe kejves Jeeueer eerJew<CeJepeve kes efueS peerJevecetefuekeemJehee eermeerleepeer
Deehekeer pee nes, pee nes~ ns oC[keJeve kees Deue*dke=le kejves Jeeueer, YeeeW kes Yee kees otj kejves Jeeueer,
je#emekeguehe keceue Jeve kes efueS nscevle $e+leg keer jeef$e he eermeerleepeer! Deehekeer pee nes, pee nes~ ns nvegceeved
peer kes JejoeveeW kes efueS keuheueleemJeefheCeer, Deheveer MeesYee mes jefle kees peerleves Jeeueer, Deheves efveJeeme mes Deefive
kees Yeer heefJe$e kejves Jeeueer oseJf e eermeerles! Deehekeer pee nes, pee nes~ ns eerue#ceCe-Yejle kee keueeCe kejves Jeeueer,
eerMe$egIveueeuepeer keer Yeer F&ejer DeLee&led ye[er YeeYeer keer Yetecf ekee cesW Me$egIve kee ueeueve-heeueve kejves Jeeueer, efvejvlej
eerDeJeOe keer meecee%eer, cenejeveer peer Deehekeer pee nes-pee nes~ ns yeemJeefheCeer, mecemle eleeW keer pevceoe$eer, pevelee
keer j#ee kejves Jeeueer meerles! Deehe cegPe keefJe efieefjOej keer j#ee keerepf eS, Deehekeer pee nes, pee nes~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
ieerle mebKee 2
megYeieMejemevemeeeke
jIegveeeke
ns~
keefleueefmeleefve<e pee pee jece njs~~1~~
Deefceleceveespeceveesnj
leef[ocyej
ns
veefueveveeve vejosJe pee pee jece njs~~2~~
keesmeuepeemegKeJeOe&ve
leyevOeve
ns
oMejLejepeefkeMeesj pee pee jece njs~~3~~
mcejefjhegkeece&gkeKeC[ve
ceefnceC[ve
ns
peeveefkejceCe cegkegvo pee pee jece njs~~4~~
Mejoceuesvogmeceeveve
efelekeeveve
ns
meerleeveefueefveefovesMe pee pee jece njs~~5~~
mecejefvenleKejot<eCe
ieleot<eCe
ns
KeieMeyejereefleheeue pee pee jece njs~~6~~
meefKelemegkeC"efJeYeer<eCe
jCeYeer<eCe ns
oMecegKekeceueleg<eej pee pee jece njs~~7~~
ue#ceCeYejlemeceef e& l e
ef j heg n eef e& l e ns
ceeefleceevemenbme pee pee jece njs~~8~~
keesmeuehegjpevej_peve
YeJeYe_peve
ns
efieefjOejceJe eerjece pee pee jece njs~~9~~
Yeewceer- Deye keefJe YeieJeeved eerjece keer pee-peekeej kejles ngS kenles nQ- megvoj Oeveg<eyeeCe OeejCe kejves
Jeeues, keefle hej lejkeMe kees megMeesefYele kejves Jeeues ns jIegveeLe eerjece! Deehekeer pee, pee nes~ DemebKe
ya
s
ieerle mebKee 3
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
keeceosJeeW kes ceveeW kees njves Jeeues, efJeegled kes meceeve heerleecyej kees OeejCe kejves Jeeues, keceueves$e, ceveg<eeW ceW
osJelee, cenejepe eerjece Deehekeer pee nes, pee nes~ ns keewmeuee kes megKe kees ye{eves Jeeues, YeJeyevOeve kees ve
kejves Jeeues, cenejepe oMejLe kes efkeMeesj jepekegceej eerjece Deehekeer pee-peekeej nes~ ns Mebkej peer kes Oeveg<e kees
lees[ves Jeeues, he=LJeer kes DeuebkeejmJehe, meerleejceCe, Yegefe-cegefe eoelee, YeieJeeved eerjece Deehekeer pee nes, pee
nes~ Mejodkeeueerve efJeceue ev kes meceeve cegKeceC[ue SJeb emeVelee mes JeveJeeme mJeerkeej kejves Jeeues, eermeerleehe
keceefueveer kes mete&, eerjece Deehekeer pee nes, pee nes~ eg ceW Kejot<eCe kee JeOe kejves Jeeues, mecemle oes<eeW mes
jefnle, peeeg Je Meyejer kee eefleheeue kejves Jeeues eerjece Deehekeer pee nes, pee nes~ ns megeerJe-efJeYeer<eCe kes efce$e,
mebeece ceW Yeebkej, jeJeCehe keceue kes efueS leg<eejmJehe eerjece Deehekeer pee nes, pee nes~ eerue#ceCe SJeb
eerYejle kes eje hetefpele, eer Me$egIve ueeue mes melke=le SJeb eernvegceeved kes ceveceeveme mejesJej kes jepenbme eerjece
Deehekeer pee nes, pee nes~ ns DeeesOeeJeeefmeeeW kees Deeveefvole kejves Jeeues YeJeYeeveeMeke eYeg eerjece cegPe keefJe
efieefjOej keer j#ee keerefpeS~ Deehekeer pee, pee nes~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
oes efveJesMe jeceb veeves efveceerue Meececed~

hetpevecenb
keefj<es Dee&vecenb
keefj<es~~
efveefJe&keejceLe
ceveesceefvojb YeeJeceeb efvecee&e~
meevegpemeerleb ke=heehejerleb jeceb le$e efveOeee~
DeeJeee OeejCeeKeb olJeemeveb megefJeKeced ~
hetpevecenb
keefj<es Dee&vecenb keefj<es~~1~~
eerefleb heeeb eCeefleb mJeIe mJeeeceveb melmeced~
mveeveeLe les mejetmeefueueb YeJeovegjeieceYeced ~
meogheemeveemegJem$eb
$ewYeeJee%emet$eced~
hetpevecenb keefj<es Dee&vecenb keefj<es~~2~~
mecyevOeb nefjYeefeefveyevOeb cegefoleeheefjceueOeeefj~
ceueeceveesjLeceefC[leievOeb YeJeJeemeveeeneefj~
megcevees cevees ceoereb megefJejeefie jeIeJeereced~
eeOetheb meewjYeYetheb otefjlekegceeflekegievOeced ~
megmce=efleoerheb efJeefleefcejoerheb oefueleogefjleefveye&vOeced ~
Oe=leeeefeeejb
megmvesnmeefhe&meejced ~
veJeOeeYeefeceveesnjceOegjb esceYeefevewJeseced ~
ve
d
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
DeveveleeleguemeeroueceefC[lemegueefueleefeceeJeseced~
megmJeeogYeeJeYeJeb
megcecelJeveerjveJeced ~
hetpevecenb
keefj<es Dee&vecenb keefj<es~~5~~
efJeieefuelecelmejmebMeecetueb escece_pegleecyetueced ~
jecekeLeeKeefojb eYegheeoemeefemegOeb megKecetueced~
Je=efe&{e
ceoeree megeoef#eCee lJeoeree~
meuhe mJeecesJe eecejs mcejCeb IeCeveeoced ~
MebKeOJeefveb efveeeb yegYs e&peves oefceleefJe<eeoced~
efJejneegefoJeceIe
efJeueheveuemevceneIe&ced ~
mehleeJejCeJee|lekeeceefC[leveerjepeveb
keefj<es ~
mehlemehleke=lJe kejCewjLe Yekelee cevees nefj<es~
Yepeveb elegefJe&Oeb ces megcevees_peefueb MegYeb les
hetpevecenb Jeefj<es Dee&vecenb keefj<es~~8~~
peeveefkepeerJeve efJeueefmeleeewJeve jeIeJe peueOejMeece~
efieefjOejkeefJeke=leceevemehetpeeceerkeg ns jece~
$eeemJe
oemecesveb veleheeue heeefn oerveced~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- Deye cenekeefJe Deheves ceveesjepe ceW eYeg eerjece keer ceeveefmeke hetpee kejles ngS iee jns nQ~ ceQ Deheves
oe ceW MeeceJeCe& eerjece kees efJejepeceeve kejkes yeenjer DeeBKeW yevokej GvneR eYeg keer ceevemehetpee Je Dee&vee
keBiee~ mechetCe& efJekeejeW mes jefnle, YeeJeveeDeeW mes hetCe& Deheves ceve kees ner ceefvoj yeveekej GmeceW eerue#ceCemeerlee
meefnle ke=heehetCe& eerjece kees ner FosJelee kes he ceW heOejekej, Deeeve kejkes OeejCee veeceke MeesYeeege Deemeve
meceefhe&le kej hetpeve Dee&ve keBiee~ ns eYees! Deheveer eerefle kees ner Deehekee heee leLee eCeece kees DeIe& SJeb melmebie
kees ner Deeeceve yeveekej Deehekes mveeveeLe& Deheves efvece&ue Devegjeie kees ner mejet peue kes he ceW GheefmLele kejkes
es Gheemeveehe Jee OeejCe kejekej Deheves leerveeW YeeJeeW DeLee&led meKe, Jeelmeue Deewj oeme kees ner e%eesheJeerle
yeveekej Deehekeer hetpee Dee&vee keBiee~ Yepeve keer emeVelee he megjefYe mes ege Deehe eerjece keer Yeefe mes efveye,
YeJeJeemevee kees ve kejves Jeeues, cebieuecee ceveesjLehe ceuee megievOe mes ege, mesJeke-mesJe YeeJe he mecyevOe
kees ner ceQ Deehekes efueS ievOe meceefhe&le keBiee~ es Jewjeie mes ege Deehe eerjeIeJe kes efueS meceefhe&le Deheves ceve
kees ner ceQ heg<he kes he ceW Deehekees meceefhe&le keBiee~ ns eYees! Deheveer ee kees ner ceQ es megievOe mes ege Oethe
yeveeTBiee efpemeceW ogie&vOe veneR nesieer Deewj DevOekeej he neLeer kees oefuele kejves Jeeues oerhe kes he ceW ceQ emlegle
keBiee Deheveer mce=efle kees peneB n"he oeefje veneR nesiee~ peneB megvoj mvesn ner Ieer yevekej peieceieeSiee Deewj Gme
oerheke kees ceQ Deheveer efeehe osnueer hej efJejepeceeve kejekej Deehekeer hetpee-Dee&vee keBiee~ ns eYees! Deheveer
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
veJeOeeYeefehe veew efceevveeW mes mepeekej, Devevelee leguemeeroue mes ceefC[le megvoj ueefuele efe mes hetCe& esceYeefe
kees ner vewJese kes he ceW Deefhe&le keBiee peneB Deehekes eefle efvemJeeLe& cecelJe peue nesiee Deewj efvece&ue YeeJe ner
Deueewefkeke mJeeo nesiee~ Fme ekeej ceQ Deehekeer hetpee-Dee&vee keBiee~ ns eYees! celmej Deewj mebMee kes cetue mes
jefnle cesje efvece&ue esce ner Deehekes efueS leecyetue nesiee GmeceW eerjecekeLee ner kelLes keer Yetefcekee efveYeeSieer Deewj
Deehekes eerejCe keer Deemeefe ner etvee yeve peeSieer~ cesjer { Je=efe ner Deehekeer megvoj eoef#eCee nesieer~ Fme ekeej
ceQ Deehekeer ceevemeer hetpee keBiee~ ns eYees! cesje mebkeuhe ner Deehekee eecej nesiee leLee mcejCe IeCeveeo~ Yepeve
ceW efJe<eeo kees ve kejves Jeeuee cesjer yegef kee { efveee ner MebKeOJeefve, cesjs efJejn kes DeeBmet ner cesjs efJeueeheeW keer
yentcetuelee mes ege efJeMes<eeIe& keer Yetefcekee efveYeeSBies~ ener cesjer ceeveefmeke hetpee Dee&vee nesieer~ ns eYees! Deheves
meele DeeJejCeeW mes ege, meele Jeefle&keeDeeW eje mepeer ngF& veerjepevee mes Deheves eewon kejCeeW DeLee&led ome Fefve Deewj
eej DevlekejCeeW eje ceQ Deehekeer eewon Deejleer keBiee Deewj Deheveer Yeefe mes Deehekes ceve kees Yeer nj uetBiee~
Deheves eej ekeej kes Yepeve kees Deehekeer heg<hee_peefue yeveekej ceQ Deehekeer hetpee-Dee&vee keBiee~ ns peevekeerpeerJeve!
ns egJeeJemLee kees Yeer megMeesefYele kejves Jeeues, veJeerve yeeoue kes meceeve Meeceue, jIeges ns eYees jece! Fme efieefjOej
keefJe eje keer ieF& en ceeveefmeke hetpee Deehe mJeerkeej kejW~ Fme oeme keer j#ee kejW Deewj ns eCeleheeue! Fme oerve
kees YeJeyeeOeeDeeW mes yeee ueW, ceQ Deehekeer meowJe ceeveefmeke hetpee keBiee~
yeeuekeeC[ced
Se
va
ieerle mebKee 4
oMeeJeleejmlegefle
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
DeefOeueepeueefOeOe=lee
YeJelee
ceefnveewkee~
efelecevegJesoceesve
peveewkee~
jeIeJe Oe=lecelmeMejerj pee eerjece njs~~1~~
kegOejceJeved
YeieJeved mJekejs Oe=lecevoj ~
YeJeJeeefjefOecevoj
iegCeceefvoj~
jeIeJe Oe=lekece"Mejerj pee eerjece njs~~2~~
kevekeveeveceJelee
YeJeleeJeefve{e ~
efveefMeveefueves
mJeefueveerJe
efveiet{e ~
jeIeJe Oe=lemeewkejhe pee eerjece njs~~3~~
efMeleveKekevekekeefMeheglevegJeerjCeoejCe
~
peveenueeoefJeheefeefJeoejCe
~
jeIeJe Oe=leve=nefjMejerj pee eerjece njs~~4~~
efYe#eemes
yeefueceJeefvecen
JegefJeen ~
heoveKepeefveleieKeueefveen
~
jeIeJe Oe=leJeecevehe pee eerjece njs~~5~~
efpekegueMemeheeesohejeOeOeejCe
~
ve
d
er
es
R
s
ht
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
nwneheefleiepeheefleceoJeejCe
~
jeIeJe Oe=leYe=iegJejhe pee eerjece njs~~6~~
oMejLekeewmeueemegke=leeefyOemegOeekej
~
jeceevjCenleoMekevOej
~
jeIeJe ekeefleve=hehe pee eerjece njs~~7~~
kebmeJebMeJeveonve
megpevemegKeMeeefueved ~
jeOeeJej
efieefjOej
Jeveceeefueved ~
jeIeJe Oe=leke=<CeMejerj pee eerjece njs~~8~~
keCeemeskeCes<eg
efJeOetleefJejesOe ~
meceoMeea
efo mebefeleyeesOe ~
jeIeJe Oe=leyegMejerj pee eerjece njs~~9~~
cuessYeesefhe
efJeefOelmeg heoefveJee&Ceced ~
keueeefme
menpeke=heesefhe
ke=heeCeced ~
jeIeJe Oe=lekeefukeMejerj pee eerjece njs~~10~~
efieefjOejkeefJeke=leieerleb
hejcecegoejced ~
e=Ceg
nj
ces
YeJeMeeskeceheejced ~
jeIeJe Oe=leoMeefJeOehe pee eerjece njs~~11~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer-Deye cenekeefJe YeieJeeved eerjece kees ner oMe DeJeleejeW kes DeJeleejerhe ceW emlegle kejles ngS en
MeeeeremebieerleefJeOeehetCe& ueefuele ieerle ieeles nQ-ns eYees eerjece! Deeheves euee kes mecee Deheveer MejCe ceW Deees ngS
Jewefoke Jee*dcee kes meeLe Jele&ceeve JewJemJele ceveg kee Gej kejves kes efueS he=LJeer kees ner veewkee yeveekej mJeeb
celmeeJeleej enCe kejkes Deheves meeRie ceW OeejCe efkeee Lee~ pees mechetCe& peerJeeW kee efveJeeme mLeeve nw~ ns celmecetlex
jeIeJe! Deehekeer pee nes~ ns YeieJeved ! peye mecegcevLeve kes mecee cevojeeue heJe&le heeleeue ceW Oebmeves ueiee Lee
leye Gme heJe&le keer j#ee kejles ngS mecemle iegCeeW kes ceefvoj YeJemeeiej kees ceLeves kes efueS cevoj kes meceeve nes kejkes
Yeer Deehe eerjeIeJe ves kehe kee he OeejCe kejkes Deheveer heer" hej cevojeeue kees OeejCe kej efueee Lee~ ns
keheeJeleej eerjece! Deehekeer pee nes~ ns eYees eerjece! efnjCee#e kee JeOe kejles ngS Deeheeer ves Deheves oeBleeW hej
he=LJeer kees OeejCe efkeee Lee Jen he=LJeer Deehekes oeBleeW hej Gmeer ekeej megMeesefYele ngF& Leer pewmes jeef$e kes mecee keceue
ceW Yecejer efhe ieF& nes~ ns MetkejeJeleejer eerjece! Deehekeer pee nes~ Deheves vegkeerues veKeeW mes efnjCeekeefMeheg he
keesceue Ieeme kees hee[ osves Jeeues Yee endueeo keer efJeheefe kees otj kejves Jeeues ve=efmebneJeleejOeejer jeIeJe! Deehekeer
pee nes~ Denes! yeeeCe Jeg Mejerj OeejCe kejkes Jener Deeheeer cenejepe yeefue mes leerve heie Yetefce ceeBieles nQ efpeve
Deeheeer kes ejCekeceue mes iebiee peer eke ngF&, efpeve Deeheeer ves ye[s-ye[s ogeW kees oefC[le efkeee Ssmes eerJeeceveeJeleejer
eYeg eerjece Deehekeer pee nes~ ns eYees! Deeheves hejMegjece kee he OeejCe kejkes yeeeCe keguehe Kesleer kes efueS
efoJe yeeoue yeves hejmes kees OeejCe efkeee Deewj Deehe meneyeeng he celeJeeues neLeer kees ve kejves kes efueS DebkegMe
yeves~ ns hejMegjece heer DeJeleejer eerjece! Deehekeer pee nes~ ns eerjeIeJe eYeg jece! Deeheves DeJeleejer nesles ngS Yeer
R
ig
ht
es
er
ve
d
eerDeJeOe ceW mJeeb kees es jepee kes he ceW eke efkeee~ ns eeroMejLe SJeb ceeB keewmeuee kes hegCe #eerjmeeiej kes
evcee, eg ceW jeJeCe kee JeOe kejves Jeeues jeceev eerjeIeJe Deehekeer pee nes~ ns jeIeJe! Deeheves eerke=<Ce Mejerj
OeejCe kejkes kebme kes JebMe kees Gmeer ekeej ve efkeee pewmes yeebme kes Jeve kees Deefive ve kej osleer nw~ megpeveeW kees
megKe osves Jeeues ns jeOeeJej, ns ieesJeOe&veOeejer, ns Jeveceeueer jeceeefYeVeeerke=<Ce! Deehekeer pee nes~ ns eYees! Deehe yeg
Mejerj OeejCe kej efveo&e ueesieeW hej Yeer keCee kejles nQ~ Deehe mechetCe& efJejesOeeW mes jefnle meceoMeea leLee efoJe %eeve
kes Deeee nQ~ ns yeg peieVeeLemJehe eerjece! Deehekeer pee nes~ ns hejceelceved! menpe ke=heeueg neskej Yeer cues
ueesieeW kes efueS efveJee&Ce heo kee efJeOeeve kejves keer Fe mes Deeheeer nmlekeceue ceW leueJeej OeejCe kejles nQ~ ns
keefuke DeJeleej kes DeJeleejer eerjece! Deehekeer pee nes~ ns eYeg eerjeIeJe! cegPe efieefjOej keefJe eje eCeerle Fme
es ieerle kees megefveS Deewj cesjs Deheej YeJeMeeske kees otj keerefpeS~ ns oMeeJeleejeW kes DeJeleejer eerjece! Deehekeer pee
nes~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee 5
eerjece oerveyevOees
IeveMeece
MeerueefmevOees~
keg efvece&ueb cevees ces keg meodyeueb cevees ces ~~
ns jIegveeeke
pevemegKeoeeke keesmeuejepeefkeMeesj ~
mejefmepeueeseve
YeJeYeeceeseve efJeeefJeueeseveeesj ~~
efoJemesMeJebMekeslees
YeJeYeerceefmevOegmeslees ~
keg efvece&ueb cevees ces keg meodyeueb cevees ces~~1~~
#eCeceefhe efJeceueb leJeheokeceueb efevleeles veefn osJe ~
Oeeeefle efJe<eeb YeJeYeeefveueeb
mecyeb mJeecesJe ~~
ve
keoeefhe eelejesieb
efceeles efJeheVeYeesieb ~
keg efvece&ueb cevees ces keg meodyeueb cevees ces~~~~2~~
lekelJee leJe
eefjleece=leceefveMeb heelegb YeJece=ieJeeefj ~
efoefMe efoefMe Yeeceefle veefn efJeeeceefle leeceefle ceceleeOeeefj~~
efvepeheeoheeYe=b
efJeceob
efJecegemeb ~
e_euekeefheefjJeeefYekeb YeieJeved Yeeceefle ejs ejs ~
JeevejyevOees Jepe&e yeueJeod Yeb YeJekeevleejs ~~
efvepeYeeJejppegyevOeb
vele&e
efJeYees
efJeyevOeced ~
meejcese FJe e$e le$e efkeue mJevob heefjeeefle ~
meenb meenb eflejmkeejceefhe YegeesefpYeleceMveeefle ~~
ueYeles ve Jew efJejeceb oC[e Me"b efvekeececed ~
10
si
P
ve
d
er
es
R
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht

nefjCe FJeele megKele=<Ceele efoefMe efoefMe Yeceefle efJe<eCCeced ~
ns
nefjCeeef#eoefele nefjCeevegie heeuee cejCeemeVeced ~~
efvepeheeoesceveerjb
heeee
efJeuegyOeOeerjced ~
ceesnef$ekets
efeleceuekets
dJee efJe<eele[eieced ~
ogcele efeleYeJejb: efheyeefle heees Oe=lejeieced ~~
Pe<ejepejepeemleb
$emleb
Yeeeod efJe<emleced ~
eenemleceyeueceefleoerveb
efceeceeCeb
heefjheeefn ~
DeYeemegoMe&veefvenlecenePe<e ke=heeefveOes efkeue $eeefn ~~
keg cee efJeYees efJeuecyeb efoMe les kejeJeuecyeced ~
ns njoemejesnceOegkej eCeefleb eYees ie=neCe ~
efieefjOejceveesceleb
efvepeejCeeMelees
efveie=neCe ~~
Deeie
jeJeCeejs
Jeme
ceevemes
Kejejs ~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- cenekeefJe eYeg eerjece mes eeLe&vee kejles ngS kenles nQ ns eerjece! IeveMeece! oerveyevOeg eerjece! cesjs
ceve kees efvece&ue keerefpeS Deewj Gmes mevleeW kes yeue mes mecheVe yeveeFS~ ns jIegveeeke! ns YeeeW kes megKeoelee! ns
oMejLejepeefkeMeesj! ns keceueveeve! YeJeYeenejer, efJee kes ves$eeW kees egjeves Jeeues, mete&JebMe kes heleekeemJehe,
Yeebkej mebmeejmeeiej kees heej kejves kes efueS meslegmJehe eYeg eerjece cesjs ceve kees efvece&ue yeveeFS leLee Gmes
Deelceyeue mebheVe yeveeFS~ ns eYees! en cesje ceve Ske Yeer #eCe efvece&ue neskej Deehekes eerejCe kee efevleve veneR
kejlee Deewj mJeeb mecye neskej YeJeYee kes efveJeememLeevehe mebmeej kes efJe<ee kee ner Oeeve kejlee jnlee nw
FmeerefueS en keYeer Yeer jesiecege veneR nes heelee Deewj YeesieeW mes Lekekej en cejlee pee jne nw~ Dele Fmes efvece&ue
keerefpeS Deewj melmebie yeue mes ege keerefpeS~ ns eYees! en og ceve Deehekes eefjleece=le kees es[kej mebmeej keer
cecejerefekee kee peue heerves kes efueS meYeer efoMeeDeeW ceW Yekelee jnlee nw~ keYeer efJeeece veneR ueslee~ keggcye keer
cecelee mes ege veere ceve yengle ner ke hee jne nw~ Fmes ceo mes nerve Deewj Deveemee yeveekej Deheves eerejCekeceue
kee Yecej yevee ueerefpeS~ Fmes efvece&ue kej oerefpeS Deewj Yepeve yeue mes mecheVe kej oerefpeS~ ns JeevejeW kees yevOeg pewmes
esce osves Jeeues eYeg eerjece! cesje en keeceer ceve e_eue yevoj keer YeeBefle ner ej-ej hej Yeke jne nw~ mebmeej
Jeve ceW Yetues ngS Fme ceve kees yeuehetJe&ke jeske ueerefpeS~ Fmekes efJekeej yevOeve kees otj keerefpeS Deewj Deheveer YeeJe
jmmeer ceW yeeBOekej Fmes veeeFS, efvece&ue yeveeFS Deewj es yeue mes ege keerefpeS~ ns hejcesej! cesje mJevo ceve
keges kes meceeve ner peneB-leneB Yeke jne nw~ Deheceeve men-menkej Yeer en pet"ve ner eelee jnlee nw~ keYeer
efJejece veneR ueslee~ Fme Me" kees yengle oefC[le keerefpeS~ Fmes efvece&ue yeveeFS Deewj efoJe yeue mes mecheVe keerefpeS~ ns
ya
s
ieerle mebKee 6
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
eYees! cesje og ceve ce=iele=<Cee mes Deele& neskej nefjCe keer YeeBefle Jeekegue ngDee meYeer efoMeeDeeW ceW Yekelee jnlee nw~
ns ce=ieeef#e meerlee peer kes heefle, ns kehece=ie kes Devegieeceer eerjece cejCeemeVe Fme ceve kees heeefueS Deewj Oeerj peveeW kes
efJejesOeer Fme ceve kees Deheves eerejCe kee escepeue efheuee oerefpeS Deewj Fmes efvece&ue yevee oerefpeS~ ns eYees! en og
neLeer mebmeej keer jbieYetefce hej Ietcelee ngDee Fme ceueket ege ceesn ef$eket hej efJe<ee mejesJej kees osKekej Gmekee
jeieelceke peue heer jne nw~ Fmes keecehe een ves eme efueee nw~ en YeeYeerle neskej ve nes egkee nw~ Fmes efvece&ue
yeveeFS~ ns eYees! een mes emle efveye&ue, Delevle oerve, cejCeemeVe Fme ceve celebie keer j#ee keerefpeS~ Deheves
DeYeeoevehe megoMe&ve mes keeceeen kee JeOe kejkes ceve iepejepe kees yeee ueerefpeS~ ns eYees! efJeuecye cele
keerefpeS, Deheves eernmle kee DeJeuecye oerefpeS~ Fmes efvece&ue yeveeFS Deewj meeefJeke yeue mes mecheVe keerefpeS~ ns
eerMebkej kes oekeceue Yecej eYeg eerjece! cesje eCeece mJeerkeej keerefpeS Deewj cegPe keefJe efieefjOej kes cevecelebie
kees Deheveer ejCe keer DebkegMe jsKee mes efveebef$ele keerefpeS~ ns jeJeCe kes Me$eg eYeg eerjece! DeeFS~ ns Kejejs! cesjs ceve
ceW yeme peeFS~ Fmes efvece&ue yeveeFS Deewj Deheveer Yeefe kee yeue eoeve keerefpeS~
11
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
jeIeJe
leJe
Oevee
ceee&oe ~
megjvejcegefvemegKeoe ieleJeeoe MeefcelemecemleefJe<eeoe~~1~~
melemevOe Fn Oece&jLeer lJeb heeefueleJewefokemesleg ~
lJeefceJe lJeb les jece mekeuemeodiegCepeueOeer jIegkesleg~~2~~
hejyee
heg<eesece
F&Me meJe&%e mJeecesJe ~
mJeerke=leJeeveLewkeveejereleceer[deb
eleer
lJecesJe~~3~~
meoeeejeeefj$eMeerueefveefOejskemlJeb
meefJeJeske ~
heefleeleeefeYegJeves
keesefMe helveerelemlJeceske~~4~~
meerleeleesvee mJehvesefhe eer keeefeled lJeee ve e ~
Denes Deues veefueveerJeefleefjee vewJe megceeefue mhe=e~~5~~
kegmegceOevJevee mcejsCeeefhe vees efJeefpelees OeefvJeOegjerCe ~
ees<eekedmeeekewve& efJemlJeb
meeeefkeeJeerCe~~6~~
veeuegYe megjjepeogue&Yes
eepes keewmeuejepes ~
meevegpeie=efnefCeefjle JeC"erjJe FJe keevevemeeceepes~~7~~
veekeghe keesefhele kegceeflevee oMeefMejmee ke=lemesleg ~
peueOeew ueeb ielees nleefjhegpe&ieoieceuensleg~~8~~
keeceeesOeueesYeveecekeceLe
efpeleJeeved
vejkeejced ~
vejkeevleke efieefjOejb heeefn vejkeeefYecegKeb meefJekeejced~~9~~
Yeewceer- Deye cenekeefJe Deheves FosJe eerjece keer ceee&oe kee mleJeve kejles ngS kenles nQ- ns jeIeJe! osJelee
12
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
ceveg<e SJeb cegefveeeW kees megKe osves Jeeues, mebhetCe& Jeeo-efJeJeeoeW mes jefnle, mecemle efJe<eeoeW kees ve kejves Jeeues Deehe
eerjece keer ceee&oe Oeve nw~ ns eYees! Fme peieled ceW Deehe ner Skecee$e melemevOe DeLee&led meleeefle%e nQ~ Deehe
Oece&jLe hej Dee{ neskej Jewefoke Oece& mesleg kee heeueve efkeS nQ~ ns eerjece Deehekes meceeve Deehe ner nQ~ Deehe mecemle
meodiegCeeW kes cenemeeiej leLee jIeggkegue kes OJepe nQ~ Deehe hejyee hejceelcee heg<eesece DeLee&led #ej Deewj De#ej Mejerj
peerJeelcee mes Deleerle hejce heg<e, meyekes Meemeke, meJe&%e nesles ngS Yeer mJeecesJe vejueeruee jbiecebe hej Ske veejerele
pewmes keef"velece ele kees mJeerkeej kej ueeskeesej DeeoMe& kee heeueve kej jns nQ~ ns eYees! Deehe efJeJeskeJeeved,
meoeeej, eefj$e Deewj Meerue kes Skecee$e efveoMe&ve nQ~ leerveeW ueeskeeW ceW heefleeleeSB lees kejes[eW nQ hejvleg helveerele lees
Skecee$e Deehe ner nQ~ eYees! Deeheeer ves mJehve ceW Yeer eermeerlee peer mes Deefleefje efkemeer veejer hej ef veneR [eueer~
Denes Yecejes! legceves keceefueveer kees es[kej Deve heg<heeW keer hebefe kee mheMe& Yeer veneR efkeee~ legce efJeue#eCe
Yecej nes~ ns OeefvJeeeW ceW OegjerCe! legce heg<heOevJee keece kes eje Yeer veneR peerles ieS~ ns kegMeue yeeCeOeejer! legce efkemeer
Yeer veejer kes ves$eyeeCe mes Yeer keYeer veneR efyeodOe ngS~ Deehe Fv kes efueS ogue&Ye mJeCe&mebheoe mes hetCe& DeeesOee kes jepe
hej Yeer veneR uegyOe ngS Deewj efmebn keer YeeBefle Deheves ess YeeF& ue#ceCe Deewj Oece&helveer eermeerlee peer kes meeLe Jeve kes
meeceepe ceW heOeej ieS~ kegyegef jeJeCe eje eesOe kes efueS GkemeeS peeves hej Yeer Deehe kegefhele veneR ngS Deewj meceg
ceW mesleg yeeBOekej uebkee hej DeeeceCe kejkes ef$eueeskeMe$eg jeJeCe kee JeOe kejkes pe[-esleve meYeer kes cebieue kes
keejCe yeve ieS~ ns YeieJeved! Deeheves keece, eesOe, ueesYe veeceke leerveeW vejkeejeW kees peerle efueee nw~ DeleSJe ns
vejkeevleke! efJekeejeW mes Yejs ngS vejke keer Deesj cegKe efkeS ngS DeLee&led vejke peeves keer hetCe& hee$elee mes ege cegPe
keefJe efieefjOej kees yeee ueerefpeS, cesjer j#ee keerefpeS~
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee 7
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
DeefYejce cevees
jceeJejejCes~
megjvejcegevf eMejCes YeenjCes efvepepeveleejCelejCes~~1~~
yevOegpeerJejepeerJemeceCes
mejmeefMejer<emeJeCex~~2~~
MegkemevekeeefoYeJeeefomekeCes
osJeOegveerYeJekejCes~~3~~
ieewlecehelveerheelekeojCes
ceweLf eefueoeeYejCes~~4~~
njlmejefme mejesnleCes keefueceuekeueg<eefJeojCes~~5~~
ue#ceCeYejlemegpeerJevekejCes
nvegcelmegKeefJemlejCes~~6~~
hejcenbmecegefveJew<CeJeJejCes oC[keefJeefheveefJeejCes~~7~~
JeveYegeJf e kehenefjCecevegmejCes cebieueceesoefJelejCes~~8~~
efe$eketJeveMewueefJenjCes DeMejCeefieefjOejMejCes~~9~~
Yeewceer- Deye cenekeefJe Deheves ceve kees eYeg eerjece kes ejCeeW ceW jceves kes efueS eeslmeeefnle kejles nQns cesjs
ceve! legce meerleeheefle eerjece kes eerejCeeW ceW jce peeDees~ pees osJelee, ceveg<e Deewj cegefveeeW kes Deeee nQ leLee Deheves
YeeeW kes efueS mebmeejmeeiej mes leejCeeLe& veewkee kes meceeve nQ, pees yevOeg heg<he SJeb ueeuekeceue kes meceeve DeCe nQ
pees keesceuelee ceW efMejer<e heg<he kes meceke#e nQ, pees Megkeeeee&, mevekeeefocenef<e&ieCe leLee efMeJe Deeefo osJeieCeeW kes eefle
keCeehetCe& nQ, pees iebieepeer kes pevceoelee eer Jeeceve YeieJeeve kes Yeer cetuekeejCe nQ, pees ieewlece $e+ef<e keer helveer
es
er
ve
d
Denuee kes heelekeeW kes veeMeke leLee efceefLeueeefOejepe kevee eermeerlee peer kes oe kes Deuebkeej nQ, pees efMeJepeer kes
oe mejesJej kes veJeerve keceue leLee keefueegie kes ceueeW Deewj heeheeW kes veeMeke nQ, pees ue#ceCe SJeb Yejle peer kes
peerJeveoelee leLee eernvegceeved peer kes megKeeW kes efJemleejke nQ, pees hejcenbme cegefveieCe eerJew<CeJeeW kes JejCeere leLee
oC[keJeve ceW efJenej kejles jnles nQ, pees oC[keJeve keer heie[bef[eeW ceW kehece=ie ceejere kee DevegmejCe kejles nQ
Deewj pees Deheves YeeeW kes efueS cebieue Deewj emeVelee kee efJelejCe kejles nQ, pees efe$eket Jeve Deewj keeceo heJe&le hej
efJenej kejles nQ leLee MejCenerve cegPe efieefjOej keefJe kes Skecee$e Deeee nQ, Ssmes eerjece kes eerejCe ceW jce peeDees~
13
yeeuekeeC[ced
ieerle mebKee 8
R
ig
ht
(egieueieerleced )
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yepes efo keesefkeecekeceveereew megjvejcegefveveceveereew~

eermeerleejeceew Yepes~~1~~
hegjnjoemejespeceOegkejew
jeflejefleheeflejceCeereew~
eheueevevoheeesomegvojew
efJeefOenefjnjYepeveereew~
Oe=leJejkeeceg&keefJeefMeKeefve<eew efJeceuemeleeb eeCeereew~
heerleveeruemejmeernmegYeieew YeieJevleew JejCeereew~
efe$eketJeveMewueefJenjCeew
meoe meceeojCeereew~
MejCeeieleYeJeYeerefleveeMeveew keJeeefhe ve efJemcejCeereew~
ceeefleue#ceCeYejleJeefvoleew melelecevegmcejCeereew~
cevemee Jeeee leLee kece&Cee keefJeefieefjOejceveveereew~
Yeewceer- YeieJeeved eermeerleejecepeer kes Yepeve kejves keer eefle%ee kejles ngS cenekeefJe kenles nQceQ kejes[eW jefle
keeceosJeeW mes megvoj osJelee, cegefve Deewj ceveg<eeW kes veceve kejves eesie YeieJeeved eermeerleejecepeer kee Yepeve kejlee ntB
pees ef$ehegjemegj kes Me$eg efMeJepeer kes oe keceue kes YecejmJehe nQ leLee jefle Deewj keece kees jceCeerelee efpevemes eehle
ngF& nw, pees efyepeueer Deewj Deevebo kes yeeoue kes meceeve megvoj nQ, pees yeee, efJe<Ceg leLee Mej kes Yepeveere nQ leLee pees
efveefJe&keej mevleeW kes Yeer DeeeeCeere nQ, pees heerues-veerues keceueeW kes meceeve megvoj <e[wee& mecheVe YeieJeled mJehe
leLee meyekes JejCeere nQ, pees efe$eket kes Jeve Deewj heJe&leeW hej efJenej kejves Jeeues nQ leLee pees meowJe eeefCeeeW kes efueS
14
ve
d
DeeojCeere nQ, pees MejCeeieleeW kes YeJeYee kees ve kejves Jeeues nQ Deewj pees keYeer Yeer keneR Yeer YegueeS veneR pee
mekeles, pees nvegceeved peer, ue#ceCe peer, Yejle peer eje Jeefvole nQ Deewj pees efvejblej Devegketuelee hetJe&ke mcejCeere nQ
DeLee&led efpevekee eefleketuelee mes mcejCe kejvee Gefele veneR nw Deewj pees ceve mes JeeCeer mes leLee kece& mes efieefjOej keefJe
kes efueS ceveveere nQ Ssmes eermeerleejece peer kee ceQ Yepeve kejlee ntB~
ieerlejeceeeCeced
R
s
ht
pesefnb
efove
jece
pevekehegj
DeeS......
osKeve DeeF& meejer ogefveee eermeerleejece peer Yepees........~
es
er
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer ueeskeOegve ceW efveye nw~ Fmes eeeMe ceeleeSB efJeJeeneslmeJe ceW ieeleer nQ~ Gmekee
Deekeej eeW mecePevee eeefnS-
va
ya
s
.A
ll
R
ig
mevoYe&Mueeske
kesefeod OeevehejeeCee megke=efleve heejchejb Jew YeJeeod
Yetefeb mecegheemeles leg efJejpeb leefVeieg&Ceb efveef<eeced ~
efkevlJemceVeeveeefYejeceefJe<ee
Meecemleceeueegefle
keewmeueemegke=leeefyOeMeejoMeMeer eerjeIeJees jepeles~~1~~
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- Fme mevoYe&Mueeske ceW keefJe Deheves ceveesYeeJeeW kees Jee kejles ngS kenles nQ- keg megke=led peve
OeevemLe neskej peieled kes JeJenej mes Delevle otj jpeesieggCe mes jefnle Gme DehetJe& efveieg&Ce Deewj efveef<ee yee kee
Yepeve kejles nQ lees efkeee kejW; efkevleg cesjs ves$eeW kes lees efJe<ee yeve egkes nW leceeue Je=#e kes meceeve megvoj cenejeveer
keewmeuee kes hegCemeeiej kees lejbefiele kejves kes efueS Mejod hetefCe&cee kes evmJehe eerjeIeJe~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee 9
Dees
cevcevees
efvelecesJesefle
ieee
vecees
jeIeJeee
vecees
jeIeJeee~
celes! ces
efJeefveefeefvJeob
ceueee
vecees
jeIeJeee
vecees
jeIeJeee~~
Fob
peerJecee$eme
mece&cetueb
Fob
Ieesjmebmeejketheejketueced~
Fob
eevegketueb
egefleefve&efCe&veee
vecees
jeIeJeee vecees jeIeJeee~~1~~
Fob
efJeejesieme
efoJeb
efveoeveb
le=<eele&me efeeme
esob
efveheeveced~
Fob
MeefVeOeeveb
mce=efleefve&efMekeee
vecees jeIeJeee vecees jeIeJeee ~~2~~
15
op
yr
ig
ht
20
ve
d
er
es
R
s
ht
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Fob
ieeeleerMe
meieewjerieCesMe
Fob
Oeeeleer
mJeevegieeerjcesMe~
vecemeeefceob
Jeefe
JesOee efJeOeee
vecees
jeIeJeee
vecees jeIeJeee~~3~~
Fob keewlenes keg heees jewefle esob
Fob
Yee<elesefiveve&Yees JekeleKesoced~
Fob Jeeefle
Jeele
meoeMeb eJeee
vecees jeIeJeee
vecees
jeIeJeee~~4~~
<eerkewefjob
mevleleb
eeLe&ceeveb
Fob
eeCekew
eeCeleeeLe&ceeveced~
Fob
he_eYetlewveg&leb
keewMeueee
vecees jeIeJeee
vecees
jeIeJeee~~5~~
leceeueeyoveerueee
ueerueeOejee
elee{deee
Oeerjee
meerleeJejee~
uemelkece&Ces
yeeCes
efevceeee
vecees
jeIeJeee
peveer jeIeJees ces efhelee jeIeJees ces
meKee jeIeJees ces Oeveb jeIeJees ces~
ve cesvee ieleer jeIeJeb leb efJenee
vecees jeIeJeee vecees
jeIeJeee~~7~~
ve peeveeefce cev$eb ve ev$eb ve lev$eb
ve peeves efJeefOeb ke_eveemceeled mJelev$eced ~
Denb
cegeefevle mJecemcew
eoee
vecees
jeIeJeee
vecees
jeIeJeeesefle
cev$eb
<e[CCe
meoe
jeceYekeleskeJeCe
megJeCe&ced ~
efieje ieee efieefjOejceveesefmceved efveOeee
vecees jeIeJeee
yeeuekeeC[ced
Yeewceer- Deye Deheves DeejeOe eerjeIeJe kees vecemkeej kejles ngS keefJe Deheves efee vecees jeIeJeee GodIees<e
kees DeeOeej yeveekej ieerle iee jns nQ Dejs cesjs ceve! vecees jeIeJeee-vecees jeIeJeee ener GodIees<e legce efvejvlej ieeles
jnes~ ns cesjer yegef leggce Yeer peieled kes cebieue kes efueS vecees jeIeJeee ener GodIees<e efveefele kej uees~ ener GodIees<e
peerJecee$e kee es Oece&cetue nw~ vecees jeIeJeee ner mebmeej meeiej kee efkeveeje nw~ egefle ves Yeer Fmeer kee Devegketuelee
16
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
mes efveCe&e kej efueee nw~ vecees jeIeJeee GodIees<e ner efJee kes jesieeW keer efoJe Dees<eefOe nw~ ener GodIees<e heeme mes
Jeekegue efee kes efueS peueeMee nw~ mce=efle ceW Yeer Fmeer GodIees<e kees keueeCeeW kee keesMe efveefele efkeee nw~ Fmeer
GodIees<e kees heeJe&leerieCesMe meefnle efMeJe peer ieeles nQ, Deheves DevegieeefceeeW meefnle YeieJeeved efJe<Ceg Yeer Fmeer kee Oeeve
kejles nQ~ yeee peer Yeer eerjece keer hetpee kejkes vecees jeIeJeee keerle&ve kejles jnles nQ~ vecees jeIeJeee GodIees<e
he=LJeer kejleer jnleer nw~ peue Deheves eJeen ceW Fmeer kees ieelee jnlee nw~ Deefive Deheves mhegefuebieeW ceW Fmeer kees jlee
jnlee nw~ DeekeeMe Deheveer mevemeveen ceW vecees jeIeJeee kenlee nw~ Jeeeg meoe yenlee ngDee Deheveer njnjen ceW
vecees jeIeJeee keer sj ueieelee jnlee nw~ FefveeB Fmeer keer eeLe&vee kejleer jnleer nQ~ eeCe Deheves eeCeYetle peerJeelcee
mes Fmeer kees ceeBieles jnles nQ~ Deheveer kegMeuelee kes efueS he=LJeer, peue, lespe, Jeeeg Deewj DeekeeMe vecees jeIeJeee
kenkej YeieJeeved eerjece kees veceve kejles jnles nQ~ leceeue Deewj yeeoue kes meceeve veerues, Deueewefkeke ueerueeDeeW kees
OeejCe kejves Jeeues, efoJe eleeW mes mebheVe meerleeheefle, es keceeX mes ege efevcee hejyee eerjeIeJe kees vecemkeejvecemkeej~ eerjeIeJe ner cesjs ceelee, efhelee, efce$e Deewj Oeve nQ~ eYeg jeIeJe kees es[kej cesje Deve ievleJe veneR nw~
GvneR efMeMeg jeIeJe kees vecemkeej nw, vecemkeej nw~ ceQ cev$e, ev$e Deewj lev$e keg Yeer veneR peevelee leLee eerjeIeJe kes
Deefleefje keesF& Yeer mJeleb$e efJeefOe ceQ veneR peevelee~ ceQ Dehevee meyekeg eerjeIeJe kees meceefhe&le kejkes Deye hetCe&leee
efveefevle nes egkee ntB~ ns efieefjOej! efvejvlej jeceYeeeW kes eje JejCeere, megvoj De#ejeW mes ege vecees jeIeJeee ener
De#ejeW kee cev$e YeieJeeved eerjece ceW ceve ueieekej ieeles jnes~
ieerlejeceeeCeced
si
P
ee
th
Se
mevoYe&Mueeske
cevoeefkeveerhegCeles efJenejer meerleemejespeemeefJekeemekeejer~
Yeiveef$eket efeleefe$eket eerjeIeJees ceueceeleveesleg~~1~~
Sh
ri
T
ul
keefJe peieled kes efueS eerjeIeJe mes cebieue keer eeLe&vee kejles ngS kenles nQ- eer cevoeefkeveer kes heefJe$e le hej
efJenej kejves Jeeues eermeerlee kes cegKekeceue kes efJekeemeke YeeeW kes keeceeesOeueesYeelceke ket kees ve kejves Jeeues
eerefe$eketefJenejer jeIeJe mejkeej peieled kes efueS cebieue kee efJemleej kejW~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 10
ns efe$eketefJeneefjved efvepeb
oMe&veceeMegos eced~
ns jIegvevove efvepepeveevove letCeeeheMejOeeefjved
efvepeb oMe&veceeMegoseced~~1~~
JeukeueheOej peueOejmegvoj peecegkegefekeeefjved
meerleeveeveekeesjmegOeekej
cevoeefkeefveleeeefjved
Mejceevemejepecejeueke
cegefvepeveceevemeneefjved
keCeemeeiej megvojveeiej MejCeeielemegKekeeefjved
17
ve
d
er
es
R
s
R
ig
ht
leCeleceeueheeesoceveesnj
oC[keogefjleefJeoeefjved
efvepeb oMe&veceeMegos eced~~6~~
megjheeflemegleceonj keCeekej YeJeJeemeveeeneefjved
jeJeCemetoveceleceOegmetove
peveiegCeefvekejeeeefjved
efceeles oMe&veke=les efieefjOej heeefn heeefn Yeeneefjved
efvepeb oMe&veceeMegos eced~~9~~
yeeuekeeC[ced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Deye keefJe eYeg eerjeIeJe mes oMe&ve keer eeLe&vee kejles nQ- ns efe$eketefJenejer eYeg Deehe MeerIe Dehevee
oMe&ve oW~ ns jIegkegue kees Deevebo kejves Jeeues Deheves YeeeW kees Deeeefole kejves Jeeues, lejkeMe Oeveg<e yeeCe OeejCe
kejves Jeeues, JeukeueJeeOeejer, yejmeeleer yeeoue kes meceeve megvoj, peecegkeg keer MeesYee kees ye{eves Jeeues, meerleepeer
kes ves$eekeesj kes evcee, cevoeefkeveer kes le hej efJenej kejves Jeeues, efMeJe peer kes ceve ceevemejesJej kes jepenbme,
cegefvepeve kes ceveeW kees egjeves Jeeues, keCee kes meceg, megvoj leLee elegj, MejCeeieleeW kees megKe osves Jeeues, veJeerve
leceeue SJeb cesIe kes meceeve megvoj, oC[keJeve kes heehe kees efJeoerCe& kejves Jeeues, Fvheg$e peevle kee ceo Ye kejves
Jeeues, keCee keer Keeve, mebmeej keer Jeemevee kees ve-Ye kejves Jeeues, jeJeCe kee JeOe kejves Jeeues, ceOeg kes Me$eg
YeieJeeved efJe<Ceg eje Yeer hetefpele, YeeeW kes iegCeeW kee eeej kejves Jeeues ns eYeg eerjece! efieefjOej keefJe lees Deehekes
oMe&ve kes efueS cej jne nw~ ns YeeYeeneefjved! Deehe cesjer j#ee keerefpeS~
ul
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer keer ueeejer ueeskeOegve kes DeeOeej hej efveye nw, efpemekes yeesue nQ-
Sh
ri
T
kewmes OejTB ceve Oeerje, nceej oesG nerje efvekeefj ieS
ieerle mebKee 11
op
yr
ig
ht
20
11
jeIeJe
cece
YeJeYejb Jeggome~
ns jefJeJebMeJevepeJeveYeevees ceeeeleceeR efvejme~~1~~
ceceleeeheueekeesjerJeuueYeceesnevcehemeeje
~
Jeeje
heeheesuetkekegueb
celmejmlesveceheJeeje~~2~~
YepevejerefleveefueveerceheMeeskee kegueeceefleb
meMeeskee~
efJeceueefJejeflekeeskeer_e efJeMeeskee Yeerelf ekegcegeof veeR Meeskee~~3~~
jefMcejLe efvepeke=heejefMceefYe peieoieefceob ekeeMee~
efejmeghleb ceeceefhe mecyeesOee veereefvejeMeeb veeMee~~4~~
ieg_pee
efvepeevegjeieceOegkejb
efvepeheoheodces ceeced~
ketpee ceOegjceveesjLeefhekeceLe efvepeiegCeieeveefJeceeced~~5~~
18
ve
d
er
es
R
R
ig
ht
YeeJeceeb Keiekegueb efvejuemeb efJeeefle efJeMeg efJeveesoe~

ieehee eerelf ekeesekf eueeb efkeue megKeueeskeb eYees eceesoe~~6~~
efveefJe&keejceLe megceve megceve megceve megKeb efJekeemee~
hejceevevocejvoYejsCe hejsMe hegvee ekeeMee~~7~~
cece efJeJeskeefkemeueeceefYeveJee
veJeerveheeesOejmegvoj~
MejCeeielehe_pejefJeob mcej ns YeJeJeeefjefOecevoj~~8~~
mJeeheefeceeceg<ekeeueceefYeueeskee osJe
efJeYeeleced~
efieefjOejodeieieves Gefole ekee eeefLe&leb eYeeleced~~9~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Deye heke Deuebkeej eje YeieJeeved eerjece mes eeLe&vee kejles ngS kenles nQ- ns jeIeJe! eYeg eerjece
cesjs mebmeejYeej kees ve kej oerefpeS~ ns mete&JebMehe keceue kes mete& eerjece! cesjs peerJeve ceW DeeF& ngF& ceeee heer
jeef$e kees efvejmle kej oerefpeS DeLee&led otj Yeiee oerefpeS~ ceceleeefheCeer ebeue ekeesjer kes efee ceesnheer evcee kees
otj kej oerefpeS~ heehehe GuuegDeeW kes mecetn kees Yeiee oerefpeS Deewj celmejhe eesj kees cegPemes otj kej oerefpeS~
Yepeve keer heeflehe keceefueveer kees emeVe keerefpeS~ kegceefleefheCeer keguee kees Meeskeekegue keerefpeS DeLee&led
oggyeg&ef kees nj ueerefpeS Deewj efvece&ue efJejefleefheCeer eeJeekeer kees emeVe keerefpeS leLee mebmeej keer YeeefJe[byevee
he kegcegefoveer kees og:Keer kej oerefpeS~ ns jefMcejLe, DeLee&led jefMce jLe mete& kes kegue ceW eke eYeg eerjece! Deheves
ke=hee efkejCeeW eje Fme pe[esleveelceke peieled kees ekeeefMele keerefpeS Deewj efejkeeue mes meeses ngS cegPes Yeer peiee
oerefpeS Deewj cesjer veere efvejeMee kees ve kej oerefpeS~ Deheves eerejCe ceW celeJeeues cesjs escehe Yecej kees iegef_pele kej
oerefpeS DeLee&led iegveiegveJee oerefpeS~ Deheves iegCeieeve ceW heeieue cesjs ceOegjceveesjLehe keesefkeue kees kegnkee oerefpeS~ ns
eYees! hejceheefJe$e eerjece! cesjs YeeJehe heef#emecetn kees Deeuemejefnle kejkes YeeJeveecee DeekeeMe ceW efJeveesefole
keerefpeS, DeeheefJe<eeke cesjer eereflehe keesefkeuee mes Dehevee iegCeieeve kejeFS~ cesjs megKe mecetn kees mevleg keerefpeS~
ns megceve DeLee&le es ceve Jeeues eerjece! cesjs efJekeej jefnle megvoj cevehe heg<he kees megKehetJe&ke efJekeefmele keerefpeS
Deewj ns hejcesej! hegve cesjs ceveheg<he kees hejceevebohe cekejbo mes Yejkej megMeesefYele keerefpeS~ ns veJeerve yeeoue kes
meceeve megvoj, cesjs efJeJeskehe heuueJe kees veJeerve yeveeFS Deewj ns YeJemeeiej kees ceLeves kes efueS cevojeeuemJehe
eYeg! Deehe MejCeeiele kes efueS efhebpejs kes meceeve nQ, Fme efJeo kee Yeer mcejCe keerefpeS~ ns eYeg eerjece, osJeeefOeosJe,
Deheveer MejCeeielehe Fme G<eekeeue kees efveneefjS Deewj cegPe keefJe efieefjOej kes oeekeeMe ceW mete& kes meceeve Gefole
neskej cesjs eje eeefLe&le eelekeeue kees eke keerefpeS~ DeLee&led eYeelekeeue keer mebhetCe& Yetefcekee cesjs oehe
DeekeeMe ceW GheefmLele kej oerefpeS~
peeveerce
hejceb
Oeteuf eOetmejmeJee&b
mevoYe&Mueeske
yee
keewmeueeslmeueeefueleced ~
jeIeJeb
ueIeg
efJeenced~~1~~
Yeewceer- nce lees keewmeuee peer kes eje Deheveer ieeso ceW ueskej oguejeS peeles ngS mechetCe& DebieeW ceW Oetefue mes
Oetmeefjle yeeuehe eerjeIeJe kees ner hejyee kes he ceW peeveles nQ~
19
Sh
ri
T
ve
d
er
es
R
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 12
jeIeJe
cee
keg
efkeceefhe
efJeuecyeced ~
DeefOeYeJeefveefOe ceppeles meheefo ces efoMe kejneJeuecyeced~~1~~
<e[defJekeejceuekeefueleceveee
heecejheelekeheerveced~
heeefn heeefn heeJe&leerveeLe efnle! heeheheeesefveefOeceerveced~~2~~
MejCeeieleheeuekeb leJe eMe meodYe eglJee eeleced~
Deieefleb heefleleefceceb heefjheeuee eerheojpeesvegeeleced~~3~~
meJezpe&ieefle
efvejeleceefYekeb
MejCeeieleceIehee$eced~
eebMegheelekeb heeefn hejceheo ieueOe=lekeefueegieoe$eced~~4~~
eee keCeee jece jef#elees ie=odOees pej"peeeg~
leewJeee heeueleeces<e efve<he#e MeerIeceIeeeg~~5~~
cev$eceLees ev$eb ve e lev$eb eesieefJeefOeb ve efn peeves~
YeecevYeJeeJeerceefYe meleleb lJeeceefhe veeLe efJepeeves~~6~~
ueyOJee ceeveJelevegb Yepeveceefhe efJe<eeer keJeeefhe ve kegJex~
lJeefe ve oOes #eCecee$eceefhe cevemlevegefeefJeieefCeleotJex~~7~~
SleeJeeefVeIe&=Cees efvejerMees
efveke=lees
efvecvees veere~
ceefe keheefefve kegefues kegceleew efpesefle njs ceejere~~8~~
leJe
iegiees$epeefveef&peyevOegie&leked
meeOevenerve~
DevesvewJe YeeJesve efieefjOejes j#ees efvelejeb oerve~~9~~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ns eerjeIeJe, keg Yeer efJeuecye cele keerefpeS~ Fme mebmeej meeiej ceW [tyeles ngS cegPekees Deheves eerkej
keer GBieueer kee DeJeuecye os oerefpeS~ ns heeJe&leerheefle efMeJe peer kes DeejeOe, efJekeejeW Deewj ceueeW mes ege,
DemeYe, veere, heeheesW kes keejCe mLetue, heehemeeiej keer ceueer cegPe peerJe keer j#ee keerefpeS, j#ee keerefpeS~ Deehe
MejCeeieleeW kes heeueke nQ Ssmee Deehekee eMe cenelceeDeeW mes megvekej Deehekes eerejCeeW ceW DeeS ngS Deewj Deehekeer
ejCeOetefue kee Devegieceve kejles ngS meYeer ieefleeeW mes Metve Fme heeflele kee heeueve keerefpeS~ Fme mebmeej ceW meyekes
eje Deheceeefvele keeceevOe, heeheeW kes hee$ehe, keefuekeeue eje ieues ceW keeves Jeeues nBefmeee veeceke Mee kees
OeejCe efkeS ngS cegPe yengle ye[s heeheer keer j#ee keerefpeS keeeWefke Deehe hejceheo mJehe nQ~ ns eerjece! Deeheves efpeme
keCee mes yet{s ie= peeeg keer j#ee keer Leer Gmeer keCee mes ueeske-hejueeske oesveeW he#eeW mes nerve Fme heeheeeg peve
keer Yeer MeerIe j#ee keerefpeS~ ns veeLe! ceQ cev$e, ev$e, lev$e Deewj eesieefJeefOe Yeer veneR peevelee, eneB leke efke mebmeej kes
pebieue cesW efovejele Yekelee ngDee ceQ Deeheeer kee Yeer lees Deheceeve kejlee ntB~ ns eYees! ceeveJe Mejerj heekej Yeer ceQ
efJe<eeer eeCeer keYeer Yeer Deehekee Yepeve veneR kejlee, Deheveer Mejerjkeebefle mes otJee&oue keer Yeer megbojlee kees ueefppele
kejves Jeeues Deeheeer ceW Yeer Ske #eCe Yeer ceQ Deheves ceve kees veneR ueieelee~ ns eernjs! ceQ Flevee efveo&e, DeveerejJeeoer,
meYeer kes eje "gkejeee ngDee efvecveheLeieeceer veere ntB efke cegPe keheer, kegefue, kegyegef eeCeer hej lees kehece=ie yevee
20
ieerlejeceeeCeced
ht
20
ve
d
er
es
R
s
ht
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee 13
keefn&efeeJe ke=hee
ceefe YeefJe<eefle eYees~
ee
ke=hee les ke=heeCeerJe nvlegb njs
keefne& f evceefhetved
eeYeefJe<eefle eYees~~1~~
ee ke=hee les YeJeeesefhe Jeumeueleje
keefn&efevceeveeLes efJe<eefle
eYees~~2~~
ee
ke=hee ns
ke=heeveeLe
efvepe&jieJeer
keefne& f evceueb ces eefJe<eefle eYees~~3~~
ee
ke=hee
les
kecevekeuheleJeuuejer
keefne& f evcelke=les
MecYeefJe<eefle
eYees~~4~~
ee ke=hee les ke=heCeheeue efevleeceefCe
keefn& efevceodoefjeb oefJe<eefle eYees~~5~~
ee
ke=hee
les hegveeleerJe ieepeieod
keefne& f evcevceueeveefYe YeefJe<eefle eYees~~6~~
ee
ke=hee les
megceelesJe
ceceleeceeer
keefn&efevceodJeLeecevegYeefJe<eefle
eYees~~7~~
ee
ke=hee les
mJeeb jecemeerleeceeer
keefne& f evceeb efJeheodYeesheefJe<eefle eYees~~8~~
ee
ke=hee les megveewkesJe YeJeJeeefjOes
keefn&efeod efieefjOejee hueefJe<eefle eYees~~9~~
ngDee ceejere Yeer ueefppele nes peelee nw~ ns eYees! ceQ keefJe efieefjOej Deehekes iegosJe eerJeefme kes iees$e ceW pevcee ntB~
eeefhe ceQ yeeeCeesefele keceeX mes nerve nesves kes keejCe efpeyevOeg DeLee&led DeOece yeeeCe ntB, ceQ ves$enerve Deewj meeOeveeW
mes Yeer nerve ntB, hejvleg Deehekes iegiees$e ceW cesje pevce ngDee nw kesJeue Fmeer YeeJe mes Deehe cesjer j#ee keerefpeS~
op
yr
ig
Yeewceer- Deye keefJe eerjece keer ke=heeeeevee kejles ngS eeLe&vee kejles nQ ns eYeg eerjece! cegPe hej Deehekeer
ke=hee keye nesieer? Deehekeer pees ke=hee leueJeej kes meceeve nw Jen cesjs yeee Deewj Deevlej Me$egDeeW kees ceej [eueves ceW
keye meceLe& nesieer? pees Deehekeer ke=hee Deeheeer mes Yeer DeefOeke Jelmeuee nw Jen cegPe DeveeLe hej keye efJele nesieer?
ns ke=heeveeLe! Deehekeer pees ke=hee keeceOesveg kes meceeve nw Jen cesjs efueS keye cebieuehe ogiOe kees eoeve kejsieer? pees
Deehekeer ke=hee megvoj keuheuelee kes meceeve nw Jen cesjs efueS keueeCeeW kees keye GlheVe kejsieer? ns oerveeW kes heeueke
eYeg eerjece! Deehekeer pees ke=hee efevleeceefCe kes meceeve DeYeeroeefeveer nw Jen cesjer oefefjlee kees keye Yemcemeeled
kejsieer DeLee&led cegPekees Deehekes esceOeve mes keye mecheVe kejsieer~ ns eYees! Deehekeer pees ke=hee iebieepeer kes meceeve
mechetCe&peieled kees heefJe$e kejleer jnleer nw Jen cesjs ceueeW kees keye ve kejsieer? ns eYees! Deehekeer pees ke=hee DeeoMe&
ceelee keer YeeBefle ceceleeceeer nw Jen cesjer JeLee kee keye DevegYeJe kejsieer~ ns eYees! Deehekeer pees ke=hee eermeerleemJehee
21
yeeuekeeC[ced
20
11
ve
d
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee 14
keefn&efeeeb ke=heeb ceefe keefj<eefme njs~~
jecejepeerJeueeseve
megiegCeJeeefjOes
efJeceueefJe%eeve leecevegmeefj<eefme njs~~1~~
eeb meceeefele heejb iepeeee ielee
efJeeJeejeefVeOeew
eshelevogmlejs~~2~~
leecegheemeerve
S<eesefmce heeheerkees
veeLe jeseof ceveerMees ceues efveYe&j~s ~3~~
hejceyeye&jKeue
heeefheet[eceefCe
evoceeveesmceveeLe MueLekekegmJejs~~4~~
mevcegKesYees efveMeceeLe keerefle MegYeeced
leeJekeerveeb ce=leeMeeshemetved mJeeved Yejs~~5~~
keg$e ieeefce keb Jesoes Jesoveeced
ueyOepevceeefmce keeues keueew ogYe&j~s ~6~~
%eeveieJeexheKeJeex
ceneved
celmejes
ogOeeroxJe
yeerpeb Jeheecetmejs~~7~~
Yetejf efveef<ke_eveesmeeOeveesnb
pevees
IeesjefmevOegb keLeb veeLe Jew efvemlejs~~8~~
ns eCeleheeue
vejheeue
meerleeheles
jece keeee& ke=hee heecejs efieefjOejs~~9~~
nw Jen efJeheefeeeW mes cesjer keye j#ee kejsieer? Deehekeer pees ke=hee YeJemeeiej mes heej kejves kes efueS megvoj veewkee kes
meceeve nw Jen cegPe keefJe efieefjOej kes efueS keye penepe yevesieer DeLee&led cegPes heej keye kejsieer?
op
yr
ig
ht
Yeewceer- ns eernjs! Deehe Jen ke=hee cegPe hej keye kejWies? ns ueeue keceue kes meceeve ves$e Jeeues, meod iegCeeW kes
cenemeeiej efvece&ue efJe%eeve mebheVe eYeg eerjece! Gme ke=hee kee DevegmejCe keye kejWies, efpeme ke=hee kees eehle kejkes
iepe- Depeeefceue Deeefo YeJemeeiej mes heej eues ieS, pees DelejCeere YeJeefmevOeg ceW efiej he[s Les~ ns veeLe! Gmeer ke=hee
kee ceQves Yeer meneje efueee nw pees yengle ye[e heeheer ntB~ DeleSJe DemeceLe& neskej Yeebkej ceue ceW heBmee ngDee jes jne
ntB~ ns eYees! hejce yeye&j (Devlevle veere), Keue, heeefheeeW ceW et[eceefCe DeLee&led es heeheer, Demenee neskej keeBheles
ngS efJeke=le mJej ceW evove kej jne ntB~ cesjer DeeMeeSB cej egkeer nQ efhej Yeer mevleeW kes cegKe mes Deeheeer keer MegYekeerefle&
megvekej hegve DeeMeeefvJele neskej Deheves eeCeeW kees OeejCe kej jne ntB efke keYeer ve keYeer Deehekeer cegPe hej ke=hee nesieer
ner~ ceQ keneB peeGB? Deheveer Jesovee efkememes kentB? keeeWefke ceQves ogYe&j keefuekeeue ceW pevce efueee nw, cegPes %eeve kee
yengle ieJe& nw Deewj cesjs ceve ceW yengle ye[e celmej Yeer nw~ og yegef Jeeuee ceQ Tmej ceW yeerpe yees jne ntB pees keYeer veneR
Debkegefjle nesiee~ ns eYees! ceQ Delevle efveef<keeve meeOevenerve Ske peerJe ntB~ Deehe ner yeleeSB ceQ Fme Ieesj YeJemeeiej mes
22
ieerlejeceeeCeced
kewmes heej nesTB? Devle ceW ceQ ener ken mekelee nBt efke ns eCeleeW kes heeueke, meerleeheles jepeeefOejepe eerjece! cegPe
heecej efieefjOej keefJe hej Ssmeer ke=hee keer peee efpememes ceQ YeJemeeiej lej peeGB~
er
es
R
s
ht
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
jece MeerIeb ceeer<elke=hee efeeleeced ~

ceve
<e[deYf eefJe&keejwve& efJeefeeleeced~~
lekelJee
jeiejes<eew mekeuepeerJeMees<eew
YeJelheeoheeb
oe efeeleeced~~1~~
eeJevleesheYeere
MejerjmecyevOee
YeJelesJe
meJez meceeeleeced~~2~~
Devevesve cevemee
efJeieleYetejf jYemee
YeJeodJeefleefjeb
efvejeefeeleeced~~3~~
melmekeerle&veYepeveefKeVemesJee
YeJeleerleLe
mecevegef eeleeced~~4~~
keefueceueefJepeefveleb
efveefKeueoes<ejeefMeced
ceejb ceejb cevemee efvejeefeleeced~~5~~
YeJeodYeefeyeeOekemekeueoes<epeeleced
eslemees yeuesve leod yeefn efeeleeced~~6~~
ceveesJeesecf ve YeieJeved cevees%ecegKeevceeMe#egekeesjkesCe
meefleeleeced~~7~~
eeke=leeJe_ekees
ceueerceetjJebbmeke
heefjle ehe_eesefhe heefjefeleeced~~8~~
kejmejespeegieueb
egieueke=heeueefmeleced
jeceYe efieefjOejefMejefme
efOeeleeced~~9~~
ve
d
ieerle mebKee 15
op
Yeewceer- ns eerjece! cegPe hej Lees[er ke=hee keer peee efpememes cesje ceve neW efJekeejeW mes efJeke=le ve nse~ mebhetCe&
peerJeeW kees megKeeves Jeeues jeie Deewj jes<e kees es[kej cesjs oe eje Deehekes eerejCeeW kee JejCe efkeee peee~ efpeleves
Yeer Fme Mejerj kes ceveYeeS mebyebOe nQ Jes Deeheeer ceW ner meceeefnle nes peeeW~ mechetCe& Gsie mes jefnle cesjs Deveveceve eje
Deehemes Deefleefje meYeer mecyeefvOeeeW kees otj kej efoee peee~ Deeheeer kes mevlees<e kes efueS ner melmebie, keerle&ve,
Yepeve Deewj efJekeueebie peveeW keer mesJee keer peee~ keefueceue mes GlheVe ngF& mechetCe& oes<ejeefMeeeW kees yeej-yeej ve
kejkes cessjs ceve eje Gvekee efvejeoj efkeee peee~ Deehekes Yepeve kes yeeOeke mechetCe& oes<eeW kees yeuehetJe&ke efee mes
yeenj efkeee peee~ cesjs ceve kes DeekeeMe ceW efJejepeceeve Deeheeer kes megvoj cegKeev kee cesje ceeveefmeke ves$eekeesj
meceeoj kejlee jns~ en eke=efle kes mecyevOeeW mes ege peerJeelcee kees "ieves Jeeuee, ceefueve, ceetj kes meceeve Oetle&
23
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
ht
mevoYe&Mueeske
mJeveealee ke=heee eee e ieefCekee cegee iepeeee eee
ceOesJeeefjefOe MewuemeslegjefJelees Jevee eee heeefuelee~
ceejs e efJeuecyemes jIegheles leecesJe kegJe&ved ke=heeb
ceodogozJeoJeeefivevewJe e ke=hee keeoefcyeveer Meesef<elee~~1~~
mebmeej kee ehee Yeer cesjs eje es[ efoee peee~ ns jeceYe! Deehe oesveeW eermeerleejece peer keer ke=hee mes megMeesefYele
Deehekee kejkeceue egieue cegPe keefJe efieefjOej kes efMej hej jKe efoee peee~
ieerle mebKee 16
ya
s
.A
ll
R
ig
ns eYeg eerjece! Deehekeer efpeme ke=hee ves hepeerJee ieefCekee JesMee kees Yeer mJeie& os efoee, efpeme ke=hee ves iepe,
ie= Deeefo kees cege kej efoee, Deehekeer efpeme ke=hee ves meeiej kes yeere ceW helLejeW kee mesleg yeBOee efoee , efpeme ke=hee
ves DemeYe JeevejeW Deewj YeeuegDeeW kee Yeer heeueve efkeee s jIegheles! Deehe Gmeer ke=hee kees kejves ceW cesjer yeejer Deeves hej
efJeuebye kej jns nQ~ ueielee nw efke cesjs ogYee&iehe oeJeeefive ves Yeer Deehekeer ke=hee cesIeceeuee kees Yeer megKee efoee nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
keLee
efkeced
ke=hee
efJemce=lee
jece~
Gejkeesmeueheles
efoMeesejceefYeveJepeueOejMeece~~1~~
mlecYeelekeerYete
ve=nefjJeheg<ee
eeom$eele~
JewefokeOece
ef<eefvJeefvenleesmegjmleoeremleele~~2~~
eCeleheeue ns leLee heeueleeb cece keefuhelee eefle%ee~
YeJesoveLee peieefle efelee peieoerej les ogefYe&%ee~~3~~
efvepeefjhegyevOegefkeue efJeYeer<eCees YeJelee $eelees Ye=le~
meceefle keefueveehenb leeef[le efMejefme efJekeefuheleve=le~~4~~
efJehee meoefme YeJevleer gheomeglee YeJelee mev$eelee~
meceefle cece Je=efenx YeieJeved efkeue hee_eeueer peelee~~5~~
OeeJeefme
oC[keJeves
emeYecevegievkehekegjced~
cece jeIeJe meceefle efvee e_eueceLecevemlegjced~~6~~
jeefme jece Yejleee
heeogkeeb
efe$eketefieefjeeefjved~
osefn leLeeJeuecyeveb ceeb meerleeceveesefJeneefjved~~7~~
nbefme cewefLeueerceheeefpener<eg
jIegJej ovegpeefJejeOeced~
nleg&keececeLeceefleb keefueb #ecemes efkeb uemeohejeOeced~~8~~
ns
DeoYekeCeemeeiej
veveeiej
ot<eCeot<eCe~
MejCeeieleb heeefn efieefjOejceefhe jeceYe ve=heYet<eCe~~9~~
24
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns eerjece! Deehe yeleeSB Deeheves Deheveer ke=hee kees keeeW Yeguee efoee nw? ns Gej keesmeue kes mJeeceer
veJeerve yeeoue kes meceeve Meeceue eYeg eerjece Gej oerefpeS~ Deeheves ve=efmebn he OeejCe kejkes, KecYes mes eie
neskej eeo keer j#ee keer~ Jewefoke Oece&esner Gme Demegj efnjCekeefMeheg kee JeOe efkeee pees Yee eeo kee efhelee
Lee~ ns eCeleheeue! Gmeer ekeej cesjer eefle%ee kee heeueve keerefpeS veneR lees ns peieoerej! Fme mebmeej ceW Deehekee
DeheeMe hewue peeSiee~ Deeheves Deheves Me$eg jeJeCe kes YeeF& Yee efJeYeer<eCe keer j#ee keer~ Fme mecee Deveske ekeej
mes veeelee ngDee ceQ Yeer keefuekeeue eje efMej hej leeef[le ngDee ntB~ DeLee&led jeJeCe ves efJeYeer<eCe keer eleer hej enej
efkeee Lee leye Deeheves Gmekeer j#ee keer Leer; peyeefke keefuekeeue ves cesjs efMej hej enej efkeee nw efhej Yeer cesjer j#ee
veneR kej jns nQ~ Deeheves ke=<CeeJeleej ceW jepemeYee ceW efveJe&e nesleer ngF& ewheoer keer j#ee keer lees ns YeieJeved! Fme mecee
cesjer Je=efe Yeer heeeeueer nes ieF& nw DeLee&led yengle ueesieeW hej efve<"e kejves ueieer nw~ Dele Fmekeer j#ee kejkes Fmes
Skeefve yeveeFS~ ns eerjeIeJe! Deeheeer oC[keJeve ceW kehece=ie kes heers oew[les nQ Deewj Gmekee JeOe kejles nQ~ Fme
mecee cesjs cevehe e_eue Dee kees efveebef$ele kej ueerefpeS~ ns eerjece! Deehe eerefe$eket ceW efJejepeceeve eerYejle
kees heeogkee eoeve kejles nQ, ns meerlee peer kes ceve ceW efJenej kejves Jeeues eYeg, Gmeer ekeej cegPes Yeer keesF& ve keesF&
DeJeuecye oerefpeS~ ns jIegJej! Deehe eermeerlee peer kes njCe keer Fe kej jns efJejeOe veeceke je#eme kee JeOe kejles
nQ lees efhej cesjer yegef kes njCe keer keecevee kej jns DehejeOeer keefuekeeue kees keeeW #ecee kej jns nQ~ ns Demeerce
keCee kes meeiej, elegj ueerueeve, ot<eCe kes Yeer Me$eg, jepeeDeeW kes Deuebkeej eerjeceYe, MejCe ceW DeeS ngS cegPe
keefJe efieefjOej keer Yeer j#ee kej ueerefpeS~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 17
pee jece meiegCe
keCeeefveOeeve
pee
efJeefOenefjnjke=leeefjleieeve~~1~~
pee
levegefeefJeieefCelekeesefkeece
pee
jecejece
veeveeefYejece~~2~~
pee
oMejLemegke=leheeesefOeeb
MeesYeemeceg
pee jeceev~~3~~
pee
DepeieJeKeC[ve
peevekeerMe
pee pevekemegKeo keesmeueeOeerMe~~4~~
pee
efhele=efveosMeke=leefJeefheveieceve
pee
efe$eketYeeketMeceve~~5~~
pee
megjheeflemegleceonjCeefyeefMeKe
pee
ovegpeienveJeveonveef$eefMeKe~~6~~
pee
oC[keheeJevekejCeejCe
pee
kehenefjCeke=leMecevegmejCe~~7~
pee
eCeleheeue
ceeefleke=heeue
pee
oMecegKeJebMekejeuekeeue~~8~~
25
yeeuekeeC[ced
keesmeueve=he
jepeerJeveeve
ke=leefieefjOejojCeMeeve~~9~~
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye cenekeefJe eerjece kee pee-peekeej kej jns nQ- ns meiegCemeekeej, yee, keCeeefveOeeve eerjece
Deehekeer pee nes~ yeee, efJe<Ceg Deewj efMeJe eje efpevekes eefj$e kee ieeve efkeee ieee nw Ssmes eYeg eerjece Deehekeer pee
nes~ Deheveer MejerjMeesYee mes kejes[eW keeceeW keer efveboe kejves Jeeues, hejMegjece kes Yeer ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues eYeg jece
Deehekeer pee nes~ ns oMejLe peer kes hegCe#eerjmeeiej kes evcee Deehekeer pee nes~ ns MeesYee kes meeiej eerjeceev
Deehekeer pee nes~ ns efMeJeOeveg<e lees[ves Jeeues meerleeheefle, peveke kees megKe osves Jeeues, DeeesOeeheefle eerjece Deehekeer
pee nes, pee nes~ efhelee keer Dee%ee heeueve kejles ngS Jeveieceve kejves Jeeues eYeg Deehekeer pee nes, efe$eket kes
YeemecetneW kees ve kejves Jeeues eYeg Deehekeer pee nes~ Fvheg$e peevle kes Denej veeMeke yeeCeOeejer eYeg Deehekeer
pee nes Deewj je#emeJeve kees Yemce kejves kes efueS DeefivemJehe eYeg Deehekeer pee nes~ oC[keJeve kees heefJe$e kejves
Jeeues eerejCe keceue, kehece=ie kee DevegmejCe kejves Jeeues eYeg eerjece Deehekeer pee nes, pee nes~ ns eCeleeW kes
heeueke, eernvegceeved peer hej ke=hee kejves Jeeues eYeg Deehekeer pee nes~ ns jeJeCeJebMe kes Yeeeveke keeue Deehekeer pee
nes~ ns DeeesOeeefOeheefle, ns jepeerJeveeve, ns keefJe efieefjOej kes oehe Jeve ceW Meeve kejves Jeeues eYeg eerjece
Deehekeer pee nes, pee nes~
pee
pee
Se
ieerle mebKee 18
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Jejoere
ceoerecevees
efvee
efvepeheeoheeYeefeb
ee~~1~~
ns
Mejceevemejepenbme
ns
nbmeJebMenbmeeJelebme~~2~~
ns
meerleeveveeefvojekeesj
peveefeeeesj
nleovegpeIeesj~~3~~
ns
jIegkeguekewjJekeceveev
megceveesefYejcee cece jeceev~~4~~
ceoceeve
ceneb
ceceleeb peneleg
mebkeuheMetveceLe YeJeefle Yeeleg~~5~~
ve keLe_eve ceeb efJekejesleg jece
Yepeveb kejesleg efJeleveesleg Oeece~~6~~
e_euekeefheefceJe
efveie=neCe eYees
ejCes yeOeeve ve heg<eeCe efJeYees~~7~~
Deefleveereefceob
heefleleb
hegveerenf
cece heeheJeveb ueJelele uegveerenf ~~8~~
26
ieerlejeceeeCeced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns Jejoeve osves Jeeueer meerlee peer kes heefle eerjece cesjs ceve kees efveebef$ele keerefpeS~ cegPes Deheves
eerejCekeceue keer Yeefe oerefpeS~ ns eerMebkej kes ceveceeveme mejesJej kes jepenbme, ns mete&JebMe kes mete&, eeroMejLe kes
Yeer DeeYet<eCe, ns meerlee peer kes cegKeev kes ekeesj, ns YeeeW kes efee kees egjeves Jeeues, ns Ieesj je#emeeW kee JeOe kejves
Jeeues, ns jIegkeguehe kegcegoJeve kees efJekeefmele kejves Jeeues evcee, ns eerjeceev cesjs megvoj ceve kees jcee oerefpeS~
cesje en ceve ceoceeve Deewj mebmeej keer yengle ye[er cecelee kees es[ os leLee meYeer mebkeuheeW mes Metve neskej Deehekes
meceerhe ner megMeesefYele nes~ ns eerjece! en ceve efkemeer Yeer ekeej cegPes efJeke=le ve kejs, Deehekee Yepeve kejs Deewj efoJe
lespe kee efJemleej kejs~ ns eYees! eeue yeboj kes meceeve og Fme cessjs ceve kees efveie=nerle keerefpeS~ ns meJe&Jeeheke! Fmes
Deheves ejCeeW ceW yeeBOe ueerefpeS, Fmekee hees<eCe cele keerefpeS~ ns ueJe kes efheleeeer! Fme Delevle veere heeflele ceve kees
heefJe$e keerefpeS Deewj cesjs heehe kes Jeve kees kee [eefueS~ ns eerYejle kee keueeCe kejves Jeeues, ns eerMebkej eje
hetefpele eYeg eerjece! Deehe ekeeefMele nesFS~ ns OevegOe&j! cegPe keefJe efieefjOej keer j#ee keerefpeS, j#ee keerefpeS~
ns
YejleYe YeJeYeeJe Yeeefn
efieefjOejb OevegOe&j heeefn heeefn~~9~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee 19
e=Ceg
ns jepeerJeveeve
jece
jeJeCeejs~
Yeceefle
YeJeYeJeeJeerceYeer#Ceceef#eegieuenles~~
ceefe Je
oeeefveOes
e{<e[defJekeejs~~1~~
keesefhe vees meneeke efhelee ve ceelee mJeeceer meKee~
yevOegjes
efveceppeefle
YeJeecyegOeeJeheejs~~2~~
efvejeOeejs
efvejeeejs
efvejemeejs
efvejekeejs~
efJe<eeroeefce
YeieJeefVeueerveIeesjkeejs~~3~~
keb yepeeefce keb Yepeeefce keb Jeoeefce keb eeeefce~
otjeguuegkeesefmce peelees Yeeceved ejs ejs~~4~~
eglJee
legueefmeoemecegKeeled
megmJeYeeJeb oeMejLes~
keLeb
keLeef_eoeieleesnb
cenejepeejs~~5~~
keeceeesOeueesYeveecenecelmeme*dkegues
~
Yeeekegues
efJeYesefce
Yeer<eYeerceheejeJeejs~~6~~
Peefefle
mecemeee&leeceepeevegyeengce&neyeenes~
osefn
ces
kejeJeuecyeveb
eYees
Kejejs~~7~~
Keueg efJeuecye cenejepe jepejepe oerveyevOees~
heeefn heeefn
ceeb
efveceiveb JeeefjOeeJemeejs~~8~~
Mees<eCesYees
JewYeJeefJekeejhetiehees<eCesYees~
efieefjOejb
efiejerMe
j#e
j#e je#emeejs~~9~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye cenekeefJe Deheves DeejeOe kes eefle owve eke kejles ngS kenles nQ- ns jepeerJeueeseve! jeJeCe
kes Me$eg megefveS- oesveeW ves$eeW mes nerve mebmeej kes Jeve ceW Yekeles ngS neW efJekeejeW mes ege cegPe meeOeke hej Deehe
efJele nes peeFS; keeeWefke Deehe oeeefveefOe nQ~ Fme Deheej meeiej ceW [tyeles ngS cesjs efJe<ee ceW efhelee-ceelee, mJeeceer,
efce$e, YeeF& Deeefo keesF& Yeer meneeke veneR nw~ YeieJeved! Ieesj yevoerie=n mes ege, DeeOeejjefnle, DeeejCejefnle, es
DeekeejeW mes jefnle, Deewj leJenerve Fme mebmeej ceW ceQ yengle ke hee jne ntB~ eYees! efkemekes heeme peeTB? efkemekee
Yepeve keB? efkememes kentB? efkemekee Deeee uetB? ej-ej hej Yekelee ngDee ceQ, Ske eguuet peue Yeer veneR hee jne
ntB~ ieesmJeeceer leguemeeroeme peer kes cegKe mes Deeheeer oMejLevebove kee megvoj mJeYeeJe megvekej ceQ Deehe cenejepe kes ej
hej efkemeer ekeej Dee ieee ntB~ ns YeeeW kes Yeer F&ej eYeg eerjece! keece, eesOe, ueesYehe Ieef[eeue Deewj cenecelmeeW
mes ege Yeeekegue Yeebkej Fme mebmeejmeeiej ceW ceQ yengle [j jne ntB~ ns ceneyeenes! ns Kej kes Me$eg! meJe&meceLe& eYeg
eerjece! Deheves Deepeevegyeeng MeerIe ye{eFS Deewj cegPes Deheves eernmle kee DeJeuecyeve oerefpeS~ ns cenejepe! ns
jepeeDeeW kes jepee! ns oerveyevOeg eerjece! Deye efJeuebye cele keerefpeS~ Demeej mebmeejmeeiej ceW [tyes ngS cegPe oeme keer
j#ee keerefpeS, j#ee keerefpeS~ ns JeeCeer kes F&ej! ns je#emeeW kes Me$eg YeieJeeved eerjece! mebmeej kes efJekeej mecetneW kes
hees<eke en ekeeeeQOe kesJeue Mees<eCe ner kej jns nQ~ FmeefueS cegPe efieefjOej keer Fvemes j#ee keerefpeS, j#ee keerefpeS~
27
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee 20
pee
pee
jece
meerleejece~
YeJecenecyegefOe
ceLevecevoj
menpemegvojMeece~~1~~
levegefJeYeeefpeleveJeuepeueOejkeesefMeleMelekeece
~
JeeceYeeieefJejepeceeveOeefjef$emegleeefYejece
~~2~~
keefefve<eefMeueercegKeeJeefuekeefuelekejMejeehe
~
efovekejevJeeoerhe
efovekejkeesefkeesefeleehe~~3~~
efMeMegefoJeekejeeeheueeyeuiegyeukeueJee
~
heCelepevej#eCeefvehegCeeCe
keefuelemeodiegCeMee~~4~~
efMejefme
ce=ogueemetveceefC[lepeecegkegcevees%e~
efJeceueyeesOe
efJeMegefJeen ceefnlekeeveveYeesie~~5~~
melelemeerleeue#ceCeeefe&le
megYeieejCemejespe~
efJeefpelejefle$e+legjepemenejkeesefkeesefceveespe
~~6~~
heefleleheeJeveeefjleeefe&le
Jevoveereeefj$e~
megkeefJeceevemenbmeceue
efJeeJeeefOe&Jeefn$e~~7~~
cewefLeueerce_pegueceveesnjJeoveevekeesj
~
eCelepevemebkeefvekejnj
keesmeuesvefkeMeesj~~8~~
yee
hejcesej
vejsej
veefuevemegcemegkegceej~
efJenj efieefjOejceveefme efevcee efe$eketefJenej~~9~~
28
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye heke leeue ceW efveye ieerle ieeles ngS cenekeefJe Deheves DeejeOe eermeerleejece peer keer peepeekeej kejles nQ~ YeJemeeiej kees ceLeves kes efueS cevojmJehe, mJeYeeJe mes megvoj, Meece Mejerj ns eerjece! ns
eermeerleejece! Deehekeer pee nes, pee nes~ Deheves Mejerj keer keebefle mes veJeerve yeeoue SJeb DeieefCele keeceosJeeW kees
peerleves Jeeues, JeeceYeeie ceW efJejepeceeve he=LJeerheg$eer peevekeer peer kees Deevebo osves Jeeues eYeg Deehekeer pee nes~ keefle
hej yeeCeeW mes Yejs ngS oes lejkeMe OeejCe kejves Jeeues, eernmle ceW Oeveg<eyeeCe OeejCe efkeS ngS, mete&kegue kes oerheke
SJeb keesef-keesef meteeX kes meceeve eleehe Jeeues eYeg, Deehekeer pee nes~ kejes[eW yeeuemeteeX SJeb efyepeueer kes meceeve
MeesYee mes mebheVe heerleJeukeueJee OeejCe efkeS ngS SJeb eCelepeveeW kes j#eCe keer kegMeuelee mes ege, es meodiegCe SJeb
MeeeW kees OeejCe kejves Jeeues eYeg, Deehekeer pee nes~ efMej hej keesceue heg<heeW mes ege megvoj peecegkeg OeejCe efkeS
ngS, efvece&ue%eevemecheVe, leerveeW iegCeeW mes Deleerle efJeMeg Mejerj SJeb JeveYeesie efJe<eeeW kees Yeer mecceeefvele kejves Jeeues
eYeg, Deehekeer pee nes~ eermeerleeue#ceCe peer mes efvejvlej hetefpele megvoj eerejCekeceue Deheveer Fme cetefle&peeer MeesYee
mes jefle, Jemevle SJeb keeceosJe kees peerleves Jeeues eYeg eerjece Deehekeer pee nes~ heefleleheeJeve pewmes megeMe mes megMeesefYele
Jevoveere eefj$eJeeues es keefJeeeW kes cevehe ceevememejesJej kes nbme, YeJemeeiej kes efueS peueheesle mJehe
cebieuecetefle& eerjece Deehekeer pee nes~ eermeerlee peer kes ceOegj SJeb ceveesnj cegKeev kes ekeesj YeeeW kes mebke mecetn
kees ve kejves Jeeues oMejLe jepeefkeMeesj Deehekeer pee nes-pee nes~ ns hejyee hejcesej, ns jepeeefOejepe, ns keceue mes
Yeer megkegceej Mejerj, ns efevcee efe$eket ceW efJenej kejves Jeeues eYeg eerjece cegPe efieefjOej kes ceve ceW efJenej keerefpeS~
ieerlejeceeeCeced
Se
ieerle mebKee 21
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
keb yeJeerefce Jesoveeb efJevee YeJevleceerejced~

ke e=Ceeself e meb meleece=les efeeesJejced~~1~~
Ske
SJe
JewYeJeeveheVeheeueveele~
melemevOe Ske SJe oervej#eCes jle~~2~~
lJeeb efJenee keme eMes<eMes<emebefmLeefle~
keme enes eheVeheeueefJeomebmce=elf e~~3~~
keesYeJeleefleegefleb
eJevceveg<ekesmejer~
kesve efveefJe&Mes<e efevleveshejef#e Jew kejer~~4~~
keeshegveelmJeheeoOetefuele
efMeueeceIeeeg<eced~
me_ekeej ke meglees eLee pe[b peeeg<eced~~5~~
keeKeeo mecememe efYeuueYeeefceveerheueced~
keme veece ceelesjYetled meceemecyeueced~~6~~
kesve yevOegleeef[le keefhemmeKesJe heeefuele~
kesve
JewefjyevOegjheceesIeJejwuee&efuele~~7~~
emlejee kesve ueerueeecyegOeew efn leeefjlee~
kesve veece peeefheveeb ene Deefhe eleeefjlee~~8~~
29
yeeuekeeC[ced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deeheeer meJe&meceLe& eYeg eerjece kes efyevee ceQ Deheveer Jesovee efkememes kentB~ meerleeheefle Deehe eer kes
efyevee mevleeW kee mebke keewve megvelee nw? Fme ef$eueeskeer ceW MejCeeieleeW kes heeueve kee ele uesves Jeeues Skecee$e Deehe
ner nQ~ Skecee$e Deehe ner oerveeW keer j#ee ceW lelhej Deewj meleeefle%e nQ~ Yeuee Deehekees es[kej keewve mebhetCe& YeeeW kes
heeme GheefmLele jnlee nw? Dejs! Deehekees es[kej efkemekes oe cesW MejCeeiele efJeo kee mcejCe jnlee nw~ Yeuee
Deehekees es[kej Yee keer eefle%ee keer j#ee kejves kes efueS keewve vejefmebn yevee? efyevee efkemeer kes veece efevleve
kejves hej Yeer Deehekes Deefleefje efkemeves iepejepe keer j#ee keer~ Deehekes Deefleefje heeefheveer efMeuee kees Deheveer
ejCeOetefue mes efkemeves heefJe$e efkeee? Deewj Deehekes Deefleefje DeOece ie= peeeg kee efkemeves heg$e keer YeeBefle oen
mebmkeej efkeee? Deehekes Deefleefje Yeerefuueveer kes heue efkemeves Keees, Deehekes Deefleefje efkemekee veece eernvegceeved
peer kee mebyeue yevee~ Deehekes Deefleefje Deheves YeeF& mes eleeef[le Jeevej megeerJe kees efkemeves heeuee? Deehe kes
Deefleefje Me$eg kes YeeF& efJeYeer<eCe kees DeceesIe Jej oskej efkemeves mecceeefvele efkeee? Deehekes Deefleefje efkemeves meceg
ceW helLejeW kees lewjeee Deewj efkemeves Deheves veecepeehekeeW kes meYeer eneW kees otj efkeee? Deehe ner yeleeFS, Deeheeer
OevegOee&jer jeIeJesv jece kes efyevee neW efJekeejeW mes ege, heeefheeeW kes cegkegceefCe De%eeveYeej kees {esles ieOes kes meceeve
cegPe efieefjOej kees Deheveer JeeCeer mes yegueekej efkemeves mecceeefvele efkeee? kesJeue Deeheves Deewj efkemeer ves veneR~
<e[defJekeeefjMesKejb
kegyeesOeYeejYe=lKejced~
kees efieje ie=Ceeefle efieefjOejb efJevee OevegOe&jced~~9~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 22
jeceYe jesefoefce heleved
YeJemeeiejceOes~
GheJemeeefce OeveoeueesheervOeveb ve efJevOes~~1~~
lJeeked megheefleleheeJevees vees eglees ve ~
ceeked heefleleefMejesceefCe&ve efJeOee$ee me=~~2~~
DevevJeeb egYee$e Jew heMeeypeefJeueeseve~
lJeefceJe lJecenefceJeenkeb YeJeYeerelf eefJeceeseve~~3~~
ceee lJeeMes mJeeefceves olleb efvepehe=ced ~
oC[emes ve leLeeefhe efkeb ceeb heeheJeefjced~~4~~
meefle meJe&%eefMejesceCeew veeLes e meceLex~
heeflelemmeeroefle mesJeke mebkes efvejLex~~5~~
mJeeefleIeves meefleJeeefjos eelekeesefhe efceeles~
meefle efmebns lemeeYe&kees pecyegkesve eles~~6~~
YeJeefle keeceefjhegJeefvoles efkeue ve=leefle keece~
efkeb eYeJeefle efoJemesejs jpeveerheefjCeece~~7~~
MeerIecesefn keCeeefveOes keewlegkeb efJeueesee~
lepe&e keeueefceceb keefueb Meeske_e efJeceesee~~8~~
30
ieerlejeceeeCeced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns jeceYe! ceQ YeJemeeiej ceW efiejlee ngDee jes jne ntB~ ceQ kegyesj kes Yeer YeJeve ceW GheJeeme kej jne ntB
Deewj cegPes efJevOeeeue ceW Yeer peueeves kes efueS ueke[er Yeer veneR efceue jner nw~ ns eYees, Deehekes meceeve heefleleheeJeve
ve megvee ieee ve osKee ieee Deewj cesjs meceeve Yeer heeflele efMejesceefCe efJeOeelee kes eje jee ner veneR ieee~ ns
keceueueeseve! Deehe oesveeW Deesj DevevJee osefKeS DeLee&led eefo Deehekes meceeve keesF& heefleleheeJeve veneR nw lees cesjs
meceeve keesF& heeflele Yeer veneR nw~ ns YeJeYeenejer eernefj Deehekes meceeve Deehe ner nQ lees cesjs meceeve ceQ ner nt@B~ ceQves Deehe
pewmes mJeeceer kees heer" oer nw efhej Yeer Deehe cegPe meyemes ye[s heeheer kees keeeW veneR obef[le kejles nQ~ Deeee& nw Deehe pewmes
meJe&%eefMejesceefCe meceLe& mJeeceer kes jnles ngS Yeer en mesJeke efvejLe&ke mebke ceW he[kej ke hee jne nw~ Dejs, mJeeefle
kes cesIe pewmes peueoelee kes jnves hej Yeer eeleke heeveer kes efJevee cej jne nw~ efmebn kes GheefmLele nesles ngS Yeer Gmekee
yeee ieero[ kes eje egjeee pee jne nw~ Mej eje hetefpele Deeheeer kes GheefmLele jnves hej Yeer cesjs Deeies keece vele&ve
kej jne nw~ mete& kes GheefmLele nesves hej Yeer jeef$e kee heefjCeece (DevOekeej) keeeW meceLe& nes jne nw? keee en Gefele
nw? ns keCeeefveOeeve eerjece MeerIe DeeFS Deewj en keewlegke osefKeS~ Fme keefuekeeue kees lepe&vee oerefpeS Deewj cesje
Meeske otj kej oerefpeS~ ns Kejot<eCe kes Me$eg eerjece! cegPe keefJe efieefjOej kes ceeveme ceefvoj ceW eefleefle nesFS Deewj
heehenejer nefj cesjs heeheeW kees ve kejles ngS cesjs ceveceefvoj ceW efoJeeefveefMe efJenej keerefpeS~
efieefjOejceevemeceefvojs
eefleefle
Kejejs~
efJenj efoJeeefveefMe me_ejVeIeveeMeceIeejs~~9~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 23
jIegvevove
jeIeJe
jece njs
pee jece njs meerleejece njs~~
pee levegefpeleMeleMelekeece
njs
pee
veeruemejsenMeece
njs~
pee YeJeYeeefJe<eoefJejece
njs
pee jece njs meerleejece njs~~1~~
pee
keesceueMeeceMejerj
njs
jIegJeerj
njs
jCeOeerj njs~
pee
vejheefleueefueleueueece
njs
pee
jIegkeguekewjJeev
njs
pee
MeesYeemegiegCemeceg
njs~
pee
peveueeseveeefYejece
njs
pee
jefJekejefvevokeJee
njs
pee KeueieCeveeMekeMee njs~
31
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
megvojmegYeieefvekeece
njs
jece njs meerleejece njs~~4~~
Mejceevemenbme
njs
efovekejkegueeJelebme
njs~
meerleeJej megKeOeece
njs
oMejLejepekegceej
njs
efMeefj<ekegmegcemegkegceej njs~
jeIeJe hegCeeCeece
njs
oMecegKekeeuekejeue
njs
mesJekemeppeveheeue njs~
MeeruemekeueiegCeOeece njs
keesmeuece_pegueYethe njs
YeiveefJeveleYeJekethe njs~
hetefjleefvepepevekeece
njs
keefleueefmeleefve<e
njs
ejCemejsenj
njs~
efieefjOejiedefJeeece
njs
20
11
Sh
ri
T
ul
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
pee
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
Yeewceer- ns jIegvevove, ns jeIeJe, ns eerjece, ns meerleejece, eernefj Deehekeer pee nes~ Deheveer MeesYee mes kejes[eW
keeceeW kees peerleves Jeeues, veerue keceue kes meceeve Meeceue Deewj mebmeej keer efJeheefeeeW kes efJejecemLeue ns eerjece!
Deehekeer pee nes~ ns keesceueMeeceMejerj, ns jIegJeerj, ns jCeOeerj ns jepeeDeeW ceW megvoj jlve eerjece, Deehekeer pee nes~
ns jIegkeguekegcego kes evcee! ns MeesYee Deewj meodiegCeeW kes cenemeceg! ns YeeeW kes ves$eeW kees Deevebo osvesJeeues eerjece!
Deehekeer pee nes~ ns mete&efkejCeeW kes efvevoke heerleecyejOeejer, ns KeueeW kees ve kejves Jeeues efoJeMeeeW mes mebheVe ns
megvojeW ceW Yeer megvoj, keece kes efve<esOeke eYeg eerjece Deehekeer pee nes~ ns efMeJe peer kes ceve ceeveme kes mejesJej kes
nbme, ns mete&kegue kes DeeYet<eCe, ns mebmeej keer FeDeeW mes jefnle, ns meerleeheefle eerjece Deehekeer pee nes~ ns oMejLe
peer kes pes jepekegceej, efMejer<e heg<he kes meceeve megkegceej heefJe$e eCeece eerjece, Deehekeer pee nes~ ns jeJeCe kes
kejeue keeue, ns mesJekemeppeveeW kes heeueke, Meerue Deeefo es iegCeeW kes YeJeve eerjece Deehekeer pee nes, pee nes~ ns
eer DeeesOee kes es jepee, ns YeeeW kes YeJeketheeW kes veeMeke, efvepepeveeW keer keeceveeDeeW kes hetCe& kejves Jeeues eYeg
32
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 24
ieereleeb jIegheefle efn eerjece meerleeueeseveceveesefYejece~~1~~
Mejceevemece_peguenbme nbmeJebMeJevenkeuenbme~~2~~
Oe=lekejleueMeeekeJejeehe keesef keesef jefJemeMeeleehe~~3~~
cegevf eieCeieerlemegceueueerue JesohegjeCeefJeefoleiegCeMeerue~~4~~
JeefOe&lekeewmeueemegKeefmevOeg YejleMe$egnjue#ceCeyevOeg~~5~~
MeecemejesnpeueoMejerj hejcenbmeoefelees
jIegJeerj~~6~~
ceeefleceevemece_pegcejeue eerjeIeJe eCelekegueheeue~~7~~
oMecegKekeoveeyeueYegpeoC[ keeuekejeuemeMekeesoC[~~8~~
yeeeCeOesvegmegpeveefnlekeejer efieefjOejceevemeYeJeveefJenejer~~9~~
jece Deehekeer pee nes~ ns keefle hej lejkeme megMeesefYele kejves Jeeues, Deheves eerejCeeW ceW YeeeW kees Deevebo osves
Jeeues Deewj efieefjOej keefJe kes ves$eeW ceW efJeeece kejves Jeeues eerjece Deehekeer pee nes, pee nes~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- Gve jIegheefle eerjece kee iegCeieeve kejvee eeefnS pees meerlee peer kes ves$e Deewj ceve kes Deevebooelee nQ pees
efMeJe peer kes ceve-ceeveme mejesJej kes megvoj nbme leLee mete&JebMe he keceue kees efJekeefmele kejves kes efueS mJeeb
yeeuemete& mJehe nQ~ efpevneWves kejkeceue ceW Oeveg<e-yeeCe OeejCe efkeS nQ, efpevekee eleehe kejes[eW-kejes[eW meteeX kes
meceeve nw, efpevekeer cebieueceeer ueerueeDeeW kee cegefveieCe ieeve kejles nQ, efpevekes iegCe Deewj mJeYeeJe JesoeW Deewj hegjeCeeW ceW
eefme nw, efpevneWves keewmeuee peer kes megKe cenemeeiej kees lejefle efkeee nw Deewj pees Yejle, ue#ceCe, Me$egIve kes ye[s
Yewee nQ efpevekee Mejerj veerues keceue Deewj yeeoue kes meceeve megvoj nw, pees hejcenbmeeW kees efee Deewj hejcenbme cenelcee
efpevnsW efee nQ pees leeieJeerjlee, oee Jeerjlee, efJeee Jeerjlee, hejeece Jeerjlee leLee Oece& Jeerjlee mes Gheueef#ele neskej
jIegkegue kes Skecee$e Jeerj nQ pees eernvegceeve kes ceveceeveme kes jepenbme leLee MejCeeieleeW kes heeueke nQ~ efpevekeer YegpeeSB
jeJeCe kes oMeeW efMejeW kees keeves ceW meceLe& nQ Deewj Yeebkej keeue ner efpevekee Oeveg<e nw Deewj pees yeeeCe, ieew Deewj mevleeW
kes efnlekeejer leLee efieefjOej keefJe kes ceeveme YeJeve ceW efvejvlej efJenej kejles jnles nQ, Ssmes eYeg eerjece kee iegCeieeve
kejles jnvee eeefnS~
ieerle mebKee 25
ceueeefve
leJe
ns
jIegvevove
keCeekej
meppevekegueevove~~1~~
keefefve<ekejkeecegk& eMeeeke
YeeieefJeOeeeke pevemegKeoeeke~~2~~
leCeleceeuepeueomeceefJeen
ke=heeefveOeeve
efJeefnleKeueefveen~~3~~
efMeJemeJe&mJe
eefj$eceveesnj
jCekeewMeueeefkeleerke=lenefjnj
~~4~~
33
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
.A
ll
MejCeeieleheeueke
YeJeYe_peve
ke=heeefveOeeve
megpevekeguej_peve~~5~~
ceee&oeheg<eesece
jeIeJe
meoeYeeYeJemeeiejJee[Je
~~6~~
eermeerleeJej
oerveoeeuees
ue#ceCeJeefvole
hejb ke=heeuees~~7~~
ceeeflemesefJeleejCemejesn
ceOegheefJeefvevokemegYeieefMejesn ~~8~~
hejceerej
megKeceuekeeefjved
efieefjOejceevemeefJeefheveefJeneefjved
~~9~~
yeeuekeeC[ced
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- ns jIegvevove, ns keCee keer Keeve, ns meppeve kegue kees Deevevo osves Jeeues, ns keef ceW lejkeme leLee
eernmle ceW Oeveg<e yeeCe OeejCe kejves Jeeues, ns Yeeie efJeOeelee, ns YeeeW kes megKeoelee, ns veJeerveleceeue leLee yeeoue
kes meceeve eerefJeen, keCee kes keesMe SJeb ogeW kes ob[oelee, ns efMeJe peer kes meJe&mJe he ceveesnj eefj$eeW mes mebheVe
leLee Deheveer egkegMeuelee mes efJe<Ceg Deewj efMeJe kees eefkele kejves Jeeues, MejCeeieleeW kes heeueke, mebmeej Yeej kees ve
kejves Jeeues, ke=hee kes Kepeevee, legce meppeve mecetn kees Deevebo osves Jeeues, ceee&oe heg<eesece jIegJebefMeeeW ceW es,
meowJe Yee kes YeJemeeiej kees megKeeves nsleg Jee[JeeefivemJehe, meerleeheefle, oerveeW hej oee kejves Jeeues, ue#ceCe peer kes
eje Jeefvole, ns hejceke=heeueg, ns eYees, ns nvegceeve peer eje mesefJele eerejCekeceue, YecejeW kees Yeer efvebefole kejves
Jeeues, keeues IegBIejeues kesMeeW mes ege, ns hejcesej, ns megKeeW Deewj cebieueeW kees kejves Jeeues, efieefjOej keefJe kes
ceveheJeve ceW efJenej kejves Jeeues, YeieJeeved eerjece, Deehekee cebieue nes, cebieue nes~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ieerle mebKee 26
Oeeeleeb
peueomegvojMeece
levegmeg<eceeefpeleMeleMelekeece
~~1~~
oMejLemegke=leheeesevf eefOeev
hejceevevomegOeemegKemeev
~~2~~
MejCeeieleheeueveMegYeMeerue
efMeJemevekeeefokeefLeleveJeueerue ~~3~~
eermeerleecegKeevekeesj
kegMeue
keesmeuejepeefkeMeesj ~~4~~
keeefCeke
egeflemeccelekecee&
JewefokeOece&ceefnleJejJecee&
~~5~~
keefuele
efoJeceuemegKeefmevOeg
peveJelmeuees
oervekegueyevOeg~~6~~
34
ieerlejeceeeCeced
~~7~~
er
ve
d
~~8~~
es
~~9~~
efveefMeleefJeefMeKeceefC[lekeesoC[
keecenefmlekejmeceYegpeoC[
YeejleYeeieveJeecyejYeeveg
ovegpeceneJeveonveke=Meeveg
YeJeYeemeMeeskeefJejece
ke=leefieefjOejceevemeefJeeece
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- Deheveer Mejerj keer MeesYee mes Deveske keeceeW kees efvebefole kejves Jeeues cenejepe oMejLe kes hegCehe
#eerjmeeiej kes evcee, hejceevebo he Dece=le SJeb Devegketue Jesoveere megKe kes IeveerYetle efJeen, MejCeeieleeW kee heeueve
ner efpevekee keueeCecee mJeYeeJe nw, efpevekeer veJeerve ueerueeDeeW kee Megkeeeee& Deewj mevekeeefo ieeve kejles nQ~ pees
hejce keeefCeke nQ, pees Jeso meccele kece& kejves ceW ner efJeeeme kejles nQ, Jewefoke Oece& ner efpevekee megvoj keJee nw, pees
efoJe cebieue Deewj megKe kes cenemeeiej nQ, pees YeeJelmeue leLee oervepeveeW kes Skecee$e yevOeg nQ, efpevekee Oeveg<e
vegkeerues yeeCe mes megMeesefYele nw, efpevekeer YegpeeSB keeceosJe kes neLeer keer metB[ kes meceeve nQ, pees YeejleYeeiehe veJeerve
DeekeeMe kes mete& nQ, pees je#emekegue he ceneJeve kees Yemce kejves kes efueS Deefive mJehe nQ, pees mebmeej kes
Yeemebke Deewj Meeske kes DeYeeJe kes mLeeve nQ, pees efieefjOej keefJe kes ceve ceW efJeeece kejles nQ Ssmes veJeerve yeeoue
kes meceeve Meece YeieJeeve eerjece kee Oeeve kejvee eeefnS~ jece kee iegCeieeve keerefpeS, jece kee ner Oeeve keerefpeS~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 27
meheefo efkeue jcee cevees cece jece
veereefvej*dkegMeefveke=leefvejeleefceob ocee eerjece~~1~~
ns
njoemejespeceOegheJej
jIegJej
keCeeefmevOees~~2~~
MeerIeb
ceveesiepeb
efvee
ejCee*dkegMelees
peveyevOees~~3~~
#eCeceefhe
vees
efleefle
YeJeleMejCes
yengceueb
leveesefle~~4~~
Jeejb Jeejb
megmce=leJeejb
peerJeefceob
efJekejesefle~~5~~
eCeeefle
oeb
ieleYeeceoeced
veefn
efMe#eCeb
e=Ceesefle~~6~~
YegeesefpPelee
ve
nes
efJe<eeeved
MJesJesob
meoe
efJeJe=Ceesefle~~7~~
ns
nvegcelmeejheeesOej
cewefLeefueoeueueece
~~8~~
35
yeeuekeeC[ced
efieefjOejb
heeee:
~~9~~
ya
s
mevoYe&Mueeske
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns eerjece! cesjs ceve kees MeerIe ner jcee oerefpeS~ Fme veere, Deheceeefvele, DevegMeemeve kes DebkegMe mes
jefnle, mebmeej mes "gkejeS ngS ceve kee oceve keerefpeS~ ns Mebkej peer kes oekeceue kes Yecejes, keCee kes
cenemeeiej, meppeveeW kes yevOeg jIegJej eerjece Fme ceve celebie kees Deheves ejCe kes DebkegMe mes MeerIe ner efveeefv$ele
keerefpeS~ ns eYees! en Ske Yeer #eCe Deehekes eerejCe ceW efmLej veneR jnlee, efvecvekeesef kes ceue kee efJemleej kejlee
jnlee nw~ yeejcyeej Jeemeveehe Jeejebievee kee mcejCe kejkes Fme peerJeelcee kees Yeer efJeke=le kejlee nw~ ns eYees! en
efveo&e cesje ceve efveYeeake neskej cesjs oe kees Ieeeue kejlee jnlee nw~ efkemeer keer efMe#ee Yeer veneR megvelee~ Denes! keges
keer YeeBefle Yeesiekej es[s ngS efJe<eeeW kee ner JejCe kejlee nw~ ns nvegceevedhe eeleke kes mJeeefleIeve eerjece, ns
meerleepeer kes oe kes eerjlve, eCeleeW kes oe ceW efJeeece kejves Jeeues eYeg! MejCe ceW DeeS ngS cegPe efieefjOej keer
j#ee keerefpeS~
MejCeeieleb
eCeleoeefJeeece
ee
th
Se
va
meerleejeceew leovegYejlees ue#ceCees Jeeegmetveg

eerJeeuceerefkemleovegleguemeeroemeveecee keJeerv~
JeveeeesOee
jIegheefleheowjeflewefMe$eketes
ueeskes Mesles veJemegke=eflevees jeceYekelew peeefvle~~1~~
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- eermeerleepeer, YeieJeeve eerjece Devevlej eerYejle, ue#ceCe, eernvegceeved, cenef<e& Jeeuceerefke, ieesmJeeceer
leguemeeroeme, Jevoveeree eerDeeesOee, eerjece kes eerejCe mes Debefkele eerefe$eket es veew (9) megke=ppeve leerveeW
ueeskeeW ceW eerjece Yeefe kes efueS Glke= GhekejCe kes he ceW efJejepeceeve nQ~
ieerle mebKee 28
op
yr
ig
ht
20
11
peeefle
jeIeJeefeee
meerlee
ceefnlepevekemeceslemeerlee~
uemeoJeOemeekeslemeerlee peeefle
jeIeJeefeee
meerlee~~1~~
DeeefoMeeer
jeceYeefe
jeceheohejceevegjefe~
yeeceeceeeeefYeJeefe efJeeJevemeleer hegveerlee peeefle jeIeJeefeee meerlee~~2~~
ieesmegjieJeerieJeosne efJeefnlejIegJejHeomvesne njOevegce&oKeC[vesne~
eeJeefle&JeOet
efJeveerlee peeefle
jeIeJeefeee meerlee~~3~~
elegjefceefLeueeefOeheefkeMeesjer
jececegKeeefvojekeesjer~
efeefJeefpelejeflejceeieewjer cetelf e&jJs eke=hee eCeerlee peeefle jeIeJeefeee meerlee~~4~~
jeIeJesCe
meceb
efJenleg&ced YetYejb efkeue meceenleg&ced~
Jevepeg<eeb YeJeYeeb nlegc& ed Jeveefcelee JeefveleeJeveerlee peeefle jeIeJeefeee meerlee~~5~~
36
R
ig
ve
d
er
ht
es
efe$eketefJenejo#ee
eCelepevej#ewkeoer#ee~
ke=lehegjvojheg$ej#ee Deee&veejeriegCehejerlee peeefle jeIeJeefeee meerlee~~6~~
ke=lengleeMeveceOeJeemee
#eefhelemesJekeceveeemee~
efJenleuebkeeheefleogjeMee JejoJeuueYeceveefmeveerlee peeefle jeIeJeefeee meerlee~~7~~
heJevemeglemeewefceef$eceelee
jececeefn<eer
peielKeelee~
efmeefefjJe jIegjeefpejelee YeieJeleer YeieJeleleerlee peeefle jeIeJeefeee meerlee~~8~~
efJeMeoJesohegjeCeieerlee
mebefnleeiecekeeJeieerlee~
DeeefokeefJeleguemeermegieerlee meleleefieefjOejefieje ieerlee peeefle jeIeJeefeee meerlee~~9~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- peveke kes meefnle nue keer jsKee kees mecceeefvele kejves Jeeueer, eerDeJeOe SJeb meekesle kees megMeesefYele
kejves Jeeueer, eerjeIeJe keer Oece&helveer eermeerleepeer keer pee nes~ DeeefoMeefe eerjeceYeefemJeefheCeer, eerjece keer
hejce DevegjefemJehee, mJeeb hejyeemJeefheCeer, YeieJeeve eerjece keer mee#eeled ke=heecee emlegefle, mecemle mebmeej ceW
Jevoveere heefJe$e meleer meerlee peer keer pee nes~ he=LJeerhe keeceOesveg kee ieJehe efpevekee Mejerj nw DeLee&led pees he=LJeer
mes eke ngF& nQ, efpevneWves eerjece kes ejCekeceue ceW mvesn efkeee nw, efpevekeer ese mes efMeJe peer kes Oeveg<e kee ceo
KeefC[le ngDee Ssmeer efJevece eeJeleea oMejLe peer keer ye[er heg$eJeOet meerlee peer keer pee nes~ elegj cenejepe peveke keer
jepeefkeMeesjer eerjece kes cegKeev keer ekeesjer, Deheveer MeesYee mes jefle, ue#ceer Deewj ieewjer kees Yeer peerleves Jeeueer
cetefle&ceeer eerjece keer ke=hee meerlee peer keer pee nes~ eerjece kes meeLe efJenej kejves kes efueS YetYeej kees mecesves kes
efueS, JeveJeeefmeeeW kee YeJeYee njves kes efueS, egJeleer neskej Yeer he=LJeer hej heOeejkej JeveJeeme mJeerkeej kejves
Jeeueer eermeerlee peer keer pee nes~ efe$eket kes efJenej ceW kegMeue, eCelepeveeW keer j#ee kees ner Deheveer oer#ee ceeveves
Jeeueer, Fvheg$e peevle keer eeCej#ee kejves Jeeueer, Yeejleere veejer kes mechetCe& iegCeeW mes ege meerleepeer keer pee nes~
Deefive kes ceOe efveJeeme kejves Jeeueer YeeeW kes ceve kee $eeme ve kejves Jeeueer uebkeeheeflejeJeCe kes ogjeMee kees ve
kejves Jeeueer, Jejoeve osves Jeeues Deheves eeCe JeuueYe eerjece kes ceveescebefoj ceW efJejepeceeve eermeerlee peer keer pee nes~
heJeveheg$e Deewj ue#ceCe peer keer ceeB peieled efJeKeele eerjece keer helveer, jIegkegue kes jepee eerjece kees peveke peer eje
efme kes meceeve ner eoeve keer ngF& YeieJeeve eerjece keer Skecee$e efJeeemehee$e hee YeieJeleer meerlee peer keer pee nes~
Jeso-hegjeCeeW eje mebefnlee Deewj keeJeeW eje efpevnW efvejvlej ieeee ieee, efpevekees DeeefokeefJe Jeeuceerefke Deewj
leguemeeroeme peer ves ieeee, Ssmeer cegPe keefJe efieefjOej keer JeeCeer kes ieeve kee efJe<ee yeveer YeieJeleer meerlee peer keer pee
nes~
ieerle mebKee 29
peeefle
jIegkegueefleuekejece~
Deehlekeece hetCe&keece efJeefJeefveefvolekeesefkeece~~1~~
peevekeeroeeefYejece
efveefueveeveceveesefYejece~
eCelepeveveeveeefYejece
efveefKeuejepekegueeefYejece~~2~~
DeceuecejkeleceefCeMeece
mepeuece_pegueIeveMeece~
efJeceueeecegvepeueMeece
veJeueotJee&oueMeece~~3~~
37
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ve
d
er
es
Yeewceer- mecemle keeceveeDeeW kees eehle efkees ngS SJeb YeeeW keer meYeer FeDeeW kees hetCe& kejves Jeeues, Deheveer
MeesYee mes keesef-keesef keeceeWs keer efveefvole kejves Jeeues jIegkegue efleueke eerjece keer pee nes~ eermeerlee peer kes oe
kees Deevevo osves Jeeues, efpevekes cemleke hej ves$e nQ Ssmes efMeJe kes ceve kees jceeves Jeeues, eCelepeveeW kes ves$eeW kees
Deevevo osves Jeeues, mechetCe& jepeJebMeeW kes Deevevooelee eerjece keer pee nes~ veJeerve cejkeleceefCe kes meceeve Meeceue,
megvoj Je<ee&keeueerve yeeoue kes meceeve Meeceue, Mejokeeueerve ecegvee peue kes meceeve Meeceue, keesceue otJee&oue kes
meceeve Meeceue eerjece keer pee nes~ Dece=leeeJeer evcee kes efkejCeeW kes meceeve nemeJeeues, meerleepeer kes oe ceW
efveJeeme kejves Jeeues, cegefvepevehe keceue kes efJekeemeke efoJe MeesYee kees emlegle kejves Jeeues, meerlee peer kes oe
jlve eerjece keer pee nes~ yeeuemete& kes meceeve heerleJee OeejCe kejves Jeeues, neLe ceW Oeveg<e yeeCe SJeb keef ceW
lejkeme mes megMeesefYele, Deheves YeeeW kes meIeve Yee kees njves Jeeues, efMeJe SJeb efMeJepeer kes heg$e keeefle&kese Deewj
ieCeheefle kes Yeer eCece eerjece keer pee nes~ Denuee kes heehe kees njves Jeeues, efMeJepeer kee OevegYe& kejves Jeeues,
hejMegjece kes ceo kees Ye kejves Jeeues, eeroMejLe kes Deeefle&veeMeke, efJeke=le keeceveeDeeW mes jefnle eerjece keer pee
nes~ eer efe$eket ceW efJenej mes emeVe, oC[ke Jeve kees heefJe$e kejves Jeeues, kehece=ieceejerefe kes heers-heers oew[ves
Jeeues, peeeg Deewj Meyejer kes Yee kes DeJemeeve mLeeve eerjece keer pee nes~ eer nvegceeved keer heer" kees mecceeve osves
Jeeues, megeerJe kes efce$e Me$egyevOeg efJeYeer<eCe ceW Yeer efJeeeme Deewj efvee jKeves Jeeues, mebeece ceW kegMeue, efJeeveeW ceW es,
jeJeCe kes efJeveeMekeejer, mJeeb Devle mes jefnle eerjece keer pee nes~ DeeesOeeheefle heefJe$e eefj$e mes mecheVe,
Jeecevehe ceW Deheves eerejCe mes iee peer kees eke kejves Jeeues, eermeerleeefYejece YeieJeeved jece kee keefJe efieefjOej
eje Yeer mebmke=le Yee<ee ceW cegKeefjle neskej iegCeieeve efkeee pee jne nw, pee eer meerleejece~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
cewefLeueeroeeefOeJeeme~
eerkej eeruueueece~~4~~
heeheMejkejkeefMejekej~
njnjelcepeke=leeCeece~~5~~
efieefjMekeeceg&keYekeejer~
oMejLeeefle&njesefJekeece~~6~~
efJeefnleoC[keefJeefheveheeJeve~
KeieMeJeefjkeeYeeefJejece~~7~~
keefhemeKees efjhegyevOegefve~
oMecegKeevlekejesefJejece~~8~~
heoheeesnekemeefjle~
ieereles meerleeefYejece~~9~~
Dece=lekejkejefvekejneme
efJeefnlecegevf emejefmepeefJekeeme
efMeMegefceefnjkejheerleheOej
meleleefvepepeveYeerelf eIevenj
cegefveJeOetogefjleehenejer
hejMegjececeoehenejer
efe$eketefJenejYeeJeve
ke=lekevekenefjCeevegOeeJeve
ceefnleceeleleveehe=
jCejlees efJeog<eeb Jeefj
keesmeueeheeflejer[deeefjle
efieefjOejsCe efiejecegKeefjle
yeeuekeeC[ced
ieerle mebKee 30
peeef l e
jIeg h eef l eYeke l eYejle~
jeceesceeeeieYejle
jeceveecemegeeieYejle~~1~~
38
ve
d
er
es
R
s
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
jeceesceceeeJeleej
jecemesJeeOece&nej~
jeceYeefemegOewkemeej jeceheoheeLeespeefvejle~~2~~
Ke[dieOeejeelecenerhe
efovekejevJeejlveoerhe~
meleleke=lejeIeJemeceerhe efJe<eceleceefJe<eefJe<eeefJejle~~3~~
DeJeOemegKeJewYeJeefJejeieer
jeceevheoevegjeieer~
efJejnefmebnemevemegjeieer eYegefJeeesieefJeoiOemegjle~~4~~
veiveheoieleefe$eket
YeieJeoeremegYeeJeket~
efMejefmekeefuhelepeepet jecemeerleeYeefeYeefjle~~5~~
veoVeefvoeeceJeemeer
oYe&MeeveiegneefveJeemeer~
jece jece jVegoemeer veeveefveie&ueoegmeefjle~~6~~
heeogkeeve=hemeeqeJeJee&
meleleefveefvolepeveefvekeee&~
efveefMeefoJeeefe&leue#ceCeee& jeIeJeb eefCeOeee hegjle~~7~~
efJeefnleleeceieegpeele
heefjovMe$egIveleele~
veecepeehekeheeefjpeele jececesJe efJeYeeJe heefjle~~8~~
Yeele=YeeJemegYeefemeercee
Yejleveecee jeceescee~
efieefjOejb megKeeslmeYetcee ceeC[Jeerheeflejer[d eeefjle~~9~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- eerjece esce kes eeeiehe, eerjece veece cenee%e, eerjece Yee Yejle peer keer pee nes~ pees eerjece
esce kes ner DeJeleej nQ, eerjece mesJee ner efpevekes oe kee nej nw, eerjece Yeefehe Dece=le ner efpevekee meej-meJe&mJe
nw Ssmes eerjece ejCekeceue ceW efvejle Yejle peer keer pee nes~ Ke[dieOeejeeefleeeW kes cenejepe, mete&JebMe kes jlvecee
oerheke efvejvlej eerjeIeJe keer meceerhelee kejves Jeeues, Delevle Yeej efJe<eehe efJe<e mes efJeje Yewee Yejle keer
pee nes~ eer DeJeOe kes megKe-JewYeJeeW mes efJeje, eerjeceev kes ejCekeceue ceW Devegje SJeb efJejn kes efmebnemeve ceW
Deemee leLee YeieJeeved eerjece kes efJeeesieeefive ceW mebmeej kes Yeesie kees Ye<ce kejves osves Jeeues Yejle peer keer pee nes~
veive ejCeeW mes efe$eket emLeeve kejves Jeeues, YeieJeoere YeeJeeW kes efMeKejmJehe efMej hej peepet OeejCe efkees
nges, eerjece-meerlee keer Yeefe mes Yejs ngS Yejlepeer keer pee nes~ veefvoeece ceW Jeeme kejkes, eerjece efJejn ceW evove
kejles nges Yetefce ceW Keesokej yeveeF& ngF& ieghee ceW kegMe efyeekej Meeve kejves Jeeues, efJe<eeeW mes Goemeerve jnkej
eerjece jece jles nges Deheves DeeBKeeW mes DeeBmegDeeW keer veoer yeneves Jeeues Yejle peer keer pee nes~ Deheves mece#e eerjeIeJe
kees GheefmLele kejkes heeogkee cenejepe kes es cev$eer keer Yetefcekee efveYeeves Jeeues, ceeB kewkeseer kes kegke=leeW keer meowJe
efvevoe kejves Jeeues SJeb jeleefove ue#ceCe peer kes ye[s Yewee eerjece keer hetpee kejves Jeeues Yejle peer keer pee nes~
Me$egIve kes ye[s Yeelee, eerjece veece peehekeeW kes efuees keuheJe=#e mJehe, meJe&$e eerjece keer ner YeeJevee kejkes
efvejvlej Deheves ueeue DeeBKeeW mes DeeBmet yenekej het-het kej jes jns Yejle peer keer pee nes~ ceeC[Jeer kes heefle, mlegefle
kejves eesie eefj$e Jeeues, Yeele=lJe Deewj Yeefe keer meercee, Yejle veeceke eerjeceesce, eYeg eerjece kes Delevle
efvekelece heefjkej YeeJemes Yejle cegPe efieefjOej kees megKeer kej oW~
39
ve
d
er
es
R
s
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 31
peeefle
Jew
ue#ceCe
Goej~
jeceue#eceve emeej eefLeleue#ceCeveecemeej~~1~~
Mesef<enefjMes<eeJeleej
levegefJeefveefvolekeefCe&keej~
Oe=lejefpelemeceYegJeveYeej megecf e$eeoMejLekegceej~~2~~
heerleechekekeceueJeCe& efeefJeefpeleefnceefieefjmegJeCe&~
jeceeveefj$ekeCe& YeJecenecyegefOekeCe&Oeej~~3~~
letCeMeeekeeeheOeejer
kegCehekegueohe&enejer~
pevekemebMeeMeeskenejer veecejeceevegpeeeej~~4~~
jecemesJeejmemegeesie
leekeesmeuejepeYeesie~
nlemegpeveYeJeYeercejesie mekeueJew<CeJeoenej~~5~~
jecemesJeemegKeefJenej
peevekeerJelmeueeOeej~
efe$eketoskenej
ovegpemetovemet$eOeej~~6~~
Gefce&ueeheeflejefleefJeme
peevekeerheoheeYe=~
jecemesJeecee$ej: eYeeeeref[lekeesefceej~~7~~
jecejCeefveefOeyeengmesleg
oMecegKeevJeeOetcekesleg~
efJeyegOemegpeveevevonsleg Meeefpeledmejefmepeleg<eej~~8~~
peerJepeieoeeee&Jee&
yeuekeoLeeake=lekeoe&~
melelemesefJelejeIeJeeeex YeJeleg leefieefjOejefJekeej~~9~~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- eerjecehe ue#e ceW efpevekee ceve emeefjle jnlee nw, efpevneWves ue#ceCe veece kes meejleJe kees eke
efkeee Ssmes Goej ue#ceCe keer pee nes~ pees Mes<eer eerjece kes Mes<e DeLee&led mesJekehe DeJeleej nQ, efpevneWves Deheveer
MeesYee mes keefCe&keej heg<he kees peerle efueee nw, efpevneWves Oetefue keCe kes meceeve he=LJeer kes Yeej kees OeejCe efkeee nw, Ssmes
cenejeveer megefce$ee Deewj cenejepe oMejLe kes megheg$e eerue#ceCekegceej keer pee nes~ heerueer echee Deewj heerues keceue kes
meceeve megvoj, Deheveer MeesYee mes mJeCe& kees Yeer peerleves Jeeues leLee eerjeceev kes eefj$e kees ner Deheves keeveeW kee
efJe<ee yeveeves Jeeues, mebmeejmeeiej kes keCe&OeejmJehe ue#ceCe peer keer pee nes~ lejkeme-Oeveg<e-yeeCe OeejCe kejves
Jeeues, je#eme kegue kes Denej kees ve kejves Jeeues, cenejepe peveke kes mebMee Deewj Meeske kees efcee osves Jeeues,
peieled ceW jeceevegpe veece mes efJeKeele eerue#ceCe keer pee nes~ eerjece mesJee kee jme ner efpevekee megvoj megeesie nw,
efpevneWves eerjece mesJee kes efuees ner eerDeJeOe kee jepeYeesie es[ efoee nw Deewj efpevekes eje YeepeveeW kes Yeej
meebmeeefjke jesie ve kej efoes iees nQ, Ssmes meYeer Jew<CeJe peveeW kes oenejmJehe ue#ceCe peer keer pee nes~
eerjecemesJee ceW ner pees Dehevee megKeefJenej ceeveles nQ, pees meerlee peer kes Jelmeue jme kes Deeeeeuecyeve nQ, Ssmes eer
efe$eket kes oenejmJehe, je#emeeW kes efJeveeMe kes met$eOeej ue#ceCe peer keer pee nes~ Gefce&uee kes heefle mebmeej kes
jefle mes Delevle Deveemee, eer meerleepeer kes ejCe keceue kes Yecej, eerjecemesJee ceW ner Deevevo keer DevegYetefle kejves
Jeeues, Deheveer keeefvle mes kejes[eW keeceosJeeW kees ueefppele kejves Jeeues ue#ceCe peer keer pee nes~ eer jece kes eg
40
ve
d
meeiej ceW efpevekeer Yegpee ner mesleg yeveer, Ssmes jeJeCeJebMehe JebMeJeve kes efuees Deefive, osJelee Deewj meppeveeW kes Deevevo
kes Skecee$e keejCe leLee Fvefpeled cesIeveeohe keceue kes efuees mee#eeled Deesuee eerue#ceCe keer pee nes~ peerJepeieled
kes es Deeeee&, Deheves yeue mes ogeW kees meceehle kejves Jeeues, efvejvlej Deheves ye[s Yeelee eerjeIeJe peer keer mesJee
kejves Jeeues, kegceej eerue#ceCe cegPe keefJe efieefjOej kes efJekeejeW kees meceehle kej oW~
ht
20
es
R
s
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
peeefle
nvegceevee_pevese~
eseefieOese %eeefveiese YeJeefJeYeeefJeleYeeieOese~~1~~
hejceceueYepevekeerle&vemekeuekeefueceuekegueefveke=vleve~
heefleleheeJeveoeevove heJevevevove veeceOese~~2~~
peeleheefiejervefhele efJehegueefovekejkeguemeefhele~
veself e veself e efveieceefveefhele KeueefJeefheleheOese~~3~~
hejceOeerj
ceneJeerj
yeeJejJeevejMejerj~
oeOe=lejIegJebMeJeerj mecejOeerjes efJeefOeefJeOese~~4~~
jeceYeeefMeJeeJeleej
mekeueiegCeceueeieej~
cewefLeueerJeelmeuemeej efJehegueJeere&yeueesecese~~5~~
MewueOeejer
yeeeejer jeceue#ceCeceesokeejer~
peevekeermevleehenejer oefueleefveefMeejeeespese~~6~~
iese<heefolepeueefveefOejMe
ovegpekeeveveke=leele~
nesefuekeeke=lekevekeue jes<eheeJekemeceeOese~~7~~
oMeJeovekeguekeoveMeerue
JesoefJeegleefJeMeoueerue~
jeceotleJej megMeerue mecejpeerefJeleceeieOese~~8~~
hejbJew<CeJeeeJeleea
jeceYeepeveevegJeleea ~
jeceYeefejmeeJeleea meoe efieefjOejefieje iese~~9~~
er
ieerle mebKee 32
op
yr
ig
Yeewceer- eesefieeeW kes Oese Deewj %eeefveeeW kes %ese leLee efMeJe peer Yeer efpevekes Yeeie keer eMebmee kejles nQ Ssmes
De_peveevevoJeOe&ve nvegceeved peer keer pee nes~ efpevekee Yepeve Deewj keerle&ve hejce ceuecee nw, pees mebhetCe& keefueceueeW
kees ve kejves Jeeues nQ, Ssmes heefleleheeJeve eerjece kes oe kees Meerleue kejves Jeeues heJeve heg$e nvegceeved keer pee nes~
efpevekee mJehe mJeCe& heJe&le kes meceeve leLee pees Deveske meteeX kes meceeve ekeeMeceeve nQ, vesefle-vesefle kenkej JesoeW ves
efpevekee efveheCe efkeee nw, Ssmes KeueeW kees efJeke=le kejves Jeeues Yeercehe mebheVe nvegceeved peer keer pee nes~ Ssmes
hejceJeerj Jee kes meceeve JeevejMejerj, Deheves oe ceW jIegJeerj eerjecepeer kees efJejepeceeve kejeves Jeeues, eg ceW efmLej,
yeee peer kes Yeer ieg nvegceeved peer keer pee nes~ eerjeceYee Mej peer kes DeJeleej, mebhetCe& iegCe Deewj ceue kes
YeJeve, meerleepeer kes Jeelmeue kes Deeuecyeve, Devevleyeue Deewj hejeece mes mebheVe, eceeCeeW mes Yeer hejs nvegceeved peer keer
pee nes~ neLe ceW heJe&le efuees ngS yeeueyeeeejer eerjeceue#ceCe kees Deeveefvole kejves Jeeues, meerleepeer kes mebleehe kees
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 33
peeefle
Jeeuceerefke
keJeerv~
Yeeie&Jees
Jew Yetmegjvs ejCehepevelemegjvs ~~1~~
JeeOemeeled
kegmJeYeeJe
mehle$e+ef<eoMe&veeYeeJe~
jeceveecepeheevegYeeJe
hegveye&e cenecegveerv~~2~~
eLecekeefJeleepevceoelee
DeeefokeefJejLekeeJeOeelee~
keefJeJejeCeeb efhelee ceelee heC[eeefe&leheefC[lesv~~3~~
eLecejeceeeCeee
jeceueerueecev$ee~
jeceveecemegeeieee
keueheowmleesef<elekeheerv~~4~~
cetuejeceeeCeb ieeeved jecekeerefle efheyeved keeeved ~
meoe meerleeheob Oeeeved mJejceOegjleeefpeleefhekesv~~5~~
uemeoveggyyengueJe=llew
efJeMeomeerleejeceJe=ew~
nvegceoeefokeYeefeke=lew
me_peieew meejmJelesv~~6~~
DeJeefveheg$evegjeiemeiez
Yejleue#ceCeke=leefJemeiez~
jeceeefjlejmeeueJeiewz
jmemeceeJeefpe&leMegkesv~~7~~
DeueejjmeeefYeOeeves
keeJeiegCeieewjJeefJeOeeves~
cevegpeceee&oeefJeleeves
jeceYeefeuememesv~~8~~
jcejeceeeCeemew
efJenlekeefuekeguemeceuemew~
efJeefpeleMegefeieelejw efieefjOejb meceJeleg $e+<eerv~~9~~
es
er
ve
d
njves Jeeues, je#emeeW kes mebnejkelee& Depese nvegceeved peer keer pee nes~ efpevneWves meeiej kees ieee kee Kegj pewmee yevee
efoee Deewj efpevneWves je#emeJeve ceW Deelebke hewueeee leLee efpevneWves mJeCe& keer uee keer nesueer peueeF&, Ssmes eermeerleepeer
kes eesOeeefive kes meceeOeevekelee& nvegceeved peer keer pee nes~ efpevekee mJeYeeJe ner jeJeCe kes kegue kee efJeveeMeke yevee,
efpevekeer ueerueeSb JesoeW ceW eefme nQ Ssmes eg ceW cesIeveeo keer JeerjIeeefleveer Meefe mes cetef&le megefce$eevevove ue#ceCe
peer kees peerefJele kejves Jeeues megMeerue jeceotle nvegceeved peer keer pee nes~ Ssmes Jew<CeJe eseW kes eeJeleea eerjeceYeeeW
kee Devegieceve kejves Jeeues, eerjeceYeefejme kes heJele&ke Deewj efieefjOej keefJe keer JeeCeer mes meowJe ner iese eernvegceeved
peer keer efvejvlej pee nes~
41
yeeuekeeC[ced
Yeewceer- Ye=iegJebMe ceW GlheVe, yeeeCe es, Deheves ejCe keceue ceW Fv kees Yeer Pegkee osves Jeeues, keJeerv
Jeeuceerefke keer pee nes~ hetJe& ceW JeeOeeW kes memes kegeflmele mJeYeeJe Jeeues, hegve mehleef<e&eeW kes oMe&ve eYeeJe mes Deewj
eerjece veece pehe keer ke=hee mes efhej yeeef<e& heo hej eefleefle ngS Jeeuceerefke peer keer pee nes~ eLece keefJelee kes
pevceoelee, DeeefokeefJe, keeJepeiele kes yeee, keefJekegue kes efhelee-ceelee Deewj Deheveer meomeled efJeJesefkeveer yegef mes
es heefC[leeW kees mecceeefvele kejves Jeeues, cenef<e& Jeeuceerefke keer pee nes~ eLece jeceeeCe kes jeefelee, eerjeceueeruee
kes jnme ceb$ee, jeceveece e%e kes epJee, Deheves es heoeW mes keefJeeeW kees mevleg kejves Jeeues cenekeefJe Jeeuceerefke
42
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
peer keer pee nes~ cetue jeceeeCe kees ieeles nges, eerjecekeerefle& jme kees heer-heer kej kenles nges meowJe eermeerlee heo kee
Oeeve kejles nges, Deheves mJej keer ceOegjlee mes es keesefkeue kees peerleves Jeeues, cenef<e& Jeeuceerefke peer keer pee nes~
efpeve meejmJelesv DeLee&led keefJees Jeeuceerefke peer ves heefJe$e meerleejecepeer kes eefj$eeW mes ege nvegceevepeer Deeefo
Jew<CeJeeW kes Yeefeke=leeW mes megMeesefYele Devegghe yengle megvoj voeW ceW Melekeesef jeceeeCe kee ieeve efkeee, Ssmes cenef<e&
Jeeuceerefke peer keer pee nes~ Yetefceheg$eer meerleepeer kes Devegjeie Deewj efveeeeW mes hetCe&, eerYejle Deewj ue#ceCe peer kes
leeie mes mebheVe, eerjeceeefjlehe yengjbies Deece heueeW kes eje eerjece jme mes Megkeeeee& pewmes hejcenbme kees Yeer
Deheveer Deesj Deekeef<e&le kejves Jeeues cenef<e& Jeeuceerefke peer keer pee nes~ ceveg<e keer ceee&oe kes efJeleeveeW mes ege,
Deuebkeej Deewj jmeeW kes keLeve mes hetCe&, keeJeiegCeeW kes ieewjJe keer jevee ceW efpevneWves jmejepe e=bieej kees Yeer
eerjeceYeefejme mes megMeesefYele kej efoee, Ssmes cenef<e& Jeeuceerefke peer keer pee nes~ keefuekeeue kes ceuemecetneW kees ve
kejves Jeeues, Deheveer heefJe$elee mes iebieepeer kes lejbieeW kees Yeer peerleves Jeeues Ssmes es eerjeceeeCe kes emebieeW eje
$e+ef<ees Jeeuceerefke cegPe keefJe efieefjOej keer j#ee kej ueW~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
ieerle mebKee 34
peeefle
keefJeieglegueefmeoeme~
jeceue#ceCeejCeoeme megYeiemeerleemcejCeoeme~~1~~
meyeeuceerefkeMegYeeJeleej
YeefCeefleYeeefceveuebkeej~
jeceveecepehewkemeej
jeceYeeceveesefveJeeme~~2~~
eecejepeehegjefJenejer
lejefCeleveeehegefueveeejer~
melelemesefJeleOevegOee&jer peveefvenguemeercegKeesuueeme~~3~~
evve=hepeueOeeceev:
efJejefleje$eefYejeceev~
ieerlemeerleejeceev
mevlekeguekewjJeefJekeeme~~4~~
ueyOevejnefjoemeoer#e
efelemeveeleveOece&efMe#e~
jeceheeheoeleer#e
#eefheleJew<CeJecevem$eeme~~5~~
jeceefleuekeefJeYeeleYeeue
jeceIemegkeerefle&Yeeue~
efe$eketleheesjmeeue efJenleKeuekeefuekegefuejeme~~6~~
efJeeefJeegleefJeYegefJeYetefle
efJeeveeLeke=heeefJeYetefle~
YeejleeremegKeevegYetefle megmeeefnleefJeYeeefJeYeeme~~7~~
Mueeskeoesnemeesj"euemevoeewheeF&megOeejmejefelejeceeefj$eceevememegkeefJeleeJeefveleeefJeueeme ~~8~~
jecekeLeeJejsCeieelee
jeceYeepevewkeOeelee~
efieefjOejb YeJeYeeeled $eelee peeefle jIegJejoeJeeme~~9~~
Yeewceer- eerjece-ue#ceCe-meerlee peer kes ejCe kes Jeeme SJeb megvoj meerleepeer kes mcejCe kes oeme keefJekegue kes
ieg ieesmJeeceer leguemeeroeme peer keer pee nes~ cenef<e& Jeeuceerefke kes cebieuecee DeJeleej, keefJelee-Jeefvelee kes DeeYet<eCe,
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
eerjece veece pehe kees ner Skecee$e lelJe ceeveves Jeeues Gve ieesmJeeceer leguemeeroeme peer keer pee nes~ jepeehegj eece ceW
efJenej kejves Jeeues, ecegvee le hej YeceCe kejves Jeeues, efvejvlej OevegOee&jer eerjece keer mesJee kejves Jeeues, ceelee nguemeer
kes cegKeesuueeme he (emeVelee) leguemeeroeme peer keer pee nes~ evcee ner efpevekes jepee nQ Ssmes yeeeCe keguehe
#eerjmeeiej kes evcee JewjeieYeeJeveehe jeef$e kes Deevevooeeke ev mJehe, eer meerleejece ev kees ieeves Jeeues,
mevlehe kegcegoJeve kes efJekeeme kelee&, ieesmJeeceer leguemeeroeme peer keer pee nes~ eer vejnefjoeme peer mes efJeje
Jew<CeJeer oer#ee eehle kejkes, meveeleve Oece& keer efMe#ee kee Deeee ueskej, efpevneWves eerjece kes ejCekeceue keer
eleer#ee keer Deewj Jew<CeJe peve kes ceve kee $eeme ve efkeee, Ssmes leguemeeroeme peer keer pee nes~ efpevekee eercemleke
eerjece kes eje efkees nges efleueke mes megMeesefYele ngDee, efpevekeer keerefle&ceeuee efe$eket kes jeceIee hej efJejepeer,
efpevnW efe$eket ceW lehemee kejkes eerjece jme keer DevegYetefle ngF& leLee efpevneWves keefueegie kee kegefue jeme ve efkeee,
Ssmes leguemeeroeme peer keer pee nes~ hejceelcee eerjece kes efJee eefme efJeYetefle mJehe, eerefJeeveeLe peer keer ke=hee
he efJeYetefle mes ege, Yeejleere oMe&ve ceW megKe keer DevegYetefle kejves Jeeues, megvoj meeefnle keer keeefvle mes ekeeefMele
leguemeeroeme peer cenejepe keer pee nes~ efpevneWves Mueeske-oesne-meesj"e-vo Deewj eewheeF& pewmes cegKe Je=eeW ceW
eerjeceeefjleceeveme keer jevee kejkes keefJelee Jeefvelee kees ye[Yeeefieveer yevee efoee Ssmes ieesmJeeceer leguemeeroeme peer keer
pee nes~ eerjecekeLee kes es ieeeke, eerjeceYee peveeW kes yeee, Deheves jeceeefjleceeveme mes cegPe keefJe efieefjOej
kees Yeer YeJeYee mes g[eves Jeeues, YeieJeeve eermeerleejece kees Deheves oe ceW yemeeves Jeeues ieesmJeeceer leguemeeroeme peer
keer pee nes~
43
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 35
peeefle
jIegheefle
hege&eesOee~
cevegefJeefveefce&lehege&eesOee oMejLeefeefle hege&eesOee~~1~~
DeeeleejefJeeespeveevleb $eerefCe efJemleerCee& efoievleced ~
oerheevleer oerheceevee Oeece efJeuemeefle hege&eesOee~~2~~
DeeesefYen&efjefJeefOeefiejerMew
Mes<ecegefveveejoieCesMew~
meoeeesJeodOeeeceevee OeeveheefjCeeflehege&eesOee~~3~~
mejmemejetveerjMeesYee
megkeefJeeesefiecegveervueesYee~
hejcenbmew%ee&eceevee
%eeveiegieeflehege&eesOee~~4~~
DeeefokeefJevee
efJeefJeOemeiezmlegueefmeoemeefiejeeJeiez~
megkeefJeJeiezieeaeceevee
ieeveiegCeOe=eflehege&eesOee~~5~~
oef#eCes meefjlees efJeceeveb
eefLeleef$eMeleOeveg<eceeCeced~
jecepevcemLeuececeevee uemeefle oOeleer hege&eesOee~~6~~
e$e Kesueefle jpeefme jece meevegpees veeveeefYejece~
lesve Yekelee Yepeceevee Yeeefle YeieJeleer hege&eesOee~~7~~
e$e efJenjefle cegoe meerlee jeIeJesCe meceb eleerlee~
nvegcelee mebmesJeceevee YeefemebefmLeeflehege&eesOee~~8~~
44
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee 36
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- eerjece keer hegjer DeeesOee keer pee nes, JewJeele ceveg ves efpemekeer meercee kee efveOee&jCe efkeee Deewj pees
cenejepe oMejLe keer efveJeeme jepeOeeveer yeveer, Gme DeeesOee keer pee nes~ pees yeejn eespeve Deeele Deewj leerve eespeve
efJemleerCe& nw, Jen mebhetCe& efoievleeW kees ekeeefMele kejleer ngF& Deewj mJeeb Yeer ekeeMeceeve nesleer ngF&, hejceOeece he ceW
efJejepeceeve nw~ pees DeeesefYe DeLee&led efJe<Ceg, yeee Deewj efMeJepeer eje SJeb Mes<e osJeef<e& veejo SJeb ieCeheefle eje ueewn
kes meceeve efmLej neskej Oeeve kee efJe<ee yeveeeer peeleer ngF& Oeeve keer meercee yeve egkeer nw~ peneB efoJe meefueuee
mejet MeesYee hee jner nQ, efpeme hej es keefJe eesieerv Deewj cegveerv uegyOe nes jns nQ, pees hejcenbmeeW kes Yeer %eeve kee
efJe<ee yevekej %eeve kes iegDeeW kee ievleJe mLeeve yeve ieeer nw~ DeeefokeefJe cenef<e& Jeeuceerefke kes Deveske meieeX leLee
ieesmJeeceer leguemeeroeme kes Deveske JeeCeer-efJeYeeieeW eje keneR keefJeleeJeueer keer keefJeleeDeeW ceW, keneR ieerleeJeueer kes
ieerleeW ceW Deewj Deve keefJeeeW eje Yeer ieeeer peeleer ngF& ieerle hejbheje keer OeejCee Meefe yeve ieeer nw~ mejet ceeB mes
oef#eCe keer Deesj leerve meew Oeveg<e keer otjer hej efJeefMe mecceeve ege eerjece pevcemLeue kees OeejCe kejleer ngeer eer
DeeesOee megMeesefYele nes jner nw~ efpeme eer DeeesOee ceW eerYejle, ue#ceCe, Me$egIve kes meeLe YeieJeeve yeeuehe jece
Kesueles nges YeeeW kes ves$eeW kees Deevevo osles jnles nQ, Gvekes eje Yeer Yeefe mes Yepeer peeleer ngF& YeieJeleer DeLee&led
<e[wMJee& mebheVe DeeesOee megMeesefYele nes jner nw~ efpeme eer DeeesOee ceW YeieJeeve eerjece kes meeLe efJeemle YeeJe mes
eermeerleepeer efJenej kejleer jnleer nQ, Ssmeer nvegceeve peer eje mesefJele nesleer ngF& Yeefe kes efveJeeme mLeeve DeeesOee peer
efJejepeceeve nes jner nw~ Deveske egefleeeW eje eJeCe kee efJe<ee yeveeeer peeleer ngF& eer jeceYeeeW eje Deeee keer
peeleer ngF& Deewj keefJe efieefjOej kes Thej emeVe nesleer ngF& en DeeesOee hegjer eerjece esce keer meercee yeve ieeer nw,
eerDeJeOeOeece keer pee nes pee nes~
egeflemenew
eteceeCee
jeceYeew
eereceeCee~
efieefjOejee eereceeCee esceheefjefceefle hege&eesOee~~9~~
op
yr
ig
ht
20
11
peeefle
efevceeefe$eket~
jpeleJeCe&megefe$eket
MegefemegJeCe&efJeefe$eket~~1~~
MegYeefJeJeske#es$eket
efJejefleJewYeJeJes$eket~
%eeveeesieef$eves$eket
jeceYeefemeefJe$eket~~2~~
ceefnlecevoeefkeefvelej:
efJeefnlekeefueceuekeueg<eYe:~
ueefuelemeerleejecej:
keefuelekeeceoefce$eket~~3~~
Deef$ejvemeteeJeoele
ieghleieesoeJeefjefJeYeele~
mheefkeefMeueeeYeeeYeele
pe[peevlepeefJe$eket~~4~~
eefLelejIegheefleheCe&Meeue
ueefueleue#ceCejeflejmeeue~
peevekeerejCeeceeue
eYegheoeheefJe$eket~~5~~
Delegueleguemeerheer"MeesYe
heJevemegleheonle#eesYe~
megKeomeeOevemegOeveueesYe efJe<eeefJeefheveueefJe$eket~~6~~
45
ve
d
er
es
R
keefueleleguemeeroemeket
jececewefLeefuejemeket~
megpeveJe=voefJeueemeket
Yejleeeeefj$eket~~7~~
g e f n Cenef j njpevceYet e f c e
jeceue#ceCekece& Y et e f c e~
YepevemeeOevecece&Yetefce
eCeleoes<emeefn$eket~~8~~
jecejlveb
meceenleg
meeOeveemebmeefo
efJenleg&ced ~
IeesjYeJemeeiejb leleg efieefjOejee
yeefn$eket~~9~~
yeeuekeeC[ced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- eeBoer kes JeCe& Jeeues Deeee&cee efMeKejeW mes ege leLee mJeCe& efMeKejeW mes efJeefe$e hejceesleve efe$eket
keer pee nes~ pees megvoj efJeJeske kee #es$e leLee Jewjeie JewYeJe keer Jes$euelee mes ege efMeKejeW Jeeuee Deewj %eeveeesiehe
ceneosJe mes ege SJeb eerjeceYeefe kes pevceoelee efMeKejeW mes meveeefLele nw~ pees cevoeefkeveer kes lejbieeW mes hetefpele leLee
keefueegie kes ceue Deewj heeheeW kees ve kejves Jeeuee, eermeerleejece peer keer efJenejmLeueer yevee ngDee keeceo heJe&le kes
mete& pewmes efMeKejeW mes megMeesefYele nes jne nw~ pees leerveeW melJe-jpemed-lecemed veeceke eeke=le iegCeeW mes jefnle nw, pees
Devemetee peer kes lehe mes mJe ieghle ieesoeJejer mes megMeesefYele SJeb mheefke efMeuee keer eYee mes ekeeefMele leLee cetKe&
peevle kes eeCeevlekeejer YeeJesie kee j#ee mLeeve nw~ peneB eerjece keer heefJe$e heCe&Meeuee nw, pees eer ue#ceCe keer
Yeefe mes jmeeruee nes egkee nw, peneB eermeerlee kes eerejCekeceue kes efevn ceeuee keer YeeBefle efJejepe jns nQ, efpemekes
efMeKej YeieJeeve eerjece kes ejCe efevneW mes heefJe$e nes egkes nQ~ peneB Delegueveere nw leguemeerheer" keer MeesYee Deewsj
nvegceeve peer kes eer ejCeeW ves efpemekee #eesYe ve kej efoee nw, peneB megKeo Yepeve meeOeve kee ueesYe nw Deewj efpemekes
efMeKej efJe<ee Jeve kees keeves kes efuees ueefJe$e DeLee&led nBefmeee (Kesleer keeves Jeeuee Ske nefLeeej) yeve iees nQ~
peneB kes efMeKej leguemeeroeme peer kees megKe osles nQ, efpemekes efMeKejeW hej eermeerleejece peer kes cenejeme nesles nQ Deewj
efpemekes efMeKejeW hej Jew<CeJe-Je=vo Yepeve megKe kes efJeueeme kee DevegYeJe kejles nQ Deewj efpemekes efMeKejeW hej eerYejle
kes efoJe eefj$e eke nges~ pees yeee, efJe<Ceg leLee efMeJepeer keer pevceYetefce, eerjeceue#ceCe keer kece&Yetefce SJeb meeOeve
Yepeve kes cece&Yetefce, Deewj eCelepeveeW kes oes<eeW kees menve kejves Jeeues efMeKejeW mes ege nQ~ efpemekes efMeKej eerjecejlve
eehle kejves kes efuees, meeOevee kes mebmeo ceW efJenej kejves kes efuees, Deiece YeJemeeiej kees heej kejves kes efuees
efieefjOej keefJe kes nsleg efJeMeeue peueeeve yeve iees nQ, Ssmeer efe$eket keer pee nes~
op
yr
ig
ht
20
Fefle
eerefe$eketleguemeerheer"eOeerejcenekeefJepeieodiegjeceevevoeeee&mJeeefcejeceYeeeee&efieefjOejkeefJeeCeerles
ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes yeeuekeeC[s
ieerlemleglemeerleejeceeves veece eLece meie&~
Fme ekeej eerefe$eketleguemeerheer"eOeerej cenekeefJe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeeeee& efieefjOejkeefJe

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerlemleglemeerleejeceev
veeceke eLece meie& mecheVe ngDee~
~~eerjeIeJe: Mevleveesleg~~
46
ieerlejeceeeCeced
~~eer~~
er
es
ht
R
ig
.A
ll
efleere: meie&
ieerlejeIeJeeefJeYee&Jees veece

yeeuekeeC[s
ve
d
~~vecees jeIeJeee~~
ee
th
Se
va
ya
s
mevoYe&Mueeske
eerceledmeekesleueeskes hejcemegYeieee mebmLeee JeeceYeeies
meerleeosJee efJeYeelees efJeefpeleeheueee mJeCe&efmebnemevemLe:~
jecees jeceeefYejecees
veJepeueoeer jepeceevees ceefncvee
meevevob mleteceeve megjkegue$e+ef<eCee ieerlemeerleeefYejece~~1~~
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- eer meekesleueeske ceW Deheveer MeesYee mes efyepeueer kees peerleves Jeeues Delevle megvoj JeeceYeeie ceW
efJejepeceeve eermeerlee osJeer kes meeLe, mJeCe&efmebnemeve hej efmLele mJeeYeeefJeke meewvoe& mes megMeesefYele nes jns YeepeveeW
kes Deevevooelee YeieJeleer meerlee peer kes megKeo SJeb Deheveer ceefncee mes osoerheceeve veJeerve yeeoue kes meceeve keebefle
Jeeues YeieJeeve eerjece Deevebo kes meeLe osJeef<e& veejo peer kes eje mlegefle kes efJe<ee yeve ieS nQ~ DeLee&led Deheves
JeeceYeeie ceW efmLele eermeerlee peer kes meeLe mJeCe&efmebnemeve hej efJejeefpele meekesleefJenejer eerjece keer eerveejo mlegefle
kej jns nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 1
peeefle efvece&uejeceeefjleced~
ceOegjceOegjb efejefejb keefuelekeefJeleeueefuelemeefjleced~~1~~
%eeveYeefemegOeeefveOeeveced
efveefelejeIeJekeerefle&ieeveced ~
DeeefokeefJekeuekeC"heeveced legueefmeoemeefieje cegKeefjleced~~2~~
eefLelejIegJejefJeefheveJeemeb
cewefLeueerue#ceCeefJeueemeced~
keefLeleoMecegKeJebMeveeMeb YejleYeeJeefJeMegYeefjleced~~3~~
jecejepeceneIe&Meerueb
efveefelejIegheefleueefueleueerueced~
meleleefveefnleleceeueveerueb YeJeleg efieefjOejefo efJeeefjleced~~4~~
Yeewceer- Delevle ceOegj, Delevle megvoj SJeb ueefuelekeefuele keefJeleeDeeW keer veoer mes ege efvece&ue eerjeceeefjle
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeske
heewuemleeJeenelezn&leefvepeefJeYeJewoxJeoefvleekeeC[wOee&JeefodYeYeealeYeerlew mejefceJe memej eeCej#ewkeefellew~
yeeeew ee_peueer[d ew mennjnefjefYe eesuuemeVes$eyee<hew
efme_eef heeoheeb eCeleYeenjes ieodieob jece Tes~~1~~
es
er
ve
d
keer pee nes~ %eeve Yeefehe Dece=le kes keesMe eerjeIeJe keer keerefle&ieeLee mes ege, DeeefokeefJe cenef<e& Jeeuceerefke kes
keesefkeue keC" kee hese, ieesmJeeceer leguemeeroeme peer keer JeeCeer mes cegKeefjle eerjeceeefjle keer pee nes~ efpemeceW
eerjeIeJe keer JeveJeemeieeLee eefme nw~ efpemeceW eermeerlee SJeb ue#ceCe peer keer efvemJeeLe& mesJee kee Deevevo JeefCe&le
nw~ peneB jeJeCe JeOe keer ueeruee kee keLeve efkeee ieee nw Ssmes heefJe$e Yejlepeer kes YeeJeeW mes Deesle-eesle eerjeceeefjle
keer pee nes~ eerjecejepe kes yengcetue eefj$eeW mes ege eerjece keer ueefuele ueerueeDeeW mes Yejhetj SJeb leceeue kes
meceeve veerueJeCe& eYeg eerjece kee efveJeeme mLeeve he en eerjeceeefjle cegPe keefJe efieefjOej kes oe ceW meowJe
efJejepelee jns~
47
yeeuekeeC[ced
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- heguemle kes heew$e jeJeCe he og<keee& mes Deee& Delevle YeeYeerle, heeveer mes Yejs ngS leeueeye keer Deesj
oew[les ngS, efMeJe SJeb efJe<Ceg kes meeLe neLe pees[s ngS osJelee he pebieueer neefLeeeW eje Deheves eeCeeW keer j#ee ceW
levcee neskej Deheves ves$eeW kes DeeBmegDeeW mes eYeg keer ejCe keceue kees meeReles ngS, eCeleYeenejer, eerjece mes ieodieo
mJej ceW efveJesove efkeee ieee nw~ DeLee&led pewmes efveoeIekeeue ceW heemee neLeer leeueeye keer Deesj oew[lee nw, Gmeer ekeej
osJelee meekesleefyenejer eerjece kes heeme Deees Deewj Deheveer eeLe&vee emlegle keer~
Sh
ri
T
ul
efJeMes<e- Fme vo ceW eege mejet Meyo Depevle neskej leeueeye kee Jeeeer nw~ meJex meevlee Depevlee
Fme efveece mes en DeJeeke=le veneR nw~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 2
peieoerMe peieogj eYees DeJelej eYees DeJelej eYees~
peieles cevegpeceghenj eYees DeJelej eYees DeJelej eYees~~
jesefoleveeLee ieewefjeb
meeroefle efJeveeLee eewefjeced~
ieefJe efoefJe MegYeeefve efJelej eYees DeJelej eYees DeJelej eYees~~1~~
evoles
Oeceex
YeerYejes
vevoleOeceex efJepJej~
meeOJemeb meceefle nj eYees DeJelej eYees DeJelej eYees~~2~~
egeflemeslegjsJeesefeles
meppevemeceepe
efKeeles~
efvepeYeejleb heefjej eYees DeJelej eYees DeJelej eYees~~3~~
DeeleJeeoceneenes
jeJeeefle
je^cemeodenes~
pevejeJeCeb mebnj eYees DeJelej eYees DeJelej eYees~~4~~
Deeeeefn DeeesOeeb jece ns heeuee efvepeeved megKeOeece ns~
efieefjOejogejf lecehenj eYees DeJelej eYees DeJelej eYees~~5~~
48
mevoYe&Mueeske
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- osJelee eeLe&vee kes mJej ceW meekesleefyenejer eerjece mes efveJesove kejles nQ, ns peieoerej eYees! Fme peieled
kee Gej keerefpeS~ DeJeleej ueerefpeS, DeJeleej ueerefpeS~ ns eYees! peieled kees ceveg<e kee Ghenej oerefpeS~ DeLee&led
peye Deehe ceveg<e yevekej DeeSBies~ lees peieled kees ceveg<elee kee Ghenej efceue peeSiee~ hejceelceved DeveeLe ngF& en
he=LJeer efeuuee jner nw Deewj Fmekes meeLe Demenee ieewSB Yeer efeuuee jner nQ, mJeie& Yeer meneekeeW mes Metve neskej ogKeer
nes jne nw~ Deehe he=LJeer Deewj mJeie& ceW keueeCe kee efJelejCe keerefpeS Deewj DeJeleej ueerefpeS~ eYees, YeeYeerle ngDee
meveeleveOece& efeuuee jne nw Deewj DeOece& efveefeble neskej emeVe nes jne nw, Fme mecee nce meyekee Yee otj keerefpeS~
hejceelceved DeJeleej ueerefpeS, DeJeleej ueerefpeS~ ns hejcesej! Fme Jewefoke Oece& kee mesleg t jne nw Deewj meppeveeW kee
meceepe ogKeer nes jne nw~ ns YeieJeved Deehe Deheves Yeejle keer heefjeee& DeLee&led mesJee keerefpeS~ DeLee&led DeJeleej
ueerefpeS, DeJeleej ueerefpeS~ ns oerveyevOees! Demeod efJeeejeW kee Deeener en DeelebkeJeeo he ceneen Deehekes je^ kees
uee jne nw~ Fme DeelebkeJeeo he ueeskejeJeCe kee mebnej keerefpeS~ YeieJeved DeJeleej ueerefpeS~ ns eerjece! Deehe
eerDeJeOe ceW heOeeefjes~ ns megKe kes YeJeve eYees! Deehe Deheves YeeeW kee heeueve keerefpeS Deewj keefJe efieefjOej kes
heehe-mecetn kees ve keerefpeS~ ns meekesleeefOeheefle eerjece Deehe DeJeleej ueerefpeS~
ieerlejeceeeCeced
si
P
ee
th
Se
va
eglJee
JeeCeeR
jeJeCeJeeefo&leeveeced
ieerJee&Ceeveeb
heeoke_peb
ieleeveeced~
Glheguuee#ees
efveYe&eevmebefJeOeemeved
owJeeb
JeeCeeb jececesIees peiepe&~~1~~
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Fme ekeej Deheves eerejCe keceue ceW eheVe jeJeCe kes eje eleeef[le osJeleeDeeW keer JeeCeer megvekej
GvnW efveYe&e kejves kes efueS emeVe keceue ves$e eerjece cesIe ves osJeJeeCeer ceW mhe yeesueles ngS iepe&vee keer~
ieerlemebKee 3
op
yr
ig
ht
20
11
YeejleseesOeeeeb
ceee
oMejLeie=nsJeleefj<eles~
eerjeceue#ceCeYejleMe$egIveeKeeevegeefj<eles
~~
osJelee cee Yew<eer Yees Oewe&_e cee #eefe<eer Yees~
MeerIeb ceee eg<celedke=les
vejJes<e S<e Oeefj<eles~~1~~
DebMewefm$eefYen&efjefYece&ee veveg meerleee megefJeveerleee~
megheuee keewmeueeceveesjLeJeuuejeR efJeeefj<eles~~2~~
efJemeKeC[Ye_peb Je=<eheleseeheb efJeYepe e peevekeerced~
mJeerke=le
JeveJeemeueeodYetleueYejeshenefj<eles~~3~~
egefOe jeJeCeb nlJee ceee peieoheYeeb ke=lJee ceee~
efvepeYeefeceuemecheoe veveg efieefjOejs efJeleefj<eles~~4~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- meekesleefyenejer eerjece osJeleeDeeW mes yeesues- ceQ YeejleJe<e& ceW eerDeeesOee ceW cenejepe oMejLe kes Iej
ceW DeJeleej uetBiee~ jece, ue#ceCe, Yejle, Me$egIve veece mes eke neskej ceeveJelee keer mesJee keBiee~ ns osJeleeDeeW!
YeeYeerle cele nes, Dehevee Oewe& cele KeesDees, legce ueesieeW kes efuees ner ceQ MeerIe ner eneR Yeejle ceW vejJesMe OeejCe keBiee,
pees legce meekesle ceW osKe jns nes~ Deheves leerveeW DebMeeW DeLee&led yewkegC"eefOeheefle, #eerjmeeiejMeeeer, esleerheeefOeheefle leerveeW
efJe<CegDeeW kes meeLe Deewj meekesleueeske keer cenejeveer Deheveer efvele meneeefjCeer Deeeefoveer Meefe Deefle efJevece
YeieJeleer meerleepeer kes meeLe DeJeleej ueskej ceelee keewmeuee peer keer ceveesjLe keuheuelee kees megheue yeveekej ceQ eer
DeJeOe ceW efJeejCe keBiee~ leelhee&le ceQ meekesleefyenejer jece ner eerDeJeOe ceW jecehe mes eke nesGBiee~ meekesle
keer cenejeveer eermeerlee peer eerDeJeOe ceW Yeer cegPe jece keer Oece&helveer yevekej emlegle neWieer~ yewkegC"eefOeheefle efJe<Ceg
Yejle yevekej, #eerjmeeiejMeeeer efJe<Ceg ue#ceCe yevekej, esleerheeefOeheefle efJe<Ceg Me$egIve yevekej cesjer mesJee ceW
GheefmLele neWies~ keceueob[ kes meceeve efMeJeOeveg<e lees[kej mJeebJej ceW peevekeer peer kees eehle kejkes, JeveJeeme kes
yeneves ceQ he=LJeer kee Yeej njCe kej uetBiee~ Fmeer ekeej eg ceW jeJeCe kees ceejkej, mebmeej kees efveYe&e yeveekej ceQ
keefJe efieefjOej kees Yeer Deheveer cebieueceeer Yeefe mecheoe kee efJelejCe keBiee~
49
yeeuekeeC[ced
efJeMes<e-
va
#eerjeyOeerMee
ue#ceCe
jecemesJeeLe&ceeielee~~
Se
JewkegC"sMemleg
Yejle
esleerhesMeMe$egIvees
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
mevoYe&Mueeskeew
eglJee Jeekeeb jIegkegueheles meefVeJe=lleee osJee
Yetees peelee peieefle keheees jecekewe&keecee~
MecYegeeeb veveg heJeveleeshe_peveeeeb epe%es
eele mJeeleeb kevekeJeheg<ee ceues ceuee{de~~1~~
leefmce_peeles ceneYeeies
jeceheeohejeeCes~
megjee JeJe=<eg heg<heb ievOeJee&e keueb peieg~~2~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Fme ekeej eerjece keer JeeCeer megvekej meekesle mes osJeleeieCe ueew DeeS Deewj YeieJeeve eerjece keer
mesJee kes efueS cele&ueeske ceW Jeevejhe ceW pevce efuees~ YeieJeeved efMeJe eerheJeve kes mebkeuhe mes ceelee Debpevee kes ieYe&
ceW Deekej eelekeeue mJeeefle ve#e$e ceW keeefle&ke ke=<Ce elego&Meer, eelekeeue cebieue kes efove mJeCe& kes meceeve Mejerj
OeejCe kejkes eernvegceeved kes he ceW eke ngS~ Fme ekeej eerjeceYee nvegceeve kes eke nesves hej osJeleeDeeW ves
heg<heJe<ee& keer Deewj ievOeJe& ieerle ieeves ueies~
ieerle mebKee 4
De_peves
peerJeeefejb
leJe
heg$e~~
jeIeJeejCemejespeceOegkejes Jeere&heeesefOeefveceefppeleefce$e~~1~~
jeceeLe Oe=leJeevejosnb leJe iesns efJeekeeefmle ef$eves$e:~~2~~
yeeee&efve megJeefj keesefJeeJejefJeeniee$e~~3~~
50
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye cenekeefJe yeOeeF& ueeskeOegve kes mJej ceW ievOeJeeX kes cegKe mes ieerle ieJeeles nQ-ns De_pevee ceelee!
Deehekes Deeeg<ceeve-heg$e eernvegceeve peer efejbpeerJeer neW, efejbpeerJeer neW, es eerjece kes ejCekeceue kes Yecej yeveWies Deewj
Deheves hejeece kes cenemeeiej ceW mete& kees [gyees oWies~ DeLee&led MeerIe ner mete&veejeeCe kees efveieue peeSBies~ YeieJeeve
eerjece keer mesJee kes efueS Jeevej kee Mejerj OeejCe kejkes mJeeb ef$eves$e Mebkej ner Deehekes YeJeve ceW megMeesefYele nes jns
nQ~ es Deheves Jesie mes Jeefveleeheg$e ie[ kees Yeer Pegkee oWies Deewj meceg kees Yeer ieew kes Kegj kes meceeve ese kejkes ueeBIe
peeSBies~ Fmekes meeLe-meeLe keefJe efieefjOej Yeer yeOeeF& iee jns nQ~ je#eme he Keefueneve kees keeves kes efuees nefmeee
Mee mJehe eernvegceeved peer Deehekeer pee nes~
JesieefJeveleefJeveleeJejmetveg keefuhelemeeiejiees<heocee$e~~4~~
JeOee&heveb efieefjOejes ieeeefle peeleg meoe KeueKeuekegueoe$e~~5~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
mevoYe&Mueeskeew
jeceêrMeleheee
Jejcemeew
ueyOJee lehemleesef<eleeled
keewmeueeefeeeeefvJelees
oMejLe
mJeeecYegJeesYetvceveg~
keeueb
<eefmeneJe<e&cemeglees
efJeIveesOeeesOeb
veeved
heg$eehetJe&heeescegeb
ceKeceLees
F&pes
Jeefmeevegie~~1~~
eeogYet&lees peglees peeleJesoe efJeYelhee$eeR heeemes veeefYehetCee&ced ~
ceves mee#eeled meodiegye& eefJeeeb efolmeg eeeeodyeeCee Je=eb nf leeYeeced~~2~~
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- lehemee mes emeVe eerjece mes Jejoeve heekej Melehee ner keewmeuee peer kes he ceW heefjCele ngF& Deewj
mJeeb mJeeeb YegJeceveg ner cenejepe oMejLe kes he ceW DeJeleerCe& ngS~ mee" npeej Je<e& hee&vle DeeesOeehegjer ceW heg$enerve
jnkej Gefive ceve mes mecee keer eleer#ee kejles ngS, cenejepe ves Jeefme peer kes efveoxMekelJe ceW heg$ehe DehetJe& peue
keer Je<ee& kejves Jeeues cesIekeuhe heg$esef-eeie kee Devegeve efkeee~ Fme ekeej heg$esef-eeie ceW Deengefle osles ngS
cenejepe oMejLe kes mece#e heeeme DeLee&led Keerj mes Yejer yegueesF& neLe ceW efuees ngS mJeeb DeefiveosJe eke nes iees~
cegPes Ssmee ueielee nw ceevees yee kes eje ekeeefMele nesleer ngF& yeeefJeee kees eoeve kejves keer Fe mes mee#eeled
meodiegosJe ner eke nes iees nQ~ Deye DeefiveosJe ieerle iee jns nQ~
ieerle mebKee 5
op
yr
Jeefiee&eefle
e=Ceg
e=Ceg
eeJeefle&vejsMe~
iegJeefmeeefMe<ee efodee JeOe&mes cevegpesMe~~1~~
Dee OeveefMejesceefCemlJeb peieefle keesmeuejepe~
eehlehejceevevo FJe vejjepejepeefJejepe~~2~~
ie=ndeleeefceoceLe
nefJe<eb yeeceeceJeveerMe~
eLeeeesieb efJeYepe helveer$ees$ewJe ieJeerMe~~3~~
51
yeeuekeeC[ced
ve
d
uehmemes elegj megheg$eeved heueeveerJe ceneefvle~

yeeefpe%eemegce&neJeekeeeefve eLee efJeYeeefvle~~4~~
mJeceLe
jeIeJeJeoveevekeesjkeb eefJeOeee~
ieee efieefjOejeYegb ecegeof leceveefme efveleb Oeee~~5~~
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- DeefiveosJe yeesues- ns eeJeleea cenejepe megefveS megefveS, meewYeeie mes eeriegosJe Jeefme kes DeeMeerJee&o
mes Deehekee DeYegoe nes jne nw~ ns keewMeuesej! Deepe Deehe mebmeej kes OeveeW ceW Yeer efMejesceefCe yeve iees nQ~ ns
ceveg<esej! hejceevevo kees eehle efkees ngS cegeelcee keer YeeBefle Deye Deehe megMeesefYele neW~ ns he=LJeerheles! en yeecee
nefJe<e enCe keerefpeS~ ns FefveeW kes efveev$eke cenejepe! Fmeer e%eMeeuee ceW yegueekej Deheveer leerveeW meJeCee&
heeflveeeW-keewmeuee, kewkeseer, megefce$ee ceW Fme nJe kees eesieleevegmeej yeeB oerefpeS~ DeLee&led Fmekee DeOeeMe
keewmeuee kees eoeve keerefpeS, elegLeeMe kewkeeer kees Deewj elegLeeMe ceW oes Yeeie kejkes keewmeuee kewkeseer kes neLeeW
mes oesveeW DeceebMeeW kees megefce$ee peer kees efJeleefjle keerefpeS~ Fmemes Deehe cees#e, keece, Oece&, DeLe& pewmes ceneHeueeW kes
meceeve eej heg$e eehle kejWies, efpeme ekeej yee efpe%eemeg eej ceneJeekeeeW kees eehle kej ueslee nw~ Deye Deehe mJeeb
kees eerjeIeJe kes cegKeev kee ekeesj yeveekej, emeVe ceve ceW GvneR kee efvejvlej Oeeve kejles ngS efieefjOej keefJe kes
eYeg eerjece kees efvejvlej ieeles jnW~
Se
efJeMes<e- ceneJeekee eej kens ieS nQ- e%eeveced yee, Deeceelcee yee, leJeceefme, Denb yeeeefmce~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
mevoYe&Mueeskee:
keewmeuee veveg kewkeeer ceieOepee ueyOJee eb Yetheles
n&mleeefmleJeOetmeceeveieleees ieYee&ved meoYee&ved oOeg~
lete
esejcesJe lewpemeceLees
efJeeb
cegngYet&lees
mJeeOeeeeYemeveeefoJeehleceeflekeeefmlee egleerveeb efJeOee~~1~~
eehles
eoMeceeefme ceueefoves ew$es veJeceeb efmeles
he#es eeefYeefpeles hegveJe&megcees ceeOeefvoves Yeemkejs~
keke ueiveefceles iegjew MeefMeYe=lee he_eiens meesekes
keewmeueehegjleesYeJelekeeflees jece <e[elcee nefj~~2~~
ces<eme Yeeveew cekejme ceues legueeMeveew keke&Je=nmheleew leLee~
ceerveme Meges efkeue Jesomeeiejs DeeefJeye&Yeew jeIeJe F&[d eieewjJe~~3~~
Yeewceer- Deye keefJe leerve mevoYe& MueeskeeW eje Fme keLeeJemleg kees eceye kejles ngS mevoYe&Megef kes
ceeOece mes eerjece kes pevce kee ieeve kej jns nQ~ efpeme ekeej mJeeOeee kes DeYeeme mes egefleeeW keer leerveeW efJeOeeSB%eeve, Gheemevee, efeee efpeme ekeej legjere, ee%e (F&ej) lewpemed Deewj efJeeefJeYeg kees OeejCe kejleer nQ Gmeer ekeej
peiele kes keueeCe kes efueS iepeieeefceveer keewmeuee, kewkeseer, megefce$ee ves cenejepe oMejLe kes neLe mes e eehle
kejkes mevle ner efpevekes yeeueke nQ Ssmes eej Gece ieYeeXb kees OeejCe efkeee~ DeLee&led keewmeuee peer ves eerjece kees ieYe&
ceW OeejCe efkeee pewmes DeevJeeref#ekeer keer egefle legjere eslevee kees OeejCe kejleer nw~ kewkeseer peer ves eerYejle kees OeejCe
52
es
er
ve
d
efkeee pewmes kece&keeC[ keer egefle ee%e F&ej kees OeejCe kejleer nw~ megefce$ee peer ves eer ue#ceCe, Me$egIve kees ieYe& ceW
OeejCe efkeee pewmes Gheemevee keeC[ keer egefle lewpeme Deewj efJeeefJeYeg kees OeejCe kejleer nw~ enBe eer jece legjere
eerYejle ee%e, eer Me$egIve lewpeme Deewj eer ue#ceCe efJeeefJeje efJeYeg kens peeles nQ~ Fme ekeej yeejn cenerves yeerle
peeves hej ew$e Megkeue he#e veJeceer cebieue efove DeefYeefpele cegnte&, hegveJe&meg ve#e$e, ceOeefove keer heefJe$e yesuee, keke&
ueive SJeb kesv kes evcee kes meeLe heeBe eneW kes Deheves Ge mLeeve ceW efJejepeceeve nesves hej YeieJeleer keewmeuee kes
mece#e <e[wee& mecheVe YeieJeeve eerjece eke ngS~ ces<e kes mete&, cekej kes cebieue, leguee kes Meefve, keke& kes
Je=nmheefle leLee ceerve kes Mege keer GheefmLeefle ceW Jesomeeiej veeceke eesie ceW mlegleeesie ieewjJe kes meeLe YeieJeeve
eerjece DeeefJeYet&le ngS~
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
ieerle mebKee 6
ll
keefJeiee&eefle
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ekeesYeJeoerMees
yeeieJeerMees
ieesefpemegjYeenejer~
efJeefOenefjnjJevees
efJeYegjveJeees oMejLeYeJeveefJenejer~~
efeleMecYegelegceg&KehetCe&evcegKekeewmeueemegKekeejer
~
veJekevokeuesJejheerleJemeveJejletCeeeheMejOeejer
~~1~~
levegyengefJeOeYet<eCemegjkegueYet<eCeot<eCeefjhegIeveJeCe&
~
Oe=lekevekeefkejer ke=leKeuekeer kegC[ueceefC[lekeCe&~~
MegYeeefjlehejerle
hejceefJeveerle
ceKeesheJeerlemegJeCe&~
Megkemegvojveeme MeefMekejneme ke=lemesJekeefJeieleCe&~~2~~
keuekeewmlegYekeC"es ceefnlemegkeC" meceCeveerjpeveeve~
cegKeefJeieefCeleev megoMevemeeves ceueiegCeieCeeeve~~
eerJelmejmeeuees
Oe=leJeveceeuees veeefYeieYeerj$e+ieeve~
Megef emegvojcetelf e& MegYeiegCehetelf e& ke=lemeppeveefoMeeve~~3~~
uemeoerehetle megke=leb cetle
Oe=leefJeenceeeeleced~
efevceeefMeMegons b iegCeieCeiesnb efkeceefhe hegCeefceJeeeleced~~
JejOeeceefkeMeesjb
ceefnleekeesjb e_euee#et jeleced~
keefJeefieefjOejieerleb yeekeceerleb iieesejb efJeYeeleced~~4~~
Yeewceer- Deye keefJe iee jns nQ- meyekes F&ej, hejyee Fefve, yegef, JeeCeer Deewj he=LJeer kes efveevlee, ieew osJelee
Deewj yeeeCeeW kes Yeenejer, yeee, efJe<Ceg Deewj efMeJe kes Yeer Jevoveere, meJe&Jeeheer, Delevle heefJe$e eeroMejLe kes
YeJeve ceW efJenej kejves Jeeues, Mebkej Deewj yeee kes Deeeeoelee, hetCe&ev kes meceeve cegKeceb[ue Jeeues, keewmeuee peer
kees Deevebo osves Jeeues veJeerve yeeoue kes meceeve eerefJeen, heerleecyejOeejer, lejkeMe, Oeveg<e Deewj yeeCe OeejCe efkees
ngS, YeieJeeve eerjece keewmeuee peer kes meeceves eke ngS~ Mejerj hej yengle mes DeuebkeejeW mes megmeefppele, osJekegue kes
DeeYet<eCe, ot<eCe veeceke je#eme kes Me$eg, cesIeJeCeea mJeCe&cegkeg OeejCe efkees ngS, KeueeW kees ess keer[eW kes meceeve
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
ceevekej cemeue osves Jeeues, keeveeW ceW kegC[ue mes meceuebke=le efoJeeefj$e mes ege, hejce efJevece, mJeCe& kee e%eesheJeerle
OeejCe efkees ngS, leesles kes meceeve megvoj veeefmekee Jeeues, evefkejCe kes meceeve cegmekeeve mes ege, mesJekeeW kees meYeer
$e+CeeW mes cege kejves Jeeues eYeg eerjece keewmeuee peer kes meeceves eke ngS~ keC" ceW keewmlegYe OeejCe efkees ngS
YeefJe<e ceW megeerJe kees mecceeefvele kejves Jeeues, ueeue keceue pewmes ves$e, cegKe keer keebefle mes evcee kees Deheceeefvele
kejves Jeeues, Ieves-Ieves megvoj oeBleeW Jeeues, cebieue Deewj megKeeW kee me_ee kejves Jeeues, eerJelme uee_ve mes megvoj,
oe ceW Jeveceeuee OeejCe efkees ngS iecYeerj veeefYe, meYeer $e+eeDeeW kes Deeee Delevle megvoj cetefle&, meYeer es iegCeeW
keer hetCe&lee kes mLeeve, meppeveeW kes oe ceW Meeve kejves Jeeues eYeg eerjece keewmeuee peer kes mece#e eke ngS~ Deepe
cenejepe kee Fehetefle& mes ege megke=efle ner cetefle&ceeve neskej megvoj efJeen OeejCe kejkes Dee ieee~ ceevees cenejepe kee
keesF& DeefveJe&eveere hegCe ner meYeer iegCeieCeeW kee YeJeve yevekej esleveecee yeeuehe OeejCe kejkes GheefmLele nes ieee
nw~ Ssmee ueielee nw ceevees es lespe ner ekeesj kees mevleg kejves Jeeuee efkeMeesj ev yevekej, e_eue ves$eeW kees eehle
keje efoee ieee nes~ Jemleglemleg MeesYee mes ege megKeelceke yee ner keefJe efieefjOej kes ieerle kee efJe<ee yevekej
keewmeuee peer kees efieesej nes jne nes~
53
yeeuekeeC[ced
Se
va
ya
s
mevoYe&Mueeske:
keewmeueee eeefLe&le SJe osJees yeeuees JeYetJeeLe leceeueveerue~
lececee{ceiet{ueerueb ceelee peieew ieerlecegoejMeerueced~~1~~
si
P
ee
th
Yeewceer- ceelee keewmeuee peer keer eeLe&vee hej YeieJeeve eerjece leceeue kes meceeve veerueJeCeea yeeueke yeve ieS~
Gve ekeueeruee Jeeues yeeuejeIeJe kees ieeso ceW ueskej ceelee keewmeuee eYeg kes GoejMeerue kees Keeefhele kejves Jeeuee
ieerle ieeves ueieeR~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee-7
mekeueejeejveeeke
pevemegKeoeeke
ns
eYeg ceneceefnYeejcehenleg
ceceeefvlekes
eeleesefme ns~~1~~
Je=noefhe
peieefoob
Je=bnoefhe
yeeJeefjceefhe
ns
eYeg cece ceveesjLeueeflekeeb heueefelegb efMeMegYet&lJee eeleesefme ns~~2~~
ceefnleef$eves$ees efJeefe$eesefme
peerJecee$emet$eesefme
ns
cece heg$ees YetlJee efheyeefme heeesob efJeOeelegjefhe leeleesefme ns~~3~~
Jesoe vewJe
peeveefvle
YeJevlece=<eerve cegveervee ns
mewJe
ie=nemeejepeceefn<ee ceewJeee %eeleesefme ns~~4~~
efhelegjefhe
efhelee
ceelegcee&leeefme
peerJecee$eOeeleeefme ns
eYees efieefjOejYeeJeb {efelebg cevegpeyeeuees peeleesefme ns~~5~~
Yeewceer- ceeB kenleer nQ- ns mechetCe& pe[esleveeW kes veeeke! ns YeeeW kes megKeoelee eYeg eerjece! Deehe he=LJeer
kee ceneve Yeej njves kes efueS cesjs efveke yeeuehe mes eke ngS nQ~ Deehe mJeeb meyemes ye[s neskej Yeer peieled kees
ye[e DeLee&led efJemle=le kejkes Yeer meyemes es, hejyee hejceelcee nesles ngS Yeer cesjer ceveesjLe uelee kees heueJeleer yeveeves
54
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 8
YeefJe<eefle Yeejleb meveeLeb kegMeeskeb efJenemeefle ns~
njs j#e kegueceele efJeveeLeb efJeMeeskeb ve eemeefle ns~~1~~
oMe oMe yeeueueerueeoMe efhelee en<e&ces<eefle
ns~
njs ceele=Jeie&mlekelJee elegJe&ie YeJevlecevegves<eefle ns~~2~~
efMeJees YegMegefC[vee meekeb yeeueueerueeb leJeevegYeefJe<eefle ns~
njs efieefjMeeefeveesefhe lJeefe oeb eLeeeleg efJe<eefle ns~~3~~
eoe efMeMegueerueeeeb keglegkelees YeJeeved OevegOe&efj<eefle ns~
njs jeJeCeme Yeerceceefhe oeb leoeveeR efJeoefj<eefle ns~~4~~
peevegheeefCeej keue efkeuekeved YeJeeved eoeeefj<eefle ns~
njs efieefjOejceveesJee_eueeflekee leowJe megheefue<eefle ns~~5~~
es
er
ve
d
kes efueS yeeueke yevekej Deees ngS nQ~ ns eYees! leerve ves$e Jeeues Mebkej Yeer Deehe keer hetpee kejles nQ~ Deehe mJeeb
Deeee&cee nQ~ peerJecee$e kes met$eOeej nesles ngS Yeer yeee peer kes efhelee neskej Yeer Fme mecee cesjs heg$e yevekej cesje
mleveheeve kej jns nQ~ Deehekee en keewlegke nw~ eYees! pees Deehekees Jeso, $e+ef<ees Deewj cegefvees Yeer veneR peeve heeles,
Jener Deehe eerjece cegPe ie=nemee keesmeuejepe keer heceefn<eer keewmeuee eje Deepe %eeve kee efJe<ee yeveeS pee jns
nQ~ DeLee&led ceQ Deepe Deehekees peeve hee jner ntB~ ns eYees! Deehe efhelee kes efhelee, ceelee keer ceelee Deewj mebhetCe& peerJeeW kes
heeueke neskej Yeer efieefjOej keefJe kes Jeelmeue YeeJe kees { kejves kes efueS ner ceveg<e yeeueke kes he ceW eke
ngS nQ~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceer- ns eernjs! Deehekees heekej Yeejle meveeLe nes ieee, JeneB Deheves kegeflmele Meeske kees meceehle kej osiee
Deewj je#emekegue Deee& Deewj Demenee nesiee~ Jen efJeMeeske DeLee&led Meeske kee DeYeeJe eehle veneR kejsiee, DeLee&led
og:Keer ner jnsiee~ Deehekeer yeeue-ueeruee kes DeeoMeeX kees efvenej-efvenej kej Deehekes efhelee peer emeVe neWies, ns eernjs!
cegPe meefnle Deehekeer meele meew ceeleeSB DeLe&, Oece&, keece, cees#e kees es[kej Deehe kees ner ogueejves Deewj cevegnej kejves
ceW ueie peeSBieer~ ns eernjs! efMeJe peer Yeer keekeYegMegbef[ kes meeLe Deehekeer yeeueueeruee kee DevegYeJe kejWies Deewj heJe&le
hej Meeve kejves Jeeues efMeJe kee Yeer ke"esj oe Deehekees osKekej ueen kes meceeve efheIeue peeSiee~ ns eYees! peye
yeeueueeruee ceW Deehe Kesue-Kesue ceW Oeveg<e G"e ueWies, Gmeer mecee jeJeCe kee oe efJeoerCe& nes peeesiee~ ns eYees! peye
efkeuekeejer kejles ngS Deehe IegveeW kes yeue neLe-heeBJe mes eueWies, Gmeer mecee efieefjOej keer FeefheCeer uelee
heueJeleer nes peeSieer~
ieerle mebKee 9
JeefueceefYeeeefce
les
jIegev~
Yeeefme ueIegjefhe ueefueleeefjlewn&efmeleMeecYeJeev~~1~~
Jeehekees Jeehees YeJeved yeeeefhe yeeuees Yeeefme~
veeveeesj_peveb keueeved efvej_pevees efJeYeeefme~~2~~
55
ve
d
er
es
R
s
R
ig
ht
efveieg&Ceesefhe
efvejmleceeeeiegCe meiegCemeghe~
efJeefJeOeefJeOeceeejbeefjleb uemeefme megjvejYethe~~3~~
efJeielemekeueefJeveeso keesefhe efJeveesocesJe leveesef<e~
efJeefJeOeefJeOeueerueejnefme eefleefyecyelees efJeleveese<f e~~4~~
celke=les <e[diegCee ceiveemlJeefe efJeYees Yeemeefvle~
ieve ceieve FleerJe ueeskeemlJeecelees ieemeefvle~~5~~
Depevceeefhe megpevce ie=ved ve=heb jceeefme jece~
Jejo efieefjOejoeceefhe ueIeg meheefo keg efvepeOeece~~6~~
yeeuekeeC[ced
keefJeiee&eefle-
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- ceelee keewmeuee kenleer nQ- ns jIegev eerjece! ceQ Deehekeer yeefuenejer peeleer ntB, Deehe ess nesles ngS
Yeer Deheveer ueefuele eefj$eeW mes efMeJe peer kes cemleke hej jnves Jeeues evcee keer Yeer nBmeer G[eles ngS mes megMeesefYele nes
jns nQ~ Deehe Jeeheke neskej Yeer Jeehe, yee DeLee&led , meyemes ye[s neskej Yeer ese-mee yeeueke yevekej megMeesefYele
nes jns nQ, Deehe efvejbpeve DeLee&led kece& kes ueshe mes jefnle neskej Yeer ves$eeW ceW Debpeve OeejCe kejkes yengle megvoj ueie jns
nQ~ ns osJeleeDeeW kes Yeer F&ej! meiegCe meekeej jeIeJe! Deehe efveieg&Ce neskej Yeer ceeee iegCeeW kee efvejmeve kejkes Deveske
ekeej kes eefj$e kejles ngS megMeesefYele nes jns nQ~ Deehe meYeer efJeveesoeW mes jefnle neskej Yeer efJeveeso ner kejles jnles nQ,
Deehe Skeevle ceW Deheves eefleefyecyeeW mes Yeer Deveske ueerueeDeeW kee efJemleej kejles nQ~ cesjs ner efueS Deehekes JeehekelJe,
yeelJe, efvejbpevelJe, efveieg&CelJe, DeefJeveesolJe Deewj DepelJe veeceke neW iegCe Deehe ceW ner efhes ngS MeesefYele neWies,
FmeerequeS ueesie Deehekees ieve-ceieve kenkej ieeeWies~ ns Jejoelee eerjece! Deehe Depevcee neskej Yeer megvoj pevce
enCe kejkes cenejepe eeJeleea peer kees jcee jns nQ, Gmeer ekeej efieefjOej keefJe kes oe kees Yeer MeerIe ner Dehevee
ese-mee Oeece yevee ueerefpees~
ieerle mebKee 10
op
yr
ig
ht
20
11
DeefleefmekegmegceveJepeueOej
mejefmepemegceueIeg ns~
njs hejceefhe Oe=leefMeMegJejlevegiegCeke=lejIegueIeg ns~~1~~
ueIegueIegveefueveejCe
egieheoveKeceefhe ueIeg ns~
njs efMeMegeof vekejefeefJeieefCele Oe=lekeefheueIeg ns~~2~~
eiegjefme efJeuemeefle ceefnmegjieglejheoueIeg ns~
njs ojJej keueJeue megceefnleceefCeJej heoueIeg ns~~3~~
G[gheeflemeceefece=ogMegefemejefmepecegKeueIeg
ns~
njs veevekeceueJejYe=kegefkegefuekeemegKeueIeg ns~~4~~
efveefKeueogefjlenj jIegJej efvepepevemegKekej ns~
efieefjOejceJe kegefJeheo Fn nj YeJeYeenj ns~~5~~
Yeewceer- Deye mJeeb keefJe YeieJeeve eerjece keer efMeMeghe ceeOegjer kee ieeve kej jns nQ- Denes! leermeer kes hetue,
56
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
mevoYe&Mueeske:
hepe&veefceJe Iecee&lee& eglJee Jew jesoveb efMeMees~
DeeeesOekeee cegeof lee veve=legleg& Jg egpe&ieg~~1~~
es
er
ve
d
veJeerve yeeoue Deewj keceue heg<he kes meceeve megvoj hejyee YeieJeeve eerjece ves yeeuehe OeejCe kejkes Yeer Deheves
iegCeeW mes jepee jIeg kees Yeer ese kej efoee~ eYeg kes ejCekeceue Yeer ess-ess SJeb Gvekes veKe Yeer ess-ess nQ,
Fmeer ekeej yeeuemete& kees eflej<ke=le kejves Jeeueer keefle hej efJejepeceeve heerueer keveer Yeer eser nw~ eYeg kes ieues
ceW efJejepeceeve ceeuee megMeesefYele nes jner nw Deewj Gvekes Je#e hej ese-mee yeeeCe kee ejCe efevn Yeer efJejepeceeve nes
jne nw, Fmeer ekeej es MebKe kes meceeve ieuee Deewj GmeceW efJejepeceeve ese-mee ceefCenej yengle megvoj ueie jne nw~
evcee kes meceeve megvoj keceue cegKe Yeer ese nw, Fmeer ekeej keceue kes meceeve ves$e, s{er Ye=kegef Deewj s{s-s{s
kegbefele kesMe yengle megKeeo nes jns nQ~ ns mebhetCe& heehenejer, ns Mebkej peer kes Yeer Yee kees otj kejves Jeeues, megKekeejer
jIegJej jece, cegPe keefJe efieefjOej keer Yeer kegeflmele efJeheefeeeW mes j#ee keerefpees~
ieerlejeceeeCeced
va
Yeewceer- efpeme ekeej efeueefeueeleer Oethe mes Jeekegue ueesie cesIe kee iepe&ve megvekej emeVe nesles nQ, Gmeer ekeej
yeeueke eerjece kee jesove megvekej meYeer DeeesOeeJeemeer emeVe neskej veeeves ueies, mlegefle kejves ueies Deewj ieeves ueies~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
ieerle mebKee 11
Jeoefle JeOee&heer DeeCes<eg Jeoefle JeOee&heer DeeCes<eg~~
DeeeeesOeeefcelees jeIeJees ueeskee ve=levleeCes<eg~~1~~
DeeeesOekee esceYejcegefolee meJex ieeevleCes<eg~~2~~
keewmeuee kewkeeer megefce$ee ceuejevee eeCes<eg~~3~~
ve=hees Jeejeefle nejepejlveb keJeeefhe ve ueppee jCes<eg~~4~~
JeOee&heveb efieefjOejes ieeeefle ceivemlejuelejCes<eg~~5~~
11
Yeewceer- Deye keefJe yeOeeF& ueeske Oegve ceW ieerle emlegle kej jns nQ efpemekes yeesue nQ- yeOewee yeepes DeeBieves ceW
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Deepe cenejepe oMejLe kes DeeBieves ceW yeOeeF& yepe jner nw, Deepe ner DeeesOee ceW eerjece eke ngS nQ,
ueesie cenejepe kes DeeBieve ceW veee jns nQ~ DeeesOeeJeemeer esce keer efveYe&jlee mes emeVe nQ Deewj meYeer cenejepe kes
DeeBieve ceW yeeueieerle iee jns nQ~ keewmeuee, kewkeseer Deewj megefce$ee peer jepeeeCe ceW ceueeW mes mepeer ngF& nQ~ cenejepe
neLeer, Iees[e, ceefCe uege jns nQ, keneR Yeer oefjeW ceW ueppee veneR nw~ Deewj YeieJeeve keer esce lejbieeW ceW ceive ngDee
efieefjOej keefJe Yeer yeOeeF& iee jne nw~
ieerle mebKee 12
je%ees oMejLeme peelee kegceeje JeOee&hees Jeeevles~~
jeceYejleue#ceCeMe$egIvee efMeefj<ekegmegcemegkegceeje~~1~~
megYeiee megcegKee meces megMeeruee #eefheleefJeveleYeJeYeeje~~2~~
veeeex veje yeeuekee Je=e cegeof lee efJeieleefJekeeje~~3~~
57
yeeuekeeC[ced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- cenejepe oMejLe kes eneB eej heg$e eke ngS nQ, eerDeJeOe ceW yeOeeFeeB yepe jner nQ~ efMejer<e heg<he kes
meceeve keesceue eerjece-Yejle-ue#ceCe-Me$egIve eke ngS nQ, jepeYeJeve ceW yeOeeFeeB yepe jner nQ~ meYeer kegceej
megvoj, megcegKe, megMeerue leLee YeeeW kes Yeej kees njves Jeeues nQ, DeleSJe yeOeeFeeB yepe jner nQ~ ceefnueeSB heg<e,
yeeueke, Je= meYeer efJekeejjefnle neskej emeVe nQ, Dele yeOeeFeeB yepe jner nQ~ meYeer ueesie yeej-yeej veee jns nQ Deewj
hegve-hegve iee jns nQ Deewj yeOeeFeeB yepe jner nQ~ Deewj Fvekes meeLe efieefjOej keefJe Yeer JeOee&heve iee jne nw, eejeW
jepekegceejeW keer yeOeeF& nes~
ueeskee meces vejerve=levles pesieerevle Goeje~~4~~

JeOee&heveb efieefjOejes ieeeefle JeOe&vleeb megkegceeje~~5~~
ll
ieerle mebKee 13
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
meceJeslewje
ceueieerleb
ieereleeced~~
je%eer keewmeuee meglecepeveeled meesenf uees ce=og ieereleeced~~1~~
jee cegeeceeeleg<keb ceeefuekeb eeveereleeced ~~2~~
eefleie=nb ieesceeeefuehleb veJeueleguemeer Oeereleeced ~~3~~
jeseveb
oefOeogiOeotJee&: meeojb mevOeereleeced ~~4~~
ieCeheeernefjefMeJeYeJeeveerhetpeveb
eefJeOeereleeced ~~5~~
OesvegceefCeieCeJemeveceVeb yeeeCesYees
oereleeced ~~6~~
efJeeJeOetmegJeeefmeveerefYe
megJemeveb heefjOeereleeced ~~7~~
jecepevceceneslmeJeb efkeue efieefjOejes pesieereleeced ~~8~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- Deepe meye ueesie efceuekej cebieue ieeve kejW, meesnj ieeeW keeeWefke jeveer keewmeuee peer ves heg$e kees pevce
efoee nw~ ceesefleeeW kes eewkes hetjes, ceebieefueke Je ues DeeDees~ eleske Iej kees ieesyej mes efueheeF& kejes, veJeerve leguemeer
ueieeDees~ ieesjeseve, oner, otOe, otJee&oue meye-keg DeeojhetJe&ke Fkee kejes~ ieCeheefle, efJe<Ceg, efMeJeheeJe&leer kee
hetpeve kejes~ ieee, ceefCe, Jee, DeVe en meye yeeeCeeW kees oes~ yeeeCe heeflveeeB Deewj Yeer DeJeOe keer efJeJeeefnlehegef$eeeB megvoj Jee OeejCe kej ueW~ Fme ekeej efieefjOej keefJe Yeer eerjecepevceeslmeJe kees yeej-yeej ieeeW~
mevoYe&Mueeske:
oMejLeie=efnCeermegYeeieYetlew megjueuevee mhe=neecyeYetJegew~
veevemegJeveefmeemegmleveeee& peiegjLe efoJeJeOetJeOetceeee&~~1~~
Yeewceer- cenejepe oMejLe keer Oece&helveer keewmeuee, kewkeseer Deewj megefce$eepeer keer meewYeeie mebheefe hej
osJeJeOegSB Yeer mhe=ne kejves ueieeR Deewj Deheves ves$e kes megvoj peue mes Deheves Je#e kes kegbkegceeW kees Oeesleer ngF& es
osJeebieveeSB Deueewefkeke jepeceefnef<eeeW kes meewYeeie kees mejenleer ngF& ieeves ueieeR~
58
ve
d
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 14
efkeceefhe efkeceefhe keueieerleb ceOegjce=og ieeeefle ns~
ceelee jIegJejJeovemejespeb ceveefme efkeue Oeeeefle ns~~1~~
hegvejefhe heguekeMejerje megcegKeer cegKeb egcyeefle ns~
ceves hejceb efveOeeveb egefleefveefnleb meocyee mececyeefle ns~~2~~
Gjefme efveJesMe megueIegefMeMegce_eues efveietnefle ns~
efkeb Jee oMejLemegke=lemecetnb mecege mecetnefle ns~~3~~
efoes<eYeerlee keheesueees megkeppeueb efJeefuecheefle ns~
Mes veerueveerueveefuevemegkees<eees efhekeeJeefYeefuecheefle ns~~4~~
Oevee Oevee je%eer keewmeuee ceelee oMejLehegCeceefle ns~
eees heg$ees YetlJee efieefjOejeYegjefhe efMeMegjefleefJeuemeefle ns~~5~~
ieerlejeceeeCeced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer-Denes! ceelee keewmeuee keg-keg yengle keesceue Deewj ceOegj mJej ceW iee jner nQ leLee eerjece kes
cegKekeceue kee ceve ceW Oeeve kej jner nQ~ efhej hegueefkele neskej megvoj cegKe Jeeueer ceelee keewmeuee eYeg kee cegKe
etceleer nQ, cegPes ueielee nw efke Jes eYeg keer ceeleeeer egefleeeW ceW efhes ngS Gme hejcelelJe kees ogueejleer ngF& mecneue jner
nQ~ Deheves oe mes ueieekej Gve hejyee yeeueke YeieJeeve eerjece kees ceeleeeer DeeBeue ceW {Bke uesleer nQ, keee Jes
efyeKejs nges oMejLe peer kes hegCe kees ner meceskej oe ceW efhee lees veneR jner nQ~ efoes<e kes Yee mes ceeleeeer eYeg
kes keheesueeW hej oes keepeue kes efhhes ueiee jner nQ, cegPes Mebkee nesleer nw efke pewmes Jes veerues-veerues oes keceue-keesMeeW ceW
oes-keesefkeueeDeeW keer jevee kej jner neW~ ceelee keewmeuee jeveer Oeve nQ Deewj cenejepe oMejLe kee Yeer Delevle hegCe
nw, efpevekes heg$e yevekej efieefjOej keefJe kes mJeeceer YeieJeeve eerjece yeeuehe ceW yengle megvoj ueie jns nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 15
oerJele oerJele osJeosJe kegle cee efJeuecyeefcen ns~
osJees oerJele efoJeeceeesOeeb yeeuekeb efoJeb oerJesce ns~~1~~
meerJele meerJele megjmeeOe cee meeOJeme keocyeefcen ns~
meeOe efMeJemeeefhe ogjejeOe nslees efPeiegeuf eJeeb meerJesce ns~~2~~
euele euele eefuelee#ees ve Yeeefvekegjcyeefcen ns~
meKe mekeuepeveme meKeeeb meheefo ielJee heMesce ns~~3~~
vele vele megjveeeex ve ueppeeJeuecyeefcen ns~
veeeex ceeee veer veeveeeCeceefhe jeceb heefjlees vesce ns~~4~~
YeJele
YeJele YeeJeYeJee ve ogefjlekejcyeefcen ns~
Deeuees efieefjOejeYegceefYeve=le emeVee hegjlees YeJesce ns~~5~~
Yeewceer-ns osefJeeeW! mlegefle kejes, mlegefle kejes, efJeuebye cele kejes, meJe&eLece lees efoJe DeeesOee keer mlegefle kejes,
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
mevoYe&Mueeske:
DeeesOeemeewYeeies ekeefleleveew eerjIegheleew
veved ieeeVe=leved eCeefolemegJeee: hegjpeve:~
mhegjodyeeevevo
efMeMegefolemebeeJecegefolees
ieb Yees efve<evoes ceOegjefceocetes oMejLe~~1~~
es
er
ve
d
heeeled nce efoJe yeeueke keer mlegefle kejW~ ns meefleeeW! efmeuees, efmeuees efkemeer ekeej kee Yee cele kejes, meefKeeeW!
efMeJepeer kes Yeer ogjejeOe eYeg eerjece kes efuees nce efPeiegueer Jee efmeueW~ ns ebeueves$eeW Jeeueer meefKeeeW! eueeseuees, efkemeer ekeej kee Yee cele kejes, meefKeeeW! mechetCe& peerJeeW kes efce$ehe eerjece kees nce euekej efvenejW~ ns
osefJeeeW! veeees-veeees, eneB ueppee kee DeJeuebyeve cele kejes, ns osefJeeeW! ceeee veer kees veeeves ceW kegMeue efMeMeg
eerjece kes mece#e nce veeeW~ ns meefKeeeW! YeeJegke yevees-YeeJegke yevees, eneB efkemeer ekeej kes heeheeW kee mecetn veneR
nw, meefKeeeW! keefJe efieefjOej eYeg kes mece#e veeekej nce emeVe nes peeeB~
59
yeeuekeeC[ced
Se
va
Yeewceer-eerDeJeOe kes meewYeeiehe eYeg eerjece kes yeeuehe ceW eke nes peeves hej leLee eerDeJeOeJeeefmeeeW kes
TBes mJej ceW yeesueles-ieeles-veeeles SJeb megvoj Jeee yepeeles jnves hej yeeueke eerjece kes eLece jesove kes eJeCe mes
emeVe oe ceW mhegefjle yeeevevo mes Deesle-eesle ves$eeW ceW DeeBmet Yejs ngS cenejepe oMejLe ceOegj mJej ceW Fme ekeej
yeesues~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 16
Dee
meesnjieerleb
ieeheeOJeb
jeIeJees
cece ie=ncesle~
Dee
ceueJeeeb JeeoeOJeb jeIeJees cece ie=ncesle~~1~~
<eefmeneJe<e&ceveg ceeb eehleb megKeb
ieleb ogefjlecemeleced~
Dee cegeeeleg<keb hetjeOJeb jeIeJees cece ie=ncessle~~2~~
efJelejle ceefCeieCeneiepeJemeveb <e[dhe_eeMeodefJeOece=ogce_peguecemeveced~
Dee leesjCeb ejs<eg jeeOJeb jeIeJees cece ie=ncesle~~3~~
ve=lele ieeele <ele ueeskee Yepele cegkegvob heefjleMeeskee~~
Dee hegCeenb efpewJee&eeOJeb jeIeJees cece ie=ncesle~~4~~
meglees peevegheeefCeejhegjleeefue<eefle leoe cece ceveesjLeueeflekee heefue<eefle~
Dee efieefjOejeYegb ueeueeOJeb jeIeJees cece ie=ncesle~~5~~
Yeewceer-Deepe meye ueesie meesnj ieerle ieeeW Deewj cebieue Jeee yepeeeW, keeeWefke jeIeJe mejkeej cesjs YeJeve ceW
heOeej Deees nQ~ mee" npeej Je<eeX kes heeeled cesjs efueS en megKe eehle ngDee nw Deewj cesje Demee-oeefje euee ieee
nw~ Deepe ceesefleeeW kes eewkes hegjJeeDees eerjeIeJe eYeg cesjs Iej ceW eke ngS nQ~ Deepe ceefCeieCe-neLeer, Iees[s Deewj Jee
uegeDees Deewj hheve Yeesie ceer"s megvoj Yeespeve meYeer kees efKeueeDees, Deepe ejeW hej JevoveJeej mepeeDees, keeeWefke
eerjeIeJe cesjs Iej cesW DeeefJeYe&tle ngS nQ~ meYeer ueesie veeees-ieeDees-emeVe nes peeDees Deewj Meeske es[kej YeieJeeve
yeeue cegkegvo kee Yepeve kejes, Deepe yeeeCeeW eje hegCeenJeeeve kejJeeDees, eYeg jeIeJe cesjs eneB heOeejs nQ~ peye cesjs
60
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 17
DeeesOeeeeceYetod
jecepevce
JeOee&heer mebJeeeles~~
Dee efveieg&Ce meiegCees peele megleesYeJeved efveefKeueve=Ceeb leele~
Dee
hetleb cenerheeflemee JeOee&heer mebJeeeles~~1~~
%eeveefiejeieesleerleceKeC[b efYegpeceYetled Oe=leMejkeesoC[ced~
Dee ekeb uemeefle hejyee JeOee&heer mebJeeeles~~2~~
hejceevevos cegefoleeeesOee ve=leefle ieeeefle megjJejyeesOee~
Dee hetCe uemeefle MegYekece& JeOee&heer mebJeeeles~~3~~
mejet mejmee Yeeefle Jemevle hejceevevoeefJeefoievle~
%eelJee efieefjOej emeeroefle cece& JeOee&heer mebJeeeles~~4~~
Deeeg<ceeved jeIeJe IegveeW mes euevee eejbYe kejWies, leye cesjs ceveesjLe keer uelee heueJeleer nesieer~ Deepe efieefjOej keefJe
kes mJeeceer yeeuehe YeieJeeve kee ueeueve kejes, eerjeIeJe eYeg cesjs YeJeve ceW eke ngS nQ~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer-DeeesOee ceW eerjece kee pevce ngDee, Deepe JeneB yeOeeF& yepe jner nw~ Deepe efveieg&Ce yee meiegCe nes
iees, mecemle mebmeej kes efhelee heg$e yeves, Deepe cenejepe kee YeJeve heefJe$e nes ieee, yeOeeF& yepe jner nw~ %eeve-JeeCeer
Deewj FefveeW mes Deleerle, DeKeC[, hejyee hejceelcee Oegve<e-yeeCe OeejCe kejkes, oes YegpeeDeeW Jeeues megvoj ceveg<e
he ceW eke nes iees nQ, eerDeJeOe ceW yeOeeF& yepe jner nw~ osJeleeDeeW eje peeveves-eesie eerDeeesOee Deepe
hejceevevo ceW cegefole nw, Deepe mebhetCe& eskece& hetCe& neskej megMeesefYele nes jns nQ, eerDeeesOee ceW yeOeeF& yepe jner nw~
Deepe mejet mJe peueOeeje yen jner nw, Deewj hejceevevo mes mebhetCe& efoie efoievleeW kees mejeyeesj kejlee ngDee Jemevle
MeesefYele nes jne nw, en cece& peevekej Deepe efieefjOej keefJe yengle emeVe nw~
20
11
mevoYe&Mueeske:
peelekece&efCe
mecheVes
veevoercegKehegjmejced~
veKesoveceejyOee ve=levleer een veeefheleer~~1~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer-peelekece&& mebheVe nesves hej, veevoercegKe ee kes meeLe eYeg eerjeIeJe kee veKe keeleer ngF&, veeeleer ngF&
veeFve (veGefveeeB) yeesueer~
ieerle mebKee 18
Deeoemes
cenerheles! keewmeueekejkeCeced ~
megecf e$eekejkeCeb
kewkeseer
kejkeCeced~~
efJeYeleer efvepees jeceb ueeskeueeseveeefYejececed ~
veeefheleer veefceleveevee een heefOeesjCeced~~1~~
Je=s efhe Jeeefme efJeefOemetvetke=heee efJeOeelee~
efJeoOes efJeefOe%ees cenejepeceue#eCeced~~2~~
61
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
efMeJemeeefhe ogue&Yeb YeJelke=les megueYeefceoced~

heg$ejlvecesleled eehleJeeved eYees efJeue#eCeced~~3~~
keesefkeecekeceveereb
veKeefMeKejceCeereced~
efJeMeoefJeocesleb
ceneheg<eue#eCeced~~4~~
e=Ceg e=Ceg jepejepe eeJeefle&cenejepe eerelf eoeveced~
efJevee
veevegceesefo<es
megles#eCeced~~5~~
efieefjOejeYegceLe mJee_eues efveietnevleer jepeevleer~
efJejjepe
jIegjepeeeCeced ~~6~~
yeeuekeeC[ced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer-ns cenejepe! Deepe ceQ ueeuee kes veKe keeves kes vesie ceW keewmeuee peer kes neLe kee keCe
(kebieve) uetBieer~ Fmeer ekeej kewkeseer kes neLe kee keCe (kebieve) Deewj megefce$ee peer kes neLe kee keCe
(kebieve) Yeer uetBieer~ Fme ekeej mecemle ueeskeeW kes ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues eerjece kees Deheveer ieeso ceW ueer
ngF&, ves$eeW kees keg veeres keer ngF&, veeFve cenejepe oMejLe mes "veieve (vesie uesves kee n") kejves ueieer~ ns
cenejepe! Deehekeer mee" npeej Je<e& keer Je=eJemLee ceW Yeer yeeepeer kes heg$e Jeefme peer keer ke=hee mes efJeefOe kees
peeveves Jeeues efJeOeelee ves en cebieue #eCe GheefmLele efkeee nw~ ns mJeeefceved ! efMeJe peer kess efueS Yeer ogue&Ye en
#eCe Deehekees megueYe nes ieee, Deeheves meYeer yeeuekeeW mes efJeue#eCe en heg$ejlve eehle efkeee nw~ ns cenejepe!
en yeeueke kejes[eW keeceosJeeW kes Yeer Fe kee efJe<ee nw, en veKeefMeKehee&vle megvoj leLee efvece&ue eMe Jeeuee
nw, FmeceW lees ceneheg<e meekesle efJenejer YeieJeeve eerjece kes meYeer ue#eCe efoKe jns nQ~ Jener heerleecyej, Jener
Mee&Oeveg<e, Jes ner oes lejkeMe, GveceW Gmeer ekeej De#eeyeeCe, Gmeer ekeej Je#e hej eerJelmeueebve, Gmeer ekeej
Jewpeevleer ceeuee Deewj keewmlegYe ceefCe, Jes ner efkejer-kegC[ueeefo DeeYet<eCe, Jener veerue-cesIe pewmee Meeceue
keuesJej, cegPes ueielee nw efke meekesleefyenejer eerjece ner DeJeOeefyenejer yeve iees nQ~ ns jepeeDeeW kes jepee! ns
eeJeleea cenejepe! megefvees-megefvees peye leke vesie veneR oerefpeesiee, leye leke ceQ heg$e-oMe&ve kee Devegceesove veneR
keBieer~ Fme ekeej efieefjOej keefJe kes eYeg eerjeIeJe kees Deheves DeeBeue ceW efheeleer ngF&, veGefveeeB jIegjepe
oMejLe kes eebieCe kees MeesefYele kejleer ngF& mJeeb Yeer megMeesefYele ngF&~
op
yr
ig
ht
20
ieerle mebKee 19
Dee hejceceues keesmeues meglee
vejheleselJeej~
keewmeueekewkeseermegefce$eeejes
nlevejkeej~~1~~
jeceYejleue#ceCeMe$egIvee
ceueceemegKeoeleej~
MejCeeielepevekeuheheeohee
F&MeeefeYegJeveOeeleej~~2~~
meeeefvle ceueb ieerleb men Jeeew MegYeieeleej~
iepejLelegjOesvegceefCeJemeveb jeefvle efejceLejeleej~~3~~
menlegueefmekeejesehf eleemlejJe es Keueg ceuekelee&j~
hetpevles ieCeheeflenjiegjJees
efJeIveJeLehenlee&j~~4~~
62
ieerlejeceeeCeced
va
ieerle mebKee 20
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer-Deepe DeeesOeehegjer ceW hejce cebieue nw, cenejepe oMejLe peer kes eneB eej heg$e eke ngS nQ, GvneWves
keewmeuee, kewkeseer Deewj megefce$ee peer kees pevceej DeLee&led ceeleehe ceW mJeerkeeje nw, eerjece ves keewmeuee peer kees,
eerYejle ves kewkeseer kees, eerue#ceCe-Me$egIve ves megefce$ee peer kees ceelee ceevee nw Deewj Fve eejeW YeeleeDeeW ves keeceeesOe-ueesYe-ceesn veeceke vejke ejeW kees ve efkeee nw~ eerjece-Yejle-ue#ceCe-Me$egIve, es eejeW F&ej nQ, es
MejCeeieleeW kes efueS keuheJe=#e, cebieue Deewj megKe kes oelee leLee leerveeW ueeskeeW kes j#eke nQ~ megvoj ieeeke ueesie JeeeeW
kes meeLe megvoj cebieue ieerle iee jns nQ Deewj oeveer ueesie neLeer-jLe-Iees[s-ieee-ceefCe Deewj JeeeW kee megvoj oeve kej
jns nQ~ pees cebieue kejves Jeeues nQ Ssmes leguemeer Deeefo Je=#e ueieeS pee jns nQ Deewj efJeIveyeLeeW kees njves Jeeues efMeJeieg Deewj ieCeheefle hetpes pee jns nQ~ hejceevevo kees Yeer peerle uesves Jeeues, DeeesOeeJeemeer esce mes Deeveefvole nes jns nQ,
Fme ekeej ogeW kes efJepeeer eejeW Yeelee eerjece-Yejle-ue#ceCe-Me$egIve efieefjOej keefJe kes oe ceW efvejvlej efJenej
kejW~
DeeeesOekee
esceYejcegefolee
hejceevevoefJepesleej~
efieefjOejefo efJenjvleg efveleMeMelJeej Keuepesleej~~5~~
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Dee
efoveb
megefovebb
ns
ceele~
hejcesejes
vejhelesYe&Jeves meglehe
me_peele~~
Oevee ceueefoJemeceefC[lee
ew$eMegkeueefleefLeveJeceer~
efjeb eeefle veceefle veJeeefjleb Oe=leveJeMeefejveJeceer~~1~~
nefjeerleceefYeefpelmegcegntle
hegve
hegveJe&megmeefnleced ~
oMejLeeeiee
hetJe&cehetJe
le$eeYetvcenceefnleced~~2~
mJeeseejefJekegpeiegkeefJejefJepee
enehe_eleMetuee~
mJecevegeenefelegb eLeceeeeb heew
ceuecetuee~~3~~
Je<e&vlegle megceveebefme megcevemees vedees veYeefme veefvle~
efieefjOejeYegpe&eleg peeleeefoefle efoefJe osJelee jefvle~~4~~
op
yr
Yeewceer-DeeesOee keer Ske yent Deheveer meemeg-ceeB mes ken jner nw- ns ceeB! Deepe kee efove megefove nw, keeeWefke
hejyee hejcesej eerjece ner cenejepe oMejLe kes YeJeve ceW heg$ehe OeejCe kejkes eke nges nQ~ cebieue efove mes
megMeesefYele ew$e Megkeue he#e keer veJeceer efleefLe Oeve nw, en efjee nesves hej Yeer eYeg kes eekee kes keejCe Fme efje
peiele kees emeVelee mes Yej jner nw, veJeerve eefj$eeW mes mebheVe eerjece kees veceve kej jner nw~ en veJeceer efJeceueeGlkeef<e&Ceer-eesiee-%eevee-efeee-eer-melee-F&Meevee Deewj Devegene veeceke veew hejcesej MeefeeeW mes ege nw~ en
Deveghece nw~ ns ceeB! eYeg kees efee DeefYeefpeled cegnte&, hegveJe&meg ve#e$e kes meefnle Fmeer veJeceer kes ceOe-efoJeme ceW
GheefmLele ngDee nw, Gmeer MegYe Ie[er ceW oMejLe peer kes e%e kee DehetJe&he GlmeJeeW mes ege, DehetJe& yeeueke hejyee
hejceelcee lelJe ner eke ngDee~ ns ceeB! mJeeb kees eYeg mes Devegie=nerle kejeves kes efueS ner meYeer cebieueeW kes cetue mete&-
er
ve
d
cebieue-Meefve-ye=nmheefle Deewj Mege es heeBeeW en cebieue kes cetue yevekej eLece hebefe ceW efmLele nessles ngS, Deheves
GemLeeve hej efJejepeceeve nes ieS nQ~ DeLee&led ces<e kes mete&, cekej kes cebieue, leguee kes Meefve, keke& kes ye=nmheefle
Deewj ceerve kes Mege Ge mLeeve hej peekej eYeg keer ke=hee eehle kej jns nQ~ osJelee emeVe neskej DeekeeMe mes
heg<heJe<ee& kej jns nQ, DehmejeSB veee jner nQ, efieefjOej kes eYeg eerjece keer pee nes, pee nes, Fme ekeej mJeie& ceW
osJelee j ueiee jns nQ~
63
yeeuekeeC[ced
es
ieerle mebKee 21
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Dee
jece
efMeMeg&Meleeced
Meleeced~~
keesmeueseb hegjer meegjeree legjer le$e ielJee legjer ke=<eleeced ke=<eleeced~~1~~
jecepevceeslmeJes OJemlekeeceesoYd eJes le$e Meevleb cevees efoMeleeced efoMeleeced~~2~~
vele&ves eese<f eleeb keerle&ves meelJeleeb le$e esleefejb efMue<eleeced efMue<eleeced~~3~~
jeceJeOee&heves n<e&meb%eeheves le$e eelceJeLee efkeueMeleeced efkeueMeleeced~~4~~
efieefjOejsCeemleceeeeYejsCeeefhe Yees jeceheeoecyegpeb mhe=Meleeced mhe=Meleeced~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer-ns ceeB! Deepeyeeuehe eerjece peer kes yeej-yeej oMe&ve efkeS peeeB~ en DeeesOeehegjer legjere yee
eerjece keer Deelegjer DeLee&led yeeue-eheuelee mes ege nes ieF& nw, JeneB peekej Deheveer Deelegjer DeLee&led mebmeej keer jesie
Jeekeguelee ve kej oer peee~ keeceeefo efJekeejeW kees ve kejves Jeeues, Gme eerjece-pevceeslmeJe ceW Deheves Meevle ceve
kees meceefhe&le kej efoee peee~ ceefnueeDeeW kes vee&ve ceW, eerJew<CeJe kes keere&ve ceW Deheves efee kees yengle keeue kes
efueS pees[ efoee peee~ n<e& kees metefele kejves Jeeueer Gme eerjece peer keer yeOeeF& ceW Deelcee keer JeLee meceehle kej
ueer peee~ Fme ekeej meebmeeefjke ceeee kee Yeej es[kej keefJe efieefjOej kes eje Yeer yeej-yeej eerjece kes ejCe
keceue kee mheMe& kej efueee peee~
ieerle mebKee 22
jeceveecves
hejyeeCes
ceueced~
efoJeOeecves
efejb yeeCes ceueced~~
veerueke_peeYeotJee&eflJe<es
ceueb
ollemebesemes
melheg<es
ceueced~
efJeeefJeKeelemelkece&Ces
ceueb
jeceveecves
hejyeeCes
ceueced~~1~~
heefmevovecevemeefvoves
ceueb
eesefiecegefvepeveveeveveefvoves
ceueced~
efkeuehlemesJekemegpeveMece&Ces
ceueb
jeceveecves
hejyeeCes
ceueced~~2~~
64
ve
d
er
es
R
s
ht
va
ya
s
.A
ll
R
ig
yeeueYet<eCeJemeveMeeef&Ces
ceueb
oMejLeeefpejjpeesjeefieCes
ceueced~
%eeefveog%exevcece&Ces
ceueb
jeceveecves hejyeeCes
ceueced~~3~~
ceele=megmleveheevemhe=ns
ceueb
JesoefJeeg[defJeOeevegns
ceueced~
eefiJeCes
Oece&meodJece&Ces ceueb
jeceveecves
hejyeeCes
ceueced~~4~~
eer[lesefkeuekeeceee
les
ceueb
jecejeceeefYejeceee
les
ceueced~
oemeefieefjOejveevevece&Ces
ceueb
jeceveecves
hejyeeCes
ceueced~~5~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- jece veeceke hejyee kee cebieue nes, efoJe lespeescee hejyee hejcesej kee efejkeeuehee&vle cebieue nes~
veeruekeceue Deewj otJee&oue kes meceeve megvoj eerjece kee cebieue nes, YeeeW kees ese eoeve kejves Jeeues mevleeW kes
hees<eke efJeKeele, eskece& ceW efvejle eYeg eerjece kee cebieue nes~ oMejLe peer kes ceve kees Deeveefvole kejves Jeeues jeIeJe
mejkeej kee cebieue nes, Deheves mesJeke eerJew<CeJeeW kees megKe osves Jeeues eYeg eerjece Deehekee cebieue nes~ yeeueesefele
Deuebkeej, Jee SJeb Mee&Oeveg<e OeejCe kejves Jeeues, cenejepe oMejLe kes DeeBieve keer Oetue ceW jeie keer DevegYetefle kejves
Jeeues, eesieerpeveeW kes eje Yeer efpevekes oe kee DeeMee og%exe nw, Ssmes hejyee eerjece kee cebieue nes~ ceeB keewmeuee
kes mleveheeve mes mhe=ne jKeves Jeeues, Jeso s<eer peveeW kes keee&keueehe kee efJeesn kejves Jeeues, JeveceeueeOeejer Oece& kees
ner keJee ceeveves Jeeues eYeg eerjece kee cebieue nes~ eerDeJeOe ceW Kesueles nges SJeb YeeeW kes Deevevo kes efueS
Deueewefkeke FeSB kejves Jeeues, hejMegjece Deewj jecee DeLee&led cewefLeueeefveeeW kees Deevevo osves Jeeues, cegPe oemeevegoeme
efieefjOej kes ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues hejyee eerjece kee cebieue nes~
ieerle mebKee 23
je%eer keewmeueepeveeled megheg$eb keesmeuehegjs Jeeeles JeOee&heer~

keeefuevoermeefueuecesIeotJee&meJeCe
veerjpeveJeueveerueves$eced~~1~~
mesJekeogefjlenjCeueIegueIegejCeb
keCeeke=heeefoJehee$eced~~2~~
keesefkeesefkeueeOejefvevokemegJeoveb YeJemeeiejheeslekeeefj$eced~~3~~
ceveefmepeceOeghece_pegcesekemegkesMeb efJe<eeienvekeeveveueefJe$eced~~4~~
keefJeefieefjOejpeerJevemeJe&mJeb
hejyee
hejceb heefJe$eced~~5~~
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye keefJe DeJeOe Debeue keer eefme ueeske Oegefve veeejer ceW yeOeeF& ieerle emlegle kej jns nQcenejeveer keewmeuee ves megvoj heg$e kees pevce efoee nw, DeJeOehegj ceW yeOeeF& yepe jner nw~ ecegvee peue, cesIe SJeb otJee&oue
kes meceeve veerue-keeefvle leLee veJeerve veerueskeceue kes meceeve kepejejs ves$e Jeeues jepekegceej kees keewmeuee peer ves
pevce efoee nw, Dele yeOeeF& yepe jner nw~ mesJekeeW kes heehe njves Jeeues, efpevekes ess-ess ejCe nQ, pees keCee Deewj
ke=hee kes Deueewefkeke hee$e nQ, Ssmes eYeg kees ceeB keewmeuee ves pevce efoee, Dele DeJeOe ceW yeOeeF& yepe jner nw~ efpevekee
cegKe kejes[eW-kejes[eW evceeDeeW kee efvevoke nw, efpevekee eefj$e YeJemeeiej kes efueS penepe nw~ efpevekes kesMe
keeceosJe kes Yecej kes meceeve Meece nQ, pees mJeeb YeeeW kes Ieves efJe<ee Jeve kees keeves kes efueS ueefJe$e DeLee&led
nBefmeee Mee kes meceeve nQ, pees keefJe efieefjOej kes peerJevemeJe&mJe hejce heefJe$e hejyee hejceelcee nQ, GvneR kees
keewmeuee peer ves Deheves heg$ehe ceW eke efkeee nw, eerDeeesOee ceW yeOeeF& yepe jner nw~
65
yeeuekeeC[ced
.A
ll
mevoYe&Mueeske:
Se
va
ya
s
meceeslee
esleecyejefJeefpeleleejeefOeheefJeYee
meceeeeleeeesOeehegefjkeheYe=lee
levegOeje~
cegoejeshe
mJeeb heoveleJe=<eeb efMeMegecf eceb
efveke=vlevleer veeueeb efieefjOejefiejsuee heefjpeieew~~1~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- Gmeer mecee eerDeeesOeehegj ceW kehe-mesefJekee (Oeieef[ve) kee Jes<e yeveekej YeieJeleer mejmJeleer
heOeejeR, pees meJe&Megkeuee LeeR Deewj efpevneWves Deheves esleJee keer keeefvle mes evcee keer Yeer MeesYee kees peerle efueee Lee,
Ssmeer YeieJeleer mejmJeleer efpevekes ejCeeW ceW YeieJeeve Mebkej Yeer vele nesles nQ, Ssmes efMeMeg YeieJeeve jece kees ieeso ceW ueskej
Gvekes veeue (veej) keeleer ngF&, efieefjOej keefJe keer JeeCeer kees ceeOece yeveekej ieeves ueieeR~
ieerle mebKee 24
op
yr
ig
ht
20
11
JeOee&heveeefve Jeeevleeced DeJeOehegjs jece ekeefle~

jece hekeefle DeefYejece ekeefle jece ekeefle IeveMeece ekeefle~~1~~
mJeeb veovleer veYeefme ogvogYee mJece&evf ojeCeue*def eevleeced~~2~~
jIegheeflepevceceneslmeJeb gb eeveeefve megjw mebemf eevleeced~~3~~
MeeerjceeheeJe&leereYe=elf eefYe Yet<eCeeefve iee$es<eg efYeevleeced~~4~~
ceesovleeb meeOeJeefeYegJeves j#e kegueeefve Jew efceevleeced~~5~~
jecepevceceueceLeieelegb
efieefjOejieerleeveeefevleeced~~6~~
Yeewceer- Dejs! yeOeeF& nes, yeOeeF& nes, meye ueesie yeOeeFeeB ieeeW, eerDeJeOehegj ceW YeieJeeve jece eke ngS nQ,
meyekees Deevevo osves Jeeues, veerue cesIe kes meceeve Meeceue eerjece eke ngS nQ yeOeeFeeB ieeDees~ osKees, DeekeeMe ceW
ogvogefYeeeB mJeeb yepe jner nQ, mJeie& kes ceefvojeW kees mepeeDees~ eerjece kee pevce ceneslmeJe osKeves kes efueS osJeieCe
Deheves efJeceeveeW kees mepee ueW~ Meeer-ue#ceer-heeJe&leer Deeefo osefJeeeB Deheves DeeW ceW megvoj Deuebkeej OeejCe kej ueW~
66
ieerlejeceeeCeced
Deye leerveeW ueeske ceW meeOegpeve emeVe neW, meYeer je#eme heefjJeej cejW~ eerjece pevce kee cebieue ieeves kes efueS efieefjOej
keefJe kes ieerleeW kee meceeoj efkeee peee, meye ueesie yeOeeFeeB ieeeW, eerDeJeOe ceW eerjece kee eekee ngDee nw~
ve
d
ieerle mebKee 25
es
R
.A
ll
R
ig
ht
megKeb veeueekele&veb keefj<es keewmeueeee meeeR ener<es~

Ye=lee Jeoefle meefmcelee ve=heefleb yeejcyeejceeener<es~~1~~
eepeb ve jepeb vewJe ueeskemeeceepeb cenejepe efkeceefhe heefjener<es~~2~~
eeJeVe ueYes cenerhelesmJeeYeerb leeJeled meeefOekeejb efJeener<es~~3~~
Sleod efJekeuheb ve efJeeles ef$eYegJeves Fob Oeveb kees<es me*dener<es~~4~~
efieefjOejeYege&meeb eLeceb ekeefle leewJeee mJecevegener<es~~5~~
er
DeLe jepeeveb eefle-
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- Deye mejmJeleer peer cenejepe oMejLe kees mebyeesefOele kejleer ngF& ieeleer nQ-ns cenejepe! ceQ megKehetJe&ke
ueeueve keer veeuee (veej) keetBieer, FvnW leefveke Yeer ke veneR nesiee, hejvleg Ghenej ceW keewmeuee peer keer mee[er
DeJeMe uetBieer~ Oeieef[ve cegmkegjekej cenejepe mes kenleer nw, ceQ Deehe mes yeej-yeej ener Deeen keBieer~ ns cenejepe!
Fme vesie kes efJekeuhe ceW ceQ Deehekee eepe DeLee&led mJeCe& YeC[ej veneR uetBieer, DeJeOe kee jepe veneR uetBieer, efkebJee
leerveeW ueeskeeW kee meeceepe Yeer veneR uetBieer, uetBieer kesJeue keewmeuee jeveer keer mee[er~ ns cenejepe! peye leke ceQ Dehevee
cegBn ceeBiee vesie veneR heeTBieer, leye leke DeefOekeejhetJe&ke Deheveer vesie kes efueS Deehemes "veieve kejleer jntBieer~ Fmekee
efJekeuhe leerveeW ueeskeeW ceW Yeer veneR nw, Fme Oeve kees ceQ Deheves kees<e ceW meben kejkes jKetBieer~ efpeme mee[er kes DeBeue hej
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece eLece yeej eke ngS nQ, keewmeuee jeveer keer Gmeer mee[er mes Deepe ceQ mJeeb kees
Devegie=nerle keBieer, DeLee&led yeeuehe eerjece kes eekee keer eLece #eCe keer meeef#eCeer mee[er ner Deye ceQ efvejvlej
OeejCe efkeS jntBieer, Gmes keYeer GleeBieer ner veneR~
efhej keefJe yeOeeF& ieerle ner emlegle kej jns nQ-
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 26
DeeepeeiejeroeesOeeYeeie
ekeeflees
jIegveeLe~~
je%eer keewmeueeee kegef#e megheefuelee meheefuelees oMejLeYeeie~~1~~
meheuee meppeveJee_eueeflekee meheefuelees YetleueefJeYeeie~~ 2~~
$e+<ee=heg$esef meheuee meheuees Jeefmeme leeie~~ 3~~
meheuee efoMee megmeheuee efJeefoMee meheuees Jew<CeJeefJejeie~~4~~
meheuee efieefjOejceuekeefJelee meheue MegYeevegjeie~~5~~
Yeewceer- Deepe eerDeeesOee kee meewYeeie peie ieee, eneB jIegkegue kes veeLe eerjece eke nes ieS~ cenejeveer
keewmeuee peer keer keesKe heueJeleer nes ieF&, cenejepe oMejLe kee e%e Yeer meheue nes ieee~ jIeg DeLee&led peerJecee$e kes
mJeeceer eerjece eke nes ieS~ meppeveeW keer Feheer uelee ceW Deepe heue ueie iees, en Yeejle Yetefce kee Yeeie
es
er
ve
d
keesmeueosMe meheue nes ieee, eneB mebhetCe& peerJeeW keer eeLe&vee kee efJe<ee eerjece eke nes ieS~ cenef<e& $e+<ee=bie keer
heg$esef< e%e meheue ngF& Deewj iegosJe Jeefme kee leeie Yeer meheue ngDee, keeeWefke FvneR oesveeW $e+ef<eeeW kes eeesie mes
peiele kes jIeg DeLee&led F&osJe mJeeceer eerjece eke ngS~ Deepe efoMeeSB Deewj efJeefoMeeSB meheue nes ieF Deewj
eerJew<CeJepeveeW kee Jewjeie Yeer meheue nes ieee, FvneR keer eeLe&vee kees hetCe& kejves kes efueS YeieJeeve eerjece eke ngS
nQ~ Deewj en yeOeeF& ieekej efieefjOej keefJe keer keefJelee meheue nes ieeer leLee Fme keefJe kee keueeCekeejer eerjece
Devegjeie Yeer meheue nes ieee, keeeWefke jIeg DeLee&led mebhetCe& peerJeeW kes veeLe DeLee&led DeeMeerJee&o he ceW eLes Jejoeve
osves kes efueS YeieJeeve eerjece eke nes ieS nQ~
67
yeeuekeeC[ced
R
ig
ht
ieerle mebKee 27
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Jeeeles keesmeues JeOee&heer jeIeJe ekeefle~~

ew$eMegkeueveJeceerMegYeefoJemees ceueceeeseJf eeJeeheer~
JeOee&heer
jeIeJe
ekeefle~~1~~
ve=leefle ieeeefle <eefle ueeskees pee pee pee mebueeheer~
JeOee&heer
jeIeJe
ekeefle~~2~~
uesMe Meb ueYeles ve heeheer efo meeroefle heefjleeheer~
JeOee&heer
jeIeJe
ekeefle~~3~~
eke hejcesejes Yetleues keesefefovesMeeleeheer~
JeOee&heer
jeIeJe
ekeefle~~4~~
ve=leefle JeOee&heeved efieefjOejes IeveefceJe Jeer#e keueeheer~
JeOee&heer
jeIeJe
ekeefle~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer-Deepe DeeesOee hegjer ceW yeOeeF& yepe jner nw, yeOeeF& nw eerjeIeJe eke ngS nQ~ Deepe kee efove
efJeeJeeheer cebieuecee, ew$eMegkeue he#e veJeceer mes ege nw, yeOeeF& nw eerjeIeJe keer eekee keer~ Fme mecee mebhetCe&
mebmeej pee nes, pee nes, pee nes kenlee ngDee veee jne nw, iee jne nw Deewj emeVe nes jne nw, yeOeeF& nes YeieJeeve
eerjece kes eekee keer~ Fme mecee heeheer jeJeCe Meeefvle veneR hee jne nw, meYeer kees ke osves Jeeuee og jeJeCe oe
ceW Ieyeje jne nw, yeOeeF& nes jeJeCeMe$eg eerjece kes eekee keer~ kejes[eW mete& kes meceeve eleehe Jeeues hejyee hejcesej
ner Deepe eerDeJeOe ceW eke ngS nQ, yeOeeF& nes ceee&oe heg<eesece eerjece kes eekee keer~ Fme GlmeJe ceW yeeoue kees
efvenejkej ceetj keer YeeBefle yeOeeF& oslee ngDee keefJe efieefjOej Yeer veee jne nw, yeOeeF& nes keewmeueevevoJeOe&ve eerjece
kes eekee keer~
ieerle mebKee 28
mJepeveefeeeeCe ns jeIeJe MegYeb JeOee&heveb yetce~
meleeb mev$eeCe ns jeIeJe YeJeodJeOee&heveb yetce~~1~~
68
ve
d
er
es
R
R
ig
ht
megefoJemees
Oevelece S<e eieleYeeefJeIveueJeuesMe~
megeK
f eleieerJee&Ce ns jeIeJe! YeJeod JeOee&heveb yect e~~2~~
Jeoevee ew$eefmeleveJeceer megOevee MeefeefjJe veJeceer~
efvenleefveee&Ce ns
jeIeJe YeJeodJeOee&heveb yetce~~3~~
eceesoe jece meodJeie
efJeveesoe Yeerce$ewJeie&ced~
ceefnleefveJee&Ce ns jeIeJe YeJeodJeOee&heveb yetce~~4~~
efJenj efieefjOejceveefme efveleb efMeMees leJe esoceLeke=leced~
ueefmeleefMeleyeeCe ns jeIeJe YeJeodJeOee&heveb yetce~~5~~
ieerlejeceeeCeced
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- ns Deheves YeeeW kes esceemheo jeIeJe! nce Deehekeer yeOeeF& ieeles nQ~ ns mebleeW kes mebj#eke eYeg! nce
Deehekeer yeOeeF& ieeles nQ~ en efove Oeve nw, Deepe Fmekes YeeeW Deewj efJeIveeW kee Lees[e-mee DebMe Yeer otj nes ieee nw~
ns osJeleeDeeW kes megKeoelee eer jeIeJe! nce Deehekee yeOeeF& ieeve kej jns nQ~ OeveJeeoen& hejceelcee keer veJeceer DeLee&led
Devegene-Meefe kes meceeve ner en ew$eMegkeue veJeceer Oeve nes ieF& nw~ ns efvepe-YeeeWs kes vejke ke kes efJeveeMeke
jeIeJe mejkeej nce Deehekeer yeOeeF& iee jns nQ~ ns eYeg eerjece! mevleeW kes Jeie& kees emeVe keerefpees Deewj Yeebkej
keece-eesOe-ueesYe kes Jeie& kees ve keerefpees, ns cees#e kees Yeer mevceeve osves Jeeues eerjeIeJe! nce Deehekee yeOeeF& ieeve
kej jns nQ~
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 29
Jeeeles
JeOee&heer
oMejLeejs~~
heg<eeseceesYeJeved ve=hemetvt eg Megef eefovekejheefjJeejs~~ 1~~
ve=levlees ieeeefvle eesef<ele eeeerjs eekeejs~~ 2~~
pevemebyeeOeesYeJeved ve=heYeJeves ueefmeleefJeefJeOee=ejs~~3~~
$eelegb ieesef pemelees jIegheefle ekeesYetled mebmeejs~~4~~
jeIeJe heeefn efieefjOejb efJeeb heefleleb heejeJeejs~~5~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- Deepe cenejepe oMejLe kes ej hej yeOeeF& yepe jner nw, keeeWefke heefJe$e mete& heefjJeej ceW eke neskej
hegjeCe heg<eesece hejceelcee ner cenejepe oMejLe peer kes heg$e yeve ieS nQ, Dele Gvekes ej hej yeOeeF& yepe jner nw~
Deepe enjoerJeejer kes heeme Deewj hejkeeseW hej ceefnueeSB ve=le kejleer ngF& iee jner nQ~ Deveske e=bieejeW mes megmeefppele
cenejepe kes YeJeve ceW Yeejer Yeer[ Gce[ DeeF& nw~ keeeWefke ieew-yeeeCe Deewj mevleeW keer j#ee kejves kes efueS meekesle
efyenejer YeieJeeve eerjece ner Fme mebmeej ceW DeJeOeefyenejer eerjece he ceW eke ngS nQ~ ns eerjeIeJe! Fme mebmeej meeiej
ceW he[s ngS Ske yeeeCe efieefjOej keefJe keer Yeer j#ee kej ueerefpeS~
ieerle mebKee 30
eCelepeveeeCeOeve jeIeJe megJeOee&heer megJeOee&heer~
efJeceueefJe%eeveOeve jeIeJe megJeOee&heer megJeOee&heer~~1~~
69
ya
s
ve
d
er
es
R
.A
ll
R
ig
ht
lJeeeeesOeemegKeb eelee mekeue ueeskes megefJeKeelee~

ceefnleoMejLeYeJeve jeIeJe megJeOee&heer megJeOee&heer~~2~~
Jemevlees Yeeefle megKeefveuee megJeelees Jeeefle ce=ogceuee~
megcegKeMeesYeemeove jeIeJe megJeOee&heer megJeOee&heer~~3~~
ceOegjceOegjes ceOegcee&me efmelee veJeceer megKeesuueeme~
efJeYeeceesefnleceove jeIeJe megJeOee&heer megJeOee&heer~~4~~
cegntle
eeefYeefpeod Oeveb hegveJe&megegeceefleceeveced~
iegCeeJeefpe&lemegpeve jeIeJe megJeOee&heer
megJeOee&heer~~5~~
peielmeJe Oe=leevevob
efvejer#eeYe&_e
ieesefJevoced~
megefKeleefieefjOejveeve jeIeJe megJeOee&heer megJeOee&heer~~6~~
yeeuekeeC[ced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns eCelepeveeW kes eeCeOeve eerjeIeJe! Deehekeer yeOeeF& nes, yeOeeF& nes~ ns efvece&ueefJe%eeve kes yeeoue
eYeg! Deehekeer yeOeeF& nes, yeOeeF& nes~ Deehekes keejCe en DeeesOee DehetJe&megKe kees eehle ngF& Deewj mebhetCe& ueeske ceW
eefme nes ieF&~ ns cenejepe oMejLe kes YeJeve kees mevceeve osves Jeeues jeIeJe! Deehekeer yeOeeF& nes, yeOeeF& nes~ Denes!
Deepe mebhetCe& megKeeW kee Deeee yevekej Jemevle megMeesefYele nes jne nw Deewj cevo-cevo ceuee Jeeeg yen jne nw~ ns
megvoj cegKe Jeeues MeesYee kes Oeece eerjeIeJe! Deehekeer yeOeeF& nes, yeOeeF& nes~ Denes! en ew$e kee cenervee Delevle
ceOegj nw, en Megkeuehe#e keer veewceer megKeGuueefmele nes jner nw~ Deheveer keeefvle mes keeceosJeeW kees ceesefnle kejves Jeeues
eerjeIeJe! Deehekeer yeOeeF& nes, yeOeeF& nes~ hegveJe&meg ve#e$e mes ege en DeefYeefpeled cegnte& Delevle ceeveveere Deewj Oeve
nw, Deheves iegCeeW mes meppeveeW kees Deeke= kejves Jeeues eerjeIeJe! Deehekeer yeOeeF& nes, yeOeeF& nes~ Deeheeer ieesefJevo kees
yeeuehe ceW efvenejkej en mebhetCe& peieled Deevevocee nes jne nw~ ns efieefjOej keefJe kes ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues
jeIeJe! Deehekeer yeOeeF& nes, yeOeeF& nes~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 31
Deeleveer
meefKe
veJeceer
megefJeefe$ee~
emeecesJe ceelejesYetJeved keewmeuee kewkeeer megecf e$ee~~1~~
vees Yetlee ve YeefJe<eefle YeJee e=Ceg meefKe efleefLejerMeer keoeefeled~
emeeb meeOe&cebMekewjbMeer ekees YeieJeeved efMeMegcego& eefeled ~~2~~
ieYee&Oeevehebmg eJevemeercevleesVeevew
megmebmke=lee
yeeuee~
elJeejes Oecee& FJe peeleeelJeejes ve=hemeglee ve=heeuee~~3~~
hetCee& ve=heoMejLeceveesjLee memegleeefmleees jepeceefn<e~
Je<e&vleLe megceveebemf e megcevemees jeefvle eeefMe<ees efJeeefJeog<e~~4~~
peelekece&mebmke=lee ekeemeefle ve=heheg$ee ke=leJeweof keke=lee~
megiegCee{dee: MejoerJe efvejYes ieieves eLee efJeYeevleeefolee~~5~~
70
ieerlejeceeeCeced
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns meKeer! Deepekeer en veewceer Deleble efJeefe$e nes ieF& nw, efpemeceW eer keewmeuee-kewkeseer-megefce$ee ceeB
yeve ieF~ ns meKeer! megveeW Ssmeer efleefLe ve henues keYeer ngF& Deewj ve YeefJe<e ceW keYeer nesieer, efpemeceW Deheves leerveeW efJe<Ceg
DebMeeW kes meeLe meYeer DeJeleejesW kes DebMeer YeieJeeve eerjece emeVeleehetJe&ke cenejepe oMejLe kes eneB eke ngS~
ieYee&Oeeve-hegbmeJeve Deewj meercevleesVeeve mebmkeejeW mes megmebmke=le cenejepe kes eejeW yeeueke ceeveeW ceveg<e kes heeueke
eej OeceeX kes he ceW eke ngS nQ~
JeeCeer JeeCeeR meceekeCe& efJeyeYeew ieodieodJeeCeer ieerJee&Ceer~

efieefjOejeYegb peieeefJeveCeer efoefJe ieefJe menmeJee& MeJee&Ceer~~6~~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
efJeMes<e- Oece& kes eej Yeso nesles nQ, meeceeve Oece&, efJeMes<e Oece&, efJeMes<elej Oece&, efJeMes<elece Oece&~ eerjece
meeceeve Oece& kee DeLee&led Oece& kes meYeer DebieeW kee heeueve kejles nQ~ eerue#ceCe YeieJeled keQkee&he efJeMes<e Oece& kee
eerYejle YeieJeled heejlev$ehe efJeMes<elej Oece& kee~ Deewj eerMe$egIve YeeieJele heejlev$ehe efJeMes<elece Oece& kee heeueve
kejles nQ~ cenejepe oMejLe kes ceveesjLe hetCe& ngS, leerveeW jepejeefveeeB, heg$eJeleer ngF, osJelee hetueeW keer Je<ee& kej jns nQ Deewj
yeeeCe heeflveeeB DeeMeerJee&o os jner nQ~ Fme ekeej peelekece& mebmkeej mes mebheVe eejeW jepekegceej Jeso efJeOeeve kes hegCe mes
ege neskej Mejokeeue ceW cesIejefnle DeekeeMe ceW Gefole ngS eej mete& pewmes efJejepeceeve nes jns nQ~ Fme ekeej mejmJeleer
peer keer JeeCeer megvekej ieodieod mJej Jeeueer mebmke=le JeeCeer megMeesefYele ngF& Deewj efieefjOej keefJe kes eYeg kees mJeie& ceW
FveCeer ves ieeee Deewj eerDeeesOee keer Yetefce hej heOeejkej efMeJepeer kes meeLe heeJe&leer ves Yeer ieeee~
ee
th
ieerle mebKee 32
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Dee
jeIeJe<eer
Deeeelee
ns
jefmekes~
Deeeelee
ns jefmekes meceeeelee ns jefmekes~~
ew$eeejefJeefmeleelegoM& eer ieefJe YegeJf e efoefJe efJeKeelee ns jefmekes~~1~~
ie=nie=nceJeOehegjs ceneslmeJes cegeof lee pevelee peelee ns jefmekes~~2~~
JeOee&heveb Jeeeles efoJeb meesenf uees ieeeefle ieelee ns jefmekes~~3~~
keewmeuee ieleMeuee cegeof lee memeefueueied peuepeelee jefmekes~~4~~
<eercee&elf e ve=hees oMejLees efJekemeefle Jeer#e efJeOeelee ns jefmekes~~5~~
efieefjOejeYeg efMeMegcegKecevOeleer Megef e egcyeefle iegceelee ns jefmekes~~6~~
Yeewceer- Deye eerjece keer "er (d"er) GlmeJe kee JeCe&ve kejles nQ-Ske meKeer otmejer meKeer mes kenleer nw efke
ns meKeer! Deepe eerjeIeJe peer keer "er Dee ieeer nw~ en ew$e Megkeue-he#e elego&Meer jefJeJeej efove ceW mebheVe ngF& <eer
JesoeW ceW, he=efLeJeer hej Deewj mJeie& ceW eefme nes ieF&~ DeeesOee kes eleske ie=n ceW "er (d"er) kee ceneslmeJe nes jne
nw, mebhetCe& pevelee emeVe nw~ eejeW Deesj yeOeeFeeB yepe jner nQ Deewj ieeeke ueesie meesefnuees ieerle iee jns nQ~ keewmeuee peer
Meeske mes jefnle neskej emeVe nes jner nQ, Gvekes ves$e peue mes Yej ieS nQ~ cenejepe oMejLe emeVe neskej "er hetpeve kej
jns nQ, en osKekej yeee peer yengle emeVe nes jns nQ~ efieefjOej kes eYeg efMeMeg eerjece kee cegKe etce jner nQ-ieg ceelee
DevOeleer~
71
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
ig
ht
Dee
Oe=leceuee
efJeYeeefle
<eer jpeveer~
Yeeefle
<eer
jpeveer efJeYeeefle <eer
jpeveer~~
ew$eelego&Meer eeefveMeekejceOegjceetKewefJe&Yeeefle <eer jpeveer~~1~~
oMejLeheg$eelegeceefYele efveefeleogejf leceefhe oeefle <eer jpeveer~~2~~
peeele cee efveele jceCees jeIeJejefleceefhe jeefle <eer jpeveer~~3~~
heMele heMele efMeMetved ce=iee#ees peerJeveheueb ooeefle <eer jpeveer~~4~~
ceueefceocevOeleer kegles efieefjOejb YeJeYeeeled heeefle <eer jpeveer~~5~~
ieerle mebKee 33
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Deepe mebhetCe& cebieueeW kees OeejCe keer ngF&, eerjece pevce keer "er jele megvoj ueie jner nw~ ew$e
Megkeuehe#e keer elego&Meer kes megvoj evcee keer efoJe efkejCeeW mes "er keer jele yengle megvoj ueie jner nw~ eer oMejLe
peer kes eejeW heg$eeW kes heeme hewues ngS, vejueerueesefele nesvee Deeefo efJeIveeW kees Yeer "er keer jele ve< kej jner nw~ ns
megvoefjeeW! Deepe peeiejCe kejes, meesDees cele, keeeWefke en "er keer jele eerjece esce kee efJelejCe ner kej jner nw~ ns
ce=ieveeefveeeW! Fve yeeuekeeW kees efvenejes, efvenejes, en "er keer jele nceW peerJeve kee heue Yeer os jner nw~ YeieJeleer
DevOeleer cebieueeeej keer efJeefOe kej jner nQ Deewj eYeg pevce keer en "er jele cegPe keefJe efieefjOej kees mebmeej kes
Yee mes cegkele kej jner nw~
si
P
ieerle mebKee 34
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Dee meKe:
megKesveeielee
eoMeer~
Deeielee
eoMeer
mJeeielee
eoMeer~~
yeejnerelf e meeceeveueeskes eefmee yeejener egleerJe eeielee eoMeer~~1~~
efMeMetveeb elegCee e metelf ekee efJeMegew peeJeerke=leerJe eeielee eoMeer~~2~~
veKesojerelf eb veeefheleeveer efJeOees ceueefJeYetleerJeeielee eoMeer~~3~~
Des<eg ie=erOJeb Yeeieb Je=CeerOJeb ce_peguemecetleerJeeielee eoMeer~~4~~
eYegmheMe&ceefYeue<eefle efieefjOej MejCeeieefleefjJeeielee eoMeer~~5~~
op
Yeewceer- ns meefKeeeW! Deepe megKe mes efMeMeg jeIeJe keer yejner Dee ieF&~ (heg$e kes pevce kes yeejnJeW efove kee
GlmeJe)~ nce Fmekee mJeeiele kejleer nQ~ meeceeve ueeske ceW yeejner Meyo mes eefme en yejner, yeejeneregefle kes
meceeve Dee ieF&~ eejeW yeeuekeeW keer meteflekee heefJe$elee kes efueS en yeejner iebieepeer kes meceeve Dee ieF&~ Deepe veeF&ve
yeeuekeeW kes veKe keeves keer efJeefOe mebheVe kej jner nQ, en yeejner efvece&ue efJeYetefle kes meceeve Dee ieF& nw~ ns meefKeeeW!
eejeW yeeuekeeW kees ieeso ceW uees, Deheves Yeeie kee JejCe kejes, en yeejner hejcesej keer cebieueceeer ueeruee kes meceeve
Dee ieF&~ Fmeer Jeepe mes efieefjOej keefJe Yeer YeieJeeve kee mheMe& eenlee nw, keeeWefke en yeejner MejCeeieefle kes meceeve
Dee ieF& nw~
72
ieerlejeceeeCeced
Se
ve
d
er
es
R
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
efMeMees jeIeJe ve=heefleYeJeves megKeb peerJee Meleb Mejoeced~

keefueleueeIeJe megceefleYeJeves megKeb peerJee Meleb Mejoeced~~1~~
efoveb vees Oeveleeb peeleb peveveceefhe ceeveleeb eeleced~
meoe efnvotlJeMevlevletved efMeJeb meerJee Meleb Mejoeced~~2~~
meoe les JeOe&leeb lespe efJeefoefMe efoefMe JeOe&leeceespe~
megYeejleJe<e&Jejmeoves YeJeb YeJee Meleb Mejoeced~~3~~
YeJe lJeb Jelme oerIee&eg ce=keC[elcesJe megmveeeg~
meleeb ceuecees Jeoves Jeved Jee Meleb Mejoeced~~4~~
eleeheer YeevegJeod Yetee meoe eseved cegng mletee~
ve=Ceeb meewYeeiemegKeMeeves veJeved veJee Meleb Mejoeced~~5~~
eueved Kesueved nmeved efkeuekeved DeJeOeJemegOeeb efeee efleuekeved~
meoe efieefjOejveefceleveeves efoJeved oerJee Meleb Mejoeced~~6~~
ieerle mebKee 35
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- ns efMeMeg jeIeJe! cenejepe kes YeJeve ceW Deehe DevevleJe<e&heele peerefJele jnW~ ns MeerIelee mebheVe eYeg!
meodyegef mebheVe cenejepe kes heeme Deehe Devevle Je<e& hee&vle peerefJele jnW~ ns eYeg! Deepe nceeje efove Oeve ngDee Deewj
en pevce Yeer mecceeefvele ngDee, Deehe meowJe DevevleJe<e&hee&vle efnvoglJe keer levlegDeeW kees efmeueles jnW~ ns jeIeJe! Deehekee
lespe efvejvlej ye{lee jns Deewj Deehekee Deespe efoMeeDeeW Deewj efJeefoMeeDeeW ceW Yeer emeeefjle neslee jns~ Fme Yeejle Je<e& kes
es YeJeve ceW Deehe DevevleJe<e&hee&vle keueeCe kees YeJelee eoeve kejles jnW~ ns Jelme! Deehe ceeke&C[se keer YeeBefle
megvoj mveeegDeeW mes mebheVe neskej oerIee&eg yeveW, Deehe Devevle Je<eeX leke mevleeW kes cebieuecee JeeveeW ceW efJele neskej Je
keer Yetefcekee efveYeeeW~ Deehe mete& keer YeeBefle eleeheer yeveW Deewj efvejvlej eseW keer eMebmee kejles jnW, ceveg<eeW kes megKe
meewYeeie kes Meeve kes mecee Deehe DevevleJe<e&hee&vle veceve kejles ngS veJeervelee kee mebeej kejles jnW~ ns eerjeIeJe!
eueles ngS, Kesueles ngS, efkeuekeles ngS, nBmeles ngS efvejvlej Yeejle Yetefce kees Deheves iegCeeW eje efleueefkele DeLee&led
mecceeefvele kejles ngS meowJe efieefjOej kes efJevece ves$eeW ceW Kesueles ngS Deehe DevevleJe<e& leke osoerheceeve jnW~
ieerle mebKee 36
Oevee Oevee je%eer keewmeuee ceelee Oevee keesmeuehegjer ns~
jeIeJe Oeve efhelee jepee oMejLeesefhe Oevee efJeefOeeelegjer ns~~1~~
Oevee Oevee mejet megmeefjlee hegefueveceefhe Oeveb Oeveb ns~
jeIeJe Oevee Oevee leJe yeeuekesefueOe&jefCeleueb Oeveb Oeveb ns~~2~~
Oevee Oevee DeeesOeeee OetefueJe&meveceefhe Oeveb Oeveb ns
jeIeJe Oeveb leJe eer[vekepeeleb Yet<eCeceefhe Oeveb Oeveb ns~~3~~
73
yeeuekeeC[ced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- cenejeveer keewmeuee Oeve nQ, eer DeeesOeehegjer Oeve nw Deewj cenejepe efhelee oMejLe Yeer Oeve nQ leLee
efJeOeelee keer elegjlee Yeer Oeve nw~ es veoer mejet Oeve nQ Deewj Gvekee le Yeer Oeve nw~ ns jeIeJe! Deehekeer
yeeueueeruee Oeve nw Deewj en he=efLeJeer leue Yeer Oeve nw~ ns eerjeIeJe! DeeesOeekeer Oetefue Oeve nw, Deehekeer eer[e
Yeer Oeve nw, Deehekes Jee Oeve nQ Deewj Deehekes DeeYet<eCe Yeer Oeve nQ~ ns eYeg! ueeske ceW Jen eeCeer Oeve nw pees
Deehekee Oeeve kejlee nw Deewj cegPe keefJe efieefjOej keer JeeCeer Yeer Oeve nw pees efvejvlej Deehekees ner ieeleer nw, eeeMe
mebmke=le ceW keYeer-keYeer efnvoer ceW~
Oevees Oevees ueeskes mewJe eeCeer YeJevleb eefo Oeeeefle ns~

jeIeJe Oevee Oevee efieefjOejJeeCeer YeJevlecesJe ieeeefle ns~~4~~
va
ya
s
.A
ll
Fefle
ieerlejeIeJeeefJeYee&Jees veece efleere meie&~
ee
th
Se

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerlejeIeJeeefJeYee&Je
veeceke efleere meie& mecheVe ngDee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
74
ieerlejeceeeCeced
~~eer~~
er
es
ht
R
ig
.A
ll
le=leere meie&
ieerlejeIeJeyeeuekesefuevee&ce

yeeuekeeC[s
ve
d
~~vecees jeIeJeee~~
va
ya
s
mevoYe&Mueeske
Depevceveesheke&kegues megpevce eled Deveecekemeeefhe e veecemebmke=efle~
efvej_pevemeeefhe iecyegpee_peveb mece_pemes meJe&ecf eob mece_pemeced~~ 1~~
ee
th
Se
Yeewceer- Depevcee neskej Yeer mete&JebMe ceW eYeg kee pevce enCe kejvee, Deveece neskej Yeer hejcesej kee
veecekejCe mebmkeej, efvejeve neskej keceueves$eeW ceW Deeve OeejCe kejvee, en meYeer hejmhej efJe Oece& hejceelcee ceW
meceeme DeLee&led DeefJe, Devegketue ner nQ~ keeeWefke YeieJeeve eerjece kee meyemes meeceeme nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee 1
eefleie=nceJeOemegceueb
keefuelesehetle&ced~
jIegJej
veecekejCeheueb
MegYeceecegntle&ced~~
veYeefme veefvle megjevee: megJeoefle JeOee&heer~
MegYeceefYeoOeefle hegjevee n<eex peveJeeheer~~1~~
efoefMe efoefMe efJeefoefMe ceneslmeJe megKeceefle mebmeejs
pevemecceo&megieewjJees
oMejLeve=heejs~~2~~
Deemeervee megeleg<kekes efleeesefhe ceefn<e
efJeYeeCeeMelegj megleeved mJees<eg efJeog<e~~3~~
meheefo
Jeefmecegveerejes
vejhesCeentle~
dJee efieefjOejeYegcegKeb efJemceeeeffYeYetle~~4~~
Yeewceer- Deepe eerDeeesOee kes eleske YeJeve ceW Fehetle& kes meeLe megboj cebieue nes jne nw~ Deepe eYeg eerjeIeJe
kes veecekejCe kes Devegketue efoJecegnte& Dee ieee nw~ DeekeeMe ceW osJeeveeSB veee jner nQ, megvoj yeOeeF& yepe jner nw~
eer DeJeOehegjer keer ceefnueeSB megvoj ieerle iee jner nQ eYeg kes veecekejCe kee Deevebo mechetCe& ueeskeeW ceW Jeehle nes jne
nw~ Deepe eleske efoMee cesW Deewj efoMeeDeeW kes DevlejeueeW ceW Yeer en ceneslmeJe e ieee nw~ Fme ceneslmeJe kes Gheue#e
ve
d
ceW cenejepe oMejLe kes ej hej pevelee keer Yeejer Yeer[ pece ieF& nw~ Deepe mebmeej Yej ceW en megKe e ieee nw~
cenejepe keer leerveeW heceefnef<eeeB pees YeieJeled lelJe kees YeueerYeeBefle peeveleer nQ, Deepe eejeW-heg$eeW kees ieeso ceW ueskej
megvoj eewkes hej yew"er nQ~ cenejepe oMejLe peer eje, mecceeve kes meeLe MeerIe Deentle ngS (yegueeS ngS) cenef<e& Jeefme
peer ves peye efieefjOej keefJe kes mJeeceer eer jeIeJe kee cegKe efveneje leye Jes efJemcee mes DeefYeYetle nes G"s~
75
yeeuekeeC[ced
es
er
efJeMes<e- en ieerle ieesmJeeceer leguemeeroeme peer keer ieerleeJeueer kes Ske ieerle kes Deveggmeej efveye nw efpemekes yeesue
Fme ekeej nw-
s
ht
R
ig
ieerle mebKee 2
yeepeefnb DeJeOe ieneiens Deevebo yeOeees~

veecekejCe jIegJejve kes ve=hemegefovemees Oeees~~
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ns ke=heekej jece jeIeJe heehele heefjheeefn ceeced~

ns meceefpe&lemeodiegCeeCe&Je leehele efkeue $eeefn ceeced~~1~~
Jeehekees JeeheesYeJeved peele efMeMeg%ee&lees ceee~
ns eheue eue peevegheodYeeb MeerIecesJeeeeefn ceeced~~2~~
DeefceleJe<exYe
eleer#eeb
veeLe
kegJex lJelke=les~
oerveyevOees oervecesveb melJejb egheeeefn ceeced~~3~~
ne
efvejenejesefhe jesefoefce efkeVeg mebe=Ceg<es efJeYees~
heefleleheeJeve heeojpemee jeIeJesv hegveerefn ceeced~~4~~
veecekejCeb
les
efekeer<e&gOee&de&cesleod
#eceleeced~
ns #eceecetlex meheefo efvepeefkejb eefJeOesefn ceeced~~5~~
Deekegues
veeves
ceoeres ef#eheceeeemee njs~
yeeueJej keueJeueefieje efieefjOejefiejerMe ie=Ceerefn ceeced~~6~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- Deye Jeefme peer eYeg keer mlegefle kejles ngS kenles nQ- ns ke=hee keer Keeve, eerjece jeIeJe mejkeej! heeheeW
mes cesjer j#ee keerefpeS~ ns Deefpe&le efkees ngS meodiegCeeW kes meceg eYeg, leerveeW leeheeW mes cesjer j#ee keerefpeS~ ns eYees! ceQves
peeve efueee nw efke Deehe Jeeheke nesles ngS Yeer Jeehe DeLee&led ess mes oMejLe peer kes YeJeve ceW yeeueke yevekej eke
ngS nQ~ ns eheue! Deheves IegveeW mes euekej MeerIe ner cesjs meceerhe Dee peeDees~ ns eYees! Deehekes efueS ceQ Deveske Je<eeX mes
eleer#ee kej jne ntB~ ns oerveyevOees! efveeehetJe&ke Delevle MeerIe Fme oerve Jeefme kes heeme Dee peeDees~ ne, ne!! ceQ
efvejenej DeLee&led Yeespeve es[kej jes jne ntB~ ns eYees Deehe keeeW veneR megve jns nQ~ ns jeIeJesv! ns heefleleheeJeve! Deheveer
ejCekeceue keer Oetefue mes cegPes heefJe$e keerefpeS~ ns hejceelcee! #ecee kes efJeen eYees! ceQ Deehekee veecekejCe kejvee een
jne nt@B~ cesjer en Oe=lee #ecee keerefpeS~ Deewj MeerIe ner cegPes Dehevee mesJeke yevee ueerefpeS~ ns njs! cesjs ves$e Dekeguee jns
nQ~ Deehe MeerIe Deeeemeve oerefpeS~ ns keefJe efieefjOej keer JeeCeer kes mJeeefceved yeeuekees eerjeIeJe Deehe Deheveer leesleueer
yeesueer mes Ske yeej cegPemes Yee<eCe kej ueerefpeS~
76
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee 3
ve
d
er
es
R
s
ht
va
ya
s
.A
ll
R
ig
oMejLeve=heeflemeceefe&lees
efJeefOeJeodefJeefOeheg$e~
efJeefOecekejesod efJeefOeeefe&le menefJeeef$eves$e~~1~~
he"efle cegoe j#ee-$e+e
memJejce=ef<ejepe~
hegCeenb yelt es hegve hegueefkelecegevf ejepe~~2~~
pesb yeeueceLeeyeJeerod
jececeevevoefmevOegced~
kewkeefepeb Yejleb cegoe KeelemeppeveyevOegced~~3~~
meewefceef$eb
ue#ceCeceLees jeceYeefeue#eCeced~
Me$egIveb e keefvekeb efjhegJeOeefJee#eCeced~~4~~
cegefveelegCee&ceefhe cegoe veecekejCeb ke=lJee~
efieefjOejeYegceefheie=nceieeled oef#eCeeb ie=nerlJee~~5~~
keefJeiee&eefle-
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- Deye mJeeb keefJe iee jns nQ-Fme ekeej kenkej yeee peer kes Dece-heg$e cenef<e& Jeefme peer ves mJeeb
cenejepe oMejLe mes hetefpele neskej yeee peer kee DeeosMe heekej Deve yeeeCe SJeb efMeJepeer kes meeLe emeVelee mes
YeieJeeve eerjeIeJe keer veecekejCe efJeefOe eejbYe keer~ $e+ef<ees Jeefme peer j#ee $e+ee kee megmJej hee" kej jns nQ Deewj
efhej hegueefkele neskej cenef<e& hegCeenJeeeve kej jns nQ~ cenef<e& Jeefme peer ves keewmeuee peer mes eke ngS Deevevo kes
cenemeeiej eYeg pes jepekegceej kee veece jece kene, DeLee&led Ieesef<ele efkeee~ Fmeer ekeej eefme Jew<CeJeeW kes yevOeg
kewkeseer heg$e kee veece eerYejle kene, Fmeerekeej eerjeceYeefe kes ue#eCe mes mebheVe megefce$ee kes pes kegceej kee veece
ue#ceCe kene Deewj Me$egJeOe ceW kegMeue keefve megefce$ee-heg$e kee veece Me$egIve jKee~ Fme ekeej cenef<e& Jeefme peer
cenejepe kes eejeW heg$eeW kee jece, Yejle, ue#ceCe, Me$egIve veecekejCe kejkes efieefjOej eYeg eerjece kees ner oef#eCee
he ceW enCe kejkes Deeece heOeej ieS~
op
yr
ig
ht
efJeMes<e- en ieerle Yeer ieerle mebKee Ske keer efveefo& ueeskeOegve kes DeeOeej hej ner nw~
mevoYe&Mueeske
kevoeJeoeleb peveheeefjpeeleb keekeevegieb keefuhelekeekehe#eced~
eerjeIeJeb yeeCeOevegoO& eeveb Jeeeuekeb yeeuekeceeeeeefce~~1~~
Yeewceer- veJeerve cesIe kes meceeve megvoj YeeeW kes efueS keuheJe=#e mJehe keekeYegMegefC[ peer kes heers-heers
eueves Jeeues megvoj keekehe#e DeLee&led mkevOe leke uekes ngS yeeueeW mes ege neLe ceW ess-ess Oeveg<e yeeCe efueS
ngS IegBIejeueer ueeW Jeeues yeeueke YeieJeeve eerjeIeJe kee ceQ Deeee ues jne ntB~
77
yeeuekeeC[ced
ieerle mebKee 4
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
Dee yeeue eYeg&Meleeced Meleeced~~

veerueveerueecyegoMeeceueb
efvece&ueced ~
ee dJee Mees mevle=<ee ke=<eleeced~~1~~
ueeskeueeskeeefYejeceesefYejece
meleeced~
e#eg<ee Meleeced Je#emee efMue<eleeced~~2~~
keesefkevohe&ohe&IveosneflJe<ee
~
he_epevcee cenekeues<eke efkeue<eleeced~~3~~
vees
efJeuecyees
efJeOese kejeYeeceeced~
efieefjOejsCe lJeee jeIeJe mhe=Meleeced~~4~~
keefJeiee&eefle-
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- Deye cenekeefJe mJeeb iee jns nQ- Deepe yeeuehe eerjeIeJe kes yeej-yeej oMe&ve kejW~ veerues cesIe kes
meceeve Meeceue, efvece&ue, efMeMeghe ceW YeieJeeve eerjece kees efvenejkej Deheves ves$eeW keer heeme kees Meevle kej ueW~ Dejs
peerJe! mebmeej kes ves$eeW kees Deevebo osves Jeeues mevleeW kes megKeoelee eYeg efMeMegjece kes ves$e mes oMe&ve kejes Deewj oe mes
ueiee uees~ Denes, Dejs keefJe efieefjOej! keesef-keesef keeceosJeeW kes ieJe& kees ve kejves Jeeues eYeg eerjece kes Mejerj
keer keebefle mes Deheves heeBeeW DeefJeeeDeeW mes GlheVe cenekeuesMeeW kees meceehle kej uees, efJeuebye cele kejes~ efieefjOej
Kesueles ngS eerjeIeJe kees Deheves oesveeW neLeeW mes mheMe& kej uees~ heke[ uees~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee 5
jeIeJe efe$eb leJe MewMeJeeefj$eb efkecegle keesefhe Jeemee Jeosled~~
peieledefhelee
heg$ekees
oMejLeie=nceeeele~
efJejpemkeesefhe e
jpeesef<elees
iieesejb
eeele~~
SleppeeJeerpeueeoefhe heefJe$eb efkecegle keesefhe Jeemee Jeosled~~1~~
Jeehekeesefhe Yees Jeehees YetlJee Kesueefme ueIegleceosMes~
keesefkeesefyeeeC[eOeerMees
ueIegleceleuhes
Mes<es~~
Sleod YeerceheehekegkeeveveueefJe$eb efkecegle keesefhe Jeemee Jeosled~~2~~
efveieg&Ceesefhe meiegCees YetlJee lJeb
YeieJeved peieoeOeej~
keewmeueeheemes
mhe=neeueg
Mele#eerjketheej~~
Sleod YeepeveceevemeheefJe$eb efkecegle keesefhe Jeemee Jeosled~~3~~
yeejcyeejcegheefve<eled
keLeeefle
cenleeshes<e
cenereeved~
keewmeueeee
ke=les meceYeJees ueIegleeshenes ueIeereeved~~
Sleled efieefjOejke=les YeJeefveefOeJeefn$eb efkecegle keesefhe Jeemee Jeosled~~4~~
78
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye keefJe DeodYegle Deuebkeej keer Yebefiecee mes DeJeOeer Deewj Yeespehegjer ceW eeefuele kenjJee ueeskeOegve
ceW mebmke=leieerle ieeles ngS kenles nQ- ns jeIeJe! Deehekee yeeue eefj$e yengle ner DeodYegle nw~ Fmes Yeuee JeeCeer mes keewve
ken mekelee nw? Yeuee yeleeFes, Deehe peiele kes efhelee neskej cenejepe oMejLe kes YeJeve ceW heg$e yevekej heOeejs~ Deehe
efJejpemke DeLee&led jpeesiegCe kes ueshe mes jefnle neskej Yeer eerDeJeOe ceW Oetefj-Oetmeefjle neskej ueesieeW kes ves$eeW kes efJe<ee
yeves nQ~ en eefj$e lees iebiee peer kes peue mes Yeer heefJe$e nw, Fmes JeeCeer mes keewve JeCe&ve kej mekelee nw? Dejs eYees! Deehe
Jeeheke DeLee&led meYeer ejeej ceW jnkej Yeer Deepe Jeehe yevekej oMejLe peer kes ess mes DeeBieve ceW Kesue jns nQ~
kejes[eW-kejes[eW yeeeC[eW kes DeOeerej neskej Yeer Deehe ceelee keewmeuee kes yengle ess mes heuebie hej mees peeles nQ~
Deehekee en eefj$e Yeebkej heeheeW kes Yeeeveke Jeve kees keeves kes efueS kegune[er kes meceeve nw~ Fmes Deheveer JeeCeer
mes keewve JeCe&ve kejs? eYees! Deehe eeke=leiegCeeW mes jefnle efveieg&Ce neskej Yeer Fme mecee mekeue keueeCe iegCeieCeeW mes
ege meiegCe yevekej <e[wee& mecheVe neskej peiele kes DeeOeej neskej Yeer jesce-jesce ceW kejes[eW #eerjmeeiejeW kees OeejCe
kejkes Yeer keewmeuee peer kes mleve kes otOe keer mhe=ne kejles nQ~ DeLee&led Gmekes efueS ueeueeefele jnles nQ~ ener Deehekee
eefj$e YeepeveeW kes ceve kees heefJe$e kejlee nw~ en efkemeer kes JeeCeer kee efJe<ee veneR nw~ Gheefve<eod yeej-yeej kenleer
nw efke hejceelcee ceneve mes Yeer ceneve nQ~ Jener Deehe ceelee keewmeuee kes efueS ueIeg mes Yeer ueIeg yeve ieS~ ener
Deehekee eefj$e cegPe keefJe efieefjOej kes ueS YeJemeeiej mes heej nesves kes ueS peue kee penepe yeve ieee nw~ Deehekee
en eefj$e JeeCeer mes keewve ken mekelee nw? en lees kesJeue DevegYeJeiece nw~
ieerlejeceeeCeced
Se
efJeMes<e- Fme ieerle keer kenjJee ueeskeOegve kes yeesue efvecveefueefKele nQ-
si
P
ee
th
jeIeJe Oeefve Oeefve yeejQ jeJegefj yeeueueeruee,

efieje mes
kesnt
kewmes
kener~
20
11
Sh
ri
T
ul
mevoYe&Mueeske:
keewmeueemleveheeveueeuemecevee
cevoefmceleesJeeJeeied
Skeb yee iegCeeuekeeJe=lecegKeecYeespees IeveMeeceue~
Kesueved heefjLeeefpejs jIegJejes
yeeueevegpew megvojes
osJees Oeteuf eefJeOetmejes efJepeeles jecees cegkegvo efMeMeg~~1~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- cenekeefJe Deheves efMeMeg jeIeJe kee efJepeeieeve kejles ngS kenles nQ- keewmeuee peer kes mleveheeve kes
efueS efpevekes ceve ceW efvejvlej ueeuemee yeveer jnleer nw Ssmes cevo-cevo cegmkeeve Deewj leesleueer yeesueer mes ege Ske
DeLee&led meYeer GheceeDeeW mes jefnle yee neskej IegBIejeueer ueeW mes efIejs ngS cegKeceb[ue Jeeues, veerues cesIe kes meceeve
Meeceue yeeueefce$eeW Deewj ess YeeleeDeeW kes meeLe cenejepe oMejLe kes DeeBieve ceW Kesueles ngS Oetefue mes Oetmeefjle neskej
Yeer Delevle ekeeMeceeve YeeeW kes Yegefe-cegefe kes eoelee, Delevle megvoj yeeuehe YeieJeeve eerjece meyemes Glke=
he ceW efJejepeceeve nes jns nQ~
ieerle mebKee 6
jepelesefOeMeeveb keewmeuee ees[s ke=lJee efMeMegjececed~
efJeeoeMesJe efvenleYeJeheeMee hejceevevoIeveMeececed~~1~~
79
ve
d
er
es
R
keefn&efeled megcegKeevekeesefjleveeveb mekeuemegke=leOeececed~

keefne& f ee efJeOegJeoveb egcyeefle efvepeYeeieb veececed veececed~~2~~
keefn&efeled mecevegueeueeles levegMeesYeeefJeieefCeleMelekeececed~
hegve hegve eCeceefle heguekeeer oMejLeeeieheueejececed~~3~~
keefn&efee heeeeles mleveb escCee megpeveieefYejececed~
dJee efJeb efieefjOejes ueYeles oes hetCe efJeeececed~~4~~
yeeuekeeC[ced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- Denes! Deepe YeieJeleer keewmeuee mechetCe& YeJeheeMeeW kees meceehle kejkes, Deheveer ieeso ceW efMeMeg eerjece
kees ueskej heuebie hej Gmeer ekeej megMeesefYele nes jner nQ, pewmes Je<ee&keeueerve hejceevebo cesIe kees OeejCe keer ngF&
DeekeeMeefoMee~ keYeer-keYeer ceeB Deheves ves$eeW kees eerjece cegKeev kee ekeesj yevee uesleer nQ lees keYeer mechetCe& megKeeW
kes Oeece evcegKe eerjece kees etceleer ngF& Deheves Yeeie kees yeej-yeej vecemkeej kejleer ngF& emeVe nesleer nQ~ keYeerkeYeer Mejerj keer MeesYee mes kejes[eW keeceeW kees Deheceeefvele kejves Jeeues eerjece kees ceelee ogueejleer nQ lees keYeer-keYeer
oMejLe peer kes e%e kes heue kes Geevehe eerjece kees hegueefkele neskej eCeece kejleer Q~ keYeer-keYeer YeepeveeW kes
ueeseveeefYejece eYeg kees ceeB mleveheeve kejeleer nQ~ Fme efJe kees efvenejkej efieefjOej keefJe Yeer oe ceW hetCe& efJeeece
hee peelee nw~
ee
th
Se
efJeMes<e- en ieerle leguemeerke=le ieerleeJeueer kes- megYeie mespe MeesefYele keewmeuee efej jece efMeMeg ieeso efueS
ieerle keer Oegve kes DeeOeej hej nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee 7
Dee
keewmeueeeMees
pesieereleeced~~
yeeefMeMegceefYeueeueevleeR efvepecevees vesveereleeced~
leos veJepeueomegYeie efMeMegJejes osOeereleeced~~1~~
Jeejele ceefCeieCeb cegeemecemJeb osoereleeced~
nmele ve=lele he"le ieeele ceelcevee yesYeereleeced~~2~~
jIegheles Megefeyeeueueeruee peveceveefme uesueereleeced~
Fceeb ieeeb ieeeceveIeeb meppeveeskeereleeced~~3~~
hejcenbmeeefYecelejeIeJejeflemegOee hesheereleeced~
meevjeceevevokevos efieefjOej keskeereleeced~~4~~
Yeewceer- Deye keefJe Jeeieerejer jeie ceW ceelee keewmeuee kee eMeesieeve kej jns nQ~ Deepe YeieJeleer keewmeuee peer
kee eMe yeej-yeej ieeee peee~ yeeue he ceW efJeeceeve hejyee kees ogueejleer ngF& keewmeuee peer kes meceerhe ner Deheves
ceve kees meleled ues peeee peee Deewj keewmeuee peer keer ieeso ceW efJejepeceeve veJeerve cesIe kes meceeve megvoj yeeueke
eerjece kee yeejbyeej OeejCee ceW Oeeve efkeee peee Deewj ceefCeceesefleeeW keer efveeJej kejes, Dehevee meJe&mJe eYeg kes
ejCeeW ceW uege oes~ nBmees, veeees, eYeg kes eefj$e he{es, ieeDees mJeeb mes cele [jes, Deheves ceve ceW eerjece keer yeeueueeruee
kees meceeefnle kej uees~ Fme ueeruee kees iee-ieekej eerJew<CeJe peve Fme jme kee eeve kejW Deewj hejcenbmeeW keer Yeer
80
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 8
ueefuelemegleb
ueeueeles
ceelee~
keewmeuee ieleYeJeYeeMeuee mepeueveevepeuepeelee~~1~~
ueIegueIegejCemejesncevegheceveerjoveerueMejerjced
~
oMe oMe&cecevob n<e yepeefle cegnt jIegJeerjced~~ 2~~
egcyeefle ueIegefJeOegcegKeb keoeefeled Oeeeefle efejb keoeefeled~
eCeceefle efvepeb Yeeieceefnceeveb ieeeefle keueb keoeefeled~~3~~
De_euehemecYe=leb megleb
heeeeles mvegleb heeesoced~
eeeer eefleheodeJf eOegb efkecegle Oeeeeefle megOeeb meefJeveesoced~~4~~
Glmes ke=leefMeMegceeflejYemee eeseueeefle ce=iee#eer~
peeJeerJe jesuecyeMeeJeceLe veYeefme ecet euee#eer~~5~~
emcew megKeee mhe=neles eercee efieje megjje%eer~
efieefjOejeYeglelmegKepeueOeew ceivee keesmeuemeecee%eer~~6~~
DeYeer eerjece escemegOee kee yeejbyeej heeve kejW Deewj Delevle meIeve eerjece kes DeevebocesIe kee efieefjOej keefJe Yeer
ceetj yeve peee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Deye keefJe nJesueer ieerle keer Oegve ceW mebmke=le ieerle emlegle kejles nQ- mebmeej kes Yee kes IeeJeeW mes jefnle
Deeghetefjle keceueves$e keewmeuee ceelee, Deheves ueefuele ueeue eer jeIeJe peer kees ogueej jner nQ~ ess-ess Gheceejefnle
ejCekeceue veerues yeeoue kes meceeve Mejerj jIegkegue kes Jeerj eerjece kees hegve-hegve efvenej-efvenejkej keewmeuee peer
Delevle n<e& eehle kej jner nQ~ keYeer-keYeer eYeg kee cegKeev etceleer nQ lees keYeer yengle osj leke Oeeve kejleer nQ~
keYeer Deheves Yeeie keer ceefncee kees eCeece kejleer nQ lees ceelee peer keYeer ceOegj-ceOegj ieerle ieeleer nQ~ ceelee keewmeuee
Deheves DeeBeue mes {Bkekej eerjeIeJe kees mleveheeve keje jner nQ~ keee hetJe&efoMee ner eefleheo keer evcee kees
efJeveesohetJe&ke Dece=leheeve keje jner nw? DeJeMe~ keYeer yeeueke jece keer ieeso ceW ueskej ceeB keewmeuee Gmeer ekeej
Geue jner nQ pewmes iebiee peer ner megvoj veejer kee he OeejCekej Yecej MeeJeke kees DeekeeMe ceW Geueleer nQ~ efpeme
megKe kes efueS ue#ceer, heeJe&leer Deewj FveCeer mhe=ne kejleer jnleer nQ efieefjOej kes mJeeceer eerjece mebyebOeer Gmeer
Deevevomeeiej ceW keesmeue osMe keer cenejeveer keewmeuee peer ceive nQ~
ieerle mebKee 9
jece ueeueve efJeJeefOe&<emes lJeb keoe yeeueueerueeb eJeefle&<emes lJeb keoe~~
DeeveKesYe efMeKeeb eeJeoevevoIeve Deceefeeeefueefleb eermeove~
Jeer#e les Jeejefe<eecenb mJeb keoe jece ueeueve efJeyeefOe&<emes lJeb keoe~~1~~
ke_pekeg[dceuemeceeveb lJeoereb heob meJe&meewYeeieob mecheoeceemheoced~
vethegjb Oeejefe<es cegoenb keoe jece ueeueve efJeJeefOe&<emes lJeb keoe~~2~~
81
ve
d
er
es
keesefkeeoefcyeveerefveefvokeeb les levetb yeeuejefJeJeememee eefvokeeb mevcevegced~

ee mebmkeejefe<es meoenb keoe jece ueeueve efJeJeefOe&<emes lJeb keoe~~3~~
eeeefvojmeceeveb efmceleereeveveb keeceKe_peveie_pevemeceeceeveveced~
efvele! veernejefe<es leJeenb keoe jece ueeueve efJeJeefOe&<emes lJeb keoe~~4~~
ns lehevekegue efoJeekej efJeJeOe&mJe Yees! megkeefJeefieefjOejceveefme meeOeg Jele&mJe Yees~
ieerlecegeejefe<es megKeenb keoe jeceueeueve efJeJeefOe&<emes lJeb keoe~~5~~
yeeuekeeC[ced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- ns jeceueueve! Deehe keye ye[s neWies? Deewj Deehe keye yeeueueerueeSB eJeefle&le kejWies~ ns DeeveboIeve ns
eerefveJeeme eYees! Deehekes veKe mes efMeKeehee&vle MeesYeeege eleske Debie kees efvenejkej ceQ Deheves kees ner keye
efveeJej keBieer~ mechetCe& meewYeeie kees osves Jeeues, mechetCe& mecheefeeeW kes mLeeve keceue kes cegkegue kes meceeve
Deehekes eerejCe ceW ceQ keye vethegj OeejCe kejeTBieer? kejes[eW cesIeceeueeDeeW kees efvebefole kejves Jeeueer, meppeveeW kes
cev$eeW keer DeejeOe menpe megvoj Deehekeer Meececetefle& kees ceQ yeeuemete& kees uepeeves Jeeues heerleecyej Deewj DeeYet<eCeeW
mes keye mepeeGBieer? keeceosJe kes Ke_pejer he#eer kes meceeve ves$e ceW De_peve mes ege hetCe&evcee kes meceeve megvoj
Deehekes cegKeev kees ceQ keye efveneBieer? ns mete&kegue kes mete&! Deehe MeerIe ye[s nes peeeB, megkeefJe efieefjOej kes ceve
ceW meevevo efJejepeW~ Deehekes yeeuemJehe ieerleeW kees ceQ keye GeeBieer? Fme ekeej ceelee keewmeuee ceveesjLe kej
jner nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 10
ueueve
keoe
JeefOe&<emes
yeefueceelee~
keewmeuee keLeeefle ieleMeuee meefueueveeve peuepeelee~~1~~
keoe euevleb lJeeb meceer#e Yet<eCeeefve Jeejefeleeefmce~
keoe lJeee keueJeueJeemee ceecesleekeejefeleeefmce~~2~~
keoe mKeueved efheuebeuebMlJeb ceeceefYeee<eefme jece~
keeceeceeve keoe keueceefhe Melmeefme ns efve<keece~~3~~
keoe yeeuekewjvegpew meekeb eemeefme Yees eeref[<eved~
keoe YeefJe<eefme keesef keesef keeceeved Jeheg<ee eere[
f <eved~~4~~
jIegkeguekewjJeev
YeJeodieewjJeceeefoveb meceer#es~
jeIeJe efieefjOejkeefJevee meekeb leJe JeOe&veb eleer#es~~5~~
Yeewceer- keceue ves$e ceW DeeBmet Yejkej meebmeeefjke heer[e mes jefnle ceelee keewmeuee kenleer nQ- ns jeIeJe ueueve
pet! Deehe keye ye[s neWies? ceQ yeefuenejer peeleer ntB~ Deehekees heie mes eueles osKe ceQ keye Yet<eCeeW kees veeweJej
keBieer? Deehe leesleueer yeesueer ceW ceeB-ceeB kenkej cegPes keye yegueeeWies? ns efve<keece eerjece! Deehe ue[Ke[elesefhemeueles-eueles ngS cesjs heeme heie mes keye DeeeWies? Deehe keuesJee ceeBieles ngS cesjs meeceves "ggvegke-"gvegke kej keye
jeseWies? ns jeIeJe! Deehe Deheves yeeueefce$e Deewj ess YeeFeeW kes meeLe keye Kesueves kes efueS peeSbies Deewj Deheves Mejerj
keer keeefvle mes kejes[eW efkeMeesj keeceeW kees keye ueefppele kejWies? ns jIegkeguekegcego kes evcee eerjece! ceQ Deehekes
82
ieerlejeceeeCeced
ieewjJecee efove keer meceer#ee kej jner ntB, DeLee&led ceve ceW ceveesjLe kej jner ntB~ ns jeIeJe! efieefjOej keefJe kes meeLe ner
ceQ keewmeuee Deeheeer kes ye{ves keer eleer#ee kej jner ntB~
ve
d
ieerle mebKee 11
es
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
oMejLeve=heYeJeves
efJeuemeefle
keewmeuee~~
efmeleJeemeesJejJehegef<e
Jemeevee Je#eefme Jelmeuejmeb oOeevee~
JejMejefoJe
ieieves
efJeuemeefle
keewmeuee~~1~~
jIegkeguekegcegokegcegocekeueb ees[s oOeleer megleb MegYeeced~
efJeeefoJe
veerueIeves
efJeuemeefle
keewmeuee~~2~~
keJeeefhe heeesoeled hee eJevleer keJeeefhe Jelmeuee megles Jevleer~
Gheefve<eefoJe
megpeves
efJeuemeefle
keewmeuee~~3~~
hegvejpeefJeOegcegKe megOeeb efheyevleer ke=heCe FJee_euehes eJevleer~
eg<eefoJe
osJepeves
efJeuemeefle
keewmeuee~~4~~
efieefjOejieerefjJe ieerleb ieeeefle yeeceeb efvepeheg$eb Oeeeefle~
MeefoJe
megjefJeefheves
efJeuemeefle
keewmeuee~~5~~
er
keefJeiee&eefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Deye keefJe keewmeuee peer keer ceveesoMee kee ieeve kejles ngS kenles nQ, cenejepe oMejLe kes jepeYeJeve
ceW ceelee keewmeuee megMeesefYele nes jner nQ~ es Mejerj hej veeruee Jee henveer ngF&, Je#e ceW Jelmeue jme kees OeejCe kejleer
ngF& keewmeuee peer DeekeeMe ceW heefJe$e Mejod $e+leg kess meceeve cenejepe kes YeJeve ceW megMeesefYele nes jner nQ~ jIegkegue he
kegcego kees efJekeefmele kejves kes efueS, efve<keuebke evmJehe MegYeue#eCe Jeeues heg$e eerjece kees ieeso ceW ueer ngF& ceelee
keewmeuee veerue yeeoue ceW DeekeeMe efoMee keer YeeBefle jepeYeJeve ceW megMeesefYele nes jner nQ~ keYeer Leve mes otOe egeeleer
ngF&, lees keYeer JeelmeueJeleer nesves kes keejCe heg$e efMeMegjece hej mJeeb efheIeueleer ngF& ceelee keewmeuee efpe%eemeg
eerJew<CeJe kes mece#e Gheefve<eod keer YeeBefle jepeYeJeve ceW MeesYee hee jner nQ~ hegve Depevcee eerjece kes cegKeev keer
MeesYee megOee kees heerleer ngF& Deewj ke=heCe keer YeeBefle Deheves megke=leOeve eerjece kees Debeue ceW efheeleer ngF& ceelee
keewmeuee osJepeve kes mece#e mJeie& efveJeeme-mLeueer kes meceeve jepeYeJeve ceW megMeesefYele nes jner nQ~ efieefjOej keefJe
keer JeeCeer keer YeeBefle ceeleeeer eYeg kee yeeueieerle iee jner nQ Deewj efhej Deheves heg$e yeves ngS hejyee hejcesej eerjece
kee efmLej neskej Oeeve kej jner nQ~ Denes! ceelee keewmeuee vevoveJeve ceW efmLele hee<eeCe-efMeuee keer cetefle& keer YeeBefle
jepeYeJeve ceW megMeesefYele nes jner nQ~
mevoYe&Mueeske
yeefnefve&<eceCes veerleb mejethegefueveb nefjced~
jeceb jepeerJehe$ee#eb dJee keeefeled meKeer peieew~~1~~
Yeewceer- yeefnefve&<eceCe mebmkeej kes mecee eermejet kes le hej ueeS ngS jepeerJeueeseve YeieJeeve eerjece kees
osKekej keesF& meKeer ieeves ueieer~
83
ve
d
er
es
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 12
Dee
meevegpeefeceemees
jecees peelees ns
MegYes~
veerueke_pekevocejkeleeJeoelees
ns
MegYes~~
yeefnefve&<eceCeMegYemebmkeejsCe mebmke=le kegueiegJejmJeefmleJeeevehegjmke=le~
nes Dee mejetheeefme
hetCe
mveelees ns MegYes~~1~~
efJeefOeheew$eereJeens Geueeefle ejCeew DeefOeefJeOegyevOegpeerJejepeerJeevegkejCeew~
nes heeefCeefJeYeeefJeieefCeleJeeefjpeelees
ns
MegYes~~2~~
ueeueb ueeueb ueeueceLe mveeheeefle peveveer efmeveerJeeueerceg<eeieceb %eeheeefle jpeveer~
nes GhepeeJeerJe
Jeeefjoes
efJeYeelees ns MegYes~~3~~
Deceb Yet<eCeweJf e&Yete<f eleb efJeYeeefle ns eeJe=e<f e eYeeleefceJe eYeeleb eYeeefle ns~
nes Yejleue#ceCeMe$egmetoveleelees
ns
MegYes~~4~~
ceelegjshej eerJelmeees efJejepeles efoJeerJe Mejefo MegYe MeMeeesefYejepeles~
nes keefJeefieefjOejke=les
heeefjpeelees
ns
MegYes~~5~~
yeeuekeeC[ced
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- ns MegYeue#eCes meKeer! veeruecesIe-veeruekeceue Deewj cejkeleceefCe kes meceeve megvoj eerjece Deepe Deheves
leerveeW YeeFeeW mecesle leerve cenerves kess nes egkes nQ~ yeefnefve&<eceCe mebmkeej mes mebmke=le leLee ieg Jeefme peer kes
mJeefmleJeeeve mes hegjmke=le neskej efMeMeg jeIeJe peer Deepe mejet peue ceW efMej mes mveeve kej egkes nQ~ ns meKeer! osKees
yeeepeer keer heew$eer mejetpeer kes eJeen ceW eerjece Deheves ejCeeW kees Geue jns nQ, ceeveeW evcee ceW yevOetke-heg<he
Deewj keceue efKeue jns neW, Deheves eernmle keer MeesYee mes FvneWves keceue kees Yeer ueefppele kej efoee nw~ meKeer! Deheves
ueeueve kees yeej-yeej ogueejkej ceelee keewmeuee mveeve keje jner nQ, ceevees Gpesueer jeef$e DeceeJemee kees eelekeeue
kes Deeieceve keer metevee os jner nes~ eerjece Ssmes eleerle nes jns nQ ceevees iebiee peer kes meceerhe yeeoue Dee ieee nes~ Deepe
eYeg kee Debie-Debie DeeYet<eCeeW mes mepekej megMeesefYele nes jne nw, ceevees-Je<ee&keeue ceW eYeele ner mete& efkejCeeW mes jbie
ieee nes~ Fme ekeej eerYejle-ue#ceCe Deewj Me$egIve kes ye[s Yewee eerjece Deepe leerve cenerves kes nes ieS nQ~
eerJelmeueebve eerjece Dejbke DeLee&led YeieJeeve efJe<Ceg Yeer efpevekes meeceves jbke DeLee&led oefj ueieles nQ, Ssmes meodiegCe
mebheVe neskej keewmeuee peer keer ieeso ceW efJejepe jns nQ, pewmes Mejod keer hetefCe&cee kes efove DeekeeMe ceW hetCe& evcee
megMeesefYele nessles nQ~ es ner efMeMeg jeIeJe efieefjOej keefJe kes efueS keuheJe=#e mJehe nQ~
op
efJeMes<e- en ieerle efceefLeuee keer ueeskeOegve kes mJej ceW efveye efkeee ieee nw, efpemekes yeesue nQ Deepe Deejleer
Gleejes meKeer efmeeJej keer~
ieerle mebKee 13
heMe meefKe! jece efMeMeg
efkeue Kesueefle~
leuheielees
peeJeereJeenieleefcevoerJejceJensueefle~~1~~
jnefme jnmeceees jYemee keekesve meceb efkeue eer[efle~
pecyetheueheefjuegyOeceoveceOegkejMeesYeeceefhe
yeer[efle~~2~~
84
ieerlejeceeeCeced
eeueebMeheuees yeeueefvemeiee&led~
veveg elegeJf e&OeeoheJeiee&led~~3~~
megYeieb yeeueb oes Oeeeefle~
efieefjOejes ieerleceefhe ieeeefle~~4~~
ve
d
jneffme cegoekejheob
Jeejeleer elegYe&eeved
keewmeuee heMevleer
mJeevevoee efieje owJee
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- eerDeJeOe keer Ske meKeer otmejer meKeer mes kenleer nw; ns meKeer! osKees efMeMeg eerjece Kesue jns nQ Deewj Jes
heuebie hej efJejepeceeve neskej iebieepeer kes eJeen kees eehle veerueskeceue kees Yeer eflejmke=le kej jns nQ~ mJeeb jnmecee
neskej yeeuehe eerjece keekeYegMegefC[ kes meeLe Kesue jns nQ, Jes peecegve kes heue hej uegyOe keeceosJe kes Yecej keer
MeesYee kees Yeer ueefppele kej jns nQ~ yeeuemJeYeeJe mes Skeevle ceW ebeue eerjece neLe-ejCe eueeles ngS, Deheves
Deee&-efpe%eemeg-DeLee&Leea leLee %eeveer Fve eejeW ekeej kes YeeeW kees DeLe&-Oece&-keece-cees#e Fme heg<eeLe& kes
elegJe&ieeX mes otj kej jns nQ~ ceelee keewmeuee keueeCekeejer yeeueke eerjece kees efvenejleer ngF& oe ceW Oeeve kej jner
nQ leLee Deheves Deevevo kes efueS efieefjOej keefJe Yeer nJesueer hejbheje ceW mebmke=le ceW en ieerle iee jns nQ~
va
ya
s
efJeMes<e- keekeYegMegefC[ peer kee Gheceeve nw peecegve kee heue Deewj eerjece kee Gheceeve nw Yecej, eer[eb
Deees Fefle yeer[efle en veeceOeeleg eeesie nw~
si
P
ee
th
Se
mevoYe&Mueeske
oMejLe heefjhetCe&ceveesjLe megleceJeehecegoe ceefn<eerkejeled~
mecevegueeueeefle mce ielepJejefejoefj FJewle cevceefCeced~~1~~
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- cenejepe oMejLe kee ceveesjLe heefjhetCe& nes ieee nw, Jes cenejeveer keewmeuee kes neLe mes heg$e eerjece kees
ieeso ceW ueskej yengle osj leke ogueejles jns, pewmes yengle keeueeW kee oefj efevleeceefCe eehle kejkes emeVe nes jne nes~
ieerle mebKee 14
op
yr
ig
ht
20
11
oMejLees ieeeefle-
mJeefie&Ceeshee
ceeb
meceer<e&efvle Yees~
veeefmle le$eeefhe ewJebefJeOeb Jew megKeced~~
veeYemeteeefce lesYees
ceveeked lelke=heeced~
eehe heMeeefce heeJe&CeefveMeekejcegKeced~~1~~
YetlJee peieleeb efhelee heg$ekees cesYeJeled~
meJe&mechevceeesefke_evesheJeled
~~
leeleleelesefle
ceeb
Je#eles
yeeueke~
mebeMebmeefvle
meJex
hegjvojmeKeced~~2~~
Fehetle ke=leb efkeb lehe efkeb efeleced~
meeOeveb efkeb Oe=leb efke_e hegCeb efeleced~~
85
yeeuekeeC[ced
es
er
ve
d
esve
ewJeeefleMeefelees
efJeYetlee
mJeee~
efJeeefJeegleefJeYetefleb megKeb MeleceKeced~~3~~
Ske
SJee$e
osJees
ceeejeefOele~
esceveecee
megOeecee
megKeb
meeefOele~~
esve
efieefjOejeYeg heg$eleeb ces ielees~
peeJeerpevcepevceemheob
eVeKeced~~4~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- cenejepe oMejLe iee jns nQ-Denes! mJeie& kes osJelee Yeer Deepe cegPe hej F&<ee& kej jns nQ, keeeWefke JeneB
Fme hekeej kee megKe veneR nw~ hejbleg ceQ Gve hej efkebefeled Yeer Demetee (oes<eoMe&ve) veneR kej jne ntB, keeeWefke Gve
osJeleeDeeW keer ke=hee eehle kejkes ner ceQ hetCe&ev cegKe eerjece kees efvenej jne ntB~ peiele kes efhelee neskej Yeer eYeg
eerjece cesjs heg$e yeves Deewj mechetCe& mebheefeeeW mes ege neskej Yeer cegPe Deefkebeve hej efJele ngS, Deye eYeg eerjeIeJe
cegPes leele-leele kenkej yegueeSBies Deewj meYeer osJelee cegPe Fv kes efce$e keer eMebmee kejWies~ Denes! ceQves keewve Fehetle&
efkeee, keewve-meer lehemee keer, keewve-mee meeOeve OeejCe efkeee Deewj keewve-mee hegCe Fkee efkeee, efpememes Deepe
efJee keer mebhetCe& efJeYetefleeeW mes ege meew DeecesOe e%e kejves Jeeues Fv mes Yeer ceQ DeefOeke nes ieee ntB DeLee&led Fv kees
Yeer cegPe pewmee megKe veneR efceue jne nw? ceQves esce veeceke Ske ner osJelee keer DeejeOevee keer nw Deewj GvneR megvojlespemJeer YeieJeled-esce osJelee keer mJeeLe&jefnle neskej megKehetJe&ke meeOevee keer nw GvneR esce YeieJeeve keer ke=hee mes Jes
efieefjOej keefJe kes mJeeceer cesjs heg$e yeves, efpevekes eerejCe kee veKe iebiee peer kes pevceoelee Jeeceve YeieJeeve kee Yeer
pevcemLeeve nw~
si
P
efJeMes<e- en keeJeeueer ueeskeYee<ee ceW keJJeeueer kes {eue kee ieerle nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee 15
Denes
cece
Yetefj
Yetefj
meewYeeieced~
Mes<ekeesefjefhekeuhekeesefefYevee&ueceeref[legb
Yeeieced~~1~~
e Keueg eesefieeleerveCeeceefhe cevemeehenes Deiece~
meesmeeJeYetved ceeceke heg$e meleleb meleeb eCece~~2~~
ees oeeuegjLe JesoefJeegle
MejCeeieleeefleheeue~
mecheeueles ceee meseeb efMeJeceevemece_pegcejeue~~3~~
ees Jew ueeskeheeueefJeJegOeeveefhe efJeYeJew me*deerCeerles~
efieefjOejeYeg me SJe mJeceYeex cece efkeue efJeeerCeerles~~4~~
Yeewceer- Deye cenejepe oMejLe nJesueer hejbheje ceW mebmke=le ieerle iee jns nQ~ Denes! Deepe cesje yengle ye[e meewYeeie
nw, efveefele ner kejes[eW keuheheele kejes[eW Mes<eveejeeCe Yeer cesjs Yeeie keer mlegefle veneR kej mekeles~ Denes! pees eYeg
eesefieeeW Deewj mebveeefmeeeW kes efueS ceve mes Yeer Deiece nQ, Jes es ner eerjece pees mevleeW kes meowJe eCece nQ, Deepe cesjs heg$e
yeve ieS nQ~ Dejs! pees eYeg oeeueg nQ Deewj pees MejCeeieleeW kes eefleheeueke kes he ceW JesoeW ceW Yeer eefme nQ, GvneR Fve
efMeJe peer kes ceveceeveme mejesJej kes jepenbme eerjece kees DeYeer ceQ gVeg-cegVeg ken kejkes heeue jne ntB DeLee&led ueeueve-
86
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
s
ht
mevoYe&Mueeske:
efvejer#ewleb leeceled leCeleceleeefhepeueoced
ke=heeefmevOegb yevOegb eCelepeveleeee Yeenjced~
njejeOeb meeOeb efJeceuecevemeeb yeeuekenefjced
megecf e$ee meefvce$ee efkeceefhe efkeue efe$eb eefCepeieew~~1~~
heeueve kej jne ntB~ Dejs! pees efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece Deheves JewYeJe mes ueeskeheeue pewmes osJeleeDeeW kees Yeer
ee kej uesles nQ, Jes ner eYeg eerjece Deepe yeeueke yevekej mJeeb kees cesjs neLe yese os jns nQ~
ya
s
.A
ll
R
ig
Yeewceer- Deheveer keeefvle mes veJeerve leceeue Je=#e Deewj yeeoue kees Yeer ueefppele kejves Jeeues, ke=hee kes meeiej
eCelepeveeW kes Yeenejer yevOeg, efMeJepeer kes Yeer DeejeOe, efvece&ue ceve Jeeues cenelceeDeeW kes meeOe Fve yeeueke eerjece
kees efvenejkej mevleeW kees Dehevee meneesieer ceeveves Jeeueer ceelee megefce$ee keg efJemceekeejer ieerle iee G"eR~ pees nJesueer
heefle kes oeoje {eue kee nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee 16
keoeef*Id eeYf eMeefue<eLe
elJeej
kegceeje~~
keoeef*dIeefYeeefue<eLe
elJeej:
kegceeje~
jeceYejleue#ceCeMe$egIvee
efMeefj<ekegmegcemegkegceeje~~
keoeefpejs
ueefue<eLe
elJeej kegceeje~~1~~
yeeueefJeYet<eCeYetef<eleosne
meg<eceeefpeleMeleceeje~
hejcenbmeceevemenbmesne
DeheleYetleueYeeje~~
keoeJeueb
Jeefue<eLe
elJeej
kegceeje~~2~~
eer[vle efkeueefkelee nmevle mevle #eefheleefJekeeje~
yeeuew meekeb
hegvejmceekeb
JeefOe&leceesoeeeje~~
keoeefKeuee Kesefue<eLe
elJeej kegceeje~~3~~
kesMeefjMeeJecee$e{iee$ee
JewYeJeheejeJeeje~
kejleueOe=lekeeceg&keyeeCee
hegjJeerLeerefJeefnleefJeneje~~
keoe Keueeved Keefue<eLe elJeej kegceeje~~4~~
ceeleCeeb je%e eke=leerveeb
ceOegjceveesjLeceuueerced~
keJesefie&efjOejmeeefhe cevees%eeb keefuelekeuheveeJeuueerced~~
keoe
heueeb heefue<eLe elJeej kegceeje~~5~~
Yeewceer- ns eejeW kegceejeW! legce ueesie ejCeeW mes keye eueesies? eerjece-Yejle-ue#ceCe-Me$egIve legce ueesie
efMejer<e heg<he kes meceeve megkegceej nes~ nceejs DeeBieve ceW legce eejeW YeeF& keye Deevevo mes Kesueesies? yeeueesefele efJeYet<eCeeW
mes Deheves DebieeW kees megMeesefYele kejkes Deheveer MeesYee mes kejes[eW keeceosJeeW kees peerleles ngS, hejcenbmeeW kes Yeer
es
er
ve
d
ceveceeveme mejesJej ceW nbme kes meceeve efJenej kejles ngS, YeeeW kes YeJeYeej kees otj kejves Jeeues legce eejeW YeeF& keye
yeue kees Yeer yeueJeeve yeveeDeesies? yeeuekeeW kes meeLe eer[e kejles ngS efkeuekekej nBmeles ngS, mebmeej kes efJekeejeW kees
ve kejles ngS, nce ceeleeDeeW kes n<e& kees ye{eles ngS, DeKeC[ mJehe Jeeues legce eejeW jepekegceej keye Kesueesies? efmebn
kes yeeeW kes meceeve { MejerjJeeues, JewYeJeeW kes cenemeeiej he, neLe ceW Oeveg<eyeeCe OeejCe kejkes eerDeeesOee keer
ieefueeeW ceW efJenej kejles ngS, legce eejeW YeeF& keye ogeW kee oceve kejesies? Deheveer ceeleeDeeW keer, cenejepe keer epeeDeeW
keer ceOegj ceveesjLeeW keer ecesueer leLee efieefjOej keefJe keer Yeer keesceue- keuhevee keer uelee pees DeYeer leke heueJeleer
veneR ngF& nw, kees legce eejeW jepekegceej keye heueJeleer yeveeDeesies?
87
yeeuekeeC[ced
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeske:
DeLe
eeJeCes eeefJeleeYeerYeeJes Je=nefn&meejkevoeefYejeJes~
ve=heeueeCes Jeer#e oesueeefJenejs peieg efkeVeje meevegpeb jeceYeced~~1~~
ya
s
Yeewceer- Fmekes heeeled DeYeer YeeJeeW kees megveeves Jeeues SJeb ceetjeeleke leLee yeeoueeW kes iepe&ve mes ege eeJeCe
cenerves ceW cenejepe oMejLe kes DeeBieve ceW Petuee GlmeJe kes efJenej kes mevoYe& ceW mebueive efvenejkej YeeFeeW meefnle eerjece
kees GsMe kejkes efkeVejeW ves ieeee~
Se
va
ieerle mebKee 17
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Dee
oesueeefJenejer
cegoe
oesueles~
Jeer#e
eslemmeleeb
Jew
meceevoesueles~~1~~
eeJeCeb
ceesoceuemegKeeeJeCeb yeefn&meejkeskeeleb eJeCeced~
heMe
mejetveoer
eeefhe
keuueesueles~~2~~
keefn&efevcesIeceeuee Je=Ceeslecyejb kecekeeoefcyeveer keeMeles melJejced~
ceele=eYf eeeefhe
oesuee
meceeoesueles~~3~~
eeJeleea efJeueeskeeeLe ceesoelegjes jefMcenmle Mevewoexueebeelegj:~
ee
keewmeueee
eeefhe
efnvoesueles~~4~~
keppeueeR eeefhe ieeeefvle veeeex veje Jeer#e efoJeeceYeerKeeb cegneg vf e&Ye&je:~
efieefjOejsCeeefhe
keeceb
ceveeied
ueesueles~~5~~
Yeewceer- Deepe oesueeefJenejer mejkeej emeVelee mes Petue jns nQ, Ssmee osKekej mevleeW kee efee Yeer Deevoesefuele nes
jne nw~ en eeJeCe emeVelee cebieue Deewj megKe kee eeJeer nw, Fmeer ekeej ceetj Deewj eelekeeW keer JeeCeer mes eneB ceve
JeerYetle neslee nw, osKees mejet veoer Yeer lejbieeW mes lejbieeefele nes jner nw~ keYeer-keYeer cesIeceeuee heJe&le kees {ke uesleer
nw Deewj JesieJeleer cesIeceeuee megMeesefYele nes G"leer nw Deewj ceeleeSB Yeer jece-ueuee kees PetueeW hej Pegueeleer nQ~ eeJeleea
oMejLe Yeer en osKekej emeVe nes G"les nQ Deewj mJeeb [esjer heke[kej Pegueeves ueieles nQ~ ceelee keewmeuee Yeer Deepe
efnb[esuee Petuee jner nQ~ Fme efoJe MeesYee kees osKekej ceefnueeSB Deewj heg<e Deevevo ceW DeehueeefJele neskej keppeueer
iee G"les nQ Deewj keefJe efieefjOej Yeer Deeveefvole nes G"lee nw~
88
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee 18
Dee jeceme oesuee megKeb oesueleeced~
ceevemeb
e
meleeb
ueesueleeced~~
eeJeCeb megKeb efJeYeeleg mebJe=leb e Keb eYeeleg
veYeesveerueveerueveerefueleb
efveeesueleeced~~1~~
keueeb keesekf euee: ketpevleg MegYes <edheoe: ieg_pevleg
efoJemeieex
efvemeie&lees cenesueleeced~~2~~
ceeleeefheleCeeb
megKeeefve YeefemeuuemevcegKeeefve
eehe
mejetmlejw: keuueesueleeced~~3~~
keesmeuesMe
keppeueeR
YeefeYeeJevee_peefueb
Jeer#e
efieefjOejkeJesce&vees efJeueesueleeced~~4~~
ieerlejeceeeCeced
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- en ieerle ceerjpeehegjer kepeueer ueeskeOegve ceW efveye nsw, efpemekes yeesue nQ peeceJeble peer kes heo meerme
veeFkes, eues nvegcele nj<eeF& kes~~ Deepe eerjece kee efnb[esuee megKe mes Deevoesefuele nes Deewj mevleeW kee ceve Fme hej
uenjelee jns~ eeJeCe megMeesefYele nes, DeekeeMe cesIeeW mes efIeje ngDee MeesYee heeS, DeekeeMe ceC[ue ienve veerefuecee mes
efIeje ngDee veeruee DebieJee OeejCe kej ues~ keesefkeue kegnkeW Deewj YeeQjW iegbpeej kejW, osJeleeDeeW kee mJeie& eeke=efleke
lespe mes ege nes peee~ Yeefe mes megMeesefYele YeefJe<eeW Jeeues eerjeIeJe kes efhelee cenejepe oMejLe SJeb eYeg keer meYeer
ceeleeDeeW kee megKe eehle kej YeieJeleer mejet lejbieeW mes keuueesefuele nes G"W~ Fme ekeej Yeefe keer YeeJeveeBbpeueer mes
ege YeieJeeve eerjece keer keppeueer kees osKekej efieefjOej keefJe kee ceve ebeue neskej Gmeer ceW ueie peee~
11
Sh
ri
T
mevoYe&Mueeske:
oesueceeveb efMeMegb dJee jeceb megefmceleceevemee~
keewmeuee JeejevleerJe een je%eer meKeer: keueced~~1~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Petues hej Petueles ngS Deheves efee heg$e jeIeJe kees osKekej ceve ceW cegmkejeleer ngF& osJeer keewmeuee meefKeeeW
kees cevee kejleer ngF&-meer ceOegj mJej ceW ieeves ueieer~
ieerle mebKee 19
cee cee oesueeleeb meefKeJeieex jecees Yeerlees jepeefle ns~~
MegYes eeJeCes efJeuemeefle ieieveb cesIeIeeeeb ceiveb meefKe ns~
ieeeefle keppeueeR KeieJejJeieex jecees Yeerlees jepeefle ns~~1~~
cevob kevoes Je<e&efle meefueueb <eefle YeeJemegkeefueueb meefKe ns~
F&<e&lemceYeb megmJeieex jecees Yeerlees jepeefle ns~~2~~
gleb eeueeefle heefjpeveJeieex efJemce=lemegKeeheJeie&: meefKe ns~
veemles leefmceved yeeueefJemeieex jecees Yeerlees jepeefle ns~~3~~
89
yeeuekeeC[ced
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye ceelee keewmeuee DeJeOeer DeBeue ceW eefme kepeueer keer {eue ceW ieerle ieeleer ngF& kenleer nQ-ns
meefKeeeW! Petuee DeefOeke Jesie mes cele PegueeDees~ cesjs yeeueke jeIeJe [j jns nQ~ meefKeeeW! eeJeCe ceeme Megkeue le=leeree
kes cebieuecee efove ceW veerueIeeDeeW ceW [tyee ngDee en DeekeeMe megMeesefYele nes jne nw~ es-heef#eeeW kee mecetn
keppeueer ieerle iee jne nw~ meefKe! cesIe cevo-cevo peue yejmed jne nw Deewj nceeje YeeJeelceke peieledcee hebKe yengle
emeVe nes jne nw~ Deepe mJeie&ueeske Yeer nce hej F&<ee& kej jne nw~ ns meefKe! Deepe cees#e megKe kees Yetuekej en jepeheefjJeej Petuee Jesie mes euee jne nw~ FmeceW yeeeW kee Yeer leeie veneR nw DeLee&led yeeueke Yeer FmeceW meefcceefuele nQ~
hejvleg gleieefle mes Petuee Pegueeves hej cesjs yeeueke jece [j jns nQ~ meefKe! efieefjOej keefJe kes mJeeceer eYeg efMeMeg jece
kees en efnb[esuee efnuee jner nw, Fmes MeerIe ner efmLejkej oes~ Fme ceneslmeJe ceW eerJew<CeJeeW kee Jeie& yengle keeue leke
Deevevo kee DevegYeJe kejlee jns~
efieefjOejeYegb oesueeefle oesuee efeeleeb MeerIeceueesuee meefKe ns~

efejb ceesoleeb Jew<CeJeJeieex jecees Yeerlees jepeefle ns~~4~~
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
ieerle mebKee 20
efoJeoesuee Mevew: meefKe eeueleeb Yeefehejcheje heeueleeced~~
MegYe: eeJeCees efn ceeme: eke=eflemeg<eceeefJeueeme:~
MeevleeslemewJe
keeue:
eefleheeueleeced~~1~~
veeruececyejb
efJeYeeefle
ce_pegceeleesefhe
Jeeefle~
eeefle mejet:
MegYeeefve
leefVeYeeueleeced~~2~~
osefJe!
kewkesefe! megefce$es! heMeleb efJeb efJeefe$es!
Fle:
#eCeb
vewJe ceevemeb
efJeeeueleeced~~3~~
eeJeCeercevees%eieerleb
osJeYeejleerefJeveerleced~
ieeeleeefhe
efieefjOejsCe
efMeMeguee&ueleeced~~4~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- keewmeuee peer kenleer nQ, ns meKeer! en efoJe Petuee, Oeerjs-Oeerjs eueeDees, Yeefe hejbheje kee heeueve
kejes~ eke=efle kes meg<ecee mes ege, en eeJeCe cenervee yengle ner MegYe nw, Meevleefee mes Fme mecee kee Deevevo efueee
peee~ en veeruee DeekeeMe megvoj ueie jne nw Deewj Jeeeg Yeer cevo-cevo eue jne nw mejet nce meyekees keueeCe mes
heefjhetCe& kej jner nQ, Gmes mebneuee peee~ ns osJeer kewkeseer Deewj megefce$es! en efJe efvenejes, Fmemes Ske #eCe Yeer ceve
kees cele neDees~ osJeYee<ee ceW Delevle efJevecelee mes efveefce&le en eeJeCeer megvoj ieerle (keppeueer) ieeles ngS keefJe
efieefjOej kes eje efMeMeghe eerjece kee ueeueve efkeee peee~
ieerle mebKee 21
keefJeiee&eefle-
oesueeeeb
oesueefle
jIegev~
YeJeheeueke heeueveeceOes efJeuemeefle efJeOegefjJe efJeeefle efJelev~~1~~
90
ve
d
er
es
R
ig
ht
kevekejlveceefCejefeleheeuevee leogheefj jepeefle yeeuecegkegvo~

ceves jefJeiegkegpekejkes uemeefle ueefuelemeg<eceeceekevo~~2~~
Gheefj ueefcye Oeleg eer[vekeb efkeuekeefle mecemeee& efvepeheeCeer~
MejCeeielepeerJeeveeoelegb eleles efkecegle megefKele meleeCeer~~3~~
keJeeefhe jnefme kejke_peeYeeb heoke_peb cegKeke_pes efveJesMeeefle~
cegefvepevepege*diegheeveefce<ele meppeg<b mJeb eJesMeeefle~~4~~
oMe
oMe&efceceeb efMeMegueerueeb memegKeb keewmeuee oesueeles~
Sleled megKeueJecehevegYeefJelegb efieefjOejceevemeceefhe ueesueeles~~5~~
ieerlejeceeeCeced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Deye keefJe mJeeb eYeg keer meg<ecee kee ieeve kejles nQ-jIegkegue kes evcee YeieJeeve eerjece Petues ceW
Petue jns nQ, YeieJeeve Mebkej kes Yeer heeueke neskej Yeer eYeg eerjece heeuevee kes yeere Gmeer ekeej megMeesefYele nes jns nQ,
pewmes hetCe& evcee DeekeeMe ceW MeesefYele nesles nQ~ mJeCe&-jlve SJeb ceefCeeeW mes efveefce&le megvoj heeuevee efJejepe jner nw, Gme
hej yeeuecegkegvo megvoj ueie jns nQ~ ceQ ceevelee ntB efke mete&-cebieue Deewj ye=nmheefle mes jefele efheejer ceW hejce MeesYee mes
efveefce&le yeeoue ner megMeesefYele nes jne nw~ jeceueuee peer heeuevee kes Thej Thejer Yeeie ceW ueke jns efKeueewveeW kees uesves
kes efueS Deheves eernmle hewueekej uehekeles nQ, keee eYeg MejCeeiele peerJeesW kees mJeerkeej kejves kes efueS elve kej jns
nQ, keeeWefke mevle ner Gvekes eeCe nQ~ keYeer Skeevle ceW Deheves kej-keceueeW mes ejCe keceue kees cegKekeceue ceW ues
uesles nQ, cegefveieCeeW mes mesefJele Debiegheeve kes yeneves mevleeW kee pet"ve ner Deheves ceW eefJe kejles jnles nQ~ Fme
yeeueueeruee kees osKe-osKekej keewmeuee peer Oeerjs-Oeerjs esce mes jeIeJe peer kees Peguee jner nQ Deewj Fme megKe kes
uesMecee$e kee DevegYeJe kejves kes efueS efieefjOej keefJe kee ceve Yeer ebeue nes G"e nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee 22
oesueeb oesuee Jelme jeIeJe Je=lee ieieves Ievee~~
Je<e&efle megKeefJevogvezJe Yeemkejes
ve esvogYee&efle Jelmeuees jmesvogmlece meeOJemeb efJevee~~1~~
oogj& eelekeceetjheef#ekeuejJeehetj
hetCee& JemegOee e letCee& YeemJeod Yeevegvevovee~~2~~
eesefieeleee
ejs ceivee n<e&heejeJeejs
JeefvoefJeoeeejs
oMe&veelegjveevee~~3~~
eeJeefle&ve
meceerhes
jepeodYeevegkegueoerhes
escCee efJeefnleeleer#ee meJex meefvle megpevee~~4~~
oesueeb oesuee ns ke=heeuees efveeb lepe ns oeeuees
keJeew efieefjOejs e MeerIeb eYees YeJe megcevee~~5~~
Yeewceer- ns Jelme jeIeJe! Petuee PetefueS, DeekeeMe ceW yeeoue efIej DeeS nQ~ osKees jeIeJe! cesIe megKe efyevogDeeW keer
Je<ee& kej jne nw~ en meeebkeeue kee mecee nw, Dele Fme mecee ve mete& nQ ve evcee, DevOekeej kes Yee kes efyevee
es
er
ve
d
Fme mecee lees nceeje Jelmeue-jme evcee ner ekeeefMele nes jne nw~ Fme mecee ces{ke-eeleke-ceesj Deeefo heef#eeeW
kes keuejJeeW kes eJeen mes en he=efLeJeer hetCe& nes ieF& nw, FmeceW Deehekes oMe&veeW keer lJeje nw, eneB Yeevegvevove DeLee&led
Deefeveer kegceej Yeer DeeYee eehle kej jns nQ~ JevoerpeveeW kes efJeo kes eeej mes ege jepeej hej n<e& kes meeiej ceW
ceive, Deehekes eeroMe&ve kes efueS Deelegj ves$e Jeeues eesieer Deewj mebveemeer Fme GlmeJe kees osKeves kes efueS GheefmLele nQ~
mete&kegue kes oerheke Deeheeer kes cenejepe eeJeleea kes efveke efJejepeceeve nesves hej meYeer Jew<CeJepeve Deehekes Petuee
GlmeJe keer eleer#ee kej jns nQ~ ns ke=heeuees! Deye Petuee PetefueS Deewj Deheveer veeRo esef[S Deewj ns eerjece! cegPe
efieefjOej keefJe hej Yeer Deehe emeVe ceve nesFes~
91
yeeuekeeC[ced
ht
ieerle mebKee 23
R
ig
meKeer ieeeefle-
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
heMe
meefKe
oMejLeees[s
jececed~
efveefKeueueeskeueeJeCeueeefueleb meppeveceveesefYejececed~~1~~
leCeleceeuelejefCeleveeepeueotJee&meMeMejerjced
~
efveefJe&keejmeefeoevevokevob
heomesefJeleOeerjced~~2~~
ieepevekepevekemeewjYeheuueJemecemeceCeejCeced
~
keoueermlecYemeefkeLekesMeefjkeefefvepepeveYeJeYeenjCeced ~~3~~
ceovekeueYekejyeengceveesnjefMeMegjefJemecekejke_peced
~
kecyegkeheesleefJeceokeuekeC"b efeyegkeceefnlemegKeheg_peced~~4~~
keceuecegkegueMeMeOejJejJeoveb
Megkeveeefmekeb megJesMeced~
Ke_peveveeveceovekeecegk& eJejYe=kegefceOeghekeuekesMeced ~~5~~
oMejLeeeieehetJe&cehetJe
levegmeg<eceeefpeleceejced~
efieefjOejpeerJeveOeveb heMe meefKe efMeMegceeflemeermegkegceejced~~6~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Deye eerDeJeOe keer meKeer iee jner nw- ns meKeer! mebhetCe& ueeskeeW keer megvojlee mes heeefuele, meppeveeW kes
ceve kees Deevevo osves Jeeues eerjece! cenejepe oMejLe peer keer ieeso ceW efJejepe jns nQ~ meKeer! veJeerve leceeue-ecegvee
peue Deewj otJee&oue kes meceeve Mejerj Jeeues, efJekeej jefnle meefeoevevoIeve mJehe Oeerj, efpevekes ejCeeW keer mesJee
kejles nQ; Ssmes eerjece kees osKees~ meKeer! osKees eYeg kes Deece kes heuueJe kes meceeve ueeue-ueeue ejCe, iebieepeer kes
pevceoelee YeieJeeve Jeeceve kes Yeer DebMeer nQ~ eYeg keer pebIeeSB kesues kes mlecYe kes meceeve Deewj eYeg kee keefeosMe
efmebn kes keef kes meceeve nw, pees YeJeYee kee njCe kejlee nw~ keeceosJe kes neLeer kes yees kes Megb[ kes meceeve
YeieJeeve keer YegpeeSB nQ Deewj yeeuemete& kes meceeve ueeue nQ, YeieJeeve kes kejkeceue, Fmeer ekeej YeieJeeve kes megvoj
keC" mes MebKe Deewj keyetlej Yeer ueefppele nes egkes nQ Deewj eerjece kes efeyegke mes megKe keer jeefMe kees Yeer mecceeve
efceuee nw~ efMeMeg jeIeJe peer kee cegKe keceue kes keesMe Deewj evcee kes meceeve nw, Gvekeer leesles keer eeWe kes meceeve
veeefmekee Deewj JesMe yengle ceveesnj nw, efKejCeere he#eer kes meceeve ves$e, keeceosJe kes Oeveg<e kes meceeve YeeQnW SJeb
keeceosJe kes YecejeW kes meceeve megvoj kesMe nQ~ ns meKeer! cenejepe oMejLe kes e%e kes heuemJehe Deefleere, Mejerj
92
ieerlejeceeeCeced
keer MeesYee mes kejes[eW keeceeW kees peerleves Jeeues leermeer kes hetue kes meceeve megvoj efieefjOej keefJe kes peerJeve-Oeve
eerjece kees osKees~
efJeMes<e- en ieerle Yeer nJesueer ieerle heefle kes {eue ceW efveye nw~
es
R
ig
ht
keheheeKeC[ocYecelmejceomlecYekewleJeefvekegjcyeuecyeceeveogkegkeLeeb
jeies<ekeCkeYeeekegueeb meceekegueeb ceneceneR jmesMeJeuesMeMetuecetuekeeheLeeced~
<e[deJf ekeejefvejemeejogeJf e&eejheejeJeejYeerceJeeref eefJeke=leefJeueemeceueMueLeeb
efieefjOejes efiejb ie=Ceerles Jejob Jejb Je=Ceerles heeueveeefJenejer nefjn&jleg cece JeLeeced~~1~~
er
ve
d
mevoYe&Mueeske:
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- kehe-heeKeC[-obYe-celmej-Denbkeej, kehe mes peefvele kegke=le kees Deeee ceevekej eeefuele nes
jns ogeW keer kegeflmele keLee mes ege, jeie s<e-he keeBesW kes Yee mes ege SJeb Deekeguelee keer he=efLeJeer leLee
meebmeeefjke e=bieej mes GlheVe keuesMe Deewj keeW kes cetue; kegeflmele ceeieeX Jeeueer, neW efJekeejeW mes ege lelJenerve
ogefJe&eejeW kes cenemeeiej keer lejbieeW mes efJeke=le efJeueemeeW Jeeueer Deewj peneB mes cebieue ner efhemeue ieS nQ, Ssmeer cesjer YeJe
JeLee kees heeuevee efyenejer eernefj otj kejW, Fme ekeej efieefjOej keefJe eeLe&vee kejles ngS YeieJeeve mes Jejoeve ceeBieles
nQ~
ee
th
ieerle mebKee-24
si
P
ieeeefle keefJe:
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
njleg
JeLeeb
nefjce&ce
heeueveeefJenejer~
YeJeYeecetueeb efeleMeceMetueeb eefleketueeb Meceeleg megKekeejer~~1~~
oesueejpJee ceveesceleb meheefo efveeleg keeceg&keOeejer~
Deevoesueeleg oesueee meekeb yege
f b meppeveceevemeeejer~~2~~
mJeeb oesueceevees cece oesueeleeled Denejceefe efJeheefoejer~
mJevob efieefjOejesefhe ieeeleg ieerleb YeJelees Yeeehenejer~~3~~
op
yr
ig
Yeewceer- Deye keefJe nJesueer heefle kee ieerle ieeles ngS kenles nQ-heeuevee efyenejer nefj nceejer JeLee nj ueW, pees
YeJeYeeeW keer cetue keejCe nw leLee pees Mece-eceeefo kes efueS kekej leLee meeOekeeW kes efueS eefleketue nQ, Gme JeLee
kees megKe osves Jeeues eYeg Meevle kej oW~ OevegOee&jer YeieJeeve Deheves Petues kes [esj mes cesjs ceve-celebie kees efveebef$ele kej
oW~ efJeheefe kees ve kejves Jeeues YeieJeeve eerjece mJeeb Petueles ngS cesjs Denbkeej kees Yeer Fme Petues ceW Pegueekej Dehevee
Yee yevee ueW~ Fme ekeej efieefjOej Yeer mJevo neskej Deehekee ieerle ieees, keeeWefke Deehe Yee-Yeenejer nQ~
ieerle mebKee-25
jepeefle
eerjeceyee
yeeueheOeejer~
meJe&Jeehekeesefhe
oMejLeeefpejefJenejer~~1~~
93
ve
d
er
es
R
s
ht
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
FvveerueceefCeMeecees
ueeskeueeseveeefYejecees~
osJeosJees
osnefJeYee
keeceohe&nejer~~2~~
mJeeecYegJecevegosefJeMeleheeYeefeJeMe
~
hejceefhelee
efMeMegYe&Jeved ceeseof levejveejer~~3~~
ueIegueIegveJeveefueveejCe-ef$eefJeOeleeheheehenjCe ~
JeeceosJeoeYejCeMejCemeewKekeejer
~~4~~
Je#eefme eerJelmeueefmele-leCelegueefmekeemegceefnle~
keecekeueYeMegC[yeengmeppeveYeenejer
~~5~~
efve<keueevJeovekeceueveeveMeesYeemeove
~
efJeefpeleceovecesekekeeceOegheceoenejer
~~6~~
efkeuekeefle efJenmeefle efJejewefle ceelejb cegoe eCeewefle~
Oeewefle Yetefj heelekeeefve megpeveoeeejer~~7~~
efieefjOejes efiejb ie=Ceerles Jejoefcen Jejb Je=Ceerles~
heeueeleeled heeueveereb heeueveeefJenejer~~8~~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- hegve nJesueer heefle kes ieerle ceW YeieJeeve eerjece kes yeeuehe kee JeCe&ve kejles ngS cenekeefJe ieeles
nQ-yeeuehe OeejCe efkeS ngS, meJe&Jeeheke neskej Yeer cenejepe oMejLe kes DeeBieve ceW efJenej kejves Jeeues yeeuehe
eerjece yengle megMeesefYele nes jns nQ~ osJeeefOeosJe YeieJeeve eerjece cejkeleceefCe kes meceeve Meeceue mebmeej kes ves$eeWs kees
Deevevo osves Jeeues leLee Deheves Mejerj keer keeefvle mes keeceosJe kes Denbkeej kees Yeer njCe kej jns nQ~ mJeeebYegJe ceveg
Deewj osJeer Melehee keer Yeefe kes JeMe ceW neskej meYeer vej-veeefjeeW kees Deevevo osles ngS hejce-efhelee hejceelcee Yeer
Deepe yeeueke yeve ieS nQ~ eYeg kes ess-ess keceueejCe leerveeW leeheeW Deewj heeheeW kees njves Jeeues nQ leLee YeieJeeve
Mebkej kes Yeer oe kes Deuebkeej eYeg eerjece MejCeeieleeW kees megKe os jns nQ~ YeieJeeve kes Je#e hej eerJelmeueebve
efJejepe jne nw, pees veJeerve leguemeer keer ceeee mes megMeesefYele nw Deewj eerjece kes yeeng keeceosJe kes nefmleMeeJeke kes
MegC[ kes meceeve leLee meppeveeW kes Yeenlee& nQ~ YeieJeeve eerjece kee cegKe efve<keuebke evcee kes meceeve nw, YeieJeeve
kes ves$e keceue kes meceeve leLee MeesYee kes YeJeve nQ, eYeg ves megvojlee mes keece kees Yeer peerle efueee nw, eYeg kes keeues
IegBIejeues yeeue Yecej kee Yeer ceo ve kej jns nQ~ meppeveeW kes oe ceW efJeejCe kejves Jeeues YeieJeeve eerjece
efkeuekeejer kejles nQ, nBmeles nQ, TBes mJej ceW yeesueles nQ, ceeB kees eCeece kejles nQ Deewj mcejCe kejves JeeueeW kes meYeer
heeheeW kees Oees [eueles nQ~ keefJe efieefjOej ieerle ieelee ngDee Jejoeve osves Jeeues eYeg mes en Jejoeve ceeBielee nw efke
heeueveeefyenejer nefj cegPe heeueveere Yee kee heeueve kejW~
ieerle mebKee-26
Dee jeIeJe megKeesheefJe<es oMejLeeCes~
gceeielee
megje heewjvojhegjeCes~~1~~
94
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
heeueveeb efJenee heefjnee mJemeneeleeced~

heeuekees yeeuekees YeJeved efJeYeuB ueIegkeeeleeced~~2~~
DeeJe DeeJe keLeeved meceeeefle ceelejced~
De*dieguee mesleeefle ue#ceCeb e Yeelejced~~3~~
keewmeueeheente efMeMebg oMe&eles oMejLeced~
jeceefMeMegmeewYeiejLeesuuemevedceveesjLeced
~~4~~
MeesYeeb yeYetJeeLe Jeer#e efhelee n<e&efveYe&j~
hetjefe<eved ceveesjLe MeerIeb menefieefjOej~~5~~
ieerlejeceeeCeced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- keefJe hegve nJesueer heefle kee Meeeere ieerle iee jns nQ, Denes! Deepe eerjeIeJe cenejepe oMejLe kes
DeeBieve ceW megKehetJe&ke Deemeerve DeLee&led yew"s nQ, vejueeruee ceW eLeceJeej Deemeerve ngS eYeg kes oMe&ve kejves Fv kes efce$e
oMejLe kes DeeBieve ceW meYeer osJelee heOeej DeeS nQ~ heeueves kees es[kej Deheves meneekeeW kes mecetn mes otj neskej
mebmeej kes heeueke eYeg ese Mejerj OeejCe kej, yeeueke yevekej DeeJe-DeeJe-(DeeFes-DeeFes) kenkej ceeB
keewmeuee kees yeguee jns nQ Deewj YeeF& ue#ceCe kees Deheveer Debiegueer mes mebkesle kejkes heeme yeguee jns nQ~ eerjece
yeeuehe jeIeJe kes meewvoe&he jLe hej efpevekee ceveesjLe meceguueefmele nes jne nw, Ssmes cenejepe oMejLe kees yegueeyegueekej keewmeuee peer yeeuehe jeIeJe keer PeeBkeer efoKee jner nQ~ efhelee oMejLe Fme MeesYee kees osKekej n<e& mes efveYe&j
nes G"s, keeeWefke efieefjOej keefJe kes meeLe ner Fvekes meYeer ceveesjLe efMeMeg jeIeJe keer ke=hee mes MeerIe hetCe& nes peeeWies~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-27
cenejepe
heMeletheefJeb
megKeb jeIeJeced~
IeesjYeJeJeeefjefveefOeogefve&Jeee&Jee[Jeced
~~1~~
FvveerueceefCeMeeceb
keecekeesefmegvojced~
nseiegCeeleveerkemeodiegCewkeceefvojced
~~2~~
meefmceleJeoveejefJevoveeveefJeefpeleKe_peveced
~
efvej_peveb leLeehenes heMe ce_peguee_peveced~~3~~
YeJeodYeefeJeMebJeob
meppevemegKeeoced~
cenejepe ueeuee meleeb cevees%eceemheoced~~4~~
DeeJeeceLe
heeueesJe ueeskeeefleheeuekeced~
efieefjOejsCe meeOe&cee heMe efJeYegb yeeuekeced~~5~~
Yeewceer- ceelee keewmeuee kenleer nQ, ns cenejepe! Ieesj mebmeejmeeiej kees megKeeves kes efueS DeceesIe Jee[JeeefivemJehe,
DeeBieve ceW efkemeer keer meneelee kes efyevee megKehetJe&ke yew"s ngS efMeMeg jeIeJe kees leefveke efveneefjS lees~ ns cenejepe!
leefveke osefKeS lees, Fvveerue ceefCe kes meceeve Meeceue kejes[eW keeceosJeeW kes meceeve megvoj, leepe iegCeeW kes efJejesOeer,
Jeelmeueeefo Gheeose iegCeeW kes Skecee$e ceefvoj, cevoneme hetCe& keceuecegKe Deewj Kebpevehe#eer kes Yeer efJepeslee ves$e,
Denes! efvejbpeve DeLee&led kece&uesshe mes jefnle nesles ngS Yeer eerves$eeW ceW megvoj keepeue ueieeS ngS eYeg efMeMegjece kees
ee
th
er
es
R
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-28
DeOegvewJe
efMeMegveeefpejs
cegoesheefJeMeles~
efkecegle MeefMeefve yeeueJeeefjOejes osJe Meles~~1~~
efkeceglesvoerJejb
eeefOeieceefOeYeepeles~
efkecegle
YeJelhegCecee
cetefle&ceodefJejepeles~~2~~
uecyevles
megleeveveceYeer#Cecenes
kegvleuee~
efkeb efheyeefvle efJeOeew megOeeb ceOegkeje cenesppJeuee~~3~~
heMe efMeMeg mJeeefueefYe keeeved Yeeefle Jeejeved~
ceves
efJeOegJe&wOegvlegob kegpew meved efveJeejeved~~4~~
Denes
Feb ceeOegjer oeCes
efveJesMeleeced~
efieefjOejsCe
meekecee yeeueke eJesMeleeced~~5~~
ve
d
efveneefjS~ Deehekeer Yeefe kes JeMeerYetle meppeveeW kes megKeoelee Deewj meppeveeW kes Skecee$e Deeee, efMeMegjeIeJe kees
ogueeefjes cenejepe! ueeske kes eefleheeueke eYeg efMeMeg jeIeJe kees nce oesveeW oMejLe-keewmeuee megKe mes heeueW, ns
cenejepe! efieefjOej keefJe kes meeLe ner Deehe efJeYeg DeLee&led mebhetCe& cete& JeeW kes meneesieer yeeueke efMeMegjece kees
efveneefjes~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- ceelee keewmeuee kenleer nQ-ns cenejepe! DeYeer-DeYeer Fmeer mecee DeeBieve ceW efkemeer meneelee kes
efyevee yeeueke eerjece yew" jns nQ, ns osJe! keee evcee ceW ese-mee yeeueke efoKe jne nw? ee DeeBieve ceW yew"s ngS
jeIeJe? keee iebieepeer ceW veerueekeceue megMeesefYele nes jne nw? DeLeJee keee Deehekee hegCe ner yeeuehe OeejCe kejkes
eerjece he ceW efJejepe jne nw? osefKees cenejepe! yeeueke kes cegKe hej ye[s-ye[s IegBIejeues yeeue ueke jns nQ, keee
evcee kes heeme peekej yeeoue Dece=le lees veneR heer jns? osefKeS cenejepe! efMeMeg jeIeJe Deheves DebiegefueeeW mes cegKe hej
uekeles ngS yeeueeW kees ne jns nQ, ueielee nw pewmes evcee ner jeng-mecetneW kees cebieueeW keer meneelee mes Yeiee jns neW~
Denes! en heceeOegjer nce oesveeWb Deheves oe kes eebieCe ceW heOeje ueW Deewj keefJe efieefjOej kes meeLe yeeuehe jeIeJe
kees nce Deheves ceve ceW efhee ueW~
ieerle mebKee-29
}efuelemegleb
ueeuee
vejheeue~
meheueceveesjLekeuheJeuuejerOeveceneceefnheeue
~~1~~
DeeJeeesce&veesJee_eb vetveb
mecYeeJeeved
ke=heeueg~
peieledehf eleeefhe YeJeved metvegveez ekees oerveoeeueg~~2~~
cenejepe
jepeerJeueeseveb
heMeved meheuee ves$eced~
Oeveb keg Yeejle#es$eceLe mecceevee mJe#es$eced~~3~~
ceefCeefceJe heCeer meefueueefceJe ceervees yeeueb oes ieeshee~
efieefjOejeeCeOeveb meeshee cee cee megke=leb ueeshee~~4~~
95
yeeuekeeC[ced
96
es
er
ve
d
Yeewceer- ceelee keewmeuee nJesueer heefle kee ner ieerle ieeleer ngF& kenleer nQ, ns cenejepe! Deehekeer ceveesjLe
keuheuelee ceW heue ueie ieee nw, Deehe Oeve nQ~ efveefeled nce oesveeW keer Fe kee mecceeve kejles ngS oerveeW kes oeeueg
peieledefhelee eYeg eerjece heg$e yevekej eke ngS nQ~ ns cenejepe! jepeerJeueeseve eerjece kees efvenejkej Deheves ves$eeW kees
meheue keerefpeS, Yeejle Yetefce kees Oeve keerefpeS, Deewj Deheves #es$e cegPe keewmeuee kees Yeer eerjece keer ceelee kes he
ceW bmecceeve oerefpeS~ mehe& pewmes ceefCe kees efhee kes jKelee nw, ceueer pewmes peue kee mecceeve kejlee nw, Gmeer ekeej
efMeMeg jece kee mecceeve keerefpeS, keefJe efieefjOej kes eeCeOeve eerjece kees oe ceW ghee ueerefpeS Deewj Deheves megke=le
kees ve cele keerefpeS~
ieerlejeceeeCeced
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeske:
mebYeeJeebesleefme Oece&helveeR helveerlJecemee yengceveceeve~
mJees ie=nerlJee efMeMegjeceYeb peieeo peercetleefieje ieYeerjced~~1~~
va
ya
s
Yeewceer- Deheves efee ceW Oece&helveer keewmeuee peer kee mecceeve kejles ngS Deewj Gvekes helveer mecyevOeer iegCe kee
yengle Deeoj kejles ngS, yeeueke eerjeceYe kees ieeso ceW ueskej cenejepe oMejLe cesIe pewmeer JeeCeer ceW iebYeerjeLe&ke
Jeekee yeesues~
Se
ieerle mebKee-30
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Dee
efkeceg
megke=leb
eefjleb
ceee~
efJeefOenefjnjhetepf ele efMeMegJej meefvo<es esve lJeee~~1~~
ogjejeOeceefhe eesefieeleerveeb ueeueeeefce Yekelewkeee~
vetveb lJeled ke=heee keewmeues efJeefeveesecf e celee mJeee~~2~~
njvedceevemeyeeuecejeueb eerCeeeefce eerlee eee~
efoJeeefveMeb efieefjOejes efJeOeeeb veevehegs jleeveee~~3~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- cenejepe Jeeieerejer jeie ceW nJesueer {eue kee ieerle ieeles ngS kenles nQ, Denes! Deepe ceQves keewve-mee
megke=le efkeee nw, efpemekes keejCe yeee-efJe<Ceg Deewj Mebkej peer mes hetefpele hejyee eerjece ner Deehekes eje yeeueke
he ceW cegPes efoes ieS nQ~ Denes! eesieer-eefleeeW kes Yeer ogjejeOe hejceelcee eerjece kees Deepe Deveve heg$e efJe<eeke
Jeelmeue-Yeefe mes ogueej jne ntB, ns keewmeues! Deehekeer ke=hee mes ner ceQ Deheveer yegef mes Fme ekeej efveee kej hee
jne ntB~ Mebkej peer kes oe ceevememejesJej kes yeeuenbme he eerjece kees ceQ efpeme eerefle mes efoJeeefveMe emeVe kejlee
jne ntB, efieefjOej keefJe Yeer Gmeer Deveve-jefle mes eYeg jeIeJe kees Deheves ves$e mecheg ceW OeejCe kej ueW~
ieerle mebKee-31
keefJeiee&eefle-
ueefuelemegleb
peveveer
ueeueeles~
efelemeneyeeeC[efceJeeC[b heef#eCeerJe heefjle heeueeles~~1~~
97
ve
d
er
es
R
keefn&efeo_eueJe=leb mleveceLees ceelee Oeeleejb Oeeeeles~

jmees Jew me Fefle egelf eeefmeceefhe JelmeuemegOeejmeb heeeeles~~2~~
megjkegueYet<eCeceefhe efJeYet<eCewve&KeefMeKeceveIeb mebJeejeles~
MeesYeeb dJee ceefCeieCeJemeveb keewmeuee jeces Jeejeles~~3~~
mleyOee keefn&efeoeueeslemee jeIeJeefJeOegJeoveb efkeue Oeeeefle~
Oeeveefceob peerJevemeJe&mJeb ieerleb efieje efieefjOejes ieeeefle~~4~~
yeeuekeeC[ced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- Deye mJeeb keefJe cebieue jeie ceW ieeles nQ, Delevle megvoj yeeueke eerjece peer kee ceelee keewmeuee
ueeueve kej jner nQ, keesef-keesef yeeeC[eefOeheefle kees Yeer ceelee keewmeuee Ssee& keer efJemce=efle kes meeLe heeue jner
nQ, pewmes efeef[ee Deheves Deb[s kees heeueleer nw~ keYeer Deheves Debeue mes {Bkekej peiele kes Oeelee eerjece kees ceelee peer
mleveheeve kejeleer nQ~ en hejceelcee jmehe nQ, Fme ekeej egefle eefme hejcesej kees Yeer Jelmeue jmemegOee efheuee jner
nQ~ osJekegue kes DeeYet<eCe eYeg kees Yeer keewmeuee peer veKe mes efMeKeehee&vle DeuebkeejeW mes mepee jner nQ, MeesYee kees
efvenejkej eerjece hej ceefCe SJeb Jee JeejCee kej jner nQ~ keYeer esce ceW mleyOe neskej Deeue cege ceW keewmeuee ceelee
YeieJeeve eerjece kes cegKeev kee Oeeve kejves ueieleer nQ, Fmeer Oeeve kees Dehevee peerJeve meJe&mJe ceevekej efieefjOej
keefJe mebmke=le JeeCeer ceW ye kejkes ieerle iee jns nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
ieerle mebKee-32
jeceueuevees cece jeIeJeueuevees cece eeCes<eg KesueVeemles jeceueueve~~
De_peefuevee
Oetmejefle
Oetuee
efMejesYeeieb~
efJeOeJe FJeehe&eefle
kegpewIe&veescyegpehejeieced~~
DeekeeMeekeeefmle
keefuelekewjJeJeve~~1~~
OetueOetmejesefhe
efMeMegevf e&lejeb
efJejepeles~
keesefkeesefkeececeJeved
efJeYeee
efJeYeepeles~~
oMe oMe
Fceb
ceesoles
efn
meppeve~~2~~
mKeueefle
eueefle
Kesueefle
efovesMeJebMeYet<eCe~
hetCe&hegjeleveeshes<e
ot<eCeefJeot<eCe~~
heMe
meefKe
hegjleesefmle
meewYeieIeve~~3~~
heMe heMe
kewkesefe
heMe
ns
megefce$es~
eeJeefle&megke=leb
cetle&ceeCes
heefJe$es~~
ceescegeles
efvelejeb
efieefjOejceve~~4~~
Yeewceer- YeieJeleer keewmeuee YewjJeer jeie ceW kenleer nQ Denes! cesjs jece ueuevee Deepe cesjs DeeBieve ceW Kesue jns nQ,
Deheveer DeBpegueer mes Yej-Yejkej efmej hej Oetue [eue jns nQ~ Ssmee ueielee nw, ceevees mJeeb yeeoue cebieueeW kees ceeOece
yeveekej evcee kees keceue kee hejeie Deefhe&le kej jne nw~ Denes! Oetefue mes Yeje ngDee Yeer en yeeueke yengle megvoj
98
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeske:
DeVeeeMevekeee
jepeceefn<eer
jeceme
jee&veb
ke=lJee mee efJeefveJese Yeespeveceeb megmJeeog veeveeefJeOeced~
ielJee
melJejceeieleee&veie=nb
eeMvevleceYe
mJekeb
keewmeuee Meefeleb efvejer#e efkeue leb efJemceeefhelee me_peieew~~1~~
es
er
ve
d
ueie jne nw, Deheveer keeefvle mes en keesef-keesef keeceosJeeW kees Yeer heers es[lee ngDee megMeesefYele nes jne nw, Fme
yeeueke kees efvenej-efvenejkej Jew<CeJe peve emeVe nes jns nQ~ meKeer! mete&kegue kes Yet<eCe efMeMeg jece ue[Ke[eles nQ,
eueles nQ, Kesueles nQ, hetCe&hegjeleve yeehe eerjece meYeer ot<eCeeW kes ve kejves Jeeues nQ, meKeer! osKees, cesjs mece#e Fme
mecee meeQoe& kee yeeoue efJejepe jne nw~ ns kewkeseer! osKees, ns megefce$es! osKees, Deepe eeJeleea cenejepe kee hegCe ner
yeeuehe ceW heefjCele neskej Fme heefJe$e DeeBieve ceW Kesue jne nw; Fmes osKekej keefJe efieefjOej kee ceve Delevle emeVe
nes jne nw~
ieerlejeceeeCeced
Se
va
Yeewceer- Deye keefJe keLeeJemleg kees pees[ves kes efueS mevoYe&Mueeske ceW kenles nQ, eerjece kes DeVeeeMeve kes efueS
DeJeOejepe ceefn<eer keewmeuee peer jbieveeLe peer keer hetpee kejkes GvnW Deveske mJeeo mebheVe jepeYeesie vewJese kejkes yeenj
peekej efhej cebbefoj ceW Deekej JeneB efMeMeg jece kees Yeespeve kejles Deewj hegve Meeve ie=n ceW Meeve kejles ngS eYeg kees
osKekej efJeefmcele neskej Fme ekeej ieeves ueieeR~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee-33
jece
jeIeJees
cece
jece
jeIeJees
cece ceefvojsefhe Yeg_peevees jece
jeIeJe~
cece heeueveeeeb oesueceevees jece jeIeJe~~
ueIeg ueIeg keJeueb
mJeJeoveb eJesMeeved ~
efJeOeew YeeJemegOeeb eLee veerjoes efveJesMeeved~~
Yeepeles
mJeeYeee
ueefueleueeIeJe~~1~~
heeemes<eg kegefuekegefuekegvleueeefve
mveeheeved~
jepeles eLewJe MeefMeefve veerjoeefVeOeeheeved ~~
efkeuekeefle keueb
efJeveesoYeivejewjJe~~2~~
kejpewjekeejeefle
keekeb
YegMegefC[veced~
Keeoeefle efkecegle Ieve keecece_peglegefC[veced~~
MetueheeefCeceevemeeefYejecekeuejJe
~~3~~
jveeLeb MeeeefelJee Yeg*es
ke=heeueg~
keeefCekeet[eceefCe
meppeveoeeueg~~
efieefjOejee jeleg pegb efJehegueJewYeJe~~4~~
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Dejs! cesjs jece, cesjs efMeMeghe jeIeJe, Fmeer mecee cesjs ceefvoj ceW Yeespeve Yeer kej jns nQ leLee cesjs heeueves
ceW Petue Yeer jns nQ~ osKees, cesjs jeIeJe ese-ese eeme Deheves cegKe ceW [eue jns nQ, pewmes yeeoue evcee ceW YeeJeece=le
efveefJe kej jne nes, Delevle ueefuele ebeuelee Jeeues eYeg Deheveer ner keeefvle mes megMeesefYele nes jns nQ~ heeeme DeLee&led
Keerj ceW IegBIejeues-IegBIejeues yeeueeW kees uenjeles ngS jeIeJe Ssmes ueie jns nQ, pewmes mJeeb Jes evcee ceW yeeoueeW kees efhee
jns neW, Deheveer efkeuekeejer Deewj yeeueefJeveeso mes eYeg ves YeeeW kes jewjJe kees ve kej efoee nw~ osKees, jeIeJepet Deheveer
DeBiegefueeeW mes mebkesle kejkes keekeYegMegefC[ kees yeguee jns nQ Deewj keeceosJe mes jeer ngF&-meer megvoj eeWe Jeeues
YegMeggC[er kees keg efKeuee jns nQ, Fvekeer yeeue efkeuekeve Mebkej peer kes Yeer ceve kees Deevevo os jner nw~ jbieveeLe peer
kees megueekej jeIeJe mejkeej mJeeb Yeespeve kej jns nQ, keeefCekeeW kes et[eceefCe meppeveeW hej oee kejves Jeeues, eYeg
eerjece cegPe keefJe efieefjOej kees Yeer Dehevee Lees[e-mee pet"ve os oW, keeeWefke Deehekee JewYeJe yengle efJeMeeue nw~
99
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee-34
De$e
Jew
jeIeJe
le$e
Jew jeIeJe
e$e
keg$eeefhe
meJe&$e
Jew jeIeJe~~
ceefvojshes<e
Yeg_peevees
Jew
Meles
heeueveeeeb
Meeeve
meceemhe=Meles~
keesefyeeeC[mebefpelJejes
jeIeJe
e$e keg$eeefhe meJe&$e
Jew jeIeJe~~1~~
efkeVeg mJehvees ceee Meles ns efJeOes
efke_e
meleb oe efMue<eles meefVeOes~
Ske
SJeee
sOee
keLeb
jeIeJe
Jew jeIeJe~~2~~
Meeefele:heeueveeee_e
e=eefjle
Jeejb
Jeejb
peveeveeb
jJees
Jeeefjle~
ceefvojb
keLeefcele
melJejes
jeIeJe
Jew jeIeJe~~3~~
efoJeosJee keLeb eeielee
e$e
Yees
keesefmetee&oe
megefmLelee
ns
eYees~
efke_e
efieefjOejceveMeesjeved
jeIeJe
Jew jeIeJe~~4~~
Yeewceer- keewmeuee peer kenleer nQ, Dejs! eneB DeLee&led ceefvoj ceW Yeer jeIeJe Deewj JeneB DeLee&led heeueves ceW Yeer
jeIeJe, ceQ peneB-peneB osKe jner ntB, meJe&$e jeIeJe ner jeIeJe efoKe jns nQ~ Jes cegPes cebefoj ceW Yeespeve kejles ngS efoKe jns
nQ Deewj heeuevee ceW Meeve kejles ngS Yeer ceQ Gvekee mheMe& kej jner ntB~ kejes[eW yeeeC[ keer efJepeeer jeIeJe cegPes peneBleneB meJe&$e efoKe jns nQ~ ns efJeOeelee! keee ceQ Deepe mehevee osKe jner ntB? DeLeJee ns keueeCe kes efveOeeve hejcesej
jbieveeLe! keee ceQ mele kee oe mes mheMe& kej jner ntB? Deepe Ske ner jeIeJe oes heeW ceW keeeW oMe&ve os jns nQ? ceQves
100
er
es
R
s
ht
mevoYe&Mueeske:
dJee leoodYegleb heb efJemceeeefJeceevemee~
keewmeuee kebefhelee jeceb mleeslebg mecegheeeces~~1~~
ve
d
e=bieej kejkes jeIeJe peer kees heeuevee ceW megueeee nw Deewj yeej-yeej ueesieeW kees efeuueeves mes cevee efkeee, efpememes eYeg
keer veeRo ve t peeS~ hej cesjs meesS ngS jeIeJe DeefleMeerIe jbieveeLe cebefoj ceW kewmes Dee ieS? Dejs! eneB efoJe osJelee
kewmes Dee ieS? eneB kejes[eW meteeX kee ekeeMe kewmes efmLele nes ieee? keee yeeuehe jeIeJe keefJe efieefjOej kes ceve
kees lees veneR egje jns nQ?
R
ig
Yeewceer- YeieJeeve eerjece kes Fme DeodYeglehe kees osKekej efJemcee mes ege ceve Jeeueer keewmeuee eYeg keer
mlegefle kejves ueieeR~
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee-35
jeIeJe efeeleeb #ecee vewJe %eelees ceee~
vewJe %eelees ceee DeJeOeelees ceee~~1~~
eyeuepeieppeeuekeeueees
helevlee~
#eCeceefhe eerejCees ve Oeelees ceee~~2~~
eeJeefle&ie=efnCeerefle
ieJe
oOelee~
YeeieJelemegOeceex
ve heelees
ceee~~3~~
keoeefeod
efJecet{ee mJekeerecevekeueMees~
YeJeodYeefemegOeee
ve eelees ceee~~4~~
DeefJeJeskensleesce&efnleegeflemesleesJee&lmeueYeeJees
ve
$eelees ceee~~5~~
efieefjOejeYeJes
efveefKeueueeskeefJeYeJes~
#esceee escee
ve
jelees
ceee~~6~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer-ns jeIeJemejkeej! Deehe #ecee kejW, Deehekees ceQ veneR peeve heeF&, FmeerefueS ceQves Deehekee Deheceeve kej
efoee~ ns eYees! Fme mebmeej kes eyeue peeue Deewj keeueee ceW he[er ngF&, ceQves Ske #eCe Yeer Deehekee Oeeve veneR
efkeee~ ceQ eeJeleea keer jepeceefn<eer ntB, Fme Denbkeej kees OeejCe kejleer ngF&; ceQves YeeieJele Oece&keer j#ee veneR keer~
cegPe cetKee& ves keYeer Yeer Deehekeer YeefemegOee mes Deheves oe-keueMe kees heefjhetCe& veneR efkeee~ Deheves DeefJeJeske kes
keejCe Jewefoke mesleg kee mecceeve kejves Jeeues Deeheeer kes Jeelmeue YeeJe keer Yeer ceQves j#ee veneR keer~ Deheves keueeCe
kes efueS ceQves mechetCe& ueeske Jeeheer efieefjOej keefJe kes mJeeceer Deeheeer jeIeJe mejkeej kees Deheves esce kee mecehe&Ce
Yeer veneR efkeee, ceQ Deeheeer kees veneR peeve heeF&, ns jeIeJe Deehe cegPes #ecee keerefpeS~
ieerlejeceeeCeced
mevoYe&Mueeske:
Yeerleeb
ceelejcee%eee mebnjved heceodYegleced ~
YetlJee yeeue hegvee jece MeevlJeeved peveveeR peieew~~1~~
101
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-36
oes
cee
Yew<eerce&ce
ceele~
leJe efJeJeskeJeOe&veeew<e cece eefjleefJeMes<ees peele~~1~~
b
celeeflejescekeesefkeesefyeeeC[eOeejced ~
mhe=nes leJe heemes leLeeefhe Oe=lekeesef#eerjketheejced~~2~~
ceees
efJeYeefle efJeefOenefjnjecekeeueYeevegjpeveerMee:~
eefleefJecyeeod efJeYesecf e leonb eod Jemes mecemleefoieerMee:~~3~~
eesnb
ceeeeveeR
vele&eved peieefon meleleceeefce~
meesnb leJe eggkeerMeyoeefon efveleb peveefve veeefce~~4~~
DeodYegleefceob
efvejvlejb
oes
ceeleOee&e~
YegJeveceueb efMeMegnefjeefjleb megjefieefj efieefjOej ieee~~5~~
Yeewceer-ceeB kees YeeYeerle osKekej Dehevee Degle he mecesles ngS efhej yeeueke he ceW GheefmLele neskej
YeieJeeve eerjece peveveer keewmeuee peer kees meeblJevee osles ngS Fme ekeej ieeves ueies~
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- Deye nJesueer heefle ceW ieerle emlegle kejles ngS YeieJeeve jece kenles nQ, ns cesjer ceeB! Deehe oe ceW cele
[jW, Deeheeer kes efJeJeske kes mebJeOe&ve kes efueS ner cesje en efJeMes<e eefj$e eke ngDee~ Deeheves osKee, cesje eleske jesce
kejes[eW-kejes[eW yeeeC[eW kee DeeOeej leLee kejes[eW-kejes[eW #eerjmeeiejeW kees OeejCe kejlee nw efhej Yeer Gve keesefkeesef ogiOe efmevOegDeeW kees es[kej ceQ Deehekes mleve mes efvePe&efjle keeflehee ogiOeefyevogDeeW kes efueS ueeueeefele jnlee
ntB~ Deehe osKe jner nQ, yeee-efJe<Ceg-efMeJe-ece-keeue-mete&-ev es meYeer cegPemes [jles nQ, efpemekes JeMe ceW meYeer
efoiheeue nQ~ Jen ceQ Deehekes YeJeve ceW Deheves eefleefyecye mes Yeer [j peelee ntB, pees ceQ ceeeeveer kees veeelee ngDee melele
mebmeej ceW YeceCe kejlee jnlee ntB, Jener ceQ Deehekeer egkeer kes MeyoeW kes mebkesle mes veeelee ntB~ ns ceeB! cesjs Fme
DeodYeglehe kee oe ceW efvejvlej Oeeve efkeee keerefpeS, ns efieefjOej keefJe! legce Yeer Fme YegJeve- cebieue eerjeceeefj$e
kees osJeJeeCeer ceW meowJe ieeles ner jnes~
op
yr
ig
ht
20
Fefle
ieerlejeIeJeyeeuekesefuevee&ce le=leere meie&~

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerlejeIeJeyeeuekesefue
veeceke le=leere meie& mecheVe ngDee~
102
ieerlejeceeeCeced
~~eer~~
er
es
R

yeeuekeeC[s
ve
d
~~vecees jeIeJeee~~
ht
ieerlejeIeJeyeeueueeruees veece
R
ig
elegLe& meie&
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee-1
mKeueefle eueefle jeceeves
Jeeeles heovethegj~~
efkeuekeefle efJenmeefle eeeefle heleefle megeflLeleMe eeefle~
Sefle ueeefle ees[s jeceb oMejLemeevlehegj~~1~~
De_euewj&peebefme
ees#e
yee<heOeejee
cegoew#e~
ueeueceevees
ceele=efYe
hegvee OetefueOetmej~~2~~
kegvleuee cegKeb mhe=Meefvle meleeb keuesMekeb ke=<eefvle~
keewmeueekegceej
meggkegceejes
ceejmegvoj~~3~~
veKeefMeKece=og efejefejmegOeecesIeceOegjceOegjkeueyeueJejJeevecegKejYeJeceneefyOecevoj
~~4~~
oMejLe efMeMegb efvenee& efveefce<eved efveefce<eb efveJeee&~
cegeeceefCeb
Jeejeles
ieeheceeveefieefjOej~~5~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Deye cenekeefJe elegLe& meie& ceW YeieJeeve jece keer yeeueueeruee kee JeCe&ve kejles ngS iee jns nQ-Deepe
eerjece "gcegke-"gcegke eue jns nQ~ Gvekes ejCe ceW vethegj yepe jne nw~ efMeMeg jeIeJe efkeuekeles nQ, nBmeles nQ, oew[les nQ,
efiejles nQ, G"les nQ, efhej eueves ueieles nQ, ceeB kes heeme Deeles nQ~ efhej cenejepe keer jeefveeeB GvnW ieeso ceW ues uesleer nQ~
ceeleeSB DeeBeue mes eYeg keer Oetue Pee[kej hegve Deheves iejce hesceeegDeeW ceW venuee kej eerjeIeJe kees ogueejleer nQ~
hegve ceeleeDeeW keer ieeso mes Glejkej eerjeIeJe Oetefue-Oetmeefjle nes peeles nQ, DeLee&led Deheves Mejerj ceW Oetue Yej uesles nQ~
eYeg keer IeBgIejeueer ueW Gvekes eercegKe ceC[ue kee mheMe& kej jner nQ~ meppeveeW kes keuesMe kees otj kej jner nQ~
keewmeueevevoJeOe&ve eYees Delevle megkegceej Deewj keeceosJe mes Yeer megvoj nQ SJeb keeceosJe ves Yeer eerjece mes ner
megvojlee heeF& nw~ eYeg eerjece veKe mes efMeKehee&vle Delevle megvoj Dece=le kes yeeoue mes Yeer ceOegj leesleueer yeesueer
yeesueles ngS YeJemeeiej kes efueS cevojeeue mJehe nQ~ oMejLe peer cenejepe yeeuejeIeJe kees efvenejkej efiejleer ngF&
heuekeeW kees jeskekej, eYeg hej cegeeceefCe keer JeejCee kejles nQ Deewj efieefjOej keefJe mes ieerle ieJee jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle "gcegke euele jeceev yeepele....... keer {eue hej ner nw~
103
yeeuekeeC[ced
es
er
ve
d
mevoYe&Mueeske
eerjeceb mecevegeleb efveefMe efoJee meuue#eCeb ue#ceCeced
MeeenejefJenejkesefuehegkes eeeefceJeekee&leheced~
Me$egIve_e leLee meowJe Yejleb escCee Yepevleb cegoe
dJee keesmeuejepejepeleveeeved mvesneppeieew kewkeeer~~1~~
ll
R
ig
ht
Yeewceer- Meeve, Deenej, efJenej Deeefo efYeVe-eer[eDeeW ceW mete&veejeeCe kee Devegieceve kejleer ngF& eee kes
meceeve, es ue#eCeeW Jeeues ue#ceCe peer kees leLee Fmeer ekeej esce Deewj emeVelee mes eerYejle peer kee Yepeve kejles ngS
Me$egIve kees Meece-ieewj oes peesef[eeW ceW efJeYee osKekej oMejLe jepekegceejeW kee efevleve kejkes cePeueer ceeB-kewkeseer
escehetJe&ke iee G"eR~
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ieerle mebKee-2
heMe
ueerueeb elegCee megleeveeb MegYes~
yeeueYeeJesefhe
eeoefMe&leeveeb
MegYes~~
eeefhe
meceeveMeerueheiegCeJeemeeced~
elegefYe&heg&ceLezheefceleeveeb
MegYes~~1~~
cees#eefceJe
Oeceex jececevegelees
ue#ceCe~
Oees megKeb
YeieJeef^leeveeb MegYes~~2~~
keeceb
jeIeJeereefceJe
Me$egIveesheLe&~
Yepeved Yejle ceeve meelJeleeveeb MegYes~~3~~
eer[leeb e egieheled
heefleleheeJeveeveeced~
MeesYeeb heMe esemeerjleeveeb MegYes~~4~~
efieefjOejeYetCee_e
peieleeb
efJeYetveeced~
efJeveleJe=voj#eeeleeveeb
MegYes~~5~~
op
yr
ig
Yeewceer- kewkeseer ceelee Ske meKeer kees mecyeesefOele kejleer ngF& kenleer nQ ns meefKe! yeeueueeruee ceW Yeer DeeoMe&
ceee&oe kee heeueve kej jns, cesjs eejeW heg$eeW keer ueeruee lees osKees! eeefhe cesjs eejeW yess Meerue, he, iegCe Deewj
DeJemLee ceW meceeve ner nQ~ FvnW eejeW heg<eeLeeX cees#e, keece, Oece& Deewj DeLe& mes Gheefcele efkeee peelee nw~ leelhee&le
eerjece cees#e kes, Yejle keece kes, ue#ceCe Oece& kes Deewj Me$egIve DeLe& kes Ghecese nQ~ eneB keece Meyo hejcesej kes
keQkee& keer Fehe DeLe& ceW eege ngDee Deewj DeLe& YeieJele esceOeve kes he nw~ Oece& YeieJeod Yepeve kes DeLe& ceW,
cees#e efvele YeieJeled heefjkej kes DeLe& ceW~ osKees, ue#ceCe eerjece kee Devegieceve kejles nges YeieJeled YeeeW kes megKe kee
Gmeer ekeej efJeOeeve kej jns nQ- pewmes Oece& cees#e kee Devegieceve kejlee nw~ eerJew<CeJeeW kes mecceeveveere Me$egIve Yejle
keer Gmeer ekeej mesJee kej jns nQ- pewmes DeLe& YeieJeled efJe<eeke Fe kee DevegmejCe kejlee nw~ ns meKeer! YeeeW kes
keueeCe ceW ueies ngS heefleleeW kees heefJe$e kejves Jeeues Ske ner meeLe Kesue jns cesjs eejeW heg$eeW keer MeesYee osKees~ meKeer!
mecemle mebmeej kes hejcesej, F&ej, lewpeme Deewj efJeje veeceke efJeYeghe YeeeW keer j#ee kees ner Dehevee ele ceeveves
104
ieerlejeceeeCeced
va
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-3
ceelejes
jeceefMeMegb
mveheeefvle~
mejetheemee
megjceelejefhe
efvepeYeeieweheeefvle~~
kees<Cepeueb kewkeeefYeef<e_eefle, megjefYemegecf e$ee heees efveef<e_eefle
keewmeuee heefjce=<eefle MegYeeb mecee: eceb iueheeefvle~~1~~
Mevew ees#e efMeMegJejb mJee_euew mecee&eefvle hegve&iemeefueuew
hegvejefYeefmee #ej#eerjsCe Jejb Jelmeb ueheeefvle~~2~~
eheevles ogefjleeefve pevevees veeruekeceue FJe Mejpeve
Fob jeceefMeMegeefjleb
ieelegb efieefjOejcee%eheeefvle~~3~~
ve
d
efJeMes<e- en ieerle Ske ueeske Oegve kes {eue ceW efveye nw- efpemekes yeesue eef[ keneB peeFyew nes........~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- Deye keefJe nJesueer heefle ceW ner YeieJeeve efMeMeg jece keer mveeve PeeBkeer kee ieeve kej jns nQ~ ceeleeSB
efMeMegjeIeJe kees mveeve keje jner nQ~ eermejet kes peue mes eYeg kees venueeleer ngF& cenejeefveeeB Deheves YeeieeW mes
osJeceeleeDeeW kees Yeer ueefppele kej jner nQ, FmeefueS efke osJeceeleeSB hejcesej kees heg$ehe ceW eehle veneR kej mekeeR
peyeefke FvneWves eehle kej efueee~ ceelee kewkeseer eYeg kees Lees[s-Lees[s iejce peue mes venuee jner nQ~ ceelee megefce$ee
megieefvOele peue mes eerjece kee DeefYe<eske kej jner nQ Deewj keewmeuee peer Oeerjs-Oeerjs keesceue DebieeW kees ceue jner nQ,
meYeer ceeleeSB eerjece keer mveeve ueeruee ceW meefcceefuele neskej Dehevee ece meceehle kej jner nQ~ Oeerjs-Oeerjs Deheves
DeeBeueeW mes heeWkej hegve Deheves ves$epeueeW mes mveeve kejekej hegve Deheves Leve mes etles ngS otOe mes DeefYe<eske kejkes
es yeeueke eerjece kees ogueej jner nQ~ veeruekeceue kees meefVeefOe ceW Mejod keer Gpeeueer jeef$eeeW kes meceeve ceeleeSB eYeg
eerjece kes meceerhe GheefmLele neskej Deheves meYeer mebkeeW kees meceehle kejleer ngF& efMeMeg jeIeJe peer kes Fme yeeueeefj$e
kees ieeves kes efueS cegPe keefJe efieefjOej kees Dee%ee os jner nQ~
ieerle mebKee-4
Deue*dke=leceueejevles ve=heeflemegke=leb e=ejevles~~
DecegheJesMe eerjeceb FvceefCeveerjOejMeececed~
mebmke=leb
megmebmkeejevles~~1~~
efleuekeceLe oOeefle YeeueosMes kegmegceiegb kegef_elekesMes~
egleew
kegC[ueb
Oeejevles~~2~~
keheesues keefueleke=<CeefJevogb efkecegle nefjCeeevle Fvogced~
Mees:
keppeueb
keejevles~~3~~
Jeeues efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece ue#ceCe, Yejle, Me$egIve keer MeesYee osKees Deewj eerjece kees hejcesej efJeYeg
Yejle kees F&ej efJeYeg, Me$egIve kees lewpeme efJeYeg leLee ue#ceCe kees efJeje efJeYeg mecePees~
105
yeeuekeeC[ced
ve
d
hegve heefjOeeheheerleJeeb heCelepeveKesoYekeeeced~

JemeveceefCeieCeb
Jeejevles~~4~~
DeceemeerveefMeMegb dJee mleveeYeeb heees Yetejf me=Jd ee~
YeJeeod
efieefjOejb
leejevles~~5~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- Deye keefJe eerjece kes DeueejeW kee ieeve kej jns nQ-ceeleeSB hetCe&he mes Deue*dke=le eerjece kees Yeer
mepee jner nQ, Fmeer Jeepe mes cenejepe oMejLe peer kes hegCe kees e=eefjle kej jner nQ~ cejkeleceefCe Deewj veeruescesIe kes
meceeve Meeceue, Jewefoke mebmkeejeW mes mebmke=le eerjece kees ieeso ceW efye"ekej, ceeleeSB GhekejCeeW mes mepee jner nQ~ eYeg
kes cemleke hej efleueke ueiee jner nQ Deewj IegBIejeues kesMeeW ceW heg<heeW kee iege mepee jner nQ leLee eYeg kes keeveeW ceW
kegC[ue OeejCe keje jner nQ~ eYeg kes keheesue hej ceeleeSB keeuee efhhee ueiee jner nQ~ keee evcee kees ner ceeleeSB
nefjCe kes Debke mes efeefle kej jner nQ? ceeleeSB eYeg kes ves$e ceW keepeue ueiee jner nQ~ hegve YeepeveeW kes ke kees
ve< kejves kes efueS keee DeLee&led yeeeemJehe heerleecyej eYeg kees OeejCe kejekej eYeg hej Jee Deewj ceefCeieCeeW
kees efveeJej kejleer nQ~ Deheveer ieeso ceW Jes Deemeerve eYeg eerjece kees osKekej Deheves mleveeW mes ogiOeOeeje keer Je<ee&
kejkes leerveeW ceeleeSB cegPe keefJe efieefjOej kees Yeer YeJemeeiej mes heej kej jner nQ~
ee
th
Se
va
mevoYe&Mueeske
dJee Yeeieb e je%eerCeeb je%ees oMejLeme e~
jeceYeefehejerleelcee JeerCeee veejoes peieew~~1~~
ul
si
P
Yeewceer- cenejepe oMejLe SJeb Gvekeer meYeer cenejeefveeeW kee Yeeie osKekej eerjeceYeefe mes heefjhetCe& DevlekejCe
mes JeerCee yepeeles ngS eerveejo peer ieerle ieeves ueies~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ieerle mebKee-5
eteb Oevee Oevee jeIeJepevevees ve keeefhe veejer eg<celmecee~
eteb Yetefjceevee meewYeiejpevees ve keeefhe veejer eg<celmecee~~1~~
mhe=nelesmcew megKeeesveCeer efieje jcee megYeiee MeJee&Ceer
leod Jees nmleieleb keesmeuejceCees ve keeefhe veejer eg<celmecee~~2~~
eg<celees[ceLees
Deejes{gb eg<celJelmeuejmeb e yeesOegced
Jee_ved YeieJeeefVenemles megKeOejCees ve keeefhe veejer eg<celmecee~~3~~
keesefogiOemeeiejOe=lejescee eg<celedheemes
ueueefle efJeYetcee
efieefjOejJeveceevee oMejLeie=enf Cees ve keeefhe veejer eg<celmecee~~4~~
Yeewceer- cenekeefJe kenjJee ueeskeOegve ceW veejo kes eje en ieerle ieJeeles nQ-ns jeIeJe peer keer ceeleeDeeW! Deehe
ueesie yengle Oeve nQ, keesF& veejer Deehekes meceeve vener nw~ ns meewvoe& keer es jeef$emJehee jeefveeeW! Deehe ueesie yengle
mecceeveveere nQ~ efpeme megKe kes efueS FveCeer, mejmJeleer, ue#ceer Deewj megvoj heeJe&leer Yeer lejmeleer jnleer nQ, Jener megKe
Deehe ueesieeW kees nmleiele nw~ ns keesmeueosMe keer cenejeefveeeW! Deehe kes meceeve keesF& veejer veneR nw~ ns megKe keer
106
er
es
R
s
ht
ll
R
ig
mevoYe&Mueeske
ceeleJeexeqcve keS<e cevcegKeefemlJeVeeceheee&Yeeied
Yees! vees veeieefjhees meceevemegYeie kehetj& kees vees efMeMees!~
lelheee&eheosve ees efcele Fefle %eelemleleevcee:
keewmeueeeefleYeeb Fceeb jIeghelesJee&#r eeJeleeod efJeefmcelee~~1~~
ve
d
pevceYetefce jepeceefnef<eeeW! Deehekeer ieeso ceW e{ves kes efueS Deewj Deehekes Jelmeue jme kees mJeerkeej kejves kes efueS
mJeeb YeieJeeve eneB eleer#eejle nQ~ efpevekes jesce-jesce ceW kejes[eW-kejes[eW #eerjmeeiej efJejepeles nQ, Ssmes hejceelcee
Deehekee mleveheeve kejves kes efueS ueeueeefele jnles nQ~ ns cenejepe oMejLe keer ie=nueef#ceeeW! Deehe efieefjOej keefJe
keer Yeer Jevoveere nQ~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
Yeewceer- eerjece DeekeeMe ceW Gefole evcee kees osKekej ceeB keewmeuee mes hetles nQ-ceeleeeer! cesjs cegKe kes
meceeve keebefleJeeuee en keewve nw? ceeB ves kene- legcnejs veece kee GejeOe& DeLee&led evcee~ eerjece ves kene efke cesjs
veece kes GejeOe& ceW lees yengle mes Meyo Deeles nQ-keYeer jece kes meeLe Ye Yeer Deelee nw, keYeer efmebn Yeer, en keewve nw?
keee en efmebn kes meceeve megvoj nw? veneR cegPes ueielee nw efke en kehetj kee KeC[ nw~ ceeB ves kene veneR yess~ efpemes
kehetj kes heee&eJeeeer mes Gheefcele efkeee peelee nw Jen kehetj kee heee&eJeeeer nw-ev~ evsCe ceereles Gheceereles Fefle
evcee:~ eerjece ves kene-Dee! Dee! kehetj lees kesJeue evcee mes ner Gheefcele efkeee peelee nw~ ceQ peeve ieee,
en evcee nw~ eerjeIeJe keer Fme eefleYee kees osKekej efJeefmcele keewmeuee peer nce meyekeer j#ee kejW~
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-6
MeMees
kegle
Meecelee
peelee~
he=efle peveveerceeflekegletnueeod yeeueefeYegJeveOeelee~~1~~
ke=<Cece=iemleJe MejYeeeod efJeOegb eelees vewleved ceele~
kehece=ieb eefCenefvce veehejb leme efJeceesn: Keele~~2~~
oMecegKeYeeeod YegJees eelee ee efJeOegb Meecelee e~
keLeb jengYeerleesmeew heeeevcenercet{lee mhee~~3~~
lJeceLe Jeer#e evcemeb efvepeoefeleevevehemeceeveced~
MeefMeefve iele: Meece efkeue keleg leoOejheeveced~~4~~
veefn ceele heeres leJemleveb eglJee cevegpesveCeer~
meefmcelecegKeer efJeefmcelee peelee eefkelee efieefjOejJeeCeer~~5~~
20
ht
ig
yr
op
C
ieerlejeceeeCeced
Yeewceer- leerveeW ueeskeeW kee YejCe-hees<eCe kejves Jeeues YeieJeeve eerjece yeeueueeruee kejles ngS Delevle keewletnue
mes ceelee keewmeuee peer mes hetles nQ efke ceeleeeer! evcee ceW keeefuecee keneB mes Dee ieF&? ceelee keewmeuee peer ves Gej
efoee- Deehekes yeeCe kes Yee mes YeeYeerle ngDee ke=<Cemeej-ce=ie evcee ceW eJesMe kej ieee nw~ Gmeer keer en
Meecelee efoKe jner nw~ eerjeIeJe ves Gej efoee veneR ceeB-Ssmee veneR nw~ ceQ kesJeue kehece=ie kees ner ceejlee ntB Deewj
efkemeer kees veneR, keeeWefke Gmekee ceesn eefme nw Deewj ce=ie cegPemes keeeW [jWies~ efhej ceeB ves Gej efoee jeJeCe kes Yee
R
ig
ht
es
er
ve
d
mes he=LJeer evcee kes heeme eueer ieF&~ Dele he=LJeer keer Meecelee evcee ceW efoKe jner nw~ hegve eerjeIeJe ves elegej
efoee-ceeB, evcee mJeeb jeng mes YeeYeerle jnlee nw, Dele Jen he=LJeer keer j#ee kewmes kej mekesiee? FmeefueS Deheveer
j#ee kes efueS he=LJeer kee evcee kes heeme peeves keer Fe kee ece he=LJeer keer yengle ye[er cetKe&lee nesieer peyeefke
he=LJeer cetKe& veneR nw~ leye keewmeuee peer ves kene efke ns jeIeJe! evcee Deehekeer ogueefnve kes meceeve nw, Dele Deehe
Fmes osKekej Deheveer ogunve kee DeOejece=le heerves kes efueS FmeceW eJesMe kej ieS nQ, Fmemes Deehekeer Meecelee ner
evcee ceW efoKe jner nw~ jeIeJe ves kene-veneR-veneR ceeB, DeYeer lees ceQ Deehekee kesJeue mleveheeve kejlee ntB~ DeleSJe
DeYeer ve keesF& ogueefnve nw Deewj ve ner ceQves evcee ceW eJesMe efkeee nw~ efhej evcee ceW Meecelee kewmeer? Fme ekeej
eYeg kes JeeveeW mes efveej neskej cenejeveer keewmeuee cegmkejeleer ngF& efJeefmcele nes ieF Deewj efieefjOej keefJe keer JeeCeer
eefkele nes ieF&~
107
yeeuekeeC[ced
Se
va
ya
s
.A
ll
mevoYe&Mueeske
ceele keeseefcenecyejs keLee Yees lJeodYeeueefJevothece
#eerjeyOesve&Jeveerlekeb eefoMe ces Keeefo<eles meeceleced~
er er le$e leg Jele&lesefmeleefJeYe efkeb Keeeleeb heg$eke
e#eeueef<e&megleepeuesJeleg nefjefJe&mceeheeved kewkeeerced~~1~~
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- eerjece ves ceeB kewkeseer mes hete-ceeB! Deehekes cemleke keer efyevoer kes meceeve Deekeej Jeeuee en
DeekeeMe ceW keewve nw? cePeueer ceeB ves kene-yess! en lees #eerjmeeiej kee cekeKeve nw~ yeeuejeIeJe ves kene-ceeB! Fmes
DeYeer ceBieJee oerefpeS, ceQ DeYeer Fmes KeeTBiee~ ceeB kewkeseer ves kene-er er osKe veneR jns nes? FmeceW keg keeueekeeuee ueiee nw~ Fmes keee KeeDeesies? yeeuejeIeJe ves kene- Fmes mejet peue ceW Oees uetBiee~ Fme ekeej kewkeseer ceeB kees
eefkele kejves Jeeues yeeuehe YeieJeeve eerjeIeJe nce meyekeer j#ee kejW~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ieerle mebKee-7
peveefve ceeb
eveer[vekeb
osefn~
me*deere[
f <es MeefMevee meeOe lelmelJejb efJeOesenf ~~1~~
Demcew ieieveefveJeemees efeleMlJenceefhe eecyejveerue~
Deeb MecYegYet<eCecenceefhe leodoes efveJemeveMeerue~~2~~
Deeb MeeceevmlJenceefhe YegeJf e jeceev Fefle Keele~
yengmeeOece&ceeJeeesmlemceeepe mevosnb ceele~~3~~
Deevee evcemeb MeerIeb ces lelkeuesMeb Meceefe<es~
efieefjOejeYeg eer[veb evb oeveYeefme jceefe<es~~4~~
Yeewceer- eerjece kenles nQ- ns ceeB! cegPes evoefKeueewvee os oerefpeS~ ceQ evcee kes meeLe KesuetBiee~ Deehe MeerIe
Ssmeer JeJemLee kej oerefpeS~ Fme evcee kees DeekeeMeefveJeeme Yeelee nw~ lees ceQ Yeer DeekeeMe kes meceeveveerueJeCe& ntB~
evcee Mebkej-peer kee efMejesYet<eCe nw, lees ceQ Yeer efMeJe peer kes oe ceW efveJeeme kejlee ntB, en Meeceev kene peelee
nw lees ceQ jeceev ntB~ nce oesveeW ceW yengle meeMe nw~ Dele ceeB mevosn es[ oerefpeS~ MeerIe cesjs efueS evefKeueewvee uee
108
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
ht
mevoYe&Mueeske
eeref[lJee megefejb megKeb meovegpewefce&$ew meefce$eevJeeecYeespeeveerkeefoJeekejb jIegJejb eevleb MueLeodYet<eCeced~
meeeb eemleefceles jJeew Keiekegues veer[b ieles cetkeleeb
jeceb
Meeeefelebg meescevemeefmleees peiegcee&lej~~1~~
oerefpeS, Gmekes meYeer keuesMeeW kees ceQ meceehle kej otBiee~ efieefjOej keefJe kee mJeeceer ceQ ev-efKeueewves kees Deheves
oeekeeMe ceW jceeTBiee~
.A
ll
R
ig
Yeewceer- Deheves leerveeW ess YeeFeeW Deewj efce$eeW kes meeLe efoveYej Kesuekej Lekes ngS mete&keceue kes mete& efyeKejs
ngS DeeYet<eCeeW Jeeues yeeueke eerjece kees mete&veejeeCe kes Demle nes peeves hej Deheves-Deheves IeeWmeues ceW egheeehe
heef#eeeW kes Meeve kej peeves hej meeebkeeue Meeve kejeves kes efueS GheefmLele leerveeW ceeleeSB Meeve ieerle ieeves ueieeR~
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
ieerle mebKee-8
MeeveceLe
Meeruee
ns
efMeMegjece~~
mekeueb efoveb eeref[leb efMeMegefYeie=&nsefpejs JeerLeermJeefYejece
DeOegvee efJeece heefjkeefueleece oemecemleYegJeveefJeeece~~1~~
Deeeepeveer efveepeveveer Mesles Keiekegueceefhe efveoe&ce~
lJeceefhe ve Mes<es MeefelesMes<es Mes<emenekeefLeleiegCeeece~~2~~
kegefueecegKeb ueefcyelee kesMee Yet<eCeceefhe efMeefLeueb megKeOeece~
efveefce<eb efveefce<eefle efveefce<ecegevf ce<eefle veevehe#ce leJe ns IeveMeece~~3~~
lJeceLe Mes<Je ieeeseb ieerleb jece keeceefjheghetefjlekeece~
eele hegveefie&ejf Oejes ueyOee leJe heoeypemegjpe eerjece~~4~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- ns efMeMeg jeIeJe! Deye Meeve mJeerkeej keerefpeS~ keeeWefke Deehe mechetCe& efove Iej ceW, DeeBieve ceW Deewj
DeJeOe keer ieefueeeW ceW yeeueefce$eeW kes meeLe Kesuekej Leke ieS nQ~ ns megvoj ns meejs mebmeej kees efJeeece osves Jeeues Deewj
YeeeW kes ke mJeeb ues uesves Jeeues yeeue jeIeJe! Deye efJeeece keerefpeS~ efvee keer ceeB jele Dee ieF&~ yebOevecege
he#eerieCe Yeer mees jns nQ~ meneeW Mes<e efpevekee iegCeieeve ieeles nQ, Ssmes ns jeceYe! meyekes mees peeves hej Yeer Deehe veneR
mees jns nQ~ ns megKeeW kes YeJeve! ns IeveMeece eerjece! IegBIejeues kesMe Deehekes cegKe hej ueke jns nQ~ Deehekes
DeeYet<eCe efyeKej jns nQ~ Deehekeer heuekeW #eCe cesW Kegueleer nQ, #eCe ceW cegBo peeleer nQ~ Deye Deehe mees peeFS, ceQ Yeer
Meeve ieerle ieeTB~ ns Mebkej peer keer Fe kees hetCe& kejves Jeeues eerjece! hegve keue eele efieefjOej keefJe Yeer
Deehekes eerejCe keceue kee hejeie eehle kejsiee~
lJeb Mes<Jeenb
megle
heMe
ieerle mebKee-9
ieeeseb leJe efJeOegJeoveb Oeeeseced~~
MeJe&jer ceelee efveemeccegKeceeeelee~
109
yeeuekeeC[ced
es
er
ve
d
meevOes lJeeb mevOeeeseb leJe efJeOegJeoveb Oeeeseced ~~1~~

evceemmecegeof lees Yeele: ce=og Jeeefle ceueeJejJeele~
leJe eefjleb efveOeeeseced leJe efJeOegJeoveb Oeeeseced ~~2~~
leJe cegKeceefYeue<eefle eceeruee megKeceefhe efJelejefle efMeMegueeruee~
efieefjOejefiejcevegOeeeseb leJe efJeOegJeoveb Oeeeseced ~~3~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- ceeB keewmeuee kenleer nQ-ns Jelme jeIeJe! Deehe mees peeeB, ceQ ieerle ieeTB Deewj Deehekes evcegKe kee
Oeeve keB~ ns heg$e! osKees jeef$eceelee Yeer efvee kes efveke Dee ieF& nQ~ Deehe mees peeFS~ Fme meebOeJesuee ceW ceQ
Deehekee meceked Oeeve kej uetB~ osefKeS, Fme mecee hetJe& Gefole ngS evcee MeesefYele nes jns nQ Deewj cevo-cevo ceuee
Jeeeg Yeer eue jne nw~ Deehe Meeve kejW~ ceQ Deehekes eefj$e kee yeej-yeej DeYeeme keB~ ns jeIeJe! Deehekes cegKe
hej eefceuee DeLee&led (pecegneF&) megMeesefYele nes jner nw Deewj Deehekeer yeeueueeruee meYeer kees megKe kee efJelejCe kej jner
nw, ceQ keefJe efieefjOej keer JeeCeer kee DevegMeerueve kej uetB~ Deehe Meeve kejW, ceQ Deehekees Meeveieerle megveeTB Deewj
Deehekes eerevcegKe kee Oeeve kej uetB~
va
efJeMes<e- Fme ekeej kes {eue kees ueesjer ieerle kenles nQ~ Fmekes yeesue Fme ekeej nQ-
Se
legce mees peeDees ceQ ieeGB legcns efvejKe-efvejKe megKe heeTB~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee-10
Mesleeb Mesleeb
kegceejes
jeIeJe~
cece eeCeeOeejes jeIeJe Mesleeb Mesleeced~~1~~
ns efovekejJebMeefJeYet<eCe efpeleot<eCe ot<eCeot<eCe
Keuekeceueleg<eejes jeIeJe Mesleeb Mesleeced~~2~~
keceefueveer efJeegee helee kegcegefoveer meYelee& ielee
leYetleueYeejes jeIeJe Mesleeb Mesleeced~~3~~
Devegveeles lJeeceLe efvee DeefYeveeles Jeoves leve
megKeceuemeejes jeIeJe Mesleeb Mesleeced~~4~~
cee Jeelee keg ovegpeejs Deerkeg MeeveceIeejs
leefieefjOejkeejes jeIeJe Mesleeb Mesleeced~~5~~
YeewceerceeB keewmeuee ueesjer kes {eue kes ieerle iee jner nQ~ ns cesjs eeCeeOeej! jIegkegue ceW eke mechetCe& peerJeeW kes
efnlew<eer kegceej jeIeJe! Deehe Meeve kejW, Meeve kejW~ ns mete&kegue kes DeeYet<eCe ot<eCe veeceke je#eme kees peerleves Jeeues
oes<eeW kees Yeer ve kejves Jeeues eYeg! Deehe je#eme he keceueeW kees ve kejves kes efueS efnceheele kes meceeve nQ~ Deehe
Meeve kej ueerefpeS~ keceefueveer Deheves heefle mete& mes efJeg[ ieF& nw Deewj kegcegefoveer meewYeeie eeefhle kes keejCe evcee mes
ege nes ieF& nw Deewj Deehe mebmeej kee Yeej njves Jeeues nQ, Dele Meeve kej ueerefpeS~ osefKees, efvee Deehekee Devegvee kej
jner nw Deewj leve Deehekes cegKe hej DeefYevee kej jner nw Deewj Deehe megKeeW Deewj cebieueeW kes meejYetle Jemleg nQ, Deehe
110
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
s
ht
mevoYe&Mueeske
leuhes Meeeveb efkeue leppevevees
efveMeerLejepeerJemeceeveJeke$eced
~
jeceb
jceeueeefueleheeoheebd
mecyeesOeevle epeieg eYeeles~~1~~
Meeve kej ueerefpeS~ ns owleeW kes Me$eg! Deye Jeelee&ueehe cele keerefpeS, ns heehe veeMeke! Deye Meeve mJeerkeej kej uees~
ns YeieJeeve! Deehe keefJe efieefjOej keer Yeer ecekeeje kees ve kejves Jeeues nQ~ Deehe Meeve keefjes~
.A
ll
R
ig
Yeewceer- Fme ekeej ceOe jeef$e kes keceue kes meceeve cegKeJeeues ue#ceer eje efpevekes ejCekeceue kee ueeueve
efkeee ieee nw, Ssmes leuhe hej Meeve kej jns efMeMeg-eerjece kees mecyeesefOele kejleer ngF&, eelekeeue Gvekeer ceeleeSB
ieeves ueieeR~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
ieerle mebKee-11
peeie=efn peieefVeJeeme jeIeJe MeefMeefkejCeneme~
ceelee een hegve hegve heg$e heMe eele~~1~~
Meeelemeg<eceemeceg
jeceYe
jeceev~
Mes<eMeejos lJeoereiegCeeved ceveefme eele~~2~~
ielee meleer MeJe&jer eoee lJevcegKeee efeced~
KeefC[keeefceJesvog kegcegeof veeR efJeeespe eele~~3~~
ekeefle eeeeJeekeer jewefle ekeesjer Jejekeer~
meb*kd egefele kegcegoieCeesheg[ig eCees ve Yeele~~4~~
Keiee keuejJeb Jeefvle eesefievees cegvee mlegJeefvle~
mevlemlJeeb vegJeefvle es<eeb lJeceefme heeefjpeele~~5~~
efJekemeefle keceueb leeies eme=leheefeveerhejeies~
veefle meejIe_e heeeb heeeceefueyeele~~6~~
ieg_peefle jesuecyeJe=vob efheke ketpeefle mJevoced~
MeerleuemegievOecevob
Jeeefle ceueeJeele~~7~~
mejme:
mejeteJeen
efJeemeppeveeJeieen~
lejueceneslmeenes Yeeefle ceewekf elekeeJeoele~~8~~
Goeefle leJe JebMekejes oerheceevees efoJeekej~
eeeeb efoefMe efveefKeueueeskes ceneslmeJees jele~~9~~
Gvceeruee veeveke_peb meheuee pevehegCeheg_peced~
efieefjOejb efJeueeskee ke=heedee efJeeOeele~~10~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye YewjJe jeie ceW ceeB ieerle emlegle kejleer nQ~ ns peieefVeJeeme! ns evcee keer efkejCe kes meceeve neme
Jeeues jeIeJe Deehe peie peeeW~ ceeB keewmeuee yeej-yeej ken jner nQ, ns heg$e! en eelekeeue osKees~ ns efvele hejce
MeesYee kes meeiej jeceYe-jeceev! Mes<e Deewj mejmJeleer Yeer Deehekes iegCeeW kees Deheves ceve ceW Yej jns nQ~ jeIeJe Deehe
kes cegKe kees Deheveer MeesYee oskej meeOJeer jeef$e evcee kes meeLe eueer ieF& Deewj evcee Yeer KeefC[kee DeLee&led
Gheveeefekee keer YeeBefle kegcegefoveer kees efJeege kejkes eues pee egkes nQ~ Fme mecee ekeF& yengle emeVe nes jner nw~
efyeeejer ekeesjer jes jner nw~ kegcegoieCe mebkegefele nes iees nw, Deewj leejeieCe Yeer veneR eceke jns nQ~ he#eer megvoj mJej
ceW yeesue jns nQ~ eesieerpeve Deewj cegefve Deehekeer mlegefle kej jns nQ~ Deehe efpevekes keuhe Je=#e nQ, Ssmes mevle Deehekees
eCeece kej jns nQ~ heefodceveer keer hejeie mes Jeehle mejesJej ceW keceue efKeue jne nw Deewj keceue kee cekejvo heerheerkej Yecej mecetn cee neskej veee jne nw~ YeeQjeW kee mecetn iegbpeej kej jne nw, keeseue mJevolee mes kegnt kegnt
yeesue jner nw Deewj Meerleue-cevo-megievOe-ceuee Jeeeg yen jne nw~ yeeeCe Deewj eerJew<CeJeeW kes mveeve kee mLeevehe
mejet kee eJeen lejbieeW kes Glmeen mes ege neskej cegeeceefCe kes meceeve mJe leLee yengle megvoj ueie jne nw~ ns
jeIeJe! osefKees, Deehekes JebMe kes eJele&ke mete&veejeeCe ekeeefMele nesles ngS hetJe& efoMee ceW Gefole nes jns nQ Deewj mechetCe&
ueeskeeW ceW GvnesWves ceneslmeJe eoeve kej efoee nw~ ns efJee kes heeuevekeee& yeeuehe jeIeJe! Deehe keceue ves$e
Keesefuees, YeeeW kee hegCe meheue keerefpeS Deewj Deheveer ke=heeef mes efieefjOej keefJe kees efveneefjes~
111
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee-12
leele
peeleb
eYeeleb
hejceheeJeveb
peeleg
peeie=efn
peveevevokeeefjved~~1~~
jece
jepeerJeueeseve
ke=heeJeeefjOes
oMe&veb
osefn
YeJeYeeeneefjved~~2~~
eeked e Yeevetoeeled meejefLeeeCeesveeMeeod
OJeevleceevevokeeefjved~~3~~
eLee lJee hegje ue#ceCees nefvle Jew
Mee$eJeeved
Me$egmeefJeoeefjved~~4~~
efJekeefmeles mejefmepes veefle
ceOegkejkejes
ceesoeVees
cevees
vece&neefjved~~5~~
eLee
cesekekeeemlJevcegKeecYeesns
uecyeceeveecens<JeemeOeeefjved
~~6~~
Peefefle peeie=efn eYees
leuhecegpPeeMegYees
YeekeeocyekeeveveefJeeeefjved
~~7~~
ceeleeefhele=heefjkejb
megKee
keefJeefieefjOejb
jece
ns
oMejLeeefpejefJeneefjved~~8~~
YeewceerceeB keewmeuee kenleer nQ, ns YeeeW kes Deevevokeejer heejs jeIeJe! hejce heefJe$e eelekeeue nes ieee nw,
Deye Deehe peie peeFes~ ns jepeerJe ueeseve ke=heemeeiej eerjece! ns YeJeYee kees ve kejves Jeeues eYeg! Deehe oMe&ve
112
es
er
ve
d
oerefpeS~ ns Deevevo kes pevceoelee! ns Me$egmecetn kees efJeoerCe& kejves Jeeues efMeMegjeIeJe! meteexoe kes henues ner
mete&veejeeCe kes meejLeer DeCe ves DevOekeej ve kej efoee nw, pewmes Deehekes hetJe& ner ue#ceCe peer Me$egDeeW kees ve kej
oWies~ ns mebmeej kes Jeemevee efJeueeme njves Jeeues, efJeMeeue Oeveg<e OeejCe kejves Jeeues jeIeJe! keceue kes efJekeefmele nesves
hej nceejs ceve kees Deeveefvole kejlee ngDee YecejeW kee mecetn keceue hej Gmeer ekeej ceB[je kej veee jne nw, pewmes
Deehekes keeues IegBIejeues yeeue Deehe kes cegKekeceue hej uekeles jnles nQ~ ns Yeemecetnhe Jeve ceW efJeejCe kejves
Jeeues oMejLe peer kes DeeBieve ceW efJenej kejves Jeeues eYeg eerjece! Deehe MeerIe peeie peeFes~ Dehevee Meeve MeerIe es[
oerefpees, Deheves ceelee-efheleeeer mesJekeJeie& SJeb keefJe efieefjOej kees Yeer megKeer kej oerefpeS~
ieerlejeceeeCeced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-13
eelejYetppeeie=efn jIegvevove eCeleheeue peveceevemeevove~
eelee jpeveer meceYetleele Jeeefle ce_pegce=ogceueepeJeele~~1~~
leeceet[cegKej megKekeejer ieg_peefle ceOeghees JevepeefJenejer~
leelemlJeeb eleer#eles ejs peeie=efn peeie=efn MeerIeceIeejs~~2~~
eue efveceppe heefjOeehee Jemeveb efJenme efveoMe&e ueIegueIegoMeveced~
eelejeMeceefhe meheefo efJeOeseb efieefjOejkeJees pegb oseced~~3~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- ns eCeleheeue! ns YeeeW kes ceve kees Meerleue kejves Jeeues jIegvevove, eelekeeue nes ieee, Deehe peie
peeFes~ osefKees, jele eueer ieF&, eelekeeue nes ieee Deewj ceueeeeue mes Deeee ngDee Jeeeg Oeerjs-Oeerjs eue jne nw~
osefKees, cegiex kee mJej Delevle megKekej nes jne nw Deewj keceueJeve ceW efJenej kejves Jeeuee Yecej iebgpeve kej jne nw~
Deehekes efheleeeer Deehekes oMe&veeW keer eleer#ee kej jns nQ~ ns heehenejer eernjs! Deehe MeerIe peie peeFes-peie peeFes~
euees mveeve kejes, Jee OeejCe kejeDees, cegmkegjeDees Deewj Deheveer eser-eser oBlegefueeeW kees efoKeeDees~ MeerIe keg
eelejeMe DeLee&led otOe efheees, Deewj efieefjOej keefJe kees Lees[e-mee pet"ve os oes~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee-14
jeIeJeme Yeeues uemeefle efleuekees efJeuemeefle efleuekees
dJee
ueeueeeles
veeveced~~
DevOelee
keceuekejsCe
efejefele~
MegYeeefMe<eeb jeefMeefjJe vewhegCesve
efveefele~~
ef$emevOeefceJeeiveeruuemeefle efleuekees efJeuemeefle efleueke:~~1~~
oMejLehegCeefceJe
cemlekes MegeJf eefnleced~
egelf emegevf eOeeveefceJe
efveefues
efJeefveefnleced~~
veerueOeveJesCeeR efJenmeefle efleuekees efJeuemeefle efleuekee:~~2~~
kegefueeuekeeveeb
ueefcyeleeveeb
YeeueosMes~
veerueheemeeefceJeeke&heg$eereosMes
~~
keefJeegiekegpeb efJejmeefle efleuekees efJeuemeefle efleueke:~~3~~
113
yeeuekeeC[ced
ve
d
eslejsKeeeceOesCejsKee
jepeles~
ieeefeJeenceOes mejmJeleer
Yeepeles~~
efieefjOejefo efveJemeefle efleuekees efJeuemeefle efleueke:~~4~~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- jeIeJe peer kes cemleke hej efleueke Delevle megMeesefYele nes jne nw~ Gmes osKekej hegveo&Me&veeW kes efueS ves$e
ueeueeefele nes jns nQ~ DevOeleer peer eje Deheves kejkeceue mes en efehetJe&ke cemleke hej ueieeee ieee nw, ceeveeW
en megvoj DeeMeerJee&o kees jeefMe kes he ceW kegMeuelee mes cemleke hej mLeeefhele efkeee ieee nw~ en leerveeW mebOeeDeeW
ceW efkeee peelee ngDee Deefive kes meceeve megMeesefYele nes jne nw~ Fmes osKekej ves$e ueeueeefele nes jns nQ~ cenejepe oMejLe
kee hegCe ner ceevees cemleke hej efJejepe jne nw eEkeJee JesoeW kee cebieuecee efJeOeeve ner eYeg kes Yeeue hej MeesYee hee jne
nw veerues yeeoue kes yeere mebYeeefJele ef$eJesCeer keer Yeer nBmeer G[e jne nw, Ssmes megvoj-efleueke kees osKekej ves$e
ueeueeefele nes jns nQ~ keeefuevoer kes le hej veerues peueeW keer YeeBefle uekes nges IegBIejeues yeeueeW kes yeere cemleke hej
efJejepeceeve en efleueke oes Megeeeee& Deewj cebieue kees Yeer jmenerve yevee jne nw~ leelhee& en nw efke Mege kee jbie esle
neslee nw Deewj cebieue kee ueeue, eneB TOJe&hegC[^ keer oes esle-jsKeeDeeW keer Ghecee oes Mege mes leLee ueeue eer keer
Ghecee cebieue mes oer ieF& nw~ oes esle jsKeeDeeW kes yeere ceW Ske ueeuejsKee Gmeer ekeej megMeesefYele nes jner nw, pewmes iebiee
peer kes oes eJeeneW kes yeere mejmJeleer peer efJejepeceeve nes, keefJe efieefjOej kes oe ceW Yeer eYeg keer en efleueke PeeBkeer
efJejepe jner nw~ Fmes osKekej ves$e ueeueeefele nes jns nQ~
ee
th
efJeMes<e- en ieerle hetJeeeue keer Ske ueeskeOegve kes DeeOeej hej efveye nw, efpemekes yeesue nQ
ul
si
P
jeIeJe peer kes Yeeue hej efleueke Peuekes

osefKe
ueuees
veeveJee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ieerle mebKee-15
Dee eer[veee jeIeJesCe meefKe ieceles~
ejeejb
peerJekegueb
jecesCeee
jceles~~
kejOe=leueefueleueefueleMejOeveg<ee
~
keewmeueepe"jhegCeheeesevf eefOepeveg<ee
~~
Deiepeieefoob
eefjlesve
heefjjceles~~1~~
Dees jeceeves eeefle he=s eeefle ue#ceCe~
Yejle_e
Me$egIveesvegieefle efJee#eCe~~
ervoerJejb
hegC[jerkeesveevegieceles~~2~~
DenesYeeiecenesYeeieceeesOeeefveJeeefmeveeced
~
vewleled meceb Yeeieb meefKe megjhegjJeeefmeveeced~~
ewjeb ueeskeeefYejecees jecemleg eCeceles~~3~~
yeeueeer[eefYejvegpemegoe
j_peeved~
114
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
MejCeeieleeveeb meefKe YeJeYeeb Ye_peeved~~

DevesvewJe eesieerpeveceveesefhe efveeceles~~4~~
Je<e Je<e megceveebefme ceesovles megceveme~
efJeMeeroefvle jeJeCeeee efjheJees efJeceveme~~
jeIeJesCe efieefjOejefJe<eeoesefhe efJejceles~~5~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- Ske meKeer otmejer meKeer mes ken jner nwns meKeer! Deepe eerjece Kesueves kes efueS yeenj heOeej jns nQ~
mechetCe& pe[-esleveelceke peerJekegue kees Deepe eerjece jcee jns nQ~ Deheves kejkeceue ceW ess-ess Oeveg<e-yeeCe
OeejCe efkees nges keewmeuee peer kes ieYe& he heefJe$e #eerjmeeiej mes GlheVe evcee eerjece kes eje mechetCe& pe[esleveelceke ueeske Deheves eefj$eeW mes Deeveefvole efkeee pee jne nw~ Deeies-Deeies eerjece eue jns nQ, Gvekes heers-heers
eerue#ceCe; Fmeer ekeej kegMeue Me$egIveueeue, Yejle peer kes heers-heers pee jns nQ~ Deepe oes eslekeceue oes
veeruekeceueeW kee ceeveeW DevegmejCe kej jns nQ~ DeeesOeeJeeefmeeeW kee DenesYeeie nw, DenesYeeie nw~ ns meKeer! Fvekes
meceeve meewYeeie osJeueeske JeeefmeeeW kee Yeer veneR nw, efpevekes eje ueeskeeefYejece eerjece kees eCeece efkeee pee jne nw~
ns meKeer! yeeue eer[eDeeW kes eje eerjece ess YeeFeeW Deewj efce$eeW kees Deevevo os jns nQ Deewj MejCeeieleeW kes YeJeYee
kees Yeer ve kej jns nQ~ FvneR kes eje eesieerpeveeW kee ceve Yeer efveebef$ele efkeee pee jne nw~ heg<heeW keer Je<ee& kej kejkes
osJelee emeVe nes jns nQ Deewj jeJeCe Deeefo efJeke=le ceve Jeeues Me$eg Deepe ogKeer nes jns nQ~ eerjece kes eje keefJe
efieefjOej kee efJe<eeo Yeer meceehle efkeee pee jne nw~
efJeMes<e- en ieerle iegpejeleer jeme iejyes keer {eue hej efveye efkeee ieee nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-16
ceecekeerveb
ceveesetegjmlJeb
yeeuecevoefmcelewnx Kejejs~
meJe&ceeeeefJeveesotojg mlJeb
oervej#eeelew
ot<eCeejs~~1~~
peevegheodYeeb euebee efkeuekeved YeJeYeejleefceob Yeeues efleuekeved~
jeefMeefjved
keJeCeVethegjmlJeb mJesYe Deevevocee&ved cegjejs~~2~~
keJeeefhe OeeJeved mKeueved keJeeefhe ieved keJeeefhe keekeee pegb eeved~
meefVeeved ceve keJeeefhe veCeeb Yeeefme keeceeefj keefjJee&Jeejs~~3~~
keJeeefhe Jeeueeke&Jeemees efJeefJeYe=led keJeeefhe eefleefyecyeleeeefhe efJeYeled
ceesokeb ue#ceCeeeehe&ef e<eved oeefme efJeheob meleeceefol& eejs~~4~~
vesefle
vesleerefle eb Jeso Jesoes
eb peieeoeieceesheemleKeso~
mewJe me*deer[ceeveesefJeceevees jece jejepemes jepeejs~~5~~
meccegKeb MeerIeceeeeefn jeIeJe cee iecees ceees otjb oeeCe&Je~
melJejb Meb efJeoOee OevegOe&j meerolees efieefjOejmeeheIeejs~~6~~
Yeewceer- ns Kejveeceke je#eme kes Me$eg eYegjece! Deeheves yeeueesefele cevo cegmkeeve mes cesjs efee kees egje efueee~
ns ot<eCe kes veeMeke eerjeIeJe! Deeheves Deheveer oervej#eeeleeW mes meYeer ceeeeefJeeeW kees otj kej efoee~ ns cegjowle kes
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Me$eg eYeg! Deehe IegveeW mes eueles ngS efkeuekeejer kejles ngS YeJe Yeejle kees ner Deheveer cemleke kee efleueke yeveeles
ngS, jWieles ngS, ejCe ceW vethegj yepeeles ngS, mebleeW kee mecceeve kejles ngS, Deehe DeheveeW kees efoJe Deevevo eoeve kej
jns nQ~ ns efMeJehe esneLeer kes yevOeve mJehe eYees! keneR oew[les ngS, keneR ue[Ke[eles ngS, keneR peeles ngS, keneR
YegMegC[er peer kees pet"ve efKeueeles ngS, keneR eeefCeeeW kes ceve kees efJe<eeeW mes efveebef$ele kejles ngS megMeesefYele nesles nQ~ ns
Me$egDeeW kes veeMeke! keneR lees yeeuemete& kes meceeve heerle Jee kees OeejCe kejles ngS, keneR Deheves eefleefyecye mes Yeer
[jles ngS Deewj ue#ceCe peer kees ue[d[t emeeo osles ngS Deehe mevleeW kes efJeheefe-Jeve kees kee [eueles nQ~ efpevekees Jeso
vesefle-vesefle kenkej peeveles nQ Deewj Deeiece ves Yeer Keso mes jefnle neskej efpevnW ieeee, Jener Deehe eerjece ceevejefnle
neskej Deheves yeeueefce$eeW kes meeLe Kesueles ngS cenejepe oMejLe kes ej hej megMeesefYele nes jns nQ~ ns heehenejer eernefj!
cesjs meccegKe MeerIe DeeFS~ ns oee kes meeiej! cegPemes otj cele peeFS~ ns OevegOe&j! ke mes Jeekegue Fme keefJe
efieefjOej kee Yeer MeerIe keueeCe keerefpeS~
115
yeeuekeeC[ced
ya
s
keefJeiee&eefle-
.A
ieerle mebKee-17
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
jeIeJees
peveveermeefVeOeew
peerceefle~
eLee efveefKeueceeOegjermegOeeceefhe peueo MeefMeefve memeerceefle~~1~~
efkeef_eled efkeef_eefl#ehelesVeb YegefJe dJesob eefleYeeefle~
DeJeefveefJeueerveeb oefeleeb efkeef_eod Yeesegb keefCekeeb jeefle~~2~~
DeeJe DeeJe keLeeved YegMegefC[veb Yeesegb eecev$eeles~
efkecegle veerjo hegmb keesekf eueefcen meceefle meccev$eeles~~3~~
ueIegueIegkeJeueb
cegKes oOeevee meeoeles ceelee~
lemee meceb megkg e=leefcen hegjlees efve<heeoeefle efJeOeelee~~4~~
keheyeeueJes<eefehegjeefj
#eCeceefhe vees efJejneles~
lemew jeIeJeefMeMegcegKehe=<eles keefJeefieefjOej mhe=neles~~5~~
op
yr
ig
ht
YeewceerDeye keefJe mJeeb nJesueer heefle ceW jeIeJe peer kee pesJeveej iee jns nQ-Deepe eerjeIeJe ceeB kes meeefVeOe
ceW peerce jns nQ, DeLee&led Yeespeve kej jns nQ, ceeveeW veeruee yeeoue ner mebhetCe& ceeOegjer mes ege Dece=le kees ner evcee ceW ues
peekej meerceeye kej jne nw~ eYeg keg-keg keCe he=efLeJeer hej efieje os jns nQ, en Me osKekej Ssmee ueie jne nw,
ceeveeW he=efLeJeer ceW efheer ngF& Deheveer eeCeyeuueYee meerlee peer kees ner keg Keeves kes efueS meceefhe&le kej jns nQ~ DeeJeeDeeJee, Fme ekeej kenkej eYeg YegMegC[er peer kees Deheves Deehe Yeespeve kejves kes efueS Deecebef$ele kej jns nQ, keee
keneR yeeoue, heg<e, keeseue kees ner lees veneR yeguee jne nw? ess-ess keJeue cegKe ceW osleer ngF& ceeB keewmeuee eYeg
kees Yeespeve keje jner nQ Deewj YeieJeeve yeee peer keewmeuee peer kes mebhetCe& megke=le kee efve<heeove kej jns nQ~ YeieJeeve
efMeJe Yeer kehecee yeeue-JesMe yeveees ngS Ske Yeer #eCe jeceueuee kees veneR es[les, Fme ekeej jeIeJe peer kes
cegKeev keer Ske yetBo kes efueS efieefjOej keefJe mhe=ne kej jne nw~
116
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-18
ve
d
er
es
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ns
jIegveeLe
Kesefuelegb
eue
eue~~
leCeleceeuemeceeveceveesnjosnefJeYeeeeref[leecegveepeue
~
hejceevevomeevveJeveerjo
ke=heeJeeefjkejlegke=<eerJeue~~1~~
MejoceuesvogmeceeveMegYeeveve
veeveefJeefpelevevoveJeveMeleoue~
oMevekeeefvlekeceveerekegvoefe
keefjkejmeceYegpeoC[ceneyeue~~2~~
keuekeheesleJejkeC"legueefmekeeceefnleJelme
eerJelmemegmecyeue~
veemeeMegkeefhekeJeeveceveesjcemegOeeMeefceleMelekeesefnueenue
~~3~~
Oe=leueIegueIegletCeerjeeheMej
leheveeleeheef$eleeheceneveue~
DemceeefYe men ie Kesefuelegb ns jIegJej efieefjOejueeseveheue~~4~~
ue#ceCe een-
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
YeewceerDeye eerue#ceCe YeieJeeve jece mes kenles nQ-ns jIegveeLe peer! Deye, Kesueves kes efueS eefueS~ veJeerve
leceeue kes meceeve ceveesnj osn keer keeefvle mes ecegvee peue kees ueefppele kejves Jeeues, hejceevevohe Ieves yeeoue,
ke=heehe peue mes meeOekehe efkemeeveeW kees emeVe kejves Jeeues eYeg! Deye Kesueves kes efueS heOeeefjS~ Mejod keeueerve
evcee kes meceeve megvoj cegKeJeeues, ves$e keer keeefvle mes vevoveJeve kes keceue kees Yeer peerleves Jeeues, oeBle keer keeefvle
mes kegbo keer MeesYee kees Yeer megvoj yeveeves Jeeues, neLeer keer Megb[ kes meceeve YegpeoC[ Jeeues, ceneyeueer eYeg! Deehe
Kesueves kes efueS heOeejW~ megvoj keheesle kes meceeve keb", leguemeerceeuee mes megMeesefYele Je#emLeue, eerJelmeueebve kes
DeeOeej, leesles kes meceeve veeefmekee, keeseue kes meceeve megvoj JeeCeer keer megOee mes kejes[eW efJe<eeW kees Meevle kejves Jeeues
eYeg! Deehe Kesueves kes efueS heOeejW~ ess-ess lejkeme Oeveg<e-yeeCe OeejCe kejves Jeeues, mete& kes meceeve eleeheer,
leerveeW leeheeW kees Yeer Yemce kejves kes efueS DeefivemJehe, efieefjOej keefJe kes ves$eeW kes heue ns jIeges eerjeIeJe! nceejs
meeLe Kesueves heOeeefjS~
ig
ht
20
11
mevoYe&Mueeske:
ievleb meevegpeb jeceb efveevleb meleeb ceve~
eevleb megKeb mJesYeesJeeseled kewkeeJebMepee~~1~~
op
yr
YeewceermevleeW kee ceve efveebef$ele kejles ngS Deelceere peveeW kees megKe osles ngS ess YeeleeDeeW kes meefnle
jepeYeJeve mes eer[eLe& peeles ngS eerjece kees efvenejkej kewkese-JebMe ceW GlheVe heceeefueveer kewkeseer ceeB yeesueeR~
ieerle mebKee-19
eeref[legb Yeele=efce$ewe meekeb cee efJeotjb iecees jeceueeueve~
yeeer [
f legb efmebnMeeJeebe jeIeJe ceemleg Yetejf ecees jeceueeueve~~1~~
meeceleb vees ke=le eelejeMees cee mce Yetvceele=Jeieex efvejeMe~
peerce hetCee&ce=leekejmeceeveve ceemleg les efJeYecees jeceueeueve~~2~~
117
ve
d
er
es
R
heMe YeevegeKejleeb eeelees cueememes lJeb JehegJee&efjpeele~

eerejCeMejCeieleheeefjpeelees JeuiegJeeeb ecees jeceueeueve~~3~~
Sefn jeIeJe keg mleveheeveb ieesheeece_eues lJeeb efveOeeveced ~
lJeb meleeb escehee$eb efveheeveb mJeefmle les efJeecees jeceueeueve~~4~~
mees{gcen& keLeb Iece&eC[b keesceueees jJesJez eeC[ced~
peerJe jepeerJeueeseve efejb Jew megkeefJeefieefjOejjcees jeceueeueve~~5~~
yeeuekeeC[ced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- ceeB kewkesF& kenves ueieeR- ns jeceueeueve! Deheves yeeueefce$eeW Deewj YeeleeDeeW kes meeLe Kesueves kes efueS
otj cele peeDees~ efmebnMeeJekeeW kees ueefppele kejves kes efueS Deehe DeefOeke ece ve kejW keeeWefke Jen lees Deehekes efueS
mJeeYeeefJeke nw~ Fme mecee Deeheves eele kee peueheeve veneR efkeee~ ceele=Jeie& efvejeMe ve neW~ ns hetCe& evcee kes
meceeve eYeg! Deehe keg peueheeve ues ueW~ Deehekees efkemeer ekeej kee GleeJeueeheve veneR kejvee eeefnS~ ns efveele
ceOegjJeeCeer kes Oeveer jeceueeueve peer! Deehe MejCeeieleeW kes efueS heeefjpeele mJehe nQ~ Deehekee Mejerj keceue kes
meceeve megkegceej nw~ FOej mete&veejeeCe Yeer eKej nes egkes nQ~ Deehe keneR kegcYeuee ve peeeB~ cePeueer ceeB kenves
ueieeR- DeeDees jeIeJe! ogodOet heer uees~ cenejepe kes OevemJehe legcnW ceQ DeeBeue ceW efhee uetB~ legce mevleeW kes escehee$e
Deewj efveheeve DeLee&led peueeMee nes~ ns jeIeJe! Deehekee keueeCe nes Deewj Deehe cesjer ieeso ceW efJeeece kejW~ Denes!
jeceueeueve, Deehekes Debie ye[s keesceue nQ~ Deehe mete&veejeeCe keer eeb[ Oethe kewmes men mekeWies? ns jepeerJeueeseve,
eerjece! Deehe megkeefJe efieefjOej kees jceeles ngS Devevlekeeuehee&vle peerefJele jnW~
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-20
efMeMegefYe
eer[efle
yeeuecegkegvo~
meefKeefYe megYeiewjvegpew meekeb hetCe& hejceevevo~~1~~
keefn&efeoehlekevogkew eer[ved jceeefle heefjkejueeskeced~
keefn&efeoefheeer[ves Mee kegles peieodefJeMeeskeced~~2~~
OeeJeefle keJeeefhe OeeJeeved Yeeleved levegles MewMeJeueerueeced~
nmeved nemeeved mejetleerjs ef$eYegJeveceueMeerueeced~~3~~
Dehejeefpeleeshenes efJeefpele meved YejleefJepeeceefYevevoved~
meoe efJeueeseveheLes efJenjleeled efieefjOejoeb evoved~~4~~
op
Yeewceeryeeue cegkegvo eerjece yeeuekeeW kes meeLe Kesue jns nQ~ hetCe&, hejceevevomJehe nesles ngS Yeer eYeg eerjece
efce$eeW SJeb megvoj YeeleeDeeW kes meeLe yeeue-kesefue kej jns nQ~ keYeer eehle ieWo kes meeLe Kesueles ngS Deheves mesJekeeW kees
jceeles nQ lees keYeer Deve eer[eDeeW ceW levcee neskej, mebmeej kees Meeskejefnle kejles nQ~ keYeer oew[les nQ lees keYeer Deheves
YeeFeeW kees oew[eles ngS nBmeles-nBmeeles ngS eYeg eerjece mejet kes le hej leerveeW ueeskeeW kees cebieue osves Jeeueer
yeeueueeruee kejles nQ~ mJeeb Dehejeefpele neskej Yeer, Kesue ceW Yejle peer mes hejeefpele neskej Gvekeer efJepee kee
DeefYevevove kejles nQ~ Fme ekeej efieefjOej keefJe kes oe kees Meerleue kejles ngS yeeuehe jeIeJe cesjs ves$eheLe hej
efvejblej efJenej kejles jnW~
118
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
mevoYe&Mueeske
keoe efce$ew meekeb Yejleceefnleb ue#ceCevegleced
nmevleb
eerjeceb
gefnCemegleheg$eerJejles~
uemevleb Kesuevleb Oe=leefJeefMeKeeeheb IeveefveYeced
keefj<esnb yeeueb veeveheLeieb yeemeiegCeced~~1~~
ll
R
ig
ht
YeewceerDeye keefJe Dehevee ceveesjLe emlegle kej jns nQ~ Denes! yeee kes heg$e Jeefme peer keer heg$eer mejet peer kes
le hej efce$eeW kes meeLe Kesueles ngS Yejle peer eje hetefpele, ue#ceCe peer eje eCele, veeruecesIe kes meceeve megvoj Oeveg<e
yeeCe OeejCe efkeS ngS efoJe MeesYee mes ege Kesueles ngS, emeVe meiegCe-meekeej hejyee mJehe, yeeueke eerjece kees
ceQ Deheves ves$eeW kee efJe<ee keye yeveeTBiee?
.A
ieerle mebKee-21
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Deejeces jceles jece men megovegpew eerjece~

Deelceejece FJew<e efveieg&Ceb meiegCeb yeeJehegOee&ce~~1~~
heMe heMe OeeJeefle efMeMegceOes meleeb meowJe ieefYejece~
eer[efle keueb kevogkew keeceb keeceJewefjJeefOe&lekeece~~2~~
jIegkegueheehele heodYeeb ef#eheefle heleceefJeeece~
ceves peerJeceerMeceeefveveefcen peveefoefMe efnveesleefJelekeece~~3~~
nmeefle nemeeefle eueefle eeueeefle hejceevevoIeveMeece~
vevoefle vevoeles mego Keueg YeekeuheefJeheejece~~4~~
DeefYeveveles megjw megceJe=dee eeJeefle&ceKeheefjCeece~
peepeesefle efkeVejwieeaeles efieefjOejieerleiegCeeece~~5~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceerkewkeseer peer kenleer nQ- efce$eeW Deewj YeeleeDeeW kes meeLe eer peer kees Yeer jceeves Jeeues cesjs jece yeieeres ceW
Deevevo kes meeLe Kesue jns nQ~ osKees meefKeeeW! Deelceejece neskej Yeer efveieg&Ce neskej Yeer meiegCe meekeej, hejce
lespemJeer, meppeveeW kes ves$eeW kees meowJe Deevevo osves Jeeues, es jeIeJe yeeuekeeW kes yeere oew[ jns nQ~ osKees meefKe! keece
kes Me$eg efMeJe peer kes Yeer ceve ceW Deheves oMe&veeW keer keecevee ye{eves Jeeues jIegkegue keceue kes mete& eerjece ieWo Kesue jns
nQ Deewj efyevee efkemeer Yece kes ejCeeW mes ieWo kees heWkeles nQ, (Fmeer eer[e kees Deepe hegyeeue kenles nQ)~ ceQ Ssmee
ceeveleer ntB efke heeo-kevogke eer[e kes yeepe mes Deheves kees F&ej ceeveves Jeeues peerJe kees ner YeieJeeve efoMee-efoMee ceW
Pekeeles jnles nQ Deewj Gvekeer FeDeeW kees Yeer ve kejles jnles nQ, DeLee&led keYeer hetCe& veneR kejles~ hejceevevocee
yeeoue kes meceeve Meeceue, Deheves YeeeW kes efueS keuheJe=#emJehe eerjece nBmeles nQ, nBmeeles nQ~ eueles nQ, efce$eeW kees
Deheves heeme yegueeles nQ, mJeeb emeVe nesles nQ Deewj efce$eeW kees Yeer emeVe kejles nQ~ cenejepe oMejLe kes e%e kes MegYe
heuemJehe eYeg! heg<heJe=ef kes eje osJeleeDeeW eje DeefYeveefvole nes jns nQ~ efieefjOej keefJe kes eje efpevekee
iegCeieeve ieeee ieee, Ssmes eYeg eerjece pee-peekeej kes meeLe efkeVejeW eje Yeer ieeS pee jns nQ~
119
yeeuekeeC[ced
ve
d
mevoYe&Mueeske:
Deejeces jceceeCeb leb jeceb jepeerJeueeseveced~
menevegpeb nefjb dJee keeefeled meerceefvleveer peieew~~1~~
es
er
Yeewceer- ess YeeFeeW kes meeLe Geeve ceW DeevebohetJe&ke Kesueles ngS jepeerJeueeseve hejcesej eerjece kees
efvenejkej keesF& eerDeJeOe keer megneefieveer ceefnuee nJesueer ieerle kes {eue ceW iee G"er~
ieerle mebKee-22
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
jece
megodyevOegleeb
jceeefle~
oMejLemegke=lece_pegueejeces eer[ved meefKe megpeveeveefYejceeefle~~1~~
veerueleecejmepeueomegvojes efvepeefoefMe efveeleceveesefhe efveeceeefle~
efJeefnlemeggke=leheoveleefvekejeCeeb mececevegveeveheueb heefjCeceeefle~~2~~
DeefueieCeefvekejefJeefvevokeefekegjefvekejefJeYeee efJeheo_e efJejceeefle~
meeheeved yeeueueerueeceLe meheueeb efieefjOejefiejceefhe ieceeefle~~3~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceerns meefKe! eerjece Deheves efce$eeW Deewj yevOeg-yeevOeJeeW kes mecetn kees jcee jns nQ~ oMejLe peer kes
hegCehe megvoj Geeve ceW eerjece Deheves Yee eerJew<CeJeeW kees Deevebefole kej jns nQ~ veerueskeceue SJeb yeeoue kes
meceeve eYeg Deheves Yepeve keer efoMee ceW efveefele efkeS ceve kees Yeer efveeefcele kej jns nQ~ Deveske pevcepevceevlej kes
hegCe efkees ngS SJeb eYeg kes ejCeeW ceW eCele ngS, Yee mecetneW kes ves$eeW kes heue kees Yeer meceeve he mes Devegketue
eeefhle keer Deesj efueS pee jns nQ~ YecejeW kees Yeer efveefvole kejves Jeeues kesMemecetneW keer MeesYee mes YeeeW keer efJeheefeeeW
kees Yeer eYeg ve kej jns nQ Deewj Fmeer yeneves Deheveer yeeueueeruee ieJeeles ngS cegPe efieefjOej keefJe keer JeeCeer kees
meheue yevee jns nQ~
ig
ht
20
11
mevoYe&Mueeske
DeLees efekeer<e&ved efkeue keCe&JesOeb jeceme jepeerJeMe meyevOees~
mecemleYeme e Yemeteb he"ved Jeefmees epeieew megieerleced~~1~~
op
yr
YeewceerFmekes heeeled DeLee&led eYeg kes eekee kes leermejs Je<e& YeeFeeW meefnle keceue ves$e eerjece kee keCe&JesOe
mebmkeej kejves keer Fe kejles ngS yeeef<e& Jeefme peer mecemle mebmeej kee keueeCe kejves Jeeues eYeg eerjeceYe kes
efueS Yemetkele he{les ngS Fme ekeej Yeieerle ieeves ueies~
ieerle mebKee-23
Dee jeIeJeme MeesYee efvenee&leeb JemeveYet<eCeceefCeJee&e&leeced~~
JesOeeeefce
keCee&JeJesOeme
Oeeleg~
mebmkejesecf e
mebmkeejCeb
cegoe
efhelegcee&leg~~
120
ve
d
er
es
R
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Dee
mebmke=leesefhe
nefj
mebmkeee&leeced~~1~~
mekeueYeefveOes
ke=les
Yemeteb
Jeeeles~
meJe&ceueefJeOes
ke=les
ceue_e
eeeles~~
Dee
yeeueueeruee
njsjJeOeee&leeced~~2~~
Dee
je%eer
keewmeuee
mecemlewjefYeveveleeced~
eeJeefle&oMejLeme
megke=le_e
Jeveleeced~~
MeceeueeskeodefYe
#eCees ve
efveJeee&leeced~~3~~
jesefoleg
ve
efMeMegYet&efjefce<eVeb
eoereleeced~
eer[veee keekeYegMegC[er
e
meceeveereleeced~~
egleew
kegC[ueb
veJeerveb
heefjOeee&leeced~~4~~
hetpeevleg
keewMeueee
ieewejf njieCesMeeved~
uegC"evleg
nscejlveiepejLeeveMes<eeved~~
efieje
efieefjOejme
ceuecegeee&leeced~~5~~
ieerlejeceeeCeced
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
YeewceerDeepe eerjeIeJe keer MeesYee efvenejes Deewj Jee, Yet<eCe, ceefCeeeW kees efveeJej kejes~ Deepe efkemeer Yeer
ekeej mes JesOejefnle hejceelcee eerjece kes keeve ceQ efoe jne ntB~ mebmkeejeW kes efhelee-ceelee eYeg kees Yeer ceQ mebmkeej
mecheVe kej jne ntB~ meye ekeej mes mebmke=le eernefj kees mebmkeej mecheVe kejeDees~ mechetCe& keueeCeeW kes efveOeeve eYeg
kes efueS Deepe Yemete kee Jeeeve efkeee pee jne nw Deewj mechetCe& cebieueeW kes efJeOeevemJehe eYeg kes efueS cebieue
keer eeLe&vee keer pee jner nw~ eYeg keer Fme yeeueueeruee kee efevleve efkeee peee~ Deepe keewmeuee jeveer kee meYeer
DeefYevevove kejW Deewj cenejepe peer kes megke=efle kee meye ueesie Jevove kejW~ Fme Me kee DeJeueeskeve kejles ngS Ske
#eCe kes efueS Yeer heueke yevo cele keerefpeS~ yeeueke jeses ve FmeefueS FvnW yengle-meer efce"eFeeB oer peee, Kesueves kes
efueS keekeYegMegefC[ peer kees yeguee efueee peee~ eYeg kes keeve ceW Oeerjs mes veee kegC[ue henveeee peee~ kegMeuelee kes
efueS Mebkej heeJe&leer, Deewj ieCeheefle keer hetpee keer peee Deewj neLeer, Iees[s, jlve Deeefo meYeer yengcetue JemlegSB uegeF&
peeeB, keefJe efieefjOej keer JeeCeer mes cebieue kee GeejCe kejeee peee~
op
yr
ig
ht
efJeMes<e- en ieerle yegvosueKeC[ keer Ske ueeskeOegve keer {eue ceW efveye nw- efpemekes yeesue nQen ve nesJes Oeveg<e kees leesefjJees, keef"ve kebkeve ieeB" esjyees~
ieerle mebKee-24
keefuelekegC[uees
jecees
jepeefle~
hejceevevoheeesoes iegegiemeefnle meceefOekecenes efJejepeefle~~1~~
mLeeueeb Oe=leb ceesokeb efJenmeved Keeoefle yevOetved $eeRe Keeoeefle~
efkecegle eheefemegOeeheefjJesMeb ef$eefJeOeeved MejCeeieleeved eoeefle~~2~~
keCe&JesOemebmkeejceefC[lees peveveerJez menevegpe eCeceefle~
leCeleceeue keuheJeefuuekee Mechee efkecegle Jeeefjoesefheveceefle~~3~~
121
yeeuekeeC[ced
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
YeewceerDeye cenekeefJe nJesueer heefle ceW YeieJeeve keer keCe&yesOeueeruee kee ieeve kej jns nQ~ Denes! Deepe
veJeerve kegC[ue OeejCe kejkes YeieJeeve efMeMeg jece Gmeer ekeej mes MeesefYele nes jns nQ, pewmes oes ye=nmheefleeeW kes meeLe
hejceevevocee yeeoue efJejepeceeve nes jns neW~ mLeeueer ceW jKee ngDee ue[d[t nBmeles ngS eYeg Kee jns nQ Deewj leerveeW
YeeFeeW kees Yeer efKeuee jns nQ~ keee leerve ekeej kes ceeveefmeke, Jeeefeke Deewj keeefeke MejCeeieleeW kees eYeg eheefeDece=le kees hejesmekej Deeeefole kej jns nQ? keCe&JesOe kes mebmkeej mes ege keeve efoeS ngS eYeg eerjece ess
YeeFeeW meefnle Deheveer leerveeW ceeleeDeeW kees eCeece kej jns nQ~ ceevees veJeerve leceeueJe=#e Deewj yeeoue mJeCe& keer
keuheuelee Deewj efyepeueer kees eCeece kej jns neW~ Fme ekeej yeeuehe eYeg keer ceee&oe osKekej eesieerpeve efJevece
efMej mes eYeg keer Fme ceee&oe kee Oeeve kej jns nQ Deewj meppeveeW keer keeceOesveg he eYeg keer yeeueueeruee kees
efieefjOej keefJe Yeer mebmke=leJeeCeer ceW iee jns nQ~
dJee yeeueJee&ceee&oeb eesefiepevees veleefMejmee Oeeeefle~

meleeb keeceOesvegb efMeMegueerueeb mebmke=leefieje efieefjOejes ieeeefle~~4~~
ee
th
Se
va
ya
s
mevoYe&Mueeske:
DeLe eerle eerlee jIegkeguehegjesOee hegjefjhegefeeb eeLe eeLe mekeuemegjet[eceefCecemeew~
eueet[b
et[ekejCeefJeefOevee jececevegpew
meceb mebmkegJee&Ce megjefieefj Jeefme<": eefCepeieew~~1~~
Sh
ri
T
ul
si
P
YeewceerkeCe&JesOe mebmkeej kes heeeled ef$ehegjemegj kes Me$eg YeieJeeve Mebkej peer kes Yeer efee eeLe&veere osJeleeDeeW
kes Yeer efee, mechetCe& osJeleeDeeW kes cegkeg ceefCe, IegBIegjeues kesMeeW Jeeues YeieJeeve eerjece kees YeeFeeW kes meeLe
et[ekejCe mebmkeej mes mebmke=le kejles ngS jIegkegue kes hegjesefnle eerJeefme peer mebmke=le Yee<ee ceW en ieerle iee G"s-
ieerle mebKee-25
op
yr
ig
ht
20
11
jeceet[ekejCeb
mebefJeOeereleeced~
Dee
mekeuew
megceueb
ieereleeced~~
Jeehekees
yee
hejcesejefMevcee~
meefeoevevokevoes
nefjmlevcee~~
Ieves eheuesJe kesMees efJeueereleeced~~1~~
efkeb
#egjeb
euesêrnjsce&mlekes~
efve<keues
efve<ehe_es
ceueeheemlekes~~
ueeskeueeruewJe
mee
meceeOeereleeced~~2~~
je%eerkeewmeueemegke=leeefyOeev
eYeg~
nseiegCeJepe&MeesYeemeceges
efJeYeg~~
mebmke=le mebmke=les efo efJeOeereleeced~~3~~
122
ieerlejeceeeCeced
ve
d
ueyOeyengoef#eCew
efJeeJeez
mececed~
leeceeeeiegCewefJe&YeceodefJeYececed
~~
megkeefJeefieefjOejsCe jecees ceveefme veereleeced~~4~~
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceereerjece kee et[ekejCe mebmkeej efkeee peee Deewj Deepe meye ueesie megcebieue ieeve kejW~ en eerjece
Jeeheke yee, hejcesej, esleveecee, meefeoevebo kes yeeouemJehe, heehenejer Deewj hejcelelJe he nQ, FmeefueS Fvekes
kesMe kees veneR pee mekeles~ yeeoue ceW efyepeueer keer YeeBefle eerjece kes kesMeeW kee mecetn Fvekes cemleke ceW ner efJeueerve
nes peee~ keueeDeeW mes jefnle meejs ehe_eeW mes otj mebmeej kes ceveeW mes Deleerle, eYeg kes cemleke hej keee gjer eue
mekeleer nw? en lees Jewefoke ceee&oe keer ueeskeueeruee nw~ Fmekee Fmeer ekeej meceeOeeve kej uesvee eeefnS~ eYeg eerjece
cenejeveer keewmeuee kes hegCe#eerj-meeiej kes evcee nQ~ es nseiegCeeW mes jefnle Deewj MeesYee kes meeiej nQ~ Deheves
mebmkeej mecheVe oe ceW Fve mebmkeej mecheVe eYeg kees OeejCe kejW~ Fme ekeej yengle-meer oef#eCee eehle ceeeeiegCeeW
mes jefnle Yecejefnle yeeeCeeW kes meeLe keefJe efieefjOej kes eje Yeer eerjece kees ceve ceW OeejCe efkeee peee~
ee
th
Se
va
ya
s
mevoYe&Mueeske:
Yeg_peeveeeJeleea mececeefMelegceLees
jececeepegoYe
leskelJes<eVeeyepevleb jIegkegueceefn<eer OeeJeceeveeefhe Oeleg&ced~
veeMeeesod eesieefeewceg&efvepevecevemee ogOe&jb Oetpe&er[deb
keewmeuee YeiveMeuee ececeefnlecegKeer een efe$eb megecf e$eeced~~1~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
YeewceerYeespeve kejles ngS eeJeleea peer Deheves ner meeLe Yeespeve kejves kes efueS yeeueke eerjece kees yeguee jns
nQ~ hejvleg Deheves yeeueefce$eeW kees es[kej ve Deeles ngS eerjece kees heke[ves kes efueS oew[leer ngF& jIegkegue keer cenejeveer
keewmeuee peye efMeJe peer kes Yeer mlegle, eesefieeeW kes efee leLee cegefveeeW kes ceve mes Yeer ve OeejCe kejves eesie eerjece
kees peye veneR heke[ heeF leye ece kes efyevogDeeW mes MeesefYele cegKeJeeueer mebmeej kes keeW mes jefnle keewmeuee megefce$ee
mes Fme ekeej yeesueeR-
ieerle mebKee-26
jeIeJees vewJe Mekeees ceee Oeleg meggefce$es Oesefn yeeueb cegoe~

ueeIeJeeved vewJe Mekee meesvegmeleg megefce$es Oesefn yeeueb cegoe~~1~~
e mJelev$e F&ejeOeerMe efveefJe&keej Skees peieoerMe~
keLeb Mekee meese ceee JeMeerkeleg megecf e$es Oesenf yeeueb cegoe~~2~~
e eeflejescekeefuelekeesdeC[ eyeueeleeheefJeefpeleceele&C[~
keLeb Mekee me cecee_eues efJenleg megecf e$es Oesenf yeeueb cegoe~~3~~
vesefle vesefle eb ieeeefle Jeso meceoMeea nefjjmleefJeYeso~
keLeb Mekeees ceee je%es Ghenleg megecf e$es Oesenf yeeueb cegoe~~4~~
123
yeeuekeeC[ced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceerns megefce$es! ceQ jeIeJe kees veneR heke[ hee jner ntB~ Fme yeeueke kees emeVelee mes heke[es lees, ueIeglee kes
keejCe ceQ Fvekes heers-heers Yeer veneR eue hee jner ntB~ FvnW legcneR heke[es~ pees mJelev$e, meJe&meceLe&, meYeer efJekeejeW mes
jefnle, Gheceejefnle Deewj peiele kes F&ej nQ, Gvekees ceQ kewmess JeMe ceW kej mekeleer ntB? efpevekes jesce-jesce ceW keesefkeesef yeeeC[ jnles nQ~ efpevneWves Deheves eleehe mes mete&veejeeCe kees peerlee nw, Jes cesjs De_eue ceW kewmes efJenej kej
mekeles nQ? efpevnW vesefle-vesefle kenkej Jeso ieeles nQ, pees meceoMeea heehenejer leLee YesoeW mes jefnle nQ, Gve eerjeIeJe kees ceQ
heke[kej cenejepe kees kewmes meeQhetB~ efpevekees mejmJeleer Yeer veneR iee mekeleer keee eser-meer meerheer meeiej kees meces
mekeleer nw? Jener eYeg keefJe efieefjOej keer JeeCeer ceW kewmes meceeefnle nes mekeles nQ~
eb ve Meejoe eYeJeefle ieelegb metefe efkeceueb efmevOegb ceelegced~

keLeb Mekeees efieefjOejefieefj meceenleg megecf e$es Oesenf yeeueb cegoe~~5~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee-27
DeeJe ueueve jIegjeefeved keewmeuee lJeeb mecevegueeueesled~~
efMeMegefYe Kesuele enjb eeleb Mees<eb ieleb Jeovepeuepeeleced~
efvepepeveceesoeoeefeved keewmeuee lJeeb mecevegueeueesled~~1~~
Deeie jeIeJe hee heeeesnb leJe cegKeevceLees Oeeesnced ~
KeiekeguekeoveefJeOeeefeved keewmeuee lJeeb mecevegueeueesled~~2~~
OeeJevlee cece osnb eevleb efMeefLeuee kesMee Jeoveb keueevleced ~
Je_ee cee ceneceeefeved keewmeuee lJeeb mecevegueeueesled~~3~~
keesmeueve=heeflemlJeeb eleer#eles efieefjOejmegceeflemlJeeb meceer#eles~
mecemeero megKeoeefeved keewmeuee lJeeb mecevegueeueesled~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceerns peerJeeW kees Deevevo osves Jeeues jeceueuee! Dee peeFS~ keewmeuee Deehekees ogueej kejWieer~ yeeeW kes
meeLe Kesueles ngS Deeheves leerve IeCs efyelee efoS~ Deehekee cegKekeceue metKe ieee nw~ Deheves YeeeW kees Deevevo osves
Jeeues eYeg Deehe Dee peeFS~ ns jeIeJe! ns ogeW kee veeMe kejves Jeeues! DeeFS, Deehekees ceQ mleveheeve kejeTBieer Deewj
Deehekes cegKeev kee ceQ Oeeve keBieer~ oew[les-oew[les cesje Mejerj Leke ieee nw~ cesjs kesMe efMeefLeue nes iees nQ~ cesjs
cegKe hej hemeerves keer yetBos Dee ieF& nQ~ ns ceneceeeeefJeved! Deye cegPes cele "efieS~ DeeesOeeefOeheefle cenejepe oMejLe
Deehekeer eleer#ee kej jns nQ~ efieefjOej keefJe keer megvoj yegef Yeer Deehekeer meceer#ee kej jner nw~ ns meJe&megKeoelee
eYeg! Deehe emeVe nes DeeSB, keewmeuee Deehekees ogueej kejWieer~
mevoYe&Mueeske:
DeLee#ejejcYeefJeOeew hejsMeleg elevJelees ceeveJeueeskeefMe#eCeced~
egeflee Mes<ee mejmJeleer efMeJe meceeieceved kesueghepeerefJevees eLee~~1~~
YeewceerFmekes Devevlej ceveg<e ceeve keer efMe#ee kee efJemleej kej jns eYeg eerjece keer De#ejejbYe efJeefOe kes
mecee yeeueueeruee kes GhekejCe keer ner YeeBefle egefle-mejmJeleer-Mes<e SJeb efMeJe peer heOeej DeeS~
124
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-28
nefjefcen uesKeeefle
megYeiee
mejmJeleer~~
Mes<eoeheefkeeeecegheeejw
hetefpeleeeeb
efMe#eeefle mJejekeejb JeCee&keejb YeemJeleer~~1~~
met$eeefCe elego&MewJe elegj
mebuueeheeefle
elegjeeet[eceefCe efMeJe efeeheeJe&leer~~2~~
mJeoerIe&huegleYesob
Jesoes
JesoelesYesob
efJeieefueleKesob een egeflejefhe Meeeleer~~3~~
elegjesefhe elegjeved eefMe#eevles elJeejesefhe
oMe oMe ceescegeles oMejLe megke=leer~~4~~
De#ejme
ee#ejejcYeCeieerleb ieeeb ieeeb
YeJeefle
meveeLee vetveb efieefjOejYeejleer~~5~~
ieerlejeceeeCeced
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceeres mejmJeleer Deepe YeieJeeve eerjece kees efueKevee efmeKee jner nQ~ <ees[MeesheeejeW mes hetefpele Mes<e kes
eje oer ngF& heefkee ceW YeieJeleer mejmJeleer mJejeW kes Deekeej Deewj JeCeeX kes Deekeej keer efMe#ee os jner nQ~ heeJe&leer peer
kes efee elegjmecetneW kes efMejesceefCe efMeJe peer eejeW jepekegceejeW kees eewon met$eeW kee GeejCe keje jns nQ~ meYeer KesoeW
mes jefnle DeYesomJehe hejceelcee kees Meeeleer egefle Yeer mJe-oerIe&-huegle kee Yeso efmeKee jner nQ~ Fme ekeej
mejmJeleer-Mes<e-efMeJe Deewj egefle es eejeW YeeieMeeueer heefjkej eejeW jepekegceejeW kees efMe#ee os jns nQ~ Fme ekeej
De#ej hejyee eerjece kes De#ejejbYe ieerle kees iee-ieekej efieefjOej keefJe keer JeeCeer Yeer meveeLe nes jner nw~
Sh
ri
T
efJeMes<e- elego&Me met$e efvecveJeled nQ
11
DeFGCed - $e+ked - SDees*d - SsDeewed - neJejd - ueCed - _ece*Ceveced - PeYe_ed - Ie{Oe<ed peyeie[oMed - Kehe"LeeleJed - keheed - Me<emejd - nued~
op
yr
ig
ht
20
mevoYe&Mueeskeew
DeLees kegceejeelegj kegceeje peelee efJeYeeyeeer [
f lekeesef ceeje~
iegCewkemeeje efJeuemeodeJf eeeje eerkeesmeueeOeerMeceveeseJf eneje~~1~~
mecesle leeleb veveg ceele=ke$eeb eheguueheeLeespecevees%eueeseve~
meceglmegke meved eleJevOeves efJeOeew peieeo peercetleefieje me jeIeJe~~2~~
YeewceerFmekes heeeled esiegCehe Skecee$e lelJe Jeeues, efJeeejeW mes megMeesefYele, oMejLe peer kes ceve ceW efJenej
kejves Jeeues, Deheveer eYee mes kejes[eW keeceosJeeW kees ueefppele kejves Jeeues, eerjece-Yejle-ue#ceCe-Me$egIve eejeW
jepekegceej kegceej nes ieS DeLee&led heeBe Je<e& keer keewceejeJemLee kees hetCe& kejkes "W Je<e& ceW eJesMe kej ieS~
yeuekeece #eef$eeb <es Je<ex Gheveeerle DeLee&led yeue keer keecevee kejves Jeeuee #eef$ee efhelee Deheves heg$e kees "W
Je<e& ceW GheJeerle kej os, Fme JesoJeeve kee heeueves kejles ngS, efJekeefmele keceue kes meceeve megvoj ves$e Jeeues eerjeIeJe
eleyevOe DeLee&led e%eesheJeerle mebmkeej ceW Glkebef"le nesles ngS efhelee eer oMejLe SJeb leerveeW ceeleeDeeW keewmeuee-
125
yeeuekeeC[ced
kewkeseer-megefce$ee kes heeme peekej cesIe kes meceeve iebYeerj JeeCeer ceW DeJeOe hejbheje kes DeeBbeefueke ueeske Oegve keer {eue
ceW Deewj Gmeer hejbheje keer YeeJevee ceW ieerle ieeles ngS yeesues~
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
osefn
eleg&Ye
efheleve&veg
e%emet$eb
efJevee e%emet$eb Jew vees keeefhe ve peeefle~
mLeelegb ve MekeeceefOeJewJemJelecevegheef~~1~~
osefn
keewmeueeceeleve&e
e%emet$eb
efJevee e%emet$eb Jew ve #eef$eee ve peeefle~
mLeelegb ve
Mekeeb ceefOeYeieerjLeheef~~2~~
osefn
kewkeeerceeleve&e
e%emet$eb
efJevee e%emet$eb Jew vees vetvewJe peeefle~
mLeelegb ve
MekeeceefOekekegmlLeheef~~3~~
osefn
megefce$eeceeleve&e
e%emet$eb
efJevee e%emet$eb Jew vees megefmLeje ve peeefle:~
mLeelegb
ve
MekeeceefOejIegve=heheef~~4~~
efieefjOejeYegefiejb
eglJee
cenejepe
menYeeeex
nmeefle
cegob
heefjeeefle~
hejceevevomegOeeheeesOeew
mveeefle~~5~~
ve
d
ieerle mebKee-29
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceereerjece DeJeOe keer ueeske Oegve Deewj DeJeOe keer YeeJevee ceW kenles nQns efhelee peer! Deye nceW pevesT os
oerefpeS, DeLee&led e%eesheJeerle mebmkeej keje oerefpeS~ efyevee e%eesheJeerle kes nceejer keesF& peeefle efveefele veneR nes jner nw,
Deewj nce JewJeele ceveg keer hebefe ceW veneR yew" hee jns nQ~ ns keewmeuee ceelee! nceW e%eesheJeerle efouee oerefpeS, keeeWefke
efyevee e%eesheJeerle kes nceejer #eef$ee peeefle efveefele veneR nes jner nw Deewj nce cenejepe YeieerjLe keer hebefe ceW veneR yew"
hee jns nQ~ ns kewkeseer ceelee! nceW e%eesheJeerle efouee oerefpeS, keeeWefke efyevee e%eesheJeerle kes nceejer keesF& peeefle efmLej
veneR nw, nce e%eesheJeerle kes efyevee cenejepe jIeg keer hebefe ceW veneR yew" hee jns nQ~ Fme ekeej efieefjOej keefJe kes eYeg
eerjece keer JeeCeer megvekej cenejepe oMejLe leerveeW cenejeefveeeW kes meeLe nBme jns nQ Deewj emeVelee kees eehle kej jns
nQ leLee hejceevevo Dece=le kes cenemeeiej ceW mveeve kej jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOe Debeue kes Meg ueeske Oegve kes {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nwosng ve ceesjs yeeyee cegPekes pevesT~
efyevee js pevesT ceesejf Deesjer peeefle,
yew" ve heeTB jepee YeeieerjLeer heeBelf e~~
126
va
ve
d
er
es
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-30
meccegKeceemeervee keewmeuee je%eer eeJeefle&vecevegveeefle nes~
elegCee kegceejeCeeb e metvegveeb yeleyevOeee e efJeveeefle nes~~
e=Ceg
e=Ceg ve=hekeguecegkegceCes
egeflemeccelemelheLe nes~
elegCee kegceejeCeecegheveevekes MegYecegntle mevOeseceLe nes~~
yeeJee&mekeece he_eJe<e efpeb egefleheveslegb keLeeefle nes~
yeuekeece #eef$eemleg <eJe<e eleyevOes Jeso eLeeefle nes~~
<eJe<ee& peelee Fces cece heg$ekee meceente Jeefmece=ef<eb nes~
GheJeerleefJeefOeheemee mesee
meJe&ceveesjLeMegYeke=ef<eb
nes~~
hetjCeereb ceewefekeeleg<keceefhe hetpeveerees ieCeheefleosJees nes~
ogefjlemeceehlees megheg$ekeeCeeb MegYeb keee&ceLe meJe&cesJe nes~~
eoMeJeJeesefhe Yeespeveeree ieewjerieCeheleer Oeeele nes~
YeJeefmevOeglejCeee keefuekeeues efieefjOejieerleeefve ieeele nes~~
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-31
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceercenejepe kes efveke yew"er ngF& cenejeveer keewmeuee, eejeW heg$eeW kes e%eesheJeerle kes efueS eeJeleea peer mes
Devegvee Deewj efJevee kej jner nQ~ ns jepeJebMe kes cegkegceefCe! ns Jesomebcele es ceeie& kee DevegmejCe kejves Jeeues
cenejepe! megefveS, megefveS, Deye eejeW heg$eeW kes Gheveeve mebmkeej kes efueS megvoj cegnte& kee DevegmevOeeve kej ueerefpeS~
cenejepe! egefle kenleer nw efke heg$e kes yeeJee&mJeer keer keecevee kejves Jeeuee yeeeCe efhelee yess kee heeBeJeW Je<e& ceW
GheJeerle kej os~ Fmeer ekeej yeue keer keecevee kejves Jeeuee #eef$ee efhelee yess kee "s Je<e& ceW GheJeerle kejs, Ssmeer Jeso
YeieJeeve Dee%ee osles nQ~ cesjs eejeW yess "s Je<e& ceW eJesMe kej egkes nQ, Dele cenef<e& Jeefme peer kees yegueekej GheJeerle
kes efJeOeeve mes meYeer keer ceveesjLe he Kesleer kees meeRe ueerefpeS~ Deye ceesefleeeW mes eewkee hegjeee peee, ieCeheefle keer
hetpee keer peee, heg$eeW kes efJeIveeW keer meceeefhle kes efueS meYeer MegYekeee& efkees peeeB~ yeejn yegDeeW kees Yeespeve kejeee
peee Deewj meye ueesie ieewjer-ieCeheefle kee Oeeve kejes, Fme keefuekeeue ceW Yeer YeJemeeiej mes heej nesves kes efueS
efieefjOej keefJe eje jefele ieerle jeceeeCeced kes ieerleeW kees ieeDees~
op
yr
mejmJeleer peieew
eefmceved Jeves meerkejes ve oesueefle Keiees ve keuueesueefle~~

leefmceved Jeves efJees jepee eeroMejLe ke=vleefle heueeMeoC[ced~
ueg_eefle
e
ceew_peerkeeC[ced~~1~~
Dejs Dejs JeCe ieesmJeeefceved ! e=Ceg<Je cece eeefLe&leb ns~
mJeeefceved jeceke=les osenf efkebMegkeoC[b leLewJe ceew_peerkeeC[b ns~~2~~
lesve Keueg oC[sve oC[efe<evles jeJeCeeee efveefMeeje ns~
127
ve
d
er
es
R
ht
mJeeefceved ceew_pee JevOeefe<evles e oge jecesCe jCecetOe&evf e ns~~3~~

Dejs Dejs DeJeOeme le#eved leJeeefhe Keueg YetefjYeeieb les~
le#eved efvecee&emJe heeogkeeeleeelegCee metvegveeb ns~~4~~
Dejs Dejs DeJeOeme veeefhele egCeg cece %eeefheleb ns~
veeefhele Deewocg yejb ovleOeeJeveceevee efJeuecyeb vees efJeOese Fn ns~~5~~
Dejs Dejs DeJeOemegJeeefmevees efJeJegOeefJeueeefmevees ns~
osJees kegJex jeIeJemeesheJeerleb ieeele efieefjOejieerleeefve ns~~6~~
yeeuekeeC[ced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
YeewceerDeye mejmJeleer iee jner nQ- Denes! efpeme Jeve ceW meeRke Yeer veneR [esueleer, he#eer Yeer veneR keuueesue
kejlee, Gmeer Jeve ceW yew"s ngS cenejepe oMejLe heueeMe oC[ kee jns nQ,Deewj ceeQpeer Fkeer kej jns nQ~ ns
JeCemJeeceer! cesjer eeLe&vee megefveS, ns mJeeceer! jecepeer kes efueS heueeMe oC[ Deewj cegbpe kee iee os oerefpeS~ ns
JeCeosJe! heueeMe efveefce&le Gme ob[ mes eerjece jeJeCeeefo je#emeeW kees obef[le kejWies Deewj cegbpe keer jmmeer mes ogeW kees
yeeBOeWies~ ns DeJeOe kes ye{F&! legcneje Yeer DenesYeeie nw, legce cenejepe kes eejeW jepekegceejeW kes efueS eej pees[er
heeogkee yeveeDees~ ns DeeesOee kes veeF&! cesjer Dee%ee megvees, eerjece kes efueS ietuej keer oeletve ues DeeDees, efJeuebye cele
kejes~ ns megJeeefmeefveeeW! DeJeOe keer efJeJeeefnle yesefeeW! ns osefJeeeW! ceQ jeIeJe peer kee GheJeerleeslmeJe kej jner ntB,
efieefjOej keefJe kes eje jefele ieerle ieeDees~
si
P
hegvepe&ieew mejmJeleer-
ee
th
ieerle mebKee-32
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
eflebeleg<kes ceefCecegeecees Jet jeceeves jepeefle ns~

Yejleue#ceCeMe$egIvew mJeYeele=eYf e meceb ceOesceC[heb efJejepeefle ns~~1~~
ecegefolecevee eerJeefme<"es ieg Jesocev$ecegeejeefle ns~
epJeefueleceefiveceLe hetpeefelJee kece&keeC[b eeejeefle ns~~2~~
oeb e%emet$eb eleg&Yees cegoe les<eg efvelejeb e MeesYeles ns~
Mes veerueheerlemejefmepeegices nefjOevegce&vees ueesYeles ns~~3~~
ceew_peercesKeueeheueeMeoC[eglee eeeceevee ceeleefYe&#eeb ns~
efYe#eeb YeJeefle osnerelf e JeenjceeCee efMe#eevlees ueeskeefMe#eeb ns ~~4~~
ceeleguesve ueesefYeleesefhe JeOetke=les vewJe jeIeJeesefhe uegYeefle ns~
efieefjOejiegkegueb cegeof leceieeled vees ceveefme jece #egYeefle ns~~5~~
YeewceermejmJeleer efhej iee jner nQ- Deepe cegeecee eewkes ceW yew"s ngS yeg-Jes<eOeejer eerjece megvoj ueie jns nQ,
Yejle-ue#ceCe SJeb Me$egIve Fve leerveeW YeeFeeW kes meeLe ceb[he kes ceOe ceW eerjece efJejepeceeve nes jns nQ~ emeVe ceve mes
iegosJe Jeefme Jeso ceb$eeW kee GeejCe kej jns nQ, Deewj eppJeefuele-Deefive keer hetpee kejkes kece&keeb[ kee eeejCe
kej jns nQ~ eejeW YeeleeDeeW kees efoee ngDee e%eesheJeerle Deleble megvoj ueie jne nw, cegPes Mebkee nesleer nw efke pewmes oesoes veerues Deewj heerues keceueeW hej efJejepeceeve ngDee FvOeveg<e ner ceve kees Deekeef<e&le kej jne nw~ Deepe ceeQpeer-cesKeuee
128
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeskeew
GJeeA iegJeeA ekegJe&ved heokeceueee cesKeueeb e%emet$eb
efJeYeeCe efMe#eceeCees efveiececeefhe OevegJexoefJeeeb Jeefmeeled~
kevoMeeceesefYejecees efJeefnlepevecevemmeeJeemees Jemeeve
heelegeerjeceevmlJeeceLe efejeb jewjJeeR jewjJeeVe~~1~~
heMevlemmeevegpeb
jeceb
oC[ceew_peerOejb
Jegced~
mJeefmleJeekeb
yegJeeCeee JeefmeJeJees peieg~~2~~
ve
d
Deewj heueeMe-oC[ mes ege eejeW jepekegceej efYe#eeb YeJeefle osefn kenles ngS, ueeske kees efMeef#ele kejles ngS ceeleeDeeW
mes efYe#ee ceeBie jns nQ~ yent kes efueS ceecee kes eje ueesefYele efkeS peeves hej Yeer eerjece uegyOe veneR nes jns nQ Deewj keefJe
efieefjOej kes JebMe eJele&ke Jeefme peer kes iegkegue ceW DeOeeveeLe& eerjece heOeej jns nQ, Gvekee ceve #egyOe veneR nes
jne nw~
ee
th
Se
va
Yeewceerkeesceue ejCe keceue keer keeefvle mes he=LJeer kees ieewjJeMeeefueveer yeveeles ngS, cesKeuee Deewj e%emet$e
OeejCe kejles ngS, efveece-heeueve kes meeLe eerJeefme peer mes Jeso-Jesoebie meefnle OevegJexo kee DeOeeve kejles ngS
ce=ie kee ece& OeejCe efkees ngS, YeeeW kes ceve ceefvoj kes efveJeemeer, veerues cesIe kes meceeve, Deleble megvoj YeieJeeve
eerjeceev jewjJe vejke mes nceejer j#ee kejW~ ceeQpeer-cesKeuee SJeb heueeMe-oC[ OeejCe efkeS ngS, yegJes<eOeejer
eerjece kees efvenejkej Jeefme osJe kes efMe yegieCe mJeefmleJeeeve kejles ngS ieerle ieeves ueies~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-33
JeefmeevevoJeOe&ve
les
Jeeb
JeOee&heveb
yetce~
#eefhelemebmeejyevOeve les Jeeb JeOee&heveb yetce~~1~~
meceeepe
Yeevegkeguekeslees
ceefnlemeodOece&egeflemeslees~
efveefKeuepeveeeevove les Jeeb JeOee&heveb yetce~~2~~
meveeLeb veeLe keguecesleod efoveb eerjece MegYecesleod~
DeJeOehegjveevevevove les Jeeb JeOee&heveb yetce~~3~~
Dees
veJeveerjOejmegvoj
ceneYeJeJeeefjefveefOecevoj~
ejCeefeleYeerefleYe_peve les Jeeb JeOee&heveb yetce~~4~~
Jeeb
megmJeeieleb kegce& MegYeb jeIeJe meceelevce~
eCelekegueefeej_peve les Jeeb JeOee&heveb yetce~~5~~
DeOeer<JeemceodiegjesefJe&eeb
njemceekeb
pe[eefJeeeced~
megkeefJe efieefjOejveeveOeve les Jeeb JeOee&heveb yetce~~6~~
Yeewceerns Jeefme peer kes Deevevo kees ye{eves Jeeues eerjece! nce Deehekee JeOee&heve yeesue jns nQ, ns meebmeeefjke
yevOeveeW kees ve kejves Jeeues eYeg! nce Deehekee yeOeeF& ieeve kej jns nQ~ Jewefoke mesleg kee mecceeve kejves Jeeues, YeeeW
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
kes ceve kees Meerleue kejves Jeeues evovemJehe mete&kegue kes OJepemJehe ns eerjece! nce Deehekee ceueeejCe kej
jns nQ, Deehe heOeejW~ ns veeLe! Deepe en iegkegue meveeLe nes ieee nw, Deepe en efove Yeer Oeve nes ieee nw ns
DeJeOeJeeefmeeeW kes ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues eYeg! nce Deehekeer DeiegJeeveer ceW yeOeeF& iee jns nQ~ ns veerueyeeoue kes
meceeve megvoj! mebmeejmeeiej kes efueS cevojmJehe, MejCeeieleeW kes Yeenejer eernefj! nce Deehekee hegCeenJeeeve
he JeOee&heve kej jns nQ~ ns jeIeJe! nce Deehekee mJeeiele kejles nQ, nce Deehekes keueeCe kee efJemleej kejles nQ~ ns
eCelepeveeW kes efee kees megKe osves Jeeues eYeg! nce Deehekes Deeieceve hej yeOeeF& yeesue jns nQ~ ns eYees! nceejs iegosJe
mes JesoefJeee kee DeOeeve keerefpeS Deewj nceejer pe[-DeefJeee kees nj ueerefpeS~ ns efieefjOej keefJe kes ves$e kes Oeve!
nce Deehekee yeOeeF& ieeve kej jns nQ~
129
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeske
DeLeevegpew YeevegkegueeJelebme meekeb cenvceevemejepenbme~
meevOeleerkeme iegjes heoeypejesuecyeleeceeeeoehlen<e&~~1~~
va
YeewceerFmekes Devevlej meppeveeW kes ceveceeveme mejesJej kes jepenbmehe mete&kegue kes mete& YeieJeeve eerjece
Deheves YeeFeeW kes meefnle emeVeleehetJe&ke eerJeefme Deewj ceelee DevOeleer peer kes ejCekeceue kes Yecej yeve ieS~
Se
ieerle mebKee-34
ee
th
keefJeiee&eefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
jeceb
Jeer#ele
GpesvOeleer~
Deefveefce<eveevee megefveefce<eveeveb veeveveerjceefhe vOeleer~~1~~
gb
efveheceJegb jeIeJeb
kejpewheefleceepegleer~
ueewekf ekemegleJeemeveeb meefceOeefceJe nefjesceeiveew pegleer~~2~~
keesefkeecekeceveerekeuesJejceehlJee
nefjcegpes meleer~
me<e&heueJeCew nefjb Jeejeefle iedoes<eeefoJe efJeYeleer~~3~~
meleb efkeefceocegleenes mJehvees veefn veefn eonb peeeleer~
cegefolee hejcehegceLe&efceJeslJee MeleMelepevceoefjleer~~4~~
oekeueMeceLe Jelmeuejmeheeret<ehe=<eodefYe efheeleer~~
ve=levles eerJelmeeb efieefjOejeYegefcen efJeYeleer~~5~~
YeewceerDeye cenekeefJe mJeeb Jeeieerejer jeie ceW ieerle iee jns nQ megvoj heuekeeW mes ege ves$e Jeeues, eerjece
kees Deheueke ves$e mes Deheveer kegefee ceW efvenejleer ngF& ceelee DevOeleer ves$eeW kes Deegpeue kees jeske jner nQ~ YeieJeleer
DevOeleer Fve Deueewefkeke yeg eerjece kes oMe&veeW kes efueS Deheves heefle Jeefme peer kees DebiegefueeeW mes mebkesle kej jner
nQ Deewj eYeg eerjece kes esceeefive ceW meebmeeefjke heg$e-Jeemevee kees meefceOee keer YeeBefle nJeve kej jner nQ~ kejes[eWkejes[eW keeceosJeeW kes meceeve megvoj eerefJeen-eYeg eerjece kees Deheveer kegefee ceW eehle kejkes ueesieeW kes ef-oes<eeW
mes [jleer ngF&-meer ceelee DevOeleer eernefj kees Yeer mejmeeW Deewj veceke mes yeej jner nQ~ en mele nw efke mehevee veneR-
130
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-35
jeIeJees
iegle
MeeeceOeerles~
yeeee&efvejlees JegJes<ees cegefole mJeiegjew eerles~~1~~
MeecemejesnmecekeuesJejes
ceew_pecesKeueeOeejer~
Oe=leheueeMeoC[es YegpeoC[esvceefLelemegpeveYeekeejer~~2~~
meke=efVeieocee$esCe iegjesOee&jeefle mececeLe
Jesoced~
hetJee&YemleefceneefYeveeefle efMe#eCeceLeefJeieefueleKesoced~~3~~
OevegJexoceefhe mejnmeb efkeue jnefme jcesMees ie=ved~
DeveeeemecegheMecemebnejew eehveesled Keueeved efveie=ved~~4~~
Gheefve<eoesefhe mecegheefve<esogefjeceveIeefeee FJe eerlee~
elJeejes ve efejeoLepeelee efJeeeefJeveeefJeveerlee~~5~~
menevegpew keefleheewjnesefYe eehe mecemlee efJeee~
meceeJele&veeLe
efieefjOejeYegjemeerodOevlegceefJeee~~6~~
veneR keeeWefke ceQ peie jner ntB, DevOeleer Fleveer emeVe nes jner nQ efke ceeveeW kejes[eW pevceeW keer oefj ceefnuee hejce
heg<eeLe& esceefevleeceefCe kees eehle kej ueer neW~ Deheves oe-keueMe kees Jelmeuejme megOee kes efyevogDeeW mes Yejleer ngF&
eerJelmeueebve efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kees Deheves ieeso ceW ueskej ceelee DevOeleer veee jner nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceereer jeIeJesv eYeg jece iegosJe mes Meee kee DeOeeve kej jns nQ, Jes yeeee&ele OeejCe efkeS nQ,
Deheveer mesJee mes iegosJe kes emeVe nesves hej eYeg emeVe nes jns nQ~ eYeg kee eerefJeen veerueskeceue kes meceeve nw, Jes
ceeQpeer-cesKeuee leLee heueeMe-oC[ OeejCe efkees ngS nQ, eYeg kes YegpeoC[ meppeveeW kees Yee osves Jeeues je#emeeW kees
oefC[le kejles jnles nQ~ Ske yeej iegcegKe mes megveves cee$e mes eYeg mechetCe& JesoeW kees OeejCe kej jns nQ, Jemlegle Jen lees
Gvekee hetJee&Yemle nw, Fme mecee lees Kesojefnle meppeveeW keer efMe#ee kee DeefYevee cee$e kej jns nQ~ meerleeheefle eerjece
ogeW kees oC[ osves kes efueS Skeevle ceW iegosJe mes mejnme-OevegJexo enCe kejles ngS, efyevee eeeme kes GheMeve Deewj
Ghemebnej Yeer eehle kej efueee~ emeVe ngF& efve<heehe heeflveeeW keer YeeBefle mechetCe& Gheefve<eoW Yeer eYeg eerjece kees eehle
nes ieF, Fme ekeej eerjece-Yejle-ue#ceCe-Me$egIve eejeW Yeelee MeerIe ner efJeee Deewj efJevee mes efMeef#ele nes ieS~ Fme
ekeej keg ner efoveeW ceW efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece ess YeeFeeW meefnle mechetCe& efJeeeSB he{kej hebeheJee&
DeefJeee kee nveve kejves kes efueS iegosJe kes heeme meceeJee&ve mebmkeejeLe& oer#eevle efJeefOe kes efueS GheefmLele ngS~
mevoYe&Mueeske:
oer#eefe<eved kegceejebmleeved es<eefe<ebMe keesmeueeved~
een
ieodieoee
Jeeee
elegjeelegjeveefve~~1~~
YeewceereejeW jepekegceejeW kees oer#eevle efJeefOe mes mecheVe kejles ngS hegve DeeesOee kes efueS eerjece-Yejleue#ceCe-Me$egIve kees emLeeve keer Devegceefle osles ngS yeee peer kes heg$e Jeefme peer ieodieod mJej ceW yeesues~
131
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-36
jeIeJe
eeefn
ie=nceefYejece~
meJe&efJeeeelemveele meevegpe
eerjece~~1~~
mJeeb meJe&%e hejsej yee Jeseflme megcece&~
meJe&cegecevegeceLe peeveeefme Jeweof kekece&~~2~~
eJeeveeled mJeeOeeelees cee keg eceeob leele~
meleleJewefokeOece&j#eCejlees ipeuepeele~~3~~
eeefn leele megKesve eerkeesmeueeved hegvejeeeefn~
gkeecees ieg DeeJeeb jeceefveleb Yeeefn~~4~~
eeefn jeêfnleee peefn Mee$eJeeved mebegieOeerj~
efJenj ieg efieefjOejceveefme eerjece jIegkegueJeerj~~5~~
yeeuekeeC[ced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
YeewceerDeye heke leeue ceW Jeefme peer ieerle ieeles ngS ken jns nQ~ ns menpe megvoj! efMeJe peer kees Yeer jceeves
Jeeues, jIegkegue ceW eke YeieJeeve jece! Deye Deehe mebhetCe& efJeeeeleeW ceW mveele DeLee&led efvehegCe nes ieS nQ, DeleSJe
YeeFeeW meefnle eerDeJeOe jepeYeJeve kees heOeeefjS~ ns eYeg! Deehe meJe&%e nQ, Deehe Jeso kes meYeer ceceeX kees peeveles nQ,
pees ceQves kene nw Deewj pees veneR Yeer kene nw, Jen meye Jewefoke kece& Deehe peeveles nQ~ ns keceueves$e! ns leele jeIeJe!
Deehe mebhetCe& Jewefoke Oece& ceW lelhej jnW, mJeeOeee Deewj eJeeve mes keYeer eceeo ve kejW~ ns leele! Deehe emeVelee mes
eerDeJeOe heOeejW Deewj nce oesveeW iegceelee DevOeleer Deewj ieg Jeefme kees osKeves kes efueS Deeece efhej DeeSB Deewj ns
eerjece! Deehe nce oesveeW kes mece#e efvejblej ekeeMeceeve jnW~ ns mecejOeerj eerjece! Deehe je^ kes efnle kes efueS heOeejW,
eg ceW Me$egDeeW kees ceejW Deewj Deheves ieg iees$e ceW GlheVe cegPe keefJe efieefjOej kes ceve ceW melele efJenej kejles jns~
20
11
Fefle
ieerlejeIeJeyeeueueeruees veece elegLe& meie&~~
~~eerjeIeJe: Mvleveesleg~~
op
yr
ig
ht
Fme ekeej eerefe$eket leguemeerheer"eOeerej cenekeefJe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeeeee& efieefjOejkeefJe
eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerlejeIeJeyeeueueeruee
veeceke elegLe& meie& mecheVe ngDee~
132
ieerlejeceeeCeced
es
R
ht

yeeuekeeC[s
er
ve
d
~~eer:~~
~~vecees jeIeJeee~~
.A
ll
he_ece meie&
R
ig
ieerlemeerleeefYeYee&Jees veece
Se
va
ya
s
mevoYe&Mueeske:
megjJejoefelee peveveer ef$eYegJeveJevee efJejepeles OejCeer~
emeeb mee#eeled meerlee ekeefleefJeYeJee meceeeer[efle~~1~~
ee
th
Yeewceereernefj efJe<Ceg keer efeee, meyekeer ceelee, leerveeW ueeskeeW keer Jevoveeree he=LJeer ceelee efJejepe jner nQ,
efpeveceW mee#eeled peieppeveveer meerlee peer Dehevee JewYeJe eke kejkes megMeesefYele nes jner nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-1
peeefle peieefle efceefLeueehegjer ns YegefJe efleuekemJehee~
YegJevepeveefvepeefveeelegjer
ns
Yeef_peleYeJekethee~~1~~
emeeceYetppevekees
ve=hees
ns meerjOJepeveecee~
yeeefJeeejhejeeCees
ns
eesieJeefOe&leOeecee~~2~~
peerJevecegecenerheefleiexnsefhe
efJeosn~
eesieer
YeesieerJeeejved
ns
eYegiet{mvesn~~3~~
eb mce heleereefle Jemegceleer ns olJee megleeceefhe meerleeced~
$ewkeeefuekeYetheeved peeved Yeeefle keerefle eleerleeced~~4~~
DeefOeeesieYeesieJejmechegb
ieesheeee_ees
vetlveced~
efieefjOejeYetheeeceewkegb
jeceescemegjlveced~~5~~
YeewceerDeye keefJe efceefLeueeBeue ceW eefme efJeeeheefle keer ueeskeOegve keer {eue ceW ieerle emlegle kejles ngS
kenles nQ-Denes! he=LJeer keer efleuekemJehee, ef$eYegJevepeveveer meerlee peer keer Glheefe keer elegjlee mes ege, mebmeejkethe
kees ve kejves Jeeueer, efceefLeueehegjer mebmeej ceW meYeer mes es yevekej efJejepe jner nw~ efpeme efceefLeueehegjer ceW ee%eJeukee
peer mes eefMeef#ele eesie-efeee kes eje Deheves lespe kees ye{eves Jeeues, meerjOJepe veeceke jepee peveke GlheVe ngS~ Jes
es
R
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeskeew
DeLewkeoe keefuhelemeesceeeie meerjOJepe kee_eveueeuesve~
egb ceneR yeerpeefelegb mehegCeejCeb uemelhegCecevee peieece~~1~~
JewMeeKeceemes MegYeMegkeuehe#es efleLeew veJeceeb efkeue YeewceJeejs~
MegYes cegnlt exefYeefpeefle eMemleb eekedeceeng efkeue Yetecf epeeee~~2~~
er
ve
d
cenejepe peveke peerJevecege keer Yetefcekee ceW Les, Jes Iej ceW jnkej Yeer efJeosn oMee kees eehle kej egkess Les~ GvneWves
eesie-Yeesie kes mebheg ceW eerjeceesce ghee jKee Lee, DeleSJe eesieer neskej Yeer cenejepe peveke Yeesieer pewmee DeeejCe
kejles Les~ efpeve cenejepe peveke kees meerlee pewmeer heg$eer eoeve kej he=LJeer ves Dehevee mee#eeled heefle ceevee, Gve cenejepe
ves leerveeW keeue kes jepeeDeeW kees peerlekej he=LJeerheefle keer eLeeLe& keerefle& kees eehle efkeee~ efpeve cenejepe peveke ves
eesie-Yeesie kes mebheg ceW efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece kes veJeerve escejlve kees efheeee Deewj emeVelee mes j#ee keer~
133
yeeuekeeC[ced
Se
va
ya
s
YeewceerDeye keefJe YeieJeleer meerleepeer kes eekede emebie kees eceye kej jns nQ~ Ske yeej meerjOJepe
cenejepe peveke meescee%e keer mebkeuhevee kejkes meesceuelee kes JeheveeLe& mJeCe& kes nue mes he=LJeer kees peesleves kes efueS
JewMeeKe Megkeue veJeceer YeewceJeej DeefYeefpeled cegngle& ceW emeVelee hetJe&ke hegCeejCe heOeejs~ ener efleefLe-Jeej-ve#e$e
meerleepeer kes eekede kes efueS eMemle kene ieee nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee-2
JewMeeKeceemes MegYes Megkeuehe#es veJeceeb e YeewceJeejs ns~
nefjnefj ceOeeerkes hegCeejCes Yetefceb pevekees jepee ke=<eefle mce ns~~1~~
kejOe=lekee_eveueeuees
efceefLeuesMees Yeeefle mce
ns~
nefjnefj DeejCekeb eLewJe efpe%eemegefJe&eejwefJe&Yeeefle mce ns~~2~~
meesceueleeJeheveeLe
je%ee
efJeOeereceevemeerleeceOes
ns~
nefjnefj meerlee ekeeflee e Yetefceb efYelJee eglesefjJe yeeefJeee ns~~3~~
echekekevekeMejerje
megvojer ef$eYegJeves Keelee
ns~
nefjnefj eYeggcegKeevekeesjer leg pevekeefkeMeesjer peelee ns~~4~~
Je<e&efvle mce osJee emetveeefve JeesceJeeeb Jeeeles mce ns~
nefjnefj efieefjOejieerlesve ieerlesve peieefoob eeles mce ns~~5~~
YeewceerDeye keefJe efceefLeueeBeue ceW ner eefme ueeske Oegve ceW ieerle emlegle kej jns nQ-JewMeeKe ceeme, Megkeue
he#e, veJeceer, cebieueJeej ceOee kes mecee jepee peveke hegCeejCe ceW he=LJeer kees peeslevee eejbYe efkees~ cenejepe
peveke neLe ceW meesves kee nue ueskej hegCeejCe keer Yetefce peesleles ngS, Gmeer ekeej megMeesefYele nes jns Les, pewmes keesF&
yeeefpe%eemeg DeejCeke yeeeCe kee efJeeejeW mes Deeuees[ve kej jne nes~ meesceuelee kes yeesves kes efueS peye cenejepe
peveke Deheves nue mes jsKee ner yevee jns Les efke Gmeer mecee Gmeer kes yeere ceW he=LJeer kees hees[kej meerleepeer Gmeer ekeej
eke ngF, pewmes egefle mes yeeefJeee eke nesleer nw~ ebhee Deewj mJeCe& kes meceeve Mejerj Jeeueer, leerveeW ueeske ceW
efJeKeele, eerjeceev kes cegKeev keer ekeesjer, meekesle efJeneefjCeer meerleepeer ner pevekejepe keer heg$eer he ceW eke
134
ieerlejeceeeCeced
Sh
ri
T
ve
d
er
es
R
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-3
ekeeflee kegceejer velemegjveejer efelenuemeerlee meerlee~
jIegevekeesjer pevekeefkeMeesjer megefJeceueeefjlehegveerlee~~
megvojJejJeecee efo Oe=lejecee jeceYeefemegefJeveerlee~
veJeechekeJeCee& efJeefpelemegJeCee& egefleieCeieerlemegieerlee~~1~~
Oe=lekevekeeheer[e
ke=leKeueheer[e
yeer[ecevceLeveejer~
efeleceewefeveemee MeefMekejnemee efJeuemeefle Yetefcekegceejer~~
oeef[ceefeoMevee veeruemegJemevee ejCeefJeveleJeveeejer~
kejkeCeMeesYee leceoueesYee ueeseYf eleYegJeveefJenejer~~2~~
efpeleYeevegngleeMeveefelekeceueemeveefmebnemeveceemeervee
~
JejefJeueme$ee
hejceheefJe$ee efe$ee MegYee veJeervee~~
JemegmeKeerhejerlee
eLeeeleerlee
jIegJejefevleveueervee~
efpeleueeskeueueecee megYeiee Meecee eeeheJee&eervee~~3~~
MeleeueeekeeMee efJeefpeleekeeMee uemeovekeeMee efoJee~
Je=noMejCeMejCee mejefmepeejCee keCee&Yet<eCeYeJee~~
egeflekegC[ueueesuee ueefmelekeheesuee meleleceueesuee veJee~
keefJeefieefjOejieerlee eYeJeefle meerlee OejefCemegjieJeer ieJee~~4~~
ngF~ osJelee heg<he yejmeeves ueies, DeekeeMe ceW osJeJeee yepeves ueies Deewj efieefjOej keefJe eje ieees ngS ieerle mes meeje
mebmeej Deeeefole nesves ueiee~
op
yr
ig
ht
20
11
YeewceerDeye keefJe YeS eie ke=heeuee oerveoeeuee keer {eue ceW meerleepeer kee eekede ieerle emlegle kej
jns nQ-osJeJeOegSB efpevnW eCeece kejleer nQ, Ssmeer eerjececegKeev keer ekeesjer, Deleble efvece&ue eefj$eeW mes heefJe$e, oe
ceW eerjece kees OeejCe keer ngF&, eerjeceYeefehe nesves kes keejCe Deleble heefJe$e, megvoj <ees[Meer ceefnuee kee Jes<eOeejCe
keer ngF&, nue keer meerlee DeLee&led jsKee kee Deeee ueer ngF&, veJeerve ebhee kes meceeve keeefvle Jeeueer, Deheveer MeesYee mes
mJeCe& kees peerleves Jeeueer, Jewefoke $e+eeDeeW eje Deveske ieerleeW cesW ieeF& peeves Jeeueer, eermeerlee ner pevekejepe efkeMeesjer
kes he ceW eLece DeJemLeeheVe meesuen Je<e& keer oerKeves Jeeueer kevee kes he ceW eke ngF~ ogeW kees heeref[le kejves
Jeeueer, mJeCe& cegkeg OeejCe keer ngF&, keecehelveer jefle kees Yeer ueefppele kejves Jeeueer, veeefmekee ceW cegeeceefCe OeejCe
keer ngF&, evcee kes efkejCeeW kes meceeve neme Jeeueer, Deveej kes oeveeW kes meceeve oeBle Jeeueer, veerueJee OeejCe keer ngF&,
eernmle ceW efJejepeceeve kebkeCe keer MeesYee mes ege, ceo-ueesYeeefo kees ve kejves Jeeueer, YegJeveefJenejer YeieJeeve
eerjece kees Yeer uegYee osves Jeeueer, efpevekes ejCeeW ceW Jeveeejer keesue-Yeerue-Jeevej-Yeeueg Yeer YeefJe<e ceW Pegkeves Jeeues
nQ, Ssmeer Yetefceveefvoveer meerleepeer hegCeejCe (hegveewje) keer Oejleer hej eke neskej megMeesefYele nes jner nQ~ Deheves lespe
mes mete&veejeeCe Deewj Deefive kees Yeer peerleves Jeeues, heeemeve kes Deekeej ceW oerKeves Jeeues, efoJe efmebnemeve hej
Deemeerve, megvoj $e mes megMeesefYele, hejce heeJeve, Deeee&ceeer, keueeCekeeefjCeer, meowJe veJeerve DeJemLee ceW efJejepeceeve,
Dee" meefKeeeW mes ege, eefmeef mes mebheVe, eerjece keer Skecee$e efJeeemehee$e Deewj GvneR eYeg kes efevleve ceW ueerve,
s
ht
R
ig
meerleejeceefnlewef<eCeer
ceKeYegefJeYet&e~
efieefjOejsMJejer uemeefle Jew ogefjleieCeeveefYeYete~~
es
er
ve
d
ueeske kes jlveeW kees peerleves Jeeueer, eeeer DeLee&led meyemes eeeerve neskej Yeer DeJee&eerve he mes mebheVe DeLee&led ceeB
neskej Yeer ogueeqnve pewmeer efoKeleer ngF& meerlee peer eke ngF~ Deveble efyepeefueeeW kes meceeve ekeeMe Jeeueer, DeekeeMe
DeLee&led YeieJeeve eerjece kees Yeer peerleves Jeeueer, meyekees Deeee osves Jeeueer, efoJee DeLee&led meekesle ueeske mes DeeF&
ngF&, yeemJeefheCeer, DeMejCeeW kees Yeer MejCe osves Jeeueer, keceue pewmes ejCeeW Jeeueer, keeveeW kes DeeYet<eCeeW kes keejCe
megvoj ueieves Jeeueer, ebeue kegb[ueeW kees keeve ceW OeejCe kejves Jeeueer, megvoj keheesueeW Jeeueer, meowJe efmLej mJeYeeJe
Jeeueer, he=LJeer he keeceOesveg keer ieJe DeLee&led ogiOe-oefOe- Ie=leOeeje mJehe, veJeerve DebieeW mes mebheVe, efieefjOej
keefJe kes eje ieeF& ieF& YeieJeleer meerlee Deepe eYeeJe mebheVe nesleer ngF& eke ngF& nQ~
135
yeeuekeeC[ced
.A
ll
eerjeceev peer kee efnle kejves kes efueS, peveke peer keer e%eYetefce ceW eke neskej, efieefjOej keefJe kes heeheeW kees
meceehle kejleer ngF&, pevekeveefvoveer meerleepeer efJejepeceeve nes jner nQ~ pevekehegj pevekeueueer keer pee~
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
ieerle mebKee-4
Oevee Oevee efceefLeueeOejCeer S<ee Oevees jepee pevekeesefhe ns~
e$e meglee YetlJee ef$eYegJevepeveveer efkeMeesjer meerlee efJeuemeefle ns~~1~~
echekekevekemegosne
efMejefme
$eb
MeesYeceeveb
ns~
emee veKeefMeKeue#ceeR ue#eefelJee jeceme cevees ueesYeceeveb ns~~2~~
DeeefYeMe meKeerefYe megmesJeceevee meleleb emeeeceevee ns~
nefjnefj efieefjOejieerleb ieeeb ieeeb enef<e&lee mecheeeceevee ns~~3~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
YeewceerDeye keefJe efceefLeuee kes meesnj Oegve ceW ner yeOeeF& ieerle emlegle kej jns nQ~ Denes! en efceefLeuee keer
he=LJeer Oeve nw, Oeve nw leLee cenejepe peveke Yeer Oeve nQ efpeve oesveeW DeLee&led he=LJeer Deewj peveke kes Devegjeie mes
eYeeefJele neskej leerveeW ueeskeeW keer ceelee meerlee peer GvneR he=LJeer Deewj jepee peveke keer heg$eer neskej megMeesefYele nes jner
nQ~ YeieJeleer meerleepeer kee megvoj Mejerj echee Deewj mJeCe& kes meceeve nw~ Gvekes cemleke hej $e megMeesefYele nes jne nw~
meerlee peer Fleveer megvoj nQ efke efpevekes veKe-efMeKe-meewvoe& kees osKekej YeefJe<eled keeue ceW eerjece kee ceve Yeer Gve
hej uegyOe nes peeesiee~ meerlee peer Dee" efvele meefKeeeW eje mesefJele nes jner nQ Deewj emeVe keer pee jner nQ~ Fmeer ekeej
efieefjOej keefJe kes ieerleeW kees iee-ieekej Jes Deeueeefole keer pee jner nQ~
ieerle mebKee-5
meerleeeekedecee peeleb ns ceele ieievesefhe Jeeeles JeOee&heer~~
ceeleg he=eLf eJee kegef#e meheefuelee ueeskes eMeee Keeleced~~1~~
pee pee keLeeefle efJeve=leefle ieeeefle megjJejcegefveJejeeleced~~2~~
Dee ceneslmeJees Yetejf pevekehegjs megKeb veefn ceve:meg mecceeleced~~3~~
ceelee megveevee jlveeefve uegC"eefle efhelee OesvegceefCeieCepeeleced~~4~~
ieeeb ieeeb meerleeeekedeeMees YeJeb efieefjOejme Oeveb pevce peeleced~~5~~
136
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye keefJe cewefLeue Debeue keer yeOeeF& ueeskeOegve keer {eue ceW meerlee peer kee eekee ceneslmeJe iee jns
nQ- Ske cewefLeueer yeeefuekee Deheves ceeB mes ken jner nw- ns ceeB! Deepe meerlee peer kee eekee ngDee nw~ DeekeeMe ceW Yeer
yeOeeF& yepe jner nw~ ceeB he=LJeer keer keesKe meheue nes ieF&~ ueeske ceW Gvekee eMe efJeKeele nes ieee~ es osJeleeDeeW
leLee cegefvepeveeW kee mecetn pee-peekeej kej jne nw, veee jne nw Deewj iee jne nw~ Deepe pevekehegj ceW yengle ye[e
ceneslmeJe nes jne nw, ceve ceW megKe mecee veneR jne nw~ ceelee megveevee peer jlve uege jner nQ Deewj efhelee peveke Jee Deewj
ceefCeieCe uege jns nQ~ Fmeer ekeej meerlee peer keer eekee eMees ieeLee iee-ieekej efieefjOej keefJe kee Yeer pevce Oeve
nes ieee nw~
ieerlejeceeeCeced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeskeew
DeLeeeeew jefJeefjJe Yeemeeved YegJeb meMeejoes efJeefJeOekeueeefJeMeejo~
meveejo megjieCehetefpelees cegoe ceKeeJeeEve pevekecenecenerheles~~1~~
efvejer#e leeb <ees[MeJe<e&ceehleeb MecheemegJeCeexheceefoJeiee$eeced~
efmebnemevemLeeb Oe=leOece&mebmLeeb meerleeb eleerleeb epeieew megjef<e&~~2~~
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- Deye keefJe oes mevoYe& MueeskeeW ceW keLeeece kees JeJeefmLele kej jns nQ~ Fmekes Devevlej Deveske
keueeDeeW ceW efJeMeejo osJeieCeeW mes hetefpele osJeef<e& veejo mete& keer YeeBefle he=LJeer kees ekeeefMele kejles nges mejmJeleer peer
kes meeLe cenejepe peveke peer keer e%e Yetefce ceW heOeejs~ efyepeueer Deewj mJeCe& kes meceeve efoJe Mejerj Jeeueer meesuen Je<e&
keer efkeMeesjer pewmeer efoKeleer ngF& meYeer Oece&-mebmLeeDeeW kees OeejCe kejves Jeeueer efmebnemeve hej Deemeerve Gve efJeemle
meerlee peer kes oMe&ve kejkes osJeef<e& veejo Ske ieerle iee G"s~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee-6
peeleeled
pevekeefkeMeesjer
meerlee~
DeeefoMeefenefjYeefeefheCeer eYegcegKeevekeesjer~~1~~
DeMejCeMejCee mejefmepeejCee eermeekesleeJeefveefJeneefjCeer~
echekeJeCee& kegC[uekeCee& efJeuemeoheCee& ceveeeefjCeer~~2~~
jeceYeefeheLeeLeceeeeee& peieppeveefmLeefleefJeueekeeefjCeer~
meceefle ueeskes keCee keeee& jeceevoefpejefJeneefjCeer~~3~~
kele&Jee meceefle efMeMegueeruee hecesleoghemebnjCeereced~
megjmeefjoceueb eefjleb efJeceueb MewMeJeevegketueb ejCeereced~~4~~
efmeveesef<e jeceb lesve meeremes lemceeVeecvee Keelee meerlee~
meerleeeelekee meefme ogKeb leleesefhe meerlee nefjeleerlee~~5~~
Yeejleereueueveesefeleueeruee YeieJeefle efkeue Yeejles efJeOesee~
efvepeJejiegiees$es e efieefjOejs ke=heee efvepeheoYeefeoxee~~6~~
Yeewceer- pevekejepe heg$eer, DeeefoMeefe, YeieJeodYeefemJeefheCeer, eerjece cegKeev keer ekeesjer, pevekejepe
R
ig
ht
es
er
ve
d
efkeMeesjer meerlee peer keer pee nes~ Deehe echee kes meceeve JeCe& Jeeueer keeve ceW kegC[ue OeejCe keer ngF&, megvoj heeJe&leer
peer kes ceve ceW YeceCe kejves Jeeueer eerjece Yeefe hejcheje keer eLece Deeeeee& leLee mebmeej kee pevce, heeueve Deewj
euee kejves Jeeueer nQ~ eerjece kes oeebieCe ceW efJenej kejves Jeeueer meerlee peer Fme mecee Deehe mebmeej hej keCee
kejW~ Fme mecee Deehe yeeueueeruee kejW Deewj en efkeMeesjer he efhee ueW Deewj yeeueeJemLee kes Devegketue ner iebiee peer
kes meceeve efvece&ue eefj$e kee efJemleej kejW~ Deehe eerjece kees esce yevOeve ceW yeeBOeleer nQ Deewj eYeg kes esce-yebOeve ceW
yeBOe peeleer nQ~ meerlee DeLee&led nue kes Dee Yeeie mes Deehe eke ngF& nQ~ Deehe ogKeeW kees ve kejleer nQ~ FvneR Deveske
keejCeeW mes Deehekee meerlee veece Keele nesiee~ Deehe mJeeb YeieJeeve eerjece keer efJeeemehee$e nQ~ Dele Deehe meerlee ner
nQ~ ns YeieJeefle! Fme YeejleJe<e& ceW Deehe Yeejleere DeeoMe& ceefnuee keer ueeruee emlegle kejW Deewj Deheves heefle eerjece kes
ieg iees$e ceW pevceW ngS cegPe keefJe efieefjOej kees Deheves eeCeheefle eerjece keer Yeefe eoeve kejW~
137
yeeuekeeC[ced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee-7
meerleepevekejepepevee
YeJeleg
keguekeceveerekevee~
Ssee mebnjleg megMeeruee efceefLeuee DeeesOee Yeteeod Oevee~~1~~
pevekemegveeveeees[s
eer[leg cewefLeueeR Jeoleg Jeoevee~
megKeeleg Jew cewefLeueeveJeefOevees ueuevee mekeueueeskeceevee~~2~~
jefmekeceveesjLemegjleueeflekeeb
Jee
megheueeleg
lJeovee~
osee
ke=heee
efieefjOejkeJees
efvepeJejYeefejvevee~~3~~
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Deye veejo peer DeJeOe Deewj efceefLeuee keer veeejer ueeske Oegve keer {eue ceW ieerle iee jns nQ~ ns meerlee peer!
Deehe pevekejepe keer heg$eer yevekej jepekegue keer megvoj kevee kee he OeejCe kej ueW~ Deehe MeerueJeleer nQ leLee
Dehevee Ssee& meces ueerefpeS efpememes Deehekees heg$eer he ceW heekej efceefLeuee Oeve nes Deewj yenthe ceW heekej
eerDeeesOee Oeve nes peee~ Deehe Goej mJeYeeJe Jeeueer nQ Dele eser yeeefuekee yevekej cenejepe peveke Deewj jeveer
megveevee keer ieeso ceW KesueW Deewj cewefLeueer Yee<ee ceW yeesueW~ Deehe mechetCe& ueeskeeW ceW ceeveveere ceefnuee he ceW eke
neskej cewefLeueeW Deewj DeJeOeJeeefmeeeW kees megKeer kej oW~ keeeWefke meKeefceefele ceOegjesheemeveehe keuheuelee kees
Deehekes Deefleefjefe keewve osJeer megheue yevee mekeleer nw? Deehe ke=hee kejkes efieefjOej keefJe kees Yeer Deheves eeCeOeve
eerjece keer Deveve Yeefe eoeve kej oW, efpemes esce Yeefe kene peelee nw~
op
yr
ig
ht
ieerle mebKee-8
Oeveb Oeveb Yeeieb lJeoereb pevekeve=he megleeb eehe YeieJelmJeheeced~
Oeveb Oeveb hegCeb eg<ceoereb pevekeve=he megleeb eehe YeieJelmJeheeced~
oMe oMe meen<e&ecf eceeb ueeskepeveveeR Oeveb Oeveb veeveb ceoereb pevekeve=he~~1~~
eLeceeceeeeee&ecf eceeceeee veeceb veeceb Oeveb Oeveb pevceemceoereb pevekeve=he~~2~~
es Yepeefvle es Yeefpe<evles osJeercesleeb Oeveb Oeveb peerJeveb leoereb pevekeve=he~~3~~
j#e je#emesYe eelvesve cenlee veemeb menesuueemeb YeieJeoereb pevekeve=he~~4~~
efieefjOejieerleb ieerlemeerleeefYejeceb Oeveb cenekeeJecesleoereb pevekeve=he~~5~~
138
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns cenejepe peveke! Deehekee Yeeie Oeve nw Deewj Deehekee hegCe Yeer Oeve nw~ Fve YeieJelmJeefheCeer
heg$eer kees eehlekej Deehe mJeeb Oeve nQ~ Deepe emeVelee kes meeLe Fve ueeskeceelee meerlee peer kes oMe&ve kej-kejkes cesje
ves$e Yeer DeefleMee Oeve nw~ ns cenejepe! Fve veejer es Yeefe hejcheje keer eLece Deeeeee& meerleepeer kees yeej-yeej
eCeece kejkes Deepe nceeje pevce Yeer DeefleMee Oeve nes jne nw~ pees FvnW Yepe jns nQ Deewj YeefJe<e ceW pees Fve osJeer kee
Yepeve kejWies Gvekee peerJeve Yeer Delevle Oeve nw~ ns cenejepe! es meerlee peer YeieJeeve eerjece keer Oejesnj nQ~ Fvekees
yengle ye[s eeeme mes Deewj emeVelee mes meowJe je#emeeW mes yeeeles jefnesiee~ Fmeer ekeej efieefjOej keefJe eje ieerleye
efkeee ngDee eermeerlee peer kes eMe mes mecyeefvOele ieerlemeerleeefYejeceb veeceke mebmke=le ieerle cenekeeJe Yeer OeveOeve nw keeeWefke FmeceW eeke=le veeeke-veeefekee kee JeCe&ve veneR efkeee ieee nw Deewj ve ner FmeceW Gespeke e=bieej kee
JeCe&ve nw~
ieerlejeceeeCeced
va
ya
s
.A
ll
efJeMes<e- Fme ieerle ceW keefJe ves peeveyetPekej Yeefpe<evles Meyo kee eeesie efkeee nw~ meeceevele Yeped Oeeleg
Deefve nw~ Gmekes ue=d uekeej ceW Yeefpe<evles veneR yeve mekelee, JeneB Ye#evles yevelee nw~ hej en eeesie keefJe kees
Devegketue veneR Deeee~ Dele Yepeveb Yepe Yeped Oeeleg mes heeeefolJeeled YeeJe ceW Deed elee kejkes hegve Yepeb
keefj<evles Fefle Yeefpe<evles Fme ekeej Jeglheefe kejkes DeeeejefkeJeyevle Meyo mes d uekeej ceW mesd ceevekej
Yeefpe<evles eeesie yeveeee nw~ ener eneB keefJe keer JeweekejCe eelegjer nw~
si
P
ee
th
Se
mevoYe&Mueeske:
efveiee YetJejheefleefcelLeceeojeled hegveie&les efJeJegOe-$e+<eew eLeeieleced~
emeseof Jeeved keefuelekejkevekees yegOees eLee pevekeve=he eheefeceeved~~1~~
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Fme ekeej he=LJeer kes JeemleefJeke heefle peveke peer kees mecePeekej osJeef<e& veejo kes DeekeeMe ceeie& mes
yeeueeske eues peeves hej Ske megvoj efheejer ceW kevee meerlee peer kees efuees ngS pevekepeer Gmeer ekeej emeVe nes jns
Les pewmes MejCeeieefle kees eehle kej cegceg#eg efJeeve emeVe nes peelee nw~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee-9
cegefolees
efJeosnkeguejepees ie=nerlekejkevekees
ns~
mvesneved efceefLeueeb eefJeMe efvepehegjesOemeceeeoeojsCe ns~~1~~
e=Ceg e=Ceg meleevevo hegjesefnle mJeefmleJeekeb Jeeee ns~
Dee peeleb cece keveeueueece eLesJejb eeee ns~~2~~
ie=ns ie=ns ceueeefve ieehee eleg<keeefCe hetje ns~
YeieJeved enMeeefvleb nesceb efJeOesefn mekeueefJeIveb otje ns~~3~~
efJenmeen hegjesefnle Meleevevo efkeceg jepeved cet{es peelees ns~
jepeved heg$eeb efkeceg peeleeeeb ceneslmeJe efkeceg ceueeveeb eelees ns~~4~~
heg$eer leg Oeveb hejkeereb efkeceLe&cemeeb
n<e&sCe ns~
jepeved efkeceg hejiesnb efkeue iev$eeb ceneslmeJeeke<exCe ns~~5~~
139
ve
d
er
es
R
R
ig
ht
#egyOe een peveke: hegjesefnleb YeJeleeefhe veslLeb Jeeeb ns~

yeeved heg$eer Melekeesef heg$emeMeer jnmeb esob efo meeeb ns~~6~~
FeceeefoMeefen&efjYeefe
meleleefceeceveJeee ns~
yeeved Deeesevf epee OeefjCeerueueece heefJe$ee eLee yeeefJeee ns~~7~~
ve mhe=nes metveJes keoeefhe cecew<ee peerJeveeMeeefmle ns~
yeeved meceeeelee efveefcekegueYeeieb #eefheleYeJeheeMeeefmle ns~~8~~
keesef keesef heg$emecee cece heg$eer veecvee YegeJf e Keelee meerlee ns~
yeeved efieefjOejieerlemegieerlee meowJe megeleerlee meerlee ns~~9~~
yeeuekeeC[ced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Deye keefJe efhej efceefLeueeBeue kes meesnj Oegve ceW ner en ieerle emlegle kej jns nQcenejepe peveke
e%emLeueer mes eke kevee kees eehle kejkes yengle emeVe ngS Deewj mvesn kes meeLe efceefLeuee ceW eJesMe kejkes Deheves
keguehegjesefnle Meleevevo peer kees DeeojhetJe&ke yegueeee Deewj yeesues- ns hegjesefnle Meleevebo peer megefvees! megefvees! Deepe
cegPes heg$eerjlve keer eeefhle ngF& nw~ Deehe mJeefmle-Jeeeve keerefpees Deewj ceveeene Jejoeve ceeBie ueerefpees~ ns YeieJeved!
pevekehegj kes Iej-Iej ceW cebieueieeve kejJeeFes, eewkes hegjJeeFes, enMeeefvle nesce keerefpees, meYeer efJeIveeW kees otj
keerefpees~ Meleevevo hegjesefnle ves nBmekej kene-jepeved! keee Deehe cet{ nes iees nQ? Dejs heg$eer kes pevce uesves hej keewvemee ceneslmeJe? keee cebieueeW kee mecetn? DeYeer Fve meyekeer keesF& DeeJeMekelee veneR~ jepeved! heg$eer lees hejeee Oeve nw,
Fmekes efueS Flevee ye[e n<e& keee? hejees Iej peeves Jeeueer yeser kes efueS Flevee ye[e GlmeJe keeeW? peveke peer ves
#egyOe neskej hegjesefnle mes keneDeehe Ssmee cele yeesueW~ Ske yeser meew yeseW kes meceeve nesleer nw, en jnme oe ceW
efmLej kej ueW~ yeeved! cesjer yeser DeeefoMeefe nQ leLee ener efvevoejefnle eerjece peer keer Yeefe Yeer nQ, en meebmeeefjke
ceefnuee kes Mejerj mes veneR GlheVe ngF& nQ~ en he=LJeer keer jlve Deewj Jesoevle-efJeee kes meceeve heefJe$e nQ~ ns yeeved!
meerleepeer kees eehle kej Deye ceQ keYeer Yeer heg$e keer Fe veneR kejlee ntB~ en cesjs peerJeve keer DeeMee nQ~ efveefcekegue
kes meewYeeie kes he ceW en yeser DeeF& nw, Fmemes cesjs YeJeyevOeve meceehle nes peeeWies~ ns yeeved! meerlee veece mes
efJeKeele cesjer yeser kejes[eW-kejes[eW heg$eeW kes meceeve nw~ ener efieefjOej keefJe kes eje efvejvlej ieeeer pee jner nw Deewj
ener meerlee cesjs efJeeeme kee hee$e nw~
op
yr
ig
ht
20
mevoYe&Mueeske:
efveMece leod pevekeefiejb hegjesOemee meceelee efpekeguekesleJees yegOee~
efvejer#e leeb kevekeefveYeeb e kevekeeb peiegcego& e egelf eieCeieerleieewjJee~~1~~
Yeewceer- Fme ekeej peveke peer keer JeeCeer megvekej Meleevevo hegjesefnle ves efJeeve yeeeCe eseW kees yegueJee efueee~
Jes yeeeCe Jeso-ceb$eeW eje efpevekee ieewjJe ieeve efkeee pee jne nw Ssmeer ebheeJeCeea kevee kes oMe&ve kejkes emeVeleehetJe&ke
ieeves ueies~
ieerle mebKee-10
Jeeeles
JeOee&heer
pevekejepeejs~
Dee ekeeflee ef$eYegJevepeveveer efJeueefmelehegjeke=lehegjeCehegCemeejs~~1~~
140
ve
d
er
es
JewMeeKes Megkeuehe#es heeJeveveJeceeb DeefYeefpeefle cegnlt ex eefmeYeewceJeejs~~2~~

Deeesevf epee efYelJee Yetecf eb ekeeflee meerlee ce_pegueceneslmeJemecemlemebmeejs~~3~~
ve=levlees Jeeoevlees ieeevlees eese<f elees n<e&eke<ee&s efmle ve=heheefjJeejs~~4~~
eenb eenb ees[meces ueeueevles! pevekeve=hekegceejeR eeeerjs eekeejs~~5~~
JeOee&heveb ieeeved keefJeieg& efie&ejf Oejes Jeejb Jeejb ceppeleeveboheejeJeejs~~6~~
ieerlejeceeeCeced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- Deye keefJe Meeeere oeoje leeue ceW efveye kejkes meerlee peer keer yeOeeF& iee jns nQ~ Deepe megMeesefYele nes
jns hegjeCe heg<eeW kes hetJe& ceW efkees nges hegCeeW kes lelJeeW mes ege pevekejepe ej hej yeOeeF& yepe jner nw keeeWefke Deepe
ner leerveeW ueeskeeW keer ceelee meerlee peer eke ngF& nQ~ Deepe ner JewMeeKe Megkeue he#e keer heefJe$e veJeceer, DeefYeefpeled cegntle&
Deewj meJe&eefme cebieueJeej Yeer nw~ Deepe ner he=LJeer kees hee[kej Deeesefvepee meerlee peer eke ngF& nQ~ mechetCe& mebmeej
ceW DeevevohetCe& ceneslmeJe nes jne nw~ meYeer ceefnueeSB veeeleer, yeepes yepeeleer ngF& iee jner nQ~ jepeheefjJeej ceW yengle n<e&
nes jne nw~ meYeer ueesie oerJeejeW keer leeW hej, hejkeeseW hej meerlee peer kees ieeso ceW ues-ueskej jepeheg$eer kee ogueej kej
jns nQ Deewj Fme ceneslmeJe keer yeOeeF& ieelee ngDee eYeg kes kegueieg ceW GlheVe keefJe efieefjOej Yeer Deevevo kes meeiej ceW
yeej-yeej vene jne nw~
Se
ieerle mebKee-11
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Dee ceueJeeeb e Jeeoveereb pevekeiesns meerleeielee~~

hegCeejCeOejefCelees peelee veecvee meerlee YegefJe efJeKeelee~
Dee efveefKeuepeieVees efJe<eeoveereb pevekeiesns meerleeielee~~1~~
Oeveeseb ceeOeJe megceemees efoefMe efoefMe efJeueefmeleefJeMeoesuueeme~
Dee ceueb e mecheeoveereb peveke iesns meerleeielee~~2~~
hetpevleeb osJelee mecemlee ee&vleeb
JeerefLekeee Jemlee:~
Dee ceevemeb e meceeeoveereced pevekeiesns meerleeielee~~3~~
keveepeefveceneslmeJeb keee kesve eeveLee vewJe efJeeee&ced~
efieefjOejsCe ieerleb mecemeeoveereb pevekeiesns meerleeielee~~4~~
op
yr
Yeewceer- Deepe ceebieefueke Jeee yepeevee eeefnS, keeeWefke pevekejepe kes YeJeve ceW meerlee peer eke nes ieF& nQ~
es hegCeejCe (hegveewje) keer he=LJeer mes eke ngF& nQ, meerleeveece mes peiele ceW eefme ngF& nQ, Deepe mebhetCe& peiele kees
ogKeer veneR nesvee eeefnS, keeeWefke meerlee peer kee eekede nes egkee nw~ en JewMeeKe ceeme Oeve nw, meYeer efoMeeDeeW
ceW Deevevo ner Deevevo megMeesefYele nes jne nw, Deepe cebieueeW kee mebheeove kejvee eeefnS Deewj meerlee peer kee eekede
nes ieee~ meYeer osJeleeDeeW kee hetpeve efkeee peee Deewj Jemle ieefueeeW kees Yeer mepeeee peee, Deepe meYeer kes ceve
emeVe neW, keeeWefke pevekejepe kes ceefvoj ceW meerleepeer kee DeJeleej nes egkee nw~ heg$eer pevce kee ceneslmeJe efkeee
peee, efkemeer kes eje keesF& otmeje efJeeej ve efkeee peee Deewj keefJe efieefjOej kes eje Yeer emeVeleehetJe&ke ieerle ieeee
peee, Deye efceefLeuee ceW meerlee peer eke nes egkeer nQ~
141
ve
d
er
es
R
s
ht
ll
R
ig
ieerle mebKee-12
ees[s ke=lJee megveevee ns ueeueeles meerleeced~
memeefueuemejefmepeveevee ns heeueeles meerleeced~~1~~
oeefceefvekevekemegJeCee ns megcece=ogueMejerjeced~
kegC[uekeefuelemegkeCee ns efo Oe=lejIegJeerjeced~~2~~
ueIegueIegveefueefveleejCeeb ns kejmejefmepeMeesYeeced~
mevleleceMejCeMejCeeb ns ke=lejIegJejueesYeeced~~3~~
egcyeefle heMeefle oesueefle ns heeeeles peveveer~
efieefjOejmJeeefceefveeeveR ns efkecegheeefle megjpeveer~~4~~
yeeuekeeC[ced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
YeewceerDeye keefJe efceefLeuee keer DeeBeefueke Oegve ceW ner ieerle emlegle kej jns nQ-Deepe ceelee megveevee meerlee
peer kees ieeso ceW ueskej ogueej jner nQ, keceueves$eeW ceW DeeBmet Yejkej Deheveer Fkeueewleer yeser kee heeueve hees<eCe kej jner
nQ~ meerleepeer kee eerefJeen efyepeueer Deewj mJeCe& kes meceeve nw, Gvekee Mejerj heg<he kes meceeve keesceue nw, meerleepeer kes
keeve ceW kegb[ue Deewj oe ceW eerjece efJejepeceeve nQ~ Gvekes ejCe ess-ess Deewj keceue kes meceeve nQ, Gvekes
neLeeW hej Yeer keceue keer MeesYee nw, Jes DeMejCeeW kees Yeer MejCe osleer nQ leLee eerjece kee GvnW ueesYe nw~ ceelee megveevee
yeser kees etceleer nQ, ogueejleer nQ Deewj mleveheeve kejeleer nQ, keee keoeefeled Gpeeueer jele ner efieefjOej keefJe keer
mJeeefceveer eermeerleehe eeBoveer kee ueeueve heeueve kej jner nw?
si
P
efJeMes<e- Fmeer mJej ceW cewefLeuekeesefkeue efJeeeheefle ves cewefLeueer Yee<ee ceW yengle mes ieerle ieeS nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee-13
eer[vleer efkeMeesjer ueIJeer MeceeCes metles ns~
eoe lemee veece he=s meerlee meerlee yetles ns~~1~~
ueIeg ueIeg ejCeeYeeb ceodie=nb hegveerles ns~
keueJeueefieje heehekeeveveb uegveerles ns~~2~~
cevocevonemewpe&veMeceueb
e=Ceerles
ns~
efefoMeveeYeeb! oerIe&oeg jf leb Ceerles ns~~3~~
DeeesOeeveiejkeLeeb
e=Cegles
ie=Ceerles ns~
efieefjOejeYegJejb
ceelejb Je=Ceerles ns~~4~~
Yeewceer- DeeBieve ceW Kesueleer ngF& pevekeleveee meerleepeer efoJe keueeCe kees pevce os jner nQ, peye Gvekee veece
hetleer ntB, leye Jes meerlee-meerlee kenkej Gej osleer nQ~ ess-ess ejCekeceueeW mes meerleepeer cesjs Iej kees heefJe$e kej
jner nQ Deewj Deheveer leesleueer yeesueer mes nceejs heehe kes Jeve kees kee [eue jner nQ~ cevo-cevo neme mes meerleepeer YeeeW
kes ceueeW kees meceehle kej jner nQ, Deheveer oes-oes oBlegefueeeW mes YeeeW kes heeheeW kees efJeoerCe& kej jner nQ~ DeeesOee veiej
keer keLee megveleer nQ Deewj kenleer nQ Deewj efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece kees ner Deheves Jej he ceW ceelee peer mes
142
ieerlejeceeeCeced
ceebieleer nQ, DeLee&led kenleer nQ efke ceeB! eerjeIeJe mes cesje efJeJeen keje oerefpeS~ en ieerle Ske megveevee peer keer meKeer
iee jner nw~
es
er
ve
d
mevoYe&Mueeske
DeLeeJeeseled megveevee cew$eseeR gceeieleeced~
esceieodieoee Jeeee meerleeJewef e$eceeojeled~~1~~
R
ig
ht
YeewceerSke yeej ee%eJeukee peer keer helveer cew$eseer peer eermeerleepeer kes oMe&veeW kes efueS pevekejepe YeJeve ceW
heOeejeR, leye esce mes ieod-ieod JeeCeer eje Deeojhet&ke megveevee peer ves meerleepeer keer efJeefe$elee kes mecyevOe ceW cew$eseer
peer mes hete~
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee-14
ns ceele efkeb keLeeeefce leJeees meerlee meglee efJeefe$ee ces~~
Fceeb Jeer#e emeJesve efJevee MegYes ogiOeb eJeefle mlevees cece~
meerleeb ueeueefelegb mhe=nele Fn dJee Jeles cevees cece~~
ns ceele efkeb eLeeeefce leJeees meerlee peielheefJe$ee ces~~1~~
eoe eYe=lee eelee meerlee hejceemeVee pevekehegjer~
veeeex veje vejerve=levles efJeuemeefle Oeelege eelegjer~~
ns ceele efkecegle Jeoeefce leJeees meerlee efJeMeoeefj$ee ces~~2~~
heg$eer
ochelees: meceYeere keesefheg$elees
iejeremeer~
keesefkeesefefieefjpesveCeer Meejoejceelees Jejeremeer~~
ns ceele efkeceg efveieoeefce leJeees meerlee ceefnleefJeefOe$ee ces~~3~~
peerJevecetefueefceJeeefle efJeefMeeb he#ceveeveefceJe megueeuees~
efieefjOejeYeesvee&meceLej#eb Fefle yegOeenb efveYeeuees~~
ns ceele meleb Jeoeefce leJeees meerlee #eceemeefn$ee ces~~4~~
op
yr
ig
Yeewceer- jeveer megveevee kenleer nQns ceeB cew$eseer! cesjer yeser meerlee peer lees efJeefe$e ner nQ~ ns keueeCeer! yeeueke
GlheVe efkees efyevee Yeer meerlee peer kees osKekej cesjs mleve mes otOe et he[lee nw~ meerleepeer kees osKekej GvnW ogueejves kes
efueS Fgke neslee ngDee cesje ceve efJele nes peelee nw DeLee&led efheIeue peelee nw~ ns ceeB! Deehekes mece#e ceQ keee kentB?
cesjer meerleepeer lees mebhetCe& peiele kees heefJe$e kej jner nQ~ peye mes meerleepeer efceefLeuee ceW DeeF& nQ, leye ner mes pevekehegjer
yengle emeVe nw, meYeer ceefnuee-heg<e ve=le kej jns nQ Deewj yeee peer keer elegjlee Yeer megMeesefYele nes jner nw efke Gvekeer
meewvoe&-keuee kee meerleepeer kes mecceeve ceW meogheeesie nes jne nw~ ceeB! Deehekes meeceves keee kenBt? cesjer meerleepeer kee
eefj$e lees yengle efvece&ue nw~ ceeB! nce heefle-helveer, peveke Deewj megveevee ves eYeg mes eerjece Yeefe kees ner heg$eerhe ceW
ceeBiee Lee Deewj Jener nceW efceue ieF, es kejes[eW yeseW mes es nQ~ nceejer meerlee lees kejes[eW heeJe&efleeeW, kejes[eW
FveefCeeeW, kejes[eW mejmJeefleeeW Deewj kejes[eW ueef#ceeeW mes Yeer Glke= nQ~ ceeB cew$eseer! ceQ Deehekees keee yeleeTB? cesjer
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
mevoYe&Mueeske:
Mece_evleeR meerleeb egefleieefoleieerleeb YeieJeleerced
mJeijepeerJeeYeeb
heefjkeefueleesceece=leYeje~
efJeefMee mee e YeJekeLeveke=eJeefveYegJees
efJeefe$eb cew$eseer iegCeieefjceiegcheb eefCepeieew~~1~~
es
er
ve
d
meerlee yeser lees efJeefe$e DeLee&led yeeepeer keer j#ee kejves Jeeues efJe<Ceg keer Yeer hetpee nQ~ ceefnle efJeefOe$e efJe<Ceg eeb
mee ceefnleefJeefOe$ee~~ ceeB ceQ yeser meerlee kees Deleble efJeefMe peerJevecetefuekee mecePekej Gmeer ekeej ogueejleer ntB Deewj
heeueleer ntB, pewmes heueke heglejer keer j#ee kejleer nw~ meerleepeer efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjecepeer keer Oejesnj nQ,
Fvekeer eLeeMeefe j#ee kejveer eeefnS, Fmeer yegef mes ceQ meowJe heg$eer meerlee kees mebYeeuekej jKeleer ntB~ ns ceeB! ceQ
Deehekees mele ken jner ntB, cesjer meerlee yeser lees he=LJeer kee Yeer Yeej menve kejves Jeeueer, #ecee DeLee&led he=LJeer keer Yeer
heg$eer nQ, JeJenej ceW Yeues ner nce FvnW he=LJeer keer heg$eer kenW, hej JeemleefJekelee ceW meerlee he=LJeer keer Yeer ceeB nQ~
143
yeeuekeeC[ced
Se
va
YeewceerFme ekeej megveevee peer eje meerleepeer kes keueeCe ieeLee kes eMve mes jesceebefele ngF& yeeJeeefoefveeeW ceW
efJeefMe eercew$eseer Deheves keceueves$eeW ceW meerleepeer kes eefle Gce[s ngS esceece=le-eJeen kees OeejCe keer ngF& Yetefceveefvoveer
kes iegCeeW keer ieefjcee kes ieg mes mepeeS ngS ieerle kes eje yesoeW eje ieeS ngS ieerleeW mes ege, meYeer SseeesX mes mebheVe
keueeCekeeefjCeer YeieJeleer meerleepeer kees mebyeesefOele kejkes emeVeleehetJe&ke ieeves ueieeR~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee-15
Oevee Oevee je%eer megveevee peieppeveveer ceele=hee~~
DeeefoMeefejLe leJe ie=ns peelee megcegKeer mejefmepeveevee~
peieppeveveer
ceele=hee~~1~~
eYegb legjereb efceefLeueehegjereb #eefle meheefueleveevee~
peieppeveveer
ceele=hee~~2~~
YeJeleg efJeosnes iegCeeod efJeosn veiejer uemeleg ef$eveevee~
peieppeveveer
ceele=hee~~3~~
meeled meewYeeieJeleer leJe leveee mebJe=leveerjpeveevee~
peieppeveveer
ceele=hee~~4~~
efieefjOejieerjefhe ieeeleg ieerleb ke=lenefjiegCeieCeeevee~
peieppeveveer
ceele=hee~~5~~
Yeewceerns jeveer megveevee! Deehe Oeve nQ, Deehe peieppeveveer meerlee peer keer Yeer ceeB DeLee&led mebhetCe& mebmeej keer
veeveer ceeB yeve ieF~ osefKeS lees Deehekes YeJeve ceW mJeeb DeeefoMeefe ner megvoj cegKeJeeueer keceueveeveer yeser yevekej
pevceeR~ FvneR kes keejCe ves$eeW kees meheue kejleer ngF& en efceefLeueehegjer legjere hejyee eerjece kes Yeer oMe&ve kejsieer~
Yeues iegCeeW mes pevekepeer efJeosn yeve peeeB, hej en veiejer Deye leerve ves$eeW mes ege nesieer, DeLee&led %eeve-Jewjeie Deewj
144
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-16
efJeuemeefle
pevekeceefvojs
meerlee~
yeeueYeeJeceefYeleesefYeveevleer efJeveeefJeJeskeefJeeejefJeveerlee~~1~~
ueIegueIegveefueefvelepeevegheodeYf ejefhe ie=ns efpejs JeerLeermeg e eer[efle~
eer[vekeeefve enerlegb ueuekeefle yeeuejefleb eYeee heefjyee[
r efle~~2~~
hehegef$ekeeb efvejer#e efveefce&leeb eer[vekes mee leeceefhe efce$eefle~
jeceevefe$eb efe$eebieer heMeefle egcyeefle hegvejLe efe$eefle~~3~~
efopehegs efveiete heguekeeer efvepeefmeleveevepeuewjefYeef<e_eefle~
efkecegle keuhepeecyetveoueeflekeeheeefjpeeleeefleke=efleb efveef<e_eefle~~4~~
Jeer#e megveevee kejpewpe&vekeb ogenf lejceLe mebkesle oMe&eefle~
efieefjOejeYegYeeefceveeR YeeefJeleeb YeeJecees heues efveoMe&eefle~~5~~
Yeefe ves$eeW mes meerleepeer kes Ssee&-meewvoe& Deewj ceeOege& kes oMe&ve kejsieer~ keceueves$e eerjece kees Deheves oe ceW
gheekej Deehekeer heg$eer meerlee peer meewYeeieJeleer yeveW~ Deewj YeieJeeve eerjece kes iegCeieCeeW kee eeve kejleer ngF& keefJe
efieefjOej keer JeeCeer Yeer ieerle ieeleer jns~
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
YeewceerDeye keefJe nJesueer heefle ceW meerlee peer kes meewvoe& kee JeCe&ve kej jns nQ-pevekeceefvoj ceW YeieJeleer
meerlee peer megMeesefYele nes jner nQ, oesveeW ekeej mes yeeueYeeJe kee DeefYevee kejleer ngF& efJevecelee-efJeJeske Deewj efJeeej mes
eefMeef#ele meerlee peer MeesYeeeceeve nQ~ meerlee peer ess-ess Deheves nmle Deewj eerejCeeW mes Iej ceW, DeeBieve ceW Deewj
ieefueeeW ceW Kesueleer nQ, efKeueewves uesves kes efueS uehekeleer nQ Deewj Deheveer eYee mes Jelmeue jefle kees Yeer ueefppele kejleer
nQ~ kehe[s mes efveefce&le iegef[ee kees meerleepeer Kesue ceW Dehevee efce$e yevee uesleer nQ Deewj eerjeceev kes efe$e kees
efvenejkej Oeeve mes osKeleer nQ, etceleer nQ Deewj hegve efe$e yevee uesleer nQ~ eYeg kes efe$e kees oe ceW efheekej YeieJeleer
ves$eeW kes DeeBmet mes meeReleer nQ, Sssmee ueielee nw, ceevees keuheJe=#e keer mJeCe&uelee ner heeefjpeele keer eeflecee kee DeefYe<eske
kej jner nw~ en Me osKekej jeveer megveevee peveke peer kees DebiegefueeeW kee mebkesle kejkes meerleepeer keer Fme YeeJecee
heue hej YeefJe<eled keeue ceW nesves Jeeueer efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece keer Oece&helveer keer efveoMe&vee ner keje jner
nQ~
op
yr
ig
ieerle mebKee-17
megveevee een-
efoves efoves JeOe&ceevee Megkeuehe#eeeverJe efceefLeueeveiejs meerlee Yeeefle ns~

he#ceCee e hegeueerJe efveefMe efoJee ocheefleYeeb heeueceevee efvelejeb efJeYeeefle ns~~1~~
MeerIecesJe meerleeeee eesiees JejefevleveereefMevceemJehee eefleYeeefle ns~
Deeesefvepee ogefnlee ces meJe&iegCeceefnlee Jejesefhe JejsCees YegefJe Keeefle ns~~2~~
efoefMe efoefMe efJeefoMeemeg efefve&heelee ve=heelve megceueb oOeeefle ns~
keveeb keceveereeb Jeer#e JeOe&ceeveeb efoves efoves Oewe heles ceeb e efJepeneefle ns~~3~~
145
yeeuekeeC[ced
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
YeewceerDeye megveevee iee jner nQ-Denes! Megkeuehe#e keer evuesKee keer YeeBefle cesjer yeser meerleepeer efceefLeuee
veiej ceW megMeesefYele nes jner nQ~ heueke eje hegleueer keer YeeBefle jele-efove nce jepeocheefle eje heeefuele nesleer ngF&
meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ~ Deye MeerIe ner cesjer yeser meerlee kes efueS megvoj Jej kee efevleve kejvee eeefnS~ keeeWefke
es efevcee mJehee nQ, cesjer yeser Deeesefvepee nQ, Dele Fvekes efueS meJe&iegCemebheVe Jej efJeeejCeere nw, Jen GheueyOe
Yeer nw~ ns eeCeheles! Deye lees megvoj kevee kees efove-efove ye{leer osKekej cesje Oewe& t jne nw, meYeer efoMeeDeeW ceW,
efoMeeDeeW kes keesCeeW ceW ef [eefueS~ meled eeeme cebieue kejlee ner nw~ oMejLe heg$e eerjece kes efueS cesje eLece ner
ceveesjLe Lee, Deye Jen Deewj Yeer veee neslee pee jne nw, efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kes mcejCe mes ner cesje
Jeecee he[ke jne nw, efveefeled keesF& ve keesF& cebieue Deewj Mekegve eleerle nes jne nw~
hegjeefhe ceveesjLees ces oMejLemegleke=les meceefle me vetleveleeb eeefle ns~

efieefjOejeYegmce=leew mhegjefle e Jeeceeb Mekegveb megceueb eeeefle ns~~5~~
ya
s
.A
ieerle mebKee-18
ieeeefle keefJe-
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ueefueleueueeR
ueeueeefle
megveevee~~
ees[s ke=lJee_euesve Je=lJee #eefjlehee heeeeefle megveevee~
DeefOeheeueveb kegceejeR ke=lJee Meevlee heefjMeeeeefle megveevee~~1~~
Deeeeefn efves peevekeerveeves kejpewe meceeeefle megveevee~
cece heg$ee veefn ueieleg kegef: me<e&heceLe Jeejeefle megveevee~~2~~
eJeoefhe veeveveerjceLe Yeerlee Jemevew heefjmeejeefle megveevee~
JelmeuemeejeefjleefceoceveIeb efieefjOejceefhe ieeheeefle megveevee~~3~~
op
yr
ig
ht
20
11
YeewceerDeye keefJe nJesueer heefle kee ieerle ieeles ngS meerleepeer keer yeeue PeeBkeer emlegle kejles nQ-jeveer megveevee
peer megvojueueerpet kees ogueej jner nQ, meerleepeer kees ieeso ceW ueskej DeeBeue mes {kekej mleve mes etlee ngDee otOe efheuee
jner nQ~ yeser kees heeueves ceW uesekej MeevleYeeJe mes megveevee peer meerleepeer kees Meeve keje jner nQ, DeeDees efveboefjee
peevekeer kes DeeBKe ceW Dee peeDees, Fme ekeej megveevee peer veeRo kees Debiegueer mes yeguee jner nQ~ cesjer yeser kees efkemeer kes
vepej ve ueie peee, Dele megveevee jeF&-ueesve Jeej jner nQ, Decebieue kes Yee mes efiejles ngS esceeeg kees Yeer Jemleg mes
jeske jner nQ~ Fmeer ekeej jeveer megveevee peer Fme efve<heehe heg$eer efJe<eeke Jelmeue eefj$e kees efieefjOej keefJe mes Yeer
ieJee jner nQ~
ieerle mebKee-19
eer[efle
efkeMeesjer
meerlee
ogiOeceleerleerjs
ns~~
ceeC[Jeercegecf e&ueeb e egelf ekeerelf e mes veerlJee peevekeer Kesuevleer Yeeefle megeJf eceueveerjs ns~~1~~
heueheg<hehe$eees megce=ogueheuueJecees MeerleuemegievOecevoceueemeceerjs ns~~2~~
DeeefYe meKeereYf e meceb yeeuekesefueceveesjceb efJenjefle Yetecf ekevee kecevekegerjs ns~~3~~
146
ieerlejeceeeCeced
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
YeewceerkeefJe hegve nJesueer heefle kes ieerle ceW ner meerlee peer keer yeeuekesefue kee JeCe&ve kej jns nQefkeMeesjer
pevekeveefvoveer peer ogOeceleer kes lehej Kesue jner nQ, ceeC[Jeer-Gefce&uee Deewj egeflekeerefle& kees meeLe ceW ueskej peevekeer
peer efvece&ue peue mes mebheVe ogOeceleer kes le hej megMeesefYele nes jner nQ~ Jen ogOeceleer le heue-hetue-heeeW leLee veJeerve
heuueJeeW mes mebheVe nw, JeneB Meerleue-cevo-megievOe ceuee Jeeeg yen jne nw~ Yetefceveefvoveer peevekeer peer Deheveer Dee"eW
meefKeeeW kes meeLe ogOeceleer kes lehej yeves ngS megvoj kegerjeW ceW yeeueueeruee kejleer ngF& efJenej kej jner nQ~ OeerjcegefveeeW mes ege ogOeceleer le hej peneB-leneB keg-keg enCe kejleer ngF&, keg JemlegSB heWke osleer nQ, Deewj keg
Deheves heeme jKe uesleer nQ~ Fme ueeruee kee Oeeve kejles ngS efieefjOej keefJe Yeer cewefLeue Debeue keer mebieerle heefle ceW
ieerle ieelee ngDee keesefkeue Deewj MegkeeW kes meeLe emeVe nes jne nw~
efkeceefhe heefjnjefle efkeceefhe meceenjefle nejb nejb e$e le$e pegcegefveOeerjs ns~~4~~
efieefjOejes ieerleb ieeeved efo MeesYeeefceceeb Oeeeved ceesoles efJeveesohetCe&keesekf euee megkeerjs ns~~5~~
.A
efJeMes<e- en ieerle leguemeerke=le ieerleeJeueer kes yeeuekeeb[ kes 64 JeW heo kes DeeOeej hej efveye efkeee ieee nw~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
ieerle mebKee-20
efJeuemeefle
pevekekegceejer
ns
efceefLeueejepeiesns~
efveefcekeguejepekegceejer
ns
efceefLeueejepeiesns~~
echekeJeCee veJeke_peejCee eere[
f lecevceLeveejer ns efceefLeueejepeiesn~s ~1~~
Yeefieveermeefnlee iegCeieCeceefnlee veleceeefleyeeeejer ns efceefLeueejepeiesns ~s ~2~~
ees[s ke=lJee ueeueeefle pevekees ceesoles yeeefJeeejer ns efceefLeueejepeiesn~s ~3~~
oMe oMe megleeefJeOegJeoveb ueesevemeefueueeeejer ns efceefLeueejepeiesn~s ~4~~
Demee Deveghees efieefjOejeYegJejes oMejLeYeJeveefJenejer ns efceefLeueejepeiesn~s ~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
YeewceerDeye keefJe Meg cewefLeue ueeskeOegve ceW meerleepeer keer yeeue ueeruee kees ieerleye kej jns nQpevekepeer
keer heg$eer meerlee peer cewefLeue jepeYeJeve ceW MeesefYele nes jner nQ, efveefce JebMe keer jepekegceejer efceefLeuee YeJeve ceW megvoj
ueie jner nQ~ meerlee peer kee Mejerj ebhee kes meceeve nw, Gvekes ejCe veJeerve keceue kes meceeve nQ Deewj meerleepeer Deheves
he mes keecehelveer jefle kees Yeer ueefppele kej jner nQ~ meerleepeer pevekejepe YeJeve ceW efoJeiegCeieCeeW mes mebheVe neskej
Deheveer leerveeW yenveeW kes meeLe efJejepe jner nQ Deewj meceeefOe ceW oMe&ve kejkes yeeeejer nvegceeve peer Yeer meerleepeer kees
veceve kej jns nQ~ yeser meerlee kes evcegKe kees efvenej-efvenej kej cenejepe kes ves$eeW mes DeeBmet yen jns nQ~ peveke peer
ceve ceW ner efJeeej kej jns nQ efke cesjer yeser kes eesie Jej lees eeroMejLe kes YeJeve ceW efJenej kejves Jeeues, efieefjOej
keefJe kess mJeeceer eYeg eerjece ner nes mekeles nQ~
mevoYe&Mueeskeew
DeLeeieceod efceceeceefveveeb osneYeeeeref[lekeesefMecheeced~
me ee%eJeukeees Oe=lee%eJeukeees cew$eseerveeLe efeleefce$eJebMeeced~~1~~
dJeeLe meerleeb efvelejeb efJeveerleeb megue#eCeeb ue#eCeyeesOeeg_eg~
Deente jepeevecegoejmeJeb peieew megieerleb efkeue ee%eJeukee~~2~~
ve
d
YeewceerFmekes heeeled Deheves osn keer MeesYee mes kejes[eW efyepeefueeeW kees peerleves Jeeueer, mete&JebMeesodYeJe eerjece
kees ceve mes eeCe kej jner efvevoejefnle yeeue meerleepeer kes oMe&veeW kes efueS e%e kee yeukeue neLe ceW efueS ngS cew$eseer
kes heefle eeree%eJeukee heOeejs~ ue#eCe efJeeej ceW efvehegCe cenef<e& ee%eJeukee ves es ue#eCeeW mes mebheVe Deefle efJevece
meerlee peer kes oMe&ve kejkes peveke peer kees yegueekej Fme ekeej ieerle ieeee
es
R
s
ht
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Oeveesefme Yees ve=hecegkegceCes peerJeveb leJe Oeveced ~

hejcesejeR megleeb heMe ns keg veeveb Oeveced~~1~~
veKeefMeKeueefueleueueecee ns efpelekeesefkeeceJeecee~
Meecee efo Oe=lejecee ns jceCeeree jecee~~2~~
DeelceejecemegmeeOee
ns cegefvepevemecejeOee~
#eceeceeer #eeceseer ns ve keoehehejeOee~~3~~
keesmeuejepeoereefj
ns ueuevee hejceeee&~
efieefjOejmJeeefceveer Yeeefceveer ns efkeue eLeceeeeee&~~4~~
er
ieerle mebKee 21
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
YeewceerkeefJe efJeeeheefle keer ueeskeOegve keer {eue ceW ee%eJeukee mes ieerle ieJee jns nQee%eJeukee kenles nQ
ns jepeeDeeW kes cegkegceefCe cenejepe peveke! Deehe Oeve nQ, Deehekee peerJeve Oeve nw, Deehekeer yeser yevekej DeeF& ngF&
hejyeehee meekesleeqyeneefjCeer hejcesejer meerlee peer kes oMe&ve keefjS, Deheves ves$e Oeve yevee ueerefpeS~ osefKeS!
meerleepeer ceW veKeefMeKeheele ueeefuelehe jlve efJejepe jne nw, FvneWves Deheveer MeesYee mes kejes[eW keeceheeflveeeW kees
peerle efueee nw, es Meecee DeLee&led cegiOee veeefekee kes ue#eCeeW mes mebheVe nQ, FvneWves Deheves oe ceW eerjece kees OeejCe
efkeee nw, es YeefJe<e ceW Delevle megvoj DeeoMe& ceefnuee yeveWieer~ cenejepe! he=LJeer mes eke ngF& meerlee peer Deelceejece
cenef<e&eeW keer meeOe nQ, FveceW #ecee keer DeefOekelee nw, eesieerpeve Fvekeer DeejeOevee kejles nQ, Fvekee keYeer Yeer
DehejeOe veneR kejvee eeefnS~ cenejepe! meerleepeer efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer es ue#eCeeW mes mebheVe ceefnuee,
Yeefe hejbheje keer eLece Deeeeee&, es Deee&veejer leLee YeieJeeve eerjece keer oesejer nQ~
147
yeeuekeeC[ced
ieerle mebKee 22
ueeuee
megleeefceceeb
peieocyeeced~
Oeveb keg vejheeue peerJeveb ueyOJee peieoeuecyeeced~~1~~
Yetefceb efYelJee meerleeeeled efkeue ekee meleer hegveerlee~
lemceeled meerlee veecvee Keelee YeefJelee Meeelemeerlee~~2~~
escCee eerjeceb efmeveesefle meereles hegveefve&peYe$ee&~
meleceueb megJeefle e peerJeeved metele Fob efJen$ee&~~3~~
mJeeb meefeoevevoefheCeer efJeieefuelemekeueefJekeeje~
ceeeeveeceefhe ceeee ewJee #eefheleYeerceYeJeYeeje~~4~~
148
ieerlejeceeeCeced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceerhegve ee%eJeukee nJesueer heefle cesW ieeles nQns cenejepe! Deye peieobyee kees ner Deheveer heg$eerhe ceW
heekej ueeueve-heeueve keerefpeS, mebhetCe& mebmeej kees Deeee osves Jeeueer, meerleepeer kees yeser kes he ceW eehle kej
Dehevee peerJeve Oeve keerefpeS~ etBefke es he=LJeer kee Yesove kejkes Deehekeer meerlee DeLee&led nuekeer jsKee kes DeeYeeie mes
eke ngF& nQ, FmeerefueS hejce heefJe$e efvele meekesle keer meerleepeer Fme mecee Yeer meerlee veece mes eefme nes jner nQ~ es
esce mes eerjece kees yeeBOe jner nQ, mJeeb Yeer eerjece kes esce mes yeBOe jner nQ, meejs DecebieueeW kees ve kej jner nQ, peerJeeW
kees Yepeve kes efueS hesefjle kej jner nQ leLee Deheves meeLe efJenej kejves Jeeues eYeg eerjece keer Fe mes mebmeej kees
pevce os osleer nQ~ Fve DeLeeX kes Deveghe efmeveesefle Fefle meerlee, meerelesleerefle meerlee, meleerefle meerlee, megJeefle Fefle meerlee,
meteles Fefle meerlee Fleeefo JeglheefeeeW kes eje efme_ed Oeeleg <ees Oeeleg meg Oeeleg met_ed Oeeleg mes Yeer kele elee
he=<eesojeefolJeeled efve<heVe meerlee ner Fvekee veece nw~ es mJeeb meefeoevevo efheCeer nQ, FvneR keer ke=hee mes YeeeW kes
efJekeej otj nesles nQ, es ceeeeDeeW keer Yeer ceeee leLee mecemle YeJeYeejeW kees otj kejves Jeeueer nQ~ es he keer oerefhekee
leLee Deheves YeeeW kes oe ceW efJejepeves Jeeueer efvevoejefnle, oerheefMeKee efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece keer
Deeeefoveer Meefe, efvele efveoex<e nQ~
heoerefhekee oerheefMeKee efvepeYeeeveeceveJeee~

efieefjOejeYees meleleceeeefoefve Meefeefve&leceefvevee~~5~~
Se
ieerle mebKee 23
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
heMe heMe jepeved heMe megYeieeb kegceejeR ns~

heMeleg megveevee je%eer megleeb megkegceejeR ns~~1~~
veKeefMeKejceeefceceeb
efpelekeeceJeeceeb
ns~
megjcegefvemeleCeceeb efo Oe=lejeceeb ns~~2~~
Deeme=sve& e ceee SleeMeer ees<ee ns~
S<ee vees efJeOee$ee me=e efvelejeceoes<ee ns~~3~~
vethegjew oOeeveeb heMe heoeesjefveveeb ns~
cegefvenbmeew veer[evleer efkecegleeveJeeeb ns~~4~~
efkebefkeCeeR nekeceeeR keeeb heMe efJeYeleeR ns~
efkecegle eheeercesJe hetCe&leee efheeleeR ns~~5~~
efmeleJeememebJemeeveeb heMe Yetheueefmeleeb ns~
heg<ejefleb oOeeveeb hegjlees efJeueefmeleeb ns~~6~~
keCeew kejeesjmee efvelejeb efJeYeelees ns~
Megkeueke=<CeepegJexoew cece eefleYeelees ns~~7~~
efieefjOejmJeeefceveereb meeceleb ekeeefmle ns~
jeceYeYeeefceveereb YeJee efJeekeeefmle ns~~8~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceerhegve ee%eJeukee peer ieerle ieeles ngS cenejepe peveke kees eeslmeeefnle kejles nQns cenejepe! Fme megvoj
heg$eer kees osefKeS, osefKeS, osefKeS~ cenejeveer megveevee Yeer megkegceejer heg$eer kes oMe&ve kejW~ veKe mes efMeKeheele megvoj
jefle kees Yeer peerleves Jeeueer osJelee-ceveg<e-cegefveeeW Deewj mevleeW kes eCece Deheves oe ceW eerjece kees efJejepeceeve keer
ngF& Fve meerleepeer kes oMe&ve keerefpeS~ cenejepe! mebhetCe& mebmeej ceW Ssmeer ceefnuee ceQves veneR osKeer, es yeee peer keer me=ef
veneR nQ, keeeWefke Gvekeer me=ef ceW iegCe Deewj oes<e oesveeW nesles nQ, peyeefke meerleepeer ceW keesF& oes<e nw ner veneR~ cenejepe!
osefKeS, meerleepeer kees ejCeeW ceW vethegj OeejCe efkeS ngS keee kenW; meerleepeer cegefveJes<eOeejer oes nbmeeW kees Deheves
ejCekeceueeW ceW Iees<euee yeveeves keer Devegceefle lees veneR os jner nQ? cenejepe! osefKeS meerleepeer keer eosMe ceW mJeCe&
efkebefkeCeer OeejCe efkeS ngS nQ, ueielee nw efke meerleepeer MejCeeieefle efmeevle kees ner heefjhetCe& kej jner nQ~ cenejepe!
veerueeJee OeejCe keer ngF&, megMeesefYele meerlee peer kees osefKeS, es veerueJee OeejCe kejves kes yeneves eerjece kes esce kees
ner OeejCe kej jner nQ~ cenejepe! kegceejer meerlee kes neLeeW ceW oes kebkeCe megMeesefYele nes jns nQ, cegPes lees es Megkeue
epegJexo Deewj ke=<Ce epegJexo ner eleerle nes jns nQ~ cenejepe! Fme mecee efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer he ceW
meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ, Deewj ener oMejLe peer kes egJejepe eerjeceYe keer nesves Jeeueer helveer he ceW Yeer efJejepe
jner nQ~
149
yeeuekeeC[ced
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee 24
peveke kegceejeR heg$eeRb YeeJesve heeuee ns~
Feb meJe&mevleefleueueece ns efveefceJebefMeved jepeved iegCeieewjJeYeepeve ns~~1~~
peerJevemegcetefueefceJe escCee ueeuee ns~
S<ee meJe&ueueveeueueece ns efveefceJebefMeved jepeved megceneslmeJeYeepeve ns~~2~~
meerleeb ceeJecebmLee cee Mebefkeemlemeeb ns~
Feb hejyee hejceOeece ns efveefceJebefMeved jepeved DehegveYe&JeYeepeve ns~~3~~
j#e je#emesYees YeieJeved veemeYetleeb ns~
meerleeb pehe efvelecemee veece ns efveefceJebefMeved jepeved keCeeYeJeYeepeve ns~~4~~
efieefjOejmJeeefceveerpevekelJeb eehlees ns~
YeeJeheejchejerceeefleeecens efveefceJebefMeved jepeved YeJeJewYeJeYeepeve ns~~5~~
op
yr
Yeewceeree%eJeukee efhej ieeles nQns cenejepe peveke! Fve kegceejer meerlee kee heg$eerYeeJe mes heeueve keerefpeS~ ns
iegCe Deewj ieefjcee kes hee$e efveefceJebMeer cenejepe! es meYeer mevleeveeW ceW jlve nQ~ ns megvoj ceneslmeJeeW kes hee$e jepeved!
mebpeerJeveer yeter keer YeeBefle Fvekee ueeueve-heeueve keerefpeS; es meYeer veeefjeeW ceW es nQ~ ns cees#e kes hee$e efveefcejepe
peveke! meerlee peer kee keYeer Deheceeve cele keerefpeSiee Deewj GveceW Mebkee cele keerefpeSiee, es hejce lespeescee hejyee ner
nQ~ ns keCee Deewj keueeCe kes hee$e peveke! meerlee peer YeieJeeve eerjece keer Oejesnj nQ, je#emeeW mes Fvekeer j#ee
keerefpeS, Fvekes veece kee efvele pehe keerefpeS~ ns mebmeej kes JewYeJeeW kes Yeepeve cenejepe peveke! Fme mecee Deehe
efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer meerleepeer kes efhelee yeve egkes nQ, Fme YeeJehejbheje kee keYeer DeefleeceCe cele
keerefpeSiee~
150
er
es
R
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 25
peveke kegceejer heg$eerYeeJesve heeuee ns efceefLeueeefOehe jepeved~
peieppeveveeR peevekeeR peeveerefn ns efceefLeueeefOehe jepeved~~1~~
peerJevemegcetueerjs<ee eeCe FJe heeuee ns efceefLeueeefOehe jepeved~
ogjesojogo&jb Ceerefn ns efceefLeueeefOehe jepeved~~2~~
meefle YeefeYeeJehetCe&MeejomegOeebMeew ns efceefLeueeefOehe jepeved~
%eevemeewJeerjkeb cee eerCeerefn ns efceefLeueeefOehe jepeved~~3~~
keesefkeesefpevcehegCeheueescejlveb ns efceefLeueeefOehe jepeved~
cee eesieeeefnCes efJeheefjeerCeerenf ns efceefLeueeefOehe jepeved~~4~~
mebMeekeg"ejeled etjleke&leereOeejeled ns efceefLeueeefOehe jepeved~
jmemegjleb cee uegveerefn ns efceefLeueeefOehe jepeved~~5~~
efieefjOejeYeg: hejceelcee heeflejmee ns efceefLeueeefOehe jepeved~
lesve eleieelceeveb hegveerefn ns efceefLeueeefOehe jepeved~~6~~
ve
d
efJeMes<e- en ieerle meekesleJeemeer eerKeekeer yeeyee mejkeej kes eje jefele Ske Yeespehegjer kes Deebeefueke
ueeskeieerle kes {eue hej efveye nw, efpemekes yeesue efvecveefueefKele nQjleve pe[eJeue kes keerue ueeieue ns~
heefnjer euele oguene jece ns ceveYeeJeve oguene ceveceesnve oguene ns~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceeree%eJeukee efhej efceefLeuee kes ueeskeOegve ceW ieerle iee jns nQ~ ns peveke! kegceejer meerlee peer kee
heg$eerYeeJe mes ueeueve kejes~ peevekeer peer kees peieled keer peveveer mecePees~ es mee#eeled peerJeve keer cetefuekee nQ~ Fvekee
eeCe kes meceeve heeueve kejes Deewj Yeebkej heefjCeece Jeeues Yee kees meceehle kej oes~ YeefeYeeJecee Mejokeeueerve
Dece=le efkejCe Jeeues evcee kes GheefmLele jnves hej legce %eeve he Keer peeJeve kee ee cele kejes~ kejes[eW-kejes[eW
pevceeW kes hegCeheuehe Fme escejlve kees eesefieeeW kes neLe cele yese oes~ ns efceefLeueeefOeheles! etj leerKes leke&heOeeje
Jeeues Fme mebMee kes kegune[s mes jme he keuheJe=#e kees cele keees~ ns cenejepe! efieefjOej keefJe kes mJeeceer
hejceelcee eerjece ner Fvekes heefle nQ~ Gvekeer ke=hee mes Deewj Gvekes meeefveOe mes Deheveer peerJeelcee kees heefJe$e kej
ueerefpeS~
efJeMes<e- Fme ieerle kee cewefLeue ieerle {eue Fme ekeej nwDeheveer efkeMeesjer peer kes ejCe ceve Fyew ns nce
efceefLeuew jnyew~ efceefLeuee ceW yeew eejes Oeece ns nce efceefLeuew jnyew~
ieerle mebKee 26
Yethe
meerlee
meglee
Yepeleeb
Yepeleeced~
meJe&MeeJeer
Yepeleeb
Yepeleeced~~1~~
heMe efYelJeeJeveeR eeogjemeereof eb keesef meppevceveeb hegCejeefMe mJeeced~
YeeJeveee*dcegoe
me=peleeb
me=peleeced~~ 2~~
ieerlejeceeeCeced
151
yeeuekeeC[ced
ve
d
osJeceeeeceeer heMeeruee meleer Meeeleer YeieJeoeree leLee YeieJeleer~

YeJees
Yepeveeveues
Yepe&leeb
Yepe&leeced~~3~~
ieeelewleeb cegoe ueyOemelmecheoe YeefeYeeefJeleoe ceesolee meJe&oe~
efieefjOejsCeeheIeb
lepeleeb
lepeleeced~~4~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceeree%eJeukee Deeies kenles nQ efke ns cenejepe peveke! Deehe heg$eer meerlee kee efvejvlej Yepeve keerefpeS Deewj
Deheves ceve ceW Deeves Jeeues mevosn Jeve kees kee [eefueS~ osefKees-kejes[eW kejes[eW es pevce uesves Jeeues mebleeW keer
hegCe-jeefMe hee meerleepeer he=LJeer kees hees[kej mJeeb eke ngF& nQ~ Fvekes efuees lees emeVeleehetJe&ke Deehe Deheveer
YeeJevee keer ceeuee yeveeFes~ es heefJe$e mJeYeeJe Jeeueer meeOJeer, efvejvlej efJeeceeve jnves Jeeueer, YeieJeeve keer
Deeeefoveer Meefe neW SseeeX mes ege mee#eeled hejcesej eerjece keer ke=hee ner nQ~ Fvekes Yepeve keer Deefive ceW Fme
mebmeejYeeJe kees Yetve [eefuees~ es YeieJeodYeeJe keer mecheefe eehle kejkes YeefehetCe& oe mes emeVeleehetJe&ke meowJe
FvneR meerlee peer kee eMeesieeve kejles nges efieefjOej keefJe eje Yeer Dehevee heehe es[ efoee peee DeLee&led eermeerleejece
kes Deefleefje efkemeer Yeer osJeer-osJelee kee efevleve ve efkeee peee~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee 27
e=Ceg e=Ceg Yetheles Jeeveb ceoereb iet{b jnmeb keLeeeefce les~~
DeeefoMeefejs<ee
meerlee
YeieJelmJehee~
eLeecesleeb
meleeb
eLeeeefce
les~~1~~
hegje meefuheleeb leJe ceveesjLemegjueleeb meecelecenn heueeeefce les~
meerleeYeefJe<elkeLeeb keLeeved cenerheles meceefueleb ceveMeueeeefce les~~2~~
mJeecyejJeepeeecees efceefLeueehegjb eeievlee leb peeceeleejb keueeeefce les~
efieefjOejmJeeefceves mecehe& efvepeleveeeb OeveleeceJe keueeeefce les~~3~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceerhegve ee%eJeukee efceefLeuee kes ueeskeOegve ceW kenles nQ efke ns cenejepe! cesje Jeeve megefvees- ceQ
Deehekees iet{ jnme yelee jne ntB~ meerlee peer DeeefoMeefe Deewj YeieJeodmJeefheCeer nQ Fme leLe kees ceQ mele kes
eefle%eeve mes ken jne ntB~ hetJe& mebkeefuhele legcnejer ner mece#e heueJeleer osKe jne ntB~ legcnejs ner meeceves meerlee peer kes
mecyevOe ceW keLee kenlee ngDee ceQ JeLe& efvecet&ueJeeoer he#eeW mes ceefueve nges legcnejs ceve kees Deepe ceQ #eeefuele kej jne
ntB~ mJeebJej kes yeneves eerjece Deehekes efceefLeueehegj ceW DeeeWies, GvneR kees ceQ Deehekee peeceelee efveefele kej jne ntB~
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kees Deheveer heg$eer meerlee kees meceefhe&le kejkes Deehe Oeve nes peeeWies, Ssmee cesje
ceevevee nw~
ieerle mebKee 28
mJeieleced
meerles
lJeeb
keLeb
efveheceheMeerueiegCeMeesYeeb
kejJeeefCe
eMebmeeced~
ueueveepeieoJelebmeeced~~1~~
152
ee
th
ve
d
er
es
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
eefo
echekeb
leJeesheceevecevegefeleb leoefhe peieocye~
leefVeefMe mebkegefeleb leJe efmceleb
meleleceskejmececye~~2~~
kevekesveesheceeremes
esvedcenleer
Deveewefeleer
peelee~
leled ke"esjceLe pe[b efevceeer lJeb ce=oguee efJeKeelee~~3~~
ejCeew
leJe
Jevenesheceelegb
cevemeenb efpen^sefce~
leefVeefMe
mechegefleb mhegeefJeceew mecevJeebe efJeYesefce~~4~~
YeJehueJeew leJe kejew Jeoved heuueJeefceJe efkeue meeroeefce~
keefuelekeueevefceJe Jeoveb yegJeved ve emeeroeefce~~5~~
JeefOekeJeMeKe_peveefceJeveeveb
keLee keLeb keLeeeefve~
DeYeeeoevjoeved eheuee FJe eLee keLeb eLeeeefve~~6~~
Dece=leeeefJe kegvleueeved
efJe<eOejYegpeiew efkeceg meceeseced~
#eCeYeeb eheueeefceJe cetefle keLeeved keb veceeseced~~7~~
DeOe&osnefJe<eJevOegceewKejerJejefJeMues<eegleeefYe
~
leguees
efkeb
lJeeb efieefjpeeJeeefjefOeYeJeeefiejekemegleeefYe~~8~~
%eelJee meoe efveheceeceveIeeb
efvejJeefOeiegCeeb
efJeveerleeced~
keefJeefieefjOejmJeeefceveeR YeieJeleeR Jeveeb Jevos meerleeced~~9~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceeree%eJeukee DevevJee Deuebkeej keer Yebefiecee mes nJesueer heefle ceW meerlee peer kee meewvoe& ieeve kej jns
nQns meerles! Deehekee he, Meerue SJeb Deehekeer MeesYee es meYeer DeJeefOe mes jefnle nQ~ Deehe veejer peiele keer Deuebkeej
mJehee nQ~ Deehekeer ceQ efkeme ekeej eMebmee keB~ ns peiele keer ceeB! eefo ceQ echee kees Deehekee Gheceeve kentB lees
yengle Devegefele nes peeesiee~ ns ceeB! echee jeef$e ceW mebkegefele nes peeleer nw Deewj Deehe jele-efove cegmkegjeleer jnleer nQ~
eefo ceQ mJeCe& mes Deehekeer Ghecee otB lees cegPemes yengle ye[e Devegefele nes peeesiee keeeWefke meesvee lees ke"esj Deewj pe[
nw, peyeefke Deehe efevceeer (eslevee mJeefheCeer) Deewj Delevle ce=ogue eefme nQ~ Deehekes ejCeeW kees keceue mes
Gheefcele kejles mecee ceQ ceve mes yengle ueefppele neslee ntB~ keeeWefke keceue jeef$e ceW efmekeg[ peelee nw Deewj Deehekes
eerejCe meowJe efJekeefmele jnles nQ DeLee&led jeef$e ceW Yeer Keguekej eueles nQ~ Dele Fvekee mecevJee kejles nges ceQ [jlee
ntB~ mebmeej-meeiej kes efuees penepe kes meceeve Deehekes eernmleeW kees heuueJe kes meceeve kenlee ngDee ceQ yengle ogKeer
nes jne ntB keeeWefke heuueJe Lees[e-mee Yeer Yeej veneR G"e mekelee, t peelee nw peyeefke Deehekes eernmle DemebKe
ueesieeW kees Deheves hej e{ekej mebmeej-meeiej mes heej nes peeles nQ~ Fmeer ekeej Deehekes eercegKe kees keuebkeer evcee
kes meceeve kenlee ngDee ceQ emeVe veneR nes jne ntB~ Deehe ner yeleeFes efke Deehekes eer ves$eeW kees ceQ yensefuees kes JeMe ceW
Deeves Jeeues Kebpeve he#eer keer YeeBefle kewmes kentB? leefveke yeesefuees lees! mebmeej kees DeYee eoeve kejves Jeeues Deehekes
megvoj oeBleeW kees ceQ efyepeueer kes meceeve kewmes emlegle keB? Dece=le keer Je<ee& kejves Jeeues Deehekes megvoj kesMeeW kees
ceQ efJe<ewues meeBheeW mes kewmes meceevelee eoeve keB? Deehekeer DeefJeveeefMeveer cetefle& kees #eCeYebiegj efyepeueer kes meceeve
kenlee ngDee ceQ keee keeJe-peiele keer yeee, cenef<e& Jeeuceerefke kees Deheves Fme kegke=le mes ueefppele kejkes Pegkee
ht
es
er
ve
d
otB? YeieJeleer! Deehe ner yeleeSB pees heeJe&leer DeOe&-osne nQ leLee efpevekee Mejerj ner hetCe& veneR nw, efpeve ue#ceer kee YeeF&
efJe<e nw, pees mejmJeleer yengle yeesueleer nQ Deewj pees kemeglee DeLee&led yeee keer heg$eer jefle Deheves heefle kes efJeeesie mes ogKeer
jnleer nQ Fvemes ceQ Deehekeer kewmes leguevee keB? keeeWefke Deehe heeJe&leer keer YeeBefle DeOe&osn veneR nQ~ Deehe meJeeiehetCe&
Deewj megvojer nQ~ ue#ceer pewmes Deehekee YeeF& efJe<e veneR elegled cebieuekeejer cebieue-en nw~ mejmJeefle keer YeeBefle Deehe
cegKej veneR nQ Deewj jefle keer YeeBefle Deehe heefle mes efJeege Yeer veneR nQ~ jefle kes heefle kees efMeJe peer ves peueeee peyeefke
Deehekes heefle eerjece kees Mebkej peer ves oe ceW yemeeee nw~ Jemlegle ceQ ee%eJeukee Deeheeer kees meowJe Ghecee jefnle,
efve<heehe, efvemeerce iegCeeW Jeeueer, efJevece, keefJe efieefjOej keer mJeeefceveer, neW SseeeX mes ege, eeefCecee$e keer
Jevoveere, meekesleefJeneefjCeer meerlee ner peevekej Fme DeJeleej ceW Yeer Deehekee efvele Jevove kejlee ntB~
153
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
R
ig
mevoYe&Mueeske:
DeLees jnes oeef[ceyeerpejeefpeefYe elehe&evleer pevekesvkevekee~
mJemeeefjkeeb nekehe_pejefmLeleeb eieehekeb ieeheeefle mce peevekeer~~1~~
Se
va
YeewceerkeefJe mevoYe&Mueesske eje Deieueer keLee kees eceye kej jns nQee%eJeukee peer kes emLeeve kejves
kes heeeled pevekekegue ceW eke meerjOJepe keer jepeheg$eer peevekeer meerlee peer Skeevle ceW meesves kes efhebpejs ceW efmLele
Deheveer uee[ueer cewvee kees Deveej kes oeveeW mes mebleg kejleer ngF& Gmemes Ske megvoj ieerle ieJeeveW ueieeR~
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 29
meeefjkeeb hee"eles meerlee MegYes Jeo meoe jecemeerlee~~
oeef[ceerheueeveeMeevleer he_pejs MegkeeR Meemeevleer~
hee"eeceeme megKeb eerlee MegYes Jeo meoe jecemeerlee~~1~~
jnefme meesce jeevleer kegmebMeeJeveb heeevleer~
Mueeskeeeceeme YeeJeveerlee MegYes Jeo cegoe jecemeerlee~~2~~
meKeeR meeefjkeeb ceeveevleer heueb ceOegjb meceeveevleer~
Yeespeeeceeme eerelf eeerlee MegYes Jeo meoe jecemeerlee~~3~~
eYegb efieefjOejb yeesOeevleer hegjeleveceIeb MeesOeevleer~
Jeeeeeceeme Jeemheerlee MegYes Jeo meoe jecemeerlee~~4~~
op
Yeewceermeerlee peer cewvee kees he{e jner nQ- ns keueeCeer! emeVelee mes jecemeerlee-jecemeerlee yeesuees~ cewvee kees
Deveej kes oeves efKeueeleer ngF& Deewj Gmekeer eeflemheefOe&veer efhebpejs ceW efmLele leesleer kees eghe kejeleer ngF& meerleepeer Deheveer
efce$e cewvee kees emeVelee mes he{eveW ueieeR~ jecemeerlee jecemeerlee yeesue~ Skeevle ceW cewvee kees jecemeerlee jecemeerlee jeleer
ngF& kegeflmele mebMeeeW kes Jeve kees keeleer ngF& escehetJe&ke YeeJe-efJeYeesj ngF& meerleepeer eerjece eMe kees Mueeske ye
kejves ueieeR~ cewvee keer eerefle mes ee keer ngF&-meer meerleepeer meKeer cewvee kee mecceeve kejleer ngF& ceOegj heue ceBieJeekej
Gmes efKeueeves ueieeR Deewj jecemeerlee jecemeerlee he{eveW ueieeR~ Fmeer yeneves efieefjOej keefJe kees Yeer eYeg eerjece kee yeesOe
kejeleer ngF& Deewj meeOeke keefJe kes hetJe&ke=le heeheeW kees meceehle kejleer ngF& megvoj JeeCeer mes ege meerleepeer cewvee mes Yeer
jecemeerlee jecemeerlee yegueJeeves ueieeR~
154
ieerlejeceeeCeced
ve
d
mevoYe&Mueeske:
ueerueeMegkeceJes#eeLe yegOeb e$eejb meleer~
nwcehe_pej Deemeerveb peevekeer meceheerhe"led~~1~~
R
s
ht
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee 30
he"
Megke
meoe
meerleejece~
efJeefJeefveefvoleeeeheueeveerueveerjoMeece ~~1~~
heerleveefueveerkeesMekeefuhelecegKejceOegkejoece
~
kevekemegjueefuekeevegpegleceeueiegCeeefYejece~~2~~
veJeueveerueefveeesuemeerefueleheerlehemegKeOeece ~
megkeefJeefieefjOejceOegjceevemeke=leegieueefJeeece~~3~~
es
er
YeewceerSke yeej meeOJeer meleer meerleepeer Deheves hetJe&efJeeeLeea ueerueeMegke DeLee&led Megke Jes<eOeejer Megkeeeee& peer
kees meesves kes efhebpejs ceW yew"s nges osKekej GvnW Yeer Ske megvoj hee" he{eves ueieeR~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- Deye heke leeue ceW eermeerleejece peer keer meceJesled egieue MeesYee kee JeCe&ve emlegle kej jns nQ~
meerleepeer eleske ejCe ceW egieue PeeBkeer kee mecyeesOeveelceke heo eege kejleer ngF& Megke kees he{e jner nQ~ ns Megke!
meowJe meerlee-jece meerlee-jece he{es~ ns egieue mejkeej! Deeheves Deheves meefcceefuele efJe mes megvoj efyepeueer Deewj veerues
yeeoue kees Yeer efvebefole efkeee nw~ Deehe oesveeW Gmeer ekeej ueie jns nQ, pewmesheerueer keceefueveer kes keesMe ceW iegbpeeeceeve
Yecej yeBOe ieee nes Deewj pewmes mJeCe& keer keuheuelee mes Deeefuebefiele iegCeeW mes ege leceeue nes~ Deehe oesveeW DeLee&led
meerlee peer veJeerve veerueer kebegkeer OeejCe keer ngF& Deewj Deehe eerjeIeJe heeruee Jee OeejCe efkees nges Fme ekeej meceJesled
eermeerleejece eggieuemJehe Deehe oesveeW megkeefJe efieefjOej kes ceOegj ceve ceW efJeeece kejW~ Fme ekeej he{es~
op
yr
ig
ht
20
11
mevoYe&Mueeske
mJehves dJee jIegkegueceefCeb veerueheeLeesokeevleb
mJeevleb Meevleb eeflelecevemeb eeefJeefJe#evleceejeled~
meerlee eerlee hegueefkele levegyeexOeevleer e Jesieeled
eleeb leled mKeefueleJeevee ceelejb een meeOJeer~~1~~
YeewceerSke yeej YeieJeleer meerleepeer ves veerues yeeoue kes meceeve megvoj mebele ceve Jeeues, Deheves Meevle ceve ceW
eJesMe kejles ngS jIegkegueceefCe eerjece kees mJehve ceW osKekej Deheveer ceeB megveevee kees peieeleer ngF&, emeVeleehetJe&ke
jesceebefele nesleer ngF&, ieodieod-JeeCeer ceW megveevee peer mes Fme ekeej kene~
ieerle mebKee 31
ceelece&ee mJehves : efkeMeesj keesefhe oeb eefJe:~~
veKeefMeKeMegYee keesef keecekeceveerees vewiedeJf eOees vejes Oee$ee me=:~~1~~
155
ve
d
er
es
TveeoMeeyoes efJeYeeeeref[leveJeeyoes veceveefueveveeveesvegefMe:~~2~~

kegcegoyevOegkejneme heeJe&CesvogJeovees oeef[cekegvooMevees veeeefMe:~~3~~
eele eYeekejkejeYeJejJemeve FvoerJejJejCees efJeefMe:~~4~~
heerleesheJeerlees Oevegyee&CeOe=ied efJeveerle eLeceeecees eLee efveefo:~~5~~
DeJee&eer megYeiee YeJe meerles cev$eefceceb he"ved efJeefveefo&~~6~~
efieefjOejeYeg efJeOegce&veesveYemegefole hegje ves$ece=iejLeesheefJe:~~7~~
yeeuekeeC[ced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceerns ceeB! Deepe ceQves mJehve ceW Ske efkeMeesj kees osKee, pees cesjs oe ceW eJesMe kej jne Lee~ Jen veKe mes
efMeKee-heele megvoj, keesef-keesef keeceosJeeW kes Yeer Fe kee efJe<ee yeve jne Lee, Fme ekeej kee heg<e efJeOeelee
kes eje veneR yeveeee ieee~ Jen efkeMeesj yeejn Je<e& keer DeJemLee kee Lee, Gmeves Deheveer keeefvle mes veJeerve yeeoue kees
ueefppele kej jKee Lee, Gmekes ves$e keceue kes meceeve Les leLee Pegkes ngS Les Deewj Jen hetCe&hesCe DevegMeeefmele Lee~ Gme
efkeMeesj keer cegmkeeve evcee keer efkejCe kes meceeve Leer, cegKe hetCe&ev pewmee ner Lee, Gmekes oeBle-Deveej Deewj kegvo
kes meceeve Les, Jen veeeceeie& kee DevegmejCe kejves Jeeuee efMe Lee~ Gme efkeMeesj ves eelekeeueerve mete& kes meceeve
lespeescee Jee OeejCe efkeS Les, Jen veerues keceue kes meceeve Meeceue, Deewj efJeefMe Lee~ Gmekes kevOes hej heerlee%eesheJeerle efJejepe jne Lee, Jen Oevegyee&CeOeejer efkeMeesj Flevee efJevece Lee, ceeveeW yeeeee&ece ner Gmekes Mejerj ceW
eJesMe kej ieee nes~ Deewj efkemeer De%eele esjCee mes efveefo& neskej Jen efkeMeesj DeJee&eer megYeiee YeJe meerles en ceb$e
he{ jne Lee~ efieefjOej keefJe kee mJeeceer Jen efkeMeesjev pees henues cesjs ves$ece=ie jLe hej Dee{ ngDee Lee, Fme
mecee cesjs ceve DeekeeMe ceW Gefole nes ieee nw~
ul
megveevee een
11
Sh
ri
T
mevoYe&Mueeske:
mJehves eled eled lJeee <b leefe$ee ceveesjceced~
leoenb keuheefe<eeefce MegYeeMegYeheueb megles~~1~~
op
yr
ig
ht
20
YeewceerDevevlej megveevee ves keneyeser! Deeheves pees mJehve ceW osKee, Gmeer efkeMeesj kees efe$e ceW yeveekej
efoKeeFes, efhej ceQ MegYeeMegYe heue kee efJeeej keBieer~
ieerle mebKee 32
eerjeIeJeb
efe$eeefle
meerlee~
cee$ee efveefo&e mebefoe efJeefOevee efJeJegOeefJeOeeveefJeveerlee~~1~~
hejceesceheuekes jeflecemee meerlee jefJekeguejefJeb efe$eeefle~
efce$eJebMemejmeernefce$eb efvepeefce$eb Meeeleb efce$eeefle~~2~~
veJeueveefueveejCeew heoe*diegueer hejcejcejsKeeelegeced~
keoefuepeevegkesMeefjkeefYeeieb GojeeuesKeeefvejeceeced~~3~~
156
ve
d
er
es
R
.A
ll
R
ig
ht
keecekeueYeYegpeoC[egieueceLe Je#emLeueefJeMeeueceeflejceced~
kecyegeJf eefvevokekecekeC[ceeflehejcenbmecegevf eJe=voeCececed~~4~~
GVeleceme=CekeheesueceefnlePe<ekeslegkegC[ueb
veerjpeveeveced~
cevceLekeecegk& eYe=kegefYeeueefleuekeb mecemleMeesYeemegKeeeveced~~5~~
ceoveceOegheefvevokekegef_elekeekejmejefmepeOe=leJejMejeeheced~
hejceOeerjOevJeerMeOegjvOejkeesefkeesefjefJemeMeeleeheced~~6~~
hejceceveesnjcetefle&ceOegjceLe
eerJelmeeceveceeefle~
efvepemeewYeeieceefncvee meerlee keesef keesef Melejleer jeefle~~7~~
efe$eb heefjefvecee&e Jeer#eles Jeoveb nefjcegKeevekeesjer~
efieefjOejeYegheohepeYecejer yeYeew Yetecf epee pevekeefkeMeesjer~~8~~
ieerlejeceeeCeced
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- Deye nJesueer heefle ceW ieerle emlegle kejles nQceeB kes efveosxMe hej Deewj yeeepeer kes efJeMes<e Deeen hej
Deveske efJeOeeveeW ceW eefMeef#ele meerleepeer eerjeIeJe kee efe$e yevee jner nQ~ Deheveer ceOegj jeflehe meener mes hejce esce
kes efe$e heueke hej meerleepeer mete&kegue kes mete& eerjece kees efe$e kes ceeOece mes Dehevee efvele efJeeemehee$e yevee jner
nQ~ efe$e ceW meerleepeer eerjece kes veJeervekeceue pewmes ejCeeW kees megvoj heejer DebiegefueeeW kees, ejCeeW ceW keceueOJepe-DebkegMe Deewj Jee pewmeer eej jsKeeDeeW kees keoueer pewmes efheogefjeeW, efmebn pewmes keefle Deewj Goj hej leerve
jsKeeSB Yeer efeef$ele kej jner nQ~ keeceosJe kes neLeer kes MeeJeke kes MegB[ pewmeer YegpeeSB Deewj efJeMeeue Je#emLeue,
hejcenbmeeW Deewj cegefveJe=voeW kes efueS eCece, MebKe kees ueefppele kejves Jeeuee ieuee efeef$ele efkeee~ meerleepeer ves efe$e ceW
eYeg kee GYeje ngDee keheesue, cekejeke=le kegC[ue,keceue pewmee ves$e Deewj meYeer MeesYeeDeeW kee mebeneuee cemleke hej
efleueke efeef$ele efkeee~ keeceosJe kes YecejeW kees uepeeves Jeeues IegBIejeues keeues yeeue, neLe ceW Oeveg<e-yeeCe OeejCe
efkeS ngS, Delevle Oeerj eke=efle, OevegOee&efjeeW ceW meJe&es, keesef-keesef meteeX kes meceeve eleeheer efkeMeesj kees efeef$ele
efkeee~ Deepe meerleepeer efe$e ceW eYeg keer hejce ceveesnj cetefle& Deewj efve<keuebke eerJelmeueebve kees Yeer Debefkele kej
jner nQ Deewj meeLe ner meeLe Deheves meewYeeie keer ceefncee mes kejes[eW-kejes[eW jefleeeW kees Yeer oefj yevee jner nQ~ Fme
ekeej efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kes ejCe keceue kes Yecejer Yetefceveefvoveer pevekejepe heg$eer meerleepeer eerjece
kes cegKeev keer ekeesjer yeveer ngF& eYeg kee efe$e yeveekej GvneR kes cegKeev kees efvenej jner nQ~
ieerle mebKee 33
op
yr
megveevee een-
Fob efe$eb e=Ceg Jelmes cenejepeoMejLeeeJeefle&metvees jecemeeefmle ns~

e$e efveleb meefeoevevo megKemeeefhe ceneefmevOeg ogKeme ues<ees e$e veeefmle ns~~1~~
Demlenseeleveerkee mekeuee keueeCeiegCee Jeesecf ve eLee Yeeefve e$e Yeeefvle ns~
ueeskemebenesheegkelee ceee&oeefoes<"iegCee e$e efvejJeee eefleYeeefvle ns~~2~~
eefo les JejsCe hege$f e jeceeves Jejes YeteeefVeefceJebMe ke=leeLe&leeb eeleg ns~
ieeeb ieeeefceob ieerleb leJewJe efJeJeenme efieefjOejYeejleer efJeYeeleg ns~~3~~
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye megveevee peer kenves ueieeR- ns yeser! megefveS, en efe$e lees eeJeleea cenejepe oMejLepeer kes
pesheg$e eerjece kee nw~ peneB efvejvlej meefeoevevo nw, peneB megKe kee cenemeeiej nw Deewj ogKe kee uesMe Yeer veneR nw~
yeser! efpeme ekeej DeekeeMe ceW ve#e$e ceb[ue efJejepeles nQ, Gmeer ekeej nseiegCeeW mes otj meYeer keueeCe iegCeieCe peneB
efJejepeceeve nQ Deewj peneB ueeskemebenesheeesieer ceee&oe Deeefo esiegCe heehejefnle neskej eefleefJeefcyele nes jns nQ~ ns
yeser! eefo Fme ekeej es eerjece peer legcnejs Jej yeve peeeB, lees efveefceJebMe ke=leeLe& nes peee Deewj legcnejs efJeJeen kee
en ieerle iee-ieekej efieefjOej keefJe keer mejmJeleer Yeer megMeesefYele nes G"s~
157
yeeuekeeC[ced
megveevee een-
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 34
hejvlJeskecemece_pemeb efeeb mhe=Meefle hege$f e megkeesceuees oMejLekegceejes ns~
keLeejb OevegYe&b kejeslJes<e yeeueke keecegk& e ke"esjes Jeemeejes ns~~1~~
efveleb heefjhetpee YeJeeveeR meerles Oeeveheje! keceueeefJeceueeesevf e&leb mveeefn ns~
cebieueeieewjerveece eleb keg keueeefCe ns! efpesYees JemeveceVeb jeefn ns~~2~~
Fle heefeceeeeb efoefMe DeeesOee megveiejer ns, cevegvee efJeefveefce&lee ekeeefmle ns~
Deeelee jefJeeespeveb $eereCf e eeefhe efJemle=lee mee efleereecejeJeleer efJeYeeefle ns~~3~~
le$e emegjeueemles mJehveheues efveefelees ns meerles DeeesOeeb MeerIeb eeefn ns~
YetlJee efieefjOejeYegiesenf veer efJeosnkeves Jew<CeJeeved meowJe heefjheeefn ns~~4~~
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceercenejeveer megveevee kenves ueieeR-meye keg "erke nw hej Ske ner Demeecebpeme cesjs efee kees PekePeesj
jne nw~ yeser oMejLe jepekegceej yengle keesceue nQ~ yeeueke eerjece OevegYeie kewmes kej mekeWies? en efMeJeOeveg<e lees
Jee kes meceeve ke"esj nw~ meerles yeser! Deehe Oeeve-hejeeCe neskej heeJe&leer peer keer efvele hetpee kejW, keceueeefJeceuee veeceke veefoeeW ceW mveeve kejW, cebieuee ieewwjer veeceke ele kejW Deewj yeeeCeeW kees Jee-DeVe oeve kejW~ eneB mes
heefece efoMee ceW DeeesOee veece keer veiejer nw, efpemekeer meercee JewJemJele ceveg ves yeveJeeF& nw~ Jen yeejn eespeve Deeele
Deewj leerve eespeve efJemle=le nw~ Jen otmejer DecejeJeleer pewmeer ueieleer nw~ Fme mJehveheue kes Devegmeej DeeesOee ceW ner
Deehekeer memegjeue efveefele nw~ Deehe MeerIe ner eerDeJeOe heOeejW~ efieefjOej keefJe kes mJeceer eerjece keer Oece&helveer
yevekej Deehe meYeer Jew<CeJeeW keer j#ee kejWieer~
op
yr
ig
efJeMes<e- en ieerle cewefLeue DeBeue kes Ske efJeJeen ueeskeOegve keer {eue kes DeeOeej hej efveye nw~ efpemekee
yeesue efvecveJeled nwce[es ceW yewmeue peesieer pevekejepee kejF Le yeser ke oeve ns~
mevoYe&Mueeske:
eglJee ceelegefie&jb meerlee vejerveefle& mce Yeeefceveer~
keeoefcyeveerefveveeosve ceetjerJe ielekeuecee~~1~~
YeewceerFme ekeej ceeB megveevee keer JeeCeer megvekej meerleepeer Gmeer ekeej veeeves ueieeR pewmes cesIeceeuee kes
efveveeo mes emeVe neskej ceesjveer veeeves ueieleer nw~
158
ve
d
er
es
ieerle mebKee 35
efJeuemeefle pevekeefkeMeesjer meerlee hegueefkeleleveg mJeYeeJeefJeveerlee~~1~~
efJevOeefceJeeveIejIegheefleYeeJeb mee pegieeshe efkeue keesekf euejeJeced~~2~~
oeeJeefveheeefuelemegjJeuueer Devegeof veceefC[lece_pegueceuueer~~3~~
mee efveveee Mejob megekf eMeesjer efieefjOejeYegcegKeevekeesjer~~4~~
ieerlejeceeeCeced
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- Deye keefJe mJeeb leerve leeue ceW YeieJeleer kes meewvoe& kee JeCe&ve kej jns nQ~ mJeYeeJe mes efJevece, jesceebe
Mejerj Jeeueer pevekevebefoveer meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ~ keesefkeueeDeeW kees Yeer cegKeefjle kejves Jeeues efve<heehe
efJebOeeeue pewmes eerjece kes eefle ceOegj-YeeJe kees meerleepeer ves Deheves oe ceW efhee efueee~ oehe he=LJeer ceW
GvneWves YeeJeveehe keuheuelee kee heeueve efkeee Deewj efceueve keer DeeMeehe ceefuuekee kees efvejvlej megMeesefYele
efkeee~ Fme ekeej efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjececegKeebekeesjer meerleepeer ves Je<eeX efyelee efoes~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
ieerle mebKee 36
meheefo
ceeb keoe
efceefue<eefme veeLe~
eCeleheeue efvepeYeeceveesjLeheeefjpeele jIegveeLe~~1~~
keoe Meg<kepeueceuueeseveheLeheefLekemlJeb YeefJeleeefme~
efoJeeefveMeb lJelke=les ovleeb keoe eYees efJeleeefme~~2~~
keoe YeJeeved mecesle efceefLeueeb cece heeefCeenb efJeOeelee~
keoe efJejnheeJekes onvleeR YeefJelee Jew cece $eelee~~3~~
ns keCeeketheejke=heekej meheefo Yetefcepeeb heeefn~
ceppevleb YeJeJeeefjefveOeew efieefjOejb keefJeb efkeue $eeefn~~4~~
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- Deye meerlee peer nJesueer heefle kee ieerle iee jner nQ ns eCeleheeue! ns Deheves YeeeW kes ceveesjLeeW kes
efuees keuheJe=#e mJehe, jIegkegue kes veeLe cesjs veeLe! Deehe cegPes Deefle MeerIe keye efceueWies? ns eYees! efpevekes DeeBmet
metKe iees nQ, Ssmes cesjs ves$e, heLe kes heefLeke Deehe keye yeveWies? efove-jele Deehekes efuees jesleer ngF& cegPe meerlee hej Deehe
keye efJele neWies? Deehe efceefLeuee ceW Deekej cesje heeefCeenCe keye kejWies Deewj efJejn keer Deeie ceW peueleer ngF& cegPe
meerlee keer Deehe keye j#ee kejWies? ns keCee kes meeiej! ke=hee keer Keeve eerjece! cegPe meerlee keer MeerIe j#ee keerefpees
Deewj YeJemeeiej ceW [tyeles nges efieefjOej keefJe kees Yeer yeee ueerefpees~
op
Fefle
ieerlemeerleeefJeYee&Jees veece he_ece meie&~~
Fme ekeej eer efe$eket leguemeerheer"eOeerej cenekeefJe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeeeee& efieefjOejkeefJe
eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece mebmke=leieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerlemeerleeefJeYee&Je veeceke
he_ece meie& mecheVe ngDee~
~~eerjeIeJe Mevleveesleg~~
159
yeeuekeeC[ced
es
R
ht

yeeuekeeC[s
er
ve
d
~~eer:~~
~~vecees jeIeJeee~~
.A
ll
<e meie&
R
ig
ieerleegieuekewMeesjkees veece
ee
th
Se
va
ya
s
mevoYe&Mueeske
mJehves
b
efeodpeieodYeeb
efJeefMeb
jeceb
Meeceb
meJe&ueeskeeefYejececed~
OeeevleerMee
yee<heheee&keguee#eer
Meb vees uesYes Meevleefeeeefhe
meerlee~~1~~
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Deye keefJe Deieueer keLee kees eceye kejles ngS Mueeske emlegle kejles nQmJehve ceW oMe&ve kes efJe<ee
yeves ngS eslevepeerJe leLee pe[-peiele mes efJeefMe mechetCe& ueeskeeW kees Deevevo osves Jeeues MeeceJeCeea YeieJeeve eerjece
kees Oeeve ceW ueeleer ngF& meerlee peer Meevleefee nesleer ngF& Yeer Meeefvle veneR hee jner LeeR~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee-1
Jeerlee mecemlee
je$eer
jIegveeLees
ve
:~~
#eCeceefhe ve ueYes efveeb ves$es levegleskeb leve levegJes$es~
iueheeefle ceeb Yeeoe$eer jIegveeLees ve :~~1~~
vees efveMeeb leeje ieCeevleer ve=hekegueueppeeceJeieCeevleer~
efKeesnb
ke=Meiee$eer jIegveeLees ve
:~~2~~
jesesles
YeespeveMeeves eeJe=<eeefeles efvelejeb veeves~
efJejnJeLee
levegoe$eer jIegveeLees ve :~~3~~
efceefLeueeleesheefleotjeeesOee efkeb mee#eelkeeee& egefleyeesOee~
cece meewYeeieefJeOee$eer jIegveeLees ve
~~4~~
Jemeefle efeelecees otjs osMes efieefjOejeYegjLe efhelegefve&osMes~
keLeb es<eleeb he$eer jIegveeLees
ve
:~~5~~
160
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye meerlee peer efJejn kes ieerle ieeleer ngF& kenleer nQDenes! mechetCe& jeef$e yeerle ieF& hej jIegveeLe peer kes
oMe&ve veneR ngS~ ceQ Ske #eCe Yeer ves$eeW ceW efvee veneR eehle kej jner ntB Deewj leve cesjer yeWle uelee pewmeer Mejerj ceW og:Ke
kee efJemleej kejleer pee jner nw~ en Yee osves Jeeueer pecegneF& cegPes ogye&ue yevee jner nw~ ceQ keee keB? jepekegue keer
ueppee keer Yeer efevlee ve kejleer ngF& leeje efieve-efievekej jele efyelee jner ntB~ DeYeer leke jIegveeLe peer kes oMe&ve veneR ngS
Dele ogye&ueebieer ceQ yengle og:Keer nes jner ntB~ Yeespeve-Meeve keg Yeer veneR Dee ueie jne nw~ cesjer DeeBKeW yejmeeleer nes
egkeer nQ~ efJejn keer JeLee cesjs Mejerj kees kee [eue jner nw~ DeYeer leke jIegveeLe peer kes oMe&ve veneR ngS~ Denes! cesjs
meewYeeie keer efvecee&efhekee eerDeeesOee efceefLeuee mes yengle otj nw~ Gme Jeso kes eefleheeee kes oMe&ve kewmes keB? DeYeer
leke jIegveeLe peer kes ner oMe&ve veneR ngS~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer cesjs efeelece eerjeIeJe yengle otj osMe ceW efveJeeme
kej jns nQ Deewj Jes Deheves efheleeeer kes efveoxMe ceW ner jnles nQ~ ceQ heef$ekee kewmes YespetB?
ieerlejeceeeCeced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee-2
keoe
efceefuelee
ceeb
eerjIegJeerj~~
levegmeg<eceeefpeleleCeleceeuees peueOejmegvojMeeceMejerj~~1~~
keesceuekeesmeuejepeefkeMeesj MeleMelemeeiejmeceiecYeerj~~2~~
efJeefpeleveJeeyoesefhe eoMeeyo hejb Oece&Oeerjes OevJeer Oegejf Oeerj~~3~~
efMeMeg jefJeJemevees oeef[ceomevees veeefkeveefceleheomebegieOeerj~~4~~
efieefjOejeYeg keoe ceee jbmeles efelemejetlekeg_pekegerj~~5~~
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Denes! Deheves Mejerj keer MeesYee mes veJeerve leceeue kees peerleves Jeeues yeeoue kes meceeve megvoj Meece Mejerj
Delevle keesceue eeJeleea cenejepe kes efkeMeesj, Deveske mecegeW kes meceeve iecYeerj veJeerve yeeoue kees peerlekej Yeer
yeejn Je<e& kes efkeMeesj, Oece& Deewj OevegefJe&ee ceW Oeerj, yeeuemete& kes meceeve Jee OeejCe kejves Jeeues, Deveej kes meceeve
ovle hebefe Jeeues, Deheves ejCeeW ceW osJeleeDeeW kees Yeer Pegkeeves Jeeues, eg ceW efmLej jnves Jeeues efieefjOej keefJe kes mJeeceer
eerjece -mejet kes le hej efmLele kegbpe-kegerj ceW cesjs meeLe keye jceCe kejWies?
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee-3
jece
jepeerJeueeseve
efceefue<eefme
keoe~
YeeYeerelf eceeseve efleuekeOesvegjeseve ueeseveheLes ces efJeeefj<eefme keoe~~1~~
mheMe mheMe keheesueees: kecekejkeceueb efJejnJeeefjMegecces nefj<eefme keoe~~2~~
eCeekeesheceeefveveeR e ceeveeved jme%e efMejefme heeefCehepeb Oeefj<eefme keoe~~3~~
efieefjOejceveesevf ekeg_pes ceOegjYeeJeheg<heheg_pes ceee meceb jeIeJe efJenefj<eefme keoe~~4~~
Yeewceer- efhej oeoje leeue ceW meerleepeer iee jner nQ- ns jepeerJeueeseve eerjece! Deehe cegPes keye efceueWies? ns YeeeW
kes Yee kees otj kejves Jeeues, ieesjeseve efleueke kejves Jeeues eYeg eerjece Deehe cesjs ves$e heLe hej keye efJeejCe kejWies?
cesjs keheesueeW hej keesceue kejkeceue kee mheMe& kej-kejkes Deehe cesjs efJejn eceefyevogDeeW kees keye heesWies? ns jefmeke
eYeg! eCeekeeshe ceW "er ngF& cegPe meerlee kees ceveeles ngS cesjs efmej hej Deheves kejkeceue keye jKeWies? ns jeIeJe! ceOegj
YeeJeheg<heeW mes mepes ngS efieefjOej keefJe kes cevehe efvekegbpe ceW Deehe cesjs meeLe keye efJenej kejWies?
161
yeeuekeeC[ced
es
er
ve
d
mevoYe&Mueeske
dJee efveMeerLesLe efveMeeefOeveeLeb
Jeke$eeYeenerveefveMeekejeYee ~
efveefvevo efvevoemheocesJe celJee
oes<eekejb Yetecf emeglee e oes<ee~~1~~
ht
YeewceerDeheves cegKeeYee mes eveYee kees ueefppele kejves Jeeueer Yetefce kevee peevekeer peer De&jeef$e ceW evcee
kees osKekej Gme oes<eekej kees oes<eeW kee mLeeve ceeveleer ngF& jeef$e ceW Gmekeer efvevoe kejves ueieeR~
R
ig
ieerle mebKee-4
Se
va
ya
s
.A
ll
efJeuemeefme
efkeceg
efveefMe veYeefme efveMeekej~~
jesenf efCemeefnlees cenceefnlemlJeb, efkeced ceeb nmeefme MeMeekeueeOej~~1~~
ieewoeefjkees efveleuechees cee meenmeb ke=Lee oes<eekej~~2~~
heerlekeue mekeuees Jee meQefnkesenleJewYeJe mepJej~~3~~
efieefjOejeYegveeceesejeOe&yeuelees YeJe Yeeues Yeeefme efJeYeemJej~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- meerlee peer nJesueer heefle ceW ieeleer ngF& kenleer nQns evcee! legce DeekeeMe ceW kewmes megMeesefYele nes jns
nes? Deheveer Deve heeflveeeW kee Deheceeve kejkes kesJeue jesefnCeer kes meeLe jnkej Gmekes meenee& mes GheefmLele
ceneslmeJeeW ceW ceive neskej MeefMeefevn mes keuebefkele keueeDeeW kees OeejCe kejves Jeeues ev! legce cesjer nBmeer keeeW G[e
jns nes? legce ieghelveerieeceer leLee efveleueche nes~ Dele ns oes<eekej DeLee&led oes<eeW keer Keeve evcee! efvejLe&ke
meenme cele kejes~ ns jeng kes eje ve JewYeJe, efevleekegue evcee! osJeleeDeeW ves legcnejer keueeSB heer ueer nQ~ legce
keuebkeer Deewj s{s nes~ legceceW kesJeue Ske ner efJeMes<elee nw efke efieefjOej kes eYeg kes mJeeceer eerjece kee GejeOe& ev
ner legcneje veece nw~ Fmeer yeue mes legce Mebkej YeieJeeve kes cemleke hej efJejepe jns nes DeLee&led eefo jeceev Meyo kee
GejeOe& ev Meyo legcneje veece ve neslee lees keoeefeled legcekees YeieJeeve Mebkej Deheves cemleke hej ve mJeerkeejles~
ieerle mebKee 5
MeerIeceeeeefn ns eerjece efJejefnCeer efvelejeb JeLes~

ns efMeJeceevemejepenbme YeJeYeer<eCeefJeheodefJejece~~1~~
lJeles egieeeles Keueg efveefce<e keuheeeles lJeeb efJevee efoJeme~
meJe
peeveeefme
hegCeeCeece~~2~~
Metveeeles mekeuemebmeej Yeesiees jesiees Yet<eCeb Yeej~
ve
ces
jeseles
efceefLeueeOeece~~3~~
cee ke=Lee efieefjOejeYees efJeuecyeb osefn osJe efvepekejeJeuecyeced~
heeefn
megkeefJeieerlemeerleeefYejece~~4~~
162
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- meerleepeer hegve DeJeOe-efceefLeuee ceW eeefuele ueeskeOegve keer {eue ceW iee jner nQ ns eerjece! Deehe
MeerIe Dee peeFes, efJejefnCeer ceQ meerlee yengle JeefLele nes jner ntB~ ns efMeJepeer kes ceveceeveme mejesJej kes jepenbme! ns
mebmeej keer Yeebkej efJeheefe ve kejves Jeeues eYeg! Deehekes efyevee Ske #eCe egie meceeve ueie jne nw Deewj Deehekes
DeYeeJe ceW Ske-Ske efove keuhe meceeve yeerle jne nw~ ns hegCe-eCeece eYeg! Deehe meye keg peeveles nQ~ ceQ efJejefnCeer
meerlee Deehekes efyevee yengle Jeekegue ntB~ Deehekes efyevee cegPes meeje mebmeej Metve ueie jne nw~ cegPes Yeesie-jesie leLee
DeeYet<eCe Yeej eleerle nes jns nQ~ cegPes efceefLeueeOeece Yeer veneR Dee ueie jne nw~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer
eerjIegveeLe peer! Deye efJeuebye cele keerefpeS~ ns osJe! cegPes Deheves kejkeceue kee meneje oerefpeS Deewj es keefJeeeW kes
ieerle kee efJe<ee yeves ngS meekesle efJenejer eYeg Deye cegPe efceefLeueeefJeneefjCeer meerlee keer j#ee keerefpeS~
efJeMes<e- en ieerle Ske DeeBeefueke ueeskeOegve hej efveye nw, efpemekee yeesue efvecveJeled nwDeeDees Meyejer kes Iej eerjece, yeueQee uesleer cewee lesjer~~
ieerlejeceeeCeced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
mevoYe&Mueeskeew
efJeYeeJeevleer
jIegJee&ceeojeeoeremeboMe&vemeeceevemee~
efve<esog<eer ogiOeceleerles meleer meceeieleb veejoceeooMe& n~~1~~
ke=leeCeeceeb me GJeee Yetefcepeeb enme JeeebececeewefueMesKej~
Kejes Kejeefj efkeceglesefhmelees Jejes yeJeerleg esod ieesheefceob ve ceveles~~2~~
Sh
ri
T
ul
si
P
YeewceerDeye keefJe oes mevoYe&MueeskeeW mes keLee kees eceye kej jns nQ- meerleepeer DeeojhetJe&ke eerjece kee
efevleve kej jner nQ keeeWefke eerjece kes oMe&ve ceW ner Gvekee ceve Deemee nw~ Fme ekeej eerjece ceW levcee ngF&
otOeceleer kes le hej yew"er ngF& meerleepeer ves Deheves heeme Deees nges veejo peer kees osKee~ Deewj GvnW eCeece efkeee efhej
DeuheYeeef<eeeW ceW cegkegceefCe veejo peer ves he=LJeerheg$eer meerlee peer mes kenejepekegceejer! ueielee nw Deehe Kej kes Me$eg
eerjece kees ner keee Dehevee F&efhmele Jej mJeerkeej kejleer nQ~ eefo en efJe<ee yengle ieesheveere ve nes lees cegPes yeleeeW~
ieerle mebKee 6
op
yr
ig
ht
20
11
eermeerlee ieeeefle
cen<ex eteleeb Meevle vejes ces eeefLe&le: keevle~

megj<ex eteleeb Meevle: vejes cesYeefLe&le: keevle:~~1~~
lehemJeer
meef_peleeesOe
Deveemee mhegjodyeesOe~
ceneved ke=lekeecemebjesOe vejes ces eeefLe&le keevle~~2~~
oeeJeeved Oeeefce&ke eerceeved efJecegemleeieJeeved Oeerceeved~
eJeerjkeeueefpeod erceeved vejes ces eeefLe&le keevle~~3~~
efejeeg:
Meerueceeue keefuelekeeCekeewMeue~
megceuees efJeieleMeue vejes ces eeefLe&le keevle~~4~~
ieleJeefYeeejJewiegCe
uemeleeefj$evewhegCe~
ieefoleefieefjOejefiejehegCe vejes ces eeefLe&le keevle~~5~~
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye meerlee peer iee jner nQns cenef<e&! megefvees! ceQves Meevleheg<e kees ner heefle he ceW eene nw~ ns
osJeef<e&! megefveS, ceQves FefveeW kes ocevekeee& heg<e kees ner heefle he ceW DeYeLe&vee kee efJe<ee yeveeee nw~ ceQves Gme
heg<e kees heefle he ceW eene nw pees lehemJeer nesles ngS Yeer eesOe kee efJepeslee nes Deewj pees %eeveer neskej Yeer Deemee ve
nes Deewj pees ceneve neskej Yeer keece kee efJepeslee nes~ pees Oeeefce&ke neskej Yeer oeeueg nes, pees leeieJeeved neskej Yeer
cegefeheLe kee heefLeke SJeb yegefceeve nes~ pees ueppeeMeerue Jeerj neskej Yeer keeue kee efJepeslee nes, Jener Jej cesjer Fe
kee efJe<ee nw~ pees oerIee&eg neskej Yeer keCee Deewj kegMeuelee mes ege neslee ngDee Meerueceebieue DeLee&led veejer kees
emeVe kejves keer efJeefOe peevelee nes Deewj pees meJe&cebieuecee leLee mebmeej keer meYeer heer[eDeeW mes otj nes, Jewmee ner Jej
cesjer keecevee kee efJe<ee nw~ efpemeceW JeefYeeejhe ogieg&Ce ve nes leLee efpemeceW eefj$e j#ee keer efvehegCelee nes Deewj
efieefjOej keefJe keer JeeCeer mes efpemekes hegCe kee ieeve efkeee ieee nes, Ssmee mekeue keueeCe iegCe-ieCe mecheVe
heg<eesece ner cesje heefle nes mekelee nw~
163
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
mevoYe&Mueeske
Yetefcepee YeejleerYeemee YeeefmelemJeevle F&ej~
cegveerveeb ceeveeved ceeveeb epeieew le$e veejo~~1~~
Se
va
Yeewceer- Fme ekeej Yetefceveefvoveer meerleepeer keer mejmJeleer keer MeesYee mes megMeesefYele DevlekejCe cegefveeeW kes
mJeeceer veejo peer mecceeveveere meerleepeer kee mecceeve kejles nges Fme ekeej ieeves ueies~
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 7
meerles! SJebefJeOees vej Ske~
leceefleefje veehejefeueeskeeeb Jeefce esefle meefJeJeske~~1~~
keeefCekees efJeveeer ce=ogYee<eer meeefj$eceecetefle&~
meoeeejefvehegCees iegefvees efJeefnleceveesjLehetefle&~~2~~
veeruesvoerJejIeveMeeceuees
ceOegj
keCeeefmevOeg~
efveefJe&keejefJeenes
OeefvJeOegeex
efvepemesJekeyevOeg~~3~~
Ss#Jeeke keceues#eCe F&Me yegOees veerjoMeece~
efieefjOejeYeg efJeYegefJe&efoleelcee oeMejefLe eerjece~~4~~
op
yr
Yeewceerns meerles! efpeme ekeej kes Jej keer Deeheves Fe keer nw Fme ekeej kee Jej lees leerveeW ueeskeeW ceW Ske ner
nw~ en yeele ceQ efJeJeske mes kene jne ntB efke cesjs eje mebkeseflele Jej kes Deefleefje ef$eueeskeer ceW keesF& nw ner veneR, pees
Deehekes Deveghe nes efpemekee ceQ mebkesle kej jne ntB Jes keCeeefveOeeve, efJevece, ce=ogYee<eer, es eefj$ecee cetefle& mes ege
nQ~ Jen meoeeej ceW efvehegCe iegpeveeW ceW efvee jKeves Jeeues Deewj mJepeveeW kes ceveesjLeeW keer hetefle& kejves Jeeues nQ~ Jes veerues
keceue kes meceeve Meeceue-ceOegj mJeYeeJe mes mecheVe keCee kes meeiej, meYeer efJekeejeW mes jefnle, Deefleere OevegOe&j
Deewj Deheves mesJekeeW kes yevOeg nQ~ Jes F#Jeekeg JebMe ceW GlheVe meJe&meceLe&, meJe&Jeeheer, meyekes ceve kees peeveves Jeeues,
meYeer cetle&-JeeW kes meeLe jnves Jeeues efieefjOej keefJe kes mJeeceer oMejLevevove eerjece ner DeehekeesJej he ceW eehle
neWies~
164
ieerlejeceeeCeced
ve
d
mevoYe&Mueeske
eglJewJe jeIeJeiegCeeefVJeyegOeef<e&Jeke$eeoevevoJeeefjefveefOeueervecevee cenerpee~
eesoyd eghetJe&heefjmeseJf elejeceMeesYee megmvesnieodieod efieje efvepeieeo meerlee~~1~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 8
cen<ex! eeseleeb ke=heee keoe jecees efceefue<eefle ceeced~
megj<ex! YeCeleeb oeee keoe Meecees efceefue<eefle ceeced~~1~~
keoe keesceuekeceueheodYeeb pevekehegjceeiele eerceeved~
efJejnefJeiveeb JevepeiYeeb mJeeb mee#eeled keefj<eefle ceeced~~2~~
keoe Ye*dkelJee Oeveg: MewJeb cegng ke=lJee yeueb owJeced~
efMejefme Oe=leheeefCejepeerJeb mJeeb me: mJeerkeefj<eefle ceeced~~3~~
mJeebJejjepekeb
efpelJee meces<eeb mebMeeb lJee~
keoe efieefjOejeYegveealJee efeesefle Jeenefj<eefle ceeced~~4~~
es
er
Yeewceer- Fme ekeej veejopeer kes cegKe mes YeieJeeve eerjece kes iegCeeW kees megvekej hetJe& DevegYetefle keer ngF& eerjece keer
mesJee kee mcejCe kejkes Deevevo kes cenemeeiej ceW [tyeer ngF& Yetefceveefvoveer meerlee peer ves efJeMeg esce mes ieodieodJeeCeer ceW
Fme ekeej kene~
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- YeieJeleer meerlee peer kenleer nQns cenef<e&! Deehe ke=hee kejkes yeleeeW efke eerjece cegPes keye efceueWies? ns
osJe<ex! Deehe oeehetJe&ke Dee%ee oW efke MeeceJeCe& eerjece cegPes keye efceueWies? ns cen<ex! DehetJe& MeesYee mecheVe cesjs eYeg
keesceue ejCekeceueeW mes efceefLeuee heOeejkej cegPe efJejn-efJekeue meerlee kees keceue ves$eeW mes keye efvenejWies? ns cen<ex!
Jen keye megvoj #eCe nesiee peye eerjece efMeJe-Oeveg<e lees[kej meyekees osJeesefele-yeue kee oMe&ve kejekej cesjs efMej
hej Deheves keceue kej kee mheMe& kejkes mJeeb cegPes mJeerkeej kejWies? mJeebJej ceW Deees nges jepeeDeeW kees peerlekej
meYeer kee mebMee otj kejkes efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece cegPes eehle kejkes keye efeee peer kenkej cegPes
yegueeeWies?
ieerle mebKee 9
op
yr
ig
Deefhe e-
jeceb ef$eueeskeeefYejeceb keoe veg cegves mee#eelkeefj<es~

efceefLeueejce_eceefYeeeleb veJeueveeveefveefvolepeuepeeleced~
ef$eYegJeveefJeheodefJejeceb keoe veg cegves mee#eelkeefj<es~~1~~
keglegkeYeiveYeJeYeer<eCeeeheb
leefvepeheojleoeCeleeheced~
vejkegueueefueleueueeceb keoe veg cegves mee#eelkeefj<es~~2~~
keeefCekeb efJeveefeveb megMeerueb ceee&oeheg<eeseceueerueced~
levegefpeleMeleMelekeeceb keoe veg cegves mee#eelkeefj<es~~3~~
165
yeeuekeeC[ced
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- meerlee peer Deewj Yeer veeejer keer Oegve ceW iee jner nQns cegves! leerveeW ueeskeeW kees Deevevo osves Jeeues eerjece
kee ceQ keye mee#eelkeej keBieer? ns cen<ex! efceefLeuee kes jbiecebe hej heOeejs nges Deheves veJeerve ves$eeW mes keceue keer
MeesYee keer Yeer efvevoe efkees nges leerveeW ueeskeeW keer efJeheefe kees otj kejves Jeeues jIegveeLe peer kees ceQ keye efveneBieer?
efpevneWves Kesue-Kesue ceW Mebkej peer kee Oeveg<e lees[ efoee nw Deewj mesJekeeW kes oeCe-leehe kees nj efueee nw, Ssmes
ceveg<e-kegue kes megvojjlve kee oMe&ve ceQ keye keBieer? keCeeefveOeeve, efJevece, megMeerue, ceee&oe heg<eesece keer
ueeruee mes mecheVe Deheveer MeesYee mes keesef-keesef keeceeW kees peerleves Jeeues eYeg kees ceQ keye osKe heeTBieer? Oeveg<eyeeCe-lejkeme OeejCe efkees nges, keece nefmleMeeJeke kes Megb[ meceeve YegpeoC[ Jeeues, efieefjOej keefJe kes ves$eeW ceW
efJeeece kejves Jeeues eYeg eerjece kee ceQ keye mee#eelkeej keBieer?
Oe=leefve<emeeekekeesoC[b ceovekeueYekejmeceYegpeoC[ced~
efieefjOejefiJeeeceb keoe veg cegves mee#eelkeefj<es~~4~~
va
ya
s
.A
mevoYe&Mueeske
hegve MeebMeefekeer yeeuee yeeuemeejueesevee~
een ceevememeejvemlejeceheoecyegpee~~1~~
ee
th
Se
Yeewceer- hegve yeeue-ce=ieveeveer Deheves ceve-Yecej kees eerjece kes ejCekeceue ceW Dehe&Ce keer ngF& meerlee peer
mevosnhetCe& DeJemLee ceW yeesueeR-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee 10
eesJeleejer keLeb meesJeleejes YeJesos<e eMvees cen<ex meceeOeereleeced~
efveefJe&keej keLeb meodeJf ekeejb epeso<s e eMvees cen<ex meceeOeereleeced~~
Jeeheke eehvegeeled efkeb eYees Jeeheleeb eeheke eeleg efkeb eeeMe eeheleeced~
meJe&osMeer keLeb ewkeosMeer uemesos<e eMvees cen<ex meceeOeereleeced~1~~
efkeb cenJesCeglee efkeb iegjesuee&IeJeb efkeb veg ceeee ehe_e mhe=Mesved ceeOeJeced~
efkeb peieemeke efMe<eleeb mebeesos<e eMvees cen<ex meceeOeereleeced~2~~
eesepevcee Je=Ceerles keLeb pevce Yees, vemlekecee& ekegJeeale efkeb kece& Yees~
e meces<eeb efhelee efkeb megle: mebYeJeso<s e eMvees cen<ex meceeOeereleeced~~~3~~
YetefcepeeYeejleerceiveJewMeejoes Yeeefle menMeejoes cetefkelees veejo:~
peevekeerpeeefveueeefueleueerueece=leb efieefjOejsCeeefhe veeb efoJeb heereleeced~~4~~
YeewceerDeye meerlee peer eMve keer cege ceW ieerle iee jner nQns cen<ex! pees eYeg DeJeleejer nQ, Jes DeJeleej kewmes nes
mekeles nQ? ke=heee cesjs Fme eMve kee meceeOeeve keerefpees~ pees meekesleefyenejer eerjece meJe&Lee efveefJe&keej nQ, Jes
efJekeejege Fme mebmeej ceW kewmes Dee mekeles nQ? ns osJe<ex! cesjs Fme eMve kee meceeOeeve keerefpeS~ ns cegefveJee&!
Jeeheke Jeehe kewmes nes mekelee nw? eeheke eehelee kees kewmes hetCe& kejsiee? pees meJe&osMeer nw Jen SkeosMeer yevekej
keewmeuee peer kes DeeBeue ceW kewmes MeesYee hee mekelee nw? Deehe Fme eMve kee meceeOeeve kejW~ keee cenled lelJe ceW
166
es
er
ve
d
DeCeglJe Dee mekelee nw? keee ieg ueIeg yeve mekelee nw? keee peiele kee Meemeke efkemeer keer efMe<elee mJeerkeej kej
mekelee nw? cesjs Fme eMve kee meceeOeeve efkeee peee~ pees Depevcee nw Jen pevce kewmes mJeerkeej kej mekelee nw? pees
meYeer keceeX mes otj nw, Jen kece& ceW eJe=e kewmes nesiee? pees meYeer kee efhelee nw, Jen heg$e kewmes yeve mekelee nw? cesjs Fme
eMve kee meceeOeeve efkeee peee~ Fme ekeej Yetefceveefvoveer meerleepeer keer mejmJeleer ves veejopeer keer meejer elegjlee
ceefeeces kej oer Deewj Meejoepeer kes meeLe veejopeer eghe nes iees~ YeieJeeve eermeerleejece kee en ueefuele-ueerueece=le
jele-efove efieefjOej keefJe kes eje Yeer heeve efkeee peee~
ieerlejeceeeCeced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 11
mekeueefJeOecee&eeleeJesokelJeb YeieJelJeb eeseb yegOew e=Ceg meerles mJeeefceefve~
me SJeeJeleejer me SJeeJeleejes efveefJe&keej heefjCeeceJeeomleg efveefeveg meerles mJeeefceefve~~1~~
Denesje$e FJe keeues meJexefhe efJeeOecee& jece SJeb efvelecesJe efeveg meerles mJeeefceefve~
YeeYeeJeveevegmeejer meleheVeYeenejer DeJeleejer nefjesce leveg meerles mJeeefceefve~~2~~
peieppevceefmLeefleueenslegeeleegelf emeslegYee&vegJebMekesleg%ee&lJee efOeveg meerles mJeeefceefve~
efvemebMees yeeefCe efJeeejhejMegOeejeeje mebMeeefJeefheveceefhe ef#eCeg meerles mJeeefceefve~~3~~
me efveiegC& ees efvejekeej meiegCe meekeejes yee jecemle$e mJeceve eeefnCeg meerles mJeeefceefve~
vewJe efveOe&ce&ke me leg Oece& SJe Jew Mejerjer efieefjOejeYegb Jejb Je=Ceg meerles mJeeefceefve~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
YeewceerDeye veejo peer efceefLeueeBeue keer ueeskeOegve ceW Gej os jns nQ-ns mJeeefceefve meerlee peer megefvees! efJeeveeW
ves YeieJeeve kee ue#eCe kejles ngS kene nw-mekeue efJe Oecee&eeleeJesokelJeb YeieJelJeb DeLee&led YeieJeeve ceW
meYeer efJe-Oece& Ske meeLe jne kejles nQ~ FmeerefueS GveceW DeJeleejerlJe Deewj DeJeleejlJe es oesveeW efJe Oece& Ske
meeLe jnles nQ~ Dele Jes ner eYeg eerjece meekesleueeske ceW DeJeleejer Deewj eerDeJeOe ceW DeJeleej Yeer nQ~ mJeeefceveer meerlee
peer! hejcesej kee heefjCeeceJeeo efveefJe&keej nw~ Deehe Fme ekeej efveee kej ueerefpeS~ eeefhe Deeeee& ueesie yee kees
heefjCeeceer ceevekej heefjCeecepeefvele efJekeej eke=efle ceW ceevekej meceeOeeve kejles nQ leLeeefhe yee Deefevle-Meefe kes
DeeOeej hej heefjCeeceer neskej Yeer efveefJe&keej jn mekelee nw~ pewmes-Ske oerheke Deveske oerhekeeW kees GlheVe kejkes Yeer
efJekeejJeeve veneR neslee~ ns mJeeefceefve meerlee peer! pewmes Ske ner mecee ceW efove-jele oesveeW efJeOeceea jn uesles nQ Gmeer
ekeej meYeer hejmhej efJe Oece& YeieJeeve eerjece ceW efvejvlej efJejepeles nQ Fme ekeej Deehe ceve kes mebkeuhe kee
eeve kej ueerefpeS~ YeieJeeve eerjece DeJeleejer neskej Yeer Yee keer YeeJevee kee DevegmejCe kejles nges MejCeeiele
mevleeW kee Yee njves kes efueS DeJeleej Yeer ues uesles nQ~ Ssmee peevekej GveceW esce kee efJemleej keerefpeS~ ns
pevekeveefvoveerpet! mete&JebMe kes OJepe kes mJehe eerjece ner Jewefoke Oece&mesleg kes j#eke Deewj peiele kes pevce-efmLeefleeuee kes keejCe hejyee ner nQ~ Ssmee peevekej Deehe emeVe nes peeFes~ ns cenejeveer pet! mebosnjefnle hejyee ceW GlheVe
nges mebMeehe yeve kees efJeeejhe kegune[s keer Oeeje mes kee [eefuees~ Jener eerjece efveieg&Ce, efvejekeej Deewj
meiegCe-meekeej yee Yeer nQ DeLee&led Ske ner mecee ceW nse iegCeeW mes jefnle nesves kes keejCe efveieg&Ce leLee Gheeose iegCeeW
mes ege nesves kes keejCe meiegCe! Fmeer ekeej meebmeejer DeekeejeW mes otj nesves mes efvejekeej Deewj Yepeve kes efueS Gheeesieer
DeekeejeW mes ege nesves kes keejCe meekeej yee eerjece ner nQ~Deehe Dehevee ceve GvneR kes ejCeeW ceW Yespe oerefpeS~ ns
cenejeveer peevekeer pet! eerjece efveOe&ce& yee veneR nQ, elegled Jes lees efJeenJeeve Oece& ner nQ~ Dele mebosn es[kej Deehe
eermeerlee peer efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece kees ner Jejhe ceW JejCe kej ueW~
167
yeeuekeeC[ced
efJeMes<e- Fme mebmke=le ieerle kee ueeskeOegve mebyebOeer {eue Fme ekeej nw
er
ve
d
keJeves veiej mes heOeejs oesT Meece ieewj

kene lesjes efheleepeer kees veece OevegOeefjee
keJeves he"ees kesefnb nsleg legce Deees Flew
YeefjJes kees hetue oesvee kenes OevegOeefjee~~
es
ieerle mebKee 12
ht
Deefhe e
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
meiegCeefveieg&CeeesYexoes
veeefmle~
e meiegCe me leg eYegefve&ieg&Ce efYeoe ve keeefhe ekeeefmle~~
peueleg<eejeesefjJe leg leJele eesjskelee Yeeefle~
vemlenseiegCeleee efveieg&Ce ceeeeb efJevee efJeYeeefle~~1~~
me e keueeCeiegCeieCeweg&e meiegCees YeJeefle efn efveleced~
veevee efJeOeeJeleejw Meb Yeeeveeb kegles efveleced~~2~~
efveheceee
efveMes<ee
efvelee efveeleekeejemleme~
DeekeejmlecYeeosefve&jeeled
efvejekeejleeheme~~3~~
egieheefVejekeejmeekeej
meiegCeesheiegCees
jece~
DeefJeke=leheefjCeeceer peieoerMe Keele hegCeeCeece~~4~~
Delees %eevekeke&Meleeb lekelJee leb YeeJegkee Yepeefvle~
efieefjOejeYeesue&yOeyeesOee Deefhe Yeefeb vewJe lepeefvle~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceerveejo peer nJesueer heefle ceW kenles nQ Deewj Yeer meiegCe Deewj efveieg&Ce ceW keesF& Yeso veneR nw~ pees eYeg meiegCe
nQ Jener efveieg&Ce Yeer nQ~ oesveeW ceW efkemeer ekeej kee Yeso veneR nw~ Jemleglemleg oesveeW keer Skelee peue Deewj yehe& kes meceeve
nw~ YeieJeeve kees efveieg&Ce Fmeefuees kene peelee nw efke Jes ceeefeke nseiegCeeW mes jefnle nQ~ Jes ner eYeg keueeCe iegCeieCeeW
mes ege neskej efvejvlej meiegCe nges yeves jnles nQ Deewj Jes Deheves Deveske DeJeleejeW mes Deheves YeeeW kee keueeCe kejles
jnles nQ~ YeieJeeve kes Deekeej efvehece nQ FmeefueS Yeer Jes efvejekeej nQ~ efvehecee Deekeejeeme me efvejekeej
meYeer Deekeej YeieJeeve kes ner nQ, FmeerefueS Jes efvejekeej nQ~ efveMes<ee: Deekeeje: eme me efvejekeej YeieJeeve
kes Deekeej efveele nQ~ FmeefueS Jes efvejekeej nQ~ efvejvlejced efveelee Deekeeje: eme me efvejekeej~ Fmeer
ekeej KebYes kees hee[kej eYeg eke ngS~ FmeefueS GvnW efvejekeej kenles nQ~ efve<eevle Deekeejeled Fefle
efvejekeej~ heefJe$e heefjCeece Jeeues YeieJeeve eerjece Ske ner meeLe efvejekeej-meekeej leLee efveieg&Ce-meiegCe Yeer nQ~ Jes
peiele kes F&ej leLee peiele kes heefjCeeceer neskej Yeer efveefJe&keej nQ~ DeLee&led peiele YeieJeeve kee efJeJele& veneR nw, elegled
heefjCeece nw~ DeleSJe yeemet$e ceW Yeer heefjCeeceeled (yeemet$e 1,4,26) kenkej heefjCeeceJeeo ner efme efkeee
ieee nw~ FmeerefueS YeeJegke Yee-ueesie %eeve keer keke&Melee es[kej YeieJeeve kee Yepeve kejles nQ~ %eeve eehle kejkes
Yeer %eeveer peve efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece keer Yeefe veneR es[les~
168
ve
d
er
es
R
s
ht
ll
R
ig
ieerle mebKee 13
Yetefcepes
YeefeJeMees
YeieJeeved~
eCeleheeuekees oerveefnlew<eer keCeeefyOe eerceeved~~1~~
lJeb mee#eeod YeieJelees YeefejLe me e efveheceiegCeJeeved~
jecees YeieJeeved hejceelcee hejcesej Fefle Yetceeved~~2~~
mJehemecyevOesve mecemlewieg&Ceweg&le egefleceeved~
Delees vewJe JeefYeejefle leoereb yeeeb me e Oe=elf eceeved~~3~~
YeefejsveceLe veeefle efveieceeefle YekeleOeerveleeJeeved~
efieefjOej Yepe jeceb YeieJevleb eYegYe&ef eiegCeJeeved~~4~~
ieerlejeceeeCeced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
Yeewceerveejo peer hegve nJesueer heefle ceW ner iee jns nQns he=LJeervebefoveer meerles~ YeieJeeve eerjece MejCeeieleeW kes
heeueke oerveeW kes efnlew<eer, keCee kes cenemeeiej, efvele eermecheVe nesles ngS Yeer Yeefe kes ner JeMe ceW jnles nQ~ Deehe
mee#eeled YeieJeeve keer Yeefe ner nQ Deewj eerjece efvehece iegCeeW mes ege hejceelcee, hejcesej, efvelemeee mecheVe
YeieJeeve nQ~ ener Deehe Deewj eYeg kee efJeJeseve nw~ Oewe& mecheVe Jes eerjece Jesocee neskej Yeer mJehe mecyevOe mes
iegCeeW mes ege jnles nQ~ FmeerefueS Gvekes yeelJe ceW JeefYeeej veneR Deelee~ YeieJeeve kees Yeefe ner Yee kes heeme ues
peeleer nw~ Yeefe ner Gvekee yeesOe kejeleer nw~ YeieJeeve eerjece Yee kes DeOeerve nQ~ ns keefJe efieefjOej! legce Yeer
YeieJeeve jece kee ner Yepeve kejes keeeWefke Jes meJe&meceLe& neskej Yeer Yeefe keer jmmeer mes yeBOes jnles nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee 14
eme eglJee iegCeeved efeeceglkeC"leeb leb efJepeeveerefn eehleb Jejb Yetefcepes~
eme OeelJee Jeheg mJeevleceglkeC"leeb leb efJepeeveerefn eehleb Jejb Yetefcepes~~
elkeLeekeCe&heeret<eheeeb MegYes evceOegjieerleieeeb megMecheeefJeYes~
mevleleb les jme%ee meceglkeC"leeb leb efJepeeveerefn eehleb Jejb Yetefcepes~~1~~
keesefPe<ekeslegefvevokeveJeecyegoeew e$e keueeCeiegCeieCeefJeyeefOe&leMegeew~
lJevceveesveeruekeC"es vejerve=leleeb leb efJepeeveerefn eehleb Jejb Yetefcepes~~2~~
eme meewvoe&meeiejuemeefJemegOeeeeJeceeJeOe&leeb leeJekeer ked#egOee~
ees JejsCees JejlJes JejerJe=leleeb leb efJepeeveerefn eehleb Jejb Yetefcepes~~3~~
heg<heJeedeeb mejJeerlees efveMeceefJeb lJeb efoke#emJe eb YeehepejefJeced~
efieefjOejsMees Mee les ojerMeleeb leb efJepeeveerefn eehleb Jejb Yetefcepes~~4~~
Yeewceerns Yetefcevebefoveer meerles! efpemekes iegCeeW kees megvekej Deewj efpemekes mJehe kee Oeeve kejkes Gmemes efceueves
keer Deehekes efee Deewj ceve ceW GlkeC"e peie peee, Gmeer kees Deehe Dehevee eehle Jej mecePe ueerefpeSiee~ ns meerles!
efpevekes keLeece=le kee heeve kejkes, efpevekes mecyevOeer ceOegjieerle iee kejkes Yeer Deehekeer efpee kees eYeg kee
iegCeevegJeeo kejves keer efvejvlej GlkeC"e nes peee, Gmeer kees Deehe Dehevee Jej mecePe ueerefpeesiee~ ns meerles! keueeCe
es
er
ve
d
iegCehe efoJepeue mes efpemekeer heefJe$elee efvejvlej ye{ jner nw, Ssmes kejes[eW keeceosJeeW kees Yeer efveefvole kejves Jeeues,
veJeerve yeeoue pewmeer keeefvle mes ege efpeve IeveMeece kes mece#e Deehekee ceveceetj veee G"s Jener Deehekee Jej nesiee,
Ssmee Deehe peeveW~ eqpemekes meewvoe& meeiej keer efJe megOee kee eJeCe kejkes Yeer Deehekes ves$e keer #egOee ye{ peee~ pees
meyekee JejCeere neskej Yeer Deehekes Jej-YeeJe ceW DeefleMee Jele&ceeve nes, Gmeer kees Deehe Deheves eehle-Jejhe ceW
mecePe ueerefpeSiee~ hegueJeejer ceW meKeer kes cegKe mes efpevekeer efJe megvekej efpeve Yeekeceue kes mete& kees osKeves kes
efueS Deehekee ceve kejs Deewj efpeve efieefjOej keefJe kes F&ej kees Deehekeer ef yeej-yeej efvenejs Gmeer heg<e efJeMes<e
kees Deehe Deheves heeme Deeee ngDee Jej mecePe ueerefpeSiee~
169
yeeuekeeC[ced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 15
Oej Oej OejefCemegles efo Oewe&ced~ cee lee#eer&oeme mLewe&ced~~1~~
keeee& osJee meoe eleer#ee~ meheuee meees Yeeiemeceer#ee~~2~~
Deeeemeefle veJepeueoMeece~ Ye*d#eefle les efJejnb eerjece~~3~~
keglegkeYeiveieewjerheefleeehe~ Yeemeefle Yethes mJeefceleeleehe~~4~~
Oeemeefle heeefCeenb hegveerleced~ ieemeefle MegYeb efieefjOejes ieerleced~~5~~
si
P
ee
th
Se
Yeewceerns he=LJeerheg$eer meerles! oe ceW (Oewe& OeejCe keerefpeS) Deheves oe keer efmLejlee cele esef[es~ Deehe
efvejvlej eleer#ee keerefpeS~ Deehekes Yeeie keer meceer#ee meheue nes~ veJeerve cesIe kes meceeve eerjece DeeeWies Deewj
Deehekes efJejn kees meceehle kejWies~ Jes Kesue-Kesue ceW efMeJepeer kee Oeveg<e lees[kej jepeeDeeW kes yeere Demeerce eleeheer
heg<e kes he ceW ekeeefMele neWies Deewj Jen Deehekee heefJe$e heeefCeenCe kejWies leLee keefJe efieefjOej Yeer cebieue-ieerle
ieeeWies~
Sh
ri
T
ul
efJeMes<e- en ieerle leerve leeue ceW efveye nw Deewj Fmes keueeCe kes ner mJej ceW ieevee eeefnS~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 16
Deo hetCe Fob hetCe eb Jewosefn Jew hetCe&ced~
ve eeceg<ceeefoob vetveb eb Jewoes nf Jew hetCe&ced~~1~~
Deoes veJeleeefj meekesles Fob lJeJeleee&JeOekesles~
DeomlJeiegCeb Fob meiegCeb eb Jewoes nf Jew hetCe&ced~~2~~
Deoes jece Fob meerlee lJecesJe mvesnmeceJeerlee~
ve hetJe&mceeled hejb vetveb eb Jewoes nf Jew hetCe&ced~~3~~
megmeewueYeeled mekeeCeeled Goeb hetCe&ceLehetCee&led~
meoeslke=b MegYeb hetCe Fob Jewoes nf Jew hetCe&ced~~4~~
ie=nerlJee hetCe&hetCeeMeb meiegCeefveieg&CemecemleebMeced~
megkeefJe efieefjOejeYeg hetCe eb Jewoes nf Jew hetCe&ced~~5~~
Yeewceerveejopeer hegve ueeskeOegve ceW ieeles nQns meerles! Jen DeLee&led meekesle kes eerjece hetCe& nQ Deewj en DeLee&led
170
ht
es
er
ve
d
DeJeOe kes eerjece Yeer hetCe& nQ~ oesveeW ner hetCe& nQ~ Jen Fvemes vetve veneR nQ~ oesveeW ner hetCe& nQ~ Deo DeLee&led Jes
meekesleefyenejer eerjece DeJeleej veneR uesles Deewj Fob DeLee&led DeJeOeefyenejer eerjece DeJeleej uesles nQ~ Jes efveieg&Ce nQ es
meiegCe nQ, hejvleg oesveeW ner hetCe& nQ~ otmejs he#e ceW Deo DeLee&led Jes nQ eerjece leLee Fob DeLee&led en Deleble efveke
Jele&ceeve Fob Meyo kee DeLe& legcner nes mvesnceeer meerlee! keesF& efkemeer mes kece veneR nw~ legce oesveeW ner hetCe& nes~ hejvleg
eerjece keer Dehes#ee Deehe ceW megueYelee Deewj keCee keer DeefOekelee nw~ Dele Gve hetCe& eerjece mes hetCe& DeLee&led Deehe
Goeles DeLee&led DeefOeke hetpe Deewj Glke= nQ~ FmeerefueS Deehe MegYe nQ, Glke= nQ Deewj hetCe& Yeer nQ~ Fme ekeej
meiegCe-efveieg&Ce he mecemle DebMeeW kes DebMeer hetCe& hejceelcee kes hetCeeMe kees enCe kejkes Deehe oesveeW efieefjOej keefJe
kes mJeeceer eermeerleejece hetCe& nQ~
ieerlejeceeeCeced
R
ig
efJeMes<e- en ieerle hetCe&ceo hetCe&efceob kee hetCe& Yee<e nw~
ll
ieerle mebKee 17
cenejepeesefhe
es cece jecemeMe~
keesefhe jepee ve ~~
oervepeveyevOeg keCeeefmevOeg keesefmle YeeYeenejer~
ke heoeypejpemee heefleMeeheeled heefleleenueeleejer~~
osJeesefhe es ceneosJeesefhe es cece jece meMe~
keesefhe osJees ve ~~1~~
lekelJee megjogue&Yeefhele=jepeb keesieeled Jeveb ke=heeueg~
OeerJejkeesueefkejelepeveeveeb kees oeles mce oeeueg~~
leeieer e es ceneleeieer e es cece jecemeMe~
keesefhe leeieer ve ~~2~~
keme heefleleheeJeveMegYeefJeob keeske=le ie=b leeleced~
ke: MeJejerpegheueceMveeled keeske=le keefheb mJepeeleced~~
eesieer e es ceneeesieer e <es cece jecemeMe:~
keesefhe eesieer ve ~~3~~
kees JeevejefveefMeejYeuuetkeeved meefeJeeveke=le ke=le%e~
efieefjOejmeefcceleeieefCeleheefleleeved keesheeueele ieefle%e~~
mJeeceer e es cenemJeeceer e es cece jece meMe~
keesefhe veeLees ve ~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
jepeeefhe <es
ya
s
.A
Devee-
YeewceerDeewj Yeer! jepes Yeer osKes iees cenejepes Yeer osKes iees hejvleg cesjs jece peer kes meceeve keesF& jepee veneR osKee
ieee~ keewve nQ oervepeveeW kee yevOeg Deewj keCeeefmevOeg keewve nQ YeeeW kee Yeenlee&? heefle kes Meehe mes heeflele Deefnuee
kees Deheves ejCe keceue keer Oetefue mes efkemeves leeje? nceves osJelee Yeer osKee, ceneosJelee Yeer osKee, hej eerjece pewmee
ht
es
er
ve
d
keesF& osJelee veneR osKee~ osJelegue efhelee kee jepe es[kej meeceeve-peveeW hej ke=hee kejves kes efueS Jeve ceW keewve
ieee? kesJeue eerjece kesJe-keesue-efkejeleeW hej efkemeves oee keer? Skecee$e eerjecepeer ves~ ceQves leeieer Yeer osKee
Deewj ceneleeieer Yeer osKee hej eerjece pewmee keesF& leeieer veneR osKee~ heefleleheeJeve pewmee efJeo efkemeves OeejCe efkeee?
efkemeves peeeg kees efhelee ceevee? efkemeves Meyejer kes pet"s heue Keees Deewj efkemeves JeevejMejerjOeejer nvegceeve peer kees
Dehevee heg$e yeveeee? ceQves eesieer Yeer osKes Deewj ceneeesieer Yeer osKes nQ, hej ceQves jece pewmee keesF& eesieer veneR osKee~ efkeme
ke=le%e ves Jeevej-Yeeuet-Deewj je#eme kees Dehevee ceb$eer yeveeee? efkeme ieefle%e ves cegPe keefJe efieefjOej pewmes Deveske
heefleleeW kee heeueve efkeee? nceves mJeeceer Yeer osKee cenemJeeceer Yeer osKee hej cesjs jece peer pewmee keesF& mJeeceer veneR
osKee~
171
yeeuekeeC[ced
R
ig
efJeMes<e- en ieerle cesjs ner eje jefele jepes Yeer osKes cenejepes Yeer osKes ieerle keer ner {eue ceW efveye nw~
Se
va
ya
s
.A
ll
mevoYe&Mueeskeew
efoJeefceles
iegCeJeefCe&efve veejos efJeyegOeJe=efJeeejefJeMeejos~
DeJeefvepeepeveceefC[leceevemee efJeefMeefLeueeefceefLeueeefOeheyeeefuekee~~1~~
eeMeerueeb
meceente
jeceheeoeypeeefvkee~
ekeesjer efceefLeueeOeerMeefkeMeesjer
efkeef_eoepeieew~~2~~
si
P
ee
th
YeewceerFme ekeej eYeg kee iegCe JeCe&ve kejkes owJeere-efJeeej ceW efvehegCe osJeef<e& veejopeer kes yeeueeske heOeej
peeves hej hejceelcee eerjece kes DeeJesMe mes megMeesefYele ceve Jeeueer he=LJeerheg$eer efceefLeueeefOejepe kevee peevekeer peer keg
#eCeeW kes efueS efMeefLeue nes ieeeR~ heeeled Deheveer Devlejbie meKeer eeMeerueepeer kees yegueekej eerjece ejCekeceue keer
veKeceefCe eefvkee keer ekeesjer pevekejepe efkeMeesjer keg ieeves ueieeR~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee 18
meefKe
ns
efkeb
keLeeb
keLeeeefce~
mecemeeee meceeOeeveb ve ces lJeeb JeLeeeefce~~
pevegefjob megkegueerveJebMes
Jeheg hejJeMecesJe~
cejCeceefhe eeefelegceMekeeb esod Jejb mJeecesJe~~1~~
jeIeJeme keLeeb e=Ceesefce meowJe leb Oeeeeefce~
leod iegCeeved efkeue efevleeeefce efvejvlejb ieeeeefce~~2~~
Yeespeveb ve kejesefce efoJemes efveefMe e vees efveeefce~
oefjeefle e ceevemeb Yeeieb mJekeereb eefce~~3~~
jeIeJesCe efJevee peieefoob MetveJeled eefleYeeefle~
Denes jpeveerJeuueieefle jefJejsJe MeMeer efJeYeeefle~~4~~
peevekeerpeerJeveb esefme eeMeerues osefn~
MeerIeceLe efieefjOejeYegb cece meefVeOeew eefJeOesefn~~5~~
172
es
er
ve
d
Yeewceerns meKeer! legcemes keee kentB? cesjer mecemee kee keesF& meceeOeeve veneR nw~ ceQ legcnW og:Keer ner kej jner ntB~
cesje pevce-kegueerve-JebMe ceW ngDee nw~ Dele Iej mes eerDeeesOee kes efuees Yeeie veneR mekeleer~ Mejerj hejeOeerve nw, Gmes
leeie veneR mekeleer~ cejCe ceeBbievee Yeer keef"ve nw, eefo Jen mJeeb Dee peelee lees Dee neslee~ ceQ eerjece keer keLee
megveleer ntB meowJe Gvekee Oeeve kejleer ntB, GvneR eYeg kes iegCeeW kee oe ceW efevleve kejleer ntB Deewj GvneR eYeg kee ieeve
kejleer jnleer nttB~ ceQ efove ceW Yeespeve veneR uesleer ntB Deewj jele ceW meesleer veneR ntB~ cesje ceve oefj nes jne nw, ceQ Deheves Yeeie
keer Yeer efvevoe kej jner ntB~ eerjeIeJe kes efyevee en mebmeej Metve pewmee eleerle nes jne nw~ Denes! DeLee&led efove-jeef$e kes
meceeve ueie jne nw Deewj mete& Yeer evcee pewmes efoKe jns nQ~ ns eeMeerues! eefo cegPe peevekeer kee peerJeve eenleer nes
lees peevekeerpeerJeve eerjece kees os oes Deewj efieefjOej keefJe kes mJeeceer jeIeJe peer kees MeerIe ner cesjs efveke uee oes~
ieerlejeceeeCeced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 19
meefKe
efkeb
keLees
efvepeYeeJeced~
peevevleefhe
eYees
mJeYeeJeced~~
eoe eYe=efle veejoes iele meefKe JeefCe&leveeLeeefj$e~
leoe eYe=elf e ceeb onefle efveefMe efoJee eYegeJf ejneefivejefce$e~~1~~
keJeeeesOee keJe e otjosMeiee megYeies pevekehegjereced~
keJeenb
heecejceeflejuhe%ee
keJesob yeelegjereced~~2~~
eeefhe ceeb efJenee jIegveeLe keeceefhe vees heefjCeslee~
meowJewkehelveereleefvejlees
ceee&oeke=leeslee:~~3~~
jefJeCee eYesJe efJeOegvee
eever jecesCeencevevee~
meerleeee jecees efvejvlejb eke=efleew<ee ceevee~~4~~
ueeskeJesomeccelee
megefmLeje
eoheereb
ceerceebmee~
leoefhe efJekeueeefle ceeb efieefjOejeYegcegKeefJeOegmegOeeefheheemee~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceerhegve meerlee peer kenleer nQns meKeer! ceQ Deheves eYeg kee mJeYeeJe peeveleer ngF& Yeer Deheves ceve kee YeeJe
kewmes kentB? eeCeveeLe kee eefj$e megveekej peye mes eerveejo cesjs heeme mes iees nQ, leYeer mes Me$eg yevee ngDee eYeg kee
efJejneefive cegPes jele-efove peuee jne nw~ keneB DeeesOee Deewj keneB Gmemes yengle otj osMe ceW yemeer ngF& en efceefLeueehegjer~
keneB ceQ Deuheyegef meeceeve ceefnuee, keneB legjerelelJe hejyee eerjece~ eeefhe jIegveeLe peer ceee&oe heg<eesece Deewj
meowJe Skeveejer-eleer nesves kes keejCe cegPes es[kej efkemeer Yeer veejer mes efJeJeen veneR kejWies~ efpeme ekeej mete& mes
Gvekeer eYee Deewj evcee mes eefvkee DeefYeVe nw, Gmeer ekeej ceQ Yeer eerjece mes Deveve ntB~ eerjece lees efvejvlej meerlee
kes ner nQ~ ener eke=efle meJe&ceeve nw~ eeefhe en ceerceebmee ueeske Deewj Jeso oesveeW mes meccele nw efke eerjece meerlee kes
ner nQ, efhej Yeer efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece kes cegKeeb keer Dece=le efheheemee ner cegPes Jeekegue kej jner nQ~
mevoYe&Mueeske:
keoeefeod Jeer#e owJe%eefheCeb mee Je=<eekeefheced~
Je<e&oJd eejcyekeecYeespee heesob Megef eefmcelee~~1~~
173
yeeuekeeC[ced
Yeewceerefkemeer mecee peesefle<eer kes JesMe ceW Deees nges YeieJeeve Mebkej kees osKekej ves$e keceue mes Deeg Je<ee&
kejleer ngF& heefJe$e cegmkeeve Jeeueer meerleepeer Fme ekeej DeeojhetJe&ke hetves ueieeR~
er
es
R
s
ht
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
efkeef_eomceekeb megMekegveb efJeeeje peewefleef<eved~

keoeeemeefle jIegveeLe Geeje peewelf eef<eved~~
efceeceeCeeb
meerleeb efpe megOeeb heeeesLee~
jIegkegueevb
cece
meefVeOeeheesLee~~
efejjeseif eCeeR efeefkelmeeesheeeje peewelf eef<eved~~1~~
meleb meleb yete nf yeet nf keoe levcegnlt e&ced~
meheuee
yeeeCe
ceoereefceehetle&ced~~
meerleepeerJeveefJeOeevekeb efJeOeeje peewefleef<eved~~2~~
kevekeJemeveceef C eYet < eCeeef v e
oemes ~
Yetmegjocheleerke=les
YeJeveb
efJeOeemes~~
meleb peewelf e<eme megheueb efJeeeje peewelf eef<eved~~3~~
kevekeefoJemees iegjes keoe mee ieefce<eefle~
eoe cece ves$ehetjes
jecees veg YeefJe<eefle~~
efieefjOejeYegefMe efveefce<eb efveJeeje peewefleef<eved~~4~~
ve
d
ieerle mebKee 20
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceermeerlee peer efMeJe peesefle<eer peer mes ken jner nQns peesefle<eer peer! Lees[e-mee nceeje meiegve efJeeej
ueerefpeS~ cesjs jIegveeLe peer keye DeeeWies? en heue YeeKe oerefpeS~ ns yeeeCe osJelee! cej jner cegPe meerlee kees Dece=le
efheuee oerefpees~ jIegkegue kes ebcee eerjeIeJe kees cesjs efveke uee oerefpeS~ Fmeer efeefkelmee mes yengle keeue mes iCe
cegPe meerlee kee Gheeej kej oerefpeS~ ns yeeeCe! mele yeleeFes-mele yeleeFes Jen cegnte& keye nw? Deehe cesjer F&ehetle&
DeLee&led kegDeeBb yeeJeueer Deeefo kes efvecee&Ce kes hegCe kees meheue kej oerefpeS~ cegPe meerlee kes peerJeve kes efJeOeeve kees Yeer
efveefele kej oerefpeS~ DeveLee ceQ cej peeGBieer~ ns peesefle<eer! Deehe Deheves peesefle<e kee mele heue efJeeej oerefpeS,
eYeg kes Dee peeves hej ceQ Deehekees mJeCe&-Jee-ceefCe Deewj Yet<eCe kee oeve keBieer Deewj Deehe heefle-helveer kes efueS
Ske megvoj YeJeve yeveJee otBieer~ ns iegosJe! Jen meesves kee efove keye Deeesiee? peye eerjece cesjs ves$e kes meeceves neWies~
Deye lees peesefle<eer peer efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kes oMe&ve ceW yeeOee yeve jner heuekeeW kee efiejvee Yeer jeske
oerefpeS~
efJeMes<e- en ieerle "W" efceefLeuee kes DeeBeefueke Oegve keer {eue ceW efveye nw~ efpemekes yeesue nQkeefve ncejew meiegveJeeb efJeee peewelf e<eer~
keKeveew Sslew jIegveeLe Gee peewefle<eer~~
174
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ve
d
er
es
R
ht
JesoJeememegleb
eheefeefveieceb
%eelegb hegjwJeeieleced
ceeeekeerjlevegb
efeewJe ceefnleb
Jewjeiemelhe_pejs~
meerleente efmeleecyekeemJeefueefKeleb ueerueeMegkeb eeefnCeeseceeeehe& meghe$eceeMegmeefKeefYe eerkeesmeueeJeeefmeves~~1~~
ielJee keerjes jeIeJeeR jepeOeeveeR dJee jeceb keJeeefhe mebeer[ceeveced~
Meewkeee Jeeeente Jeeebeceee eeoeled he$eeR jeIeJeeeeJevesee~~2~~
mevoYe&Mueeskeew
Se
va
ya
s
.A
ll
YeewceerJesoJeeme peer kes heg$e Megkeeeee& pees efke hetJe& ceW ner MejCeeieefle kee jnme peeveves kes efueS eermeerlee kes
ejCeeW ceW Deees nges Les meyekes mece#e GvneWves ueeruee ceW leesles kee he yevee jKee Lee Deewj eer peer ves Yeer GvnW Jewjeie
kes efhebpejs ceW jKekej MejCeeieefle kee jnme he{eee Lee~ Deepe GvneR Megkeeeee& kees yegueekej kepejejs-vewveeW Jeeueer
meerlee peer ves mJenmleefueefKele Ske he$e meeQhee Deewj kene- en legce efce$eeW kes meeLe Kesue jns keesmeuejepe efkeMeesj
eerjece kees eghekes mes meeQhe osvee~ Devevlej eerjece keer jepeOeeveer ceW peekej Skeevle ceW Kesueles ngS eerjece kes oMe&ve
kejkes GvnW leesles keer ner JeeCeer ceW yegueekej Megkeeeee& peer ves mebeefcele JeeCeer ceW yeesueves Jeeues eYeg eerjece kees
he=LJeervebefoveer meerlee peer kee he$e meeQhee~
ee
th
ieerle mebKee 21
si
P
meerlee een-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
pee pee jIegvevove Kejejs ns pee mJepevemeewKekeeefjved~

eglJee iegCeemles
eeroJs eef<e&Jeke$eeled
meejevemeejs~
mebmeejs
ns
keeefceleeefmce
keeceoeefjved~~
pee pee jIegvevove ..........................................~~1~~
GodOeleg
hueJeeefveJe meJe&peerJepeieleeb ceiveeveeceheejs~
heejeJeejs
ns
ceeseof leeefmce
ceeseoq leeefjved~~
$ewueeskeeueeJeCeue#ceercees
hekegueueueeces~
ovegpeejs
ns
ceesenf leeefmce
ceesnneefjved~~
pee pee jIegvevove ........................................~~3~~
meJe&e#eg<celeeb e#eguee&Yes
IeveeYes
DeeOeejYetles~
efvejeOeejs
ns
YeefJeleeefmce
YeJeeneefjved~~
efieefjOejeYegb
heeflecesJe
Je=leJeleer heeefn je#emesYees~
175
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
YeewceerDeye meerlee peer he$e ceW ken jner nQ- ns jIegvevove! ns Kej veeceke je#eme kes Me$eg! ns mJepeveeW kees megKe
osves Jeeues eYeg! Deehekeer pee nes, pee nes, pee nes~ ns keeceeefoefJekeejeW kees ve kejves Jeeues eYeg! eer osJeef<e& kes cegKe
mes Deehekes iegCeeW kees megvekej pees Fme Demeej mebmeej ceW meejYetle lelJe nQ, ceQ Deehekeer keecevee kejves ueieer ntB~ ns
Me$egDeeW kees Yeer emeVe kejves Jeeues eYeg! Gve iegCeeW kees megvekej pees DeieeOe meeiej ceW [tyes nges mechetCe& peerJeeW kes Gej
kes efueS penepe kes meceeve nQ, ceQ Deehe hej yengle emeVe nes jner ntB~ ns ceesn kees njves Jeeues eYeg! Deehekes ceveg<e kegue
kes jlve kes meceeve SJeb leerveeW ueeskeeW kes meewvoe& keer MeesYee mes ege he hej ceQ ceesefnle nes egkeer ntB~ ns meebmeeefjke
yeeOeeDeeW kees ve kejves Jeeues njs! mechetCe& ves$e JeeueeW kes ves$eeW kes ueeYe mJehe veerues yeeoue kes meceeve megvoj Deehe
eer hej ceQ Dehevee mechetCe& YeeJe G[sue egkeer ntB~ ns DeJeOe efJeneefjve efieefjOej keefJe kes mJeeceer! Deehe eerjeIeJe kees
ner ceQves heeflehe ceW JejCe kej efueee nw~ ns je#emeeW kes Me$eg eerjIegveeLe! ceQ Deehekees ner eehle kej egkeer ntB, Deehe cesjer
je#emeeW mes j#ee keerefpeS~
je#emeejs
ns
lJeeb
ieleemceJeOeefJeneefjved~~
pee pee jIegvevove ...........................................~~5~~
va
efJeMes<e- en ieerle efceefLeueeBeue kes ueeskeOegve keer {eue hej efveye nw efpemekee yeesue nw-
Se
DeeFue DeJeOe kes yejefleee ns efceefLeuee kes ogDeefjee
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee 22
cece
efJeveefleb
e=Ceg
eerjece
ns~
eCeleheeue jepeerJeefJeueeseve eCeleefJeJegOeleveece ns~1~~
peueOejmegvoj YeJeefveefOecevoj megKeceefvoj iegCeOeece ns~
DeeieeMeg ke=heekej jIegJej keeceemJe ceeb keece ns~~2~~
cee Yeg*dkeleeb nefjyeefueb Jeeemees efJeefpeleovegpemebeece ns~
efieefjOejeYees ceeb meheefo heefjCee eCeehetCe&heefjCeece ns~~3~~
op
yr
ig
ht
20
YeewceerDeye meerlee peer ceeuekeeQMe jeie ceW efveye ieerle emlegle kej jner nQ~ ns eCeleheeue! ns ueeuekeceue kes
meceeve ves$e Jeeues! ns eCelepeveeW kes keuheJe=#e mJehe veece Jeeues! eerjece cesjer eeLe&vee megefvees~ ns yeeoue kes meceeve
megvoj! ns mebmeej meeiej kes cebojeeuehe! ns megKe kes cebefoj! ns es iegCeeW kes YeJeve! ns ke=hee kes YeeC[eieej! ns
jIegkegue ceW es efve<keece eerjece! Deehe cesjer keecevee keerefpeS DeLee&led cegPes helveer he ceW Deheveer Fe kee efJe<ee
yeveeFS~ ns eg ceW je#emeeW kees peerleves Jeeues eYeg! ns heefjCeece ceW Yeer eCeehetCe& eerjece! osefKees keneR efmebn kee YeeJe
keewJee ve Kee peee~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer cegPes MeerIeeefleMeerIe heefjCeerle kej oerefpeS~
ieerle mebKee 23
jIegvevove
eCeefle
eteleeced~
cee cece YeeieefJeyegOeleueeflekeeiejueheueb heefj<eteleeced~~
YeivekeeceefjhegOeveg<eepeveg<ee
j#eesyeueceefYeYeteleeced~
176
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
efpelJee jepekegueb mJeecyejs eYegCee cegng eYeteleeced~~1~~

lJejefovekejkejefvekegjb Jew efjhegefleefcej_e efJeOeteleeced~
leJe
efJeeceeYe_peveJesiee$egIeeheJeOeteleeced~~2~~
meheefo ceee men pevekeceC[hes YeJelee ueepee nteleeced~
ieeeved meerleejeceheefjCeeb keefJeefieefjOejes ve oteleeced~~3~~
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceermeerlee peer efhej ceeuekeeQMe ceW ner iee jner nQns jIegvevove! cesjer eeLe&vee megveer peee~ cesjer Yeeie he
keuheuelee keneR efJe<eheue kees ve pevce os os~ Depevcee Deewj efJe<Ceg kees Yeer DebMe kes he ceW GlheVe kejves Jeeues Deehe
eereYeg jece kes eje efMeJeOeveg<e lees[kej je#emeeW keer mesvee kees Deewj je#emeeW kes yeue kees DeefYeYetle efkeee peee
DeLee&led kegeue efoee peee Deewj mJeecyej ceW jepekegue kees peerlekej Deheves hejeece kee hegve-hegve eoMe&ve efkeee
peee~ Fmeer ekeej Deehekes yeeCehe meteeX keer efoJe efkejCeeW mes Deehekes Me$eghe DebOekeej kee veeMe nes peee Deewj
Deehekes hejeecehe Jeeeg kes Jesie mes Me$eg mecetnhe IeeSB ve nes peeeB~ peveke ceC[he ceW cesjs meeLe Deehe MeerIe ner
ueepeengleer kejW DeLee&led Deefive ceW Oeeve keer ueeJee [eueW Deewj Fme ekeej eermeerleejece kee efJeJeen cebieue mebmke=le
Yee<ee ceW ieeles nges efieefjOej keefJe keYeer og:Keer ve neW~
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
ieerle mebKee 24
njs
efceefLeueehegjceeieceleeced~~
DeelceejecejceefceefLeueeee
Deejeces
Deejceleeced~
jefJekeguejefJejceCeerejesef e<ee YeJeefJeheoeefhe efJejceleeced~~1~~
kecevekeeceefjhegkeeceg&keYe_peb pevekemebMee Meceleeced~
eod Oee<de he$esefmceved efueefKeleb lel#eceesJe #eceleeced~~2~~
melJejceerejYeJeleeheJelee pevekeeCe heefjCeceleeced~
efieefjOejoeefvekeg_pes efveleb jece ceee men jceleeced~~3~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceermeerlee peer efhej ceeuekeeQMe ceW ieeleer ngF& kenleer nQns eernjs! Deehe efceefLeueehegj ceW heOeej DeeeW~ ns
Deelceejece! Deehe efceefLeuee kes jceCeere GeeveeW ceW meevebo YeceCe kejW~ mete&kegue kes mete& Deehe eerjece kes lespe mes
mebmeej kes Yee Deewj efJeheefe kee veeMe nes peee~ Deewj, ns megvoj! efMeJe peer kee Oeveg<e lees[kej Deehe eer eje peveke
peer kes mebMee kee Meceve efkeee peee~ Fme he$e ceW ceQves pees Oe=leehetCe& Jeekee efueKee nes, Gmes Deehe Deheves #ecee mes ner
#ecee kej oerefpeS~ Fmeer ekeej ns F&ej! Deehe Yeer peveke keer eefle%ee keer j#ee kejles nges Gmes DeefleMeerIelee mes
heefjCeece leke hengBee oW~ ns eerjece! Deehe efieefjOej keefJe kes oekegbpe ceW cegPe meerlee kes meeLe jceCe keerefpeS~
ieerle mebKee 25
jeIeJe
cee
keg
efkeceefhe
efJeuecyeced~
efkeef_eved efce<esCeeielees efceefLeueeb MeerIeb efoMe ces kejeJeuecyeced~~1~~
efovekejkeguemejmeernefovekej nj njkeeceg&ke efleefcejmlecyeced~
177
yeeuekeeC[ced
ve
d
efJekemee melmejespeefvekegjcyeb ueeskee ueeskeueeskejesuecyeced~~2~~

ie=ermJeee&heg$e cece heeefCeb oMecegKeceefhe keg efJeieleeuecyeced~
hetje keefJeefieefjOejme jIegJej ceOegjceveesjLekecevekejcyeced~~3~~
R
ig
ht
es
er
Yeewceerns eerjeIeJe! Deye keg Yeer efJeuebye cele keerefpeS~ efkemeer Yeer yeneves efceefLeuee Deekej cegPes Deheves
kejkeceue kee MeerIe DeJeuecye oerefpeS~ ns mete&kegue keceue kes mete&! Fme Oeveg<ehe DebOekeej kes Dee[byej kees nj
ueerefpeS, nj ueerefpeS Deewj ns eYees! meblehe keceueJeve kees efJekeefmele keerefpeS, mebmeej kes ves$ehe Yecej kees Yeer
ekeeefMele kej oerefpeS~ ns Deee&heg$e! cesje heeefCeenCe keerefpeS Deewj jeJeCe kees Yeer Demenee kej oerefpeS~ Fmeer
ekeej efieefjOej keefJe kes ceOegj ceveesjLeeW kes mecetn kees hetCe& kej oerefpeS~
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee 26
meheefo ke=hee efeeleeb Peefefle oee efeeleeced~
ns
keesmeueeefJeneefjved
eerkeesmeueeefJeneefjved~~
veeie=s kesJeuecevegjvOes Je ceefe YeieJeved YeJeYeeneefjved~~1~~
Deyeuee ielee YeJevleceefleyeueb MejCeb MejCeeielemegKekeeefjved~~2~~
Me$eg_pee j_pee ceeb oefeleeb Ye_pee efJeheob efJeheodeJf eoeefjved~~3~~
$eese MecYegOeveg heefjceese oMecegKeceoceefhe keecegk& eOeeefjved~~4~~
ceeb heefjCeere efJenj njhetepf ele efieefjOejkeefJemegceveesJeveeeefjved~~5~~
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceerns DeJeOeefJenejer! eYeg cegPe hej MeerIe ke=hee keerefpeS Deewj MeerIe oee keerefpeS~ ceQ Deehemes Deeen veneR
kej jner ntB, kesJeue DevegjesOe kej jner ntB~ ns YeJeYeenejer YeieJeeve! cegPe hej efJele nes peeFes~ ns MejCeeieleeW kees
megKe osves Jeeues eYeg! ceQ Deyeuee DeLee&led yeuenerve nesleer ngF& Yeer Delevle yeueJeeve Deeheeer keer MejCe ceW peekej Deye
Deyeuee DeLee&led Dekeej kes JebieeLe&he Deehekes yeue mes ege nes ieF& ntB~ ns efJeheefe kees njves Jeeues jeIeJe! Deehe
Me$egDeeW kees peereflees~ cegPe Deheveer eeCeefeee kees emeVe keerefpeS Deewj cesjer efJeheefe kees ve keerefpeS~ ns OevegOe&j!
efMeJeOeveg<e lees[ oerefpeS Deewj jeJeCe kee ceo cemeue [eefueS~ ns efieefjOej keefJe kes megvoj cevehe Jeve ceW YeceCe
kejves Jeeues jIegveeLe peer cesjs meeLe efJeJeen kejkes efJenej keerefpeS~
op
yr
ig
ht
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer DeeBeue kes Ske ueeskeOegve keer {eue hej efveye nw, Gmekee yeesue nwlegcnejs mebie peFyew legcnejs mebbie jefnyew ns DeJeOe efyenejer ns DeJeOe efyenejer~
ieerle mebKee 27
eeCeefeelece ceoeree JeLee eteleeb MeevleMevlece ceoeree keLee eteleeced~~
meJee&vleee&ecf eved mekeueueeskemJeeefceved JeLeeeveee efees cee oteleeced~~1~~
lJeecevlejsCesn ielemeewKee Jeefvelee Jeefvelee mecevegJeesYeteleeced~~2~~
efceefLeuee ces efMeefLeuee efJeYeeefle njs MeerIeb kejeuecJeveb oereleeced~~3~~
meejer efceeles le=<eelegje mJeeeflecesIe lJeoOejmegOee heereleeced~~4~~
178
ieerlejeceeeCeced
va
meerlee een-
ya
s
ieerle mebKee 28
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer-meerleepeer hegve ueeskeOegve ceW ner kenleer nQ efke ns eeCeefeelece! cesjer JeLee megve ueer peee~ ns Meevle
mJeYeeJe keueeCekeejer eYeg! Deehe cesjer keLee megve ueW~ ns meyekes Devleee&ceer! ns mecemle ueeskeeW kes mJeeceer jIegveeLe
peer cesjer Fme JeLee mes Deehe efee ceW og:Keer cele nesFes, elegled Fme JeLee kee efveJeejCe keerefpeS~ ns oerveyevOees!
Deehe kes efyevee Deehe ceW hetCe& Devegjeie jKeves Jeeueer Dee{ eewJevee en meerlee megKe mes nerve nes egkeer nw~ Fme mele
kee Deehe yeej-yeej DevegYeJe keerefpeS~ en efceefLeuee cegPes efMeefLeue ueie jner nw DeLee&led FmeceW jeJeCeeefo kes eeflekeej
kee heew<e veneR nw~ Deehe Deefle MeerIe cegPes Deheves kej kee DeJeuecyeve oW~ ns mJeeleer kes yeeoue! en eelekeer heeme
mes cej jner nw, Jen Deehekee DeOejece=le heeve kejs, Ssmeer JeJemLee keerefpeS~ Deehekes efceueve kee ceveesjLe cesjs ceve kees
yengle Jeekegue kej jne nw, Deehe meYeer mecemeeDeeW kee meceeOeeve kej oerefpeS~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer
eerjeIeJe! efMeJe Oeveg<e kees lees[kej cegPe efJevece meerlee kee heeefCeenCe kej ueerefpeS~
peefle ceve keeceb ceveesYeJe meJee& mecemee meceeOeereleeced~~5~~

efieefjOejeYees efJeYepe efMeJeOeveg meerlee efJeveerlee e heefjCeereleeced~~6~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
jece njs eerjece njs meeroefle meerlee efJe<ecepJejs~~

meleleb efJeueheefle Jevenveevee heefjleYet<eCeYeespeveMeevee~
jesefoefle
oervee
MueLemJejs~~1~~
efoefMe
efoefMe
Yeeceefle
veefn
efJeeeceefle
efveefMe
efveefMe leeceefle heefjle
eeceefle~
heleefle
cenerleueOetefueYejs~~2~~
DeCekeheesues efmeleleeb eeles melelekeefueleveeveeegevf eheeles~
efJeMeefle
ceveefme
leJe
efJe<eceMejs~~3~~
Jeoefle ve eueefle ve peuheefle oervee eesieerJeeefmle meceeOeew ueervee~
efJekeuee
lJeodefJejnemejs~~4~~
le$e YeJevleb Oeeeefle meerlee efieefjOejieerleb ieeeefle meerlee~
heeefn
eheVeeb
meheefo
njs~~5~~
Yeewceermeerlee peer hegve lees[er jeie ceW efJejn ieerle ieeleer nQns eer DeLee&led cegPe meekesleefyenejer meerlee kees jceeves
Jeeues heehenejer nefj! eesefieeeW kes Yeer jceCemLeeve eerjeIeJe! Deehekeer en meerlee Deehekeer efJejnelceke efJe<ecepJej ceW
yengle ke hee jner nw~ en keceueveeveer meerlee Deuebkeej, Yeespeve Deewj Meeve es[kej Deehekes efueS efvejvlej efJeueehe
kejleer jnleer nw Deewj efMeefLeuemJej ceW oerveYeeJe mes jesleer jnleer nw~ Deehekes efyevee en FOej-GOej YeceCe kejleer, jelejele Jeekegue nesleer, eejeW Deesj ekekej ueieeleer Deewj Oetefue mes Yejs ngS he=LJeer leue hej efiej he[leer nw~ eYeg! Deehekes
mcejCeelceke keece kes ceve ceW eJesMe kejles ner efvejvlej Deegheele nesves kes keejCe cegPe meerlee kes ueeue-ueeue keheesue
esle he[ iees nQ~ Deehekes efJejn kes emeej ceW Jeekegue nesleer ngF& en meerlee eesieer keer YeeBefle meceeefOe ceW ueerve jnleer
179
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
mevoYe&Mueeske:
he$eb efveMece Melehe$eYeJeeypeveeYe mewjOJepeereefjleefevleveueerveefee~
elegejb efueefKelegcew#ele heee&Jeefle&leeceeceheuueJecemeew oefeleeOejeYeced~~1~~
nQ~ ve yeesueleer nw, ve eueleer nw~ keYeer-keYeer keg Demecye yeesue peeleer nw~ en meerlee Deehe DeeojCeere kee Oeeve
kejleer jnleer nw Deewj efieefjOej keefJe kes ieerleeW kes efJe<ee yeves nges Deehekee ner ieeve kejleer jnleer nw~ ns eernjs! Deehe
keer MejCeeieefle Fme ekeej JeefLele cegPe meerlee keer MeerIe j#ee keerefpeS~
ya
s
ieerle mebKee 29
.A
ll
R
ig
ht
YeewceerFme ekeej meerlee peer kes eje efueKes ngS he$e kees megvekej keceuepevcee yeee kees Yeer GlheVe kejves
Jeeuee keceue efpevekeer veeefYe mes eke ngDee Ssmes eYeg eerjece efJeosnveefvoveer meerleepeer kes eefj$e kes efevleve ceW efee
mes ueerve nes iees Deewj GvneWves he$e kee elegej efueKeves kes efueS Deheves heeme Jele&ceeve Ske Deece kee heuueJe osKee,
pees eYeg keer efeee meerlee peer kes DeOej kes ner meceeve DeCe Lee~
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
meoe eeefj$eMeerueeb lJeeceveveeb peevekeeR

peeves~
MegYeeb heeefJe$eMeerueeb lJeeceveveeb peevekeeR peeves~~1~~
ceoLe
meb <ees{b efJeheodJe=vob cegoe
Jees{ced~
meoe meeodiegCeMeerueeb lJeeb megceeveeb peevekeeR peeves~~2~~
peievceeleeefhe efJeKeelee ceoLe lJeb meglee peelee~
efJeosnmeee&Meerueeb lJeeb megOeveeb peevekeeRr peeves~~3~~
meowJewkeeshenes Yeeee&
yegYet<evleer
ceceeheeee&~
eoe meewvoe&Meerueeb lJeeb Jeoeveeb peevekeeR peeves~~4~~
MegYeb mesJeeeleb Oe=lJee Jejb
heeefleeleb
ke=lJee~
meowJewee&Meerueeb lJeeb JejsCeeb peevekeeR peeves~~5~~
ceoereeb ceeveJeeR ueerueeb eYeeJeefelegb efJeveleMeerueeced~
ceceeefYeVeeb megkeefJeefieefjOejMejCeeb peevekeeR peeves~~6~~
op
Yeewceerelegej efueKeles ngS YeieJeeve eerjece ieeles nQ-ceQ meowJe eefj$e ege mJeYeeJe Jeeueer, cegPemes Deveve
Deehe pevekeveefvoveer kees peevelee ntB~ ceQ keueeCeceeer mJeYeeJe mes heefJe$e cegPemes Deefleefje Deeee kee leeie keer ngF&
Deehekees Deheves mes DeefYeVe ner peevelee ntB~ ceQ peevelee ntB efke Deehe eerpevekeveefvoveer ves cesjs efuees yengle mebke mens
Deewj emeVelee mes efJeheefeeeW kee Yeej {esee~ Deehekes mJeYeeJe ceW meowJe es meod iegCe jnles nQ~ Deehe meyekeer ceeveveere
nQ~ peiele keer ceelee kes he ceW eefme neskej Yeer Deehe cesjs efuees ner pevekejepee keer heg$eer yeveeR~ Deehekee Meeruees
nw Deewj Deehe Oeve nQ~ Ssmee ceQ mecePelee ntB~ Denes! meowJe cegPemes DeefYeVe neskej Yeer Deehe ueeruee-jbiecebe hej cesjer
helveer yevevee eenleer nQ~ Deehe meeQoe&Jeleer Deewj efvejvlej Oeve nQ Ssmee ceQ mecePelee ntB~ Deehe Ssee&Jeleer nesleer ngF& Yeer
cesjer JejCeere neskej Yeer heefJe$e mesJeeele kees OeejCe kejkes heefJeele Oece& kee heeueve kej jner nQ Ssmee ceQ peevelee ntB~
180
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 30
e%ej#eeuesvewJe efceefLeueeb hegjerceeieefce<eeefce heodYeeb lJeoLe efees~
Oece&oer#eeefce<esCeesuuemeeelegjeR Deeyeepf e<eeefce heodYeeb lJeoLe efees~~1~~
YeeJeeved YeeJeveereb cen<exce&Keb lees<eeved meodOeefJeefYe&e ceeledmeKeced~
JeOe&eved ceweLf eueeveeb ie_euemegKeb ceeveefe<eeefce ceeveeved lJeoLe efees~~2~~
meevegpees Ieesjvee_ejeved ceejeved heeojpemeehenueeb gleb leejeved~
keejeved cegevf eceveesjLeueleeb heueJeleeR YeeJeefe<eeefce YeeJeb lJeoLe efees~~3~~
jepekeb lJeledmJeecJejieleb me_peeved heueeJeCelees cewefLeueeved j_peeved~
megkeefJeefieefjOejYeJeb keuce<eb Ye_peeved $eesefe<eeefce eeheb lJeoLe efees~~4~~
ceQ peevelee ntB efke Deehe cegPemes DeefYeVe nQ Deewj cesjer ceeveJeueeruee kees eYeeefJele kejves kes efueS ner efceefLeuee ceW
DeJeleerCe& ngF& nQ~ Deehekee mJeYeeJe efJevece nw Deewj Deehe efieefjOej keefJe kees MejCeeieefle osves ceW meceLe& nQ~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
YeewceerYeieJeeve eerjece he$e ceW Deeies kenles nQns efees! e%e j#ee kes yeneves mes Deehekes efueS ceQ efceefLeueehegjer
ceW hewoue DeeTBiee~ Oece& oer#ee kes yeepe mes %eeve eelegjer mes ege pevekehegjer ceW ceQ Deehekes efuees cenef<e& efJeeeefce$e kes
e%e kee mecceeve kejles ngS es nefJe<e mes Deefive kees mebleg kejles nges, efceefLeueeJeeefmeeeW kee ves$e megKe ye{eles nges
ceQ ceeveveere efceefLeueehegjer kee Yeer mecceeve keBiee~ ns pevekevebefoveer pet! Deehener kes efueS eg ceW je#emeeW kees ceejkej
ejCe keer Oetue mes Denuee kees leejkej efJeeeefce$e keer ceveesjLe keer uelee kees meheue yeveekej efceefLeuee kes ceOegj
YeeJe kee mecceeve keBiee~ ns meerles! kesJeue Deehekes efueS Deehekes mJeecyej ceW Deees ngS jepeeDeeW kees peerlekej
Deheves he-ceeOegjer mes efceefLeueeJeeefmeeeW kee ceveesjbpeve kejkes Deewj keefJe efieefjOej kes ceve kes keuce<e kees ve
kejkes ceQ efMeJe peer kee Oeveg<e Yeer lees[ otBiee~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 31
lekelJee meekesleueeskeme JewYeJemegKeb meerles Yetces epeeleemenes celke=les~
ceuueefueleueerueekeeexefhe ceeledmeKeb hebef eceemeb eeeleemenes celke=les~~1~~
veerjpemkee jpeesjeefMeefYe eer[mes efoJeosneflJe<ee efJeegleb eer[mes~
YetlJee yeeeefoceeleeefhe meerjOJepes kevekeerYetepeeleemenes celke=les~~2~~
meJe&MeefemJeheeefhe evceeb MegYes he$eleeepegnes<eerefle efe$eb ve leled~
$eesvesefhe #ecee lJeb efheveekeme Yees efoJekeerelf e eoeleemenes celke=les~~3~~
$eesefe<emeueb vewpe Mekelee Oeveg: efkevlJeceekeejemesJe ceee&eles~~
vetvecesleved efce<esCewJe ceefe Yetefcepes ieewjJeb mebeOeeleemenes celke=les~~4~~
heeheodYeeb eievleeefme meeOe ceee oC[keejCeceejeefleJeOensleJes~
jeJeCeb IeeleefelJee e efieefjOejeYeew jepeue#ceeR efveOeeleemenes celke=les~~5~~
Yeewceer- YeieJeeve eerjece Deeies kenles nQ-Denes meerles! cesjs ner efueS meekesle-ueeske kee JewYeJe megKe es[kej
R
ig
ht
es
er
ve
d
Deehe he=LJeer mes eke ngF& nQ~ cesjer ueefuele-ueeruee kes mebefJeOeeve ceW cesjs ner efuees Deehe ome ceemehee&vle Deefive ceW Yeer
efveJeeme kejWieer~ Deehe mJeeb jpeesiegCe mes jefnle neskej Yeer yeeefuekee yevekej Oetue keer jeefMe mes Kesue jner nQ Deewj
Deheves Mejerj keer keebefle mes efyepeueer kees Yeer ueefppele kej jner nQ~ yeeeefo osJeleeDeeW keer ceelee neskej Yeer Deehe cesjs
ner efuees peveke peer kes eneBb kevee yevekej pevce ueeR~ meJe&MeefemJehee neskej Yeer Deehe cegPes he$e mes DeeJeeve kej
jner nQ~ en keesF& Deeee& veneR nw~ mJeeb efMeJeOeveg<e lees[ves ceW meceLe& nesleer ngF& Yeer Deehe cesjs efueS efoJe keerefle& eoeve
kejvee een jner nQ~ Deehe lees Deheveer Meefe mes ner Oeveg<e lees[JeeeWieer efhej Yeer Fme ekeej Deehe cegPes yeguee jner nQ~
efveefele ner Fmeer yeneves ns he=LJeervebefoveer! Deehe cesjs efueS cegPeceW efoJe ieewjJe kee efJeOeeve kejvee een jner nQ~ ns efees!
Me$eg jeJeCe kes JeOe kes efueS cesjs meeLe Deehe Deheves keesceue ejCekeceueeW mes oC[keejCe Yeer peeeWieer~ cesjs efueS
jeJeCe kee JeOe kejekej efieefjOej keefJe kes mJeeceer cegPe jece kes meceerhe Deehe mJeeb jepeue#ceer kees ues DeeeWieer~
181
yeeuekeeC[ced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
ieerle mebKee 32
cewefLeefue
leJe
Oeveb
efkeue
Meerueced~
keesefhe ve Jesegb eYeJeefle Yes efveefKeueefveieceefeleueerueced~~1~~
mJeeb peielmJeeefceveer YeJevleer YeJeefme meeceleb oemeer~
peveveer peieleeceefhe JeOetjnes ceeseof lekeesmeueJeemeer~~2~~
keesefkeesefJeeCeerefieefjpeeue#ceermesefJeleheokeceuee
~
eet mJeeb mesefJelegb Jee_efme YetlJee mveg<ee megefJeceuee~~3~~
lekelJee
meekesleb
heefjmesefJelekeesmeuejepeefvekeslee~
efieefjOejoekegerjs efJenj meoe efvepeYele=&meceslee~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- hegve eerjece nJesueer heefle kee ieerle ieeles nges kenles nQ efke- ns efceefLeueeefOejepeveefvoveer meerles!
mechetCe& JesoeW ceW JeefCe&le ueerueeDeeW Jeeues Deehekes Meerue kees keesF& peeve ner veneR mekelee~ Denes Oeve nw~ mJeeb peiele
keer mJeeefceveer neskej Yeer Fme mecee cesjer helveer yevekej Deehe oemeer yevevee een jner nQ Deewj meejs mebmeej keer ceeB
neskej Yeer DeeesOeeJeeefmeeeW kees emeVe kejleer ngF& Deehe cenejepe oMejLe keer heg$eJeOet yeve jner nQ~ eeefhe kejes[eWkejes[eW mejmJeleer, heeJe&leer SJeb ueef#ceeeW eje Deehekes eerejCekeceue keer mesJee nesleer jnleer nw~ Ssmeer ceefncee ceefC[le
neskej Yeer Deehe heefJe$e heg$eJeOet yevekej meele meew JesMe yeveekej Deheveer meele meew meemegDeeW keer mesJee kejvee eenleer
nQ~ meekesle kees es[kej DeJeOe jepeYeJeve ceW efyejepekej Deheves mJeeceer cegPe jece kes meeLe efieefjOej keefJe kes oe
kegerj ceW efJenej keerefpeS~
ieerle mebKee 33
efkeMeesjer
leJe
eefjleb
keevegkejesleg~~
efkeb mejmeer cevoeefkeveermeceleeb oOeleer efo ve ogveesleg~
efkeb Keeesleer leheveefJeYeeee meceleeb ceveeked leveesleg~~1~~
elheoeypejpe
Deekeeb#evlees yeeeoe
megjsMee~
leshegefJe&efJeOelehemlevegleeheb
nefjnjMes<eieCesMee~~2~~
182
ve
d
er
es
R
.A
ll
R
ig
ht
mewJe meeceleb oMejLeiesns Yeemeefme JeOetYe&Jevleer~

efvepemJeheoerefhekeee vejheefleYeJeveb efJeoerheevleer~~3~~
emee ke=heekee#eb efJeyegOee vees mJehvesefhe eeheg~
leeb cewefLeuee yeeefuekeeYetleeb elveb efJeveeheJeeheg~~4~~
Skeceeb
eefme efJelevegmes efJeeJeveoecheleced~
efvepes jecehelveerlJeb meveg<es ceefe efkeue mewleeheleced~~5~~
ee
meekesleeOeerMemJeeefceveer mee ve=hepevekeefkeMeesjer~
meerlee mewJe meeceleb Yeemeefme cevcegKeevekeesjer~~6~~
efveefJe&JeeocekeueceIeIveb
leJe
efvejJeeeefj$eced~
YeJeefmevOees ceppelees efieefjOejmeeefhe leosJe Jeefn$eced~~7~~
ieerlejeceeeCeced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- ns efkeMeesjer pet! Deehekes eefj$e kee keewve ceefnuee DevegkejCe kej mekeleer nw? keee eser-meer leuewee
cevoeefkeveer keer leguevee kej mekeleer nw? Ssmee kejves ceW keee Gmekee ceve ueefppele veneR nesiee? keee Keeesleer DeLee&led
pegiegvetB ceeoe mete& veejeeCe keer eYee keer leguevee kej mekeleer nw? efpevekes ejCe keceue keer Oetefue kees eehle kejves keer
Fe kejles nges efJe<Ceg, efMeJe, Mes<e, ieCesMe, yeeeefo Deveske osJelee Deveske ekeej mes lehe efkees~ Jener Deehe Fme
mecee Deheves he keer oerefhekee mes DeeesOee jepeYeJeve kees ekeeefMele kejleer ngF& cenejepe oMejLe keer heg$eJeOet
yevekej megMeesefYele neWieer~ osJelee ueesie mJehve ceW Yeer efpevekeer ke=hee kee#e kees veneR eehle kej mekes GvneR Deehekees
efceefLeueeJeeefmeeeW ves keveehe ceW menpele eehle kej efueee~ Jemlegle cegPemes DeefYeVe neskej Yeer Deehe ueeruee ceW oes
YeeJe GheefmLele kej jner nQ~ mJeeb ceW jece helveerlJe kee Deewj cegPeceW meerleeheleerlJe kee~ pees cegPemeekesleeefOeheefle jece
keer mJeeefceveer nQ Jener Fme mecee peveke jepekevee DeJeOejepeJeOet yevekej cesjs cegKeev keer ekeesjer yeve jner nQ~
Jemlegle ns meerles! Deehekee en efvece&ue eefj$e efveefJe&Jeeo, efve<keuebke Deewj heehenejer nw Deewj ener mebmeej meeiej ceW
[tyeles nges cegPe keefJe efieefjOej kee Yeer peueeeve nw~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee 34
meerles
efees
cee
efJekeuee
YeJe~~
efJejnleehelehevesve megMeerues mJehvesefhe ve Yees elegJeled lJeb Je~~1~~
veefn veerjvOeveefueveveeveeYeeb ceewef ekeMejefceJe meefueueb mebeJe~~2~~
cee nemeerOe&jefCepes mJeOewe cee efieefjmeMeb mJeevleb efkeue peJe~~3~~
celeerlees kevekeueeflekeeefceJe levegb pevekeveefvoefve efvelejeceJe~~4~~
efieefjOejeYees hegjeleveeerefleb ieleYeerefleb efvepecevemeehevegYeJe~~5~~
Yeewceer- eerjece efhej Meeeere nJesueer heefle ceW kenles nQ efke ns meerles! Deehe efee ceW efJekeue ve neW~ ns
megMeerues! Deehe mJehve ceW Yeer efJejn leehe keer pJeeuee mes ueen keer YeeBefle cele efheIeueW Deewj Deheves efveefve&ces<e keceue
ves$eeW mes cegee keer ceeuee keer Yeebefle DeeBmegDeeW keer Oeeje cele egJeeFes~ ns peveke vebefoveer Dehevee Oewe& cele esef[es Deewj
Deheves heJe&le kes meceeve ceve kees Yeer efJeeefuele cele keerefpeS~ ns pevekevebefoveer peer mJeCe& keer uelee kes meceeve Deheves
183
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee 35
efeeleces
Deeeeefce
MeerIeced~~
meevegpe keewefMekemenee pevekehegjceeeeefce MeerIeced~~1~~
efvenlee%eOJebefmeefveefMeejkejmlJeecegheeeefce MeerIeced~~2~~
leeefjleenuees cegefoleYetmegjieCew mebeeefce MeerIeced~~3~~
pevekeve=heueeseveb efvepelevegjesefe<ee megKeeeefce MeerIeced~~4~~
ogve=hehepeJeveb efmebnes eLee veKeeeefce MeerIeced~~5~~
YeiveMebkejkeeceg&keesnb YeJeJeLeeb e njeefce MeerIeced~~6~~
lJeee men efieefjOejoekeg_peeefpejs efJenjeefce MeerIeced~~7~~
Mejerj kees cesjer emeVelee kes efuees elve mes yeeekej jefKees~ efieefjOej keefJe kes eYeg cegPe jece keer hegjeleve eerefle kees
Deheves ceve mes DevegYeJe kejleer jefnes~
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- YeieJeeve eerjece hegve meele cee$ee heke leeue ceW iee jns nQ-ns efeeleces meerles! ceQ MeerIe Dee jne ntB~
Deheves ess YeeF& ue#ceCe kes meeLe efJeeeefce$e keer meneelee kejves kes efueS ceQ pevekeveiejer ceW MeerIe Dee jne ntB~ ceQ
e%e-efJejesOeer je#eme-mecetn kees ceejkej legcnejs meceerhe MeerIe Dee jne ntB~ ceQ Denuee kee Gej kejkes yeeeCe
mecetneW kes meeLe MeerIe GheefmLele nes jne nttB~ ceQ Deheves Mejerj keer keebefle mes cenejepe peveke kes ves$eeW kees MeerIe megKeer
kej jne ntB~ ogjepe mecetnhe keceue Jeve kees efmebn kes meceeve MeerIe ner eleehe veKe mes efJeoerCe& kej otBiee~ ceQ MeerIe
ner efMeJe Oeveg<e lees[kej mebmeej keer JeLee kees nj uetBiee Deewj Deehekes meeLe efieefjOej keefJe kes oe kegbpe kes Deebieve
ceW MeerIe ner efJenej kebiee~
11
Sh
ri
T
mevoYe&Mueeske:
ueyOJee Megkees jeIeJeeehe$eb heleefl$eJeeex efceefLeueeb peieece~
ooew me Yeewcew efejefJeueeew Demetvlepevlee FJe meesceheeveced~~1~~
ht
20
Yeewceer- Fme ekeej eerjece kee he$e eehle kejkes es he#eer ueerueeMegke eerefceefLeuee heOeej iees~ eeCeeW kees
es[leer ngF& efJejefnCeer kes efuees Dece=leheeve kes meceeve eYeg kee eerhe$e Yetefceveefvoveer eermeerlee peer kees meeQhe efoee~
op
yr
ig
ieerle mebKee 36
he"efle
jIegevhe$eb
pevekeveefvoveer~~
jecekejke_peefJevemleceOegje#ejb YeeJeveemee#ejb efJeeJejJeefvoveer~~1~~
Yele=&heevegkeee&#ejwjefleb jeflesJeehe efevleeceefCeb evoveer~~2~~
peelen<ee& egegcyeeLe YeeJeekegueeJe#emeeefMue<e iJeeefjpemevoveer~~3~~
meevegjeiee vejerve=leceeveeveveb Jee<hehetCe heoeypesve mebmkeefvoveer~~4~~
ieerlemeerleeefYejeceb uemelhe$ekeb megkeefJe efieefjOejeYees mevceveeefvoveer~~5~~
184
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewsceer- Deye keefJe mJeeb ome cee$ee Peheleeue ceW meerlee peer keer ceveesoMee kee JeCe&ve kejles nges ieeles nQ~
mechetCe& efJee kes esJevove keer Deeeehee pevekevebefoveer meerlee peer YeeJevee kes meekeej he eerjece kes kej keceue
mes befkele De#ejeW Jeeuee he$e he{ jner nQ~ eYeg eerjece kes he kee DevegkejCe kejves Jeeues veerues De#ejeW mes Debefkele
he$e kees eehle kej meerlee peer Gmeer ekeej emeVe nes jner nQ pewmes Oeve kes DeYeeJe ceW efyeueKeleer ngF& oefje ceefnuee kees
efevleeceefCe eehle nes ieee nes~ Deheves ves$e mes DeeBmet yeneleer ngF& emeVe meerlee peer he$e kees oe mes ueieekej etceves
ueieeR~ meerlee peer kes oe ceW Devegjeie Gce[ Deeee Deewj Jes veeeves ueieeR Deewj Jes Deheves DeeghetCe& cegKe mes ejCekeceue
kee mheMe& kejves ueieeR~ Fme ekeej meerleepeer kees Deevevo osves Jeeues ieerleeW mes Yeje ngDee en he$e eehle kej pees efke
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece ves Yespee Lee, mebleeW kes ceve kees Deevevo osves Jeeueer meerlee peer yengle emeVe ngF~
ieerlejeceeeCeced
ya
s
.A
ll
Fefle
ieerleegieuekewMeesjkees veece <e meie&~
ee
th
Se
va

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerleegieuekewMeesjke
veeceke <e meie& mecheVe ngDee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
185
yeeuekeeC[ced
~~eer:~~
~~vecees jeIeJeee~~
ve
d
es
er
ieerlemJeecJejesheecees veece

yeeuekeeC[s
mehlece meie&
R
ig
ht
ceueeejCeced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
meerles ceele kecesleb Jenefme efo megles veerueJeCe efJeOegb Yees

me eslees vewJe veerueeshehej Fefle ceee vewJe : me Me~
keJeeslheVe #eerjefmevOeew keJe Keueg efoefMe njsYee&jles keesmeueeeeced
keewmeueekegef#eveecveerelf e cegeof lepeveveer peevekeer keb kejesleg~~1~~
meerles ke mecegosefle Kesefle megYeiemlJeodJeke$eMeesYees nefj~
efkeb meheex veefn mehe&nejcegkegb efkeb ceewefekeb vees leLee~~
cegeJeenjCeeefvleceeLe&Jeeve MecYeg ve leodYet<eCeced~
veeskelJee evefceveeefYeOeeefvleceleee eerlee e meerleeJeleg~~2~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Deye keefJe mehlece meie& kes oes MueeskeeW ceW Delevle ceOegj keuhevee emlegle kejles nges meerlee-megveevee
mebJeeo kes Jeepe mes DeeMeerJee&oelceke cebieueeejCe efJevemle kej jns nQ~ Ske yeej ceelee megveevee peer ves meerlee peer
kees mveeve kejeles nges Gvekes oe keer Deesj Oeeve mes osKee Deewj kegletnue mes hetemeerles! yeser! Deheves oe kes
ceOe ceW efkeme veerueJeCeea heg<e kees legceves OeejCe efkeee nw? meerlee peer ves Gej efoee-efJeOeg kees~ DeLee&led eerJelmeueebve
meekesleefJenejer eerjece kees~ keesMe ceW efJeOeg Meyo kes evcee Deewj ceneefJe<Ceg es oes DeLe& eefme nQefJeOegeerJelmeueebve
eve meerlee peer ves lees efJeOeg kenkej en kenvee eene efke Jes eerJelmeueebve ceneefJe<Ceg eerjece kees ner Deheves
oe ceW OeejCe kej jner nQ~ hej ceelee megveevee ves efJeOeg Meyo kee DeLe& ev mecePee Deewj efhej hete-efkeMeesjer pet!
efJeOeg lees esle neslee nw peyeefke legcnejs oe ceW lees veerueJeCe& efoKe jne nw~ meerlee peer ves kene-ceeB! Ske Deewj Yeer efJeOeg
nw pees veerueJeCe& neslee nw-ceelee megveevee ves keneceQves lees Gmes keYeer veneR osKee~ meerlee peer ves Gej efoee neB, keg
mecee heeeled Deehe GvnW osKe ueWieer~ megveevee peer ves heteen veerueJeCeea efJeOeg keneB GlheVe ngDee? meerlee peer ves
kenekeewmeuee peer keer keesKe veeceke #eerjmeeiej ceW~ megveevee ves efhej hete~ keewmeuee keewve? meerlee peer ves kene
keesmeue cenejepe keer Oece&helveer~ megveevee peer ves kenekeewmeuee keneB nQ? meerlee peer ves kene- eneB mes hetJe& efoMee
ceW Fmeer Yeejle osMe ceW efJejepeceeve keewmeuee veeceke hegjer ceW efpemes DeeesOee Yeer kenles nQ~ Fme ekeej Deheveer Jeeve
eelegjer mes ceelee megveevee kees emeVe kejleer ngF& pevekeveefvoveer meerlee peer nce meyekee keueeCe kejW~ hegve Ske yeej
ceelee megveevee ves uee[ueer ueueer meerlee peer mes efJeveeso efkeee~ meerles! legcnejs cegKe pewmeer MeesYee Jeeuee Delevle megvoj
186
R
ig
ht
es
er
ve
d
en keewve DeekeeMe ceW Gefole nes jne nw? meerlee peer ves Yeer eerjeceev peer kee GejeOe& nesves kes keejCe heefle kes
veeceeseejCe ceW mebkeese kee DevegYeJe kejleer ngF& ev kee heee&eJeeeer nefj Meyo kenkej Gej efoee~ ceeB!
DeekeeMe ceW nefj Gefole nes jns nQ megveevee peer ves Yeer heBmeevee eene yeesueeR-meerles! keee Jen mehe& nw? keeeWefke nefj kee
DeLe& mehe& Yeer neslee nw lees meerlee peer ves Gej efoeeveneR~ en lees mehe&nej (efMeJe peer kee cegkeg) nw~ DeLee&led evcee~
megveevee peer ves efhej meerlee peer kees ekekej ceW [euevee eene! lees keee es cegeeceefCe nw? meerlee peer ves kene, veneRen cegepeveeW kes eje Geeefjle nesves Jeeues cenecev$e kes Deefvlece De#ej kee DeLe& nw~ DeeMee en nw efke cegepeve
jece Fme cenecev$e kee GeejCe kejles nQ~ jece kee Deefvlece De#ej ce~ ce kes ebcee Deewj efMeJe, es oesveeW DeLe&
eefme nQ~ meerlee peer ves eLece DeLe& kee mebkesle kejles ngS ken efoee efke es evcee nQ~ megveevee peer ves otmeje DeLe&
efMeJe ceevekej hete~ lees keee es efMeJe peer DeekeeMe ceW Gefole nes jns nQ? keeeWefke jeceMeyo kes cekeej kee DeLe& efMeJe
Yeer neslee nw~ meerlee peer ves kene veneR~ es efMeJe veneR elegle efMeJe peer kes DeeYet<eCe nQ~ Fme ekeej Deheves mJeeceer
eerjeceeb kes veece kes Devleie&le nesves mes mhe he mes ev Meyo kee GeejCe ve kejkes Gmekee efYeVe-efYeVe
egefeeeW mes mebkesle kejleer ngF& hejce emeVe meerlee peer nce meyekeer j#ee kejW~
ieerlejeceeeCeced
.A
ll
mevoYe&Mueeske
Se
va
ya
s
keoeefeled eer[vleer mJeme=Megef emeKeereYf e heefjJe=lee

Mevew meerlee ielJee efhele=ceKeie=nb le$e heefleleced~
Oeveg& Jd ee efJepeb jpeefme efJeefnleb hetepf eleceLees
enemeb levJeevee efhelejefcen hee leveee~~1~~
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- keefJe keLee emebie kees eceye kej jns nQ~ efkemeer mecee Deheveer leerveeW yenveeW ceeb[Jeer, Gefce&uee,
egeflekeerefle& leLee Dee"eW heefJe$e meefKeeeW kes meeLe Kesueleer ngF& pevekeveefvoveer meerleepeerefheleeeer keer e%eMeeuee ceW
Oeerjs mes peekej JeneB efyevee [esjer kes he[s ngS Oetefue mes Oetmeefjle efhej Yeer peveke peer eje iebOee#ele heg<heeW mes hetefpele nes
jns efvejern Oeveg<e kees osKekej heefjneme kejleer ngF& uee[ueer pet peveke peer mes hetves ueieeR~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ieerle mebKee-1
efkeefceoceJeefveYejYetleb
ns
efJeueg"efle ceefnhe=s~
YeJeYeeefceJe heefjYetleb ns efeefle ieefjceieefjs~~1~~
lece FJe veYeefme hegjeCeb ns Kejjpeefme efJeueerveced~
DenefceJe ceveefme meceeveb ns iegCeheefJenerveced~~2~~
efoJe Fle veng<emegke=leefceJe ns mKeefueleb ieleueeYeced~
hegjefcen efJeefMeKeefveke=leefceJe ns heefleleb efJeieleeYeced~~3~~
pe[efceocee&efme j#eefme ns efhelej$e efkeceLe&ced ~
leg<eceJenvlegefcensefme ns leC[gueee efvejLe&ced ~~4~~
leefooceueb
cece heeefCenx Oevegjmeleg hegjle~
DeIeefceJe megjJejJeeCeer ns efJeefvejmeleg heefjle~~5~~
187
yeeuekeeC[ced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- meerlee peer ves heteefheleeeer! en keee nw? pees he=LJeer kee Yeej-mee yevee ngDee Deheceeefvele ngDee
mebmeej kee Yee pewmee, eslevee keer ieefjcee mes es, efceefLeuee kes YetYeeie hej uees jne nw~ efheleeeer! es keewve-mee
Delevle peerCe&-#eerCe Jemleg efJeMes<e nw, pees DeekeeMe ceW DevOekeej keer YeeBefle Yeebkej Oetue ceW efhee ngDee nw~ en lees
ceve ceW ceeve kes meefnle Denbkeej keer YeeBefle iegCeeW Deewj he mes efJenerve nes egkee nw~ efheleeeer! en lees mJeie& mes efiejs nges
jepee veng<e kes hegCe meceeve ueeYe mes jefnle neskej efvejern pewmee efieje he[e nw~ Fmekeer MeesYee Gmeer ekeej ve nes ieeer
nw ceevees efMeJe peer kes yeeCe mes eflelej-efyelej ngDee ef$ehegjemegj kee veiej ner nes~ efheleeeer! efkemeefueS Fme pe[-heoeLe&
keer Deehe hetpee kej jns nQ Deewj j#ee kejles jnles nQ? Deehe lees Gmeer ekeej JeLe& keer ese kej jns nQ pewmes keesF&
eeJeue kes Oeeve keer Yetmeer ket jne nes~ FmeerefueS efpeme ekeej osJeJeeCeer mebmke=le Yee<ee heehe kees ve kej osleer nw
Gmeer ekeej Fme Oeveg<e kees cesje neLe ner meeceves heWke os Deewj eejeW Deesj Iegceekej Fmes lenme-venme kej os, Fme
ekeej kenkej FvOeveg<e kees eser efyepeueer keer yeeefuekee keer YeeBefle efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer meerlee peer ves
Deheves yeeeW neLe mes Oeveg<e kees KeeRekej Iemeere Deewj yengle emeVe ngF~
efJeMes<e- eneB eke<ex Deewj pen<ex eeesieeW ceW kece&Jeeflenej mes Deelceves-heo efkeee ieee nw Deewj en Yeer
cewefLeue keesefkeue efJeeeheefle kes ieerle keer {eue ceW efveye nw~ efpemekee yeesue nw- kegbpe ieefueve ceW jeskeue ns hekejue
cegefjmeejer~
GkelJesefle efieefjOejmJeeefceveer ns OevegjsJe eke<ex~

megjOevegefjJe efMeMegoeefceveer ns Jeecekejlees pen<ex~~6~~
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
ieerle mebKee-2
meerlee
MecYegOevegYeg&efJe
ke<e&efle~~
kesefueIeeskeerke=leb ke=leyeuee eyeueeyeueefceJe yeueb eke<e&efle~
Jeejeles pevekees ve ceeveeefle efvejele efvelejeb e efveke<e&elf e~~1~~
peee keMeerke==leee ke<eeeked kee<eb kee<eb mJemeefVeke<e&efle~
yeeueoeefceveer eLee nefjOevegOe=l& Jee OeeJeefle Oeeefcve eOe<e&elf e~~2~~
<eefle heefjheMeefle meKeerpeves OejCeew OeeJeefle Oevegjeke<e&efle~
cevesmeeJeyeueeeJeeoceefhe efvejeke=le meodyeueceglke<e&elf e~~3~~
pee peeveefke keLeeved megcevees yengmegcevee megceveesieCe eJe<e&elf e~
dJee mJemJeeefceveereke<e ieeeved efieje efieefjOejes n<e&efle~~4~~
op
yr
ig
Yeewceer- hegve keefJe nJesueer heefle ceW iee jns nQmeerlee peer efMeJepeer kee Oeveg<e Iemeer jneR nQ~ esyeue mes ege
peevekeer peer Fme efveye&ue Oeveg<e kees Kesue kee Iees[e yeveekej yeuehetJe&ke KeeRe jner nQ peveke peer jeske jns nQ efhej Yeer
meerlee peer veneR ceeve jner nQ~ Jen Oeveg<e kees efvejeojhetJe&ke yengle Iemeer jner nQ~ eesOe mes ueeue ves$e Jeeueer meerlee peer
Oeveg<e keer [esjer kees ner kees[e yeveekej Gmeer mes Iees[e yeveees nges Oeveg<e kees heer-heer kej Deheves meeceves KeeRe
ueeleer nQ~ ceevees FvOeveg<e kees Deheves neLe ceW ueskej efyepeueer keer yeeefuekee oew[leer ngF& efoJe lespe kees eIeef<e&le kej
jner nQ~ meKeerpeveeW kes osKeles-osKeles meerleepeer emeVe nes jner nQ~ oew[ jner nQ Deewj he=LJeer hej Oeveg<e kees Iemeerleer pee
jner nQ~ cegPes ueielee nw efke meerlee peer Fmeer yeneves veejer Deyeuee nw Fme DeheJeeo kees Yeer otj kejkes meppeveeW kes yeue
188
ieerlejeceeeCeced
si
P
ve
d
er
es
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeskee:
peevekeee keewlegkeb dJee efJeefmcelees pevekees
ve=he~
DemeeOeejCeleeb
cesves
ogefnlegog&efnle=Jelmeue~~1~~
lelemmeceente iegved meceefv$eCees efveiee meerleeYegpeJeere&JewYeJeced~
ieJes<eebMleod Jejceeefohet<eb mJeecJejb mebjeeecyeYetJe n~~2~~
DepetIeg<eod
efJeosnsMees
Iees<eCeeb
meJe&mecceleeced~
osMes osMes vejsveCeeb
meefJeOes
otleceeOeceeled~~3~~
ees jepemebmeefo hegjeefjOevege efJepeb mepeb efJeOeee heefjYe*d#eefle ceOelees Jew~
leb meJe&ueeskeheefjueesekf eleJeere&ueeskeb meerleeefJeMeeskeceveIe_e Jeefj<eleerelf e~~4~~
DeLeeefo<eved
censMeeveb
meerleemeJee&Le&meeefOeveer~
DeeesOeeb
ievlegcesJeeMeg
mJehves
keewefMekeceeefoMe~~5~~
leLesefle
mebeefleegle
velJee
meerleeb
Je=<eekeefhe~
keeweMf ekeb keesmeueeved ievlegb mJehve SJe meceeefoMeled~~6~~
efJeeeefce$eesefhe
e%eIveje#emeeved
mebeIeeleeved~
Fes<e
jeIeJeb
gb
keesmeues
kesefueceeefmLeleced~~7~~
me e
me*deer[ceeveesefhe
efMeMegefYe:Meecemegvoj~
es
oMejLeeefoes
ieee$eercev$eoefMe&vee~~8~~
kee Glke<e& kej jner nQ~ pee peevekeer, pee peevekeer kenkej osJeieCe emeVelee mes heg<he-Je=ef kej jns nQ Deewj Deheveer
mJeeefceveer meerlee peer kee DeYegoe osKekej efieefjOej keefJe Yeer ieerle iee-ieekej emeVe nes jne nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceermeerlee peer kee en keewlegke osKekej cenejepe peveke efJeefmcele nes iees Deewj heg$eer hej Jeelmeue-YeeJe
jKeves Jeeues cenejepe ves yeser meerlee kees DemeeOeejCe ceevee~ Fmekes heeeled iegpeveeW Deewj ceefv$eeeW kees yegueekej Gvekes
mece#e meerlee peer keer YegpeeDeeW kes hejeece kee yeKeeve kej veefvoveer peer kes efuees Jej he ceW hejce heg<e hejceelcee
kees Keespeles nges cenejepe peveke ves meerlee mJeecJej keer mebjevee keer~ cenejepe peveke ves otleeW kes ceeOece mes eleske
osMe kes jepeeDeeW kes heeme leke meJe&meccele Iees<eCee metefele kejeeer~ Iees<eCee kes Meyo efvecveJeled nQ-jepe meceepe ceW
efMeJeOeveg<e hej elebee e{ekej pees Gmes ceOe mes lees[ osiee meYeer ueesieeW eje hejeece kes mecyevOe ceW hejeref#ele Gmeer
efve<heehe, hejeeceer, Meeskejefnle ceneheg<e kees meerlee peer JejCe kejWieer~ Fmekes Deveblej YeieJeleer meerlee peer ves efMeJe peer
kees DeeosMe efoee efke Deehe efJeeeefce$e kees mJehve ceW jecej#ee-keJee kee GheosMe kejkes, GvnW MeerIe DeeesOee peeves
kes efueS esefjle keefjes~ Ssmee ner nesiee Fme ekeej eefle%ee kejkes meerlee peer kees eCeece kejkes efMeJepeer ves mJehve ceW ner
eer DeeesOee peeves kes efuees efJeeeefce$e kees DeeosMe os efoee Deewj jece j#ee kee GheosMe oss efoee~ cenef<e& efJeeeefce$e ves
Yeer e%e efJeOJebMekeejer je#emeeWW kee JeOe kejeves kes efveefcee eer DeJeOe ceW yeeueueeruee kejles nges YeieJeeve jece kes
oMe&veeW keer Fe keer~ yeeuekeeW kes meeLe Kesueles nges SJeb efhelee cenejepe oMejLe kes DevegMeemeve ceW jnles nges
Meecemegvoj YeieJeeve eerjece kes ieee$eer ceb$e kes e efJeeeefce$e ves oMe&ve efkees~
189
ve
d
er
es
R
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-3
Kesueefle
efMeMeg: meefKeefYeJe=&le mejetles eerjeIeJe~
Me$egIveue#ceCemebeglees Yejleeefele keCeeCe&Je~~1~~
veJeveerueveerjomegvoj
keuekecekesmeefjkevOej~
MejeeheletCeceveesnj
megYeiees uemelkejueeIeJe~~2~~
MejefovogkeevleMegYeevevees
ovegpesvoeJengleeMeve~
eeref[leefJehegueyeueMeemevees
leYeeYeer<eCejewjJe:~~3~~
veJeveerueke_peefJeueesevees
peveheeheleeheefJeceeseve~
Melekeesefefovekejjesevees iegmesJeeeefeleieewjJe~~4~~
kevogkeOej eer[efle keJeefeod nefjMeeJekeeved yeer[efle keJeefeled~
efieefjOejoemeoves keJeefeled efJenjefle YeJeecyegeOf eJee[Je~~5~~
yeeuekeeC[ced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
YeewceerMe$egIve-ue#ceCe kes meeLe Yejle peer eje mecceeefvele keCeemeceg YeieJeeve eerjeIeJe Deheves yeeuemeKeeDeeW kes meefnle mejet le hej Kesue jns nQ~ Jes veJeerve yeeoue kes meceeve megvoj nQ leLee Gvekes mkevOe efmebn kes
meceeve meg{ nQ~ Jes Oeveg<e-yeeCe OeejCe kejves mes Delevle ceveesnj Je meueesves ueie jns nQ Deewj Gvekes yeeCe kee
efveMeevee yengle ner megneJevee nw~ Gvekee cegKe Mejokeeueerve ev kes meceeve megvoj nw leLee Jes je#eme he Jeve kees
peueeves kes efuees Deefive kes meceeve nQ~ GvneWves Deheves eleehe mes DemebKe FveW kees ueefppele efkeee nw Deewj Jes Deheves
YeeeW keer Yeebkej jewjJe eelevee kees ve kej [eueles nQ~ Jes eYeg eerjece veJeerve keceue kes meceeve ves$e Jeeues YeeeW
kes heehe-leehe kees otj kejves Jeeues keesef-keesef meteeX kes meceeve ekeeMeceeve leLee iegpeveeW keer mesJee mes hejce
ieewjJeeefvJele nes jns nQ~ keneR lees eerjeIeJe ieWo Kesue jns nQ Deewj keneR Deheves hejeece mes efmebneW kes yeeeW kees Yeer
ueefppele kej osles nQ Deewj keneR efieefjOej keefJe kes oe meove ceW efJenej kej jns nQ, Jes Fme mebmeej-meeiej kees ve
kejves kes efuees Jee[Jeeefive kes meceeve nQ~
mevoYe&Mueeske:
20
11
ceveesjLejLee{es
iet{mJesvewJe
lespemee~
efJeeeefce$ees ceneYeeie heefLe een Megef eefmcele~~1~~
op
yr
ig
ht
YeewceerFme ekeej ceveesjLeeW kes jLe hej Dee{ Deewj efMeJepeer eje Gheefo eerjece j#ee eeesie mes peefvele
Deheves ner lespe mes megjef#ele efJeeeefce$e eerDeeesOee kes ceeie& ceW ner Fme ekeej cegmkegjeles ngS yeesues~
ieerle mebKee-4
Dee ielJee ceee ee keesmeuehegjeR
jeceevevevesvoes
megOee
heereleeced~
Dee
dJee
legjereb
uemeeelegjeR
le$e meJee& mecemee meceeOeereleeced~~1~~
190
ve
d
er
es
R
s
ht
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
megeYeelee efveMee
cese ceueefoMee
esefjleesnb
Mekegvemetefeoef#eCeMee~
eeueeseveekeesjCs e
Jew
meeojb
keesceue keesmeuesvogg meceeeereleeced~~2~~
efJeeeefce$eesefhe
efce$eb
hejb
eeefCeveeb
Yeeke_pewkeefce$eb
meceemeee
Yees~
mJeeefYeceeveb
efJeneewJe
jeIeJekejs
cegef ecetueb efJevewJeee efJeeereleeced~~3~~
eeekeesnb
nefjevhegjle
hegjes
jeceevb
leLewJeee eees megKeced~
eeLe&ceeveb
Jeoeveb ve=heb
oMejLeb
jecejlveb ceve mechegs Oeereleeced~~4~~
Dee
eemeeceeesOeeb YeJeveepeke
yee mee#eeled keefj<es heefjeepeke~
e%ej#eeefce<esCeee
ue#ceCeegle
mJeeeceb efieefjOejsMe meceeveereleeced~~5~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
YeewceerDeepe peekej ceveesnj eer keesmeuehegjer jece efJeOegcegKe MeMeer keer megOee heer uetB ceQ~
Deepe eelege& ceefC[le efvejKe lete& kees Deheveer meejer mecemee kees nue kej uetB ceQ~~1~~
megeYeelee efveMee cesjer cebieue efoMee esjCee nw Mekegve metefe oef#eCe Mee~
ee ueeseve ekeesjeW mes Deeoj meefnle jece keesmeue megOeekej kees JeMe kej uetB ceQ~~2~~
efce$e peie kee efJeeeefce$e nes kejkes ceQ Yee kegue kebpe jefJe jece kees eehle kej~
lepe kes DeefYeceeve efyeve cegefe kes ceesue Deye Deepe efJeeerle jIegveeLe kej nes uetB ceQ~~3~~
ceQ Lee eeeke nefjev kee hetJe& ceW Deepe jIegev kees megKe mes ceeBiet Denes~
ueskes oMejLe mejerKes ceneoeveer mes ceve kes mecheg ceW eYeg jlve kees Oej uetB ceQ~~4~~
Deepe eeef%eke nes keesmeue kees peeGBiee ceQ Oej eleerJesMe eYeg kees efveneBiee ceQ~
e%e j#ee kes efceme mes Devegpe kes meefnle efieefjOej Deeece jIegyej DeefleefLe kej uetB ceQ~~5~~
mevoYe&Mueeske:
me e jepemeYeeb ielJee ieereceeveb e eejCew~
ooMe& meevegpeb jeceb meceerhes eeJeefle&ve~~1~~
Yeewceercenef<e& efJeeeefce$e ves jepemeYee ceW peekej eeJeleea cenejepe oMejLe kes meceerhe YeeFeeW meefnle Gve
eerjeceeb peer kes oMe&ve efkees efpevekee eMe eejCe iee jns Les~
191
ve
d
er
es
ieerle mebKee-5
pee
vejueeskeueueece mepeueIevelevegmeg<eceecevceLeceoneefjved~~
keewmeueemegMegefeceewefekeJej
oMejLemegke=leheeesefOemegOeekej~
megpeveeemeejceOegheJej jefJejefJekeguemejespemegKekeeefjved~~1~~
pee ceeveJe ceeveJeleeYet<eCe pee vejJej jIegJebMeefJeYet<eCe~
Yetecf eYeejcehenj jCeYeer<eCe Keuekeguekeove MejemeveOeeefjved~~2~~
keCeeJeCeeuee Oe=leueeIeJe ceee&oeheg<eesece jeIeJe~
hejyee megpeves megcegKees YeJe efieefjOejsMe peveceveeseJf eneefjved~~3~~
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer pee vejueeske ueueece mepeue Ieve, leveg meg<ecee cevceLeceonejer~

keewmeuee megMegefe ceewefekeJej, oMejLe megke=le heeesefOe megOeekej~
megceve ee meejbie ceOegheJej, jefJejefJekegue mejespe megKekeejer~~1~~
pee ceeveJeceeveJelee Yet<eCe, pee vejJej jIegJebMe efJeYet<eCe~
Yetefce Yeej nj uees jCeYeer<eCe Keuekegue keove Mejemeve Oeejer~~2~~
keCee JeCeeuee Oe=leueeIeJe ceee&oeheg<eesece
jeIeJe~
hejyee nesJees emeVe Deye jeceYe
peveceveesefJenejer~~3~~
ee
th
Se
va
mevoYe&Mueeske
efvejer#eceeCeesLe leceeueveerueb helevlece*dIeew heefleleeefle&nejced~
nejb neEj nef<e&lenejnejb jeceb efvekeeceb cegevf ejYeieeeled~~1~~
Sh
ri
T
ul
si
P
YeewceerFme ekeej leceeue kes meceeve veerueJeCe& heefleleeW kes ke kees otj kejves Jeeues efJe<Ceg kes Yeer DeejeOe
efMeJe peer kes heg$e ieCeheefle Deewj keeefle&kese Gvekes nej mJehe Mes<e veejeeCe kees nef<e&le kejves Jeeues Deheves ejCe he[s
nges YeieJeeve jece kes oMe&ve kejles nges cenef<e& efJeeeefce$e ves Fme ekeej ieeee~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee-6
ceveefme cece Jemeleg
meoe
eerjece~
efveefKeueueeskeueeJeCeueeefuelees
eeref[leMeleMelekeece~~
efejjmesvmejesJejpeeleb ceme=Cece=ogueveJeefceJe peuepeeleced~
hejceceOegjmeewvoe&efJeYeeleb
heb
oOeoefYejece~~1~~
leCeleceeuepeueomeceMeesYe
hejcenbmeceevemeke=leueesYe~
efJeieefuelemegpeveceveeseJf e#eesYe
YeJeYeeefJeheodeJf ejece~~2~~
njleg nefjce&ce YeJeheefjleeheb Meceeleg Me$egpeefvelemevleeheced~
efJelejleg efoefMe efoefMe keerelf e&keueeheb #eefheleogejf leheefjCeece~~3~~
heeleg ceKeb nleefjhegkegueetLe jCeleefveefMeejieJe&JeLe~
YeJeleg
MecYegkeecegk& eKeC[vehejefieefjOejueefueleueueece~~4~~
192
ya
s
ve
d
er
es
R
.A
ll
R
ig
mevoYe&Mueeske
ke=leeefleLeesLe yee<eea je%ee he= mJeceeiececed~
e%eIveeved Ieeleeved jeceb efJeeeefce$eesYeeeele~~1~~
ht
Yeewceernceejs ceve yemes meoe eerjece~

mekeue ueeske ueeJeCe megueeefuele, ueefppele Mele-Mele keece~~
efej e=bieej mejesJej mecYeJe, keesceue ce=ogue mepeue Ieve veJe-veJe~
hejce ceOegj megvojlee DeefYeveJe, he
Oejs
DeefYejece~~1~~
leCe leceeue peueo mece MeesYeve, hejce nbme cegefve ceeveme ueesYeve~
efJeieefuele mekeue megpeve ceve esYeve, YeJeYee efJeheod efJejece~~2~~
cece heefjleehe mekeue nefj nj ueW, efjheg mebleehe otj eYeg kej oW~
efoefMe efoMe ceW efvece&ue eMe Yej osb, njW otefjle heefjCeece~~3~~
Me$eg ceej, kej ueW ceKe j#eCe, njW efveMeeej ieJe& efJee#eCe~
kejW MebYeg keeceg&Ke KeC[ve eYeg, efieefjOej ueefuele ueueece~~4~~
ieerlejeceeeCeced
Se
va
Yeewceercenejepe kes eje DeeefleLe mecheVe kej efuees peeves hej leLee GvneR kes eje Deheves Deeieceve kee keejCe
hets peeves hej e%eOJebMeer je#emeeW kee JeOe kejeves kes efuees cenef<e& efJeeeefce$e peer ves cenejepe oMejLe mes eerjeceue#ceCe kees ceeBiee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee-7
jepeved
osefn
meevegpeb
jececed~
keekehe#eOejceypemegvojb
eeruueefueleueueececed~~1~~
Oevegyee&CeletCeerjOeeefjCeb
ceoveceveesnjJes<eced~
efJeefoleJeerjjmeefJeceueefJeenb efeleefJeefOeefJe<CegefJeMes<eced~~2~~
ceveefmepeceOegkejefvekejefJeefvevokeefJeuegefueleefekegjkeheesueced ~
egelf eegieueefmeleegelf eegieceecekejeke=lekegC[ueueesueced ~~3~~
efleuekeueefueleueueeceveefmepeMegkee_egefJeefvevokeveemeced ~
peveepeerJejepeerJeueeseveb
YeJenjYegkegefefJeueemeced~~4~~
meewjYeheuueJeefJeuemeoOejefJeOegJeovemegOeeceenemeced
~
oeef[ceyeerpeoMeveceveIeb
megceveesnjJeeveefJekeemeced~~5~~
keC"leCelegueefmekeeeieelecegemegcegeenejced
~
Je#eesefJeuemeêrJelmeb
keewmlegYecegefveceveesefJenejced~~6~~
efMeMegefoveceefCeoerefOeefleosefJeleoerefhelepeecyetveoJeeced
~
DebmeuecebmeceKeesheJeerleceKej#eCeme#eCeMeeced
~~7~~
193
yeeuekeeC[ced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns jepeve! ue#ceCe kes meefnle Gve eerjece kees os oerefpees~ pees keeke he#e DeLee&led mkevOe leke uekeves
Jeeues IegBIejeues yeeueeW mes ege SJeb veeruekeceue kes meceeve megvoj leLee eerpeer kes oe kes jlve nQ~ pees Oeveg<e-yeeCe
lejkeMe OeejCe kejves Jeeues Deewj keece kes ceve kees njves Jeeues JesMe mes ege eefme Jeerj jme ner efpevekee cebieuecee
efJeen nw; yeee-efJe<Ceg Deewj Mes<e Yet<eCe efMeJe efpevekes mesJeke nQ~ efpevekes keheesue hej keeceosJe kes YecejeW kees efveefvole
kejves Jeeues IegBIejeues yeeue ueke jns nQ Deewj elegj JesomJehe cekejeke=le kegC[ue efpevekeer MeesYee ye{e jns nQ~
efpevekes ueuee hej ueefuele efleueke nw, efpevekeer veeefmekee leesles keer eeWe kees Yeer ueefppele kej osleer nw, efpevekes ves$e
meppeveeW kes peerJeveoelee Deewj ueeue keceue kes meceeve nQ, efpevekee Ye=kegef efJeueeme YeJeYeenejer nw~ efpevekee DeOej
DeeceheuueJe kes meceeve nw, efpevekee cegKe ev kes meceeve leLee cegmkeeve Dece=lecee nw, efpevekes oeBle Deveej kes yeerpe
kes meceeve nQ Deewj efpevekeer JeeCeer kee efJekeeme meppeveeW kee ceve nj ueslee nw Ssmes eerjece kees cegPes os oerefpees~ efpevekes
keC" ceW efJejepeceeve leguemeer keer ceeuee Deheveer megievOe mes cegepeveeW kees Yeer Deekeef<e&le kej uesleer nw, efpevekes Je#e hej
eerJelmeueebve megMeesefYele nw Deewj efpevekee keewmlegYeceefCe cegefvepeve kes ceve kee efJenej mLeue yeve ieee nw~ efpevekee
heerleecyej yeeuemete& keer efkejCeeW kee efvevoke leLee ekeeMeceeve Meg mJeCe& kes meceeve nw, pees Delevle mJemLe nQ leLee
efpevekes mkevOe hej e%eesheJeerle efJejepe jne nw Deewj efpevekee Mee e%e j#ee ceW kegMeue nw~ efpevekes ejCe iebieepeer kes
pevceoelee Jeeceve YeieJeeve kes DebMeer efJe<Ceg kees Yeer Deevevo osves Jeeues mebmeej meeiej kees heej kejves Jeeues SJeb veJeerve
keceue kes meceeve nQ, efpevekee heefleleheeJeve iegCe JesoeW ceW efJeefole nw, pees Deveghecese Deewj DeMejCeeW kes Yeer MejCe oelee
nQ~ Ssmes hejyee hejcesej mlegefle kejves eesie, meJe&meceLe&, Deveske keeceeW kees peerleves Jeeues veerueceefCe kes meceeve
Meeceue efieefjOej keefJe kes ceve kees Devegketuelee mes jceeves Jeeues eerjece kees cegPes os oerefpees~~9~~
peeJeerpevekepevekemegKekejYeJeleejCelejefCeleejCeced
~
egelf eeeefJeefoleheefleleheeJeveiegCeceveghececeMejCeMejCeced ~~8~~
hejyee
hejcesejceer[deb #eceb efJeefpeleMelekeececed~
jeceb osefn cejkeleMeeceb efieefjOejceveesefYejececed~~9~~
11
Sh
ri
T
ul
mevoYe&Mueeske:
efveMece jepee cegefveJeekeeJepeb heheele Yetceew meefJecetef&leesYetled~
hegve meceemeeefoleosnme_%ees peieeo peercetleefieje ieYeerjced~~1~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Jee kes meceeve ke"esj efJeeeefce$e kee Jeekee megvekej cenejepe oMejLe cetef&le neskej Yetefce hej efiej
he[s~ efhej eslevee eehle kej yeeoue kes JeeCeer ceW iebYeerjeLe&ke Jeeve yeesues-
ieerle mebKee-8
nmleew yeOJee heeoew velJee eeLe&es YeJevleb ns efmeeecemeeOees~
jeceevb oelegb ve Mekeveesecf e ns efmeeecemeeOees~~1~~
jeceYe Deemles cece eeCeeveeceeOeejes ns efmeeecemeeOees~
jeceueeueb oelegb efJeogveesecf e ns efmeeecemeeOees~~2~~
mechetCee&heeesOee JeOeb efJeveeefhe ceefj<eefle ns efmeeecemeeOees~
194
ll
ve
d
er
es
R
R
ig
ht
jeceb efJevee ce=legb efveefeveesefce ns efmeeecemeeOees~~3~~

DeveYemleeegOees eoMeeyoes cece jecees ns efmeeecemeeOees~
leleefees efvelejeb ogveesefce ns efmeeecemeeOees~~4~~
jececevlejsCe vewJe peerJeeefce cegntle ns efmeeecemeeOees~
leleoeves Oewe ve leveesefce ns efmeeecemeeOees~~5~~
jececesJe Jeefce jeceb efevleeeefce efveleb ns efmeeecemeeOees~
jececesJe keCee&Yeeb e=Ceesefce ns efmeeecemeeOees~~6~~
jececesJe oMe oMe eg_pes ceve #es$es ns efmeeecemeeOees~
melecesJe YeJeles eeflee=Ceesefce ns efmeeecemeeOees~~7~~
efieefjOejeYeew ueeskeueeseveeefYejeces ns
efmeeecemeeOees~
jeces meJe&ceceleeb efmeveesefce ns efmeeecemeeOees~~8~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
YeewceerDeye keefJe efyenej-Yeespehegj keer ueeskeOegve ceW oMejLe peer kee ieerle emlegle kej jns nQ efpemekee {eue nwneLe peesj heeBe heefj kejeruee efyeveefleee ns yekemej kes yeeyee~ osle vee yeveeuesve yeyegDee jece ns yekemej kes yeeyee~ ns
efmeeece kes yeeyee efJeeeefce$e! ceQ neLe pees[kej, heeBe he[kej Deehemes eeLe&vee kejlee ntB efke eerjece ev kees ceQ
veneR os mekelee~ eerjeceYe cesjs eeCeeW kes DeeOeej nQ~ FmeerefueS GvnW osves cesW ceQ Delevle Jeekegue nes jne ntB~ ns
efmeeece kes meble keewefMeke peer! mechetCe& DeeesOee eerjece kes efyevee JeOe kes efyevee Yeer cej peeesieer~ eerjece kes
efJeeesie ceW cesjer ce=leg Yeer efveefele nw~ cesjs eerjece DeYeer Mee eueeves ceW DeYemle veneR nQ~ meceefle, Gvekeer DeJemLee
yeejn Je<e& mes Yeer Deuhe nw~ Fmemes ceQ efee ceW yengle efeefvlele nes jne ntB~ ceQ jece-jece ner jlee ntB~ eerjece kee ner
efvele efevleve kejlee ntB Deewj keeveeW mes Yeer eerjece Meyo ner megvelee ntB~ jecepeer kes efyevee ceQ Ske cegnte& Yeer veneR peer
mekelee~ ns efmeeece kes mevle! eerjece kes eoeve ceW ceQ Oewe& veneR jKe hee jne ntB~ ns efmeeece kes yeeyee! eerjece kees
ner osKe-osKekej ceQ ceve mecesle Fme Mejerj ceW peg[ jne ntB~ Deehekes mece#e ceQ mele eefle%eeve mes ken jne ntB~ efieefjOej
keefJe kes mJeeceer mecemle ueeskeeW kes ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues eerjece ceW ner ceQves Deheveer mechetCe& ceceleeSB yeeBbOe jKeer
nQ~ ns efmeeece kes DeefOeheefle efJeeeefce$e peer! ceQ eerjece kees veneR os mekelee~
ieerle mebKee-9
jeIeJecenb ve oemes cejCesefhe ns cegveerej~
eeCee ve ces YeJesegoe&veeefolees eleerej~~
veerjb efJeveeefhe ceervees osnb Oejsled keoeefeled~
Oeleg lJenb ve Mekees jeceb efJevee levegb efmJeled~~
iee$es<eg JesheLegcex Yeerleme ns MegYeekej~~1~~
cenlee eelvelees ces ueyOeeeleg kegceeje~
efhele=ceele=heefjpeveeveeb peerJee Fces Goeje~~
ueeseveekeesjevb oemeeefce vewJe cegevf eJej~~2~~
195
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
eevleb efvejer#e veeLeb Metvee YeJeslhegjereced~

mLeelegb keLeb efn Mekeee keeweMf eke efJevee legjereced~~
$eeemJe MeeskeJes heewjeved ke=heeheeesOej~~3~~
YeieJeved emeero ueyOJee jepeb Oeveb mekees<eced~
ievleeefmce heg$eYeeee&egees Jeveb melees<eced~~
eeemJe cee megleb ces ceeb mebkeelmecegj~~4~~
yeeueew megkeesceueeew eerjeceue#ceCeew ces~
egs keLeb Iesleeb heg$eeJee#eCeew ces~~
efieefjOejeYegb ve oemes jes<eb $e+<es meceenj~~5~~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer jeIeJe kees ceQ ve otBiee cegefveveeLe cejles-cejles~

cesjs eeCe vee jnWies en oeve kejles-kejles~~
peue kes efyevee keoeefele ceueer Mejerj Oeejs~
hej ceQ ve peer meketBiee Fvekees efyevee efvenejs
keewefMeke efmenj jns nQ cesjs Debie [jles-[jles~~ jeIeJe kees.....~~1~~
kej elve eewLesheve ceW megle eej ceQves heeee
efheleg ceeleg hegjpeveeW kees jIegev ves efpeueeee
ueeseve ekeesj levcee efJe heeve kejles-kejles~~ jeIeJe kees.....~~2~~
eueles efJeueeske eYeg kees nesiee Gpee[ keewmeue
cebieue YeJeve kes peeles mebYeJe keneB mes cebieue
meeRes ke=heeueg le kees ce=ogheele Pejles-Pejles~~ jeIeJe kees.....~~3~~
nesJeW emeVe cegefveJej ues jepekees<e meeje
jeveer megleeW kes mebie ceQ Jeve ceW keB iegpeeje
ues ieeso jece efMeMeg kees megKe ceeso Yejles-Yejles~~ jeIeJe kees.....~~4~~
ue[kes nQ jece ue#ceCe kewmes kejsW ue[eF
efieefjOejeYeg kees osles yevelee veneR iegmeeF
ken eeW he[s ejCe ceW, ie veerj {jles-{jles~~ jeIeJe kees.....~~5~~
mevoYe&Mueeskeew
DeLees Jeefmeefveefo&Yeiveceesnlecee ve=he~
ooew kegefMekeheg$eee jeIeJeb menue#ceCeced~~1~~
lele hegjesOemee meekeb yeeeCee yeeJeeefove~
peiet jeIeJeceeefele emLeeves mJeefmleJeeeveced~~2~~
YeewceerFmekes heeeled Jeefme kes efveoxMe hej cenejepe oMejLe kee ceesnevOekeej ve ngDee Deewj GvneWves ue#ceCe
196
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
s
ht
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-10
ie jeIeJemegKeb mJeefmle ceuemegKeb
veeefOekeevesnmee Yete
Deeieceleeced~
meeOeefelJee
ceKeb legceeledmeKeb
meevegpesveeMeg meefKeefYe meceeieceleeced~~1~~
megeYeelee mecee mevleg ce_pegueefveMe
Jeemejb YeemJejb Yeevleg YeemegjefoMe~
lJeleleeheeveues
yeeCeefpeekegues
eespJeues Me$egeYf eYe&mceleeb ieceleeced~~2~~
ueyOeefJeeeeMe
keerefle&ceefC[leefoMe
peerJe Mejoeb Meleb efoJemebegiejme~
efoJeefJepeeefeee
lJelheoecYeesns
ns njs levJee meceeveceleeced~~3~~
ns leheveJebMehepeefoJeekej
efJeceue
heeefn heeheereme Meerueceefvoj mejue~
jecejepeerJeueeseve
ke=heekej
lejue
eslemee efieefjOejs Jew meoe jceleeced~~4~~
meefnle eerjece kees efJeeeefce$e peer kees meceefhe&le kej efoee~ Fmekes Devevlej hegjesefnle Jeefme peer kes meeLe Jeso%e
yeeeCe-peve eerjece kes emLeeve kes mecee Gvekee cebieueeMeemeve kejles ngS ieerle ieeves ueies~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceerns jeIeJe megKehetJe&ke peeDees, Deehekee cebieuecee keueeCe nes, DeefleMeerIe ner hegve Deevee~ Deefive kees
mevleg kejkes, e%e kees meheue kej eerue#ceCe kes meeLe DeefleMeerIe Deekej efceuees~ Deehekes Je<e& cebieuecee eYeele mes
ege neW, Deehekeer jeef$e ceOegj nes, Deehekes efove lespeescee neW, Deehekeer meye efoMeeSB efoJe DeeYee mes ege neskej meowJe
megMeesefYele jnW~ yeeCehe peerYe mes ege peepJeueceeve legcnejs eleehehe Deefive ceW Me$eg-helebies keer YeeBefle Yemce nes
peeeW~ Deehe efJeee Deewj eMe eehle kejkes megeMe mes efoMeeDeeW kees megMeesefYele kej efoJe Jeerjjme mes mecheVe neskej
DevevleJe<e& hee&vle peerles jnW~ ns YeieJeeve! Deueewefkeke efJepeeeer hegueefkele Mejerj Jeeueer neskej Deehekes ejCekeceueeW
ceW eCeece kejs~ ns mete&JebMe he keceue kes efJeceue mete&! ns Meerue kes ceefvoj! ns mejue eerjece! ns keceueves$e! ns
Jelme! ns efee mes lejue DeLee&led keCe! Deehe keefJe efieefjOej kes oe ceW jceles jnW~
ieerle mebKee-11
osJee peieg:
jeIeJemleg keeweMf ekesve meeOe eeeefle leb e ue#ceCeesvegeeefle~~

veerueleecejmeMeecekeesceueMejerj
~
197
ve
d
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
keesefkeecekeceveere
mecejjOeerj~~
efmevOegkeesefmeceieYeerjes
Oewe ve
peneefle~~1~~
keefleefve<eueefmeleheeefCeOevegmeeeke
~
YeevegJebMeveeeke
mJeYeeceesooeeke~~
efJeveefceleefJeveeekees ve Oe=efleb
efJepeneefle~~ 2~~
MeerleuemegievOecevoheJeveb
efve<esJeles~
ceeiex
heefjeevleb cegefveb jeIeJeesefhe mesJeles~~
ueeskeueeseveeefve
eesjb
eesjb heefLe eeefle~~3~~
Keiece=iemeefjlmejebefme
ue#ceCeee
oMe&eved~
ceeiex
ceOegjJeelee&efYe
keewefMekeb
en<e&eved~~
eeJeefle&metvegmle=CeMeeeeeb
efJeYeeefle~~4~~
efmebnMeeJekeeveeb
keJeefeod
ovleebe
ieCeele~
keJeefeod
Ieesjpevletved
mJeyeeCewe&Ceele~~
efieefjOejeYees&dJee
cegefvemegKeb
ve mecceeefle~~5~~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
YeewceerDeye cewefLeue ueeskeOegve ceW keefJe eerjece keer ee$ee kee JeCe&ve kejles nQ~ osJelee ieeves ueies~ eerjece
efJeeeefce$e kes meeLe eeeCe kej jns nQ Deewj kegceej ue#ceCe Gvekes heers-heers eue jns nQ~ eYeg kee Mejerj veerues
keceue kes meceeve keesceue nw, Jes kejes[eW keeceosJeeW kes meceeve megvoj leLee eg-Yetefce ceW efmLej mJeYeeJe kes nQ~ eYeg
eerjece kejes[eW meeiejeW kes meceeve iecYeerj nQ, FmeerefueS Oewe& veneR es[ jns nQ~ Gvekes keef eosMe ceW lejkeMe leLee
neLe ceW Oeveg<e-yeeCe nw~ Jes mete&JebMe kes veeeke Deewj Deheves YeeeW kes megKeoelee nQ~ eerieCesMe Yeer Gvekes ejCeeW ceW
Pegke jns nQ Deewj YeieJeeve jece Deheveer meeeflJeke Oe=efle veneR es[ jns nQ~ Meerleue-cebo-megiebOe Jeeeg kee mesJeve kejles
nges eerjece ceeie& ceW Lekes nges efJeeeefce$e peer keer mesJee kejles nQ Deewj ueesieeW kes ves$eeW kees egje-egjekej JeveheLe ceW
eues pee jns nQ~ he#eer-efnjve-veoer-leeueeye Deeefo eeke=efleke JemlegSB ue#ceCe peer kees efoKeeles nges Deheveer ceer"erceer"er yeeleeW mes efJeeeefce$e kees emeVe kejles nges eYeg eerjece eeJeleea cenejepe kes heg$e neskej Yeer Meeve kes efueS
kegMe Mewee hej megMeesefYele nes jns nQ~ keneR hej efmebn kes yeeeW kes oeBle efieveles ngS keneR efnbmeke peblegDeeW kees Deheves
yeeCeeW mes yesOeles ngS efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece kees efvenej-efvenejkej cenef<e& efJeeeefce$e kee megKe veneR mecee jne
nw~
efJeMes<e-eneB kece& ceW Mes<elJe efJeJe#eee <eer ngF& nw~
ieerle mebKee-12
MeerleueheJeve ce_pegceueYeJeve mJesoefJevotved efJeMees<ee ns~
mevoveieceve keesceueb Yeevegceved YeevegJebMeb ehees<ee ns~~1~~
ce=odJeer YeJe heeJeveJemegvOejs otje Mewueeved hegCeefveYe&js~
keCkeefJeefheveueleeleieCeienveceeie&Kesob efJeveesoe ns~~2~~
198
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceerns MeerleueheJeve! megvoj SJeb cebieueYeJeve eerjece kes mJeso-efyevogDeeW kees megKee oes~ ns jLeieeceer
mete&osJe! mete&JebMeesodYeJe keesceue jece kee hees<eCe kejW~ ns hegCeMeeefueveer heefJe$e JemegOes! eerjece ue#ceCe kes efuees
keesceue yeve peeDees Deewj Gvekes ceeie& mes heJe&leeW kees otj kej oes~ ns keCke, Jeve, uelee, Je=#emecetn legce eerjece kes
ceeie& ceW nesves Jeeues Keso kees meceehle kej oes~ keceue Deewj efMejer<eheg<he meMe keesceue SJeb megkegceej oes jepekegceej
FOej mes pee jns nQ~ ns veJeerve veeruecesIe! DeekeeMe ceW eee kejkes oesveeW jepekegceejeW kees Deeveefvole kejes~ ns eke=efle!
legce eerjece ue#ceCe kee DeefJeuecye mJeeiele kejes leLee keeseue Deewj YecejeW kes mecetn eje cebieueieeve kejeDees leLee
efieefjOej keefJe kes ves$ehe veeruemecheg kes jlve keesmeuesv eerjece kees efvenejes~
mejefmepeefMeefj<ekegmegcemegkegceejew epele Flees ew jepekegceejew~

veJeveerueIeve Deeleheef$eleieieve jepeheg$eew eceesoe ns~~3~~
eke=les keg mJeeieleceefJeuecyeb ieehee ce=ogefhekeceOeghekeocyeced~
efieefjOejveeveveeruemechegmegOeve keesmeuesvogb efJeueeskee ns~~4~~
.A
ya
s
keefJeiee&eefle
ll
ieerle mebKee-13
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
peeefle cegevf ee%ej#eejlees jeIeJe peeefle egelf eefJeefnleOece&elees jeIeJe~

yee hejcesejes Jeehekees YeemJejes efveiegC& e meiegCe Skeesefpelees jeIeJe~~1~~
jece DeepeevegYegpeoC[keesoC[MejeC[JejJeveefJeowJe=l& ees jeIeJe~
eeefelemleelece=e<f eCee meceb Oece&Ye=od Yeele=meewecf e$emeOe*id elees jeIeJe~~2~~
Ske JeeCesve nlelee[ke keeveves yeueeefleyeueeKeefJeeeefvJelees jeIeJe~
ueyOeefoJeeegOe meJe&ceeeeyegOe eehleefmeeecemJeeielees jeIeJe~~3~~
veereceejerecegelf #ehe heejspeueefOe megYegpeceoceo&vees Jeefvolees jeIeJe~
efJeefnleceKej#eCees Oevegce&KeoMe&ves meceefleemegjOJeee|elees jeIeJe~~4~~
ejCehepehejeiesCe ieewleceJeOetMeeheodeJf eeocheefleveglees jeIeJe~
meerleecegKeeeeefvojekeesjes YeJeved cegeof le efieefjOejeYeg emleglees jeIeJe~~5~~
op
yr
ig
ht
20
YeewceercenekeefJe mJeeb iee jns nQ-efJeeeefce$e keer e%e j#ee ceW lelhej eerjeIeJe keer pee nes~ JesoefJeefnle
Oece&eleer eerjeIeJe keer pee nes~ yee hejcesej, Jeeheke, oerefhleceeve, efveieg&Ce, meiegCe; efkemeer mes Yeer ve peerles peeves
Jeeues jeIeJe mejkeej keer pee nes~ Iegves leke uekeves Jeeueer Yegpee ceW Oeveg<e-yeeCe OeejCe kejves Jeeues es
efJeoeJeueer mes ege jecejeIeJe keer pee nes~ efJeeeefce$e kes eje efheleeeer mes mJeeb kes ceeBies peeves hej YeeF& ue#ceCe kes
meeLe efJeeeefce$e kes mebj#eCe ceW eeeCe kejves Jeeues jeIeJe mejkeej keer pee nes~ Jeve ceW Ske ner yeeCe mes lee[kee kee
JeOe kejkes yeuee-Deefleyeuee efJeee mes ege jeIeJe keer pee nes~ efJeeeefce$e mes efoJeee eehle kejves Jeeues Deewj
mechetCe& ceeeeDeeW kes Jesee SJeb efmeeece kee mJeeiele eehle kejves Jeeues eerjeIeJe mejkeej keer pee nes~ veere ceejere
kees meceg kes heej hesWkekej megyeeng kee ceo ve kejves Jeeues $e+ef<eeeW eje Jebefole jeIeJe keer pee nes~ efJeeeefce$e keer
e%e j#ee kejkes efceefLeuee ceW Oevege&%e kes oMe&ve kes efueS efmeeece mes emLeeve kejves kes Fgke efceefLeuee ceeie& ceW
mecceeefvele eerjeIeJe keer pee nes~ Deheves ejCekeceue keer Oetefue mes Denuee kee Meehe ve kejves Jeeues yeeeCe-
199
yeeuekeeC[ced
ocheefe eje mecceeefvele neskej Yeer efpe ocheefle kees eCeece kejves Jeeues jeIeJe peer keer pee nes~ meerleecegKe ev kes
ekeesj nesles ngS Delevle emeVe efieefjOej keefJe kes mJeeceer Oeveg<e lees[ves kes efueS emlegle eerjece-jeIeJe keer pee nes~
efJeMes<e- en ieerle jeie-yeeiesMJejer Deewj Peheleeue ome cee$ee ceW efveye nw~
mevoYe&Mueeske:
es
er
ve
d
nlJee j#eesefvekejefce<egefYee&%ej#eeb efJeOeee

eeseodOe<ezefJe&yegOeefveeew keere&ceeve emetvew~
gb e%eb ceefnleefceefLeueb meceefleemegjejeled
ceeiexnueeb efMeefueleJeheg<eb eerlke=lee mevooMe&~~1~~
Denuee ieeeefle
ya
s
ieerle mebKee-14
.A
ll
R
ig
ht
YeewceeryeeCeeW mes e%e-esner je#emeeW kees ceejkej efJeeeefce$e keer e%e-j#ee kejkes emeVe osJeleeDeeW eje
heg<heJe=ef mes mecceeefvele neskej efceefLeueevejsMe kee Oevege&%e osKeves kes efuees emLeeve kejves kes Fgke eYeg ves ceeie& ceW
efMeuee yeveer ngF& efe$e kes meceeve efvees Denuee kees osKee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
jeIeJe! ve peeeles ceefe eeJeled ke=hee lJeoeree~

leeJeled mecee mecemee Meecesled keLeb ceoeree~~
heefleMeehengleYegpee Jew Yemceerke=leeefKeueenced~
peeleeefmce osJe Yetees YetlJee ceneefMeueenced~~
efeelesOegvee eleer#ee ceee Yetefj YeieJeoeree~~1~~
Deegleeyokeeefve jeIeJe efJemeneefce #egeflheheemes~
otjb ieles e cee megceveesefJeueemenemes~~
heefjJe=<eleeefceoeveeR keCeemegOee mJekeeree~~2~~
keeeex ve Jew efJeuecyees ns keesmeueeefJeneefjved~
osees
ceceeJeuecyees
peveheeheleeheneefjved~~
MeerIeb veg meefVeOesee keerelf e&e Meeeleeree~~3~~
eevleeefmce veeLe <ees{dJee ve=Ceeb heos enejced ~
keueevleeefmce osJe Jees{dJee osn_e efvejenejced~
efieefjOejeYees efJeOesee megoewJe eg<ceoeree~~4~~
Yeewceer- Denuee peer iee jner nQ-ns jeIeJe! peye leke Deehekeer ke=hee cegPe hej veneR nesieer, leye leke cesjer meYeer
mecemeeDeeW kee meceeOeeve kewmes nesiee? ns osJe! Deheves heefle ieewlece kes Meeheeefive mes eLece lees ceQ Yemce kej oer ieF&
efhej efJeMeeue-efMeuee neskej pevce ueer~ Fme mecee ceQ Deeheeer YeieJeeve keer eleer#ee kej jner nttB~ ns jeIeJe! ceQ ome
200
ve
d
npeej Je<eeX mes YetKe-heeme men jner nBt Deewj emeVe ceve kes neme Deewj efJeueeme cegPemes yengle otj eues iees nQ~ Fme
mecee Deehe Deheveer keCee megOee keer Je<ee& kej oerefpees~ ns DeJeOeefyenejer! Deye efJeuecye cele keerefpees~ ns YeeeW kes
heehe-leehe ve kejves Jeeues eYeg! cegPekees Deheves eernmle kee DeJeuecye oerefpees Deewj Deheveer Meeelekeerefle& kees cesjs
efveke Delevle MeerIe ues DeeFes~ ns eYees! ceQ ueesieeW kes ueeleeW kee enej men-menkej Leke ieF& ntB Deewj Deenejnerve
Fme Mejerj kees {es-{eskej ceQ yengle Jeekegue nes jner ntB~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer! Deye Deehekeer oee cegPe hej
nesveer eeefnes~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
jeIeJe
efJeeJeOetcegodOeeje~~
oefeleMeeheleefeefJeOeleehelemheefleleeb eYees efveJeeje~~1~~
oMemeneJe<ee&eCf e ke=heeuees lehevleeR efkeue leeje~~2~~
meeOevenerveeb oerveoeeuees Jeer#e oeeb efJemleeje~~3~~
efvepeheoheehejeiejeielees emee jeieb oeje~~4~~
ke=lJee efeeb veerjpemkeeb efJee<exefJe&heob Jeeje~~5~~
jewjJeeesieeb efvepeieewjJelees iegJeeveeved efJemleeje~~6~~
ceppevleb YeJeefveOeew efieefjOejb veerjpeveeve efveneje~~7~~
es
er
ieerle mebKee-15
efJeMJeeefce$ees ieeeefle
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- Deye cenef<e& efJeeeefce$e iee jns nQns jeIeJe! yeeeCe helveer kee Gej keerefpees~ ns eYees! heefle kes eehe
Deewj leerveeW leeheeW mes Fme heeflele Denuee kee efveJeejCe kej oerefpees~ ns oerveoeeueg! hejceke=heeueg eYeg! ome npeej
Je<eeX mes lehe jner, Fme Denuee kees leej oerefpees~ Fme Denuee kees meeOevenerve osKekej Fmehej Deheveer oee kees
efJemleej keerefpees~ Deheves ejCekeceue kes hejeie-jeie mes Fmekee meebmeeefjke jeie ve kej oerefpeS Deewj Fme eer kees
jpeesiegCe mes jefnle kejkes cenef<e& ieewlece keer efJeheefe otj keerefpeS~ jewjJe vejke eesie Fme Denuee kees cegPe efJeeeefce$e
kes Jeeve mes ieewjJeeefvJele kej oerefpeS Deewj ns keceueves$e! mebmeej-meeiej ceW [tyeles nges keefJe efieefjOej kees Ske yeej
efvenej ueerefpeS~
op
yr
ig
ht
20
11
mevoYe&Mueeske:
efJeeeefce$eJeees efveMece YeieJeeved jecees jceeJeuueYe
hemheMee&Meg heoecyegpesve ke=heeenuee veceved cetOe&efve~
mee efnlJee efn efMeueelevegb mJecenmee mebjeseevleer efoMe
YetlJee veeefjJeje ke=lee_peefuehege legeJe meerleeJejced~~1~~
Yeewceer- Fme ekeej efJeeeefce$e keer JeeCeer megvekej meerleeheefle YeieJeeve eerjece ves ke=hee kejkes Pegkeer ngF&
Denuee kes cemleke hej Deheves ejCekeceue mes mheMe& efkeee~ Denuee Yeer Dehevee efMeueecee Mejerj es[kej es
veejer yevekej Deheves ekeeMe mes mechetCe& efoMeeDeeW kees Yeer peeseflece&e kejleer ngF& YeieJeeve eerjece keer mlegefle kejves
ueieer~
ieerlejeceeeCeced
201
ve
d
er
es
R
s
ht
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-16
ns ke=heecee jece YeJelee ceeheejke=hee ke=lee~
Oece&eeefjved Oece&ceJelee ceegoejoee Oe=lee~~
Oece&le heeflelee efJeheefolee Yele=&Meeheeled heeefheveer~
meenceypeMeeYeJeeyOes heledhueJesve mecegl= ee~~1~~
keJeence%ee etjkeguee mecheefle<Cet jewjJes~
meeefhe ieewjJeoevelees iegJelmeuesve iegke=lee~~2~~
ceIeJeleeIeJelee lehemlees Oeef<e&lee efvepeoes<ele~
ot<eCeejs mewJe Yees efveot&<eCee YeJelee ke=lee~~3~~
SkecegKele efkeb yegJes YeJele ke=leeefve ke=heeefveOes~
megkeefJeefieefjOejieerleieerlee Yeejleer meheuee ke=lee~~4~~
yeeuekeeC[ced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- ns ke=heeueg eYeg eerjece! Deeheves cegPe hej Deheej ke=hee keer~ ns Oecee&ejCeMeerue eYeg! Oece& keer j#ee
kejles nges Deeheves cegPe hej Deheej oee keer~ ns keceueves$e! ceQ Oece& mes heeflele ngF& Deewj heefle kes Meehe kes keejCe yengle
ye[er efJeheefe ceW he[er~ Jener ceQ Deehekes eje Deehekes eerejCehe penepe keer meneelee mes mebmeej-meeiej mes ner leej
oer ieF&~ keneB ceQ De%eeveer, og, JeefYeeeefjCeer ceefnuee pees efke jewjJe-vejke ceW he[ jner Leer Jener Deepe iegJelmeue
Deeheeer jeIeJe kes eje ieewjJe eoeve kejkes meJe&es kej oer ieF&~ ns ot<eCeje#eme kes Me$eg eerjece! heeheer Fv kes eje
Deheves ner oes<e kes keejCe ceQ lehemee mes heeflele kej oer ieF&, Jener ceQ Deehekes eje efveoex<e keer ieF&~ ns ke=heeefveOes! ceQ
Ske cegKe mes Deehekes Devevle GhekeejeW kees kewmes ken mekeleer ntB? Deeheves lees efieefjOej keefJe keer ieerleye mejmJeleer
kees Yeer meheue kej efoee~
Sh
ri
T
ul
mevoYe&Mueeske:
DeLe celheeflehetpeheoecyegpees efveefKeueefvepe&jueeskeefMeKeeceefCe~
pevekepeeveveoMe&vekee*d#eee ve efMeefLeuees efceefLeueeceieceefj~~1~~
op
yr
ig
ht
20
11
YeewceerFmekes Devevlej osJelee efpevekes ejCekeceue keer hetpee kejles nQ, Ssmes mechetCe& osJeeW kes efMejesceefCe
YeieJeeve eerjece meerleepeer kes cegKe kes oMe&veeW keer Deekeeb#ee mes efMeefLeue ve nesles nges efceefLeueehegjer heOeejs~
ieerle mebKee-17
ueeskee ieeeefvle
Sleew
oMejLejepeefkeMeesjew~
veerueheerlepeuepeelemegvojew efJeeefJeueeseveceevemeeesjew~~1~~
e%eeLe eeefeleew e cegefvevee olee efhe$ee meceveg%eeleew~
keekehe#eevkeefMeKeC[keew meeOe keeweMf ekecegevf evee eeleew~~2~~
SkeefJeefMeKeIeeeflelee leekee efJees meceefOeieles jceCeeres~
202
ve
d
er
es
efoJeeeeCeveskeMeesefOeieleew efveheceMeefeyeues keceveeres~~3~~

hejceveereceejereveerelee F<egCee heejsefmebOeg eefCeefnlee~
e%eIveermegyeengecegKee efkeue efveefKeuee efveefMeejecet efJeefvenlee~~4~~
heohepejpemee efJejpemkee efJeefnlee efMeueeceeer $e+ef<eveejer~
ue#ceCeeepevcee meeceleceeeelees efceefLeueeb keecegk& eOeejer~~5~~
Fefle peveefveieefoleceee=CJeevees jecees efJeeJee&efveefo&:~
efieefjOejeYegpe&veMe: hetJe heeeved efceefLeueehegjeR eefo:~~6~~
ieerlejeceeeCeced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceerueesie iee jns nQ-es oesveeW cenejepe oMejLe kes jepekegceej nQ, pees veerues heerues keceue kes meceeve megvoj
leLee efJee kes ves$e Deewj ceveeW kees egjeves Jeeues nQ~ es keeke-he#e, DeOe&evekeej, ceesjcegkegOeejCe kejves Jeeues oesveeW
jepekegceej e%e keer j#ee kes efuees efJeeeefce$e peer kes eje eeJeleea peer mes ceeBies iees Deewj jesles-jesles cenejepe oMejLe
ves Devegceefle oer leLee es efJeeeefce$e peer kes meeLe efmeeece heOeejs~ Ske yeeCe mes Fvekes eje lee[kee ceejer ieF& Deewj
FvneWves Gheceejefnle Meefe Deewj yeue mes ege ueesieeW keer Deekeeb#ee kee efJe<ee yeveer ngF& yeuee-Deefleyeuee veeceke JeerjeW
kees jceeves Jeeueer oes efJeeeSB leLee Deveske efoJeee efJeeeefce$e peer mes ner eehle efkees Deewj FvneR kes eje Ske ner yeeCe
mes Delevle veere ceejere keer veerelee Yeer meceg kes heej heWke oer ieF& leLee e%e-efJejesefOeveer megyeeng kes vesle=lJe Jeeueer
efJeMeeue je#eme mesvee Fvekes eje ceej [eueer ieeeR~ ue#ceCe peer kes ye[s YeeF& eerjece eje Deheves ejCekeceue keer
Oetue mes efMeuee yeveer ngF& ieewlecepeer keer helveer Denuee efvece&ue kejkes leejer ieF& Deewj Fme mecee Jes OevegOe&j eerjece
efceefLeuee heOeej Deees nQ~ Fme ekeej ueesieeW kee keLeve megveles ngS yeeeCeJee& efJeeeefce$e kes efveoxMeve kes Devegmeej
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece henues ueesieeW kes ves$eeW ceW eJesMe efkees, efhej pevekehegjer ceW~
efJeMes<e- en ieerle nJesueer heefle keer {eue ceW ef$eleeue ceW efveye nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-18
jeIeJees peeceelee eelees efceefLeuee veieee ns~~
eeJeb eeJeb OeeJeb OeeJeb oMegueexkee YeeJeb YeeJeced~
YeeJelees efveceivee: meJex escejmeuenee ns~~1~~
keeefeled heeveb keeefeled mveeveb keeefeled Jew YeespeveefJeOeeveced~
leepegce&neslmeJees peelees pevekehegjveeieee ns~~2~~
Denb hetJe Denb hetJe heMeseb mJehecehetJe&ced~
SJeb eeflemheOee& peelee cewefLeueercegKeee& ns~~3~~
JeerLeeb JeerLeeb ueeskeeyeeOees eeflejLeb peveeyeeOees~
YeeJehepe&veesheJe<eealed YeeJeveemeeieee ns~~4~~
efieefjOejeYegb dJd ee mvesnceeeR epeb me=Jd ee~
heet
jecehemegOeeb
ueeseveieie&ee
ns~~5~~
Yeewceer- Deepe efceefLeuee veiejer ceW eerjeIeJe heengvee heOeej Deees nQ~ en meceeeej megve megvekej, oew[-oew[kej
R
ig
ht
mevoYe&Mueeske
DeLe efJeueeskee jIetecemeewYeieb YeieJeleeleefvece&ueceeveme~
mepeueueesevemelheguekeeJeefue me pevekees pevekeb lehemeeb peieew~~1~~
es
er
ve
d
emeVe nes-neskej ueesie oMe&ve kejves ueies Deewj meYeer eer-heg<e escejme keer uenj ceW ceive nes iees~ efkevneR ceefnueeDeeW
ves peueheeve, lees efkevneR ves mveeve es[e, efkevneR ves Yeespeve ner es[ efoee~ Fme ekeej peveke keer veiejer ceW ceneve
GlmeJe GheefmLele nes ieee~ en DehetJe&mJehe henues ceQ osKetB-henues ceQ osKetB, Fme ekeej cegKeefjle veejer Jeie& ceW
eeflemheOee& nesves ueieer~ ieueer-ieueer ceW ueesieeW keer Yeer[ eleske eewjens ceW pevemebkegue Gce[ he[e Deewj YeeJevee keer
yeeJeueer ceW meKeefceefele ceeOege& kee yeeoue yejmeves ueiee~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjeIeJe kes oMe&ve kejkes
mvesnceeer ceeuee kee efvecee&Ce kejkes cewefLeueeefveeeW ves Deheves ves$e keer ieeiej ceW eerjecehe Dece=le kees Yej efueee~
efJeMes<e- en ieerle Ske Yeespehegjer keer DeeBeefueke {eue ceW efveye nw- Gmekee yeesue nw- jecepeer hengveJeeB
DeFueve efceefLeuee veieefjee ns~
203
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
Yeewceer- eerjece ves ner efpevekes efvece&ue ceve kees egje efueee Lee, Ssmes eesefiejepe peveke jIegkegue es eYeg kee
meewvoe& osKekej mepeue ves$e Deewj heguekehetCe& Mejerj neskej lehemeeDeeW kes pevceoelee efJeeeefce$e kees mecyeesefOele
kejkes eMve kes mJejeW ceW Fme ekeej ieeves ueies~
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee-19
cen<ex meteleecesleled keglemleew yeeuekeeJesleew~
ceKe<ex meteleecesleled keglemleew yeeuekeeJesleew~~1~~
efkeMeesjew kevokevekeeYeew efJeueesevecetelf e&ceuueeYeew~
ve=he<exveteleecesleled keglemleew yeeuekeeJesleew~~2~~
MegYeeew OeefvJeveew Oeerjew Jejew JejJeefCe&veew Jeerjew~
vej<exYeteleecesleled keglemleew yeeuekeeJesleew~~3~~
efkeceeree ieYe&mecheefe envlee megjceneheeer~
megj<ex Deeseleecesleled keglemleew yeeuekeeJesleew~~4~~
keLeb heodYeeefcen eehleew efMeMet efieefjOejeYet Deehleew~
efpe<ex eeseleecesleled keglemleew yeeuekeeJesleew~~5~~
op
yr
Yeewceer- ns cen<ex! Deehe metefele kejW efke es oesveeW yeeueke keneB mes Deees nQ? ns e%e kes $e+ef<e! Deehe
megKehetJe&ke yeleeeW efke es oesveeW ke=heehetCe& yeeueke keneB mes heOeejs nQ? ns jepeef<e&! Deehe Devegketuelee mes yeleeeW efke
efkeMeesjeJemLee mecheVe yeeoue Deewj mJeCe& kes meceeve Meece-ieewj ves$eeW kes cetefle&ceeve ueeYemJehe es oesveeW yeeueke
keneB mes Deees nQ? ns ceveg<eeW ceW $e+ef<e! megvoj DebieeWJeeues Oewe&Meeueer, OevegOe&j, es yeeeejer Jeerj! es oesveeW yeeueke
efkeme osMe mes heOeejs nQ? ns osJelegue $e+ef<e! Deehe efveee kejkes kenW efke en efkeme ieewjJeceeer ceeB keer ieYe&mecheefe
nw, pees je#emeeW keer DeeeceCe he Yeebkej efJeheefe kees ve kej jner nw? DeLee&led Fve oesveeW yeeuekeeW kee efkeve
ceeleeDeeW mes pevce ngDee nw? es oesveeW yeeueke efkeme Yet-Yeeie mes eneB heOeejs nQ? efieefjOej keefJe kes mJeeceer
204
ieerlejeceeeCeced
DeuheJeemke efJeemle es oesveeW yeeueke efkeme osMe mes Deewj efkeme efveefcee mes eneB hewoue heOeejs nQ? ns yee<ex! Deehe
ke=hee kejkes nceW en meye jnme yeleeeW~
ieerle mebKee-20
ve
d
er
es
R
s
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
keewefMeke
keeefJeceew
kegleMeeeeleew~
levegmeg<eceeefveefvoleIevekee_eveveerueheerlepeuepeeleew ~~1~~
Ke[dieletCeMejeeheOeeefjCeew
keesefkeecekeceveereew~
meppevece=ocg eevemeefJeneefjCeew cegevf epeveodYepeveereew~~2~~
efMejefme efMeKeC[Oejew OeejeOejkevekemeceeveMejerjew~
legenf veefkejCekejmegceOegjnemeew megeJf eueemeew jCeOeerjew~~3~~
efkeceg jepevekegueeefyOeefveMes<eew efkeb Jee cegefveJejyeeueew~
keesef keesef hegntleefJeeceew ke=heeceeew Keuekeeueew~~4~~
efkeceg nefjnjew yeepeerJeew Jee efkeb Jee ceoveJemevleew~
meeOeg efJeJesee ke=heee meeOees efieefjOejceveefme uemevleew~~5~~
Deefhe e
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- Deewj Yeer-ns efJeeeefce$e peer! Deheves Mejerj keer MeesYee mes yeeoue, megJeCe& leLee veerues-heerues keceueeW kees
Yeer efveefvole kejves Jeeues es oesveeW yeeueke keewve nQ Deewj keneB mes Deees nQ? Ke[die, lejkeMe, Oeveg<eyeeCe OeejCe efkees
nges, keesefkeece, megvoj, meppeveeW kes ceve ceW efJenej kejves Jeeues, cegefvepeveeW kes oe eje Yepeveere, es yeeueke keewve
nQ? efMej hej ceesjhebKe OeejCe efkees nges yeeoue Deewj megJeCe& pewmes Mejerj Jeeues ebcee keer efkejCe kes meceeve cegmkeeve
Jeeues, Delevle megvoj eg ceW kegMeue es oesveeW yeeueke keewve nQ? kejes[eW-kejes[eW Fv kes meceeve hejeeceer,
ke=heemJehe ogeW kes keeue, es oesveeW yeeueke keee jepekegceej nQ? ee keesF& $e+ef<ekegceej? ns mevleefMejesceefCe!
efieefjOej keefJe kes oe ceW efJejepeceeve es oesveeW efkeMeesj keee efJe<Ceg Deewj efMeJe nQ? keee yee Deewj peerJeeeee& nQ?
keee keeceosJe Deewj yemevle nQ? ke=hee kejkes efJeJeseve kes meeLe Fve eMveeW kee Gej mecePeeeW~
ieerle mebKee-21
op
yr
ig
ht
20
keewefMekees peieew-
Fceew
ew
oMejLejepekegceejew~
yeepeerJeoseMf ekeew vejheles #eefheleceneceefnYeejew~~1~~
ceee eeefeleew eeJeefle&veb $eelegb e%ecegoejew~
kesefueeeheMejOejew eeefueleew efMeefj<ekegmegcemegkegceejew~~2~~
SkeMejsCe efveheele leekeeb ceuueyOeeegOeefJeeew~
Dej#eleeb e%eb nlekeewCehekegueew meoe efvejJeeew~~3~~
ceeiexnueeb mecegoOd e=le meceefle eehleew leJe osMeced~
205
yeeuekeeC[ced
ya
s
meYeemeoe ieeeefvle-
ieerle mebKee-22
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
YeewceerefJeeeefce$e ieekej Gej osves ueies-ns cenejepe peveke! he=LJeer kee yengle ye[e Yeej njves Jeeues es oesveeW
yeeueke cenejepe oMejLe kes jepekegceej SJeb mee#eeled yee Deewj peerJeeeee& ner nQ~ efMejer<e heg<he kes meceeve megkegceej,
Delevle Goej, es oesveeW yeeueke e%e keer j#ee kes efuees cesjs eje eeJeleea cenejepe oMejLe mes ceeBies iees Deewj legjvle
ner efKeueewves kes Oeveg<eyeeCe ueskej eue he[s~ efvejvlej efveoex<e mJeYeeJe Jeeues jepekegceejeW ves Ske ner yeeCe mes lee[kee
kees ceejkej, cesjs MeeeeeW kees eehle kejkes, je#emekegueeW kee mebnej kejkes, cesjs e%e keer j#ee keer~ ceeie& ceW Denuee
kee Gej kejkes Fme mecee es Deehekes osMe efceefLeuee ceW Deees nQ~ es meerlee mJeebJej osKeWies Deewj Deheves GsMe keer
hetefle& kejWies~ Fvekee veece jece-ue#ceCe nw~ es Yeevegceleer keewmeuee Deewj megefce$ee kes ieYe& mes eke nges nQ~ es
efieefjOej keefJe kes eeCeeW kes DeeOeej nQ, FvnW hejcesej he ner peevees~
efJeMes<e- en ieerle nJesueer heefle ceW efveye nw~
ejew meerleemJeecJejb kelee&jew meesMs eced~~4~~

veece jeceue#ceCeew jefJeceleerceeieOeerieYe&eJf enejew~
efJepeeveerenf hejcesejheew efieefjOejeeCeeOeejew~~5~~
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
peeleeb
keesmeue
jepekegceejew~
Meeceieewjlevegjeceue#ceCeew Keuekeguekeceueleg<eejew~~1~~
jefJekejJemeveefve<ekeefuelekeefkejleuemeeekeeeheew ~
keefjkejmeceYegpeoC[efJehegueJeueJeere&eJf eefnleheefjleeheew ~~2~~
kecyegkeC"efeyegkeeOejmegvojJeoveefJeefpeleefJeOegMeesYeew
~
veefueveveeveefmelenememeceefhe&lecegevf epeveceevemeueesYeew ~~3~~
heuueJekegmegceefMeKeC[MesKejew efveefMeejkeovekejeueew~
efJeeOesvegmegjmeeOegheeuekeew
ce_pegueyeeuecejeueew~4~~
$eeesleeb
YeejleJemegvOejeb
njleeb YetleueYeejced~
MejCeeieleefieefjOejb j#eleeb efJeueefmeleefJe<eeefJekeejced~~5~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- Deye meYeemeo iee jns nQns keesmeuejepekegceej jece-ue#ceCe! Deehekeer pee nes~ ns Meeceue ieewjMejerjOeejer, ogeW kes JebMehe keceue kes efueS leg<eej jece-ue#ceCe! Deehekeer pee nes! mete& keer efkejCeeW kes meceeve
heerleJee megvoj keef hej lejkeMe SJeb kejleue ceW Oeveg<eyeeCe OeejCe efkees ngS, neLeer kes metB[ kes meceeve YegpeoC[
Jeeues, Deheej yeueJeere& mes Me$egDeeW kees ke osves Jeeues Deehe oesveeW keer pee nes~ MebKe kes meceeve keb", "es{er SJeb DeOej
mes ege megvoj cegKe mes evcee keer MeesYee kees peerleves Jeeues keceueveeve, megvoj-neme mes cegefvepeveceeveme kees
uegYeeves Jeeues Deehekeer pee nes~ he$eheg<he SJeb ceetjefhe kees DeeYet<eCe yeveeves Jeeues je#emeeW kes JeOe nsleg Yeebkej
efJee, Oesveg, osJelee, Deewj meppeveeW kes heeueke, megvoj yeeuenbme, Deehe oesveeW keer pee nes~ Deehe oesveeW YeejleYetefce keer
j#ee kejW Deewj he=LJeer kes Yeej kees otj kejW leLee MejCeeiele efJe<ee-efJekeejemle efieefjOej keefJe keer j#ee kejW~
206
ieerlejeceeeCeced
mevoYe&Mueeske:
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-23
jeIeJe
lJeoe%eecehes#es
pevekehegjb efvelejeb efo#es~
YeefeYeieJeleerpevcecenereb mJekeereb meewYeeieb meceer#es~~1~~
meeOe YeJelee mebececeJelee peieleerefJe<eeceghes#es~~2~~
meerleeejCemejespeefeefleeb Jevob JevoceerceYeer#es~~3~~
Sleefvce<esCeeefhe
nefjefveb
efvepeceevemeb hejer#es~~4~~
efceefLeueeeeb efieefjOejmJeeefceveerke=heekeeoefcyeveeR eleer#es~~5~~
ve
d
Yeewceer- Yeespeve efJeeece kejves kes Devevlej efJeeeefce$e peer keer mesJee kejles nges veerue-yeeoue kes meceeve megvoj
jIegvevove eerjece mes Kesue-Kesue ceW ue#ceCe peer ves efveJesove efkeee~
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns jeIeJe! ceQ Deehekeer Dee%ee keer Dehes#ee kej jne ntB~ cegPes pevekehegj kes oMe&veeW keer yengle Fe nw~
keeeWefke en YeieJeleer-Yeefe keer pevceYetefce nw~ ceQ Deheves meewYeeie keer meceer#ee kej jne ntB~ mebece keer j#ee kejves
Jeeues Deeheeer kes meeLe jnkej ceQ mebmeej kes efJe<eeeW keer Ghes#ee kej meketBiee~ meerlee peer kes ejCekeceue mes efeefvnle
efceefLeueeYetefce kees eCeece kej-kejkes ceQ Deheves F&-eerjece esce kes oMe&ve keBiee~ Fmeer yeneves ceQ YeieJeefVe Deheves
ceve keer hejer#ee keBiee~ Fmeer efceefLeuee ceW efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kes esce keer cesIeceeuee keer eleer#ee
keBiee~
ul
mevoYe&Mueeskeew
20
11
Sh
ri
T
Deveg%eeleesLe jecesCe cegevf evee oerIe&oefMe&vee~

peieece efceefLeueeb jecemeIe*d mvesnvs e ue#ceCe~~1~~
le$e yeeuee meceepeiceg ceweLf euee jeceue#ceCeew~
dJee ee_peuee eeng esceieodieoee efieje~~2~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- Fme ekeej YeieJeeve jece Deewj efJeeeefce$e keer Dee%ee heekej kegceej ue#ceCe eerjece kes meeLe efceefLeuee
oMe&veeW kes efuees eue he[s~ JeneB hej efceefLeuee kes yeeueke Dee iees~ Jes eerjece-ue#ceCe kees osKekej neLe pees[kej
esce mes ieodieo JeeCeer ceW yeesues~
ieerle mebKee-24
efceefLeueeveieee YeJelmJeeieleb yeJeece Sleeb hegjb oMe&eece~~
Fle Flees oMejLejepekegceejew Keuekegueke_pemecetnleg<eejew~
YeJelheeohees<eg efveleb eCeceece Sleeb hegjb oMe&eece~~1~~
ke=leYeespeveefJeeceeefokeb mecegheemeervecelee keeweMf ekeced~

jIegvevoveceyomeewYeieb keglegkeeosJe peieeo ue#ceCe~~1~~
207
ve
d
er
es
R
R
ig
ht
ieeieC[keeesce&Oes hegjereb e$e pevee Oeeeefvle efveleb legjereced~

DeeefoMeefepevcecener hejceheeJeveOeece Sleeb hegjb oMe&eece~~2~~
emeeb jepeles jepee eeseif ejepepeveke %eevengleeMeves hejere#f elelevetkeveke~
ee%eJeukeeefMe<ekeLeeb efkeb veg JeCe&eece Sleeb hegjb oMe&eece~~3~~
Feb ogiOeceleer veoer eecegJeen OejCeer megleeb hee heeeefelegb Jelmeuesve peveveer~
ogiOeOeejeb metles mee meleeheevleer veece Sleeb hegjb oMe&eece~~4~~
Deeefuekee eekeeje efoJeheg<heJeeefkee megOeehetCe&leesee meefjlmejebemf e Jeeefhekee~~
meevegpees jcemJe ieerlemeerleeefYejece Sleeb hegjb oMe&eece~~5~~
e$e Megkee meeefjkee Jesoevleb ee&evles e$e veeeex veje egieuehecee&evles~~
efieefjOejeYeg YeJevleew veeveb veeece Sleeb hegjb oMe&eece~~6~~
yeeuekeeC[ced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- efceefLeueeveiejer ceW nce Deehe oesveeW jepekegceejeW kee mJeeiele kejles nQ Deewj Fme veiejer kes oMe&ve kejeles
nQ~ je#emehe keceueJeve kes efueS efnceheele mJehe ns oMejLe jepekegceejeW! FOej mes DeeFes-FOej mes DeeFes~ nce
Deehekes ejCe keceueeW ceW efvele eCeece kej jns nQ~ YeieJeved peneB kes ueesie efvejvlej hejyee kee ner Oeeve kejles jnles
nQ, Ssmeer en efceefLeueehegjer iebiee peer Deewj ieb[keer peer kes ceOe ceW yemeer ngF& nw~ en DeeefoMeefe meerlee peer keer
pevceYetefce Deewj hejceheefJe$e Oeece nw efpeme hegjer ceW jepee peveke efJejepeceeve nQ, efpevneWves %eeve keer Deefive ceW Deheves
mJeCe& Mejerj kees hejeref#ele efkeee nw~ ee%eJeukee peer kes efMe<e eesefiejepe peer keer keLee keee kenW? en osefKees,
otOeceleer veoer Deheveer heg$eer meerlee kees otOe efheueeves kes efueS efpemes heg$eerJelmeuee he=LJeer ves mJeeb eke efkeee~ pees
Dehevee veece mele kejleer ngF& Deepe Yeer ogiOeOeeje GlheVe kejleer jnleer nw~ Fmekeer DeeefuekeeSB, hejkeesef Deewj efoJe
heg<heJeeefkeeSB, Dece=lecee peueJeeueer veefoeeB, leeueeye, yeeJeefueeeB, es meye keg yengle megvoj nQ~ ns JesoeW ceW ieeeer
ngF& meerlee peer kees Deevevo osves Jeeues eYeg! ess YeeF& ue#ceCe meefnle Deehe eneR jce peeFes~ efpeme efceefLeuee ceW leeslee
SJeb cewvee Jesoevle keer eee& kejles nQ, peneB vej-veejer Deeheeer meerleejece egieuehe keer hetpee kejles nQ, ns efieefjOej
keefJe kes mJeeceer! nce Deehe oesveeW kees Deheves ves$eeW ceW yemeeeWies Deewj efceefLeueehegjer efoKeeeWies~
ieerle mebKee-25
op
yr
ig
ht
20
jece een ue#ceCeb eefle-
pevekeveiejeR
heMe
ue#ceCe~~
nefmelemegjheeflejepeOeeveeR
keefueleJew<CeJepeerJeOeeveerced~
eefLeleceueceweLf eueeveeR ceesnce$e efvejme ue#ceCe~~1~~
yeeefJeeenle#eesYeeb
efJeefeleceejCeeypeueesYeeced~
efJeefnle meerleemejmeMeesYeeb efeece$e meceme ue#ceCe~~2~~
heMe Yees Jeeheerle[eieeved ueefmeleceejCeevegjeieeved~
OejefCepeeefeleYetejf Yeeieeved YeefecesJeeYeme ue#ceCe~~3~~
208
ieerlejeceeeCeced
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- eerjece ue#ceCe kes eefle ken jns nQ-ns ue#ceCe! Fv keer jepeOeeveer DecejeJeleer keer Yeer nBmeer G[eves
Jeeueer Jew<CeJeeW keer megvoj peerJeveoe$eer, es cebieueeWJeeueer cewefLeueeefveeeW mes ege Fme pevekeveiejer kees efvenejes~ eneB
Dehevee ceesn meceehle kejes~ ns ue#ceCe! Gme efceefLeueehegjer kees osKees, peneB yee-efJeee mes mebmeej kee #eesYe ve nes
peelee nw~ peneB cesjs ejCekeceueeW kee ueesYe efJemle=le nes jne nw~ peneB meerleepeer keer jmeceeer MeesYee keer Yeer jevee ngF&,
ue#ceCe eneB Deheves efee kees meces uees~ meerlee peer kes Deeee mes efpevekee meewYeeie yengle ye{ ieee nw, efpeveceW cesjs
ejCekeceue kee esce ueyeeueye Yeje nw, Ssmes eneB kes yeeJeefueeeW Deewj leeueeyeeW kees efvenejes leLee eneB Yeefe kee ner
DeYeeme kejes~ ns ue#ceCe! en DeeefoMeefe keer efveJeeme mLeueer nw~ en esceYeefe keer efJeueemeYetefce nw~ eneR hej
efieefjOej keefJe kes DeeOeeeflceke ves$e kee efJekeeme ngDee, Fme Yetefce keer Gheemevee kejles ngS Fmekes efvejvlej oMe&ve
kejes~
efJeMes<e- en ieerle meele cee$ee heke leeue ceW efveye nw~
DeeefoMeefeefveJeemeYetefceb
esceYeefeefJeueemeYetefceced~
efieefjOejeef#eefJekeemeYetecf eb heMe efvelecegheeme ue#ceCe~~4~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
mevoYe&Mueeskeew
efceefLeueemeefKeefYe meceereceevesjs jIegJeeez veiejb efvejer#eceeCeew~
veJeveerjopeelehekeevleer oMeeles veveg peevekeermeKeereYf e~~1~~
DeLe lee jIegevevJeke$eemejlmeewYeiemeesceceeefheyevle~
pevekeelcepeee meceeveevlees nefjceeieemegjLeeieerleceew~~2~~
ieerle mebKee-26
11
eLecee peieew-
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- efceefLeuee kes yeeueefce$eeW mes efceuekej veiej kees efvenejles ngS veJeerve cesIe Deewj megJeCe& kes meceeve MeesYee
Jeeues eerjece-ue#ceCe, peevekeer peer keer meefKeeeW kes oMe&ve kes efJe<ee yeve iees~ Fmekes Devevlej meerlee peer keer Dee"
meefKeeeW ves eerjeceeb cegKeeb keer MeesYeemegOee kee heeve kejleer ngF& meerlee peer mes eerjece keer leguevee kejleer ngF& eYeg
jece kees GsMe kejkes Dee" ieerle ieees~
op
yr
ig
ht
20
peueOejkevekemeceeveMejerjew~ hegjle heMele meKees jIegJeerjew~~1~~

keefleletCeerjkejMejeeheew~
keesefkeesefjefJemeMeeleeheew~~2~~
heeJe&Ceefncekejkejkejnemeew~
efMeJeceveesceevememeleleefveJeemeew~~3~~
Oevege&%eefcen gceeeeleew~ cegefveJeOetheehenjew peveheeefjpeeleew~~4~~
keeefCekeew efJeveefeveew megMeerueew~ JesohegjeCeefJeefoleMegefeueerueew~~5~~
heMeeruemeg<eceemegKeefmevOet ~ eleieelcehejelceeveeefJeJe oerveyevOet~~6~~
meKe megkegceejeefJeceew jepemegleeYeesieew~ efieefjOejeYet meerleesecf e&ueeese eesieew~~7~~
Yeewceer- eLece meKeer iee G"er-ns meefKeeeW! yeeoue Deewj megJeCe& kes meceeve Mejerj Jeeues jIegkegue kes Fve oes JeerjeW
er
ve
d
kees meeceves osKees~ es keefle ceW lejkeme Deewj neLe ceW Oeveg<e-yeeCe efuees nQ~ Fvekee eleehe kejes[eW meteeX kes meceeve
nw~ Fvekeer cegmkeeve hetCe& evcee kes efkejCe kes meceeve nw~ es Mebkej peer kes ceveceeveme mejesJej ceW efveJeeme kejles nQ~
es Denuee kes heehe kees njves Jeeues, YeeeW kes keuheJe=#emJehe eerjece-ue#ceCe Oevege&%e osKeves kes efueS eneB
heOeejs nQ~ es ye[s keeefCeke, efJevece Deewj megvoj MeesYee Jeeues nQ~ Fvekeer heefJe$e ueeruee JesoeW Deewj hegjeCeeW ceW efJeefole
nw~ es he-Meerue-MeesYee Deewj megKe kes meeiej nQ es eleieelcee Deewj hejceelcee kes meceeve oerveeW kes yevOeg nQ~ ns
meefKeeeW! es oesveeW megkegceej jepehegef$eeeW kes efueS Yeesie nQ Deewj efieefjOej keefJe kes mJeeceer jece-ue#ceCe, eermeerlee
Deewj Gefce&uee kes efueS eesie nQ~
209
yeeuekeeC[ced
es
ieerle mebKee-27
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Fceew
cenejepeoMejLekegceejew
MegYes~
Meeceieewjew efkeMeesjew Goejew
MegYes~~
keekehe#eOejew
keefueleletCeJeeCeeeheew~
ovegpeJebMehepeleg<eejew
MegYes~~1~~
Fceew keewmeueemegefce$es Oe=leJeleew ieYex~
osneYeeefpelekeesefceejew
MegYes~~2~~
Meecees veece jeceesefmle ieewjeue#ceCe~
GYeew efoJeJewYeJeheejeJeejew
MegYes~~3~~
efJeeeefce$ee%eb $eelegb efhele=Yeeb efJeegeew~
efJenlecesefoveerceefnYeejew
MegYes~~4~~
MeesYeee=ejew
megke=lemegKemeejew~
efJeYeeeeref[leeefeveerkegceejew
MegYes~~5~~
Fceew Jejew meerleesefce&ueeeseeefhe eesieew~
efieefjOejceveesefJeefheveefJenejew
MegYes~~6~~
DeLe efleeree peieew-
op
yr
ig
ht
Yeewceer- efleere meKeer efceefLeuee Oegve ceW iee G"er-ns keueeCeer! es oesveeW cenejepe oMejLe kes kegceej nQ~ es
Meece ieewj, efkeMeesj, SJeb Delevle Goej nQ~ es mkevOe leke uekeves Jeeues kesMe leLee lejkeMe Deewj Oeveg<e yeeCe
OeejCe kejves Jeeues nQ~ es je#emeJebMe he keceuekegue kees ve kejves kes efuees yehe& kes meceeve nQ~ Deheveer Mejerj
MeesYee mes keece kees peerleves Jeeues Fve oes yeeuekeeW kees eceMe keewmeuee Deewj megefce$ee peer ves ieYe& ceW OeejCe efkeee nw~
Meeceue jepekegceej kee veece jece nw Deewj ieewj JeCe& Jeeues jepekegceej kee veece ue#ceCe nw~ es oesveeW Deueewefkeke
JewYeJe kes cenemeeiej nQ~ YetefceYeej nejer oesveeW yeeuekeeW kees Fvekes ceelee efhelee ves efJeeeefce$e kes e%ej#ee kes efuees
efveege efkeee nw~ es MeesYee kes e=bieej hegCeeW kes leJemJehe leLee Deheveer MeesYee mes Deefeveer kegceejeW kees Yeer
ueefppele kejves Jeeues nQ~ efieefjOej keefJe kes cevehe Jeve ceW efJenej kejves Jeeues es oesveeW jepekegceej jece-ue#ceCe
eceMe meerlee SJeb Gefce&uee kes efueS eesie nQ~
210
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-28
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
me<e&hemeceevee meerlee pevekekegceejer ns~

Deleefmemeceevees jecees YeeYeenejer ns~~1~~
veefueveermeceevee meerlee jepekegceejer ns~
Yecejmeceevees jecees pevemegKekeejer ns~~2~~
eheueemeceevee meerlee OejefCekegceejer ns~
veerjomeceevees jecees Jeemeveehenejer ns~~3~~
efceefLeueemegke=leYetlee meerlee meggkegceejer ns~
DeJeOemegke=le jece heehenejer ns~~4~~
jeIeJeeveghee meerlee efpelekeeceveejer ns~
Yetecf epeeveghees jecees efieefjOejodeJf enejer ns~~5~~
le=leeree peieew-
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- hegve efceefLeuee kes Deebeefueke Oegve ceW leermejer meKeer iee he[erpevekekegceejer meerleepeer mejmeeW kes hetue
kes meceeve nQ Deewj YeeYeenejer eerjece leermeer kes hetue kes meceeve veerues nQ~ nceejer meerleepeer keceefueveer kes meceeve nQ
Deewj FOej YeeeW kees megKe osves Jeeues eerjece Yeewjs kes meceeve nQ~ Yetefceveefvoveer meerleepeer efyepeueer kes meceeve nQ Deewj
Jeemevee kees njves Jeeues eerjece yeeoue kes meceeve nQ~ Fmeer ekeej nceejer megkegceejer meerleepeer efceefLeuee keer hegCehee
nQ FOej eerjece DeeesOee kes megke=le he nQ~ Fmeer ekeej efieefjOej keefJe kes oe ceW efJenej kejves Jeeues eerjece
meerlee peer kes Deveghe nQ~
Sh
ri
T
meefKe ns
jecees
peevekeereesie~
heMeerueiegCeefJeYeJemecheoe lemee vetveb Yeesie~~1~~
lekelJee eefo eefle%eeb etjeb GYeew heefjCeeefle Yethe~
eerjeIeJecen&efle Jewosner me e lemee Deveghe~~2~~
GYeew hemecheoeieefjcCee JebMesveeefhe meceeveew~
GYeew keee&keejCeyeeCeer F&Meew ieueoefYeceeveew~~3~~
meleeb efJeeglee peueo mJeLex veeefhe e JeeCeer~
ieeeleg efieefjOejieerevf e&jvlejb keefueceuekeueg<eke=heeCeer~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
elegLeea een-
ul
ieerle mebKee-29
Yeewceer- elegLe& meKeer iee jner nw-ns meKeer! eerjece peevekeerpeer kes eesie nQ~ es he, eefj$e, iegCe Deewj JewYeJemecheefe mes eermeerlee peer kes ner Yeesie nQ~ DeLee&led Fvekes he-eefjle-iegCe Deewj JewYeJeeW kee eer meerleepeer ner Deevevo
es
er
ve
d
ues mekeleer nQ~ eefo cenejepe peveke Deheveer ke"esj eefle%ee es[kej eermeerleejece peer kee efJeJeen kej osles lees eqkelevee
Dee neslee keeeWefke eerjece meerleepeer kes eesie nQ Deewj eermeerlee jecepeer kes Deveghe nQ~ oesveeW ner mJehe mecheefe,
ieefjcee Deewj JebMe mes Ske otmejs kes meceeve nQ~ oesveeW ner keee&-keejCe yee nQ DeLee&led meerlee peer keee&yee nQ Deewj
eerjece keejCeyee~ oesveeW ner DeefYeceevejefnle F&ej nQ~ meKeer! Deye lees efyepeueer mes yeeoue efceue peee Deewj megvoj
DeLe& mes JeeCeer mebiele nes peee DeLee&led eerjece meerleepeer mes efceue peeeB Deewj eermeerlee peer jecepeer mes~ Fmeer ceneslmeJe
kees keefueegie kes ceueeW Deewj heeheeW kees keeves kes efueS keej yevekej efieefjOej keefJe keer JeeCeer Yeer efvejvlej ieeleer
jns~
efJeMes<e- en ieerle nJesueer heefle ceW ner efveye nw~
211
yeeuekeeC[ced
ieerle mebKee-30
R
ig
ht
he_eceer een-
Se
va
ya
s
.A
ll
DemceeefYeefevlee ve keeee& jece meerleeheeefCeb enerlee~~

Deeeelees efceefLeueeb menevegpe efmLeefle meefKe efees efJeeeee&~~1~~
Ye*dkelee MecYegkeece&kg eb keglegkeeod yeeOee mecee efveJeeee&~~2~~
mJeecJejs peslee Yetheeueeved Mee efkeue heefjneee&~~3~~
veerjepeveeb efJeoOeleeb osJees jeefue efkeue Oeeee&~~4~~
meerleejeceefJeJeenb
ieeeleg efieefjOejieerjefveJeeee&~~5~~
ieerle mebKee-31
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- heeBeJeeR meKeer ieeves ueieer- ns meKeer! nceW efevlee veneR kejveer eeefnes~ eerjece eermeerlee kee heeefCeenCe
DeJeMe kejWies~ meefKe! eerjece, ess YeeF& ue#ceCe meefnle efceefLeuee ceW heOeejs nQ efee ceW Fme heefjefmLeefle kee efJeeej
kej uesvee eeefnS DeLee&led mJeebJej ceW peevekeer peer kee pee eerjece keer hetJe& eespevee ceW nw~ eerjeIeJe Kesue Kesue ceW
ner Mebkej YeieJeeve kee Oeveg<e lees[Wies~ meYeer yeeOeeDeeW kee efveJeejCe nes peeesiee~ es mJeebJej ceW meYeer jepeeDeeW kees
peerle ueWies~ meKeer Mebkee cele kejes~ osJeJeOegSB Deejleer mepeeSB Deewj nce meye jbieesueer yeveeeW Deewj efkemeer kes Yeer eje
ve ke mekeves Jeeueer efieefjOej keefJe keer JeeCeer Yeer meerleejece peer kee efJeJeeneslmeJe ieeleer jns~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOe eevle kes veeejer Oegve ceW efveye nw~ efpemekes yeesue nQefevlee kejew efpeefve ceve ceW efmeee kes jece DeJemew efyeeefnnQ~~
op
yr
ig
<e<"er peieew
Deeefue
eefo
YeJesoeb
mebeesie~
leoe YeJesefvceefLeuee megefKeveer esod owJeeosMemegeesie~~1~~
GYeew meceew meceefOeeew e oMejLepevekeveece vejjepeew~
heMeerueiegCemeewcemecheoe eJeefhe meceew meceepeew~~2~~
YetefceefMejeseesOee efkeue efceefLeuee lemee efleuekemJehee~
212
ve
d
er
es
R
ht
efceefLeueeOeejeseesOee efceefLeueeeesOeeue*dke=eflehee~~3~~
hejyee keesmeueekegceejes efceefLeueeeeb e kegceejer~
meJexMJejes vejeseesOeeeeb efceefLeueeeeb efkeue veejer~~4~~
le$e jIeg efkeue kegueeJele&kees e$e efveefce keguees~
oMejLemeerjOJepeeesce&Oes
jeceescee
pes~~5~~
eerkeesmeuee MegYee efceefLeuee jceCeeree MegYee hegjereced~
leeesyee&efuekeeyeeuekeheb Kesueefle yee legjereced~~6~~
efceefLeueeeesOeecenb
ceueb
meerleejecehegveerleced~
meevevob efieefjOejesefhe ieeeleg ce_pegueceueieerleced~~7~~
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-32
11
mehleceer peieew-
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Yeewceer- "JeeR meKeer nJesueer heefle ceW iee jner nw-ns meKeer! eefo en mebeesie yeve peee, leye lees en efceefLeuee
megKeceeer yeve peee~ eefo F&ej keer ke=hee mes en megeesie yeve mekes~ Jemlegle oesveeW ner meceOeer oMejLe-peveke meceeve
nQ SJeb Gvekeer Oeer DeLee&led yegef Yeer meceeve nw~ meceeOeer eees leew meceefOeeew~ he, Meerue, iegCeieCeeW keer meewcemecheefe mes oesveeW ner DeJeOeefceefLeuee meceepe meceeve ner nQ~ eerDeeesOee he=LJeer kee cemleke nw Deewj eerefceefLeuee
he=LJeer kee efleueke~ heuele eerDeeesOee eerefceefLeuee kee DeeOeej nw Deewj eerefceefLeuee eerDeeesOee kee e=bieej nw~
keeeWefke efleueke cemleke kee e=bieej neslee nw Deewj cemleke efleueke kee DeeOeej neslee nw~ Ske ner hejyee eerDeJeOe ceW
kegceej yevekej eerjece veece mes eke ngDee Deewj eerefceefLeuee ceW kegceejer yevekej eermeerlee veece mes DeeefJeYe&tle ngDee~
Jener hejcesej eerDeJeOe ceW vej Deewj eerefceefLeuee ceW veejer yevekej efJeKeele ngDee~ DeeesOee ceW kegue eJele&ke nQ
cenejepe jIeg Deewj efceefLeuee ceW keguees nQ cenejepe efveefce~ oMejLe Deewj peveke peer kes yeere ceW ceOemLelee efveYee
jne nw meYeer meeOeveeW kee efMejesceefCe eerjece-esce~ Fme ekeej eerDeeesOee Deewj eerefceefLeuee es oesveeW hegefjeeB
keueeCekeeefjCeer Deewj jceCeere nQ keeeWefke Fve oesveeW ceW legjerelelJe hejyee hejceelcee ner yeeueke Deewj yeeefuekee
yevekej Kesue jns nQ~ Fme ekeej eermeerleejece peer kes keejCe heefJe$e Fme efceefLeuee-DeJeOe ceneslmeJe kees ceOegj
cebieuecee ieerleeW kes ceeOece mes efieefjOej keefJe Yeer DeevevohetJe&ke ieelee jns~
op
yr
ig
ht
20
meefKe ns jeceYe TveeoMeJe<e& hegjeefjeeheb keLeb $eesesled~~

Deeefue heMe jeceb IeveMeeceb keesceuejepeefkeMeesjced~
keJesob Oevegkeef"vemeJee&b MeleMelekegefueMeke"esjced~~
meefKe ns! efvelejecemecYeJeesvesve Oeveg<ke<e& hegjeefj eeheb keLeb $eesesled~~1~~
keJesob
kehehe=efvegjb
MejOevegefJe&Meeueced~
keJesceb heMeefme efMeefj<ekeesceueb oMejLeyeeuecejeueced~~
Deeefue! keLeb Mekee efMeJekeece&kg eefJeke<e& hegjeefjeeheb keLeb $eesesled~~2~~
veeMeegJeved oeveJee osJee efleueceefhe eeeueefelegced~
213
yeeuekeeC[ced
ve
d
keLeceuecenes ceeveJees jecees pevekeheCeb heeueefelegced~~

dJee peeeles emeVeleeheke<e& hegjeefjeeheb keLeb $eesesled~~3~~
emeeroleeb heeJe&leerieCeheleer ce=[eleg ce=[es ieJeerMe~
le=CeYe_peb efJeYeveeg efMeJeOeveg eerjecees
JeeieerMe~~
<e efieefjOejsCe efvepeeYeghejeeceeslke<e& hegjeefjeeheb keLeb $eesesled~~4~~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- mehlece meKeer ieeves ueieer-ns meKeer! eerjeceYe DeYeer 12 Je<e& mes Yeer Deuhe DeJemLee kes nQ~ es Mebkej
peer kee Oeveg<e kewmes lees[ mekeWies? ns meKeer! veerues yeeoue kes meceeve Meeceue, keesceue jepeefkeMeesj eerjece kees osKees
keneB es Fleves keesceue Deewj keneBb meJeeie keef"ve kejes[eW JeeeW mes Yeer ke"esj en efheveeke Fvekes eje Fmekee e{eee
peevee Delevle DemecYeJe nw~ meKeer! osKe jner nes- keneB kegS keer heer" kes meceeve ke"esj, efJeMeeue efMeJeOeveg<e Deewj
keneB efMejer<e heg<he kes meceeve megkegceej oMejLe peer kes yeeuenbme eerjece kees osKe jner nes~ Fvekes eje Fme Oeveg<e kee
DeejesheCe kewmes mecYeJe nw? Dejer meKeer! efpeme Oeveg<e kees osJelee Deewj oeveJe efleueYej Yeer veneR efKemekee mekes, Jener
Oeveg<e efKemekeekej ceveg<eeke=efle eerjece peveke keer eefle%ee kees kewmes hetCe& kej heeeWies? en efJemebieefle osKekej cesjer
emeVelee meceehle nesleer pee jner nw~ ieewjer-ieCeheefle emeVe neW Deewj vevoer yewue hej meJeejer kejves Jeeues efMeJepeer Deewj
yeee peer Devegketue neW, efpememes eerjece efheveeke kees eflevekes kes meceeve lees[ oW Deewj efieefjOej keefJe Yeer Deheves eYeg
eerjece kee hejeece osKes~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer kes kenjJee ueeskeOegve ceW efveye nw efpemekes yeesue nQyeew jece keF yeeefmeee yeejn Je<e& keer OevegefneeB veeneR Fvekes yeme keer~
ee
th
ieerle mebKee-33
si
P
Deceer peieew-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
meKe mebMee mecemleesefhe lepeleeced~

JeovewJe&ovleeb
pee
eerjece~~
jecees ueeskeeefYejecees yeueMeeueer MegYes~
me leg efJeeke_peJevejefMceceeueer MegYes~~
meeceleb leg mJemevosnes efJeYepeleeced~
JeovewJe&ovleeb pee
eerjece~~1~~
S<e iegjefhe peveeveeb ueIeg&Meles~
mete&ceC[ueefceJeemeew
jIegmhe=Meles~~
meefKeceesnlece meceefle efJeme=peleeced~
JeovewJe&ovleeb pee eerjece~~2~~
lesve veefueveveeueYe_peb OevegYe&*#d eles~
meerlee heefjCes<eles meb ve*d#eles~
214
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
Yeewceer- Dece meKeer iee jner nw-ns meKeer mechetCe& mebMee es[ oes Deewj meye ueesie cegKeeW mes pee eerjece yeesuees~
ns keueeCeer! eerjece ueeskeeW kees Deevevo osves Jeeues, yeueJeeve leLee yeeeCe keceuemecetn kes efueS mete&mJehe nQ~
Fme mecee Dehevee mebosn vekej oes Deewj pee eerjece yeesuees~ es eeefCeeeW kes ieg neskej Yeer ess efoKe jns nQ~
mete&ceC[ue kes meceeve es yeeuehe ceW nceejs mheMe& kee efJe<ee yeve jns nQ~ ns meefKeeeW! Fme mecee ceesn-DevOekeej
kee efJemepe&ve kej oes~ Fvekes eje keceueoC[ kes meceeve efMeJeOeveg<e lees[e peeesiee~ meerleepeer kee heeefCeenCe efkeee
peeesiee~ mecemle mebke ve kej efoes peeeWies~ Dele efieefjOej keefJe Yeer FvnbeR eYeg eerjece kee efvejvlej Yepeve kejs~
efieefjOejsCeeefhe eYegefve&leb Yepeleeced~

JeovewJe&ovleeb pee eerjece~~3~~
ht
efJeMes<e- en ieerle iegpejeleer ueeskeOegve kes yeeueieerle keer {eue ceW efveye efkeee ieee nw- Fmekee yeesue nw-
R
ig
Deces efe$eket hejJee peeMetB cegKesefLe kenerMetb jece-jece-jece~
.A
ll
mevoYe&Mueeske:
Se
va
ya
s
Fefle
lee
efceefLeueehegjerhegjvOe
hegjle es#e hegjvojb efMeMetveeced~
megceve
heefjJe<e&Ceuesve
leceLeeset efejb efeyokeuheced~~1~~
ee
th
Yeewceer- Fme ekeej Dee" ieerle ieekej efceefLeueehegj keer veeieefjeeW ves Deheves mece#e MeesYee ceW yeeoue kes meceeve
megvoj yeeuees eerjece kees efvenejkej heg<heJe<ee& kes yeneves Gve eYeg mes keg ieesheveere efveJesove efkeee~
si
P
ieerle mebKee-34
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
jeIeJe eele heg<heJeeefkeeceeeeefn ns njs!~~1~~

le$e meerleee mJehelvee meceeeeefn ns njs~~2~~
meerleeJeovemejespeceOegele Skehelveereleb heefjheeefn ns njs~~3~~
veKeefMeKeheceJes#e efeeeee ueesevele=ehf lecegheeeefn ns njs~~4~~
egieueefJeYeeb heMesce Jeeb efkeue jefmekesYe Deevevob jeefn ns njs~~5~~
efieefjOejoeceveesnjkeg_pes efveleb meerleemeefnlees efJeYeeefn ns njs~6~~
op
Yeewceer- ns jeIeJe! Deehe eelekeeue heg<heJeeefkee ceW heOeejW~ JeneB Deheveer efvele helveer meerleepeer mes efceueW~ ns
meerlee peer kes cegKekeceue kes Yecej! Deehe Deheves Ske helveerele keer j#ee kejW~ Deheveer efeeepeer kes veKe-efMeKe
meewvoe& kees efvenejkej Deheves heemes ves$eeW kees le=hle kej ueW~ Gmeer heg<heJeeefkee ceW nce ueesie Yeer egieueheceeOegjer kes
oMe&ve kejW Deewj Deeheeer nce egieueesheemeveejefmekeeW kees Deevevo eoeve kejW Deewj efieefjOej keefJe kes oehe
megvojkegbpe ceW Deehe eerjeIeJe mejkeej meerleepeer kes meefnle efJejepeceeve neskej efvejvlej megMeesefYele jnW~
215
yeeuekeeC[ced
mevoYe&Mueeskeew
R
ig
ht
es
er
ve
d
DeLeeepeled
keeceg&kee%eMeeueeb
meoeflJe&peb JeefefJeYeeb efJeMeeueeced~
jecees
jceeueeefueleheeohee
me ue#ceCees ue#ceCehetJe&pevcee~~1~~
le$eeflJe&pe
meeOegmeYeemeoe
efvejer#e kedmJemleeveb vejeCeeced~
hegCeen JeeefiYe egeflemetecev$ew
eerjeIeJeb mJeeieleeecyeYetJeg~~2~~
va
ieerle mebKee-35
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Fmekes Devevlej ue#ceCe peer kes ye[s Yeelee meekesleue#ceer eje efpevekes ejCekeceue ueeefuele nQ Ssmes
YeieJeeve eerjece ess YeeF& ue#ceCe kes meeLe meowJe $e+eflJepeeW mes ege, Deefive mes megMeesefYele, efJeMeeue Oeveg<e keer
e%eMeeuee ceW heOeejs~ JeneB $e+eflJepeeW Deewj meYeemeoeW ves eeefCeeeW kes ves$eeW kes mJeemlevemJehe eerjece kees efvenejkej
hegCeenJeeeve Deewj Jeso kes efmecev$eeW mes mJeeiele efkeee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
mJeeieleb
jeIeJe
OevegOe&j
mJeeieleb
jeIeJe~
mJeeieleb
megmJeeieleb
megmJeeieleb
jeIeJe~~
Oevee ke=lee mJeerepeveg<ee cevegpeveg<ee Jew keewmeuee~
heeoheejpemee
jpemee leeefjlee
meueeruecenuee~~
$eeeleeb
Mev$eeeleeb
heefj$eeeleeb
jeIeJe~~1~~
Dee meveeLee pevekehegjereb lJelheoecyegpeb mhe=dJee~
hejyee efveieg&Ceb leggjereb meiegCeb lJeeceLe dJee~~
DeemeleeceOeemeleeb
Mecegheemeleeb
jeIeJe~~2~~
Me$etved pee peevekeeR e j_pee Ye_pee Oeveg ke=heeuees~
MejCeeieleb
efieefjOejb efJeeb heeuee oerveoeeuees~~
mLeereleeceghemLeereleeb
eefleereleeb
jeIeJe~~3~~
Yeewceer- ns OevegOe&j jeIeJe! Deehekee mJeeiele nw, mJeeiele nw, megmJeeiele nw~ ns cevegJebMe ceW DeeefJeYet&le eYeg!
Deeheves Deheves DeJeleej mes keewmeueepeer kees Oeve kej efoee Deewj mJeeb jpeesiegCe mes jefnle neskej Yeer Deeheeer ves Kesue
Kesue ceW Deheves ejCekeceue keer Oetefue mes Denuee kee Gej kej efoee~ ns eYeg! Deehe nceejs DeeefOeYeewefleke,
DeeefOeowefJeke Deewj DeeOeeeflceke keueeCe keer j#ee kejW, j#ee kejW, j#ee kejW~ Deehekee mJeeiele nw~ Deepe Deehekes
ejCekeceue kee mheMe& kejkes leLee eeke=leiegCeeW mes jefnle legjerelelJe, meiegCe-meekeej Deeheeer hejyee hejcesej kes
216
ieerlejeceeeCeced
oMe&ve kejkes en pevekehegjer meveeLe nes ieF& nw~ ns jeIeJe! DeeFes, Deemeve hej efJejeefpeS, YeeeW kee keueeCe
keerefpeS~ Deehekee mJeeiele nw~ ns ke=heeuees! Deehe Me$egDeeW kees peerleW~ pevekeveefvoveerpeer kees emeVe kejW~ efMeJeOeveg<e
lees[W~ ns oerveeW hej oee kejves Jeeues MejCeeiele Jelmeue! efieefjOej kee Yeer heeueve keerefpeS~ efJejeefpees, JeJeefmLele
nesFes, eeflee eehle keerefpeS~
ve
d
mevoYe&Mueeske:
es
er
dJee veiejceMes<eb menMes<eb ievlegkeececeeeee&ced~

jeceb peueoMeeceb efceefLeueeefMeMeJe ke=heCeceteg~~1~~
ht
Yeewceer- Fme ekeej mechetCe& veiej osKekej ue#ceCe peer kes meeLe Deeeee& ejCeeW ceW peeles ngS, cesIeMeece eerjece
mes efceefLeuee kes yeeueke efJevece Yee<ee ceW yeesues-
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-36
keesefkeesefelvekeejb eb heMeefvle eesieerpeveemleb YeJevleb keLeceelepesce~
kejieleb megjogue&Yeb eeefevleeceefCeb le=CeepeefceJe efJeme=pesce~~1~~
meeOe le$e YeJeefodYee eeref[leb megKeeefyOeceivew keLeb lJeefeesieb efJemensce~
leJe cegKeeveveeueeskevepeb efJe<eeoJeefb keLeb jece oes Jensce~~2~~
eeCee ievlegefceefvle efJeeesies leye jeIeJesv leebe Oeleg vewJe heejesce~
YeJelees efJeJeenme efo#eee efpepeereJf e<eecees elveeole SJe Oeejesce~~3~~
yeeueee efveoex<ee Jeeb YeJevleb MejCeb YeeJeYeefeepeceeme=pesce~
mecyeefvOeveceeJegeceefJeefolJee cevemee Jeemee YeJelheokeceueb Yepesce~~4~~
#eceleeb e Oe=lee keefvee ke=lee osJeosJe Deegceeueeb Meeeslme=pesce~
efieefjOejeYegcevegceveievlegb iegheeex mceejb mceejb efJekeuee yepesce~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ns eYeg! efpeve Deeheeer kees kejes[eW-kejes[eW elve kejkes eesieerpeve efvenejles nQ, GvneR Deehe eerjece kees
Deepe nce kewmes es[ oW? Deheves neLe ceW eehle osJeogue&Ye efevleeceefCe kees nce le=CeeW keer ceeuee keer Yeebefle kewmes
efJemeefpe&le kej oW~ Deehekes meeLe nce Fleves osj leke Kesueles jns Deewj megKe kes meeiej ceW ceive nesles jns~ Deye Deehekee
efJeeesie kewmes menW~ ns eerjece! Deehekes cegKeev kes DeoMe&ve mes GlheVe Fme efJeeesieeefive kees nce Deheves oe ceW kewmes
OeejCe kejW? ns jeIeJesv mejkeej! Deehekes efJeeesie ceW nceejs eeCe efvekeuevee eenles nQ Gvekees nce OeejCe veneR kej hee
jns nQ~ neB Deehekes efJeJeen kes oMe&veeW keer Fe mes nce peervee een jns nQ~ FmeerefueS elvehetJe&ke jKe jns nQ~ nce
efveoex<e yeeueke Deehekeer MejCe ceW Deees nQ Deewj Deehekes efueS YeeJeYeefe keer ceeuee yeveevee een jns nQ~ Deehekees
Dehevee mecyevOeer peerpee ceevekej ceve-JeeCeer mes nce Deehekes eerejCekeceue kee Yepeve kejWies~ ns osJe-osJe! nceejer
Oe=lee #ecee kejW~ nceves Deehekees yengle ese mecePe efueee~ nce Deehekees Deheveer DeeBKeeW keer Deegceeuee ner Deefhe&le
kej mekeles nQ~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer Deehekees iegosJe kes heeme peeves keer Devegceefle oskej Deehekees mcejCe
kej-kejkes nce Yeer Jeekegue ceve mes Deheves Iej ueew peeeWies~
217
yeeuekeeC[ced
efJeMes<e- en ieerle efceefLeuee kes meceove Oegve ceW ye nw~ Fmekee yeesue nwye[ ye[ peleve kew kew meeree peer kes heesmeueeQ mes neW jIegJebMeer ves ves peeF~~
mevoYe&Mueeske:
es
er
ve
d
Fefle yeeueeved efvepeesceefJeueeved Jeer#e jeIeJe~

ieerlemeerleeefYejecemleeved efJemepee&Le iegb iele~~1~~
efJeeceleeb efveMeeb jece meevegpe efveleke=efj~
Deveg%eeleesLe heg<heeLe eefmLelees heg<heJeeefkeeced~~2~~
R
ig
ht
Yeewceer- Fme ekeej Deheves esce ceW efJeJeue yeeuekeeW kees esce mes efJeoe kejkes ieerlemeerleeefYejece YeJeieeve
eerjece iegosJe kes heeme heOeej Deees~ Gme jele ceW efJeeece kejkes iegosJe keer Dee%ee heekej heg<he uesves kes efueS ess
YeeF& ue#ceCe kes meeLe heg<he Jeeefkee heOeejs~
ya
s
.A
ll
Fefle
ieerlemeerleemJeecJejesheecees veece mehlece meie&~
ee
th
Se
va

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerle meerlee
mJeebJejesheece veeceke mehlece meie& mecheVe ngDee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
218
ieerlejeceeeCeced
~~eer:~~
~~vecees jeIeJeee~~
er
ve
d

yeeuekeeC[s
es
ieerlemeerleeefvekeslekees veece
ht
Dece meie&
R
ig
ieerle mebKee-1
.A
ll
keefJeiee&eefle-
ee
th
Se
va
ya
s
jeceeves
ue#ceCemeceslees
pevekehegjJeeefkeeceghesle~
kegmegceb eslegb kegmegcekeesceue kegefMekemegles eeYegheslees pevekehegjJeeefkeeceghesle~~1~~
efkemeuee heg efJeueefmele kejefkemeue keefuelekegmeuekeesmeueemegkeslees pevekehegjJeeefkeeceghesle~
iegmesJeeelejlees cevemJeer efvejJeefOekeueeCeiegCeesheslees pevekehegjJeeefkeeceghesle~~2~~
efMeJeceevemeceevemekeuenbmees nbmeJebMece_peguekeslees pevekehegjJeeefkeeceghesle~
efieefjOejeYegejf n MeerIeb YeefJelee efveleefeeemeerleeefvekeslees pevekehegjJeeefkeeceghesle~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- keefJe mJeeb iee jns nQ-YeieJeeve eerjeceev ess YeeF& eerue#ceCe kes meeLe pevekehegj keer Jeeefkee ceW
heOeej Deees~ mJeeb heg<he kes meceeve keesceue nesves hej Yeer kegefMekeheg$e efJeeeefce$e kes eefle DeefOeke eeJeeved nesves mes
heg<heeW kee eeve kejves eYeg Jeeefkee ceW Deees nQ~ eYeg kes heuueJe pewmes eernmle ceW heuueJe efveefce&le oesvee efJejepe jne
nw leLee eerjece eerDeJeOe kes eleske YeJeve kee kegMeue mecheVe kej egkes nQ~ eerjIegveeLe peer meerceejefnle meYeer
keueeCeiegCeeW mes ege nQ~ Gvekee efvece&ue ceve GvneR kes JeMe ceW nw~ meJe&meceLe& neskej Yeer eYeg, iegosJe keer mesJee ceW
lelhej nQ~ Gvekes mkevOe hej heeruee e%eesheJeerle nw Deewj eYeg meYeer oes<eeW Deewj ogieg&CeeW mes otj nQ~ eerjece efMeJepeer kes
ceveceeveme mejesJej kes jepenbme nQ leLee Jes mete&JebMe kes megvoj OJepemJehe nQ~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjeIeJe
peer MeerIe ner meerlee efvekesle neWies DeLee&led meerlee peer kes oe ceW efveJeeme kejWies~
mevoYe&Mueeske:
heefjhe=de lele meesceeefueJeie efeeJeiee&ef*dIeveleeefKeueeheJeie&~
iegjJes iegjheMes<eveCeeb megceveeseYf e megcevees yeYeew efJeefevJeved~~1~~
Yeewceer- Fmekes Devevlej efpevneWvess Deheves efeepeveeW kes ejCeeW ceW eejeW ekeej kes cees#eeW kees Pegkee efoee nw, Ssmes
mechetCe& eeefCeeeW kes efhelee Deewj ieg YeieJeeve eerjece Deheveer eeCeefeee meerlee peer keer meefKeeeW mes hetkej iegosJe
efJeeeefce$e kes efueS heg<he eeve kejles nges eeefvele Deewj oesveeW ceW jKes pee jns heg<heeW mes megMeesefYele nges~
219
yeeuekeeC[ced
ieerle mebKee-2
ve
d
er
es
R
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ueefueleueleeOevelejes! keCkemeIeve mJeeb ke"esjleeb efveJeeje ns~

heefjceueheJeve ce_pegceueYeJeve Iece&Ieesjleeb e Jeeje ns~~1~~
Dee jeIeJe kegmegceb efevegles kejkeceueeYeeb cegob efJelevegles~
heueheg<heIeve eC[ceeleheJenveceehe$ew eJeeje ns~~2~~
keesceuekeesmeuejepeefkeMeesjb eercegKeeefvojeeekeesjced~
ceesefolemegpeve meJe&oeveJeoceve cegiOeceeOeJe cee Jeeje ns~~3~~
efoefMe efoefMe heMeved keeb eleer#eles efve<eletnb keeef_eoer#eles~
keesekf eueketpeve ceOegjceOegkejieg_peveceypeves$eb efveneje ns~~4~~
ieehee eelekekeesefkeueYe=b keg mJeeieleb efJeieleefJemeced~
heuueJemeIeve efJeYeeeere[
f leieieve YeeJeJeMeb efJeOeeje ns~~5~~
legoleg ve leled ke<b kejke_peb megjieCeieerleefveefKeueiegCeheg_peced~
efieefjOejveeveeeeelekemegIevejeceYeb mecYeeje ns~~6~~
JevemheefleosJelee peieew-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- Je=#e keer osJeer ieeves ueieer~ ns megvoj ueleehe mecheefeJeeues, keebeW mes Yejs ngS iegueeye heg<he kes Je=#e!
Deheveer ke"esjlee es[ oes keesceue cebieue kes Deeee mJehe! ns megieefvOele Jeeeg! Oethe keer Yeebkejlee meceehle kej
oes~ Deepe eerjece Deheves kejkeceueeW mes heg<he eeve kej jns nQ Deewj emeVelee kee efJemleej kej jns nQ~ ns heueeW Deewj
heg<heeW mes Oevee{de Je=#e! Deepe leer#Ce T<cee kees OeejCe kejves Jeeues mete&veejeeCe kees he$eeW mes jeske uees~ ns heejs
Jevemheefle! meppeveeW kees Deevevo osves Jeeues, meYeer oeveJeeW kee oceve kejves Jeeues, meekesleefJeneefjCeer meerlee peer kes
cegKeev kes ekeesj, ceOegceeme ceW eke nges Delevle keesceue keesmeuejepe-oMejLe kes efkeMeesj eerjece kees Deepe
Deheveer nefveeeW mes uehes uees~ es eleske efoMee ceW ef [eueles ngS efkemekeer eleer#ee kej jns nQ~ efveefele ner
efveefJe&Ive-YeeJe mes efkemeer esemeer kees osKevee een jns nQ~ ns leJej! efpevekes mJeeiele ceW keeseue ketke jner nw Deewj
Yecej iegbpeej kej jne nw Gve keceue ves$e eerjece kees efvenejes lees~ ns meIeve heuueJeeW Jeeues! Deheveer veerueer-eYee mes
DeekeeMe kees Yeer ueefppele kejves Jeeues ye[s Jevemheefle! legce eeleke, keeseue Deewj YecejeW mes ieerle ieJeeDees Deewj
mebmeej keer Deemeefe es[kej eYeg kee mJeeiele kejes~ es lees YeeJe kes JeMe ceW nQ~ Flevee efveefele kej uees~ osKees,
osJeleeDeeW kes eje efpevekes efJeceueiegCeeW kee ieeve efkeee ieee nw, Ssmes eYeg eerjece kes kejkeceue ceW keneR iegueeye kes
keeBs ve egYe peeeB~ ns Je=#eieCe! efieefjOej keefJe kes ves$ehe eeleke kes yeeoue eerjeceYe kees mecneue uees~
ieerle mebKee-3
meKe: eeng: eerjeceb eefle
efceefLeueeefOejepeme pese kegceejer ee otjleesefhe ogefjleb uegveeefle ns~~

jeIeJe
mewJesn
meerlee
meceeeeefle
ns~
220
ll
ve
d
er
R
ig
ht
es
DeeefYejer[deeefYe meKeerefYe hejerlee ieewjeR hetpeefelegceeeeefle ns~~1~~

Jeenveb efJeveeefhe heeheodYeeb euevleer ielee iepesvmegleeb nbemf eveeR ueuevleer~
Yetceeveb Yetefeb YeeJes Jenvleer Yetefcemeglee Yetefceb hegveeefle ns~~2~~
veKeefMeKemegvojer pevekeefkeMeesjer jeceevcegKeeeeefvojekeesjer~
efJeceeueefuelelevegueuevee megosJeer ceneefJeefjJe eefleYeeefle ns~~3~~
levegefJeYeeefJeieefCelekeesefceejveejer cevocevoceeeeefle pevekekegceejer~
ielee cejeuee efieje keuekeesefkeueeee iet{cenejb euegveeefle ns~~4~~
ueppeles echekeuelee Jeer#e levegmeewYeieb heeueceJes#e lemee ce=olg eeb e ogYe&ieced~
Fceeb dJee efpesefle efoveer keceefueveer Mecheeefhe ieJe efJepeneefle ns~~5~~
heoerefhekesJe oerheevleer efoievleb esceYeefeefjJe YeeJeevleer YeJevleced~
efieefjOejmegce_pegceeflekewjefJeCeerkeewcegoer keew keeheefYeKee eefJeYeeefle ns~~6~~
ieerlejeceeeCeced
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
Yeewceer- meefKeeeB eerjece kees metevee os jner nQ-ns jeIeJe! pees efceefLeueeefOejepe keer pes jepekegceejer nQ, Jes ner
otj mes ner heeheeW kees ve kej jner nQ Deewj Fme mecee mJeebJej kes hetJe& eelekeeue ieewjer-hetpeve kes efueS eneB heOeej
jner nQ~ Dee" es meefKeeeW mes efIejer ngF& peveke veefvoveer peer Fmeer heg<he-Jeeefkee ceW mLeeefhele efieefjpee kee hetpeve kejves
GheefmLele nes jner nQ~ ns jeIeJesv! osefKees, Jeenve kes efyevee Yeer eerejCekeceueeW mes eueleer ngF& Deheveer ieefle mes iepesv
yeeefuekee SJeb nbefmeveer kees megMeesefYele kejleer ngF& Deheveer YeeJevee ceW Deeheeer hejyee-Yetcee kees efvejvlej OeejCe kejleer
ngF&, Yetefce-kevee meerleepeer he=LJeer kees heefJe$e kej jner nQ~ Deehe eerjeceev kes cegKeev keer ekeesjer yeveer ngF&
pevekeveefvoveer meerleepeer efJehe megvoj ceefnueeDeeW keer Yeer osJeer yeveer ngF&, Fme mecee ceneefJe pewmeer efJejepe jner nQ~
ns jeIeJe mejkeej! osefKees! Deheves Mejerj keer MeesYee mes jefle kees Yeer eflejmke=le kejleer ngF& pevekeveefvoveer peer Oeerjs-Oeerjs
heg<heJeeefkee keer Deesj Dee jner nQ~ Jes Deheveer ieefle mes nbefmeveer kee leLee Deheveer JeeCeer mes keeseue kee Yeer efhee ngDee
Denbkeej ve kej jner nQ~ Mejerj keer MeesYee osKekej echee keer uelee Yeer ueefppele nes jner nw Deewj meerlee peer keer
keesceuelee osKekej iegueeye kee heg<he Yeer Deheves kees ogYee&ieMeeueer ceeve jne nw~ FvnW osKekej leuewee keer keceefueveer
Yeer mekegee jner nw Deewj efyepeueer Yeer Dehevee ieJe& es[ jner nw~ he keer oerefhekee kes meceeve efoefioievle kees ekeeefMele
kejleer ngF& Deewj escee-Yeefe kes meceeve Deeheeer kees ner emeVe kejleer ngF& efieefjOej keefJe keer megvoj yegefhe
kegcegefoveer kees efJekeefmele kejves kes efueS ebefkeemJehe meerlee peer Fme he=LJeer hej Ske DeefveJe&eveere MeesYee-meer
eleerle nes jner nQ~
ig
ht
ieerle mebKee-4
op
yr
keefJeiee&eefle -
efceefLeueeefOehemeglee efieefjpeeb hegj hetpeefelegceeielee~~

ceueb
ieeeefJee&e_e
Jeeoeef~
eerlees
legjereeeeMlete
veeoeef~~
meKeerJe=vowJe=l& ee efieefjpeeb hegj hetpeefelegceeielee~~1~~
221
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
heodYeeb
euevleerJe
nbmeer
nmevleer~
heoerehf ekesJe heefLe
hejcee
uemevleer~~
YeefeYeeJeeefvJelee efieefjpeeb hegj hetpeefelegceeielee~~2~~
eke==lee
efJeMegeefhe
mejesJejs mveelee~
heerleheb heefjoOeevee efveeces efve<Ceelee~~
ieewjerceefvojefcelee efieefjpeeb hegj hetpeefelegceeielee~~3~~
eereflehetJe hetJexeg mJeecyeje megeiOeje~
Dehethegpeled eerlee heeJe&leeR mee heeflecyeje~~
efJeeefJeeJeefvolee efieefjpeeb hegj hetpeefelegceeielee~~4~~
<ees[Meesheeejw
hetpeefelJee
YeJeeveerced~
Jejb
yeyes jIegJejb meerlee
ce=[eveerced~~
efieefjOejeefYeveefvolee efieefjpeeb hegj hetpeefelegceeielee~~5~~
yeeuekeeC[ced
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- Deye keefJe mJeeb iee jns nQ-efceefLeueeefOehe jepekegceejer meerleepeer efieefjpee-hetpeve kes efuees heOeej DeeF&
nQ~ cebieueieeve kejleer leLee yeepes-yepeeleer SJeb legjereeJemLeeefheCeer meerlee peer keer emeVelee kes efuees lete& DeLee&led
legner-Jeee kee GodIees<e kejleer ngF& meKeer-mecetneW mes efIejer pevekeveefvoveerpeer efieefjpee-hetpeve kees heOeej DeeF& nQ~
eerejCeeW mes eueleer ngF& (DeLee&led hewoue eueleer ngF&) nbefmeveer kee heefjneme kejleer ngF&-meer ceeie& ceW eshe
oerheceeefuekee keer YeeBefle YeefeYeeJe mes ege nQ~ mJeYeeJele heefJe$e neskej Yeer peevekeerpeer ves mejesJej ceW mveeve efkeee
efveece mes efvehegCe cewefLeueerpeer ves heeruee Jee OeejCe efkeee Deewj heeJe&leer peer kes ceefvoj ceW DeeF~ mechetCe& efJee keer
Jevoveeree Deieues efove mJeecJej ceW GheefmLele nesves Jeeueer megvojceeefuekee OeejCe keer ngF& pevekeveefvoveerpeer ves
Deveghe Jej kes JejCe keer Fe mes escehetJe&ke heeJe&leer peer keer hetpee keer~ efieefjOej keefJe kes eje DeefYeveefvole
YeieJeleer meerleepeer ves <ees[Meesheeej mes heeJe&leerpeer keer hetpee kejkes Gvemes jIegJej eerjece kees ner Jejhe ceW Jejoeve
ceeBiee~
efJeMes<e- en ieerle Ske yepeieerle keer {eue ceW efveye nw, Gmekee yeesue Fme ekeej nwyejmeeves keer ieueer keevne kes ojmeve kees jeefOekee eueer~
ieerle mebKee-5
op
yr
ig
meerlee peieew-
ns $ecyekes $ecyekekejb jeceb Jejb Jew osefn ces~

ns jcyekes efkemeueeOejb jeceb Jejb Jew osenf ces~~1~~
MeleMeleceveespeceveesnjb letCeerjyeeCeOevegOe&jced~
peieoefcyekes peieoIenjb jeceb Jejb Jew osenf ces~~2~~
DeveJeeceskeceieesejb efvepeYeeueeseveieesejced~
222
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye meerleepeer iee jner nQns $ecyekes leerve ves$eeW Jeeueer heeJe&leer peer! $ecyeke efMeJe peer kees Yeer Deevevo
osves Jeeues eerjece kees ner cegPes heefle he ceW os oerefpees~ nsjcye! ieCesMe peer kees Deevevo osves Jeeueer heeJe&leer peer! heuueJe
kes meceeve DeOej Jeeues eerjece kees cegPes heeflehe ceW eehle keje oerefpees~ ns peieoefcyekes! kejes[eW keeceosJeeW kes
meceeve megvoj lejkeMe Oeveg<e-yeeCe OeejCe kejves Jeeues, mebmeej kee heehe njves Jeeues, eerjece kees ner cesje Jej yevee
oerefpeS~ ns Jej osves Jeeueer ceeB~ efvevoejefnle Deefleere FefveeW kes efJe<eeeW mes hejs Deheves YeeeW kes ves$eeW kes efJe<ee
yeves ngS jIegJej eerjece kees ner cesje heefle yevee oerefpeS~ ns Deefcyekes! veerues keceue Deewj yeeoue kes meceeve megvoj
Yeebkej mebmeej-meeiej kes cebojeeue mJehe efieefjOej keefJe kees OeejCe kejves Jeeues eerjece kees ner cegPes heeflehe ceW
GheueyOe keje oerefpeS~
Jejosefcyekes veveg jIegJejb jeceb Jejb Jew osenf ces~~3~~

veerueeslheueecyegomegvojb YeJeYeerceJeeefjefOecevojced~
ns Deefcyekes efieefjOejOejb jeceb Jejb Jew osenf ces~~4~~
Se
va
ya
s
.A
ll
mevoYe&Mueeske:
leemeeceskemeKeer efJeosnleveeeb lekelJee efMeJeeceefvojs
ielJee heg<heheueweg&leeb vejheles mheerleeb iegCewJee&efkeeced~
le$eeheodYeglehemeewYeieceeew
dJee
efkeMeesjeJegYeew
meevevob hegvejsle ieodieodeif eje meerleeb efJeveerlee peieew~~1~~
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- Gve Dee" meefKeeeW ceW Ske meKeer DeLee&led heeJe&leer efieefjpee cebefoj ceW meerleepeer kees es[kej heg<he-heueeW
mes ege Deheves esiegCeeW mes megMeesefYele cenejepe peveke keer Jeeefkee ceW peekej JeneB hej DeodYegle he Deewj meewvoe&
mes mecheVe oes jepeefkeMeesjeW kees osKekej hegve meerlee peer kes heeme Deekej ieodieo JeeCeer ceW efJevecelee hetJe&ke meerleepeer
kees mebyeesefOele kejkes DeevevohetJe&ke ieeves ueieer~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ieerle mebKee-6
Deeieleew
Jeeefkeeeeb
megkegceejew~
MeeceieewjJeCeez e JeefCe&veew oMejLejepekegceejew~~1~~
efMejefme efMeKeC[Oejew e OeefvJeveew Keuekeguekeceueleg<eejew~
eqveheceseueeJeCeceefC[leew
#eefhelecenerleueYeejew~~2~~
egeflekegC[ueegefcyelekeheesuekeew
efJeOeggcegKeMeesYeemeejew~
efveefKeueMeeskeMees<ekece=ognemeew leCelegueefmekeenejew~~3~~
heerleceKeesheJeerleheefjJeerleew
iegCeieCeheejeJeejew~
efieefjOejeYet heMe ns ceweLf eefue efJeieefueleefJeke=efleefJekeejew~~4~~
Yeewceer- ns meerles! es yeeeejer Meece Deewj ieewjJeCe& kes oes oMejLe jepekegceej Jeeefkee ceW heOeejs nQ pees yengle
megkegceej nQ~ GvneWves Deheves cemleke hej ceesjcegkeg OeejCe efkeee nw~ Jes es OevegOe&j leLee je#ememecetnhe keceue kes
223
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
s
ht
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-7
oMejLeefkeMeesjew
meceeeeleew
ns
eue
eue
gb
meerles~~1~~
peveefeeeesjeefJeneeeleew
ns
eue
eue
gb
meerles~~2~~
veerueheerleheeLeespemegvojew veerjokegvoeJeoeleew
ns
eue
eue
gb
meerles~~3~~
DeveentleeJeefhe meceeeeleew ke=heee cegeg vf epeveOeevesefhe eew ve eeleew ns
eue
eue
gb
meerles~~4~~
veKeefMeKeheceeOegjerceOegjew ceOegceveefmepeeefJeJe Yeeleew ns
eue
eue
gb
meerles~~5~~
iegJe&Lex heg<heeefCe efeveglees efJeleveglees ceueeefve efJeYeee efJeYeeleew ns
eue
eue
gb
meerles~~6~~
efveoex<eoMe&veew Jewons er efveneje keefJeefieefjOejheeefjpeeleew ns
eue
eue
gb
meerles~~7~~
efuees efnceheele mJehe nQ~ GveceW Delegueveere meewwvoe& nw Deewj Jes Yet-Yeej njves Jeeues nQ~ Gvekes keeveeW ceW efJejepeceeve
kegC[ue keheesueeW kees etce jns nQ~ Jes evcegKe Deewj MeesYee kes lelJemJehe nQ~ Gvekee keesceue-neme mechetCe&
eeefCeeeW kes Meeske kees ve kej oslee nw, GvneWves veJeerve leguemeer kee nej OeejCe efkeee nw, GvneWves heeruee e%eesheJeerle
OeejCe kej jKee nw~ Jes iegCeieCeeW kes cenemeeiej nQ~ ns efceefLeueejepeheg$eer! mebmeej kes efJekeejeW mes jefnle leLee efieefjOej
keefJe kes oesveeW mJeeceer eerjece-ue#ceCe kees Deehe DeJeMe osefKees~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceer- meKeer hegve cewefLeueer Oegve ceW ieekej kenleer nw-cenejepe oMejLe kes oes jepeheg$e eneB Deees nQ~ ns meerles!
GvnW osKeves kes efueS eefuees-eefuees~ ueesieeW kes efeeeW kes oes eesj eneB heOeejs nQ~ ns meerles! GvnW efvenejves kes efueS
MeerIe eefuees~ es veerues-heerues keceue kes meceeve megvoj leLee yeeoue Deewj kegvo kes meceeve efJe Jeeues nQ~ pees cegefveeeW
kes Oeeve ceW Yeer keYeer veneR Deeles, Jes ner eerjece-ue#ceCe efyevee yegueees ner ke=hee kejkes efceefLeuee ceW heOeejs nQ~ Jes
veKeefMeKehee&vle he-ceeOegjer mes ceOegj nQ leLee yemevle Deewj keeceosJe kes meceeve megMeesefYele nes jns nQ~ es ieg
efJeeeefce$e kes efuees heg<he egve jns nQ Deewj cebieueeW kee efJemleej kej jns nQ~ es Deheveer ner MeesYee mes megMeesefYele nQ~ ns
Jewosner! Fvekee oMe&ve efveoex<e nw~ efieefjOej keefJe kes efueS keuhe-Je=#e mJehe Fve oesveeW jepekegceejeW kees Deehe
DeJeMe efveneefjes Deewj oMe&veeW kes efueS eefuees-eefuees~
ieerle mebKee-8
meerlee peieew-
meefKe! efkeceglkeefC"leb efJeiveb cevceve eefleYeeefle~

ve peeves efkeue leefVeoeveb esve Oe=efleb uegveeefle~~
224
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
meefKe
efkeceg
meceglkeefC"leced~~1~~
meefKe efJeefevle megjef<e&Jeeveb ceveefme vewJe efJeYesecf e~
jeIeJees YeefJelee Jejes cece eslemee elesefce~~
meefKe
efkeceg
MekegveceLe ieewjerieCesMeb efvelecesJe leveesefce~
jeceefJejnoJeeefivevee
oJeuelesJeeefleogveesefce~~
meefKe
efkeceg
Dee meJe megke=leheueefcen ueyOeceJeieeefce~
Dele meefKe keewletnueeefon lJeecenced he=eefce~~
meefKe
efkeceg
veejoereefiejevegmeejb
jececeehleceJewefce~
megkeefJeefieefjOejeYegb ie=efnCeerYeeJele meceghewefce~~
meefKe
efkeb
ieerlejeceeeCeced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- Deye meerlee peer oerheevoer leeue eewon cee$ee ceW iee jner nQ-ns meKeer! en cesje ceve keeeW Flevee
GlkeefC"le Deewj Gefive eleerle nes jne nw~ ceQ Fmekee efveoeve veneR mecePe hee jner ntB~ efpememes en cesjs Oewe& kees ner kee
[eue jne nw~ ns meefKe! osJeef<e& veejo kes Jeeve kee mcejCe kejkes ceQ ceve ceW veneR [j jner ntB~ jeIeJe ner cesjs Jej neWies,
Fme ekeej Deheves efee ceW efJeeeme kej jner ntB~ ceQ efvejvlej ieewjer-ieCesMe kee Mekegve ceveeleer ntB Deewj Jeve keer uelee keer
YeeBefle meowJe eerjece efJejneefive ceW peueleer jnleer ntB~ Deepe mechetCe& melkeceeX kee heue cegPes efceue ieee nw, Ssmee ceQ
mecePe jner ntB~ Fmeerefuees ceQ keewletnuehetJe&ke legcemes het jner ntB~ veejopeer keer JeeCeer kes Devegmeej ceQ en ceeveleer ntB efke
eerjece ner heg<he-Jeeefkee ceW Deepe heOeejs nQ, keeeWefke veejopeer ves en kene Lee efke efpeme heg<e kes iegCe-eJeCe mes
Gmes osKeves kes efueS legcneje ceve GlkeefC"le nes, Gmeer kees legce eerjece mecePe uesvee~ mebeesie mes Deepe cesje ceve
GlkeefC"le nes jne nw~ FmeerefueS ceQ helveer-YeeJe mes ner efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kes heeme eue jner ntB~
ieerle mebKee-9
op
yr
ig
ht
20
meKeer een-
Fceew efveoex<eueeJeCeew efveneje efveYe&eb meerles~

Fceew lJeodJebMemeeJeCeez efveneje efveYe&eb meerles~~1~~
DeveentleeefJeneeeleew ve meodOeevesefhe eew eeleew~
Fceew efvemeercekeeCeew efveneje efveYe&eb meerles~~2~~
efkeMeesjew MeeceieewjeYeew hejcenbmewkeiedueeYeew~
Fceew efve<keeceleeCeew efveneje efveYe&eb meerles~~3~~
hegjereb Oeveleeb eelee lJeceefhe mecceeefvelee Keelee~
225
yeeuekeeC[ced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye meKeer ken jner nw-ns meerles! Fve oesveeW jepekegceejeW kee ueeJeCe efveoex<e nw~ FvnW efveYe&elee mes
osefKees~ es Deehekes JebMe kes Deveghe nQ, Dele FvnW efveYe&e neskej efveneefjes osefKees, pees mebleeW kes Oeeve ceW Yeer veneR
peeles, Jes ner eerjece-ue#ceCe Deehekeer efceefLeuee ceW efyevee yegueees ner heOeejs nQ~ Fvekeer keCee keer keesF& meercee veneR
nw~ Dele FvnW efveYe&elee mes efveneefjes~ Meece-ieewj MeesYee Jeeues hejcenbmeeW kes ves$eeW kes Skecee$e ueeYemJehe es
jepeefkeMeesj Jeemeveejefnle leCeeF& mes ege nQ~ efveYe&elee mes Fvekes oMe&ve keerefpees~ en hegjer Oeve ngF& Deewj Deehe Yeer
yengle mecceeefvele ngF& nQ~ Fvekee meewvoe& heehejefnle nw~ Dele FvnW efvemebkeese neskej efveneefjes~ meerles! Fvekes he,
iegCe Deewj MeesYee Deueewefkeke nQ Deewj FvneR hej efieefjOej keefJe kes ves$eeW kee ueesYe nw~ Fvekee ceeOege& efvevoejefnle nw~
Dele Fvekees efveYe&elee mes efveneefjes~
Fceew efvejJeemeewvoeez efveneje efveYe&eb meerles~~4~~

Deueewekf ekeheiegCeMeesYeew megkeefJeefieefjOejveeveueesYeew~
FceeJeveJeeceeOegeez efveneje efveYe&eb meerles~~5~~
.A
ll
ieerle mebKee-10
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
jeces
vewJe
keecees
Yeeefle~
jJeew efleefle keLee efkeceg jpeveerlece eefleYeeefle~~1~~
Mejefo veYeefme efJeOeew efJejepeefle efkecegle efJe<eb efJeYeeefle~
efkecegle ieeheeefme efJeceues heee DeeYeeefle~~2~~
meJe&Lee
efvejJeehees
Jeeefkeecegheeeefle~
heMe efieefjOejeYegb ceweLf eefue! JeLe&keeuees eeefle~~3~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- eerjece ceW keece efmLej veneR jn mekelee~ keeeWefke peneB mes keece keer mebKee meceehle nesleer nw, JeneR mes
jece kee eejcYe neslee nw~ keefnes meerlee peer! keee mete& kes jnles jeef$e kee DevOekeej keYeer efke mekelee nw~ eYeg kes
efJekeejjefnle Mejerj ceW keee mebmeej kee efJekeej efmLej jn mekelee nw~ Mejodkeeueerve DeekeeMe ceW evcee kes
efJejepeceeve nesves hej keee JeneB efJe<e Dee mekelee nw? keee efvece&ue-iebiee kes peue ceW keYeer keere[ efke mekelee nw~
YeieJeeve eerjece kee mJehe meJe&Lee efveoex<e nw~ Jes Jeeefkee ceW GheefmLele nes jns nQ~ ns efceefLeueeefOejepeheg$eer meerleepeer!
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kes oMe&ve keerefpees~ mecee JeLe& euee pee jne nw~
ieerle mebKee-11
eue eue efveefcekegueeefvoefve ns cee keg<Je efJeuecyeced~
eue efceefLeueeceefnveefvoefve ns efoMe meeOJeJeuecyeced~~1~~
Meeruee veerueefveeesueb ns egeflekegC[ueueesueced~
ueeruee Jeoveceueesueb ns ceefmeueefmelekeheesueced~~2~~
Oeeje heoeesce&_peerjb ns cegKeefjleiecYeerjced~
Jeeje kegmebMeelees ns efvepemJeevleceOeerjced~~3~~
226
ieerlejeceeeCeced
ya
s
mevoYe&Mueeske:
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns efveefcekegue kees emeVe kejves Jeeueer meerles! eefuees-eefuees, efJeuecye cele keerefpees~ ns efceefLeueeYetefce kees Deevevo osves Jeeueer peevekeerpeer! eefuees, meppeveeW kees DeJeuecye oerefpees~ ns meerles! Deye veeruee heefjOeeve
OeejCe keerefpees leLee keeveeW ceW kegC[ue Debieerkeej keerefpees~ keppeue mes megMeesefYele keheesue Jeeues cegKe kees efmLej
keerefpees~ efpememes ves$e ceW nce "erke-"erke keepeue ueiee mekeW~ ceOegj Deewj iecYeerj mJej Jeeues vethegjeW kees ejCeeW ceW
OeejCe keerefpees leLee Oewe&jefnle Deheves ceve kees mebMee mes otj keerefpees~ peye leke YeeF& ue#ceCe kes meefnle eerjece
Jeeefkee mes otj ve peeeB leye leke nce Gvekes efveke hengBe peeeB Deewj keueeCe kes lelJe kee efJeueeme nes~ keceue
veeve eerjece kees osKekej Deheves ves$eeW kees meheue keerefpees Deewj efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kees Deheves ceve
keer mespe hej efJejepeceeve kejeFes~
eeJeod epeefle ve otjb ns meevegpe kegceej~

leeJeod eece meghetjb ns efJeueefmeleMegYemeej~~4~~
dJee veerjpeveeveb ns meheuee efvepeveeves~
efieefjOejeYegcegheJesMee ns efvepeceevemeMeeves~~5~~
Se
va
meKeerJeees efveMece mee emeerooglkeceevemee~

peieece heg<heJeeefkeeb efJeosnJebMeJeefOe&veer~~1~~
ee
th
Yeewceer- meKeer keer JeeCeer megvekej peveke JebMe kees mecceeve efoueeves Jeeueer meerleepeer emeVe Deewj Glmegke ceve mes
heg<he Jeeefkee heOeejeR~
ul
Yeejleer ieeeefle-
si
P
ieerle mebKee-12
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
efoefMe
efoefMe
heMeefle eefkelee
meerlee~
eYegefJejneveueoeceevelevegeleeflejleerJe meYeerlee~~1~~
efMeMegnefjCeerJe neEj leeslee efoefMe efoefMe efJeefoefMe e heMeefle~
mecegdJeefmeefle <eefle heefjMegeefle Oewe Oe=leb efvejmeefle~~2~~
mJesoefJevogYejYeefjleueueee
keefueleie_eueveerje~
ieodieodJeeveeheguekeMejerje efevleceevejIegJeerje~~3~~
Jeeces Jeeces hegveo&ef#eCes veeves es<eced es<eced~
Deekee*d#eefle keceueekeeef*#d eleheoke_peb ke_pekejsMeced~~4~~
Jeekegueeefle efJekeefueleiegvcevee eYegcegKeefJeOegb efo#eg~
mJeeefleIeveb efieefjOejmJeeefceveer meejerJe meceer#eg~~5~~
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- mejmJeleer peer nJesueer heefle ceW iee jner nQeerjece kes efJeeesie ceW efpevekeer Mejerjuelee peue jner nw, Ssmeer
Delevle YeeYeerle meerleepeer eleske efoMee ceW eefkele neskej osKe jner nQ~ yeeuece=ieer keer YeeBefle egjees nges efeeJeeueer
meerleepeer eernefj kees efoMee-efoMee ceW Deewj efoMeeDeeW kes keesveeW ceW osKe jner nQ~ TBeer eeme ues jner nQ, jesceebefele nes jner
nQ~ hemeerves-hemeerves nes jner nQ~ OeejCe efkees nges Oewe& kees es[ jneR nQ~ eerjece kee efevleve kejleer ngF& meerleepeer kes
cemleke hej hemeerves keer yetBoW Yej ieF& nQ~ ves$eeW ceW DeeBmet nQ, Gvekeer JeeCeer efMeefLeue nes ieF& nw Deewj Mejerj ceW jesceebe nes
ieee nw~ megvojer meerlee peer Deheves ves$eeW kees keYeer yeeeeR Deesj keYeer oeefnveer Deesj esef<ele kej-kejkes GvneR keceue kes
megKeoelee mete&veejeeCe kes kegue kes F&ej eerjece keer Fe kej jner nQ~ YeieJeleer ue#ceer Yeer efpevekes ejCe keceue
keer Fe jKeleer nQ~ efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer eermeerleepeer ves$eeW keer efJekeuelee Deewj ceve keer Glmegkelee kes
meeLe eYeg kes cegKekeceue kees osKeves keer Fgke nesleer ngF& Gmeer ekeej Jeekegue nes jner nQ, pewmes-mJeeleer kes yeeoue
kees osKeves kes efuees eelekeer efJekeue nes G"leer nw~
227
yeeuekeeC[ced
R
ig
ieerle mebKee-13
.A
ll
meerlee he=efle-
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
kegmeceb efJeefevJeeve kesveefeved cece veeLees

~
esefCekeeb efJeOegvJeeve kesveefeod jIegveeLees ~~1~~
iegmesJeekeejer JeerjeleOeejer keJe veg efJeueerveesefmle cece ceevemeefJenejer~
ueerueemegKeb cevJeeve kesveefeved cece veeLees ~~2~~
ceeueefle ke=heee oMe&e jeceb ceeOeJeerueles Peefefle mheMe&e Meececed~
efJekeueeb efJeOegvJeeve kesveefeved cece veeLees ~~3~~
nbefme meslee nbmeJebMeeJelebmeb cee heefjnemee nbmekeguenbmeced~
ceueb efJelevJeeve kesveefeved cece veeLees ~~4~~
keLeeleg jIegevb elegjekeesjer Jeoleg veerjoefveYeb ceetjefkeMeesjer~
efieefjOejieerleb e=CJeeve kesveefeved cece veeLees ~~5~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- meerleepeer hetB jner nQ-Hetue egveles nges cesjs mJeeceer kees efkemeer ves osKee nw? neLe ceW Hetue kee oesvee
veeeles nges jIegveeLe peer kees efkemeer ves osKee nw? iegmesJeehejeeCe, yeeee&ele mecheVe, cesjs ceve ceW efJenej kejves
Jeeues eYeg keneB efhe iees nQ? ueeruee ceW megKe kee DevegYeJe kejves Jeeues cesjs mJeeceer kees efkemeer ves osKee nw? ns
ceeueleeruelee! eerjece kes oMe&ve keje oes~ ns ceeOeJeer! Meecemegvoj eYeg kee MeerIe mheMe& keje oes~ cegPes Jeekegue
kejles nges cesjs mJeeceer kees efkemeer ves osKee nw? ns nbefmeveer! nbme DeLee&le mete&kegue kes DeeYet<eCe eerjece kee mebkesle
kej oes~ mete&kegue kes mete& eerjece mes cesjer nbmeer cele G[JeeDees~ meejs mebmeej kee cebieue kejves Jeeues cesjs mJeeceer
kees efkemeer ves osKee nw? ns elegj ekeesjer! jIegkegue kes ebcee eerjece kes mecyevOe ceW keg lees kenes~ ns ceetj
keves! yeeoue kes meceeve eerjece kee helee yeleeDees~ efieefjOej keefJe kes ieerle kees megveles nges cesjs mJeeceer kees
efkemeer ves osKee nw?
228
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
s
ht
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
efkeef_eled keCeeb oleeb ceefe eeleg leguemeer~

keg$e ielees jIegveeLe me*die=Ceeleg leguemeer~~
efJe<Cegheoke_peceOegelee
ce_pegce_pejer~
megmegjefYemeefjlee
heefJe$eesceefvePe&jer~~
meKeer! ceeb meKeeR efJejnJes heeleg leguemeer~~1~~
s eYeeJeeueJeeueb jlves
Oeejefe<es~
ieC[keerpeleguemeerefJeJeenb
keejefe<es~~
cece JeLeeJeveeR Peefefle uegveeleg leguemeer~~2~~
ieesceesve efuehlJee lJeeb megmLeues jesheefe<es~
Demeleerefle nemeshegkelJee vewJe keesheefe<es~~
cece oewce&vemeheekeb megeCeeleg leguemeer~~3~~
oMe&eleg jeIeJesvb levegleeb ve efJeuecyeced~
nefjefeee
njleg
efJe<eeoefvekegjcyeced~~
ieerlesvewlesveeMeg efieefjOejb hegveeleg leguemeer~~4~~
ieerle mebKee-14
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- YeieJeleer meerlee megiece mebieerle kes ner mJej ceW leguemeer ceeB mes eeLe&vee kejleer ngF& ken jner nQns leguemeer!
jesleer ngF& cegPe meerlee hej keg lees keCee keerefpeS~ cesjs jIegveeLepeer keneB eues iees? cegPes mhe yeleeFes~ ns leguemeer
meKeer! Deehe ceneefJe<Ceg eerjece kes ejCekeceue keer Yecejer nQ~ Deehekeer cebpejer yengle keesceue nw~ Deehe megieefvOe keer
veoer leLee heefJe$eesce keer Peerue nQ~ ns meKeer leguemeer! cegPekees efJejn Deefive mes yeee ueerefpeS~ eefo ceQ eYeg kes oMe&ve
kej uetBieer lees jlveeW mes Deehekee Leeuee yeveJeeTBieer Deewj Meeueeece kes meeLe Deehekee efJeJeeneslmeJe kejeGBieer~ ns
leguemeer! cesjer JeLee he Jeve keer Pee[er kees MeerIe kee [eefuees~ ns leguemeer meKeer! ieesyej mes ueerhekej Deehekees
megvoj mLeue ceW ueieeTBieer~ Fefleneme kes Demebiele nesves hej Yeer DeLee&led meewleve kes he ceW Deehekee helee ueie peeves hej
Yeer ceQ Deehekees kegefhele veneR keBieer~ cesjs ceve keer efJekeuelee kes heefjCeece kees hekee [eefuees~ ns leguemeer! cegPes jeIeJe
kes oMe&ve keje oerefpeS~ ns nefjefeee! cesjs kemecetn kees ve kej oerefpeS Deewj Fme ieerle mes efieefjOej keefJe kees heefJe$e
kej oerefpeS~
mevoYe&Mueeske:
keb ceeb he=efme vewJe kevoefceefle Yees me Jeesefcve leled he=deleeb
vees Jeesceeke=eflecesJe Metveefceefle Jew leled meewieleb e#eefme~
leefVeJee&CeMeb
eYe_peveceLees vees
lelmeglemJeeefceveb
jeceb Yees me hegjesMeerelf e leguemeer meerleeefmceleb JeesJeleg~~1~~
Yeewceer- eneb keefJe meerlee peer keer SJeb leguemeer peer keer efJeveeso PeeBkeer emlegle kej jns nQ~ leguemeer peer kenleer nQ
es
er
ve
d
cegPemes Deehe keced DeLee&led megKemJehe hejceelcee kees het jner nQ ee efkemeer Deve kees~ meerlee peer ves kene-veneR~ ceQ
kevo DeLee&led megKe osves Jeeues hejceelcee eerjece kees het jner ntB~ leguemeer ves kenekevo kee DeLe& lees yeeoue neslee
nw~ keced peueb ooeefle Fefle kevo pees ke DeLee&led peue oslee nw Gme yeeoue kees kevo kenles nQ~ Jen DeekeeMe ceW nw,
Gmeer mes het ueerefpees~ meerlee peer ves keneveneR; ceQ Gmes het jner ntB efpemekeer Deeke=efle DeekeeMe kes meceeve (veerueer)
nw~ leguemeer ves kene- DeekeeMe kes meceeve Deeke=efle Metve keer Yeer nesleer nw~ Jen yeeweW kes heeme nw~ Deehe GvneR mes het
ueerefpeesiee~ meerlee peer ves keneveneR; yeeweW eje eefleheeefole efveJee&Ce hej efpevekeer ef nw, Gvekes mecyevOe ceW het jner
ntB~ leguemeer ves keneJes lees Jeeeg osJelee nQ~ meerlee peer ves keneveneR, Jeeegheg$e kes mJeeceer kes mecyevOe ceW het jner ntB~
leguemeer ves kene- eerjece kees? meerlee peer ves kene-neB! leguemeer ves kene- Jes lees Deehekes ves$e ceW Yeer nQ Deewj meeceves
Yeer~ Fme ekeej leguemeer Deewj meerlee peer kee efJeveeso Deehe meyekeer j#ee kejs~
229
yeeuekeeC[ced
ht
ieerle mebKee-15
R
ig
leguemeer ieeeefle-
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
vewJe efevlee lJeee keeee& efJeosnveefvoefve~

vewJeMee efo Oeeee& pevekeveefvoefve~~1~~
DeOegvewJe ce=ieerMee jeceeves #eles~
hejceevevomJehees oeOegveeefMue#eles~~
lJeee eerelf e heefjeeee& efJeosnveefvoefve~~2~~
oMe oMe oefeleb eerpevekeefkeMeesefjkee~
jeceevcegKeevs YeefJe<eefle ekeesefjkee~~
lJeee Yeerefle heefjneee& ns efJeosnveefvoefve~~3~~
ueleekeg_pes heMeleg meeceleb ecegoe cewefLeueer~
meesefhe lJeeb eleer#eles meue#ceCees ceneyeueer~~
lJeee mebme=efleefve&Jeeee& ns efJeosnveefvoefve~~4~~
YelJee MecYees Oeveg ef#eeb lesve heefjCes<emes~
efieefjOejeYegCeeheeesOeeb MeerIeb meceeves<emes~~
lJeee Oe=efle&efo Oeeee& ns efJeosnveefvoefve~~5~~
op
yr
ig
Yeewceer- leguemeer peer ken jner nQ-ns pevekejepeheg$eer meerlee peer! Deehe efevlee ve kejW~ Deehe Mebkee es[ oW~
ce=ieueeseefve! Fmeer mecee Deehe eerjece kes oMe&ve kejWieer Deewj hejceevevomJehe hejceelcee eerjece kee Deehe Deeefuebieve
eehle kejWieer~ ns peevekeerpeer! Deehe eerelf e kee heefjejCe keerepf eS~ Deheves efeelece kees yeej-yeej osKekej, Deeheeer efkeMeesjer
peer eerjeceeb kes cegKeev keer ekeesjer yeveWieer~ ns pevekevebeof veer! Deehe Yee es[ oW~ Fmeer mecee Deehe eerjece kees
ueleekegb pe ceW efvenejW Deewj ceneyeueer eerjece peer Yeer YeeF& ue#ceCe kes meeLe Deehekeer eleer#ee kej jns nQ~ ns peevekeer peer!
Deehe mebMee es[ oW~ efMeJepeer kee Oeveg<e lees[ kej eerjece Deehekee MeerIe heeefCeenCe kejWies, Deewj efieefjOej keefJe kes
mJeeceer Deehekees MeerIe ner DeeesOee ues peeeWies~ ns pevekeveefvoveer peer! Deehe oe ceW Oewe& OeejCe kejW~
230
ieerlejeceeeCeced
ve
d
Yeewceer- Fmekes Devevlej meerlee peer ves kebkeCe-efkebefkeCeer Deewj veghetj keer OJeefve mes eerjece kee Oeeve Deheveer
Deesj Deekeef<e&le efkeee~ eerjece ves Yeer keg efJeeejkej DeevebohetJe&ke Yeelee ue#ceCe kees mecyeesefOele kejles nges Ske
ieerle ieeee~
R
s
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Jeeefkeeceeeelee
meerlee~~
keCeefkeefCeervethegjkeuejJe
~
Pe*dke=lepeieoieceefnleceveesYeJe
~~
YeJeYeeogheeee
meerlee~~1~~
oerheefMeKesJe
oerheevleereced~
ceeceefhe
mJeb
meceerheevleereced~~
efJe<eceMejMejb ceesIeerkeleg heefjle heefjeelee meerlee ~~2~~
veerueefveeesueb
Jehegef<e
oOeevee~
eheues
JeeypeueefmeleheefjOeevee~~
efveefKeueueeskeueeJeCeceneeer ueesevepeuepeelee meerlee~~3~~
heMesceeb
efJeeefnCeeR
Yeefeced~
DeeefoMeefeceLeefJeieleeMeefeced
~~
efieefjOejsMeoefeleeceefJeYeefeb meccegKeceeeelee meerlee~~4~~
es
er
ieerle mebKee-16
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- meerleepeer yeeefkee ceW heOeej Deeeer nQ~ kebkeCe-efkebefkeCeer Deewj vethegj kes megvoj mJejeW mes pe[esleve kes
keeceYeeJe kees Yeer ceefnle DeLee&led F&ej ceveesjLecee kejkes mecceeefvele kejleer ngF& YeJeYee kees njves Jeeueer meerlee peer
meceerhe Dee ieF~ oerheke keer efMeKee keer YeeBefle meyekees ekeeMe osleer ngF&, cegPekees Yeer Deheves meceerhe ueeleer ngF&, eejeW
Deesj mes keece kes yeeCeeW kees JeLe& kejves kes efuees ner meerleepeer GheefmLele ngF& nQ~ meerleepeer veerueer mee[er OeejCe keer ngF&
nQ~ ceeveeW efyepeueer ves ner yeeoue keer mee[er henve ueer nw~ keceueveeveer meerlee peer mechetCe& ueeskeeW keer megvojlee keer Yeer
ue#ceer nQ~ osKees ue#ceCe! MejerjOeeefjCeer-Yeefe kees Deemeefejefnle DeeefoMeefe kees SJeb efieefjOej keefJe kes F&ej cegPe
jece keer Deveve meneeefjCeer Deepe meerlee peer cesjs meeceves GheefmLele nQ~
ieeeefle keefJe:-
mevoYe&Mueeske:
keCeefkeefefCevethegjjJeceLe ke=lJee meceenglees jece~
efkeceefhe efJece=Me epeieew meevevob ue#ceCeb yevOegced~~1~~
ieerle mebKee-17
jeIeJees
cegoe
cewefLeueeR
heMeefle~
efveefve&ces<eveevees ce=ieveeveeR heMeved efvepeefveefce<eeefCe efvejmeefle~~1~~
231
yeeuekeeC[ced
er
ve
d
efveefKeueueeskeueeJeCeueefueleue#ceerueueece efvepeceveefme mecemeefle~

keef"veceskehelveereleceefhe meerleeoMe&veefce<eleesheYemeefle~~2~~
eesefieJee& FJe YeeJemeceeOeew ceivees ves$eleheebefme lehemeefle~
hejkeue$eoMe&veemeefeceefhe meeJeOeevecevemeeefhe Jeheemeefle~~3~~
ceveesceefvojsYeerosJeleeb meceOeee& efJeveleesefJecevemeefle~
efieefjOejeYeg mJeeefceveerMeesYeeb Jejb Jejb Jeeeb JeefjJemeefle~~4~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- keefJe mJeeb nJesueer heefle ceW iee jns nQ-eerjeIeJe emeVelee mes efceefLeueeefOejepekevee eermeerleepeer kees
efvenej jns nQ, Skeke ves$e mes ce=ieveeveer meerlee peer kees osKeles nges eYeg heuekeeW kee efiejevee Yeer yevo kej jns nQ~
Deheves ceve ceW mechetCe& ueeskeeW keer megvojlee keer MeesYeejlve meerleepeer kees meces jns nQ~ meerlee peer kes oMe&veeW kes yeneves
Delevle keef"ve Ske helveerele kee YeieJeeve eerjece DeYeeme kej jns nQ~ eYeg eseesieer keer YeeBefle YeeJe keer meceeefOe
ceW ceive neskej ves$e kee lehe kej jns nQ~ DeLee&led Gvekes ves$e Deye meerlee peer kes Deefleefje efkemeer Yeer veejer kees keYeer
Yeer veneR efvenejWies~ YeieJeeve eerjece, meeJeOeeve ceve mes hejveejer oMe&ve keer Deemeefe kees Yeer Deheves YeeeW kes YeeJeeW mes
otj ne jns nQ~ DeLee&led meerlee oMe&ve emebie kee efevleve kejkes eerjece Yee Yeer hejveejer oMe&ve mes yeesiee~ Deheves ceve
ceefvoj ceW meerlee peer kees F&osJeer keer YeeBefle heOejekej eYeg yengle emeVe nes jns nQ~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece
mJeeefceveer peer keer MeesYee kees (Jejb-Jejb) yengle megvoj-yengle megvoj kenkej hetpe jns nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee-18
efheyeefle eercegKeke_pemeerOegb eerceeved ceveesceeYecejes YeJeved YeieJeeved~~
efJeefvecesef<eleveerjpeveeve
meewvoe&megOeejmeeeve~
me meceeefOecevJeevees ceefleceeved ceveesceeYecejes YeJeved YeieJeeved~~1~~
Jeer#eeJeefvepeecegKekeeefvleb
mJe_eeefhe nefj&leMeeefvleced~
Devegceelegcegheeceles Oe=elf eceeved ceveesceeYecejes YeJeved YeieJeeved~~2~~
efJeOegefJecyeb
veefn mekeueb meerleecegKeceveIeceveced~
keceueb ve kejerleodejf hegce&neved ceveesceeYecejes YeJeved YeieJeeved~~3~~
eerJeoveefceJe
eerJeoveb
efveheceiegCeMeesYeemeoheced~
efJeYegheceeceveehvegJeved nêcr eeved ceveesceeYecejes YeJeved YeieJeeved~~4~~
efieefjOejmJeeefceveerheb
jeceesefYeYeiveYeJeketheced~
cegeof lees Oeeeb Oeeeb Oeerceeved ceveesceeYecejes YeJeved YeieJeeved~~5~~
Yeewceer- Deye keefJe mJeeb eceve jeie ceW iee jns nQ-YeieJeeve eerjece, ceveescee Yecej yevekej meerleepeer kes
cegKekeceue kee cekejvo heeve kej jns nQ~ megvoj yegefJeeues eYeg Deheves keceueves$e kees efveefve&ces<e kejkes meerleepeer kes
meewvoee&ce=le kee eeve kejles nges esce meceeefOe kee DevegYeJe kej jns nQ~ meerleepeer keer cegKe-MeesYee kees Deewj
Yetefceleveee kes he-oMe&ve mes esce Gvcee mJeeb kees Yeer osKekej Oewe&Jeeve eernefj Devegceeve kee Gheece kej jns nQ~
Dejs! keee en evefyecye nw? veneR, evefyecye mekeuebke neslee nw peyeefke meerleepeer kee cegKe lees efve<heehe Deewj
232
er
ve
d
Dekeuebke nw~ lees keee en keceue nw? veneR, keceue kee ceneve Me$eg neLeer nw peyeefke meerleepeer kes cegKe kee keesF& Me$eg
veneR nw~ Deveghece iegCe Deewj MeesYee kee YeeC[eieej meerleepeer kee cegKe meerleepeer kes cegKe kes meceeve ner nw~ meJe&Jeeheer
neskej Yeer eYeg eerjece meerleepeer kes cegKe keer Ghecee ve eehle kejkes ueefppele nes jns nQ~ mebmeej kes kethe kees ve kejves
Jeeues, efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer meerleepeer kes he kees yeej-yeej Oeeve kee efJe<ee yeveekej eeMemle yegefceeve
eerjece Delevle cegefole nQ~
efJeMes<e- en ieerle yepeieerle hejcheje ceW eceve jeie kee nw~ Fmekee yeesue nwefeee peer keer ceOegj-ceOegj cegmkeeve kevnwee peer keer cegjueer ceveesnj leeve~~
ieerlejeceeeCeced
es
ieerle mebKee-19
ht
Deefhe e- (mJeieleced) -
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Denes eermeerleemeewvoe leoereb ve efkeceefhe meesoe&ced~~

veesheceelegceLeMekeee meerlee yegOewefJe&eglee keJeeefhe~
mee #eCeceefhe ve efmLeje ceweLf eueer vees e_euee keoeefhe~~1~~
echekeueleee eesheceereleeb keefJeefYemleefooceJeeced~
ceOegheefJejefnlee Meg<eefle mee ceoefueegleefceob efvejJeeced~~2~~
veseb legueefelegceLe Mekeee meerleee keoeefhe keceefueveer~
meerlee veeb efoJee emeVee efveefMe e efJe<eeroefle veefueveer~~3~~
veseb ue#ceermeMeer Jeegb Mekeee Yetefcekegceejer~
ceefLeleseb mee hejceeesefvepee efJeefpeleceveesYeJeveejer~~4~~
ceves celedmeewYeeieceneue#ceerekeeefmle
kedhegjle~
oerheefMeKesJe efieefjOejmJeeefceveer efJeYee efJeYeeefle e heefjle~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- Deewj Yeer eYeg Deheves ceve ceW iee jns nQ-Denes! meerleepeer kee meewvoe& keee efoJe nw, Gmekee keesF&
Ghecese ner veneR nw Deewj veneR keesF& meceeveevlej~ efJeeveeW eje meerleepeer keer Ghecee efyepeueer mes keYeer veneR oer pee
mekeleer, keeeWefke efyepeueer keYeer efmLej veneR jnleer peyeefke meerleepeer efvejvlej cesjs ceve ceW efmLej ner jnleer nQ~ eefo
keoeefeled meerleepeer keer Ghecee echee uelee mes oer peee lees es keefJeeeW kes efuees yengle Devegefele nesiee, keeeWefke echee
kes heeme keYeer Yecej veneR peelee Deewj Jen metKe peeleer nw, hejvleg meerlee peer kee mJehe meowJe eheguue jnlee nw Deewj
Jen cegPe jeceYecej mes keYeer efyeg[lee veneR~ en keceefueveer Yeer meerlee keer meceevelee veneR eehle kej mekeleer, keeeWefke
meerleepeer efove-jele emeVe jnleer nQ Deewj keceefueveer jele ceW og:Keer nes peeleer nw Deewj meerlee peer kees ue#ceer peer kes
meceeve Yeer veneR kene pee mekelee, keeeWefke ue#ceerpeer veejeeCe kes eje meceg kees ceLekej eke keer ieF, peyeefke
jefle kees peerleves Jeeueer nceejer meerleepeer Deeesefvepee nQ, DeLee&led efkemeer ceefnuee kes Mejerj mes veneR GlheVe ngF Deewj veneR,
efkemeer kes ieYe& ces DeeF~ ueielee nw cesjer meewYeeieue#ceer ner cesjs ves$eeW kes meeceves efJejepe jner nQ~ efieefjOej keefJe keer
mJeeefceveer meerlee peer keer MeesYee oerheke keer efMeKee kes meceeve eejeW Deesj peepJeueceeve nes jner nw~
233
yeeuekeeC[ced
ieerle mebKee-20
ve
d
er
es
R
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
meerleeJehegef<e
mekeueceefJeced~
Oeeleg me=sye&efnYet&leefceoceleodYegleb
efJeMegced~~1~~
keceueeb keoefueegieceefhe iepeJejes ve keJeeefhe efJevs~
iepeceefhe leefvemeie&Jewj kesMejer melelecevegvs~~2~~
leoefYele[eiecenes jceCeereb ieeefOelegefceYees
ve
ess~
DeYeCe nekekeueMeeJeefhe leogheefj ceOeghe mJeers~~3~~
leovegce=Ceeueew ew dJeeefhe keLeb ve efn kejer efpeIelmeefle~
leovegkeheeslemleogheefj
oeef[ceyeerpeb vewJeeefolmeefle~~4~~
DeYeCe efyecyeb heMeVeefhe Megkees ve Keeoefle efe$eced~
MeefMeveb efJeOegvlegoesefhe meceerhes legoefle ve Jeer#e efJeefe$eced~~5~~
keceuekeesefkeueeJeefhe ke=lecew$eeJeefnefYe MeefMeve meKeced~
ceOegheKe_pejerkeeesjefhe meJe&oe uemeefle meefKe meewKeced~~6~~
heceeer Jeeefkee JeOe&leeb peieefle peevekeer efveleced~
efieefjOejeYeeseJf e&eceb ueYeleeb megceveeseuf e ke=leke=leced~~7~~
efkeef_eod efJeeee&-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- eerjece ceve ceW keg efJeeej kejkes efhej ken jns nQ-Jemlegle meerleepeer kes Mejerj ceW meye keg
DeefJe nw keeeWefke pevekeveefvoveerpeer kee mJehe yeee keer me=ef mes meJe&Lee yeenj kee nw~ en Delevle DeodYegle
Deewj heefJe$e nw~ Denes! oes keceue Deewj oes kesues kes KecYeeW kee neLeer efJejesOe veneR kej jne nw~ Fmeer ekeej Dehevee
mJeeYeeefJeke Jewj-YeeJe es[kej efmebn neLeer kees ceejves kes yeoues Gmemes esce kej jne nw~ Gmekes efveke megvoj
leeueeye nw, efpemeceW neLeer eJesMe kejves keer ese veneR kej jne nw~ Gme leeueeye kes efveke oes megJeCe& keueMe nQ~ Gve
hej Yecej emeVelee mes jn jne nw peyeefke Gmekees keceue hej jnvee eeefnS~ Dejs! Gmekes meceerhe oes keceueoC[eW kees
osKekej Yeer neLeer GvnW keeeW veneR Keevee een jne nw~ Gmeer kes efveke nw Ske keyetlej, Jen Deheves meceerhe Deveej kes
oeves kees osKekej Yeer Gmes uesves kes efueS Fgke veneR nes jne nw~ en Deeee& nw efke efveke efyecyeeheue kees osKekej
Yeer Gmes leeslee veneR Kee jne nw Deewj Fmemes Yeer ye[e Deeee& es nw efke evcee kees efveke osKekej Yeer jeng Gmes emevee
veneR eenlee~ keceue Deewj keesefkeue ves efce$elee kej ueer nw~ FOej evcee keer meheeX mes efce$elee nes ieF& nw~ Fmeer ekeej
Yecej Deewj Ke_pejer he#eer keer Yeer megKehetJe&ke efce$elee efveYe jner nw~ Fme ekeej efJejesOejefnle heceeer meerlee
mJeefheCeer Jeeefkee efvejvlej GVeefle kees eehle kejleer jns Deewj Fmeer Jeeefkee ceW ke=leke=lelee kees eehle kejkes
efieefjOej keefJe kes mJeeceer cegPe jece kee ceveceOeghe efJeeece eehle kej ues~
efJeMes<e- en efe$e keeJe nw Deewj Goee Deuebkeej~ eneB pees meerleepeer kes DebieeW kes Gheceeve kens iees nQ Jes
peiele ceW Ske otmejs kes efJejesOeer neskej Yeer meerlee peer kes DebieeW keer Ghecee heekej efJejesOejefnle nes iees nQ~ pewmeskeceue Deewj kesues mes neLeer kee efJejesOe nw, hejvleg Jener neLeer meerlee peer keer eeue kee Gheceeve yevekej ejCehe
234
es
er
ve
d
keceue Deewj pebIeshe kesues kee efJejesOe veneR kej jne nw~ Fmeer ekeej efmebn kee neLeer mes efJejesOe nw hejvleg eneB
meerleepeer keer keef kee Gheceeve efmebn nw Deewj eeue kee neLeer~ Fvekee keesF& efJejesOe veneR~ meerleepeer keer veeefYe kee
Gheceeve leeueeye nw Gmes neLeer #eefle veneR hengBee jne nw~ meerleepeer kes oes Je#eeWneW kes Gheceeve nw, mJeCe&keueMe Deewj
Gvekes Thejer Yeeie kee Gheceeve nwYeeQje~ eneB oesveeW keer keeefuecee ner meeOeejCe Oece& nw~ meerleepeer keer YegpeeSB ner
keceueoC[ nQ, GvnW neLeer veneR Kee jne nw, Gvekee keC" ner keyetlej nw Deewj oeBle nQ Deveej kes oeves~ meerlee peer keer
neW" efyecyeeheue kes meceeve nw Deewj veeefmekee leesles keer~ eneB leeslee efyecyee kees veneR Kee jne nw~ meerlee peer kee cegKe
evcee Deewj IegBIejeueer ueeW keer keeefuecee jeng kes meceeve nw, DeLee&led jeng eb kes heeme peekej Yeer Gmes veneR eme jne
nw Deewj JeeCeer keesefkeuee keer efce$elee nw~ Fmeer ekeej keepeue nQYecej Deewj ves$e nQ Ke_pejer he#eer~
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-20
R
ig
ht
ue#ceCeb eefle-
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
efJeueeskee Jelme ue#ceCe ns hegjes efceefLeuesMeheg$eereced~

mekeueiegCeieCeefJee#eCe ns hegjes pevekesMeheg$eereced~~1~~
eoLe
Oevegce&Kecetueb
mJeecyejceeeod jepee~
meceentlee
cenejepee
mekeueMeesYeemeefJe$eereced~~2~~
keceueheoce_pegce_peerje
ceneceeesJe
iecYeerje~
efJeefpelemeewoeefceveerOeerje
ogefjlekeeveveueefJe$eereced~~3~~
veJeueIeveveerueheefjOeevee
meKeermeerleiegCeieevee~
meceefhe&leYeefeJejoevee
efveefKeueiegCeieCeOeefj$eereced~~4~~
YeJeeveerceefe&lebbg
meerlee
meKeerefYeefjn meceeveerlee~
ekeeefMeleueeskeiegCeieerlee efJeyegOekegueMeesken$eeaeced~~5~~
meoehejoejefJecegKeb
evcevees cesmeeb
meceemeeced~
Delees efieefjOejeYeesvet&veb MegYee Yeeee& YeefJe$eereced~~6~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ue#ceCe peer kees mecyeesefOele kejkes eerjece megiece mebieerle kes mJej ceW kenles nQ-ns mechetCe& iegCeeW mes ege
Jelme ue#ceCe! meeceves osKees~ ener efceefLeueeefOejepe pevekepeer keer heg$eer meerleepeer nQ~ efpevekes efuees Oevege&%e kees
keejCe ceevekej jepee peveke ves mJeebJej yegueeee Deewj ye[s-ye[s jepes-cenejepes yegueees iees~ Jener mechetCe& MeesYee
keer peveveer meerlee peer ener nQ~ Deheves ejCekeceue ceW vethegj OeejCe keer ngF& ceneceeee kes meceeve iecYeerj Deewj Oeerj
leLee Deheveer MeesYee mes efyepeueer kees peerleves Jeeueer SJeb heeheJeve kees kee [eueves Jeeueer pevekevebbefoveer meerleepeer ener
nQ~ veJeerve veerueJee OeejCe keer ngF& meefKeeeW eje ieees nges efoJe iegCeeW mes ege Yeefe kee Jejoeve osves Jeeueer, meYeer
es iegCeeW keer pevceoeefeveer meerleepeer ener nQ~ ieewjer-hetpeve kes efueS meefKeeeW eje eneB ueeF& ngF& efoJe iegCeeW kees
ekeeefMele kejves Jeeueer osJeleeDeeW keer MeeskeneefjCeer meerleepeer ener nQ~ etBefke meowJe hejveejer mes efJecegKe cesje ceve FveceW
Deemee nes egkee nw, Dele en leLe efveefele nw efke ener pevekevebefoveer meerlee peer efieefjOej keefJe kes eYeg cegPe jece
keer Oece&helveer nesves Jeeueer nQ~
235
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
meerleeveveemeJeb ces ceveesYe=

heereles~
peeves ve efkeb YeJeb ces ceveesYe=es veereles~~1~~
hegjes veerjome eodJeled meewoeefceveer uemesled~
leodJeled Me: hegjes ces meerlee veg veereles~~2~~
Deepevcele heefJe$eb eslees
cecesMeced~
Demeeb keLeb veg jeb escCee efJeveereles~~3~~
keueeryeb cevees efJeefolJee eefnleb efeeeke=les~
veeeeefle leled leleess Jew jceceeCeceereles~~4~~
megceefle meceeveefueeod efJeefnlee meKeer leee~
mee veeYeghewefle ne ceeb lemeeb efJeueereles~~5~~
efieefjOejeYeesefJe&JeMeleeb kees Jesefe Yetleues~
JelexJeMees efJeOee$ee eodJeod efJeOeereles~~6~~
ieerle mebKee-21
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- Denes! cesje ceveceOeghe meerleepeer kes cegKe DeemeJe kee heeve kej jne nw~ ceQ veneR mecePe hee jne ntB efke
cesje ceveesYecej keewve keueeCe eehle kej jne nw? efpeme ekeej cesIe kes meceerhe efyepeueer megMeesefYele nesleer nw, Gmeer
ekeej cesjs meceerhe meerleepeer efJejepeceeve nQ, pees cesje ceve pevce mes ner Fme ekeej heefJe$e nw, Jener FveceW Flevee Devegje
keeeW nes jne nw Deewj ve peeves keeeW FvneR ceW ueerve ngDee pee jne nw? ue#ceCe keee keB? ceve kees vehegbmeke peevekej
ceQves Gmes efeeepeer kes heeme Yespee efke ueew Deeesiee, hej en lees JeneR jce ieee, ueew ner veneR jne nw~ cegPes lees ceve kees
vehegbmeke kenkej JeweekejCeeW ves ceej [euee~ meceefuebieke peevekej ceQves Deheveer yegef kees meerlee peer keer meKeer yeveeeer
hej Jen Yeer JeneR ueerve nes ieF&~ cegPe efJe<eceefuebieer kes heeme veneR Dee jner nw~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer cegPe jece keer
efJeJeMelee kees Fme mebmeej ceW keewve peeve jne nw? yeee pewmee efJeOeeve kej jns nQ, ceQ efJeJeMe neskej Gmeer kee DevegJele&ve
kej jne ntB~
efJeMes<e- en ieerle megiece-mebieerle kes Deepekeue ieees peeves Jeeues iepeue kes {eue hej efveye nw Fmekee yeesue
nw- jeIeJe legcnejs esce ves heeieue yevee efoee~
ieerle mebKee-22
keseb efJeYeeefle ee#Cees megjmeeeveer efeee~
efkeceg Yeeefle Yeefejs<ee Deveheeeveer efeee~~1~~
ueeJeCeoerefhekeseb Yeevleer
hegj:efmLelee~
meewvoe&oJs eleseb
Oees heob efn^ ee~~2~~
ceeOege&Oete&hee efkeceg Yeeefle Yeeefceveer~
YeemJeefJe<Ceglee Jee ot<eCeeflejefmeee~~3~~
236
ieerlejeceeeCeced
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- eerjece efhej megiece-mebieerle keer iepeue Oegve ceW iee jns nQDenes! cesjs ves$eeW keer jmeeeveer-efeee pewmeer
en keewve megMeesefYele nes jner nw? keee en MeesYee mes ege mee#eeled Yeefe ner nw~ en ueeJeCe keer oerefhekee kes meceeve
mece#e megMeesefYele nesleer ngF& meewvoe& keer osJeer pewmeer mekegeeleer ngF& Deheves ejCe jKe jner nw~ keee en ceOegjlee keer
Oegjer kees OeejCe kejves Jeeueer Ske DehetJe& ceefnuee nw? DeLeJee oes<eeW kees eflejmke=le kejves Jeeueer cesjer osoerheceeve
meJe&-meeceLe&-Meefe jepekevee he ceW emlegle ngF& nw~ Dejs! yeee keer me=ef mes otj pees meewvoe& keer ue#ceer nw, peneB
mebleeW kes iegCeeW kee heefj<keej neslee nw~ keee Jener cesjs ves$eeW kee efJe<ee yeve jner nw? cesje Delevle efvece&ue ceve yeej-yeej
ken jne nw efke efieefjOej keefJe kes mJeeceer cegPe jece keer efvele meneeefjCeer, Oece&helveer meekesleefJeneefjCeer meerleepeer ner
eneB pevekejepe kevee kes he ceW heOeej DeeF& nQ~
efJeefOeme=eflees efJeotjb ee meewYeiesefvoje~

mee ves$eieeseje efkeb meodiegCeheefjefmeee~~4~~
Deefleefvece&ueb cevees ces yetles hegve hegve~
meerleseceeielee Yees efieefjOejeYees efeee~~5~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ieerle mebKee-23
peeveeefce peevekeeR efvepeeb eeCeefeeecenced~
eefleeeefce peevekeeR efvepeeb eeCeefeeecenced~~1~~
mhegjlees Yegpee ves$eb cece oef#eCes MegYes~
meceJewecf e peevekeeR efvepeeb eeCeefeeecenced~~2~~
efpelJee mJeecJejs ve=heeved YegpeJeere&Megukele~
eerCeeefce peevekeeR efvepeeb eeCeefeeecenced~~3~~
veeiele
mJeeceeole mJeefJeeesieJeefvee~
eerCeeefce peevekeeR efvepeeb eeCeefeeecenced~~4~~
efieefjOejeYeg meceLeex YetlJee efJeueefcyele~
ceerveeefce peevekeeR efvepeeb eeCeefeeecenced~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ceQ peevelee ntB efke es meerlee cesjer efvepeer eeCeefeee nQ~ ceQ efJeeeme kejlee ntB efke pevekeveefvoveer meerleepeer
ner cesjer efvepeer Oece&helveer meekesleJeeueer meerleepeer ner nQ~ ue#ceCe! cesjer oeefnveer Yegpee Deewj oeefnveer DeeBKe he[ke jner
nw, Dele ceQ peeve jne ntB efke ener pevekevebefoveer peer cesjer helveer nQ~ ceQ mJeebJej ceW jepeeDeeW kees peerlekej Deheves yeeng
hejeecehe Meguke mes mJeeb keer Oece&helveer meerlee peer kees MeerIe ner ee kej uetBiee~ ue#ceCe! Deheves ner eceeo mes
DeYeer leke efceefLeuee ve Deekej Deheveer eeCeefeee meerleepeer kees ceQ Deheves ner efJeeesieeefive mes hekee jne ntB~ efieefjOej
keefJe kee mJeeceer ceQ jece meJe&meceLe& neskej Yeer Deheves Deeieceve kes efJeuecye mes Deheveer eeCeefeee meerlee peer keer efnbmee
kej jne ntB DeLee&led ceej [eue jne ntB~
meewefce$es
efeee
ieerle mebKee-24
meerlee
ceoeree~
Keueg
pevceevlejeree~~1~~
237
yeeuekeeC[ced
es
er
ve
d
hejoejefvejhes#eb cevees cesmeeb

jceles~
Delees veeefmle ue#ceCe hejkeeree~~2~~
Demeeb Deemeefecex eefle#eCeb
JeOe&les~
lemceeefoeb
ces
mJekeeree~~3~~
eerefle hegjeleveer
meveeleveer
efJeefMee~
lelees Yeele meerlee veeveoeree~~4~~
efieefjOejmJeeefceveer
efJeefpelekeesefoeefceveer~
Yeeefle
Yeele=peeee
lJeoeree~~5~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- Deye eerjece veeejer keer Oegve ceW kenles nQ- ns megefce$eeheg$e ue#ceCe! meerleepeer cesjer pevceevlejeW keer Yeer
helveer nQ~ hejveejer mes efvejhes#e cesje ceve FveceW jce jne nw~ Fmeefuees ns ue#ceCe! es hejkeeree nes ner veneR mekeleeR~ FveceW
eefle#eCe cesjer Deemeefe ye{ jner nw, Fmeefuees es cesjer mJekeeree nQ~ Fvekes eefle en cesjer eerefle hegjeveer SJeb efvele nw~
FmeefueS ns Yewee! meerlee peer Deveoeree DeLee&led otmejs keer helveer nes ner veneR mekeleeR~ kejes[eW efyepeefueeeW kees peerleves
Jeeueer efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer ener meerleepeer legcnejer Yeewpeer nQ~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee-25
ue#ceCe
leeb
cegng
heMeeefce~
hegve hegvejefhe leeb efJeheMeved vewJe le=efhleb eeefce~~1~~
keef_eo$e
efJeOeele=eesieb leele vetveceJewefce~
emhegjefvle MegYeeefve eeeveleesnb elesefce~~2~~
Mekegvemetekeceueeefve MegYeeefve Jew ieCeeeefce~
mJeecJejyeeOee mecemlee le=CeJeoJeieCeeeefce~~3~~
MecYegOevegce=&CeeueYe_peb
KeC[Mees efJeveeeefce~
meheefo efieefjOejmJeeefceveeR efvepekeesmeueeb eCeeeefce~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ns ue#ceCe! ceQ legcnejer YeeYeer kees yeej-yeej osKe jne ntB~ GvnW yeej-yeej efvenejlee ngDee Yeer le=hle veneR
nes hee jne ntB~ ns leele! Fme mecyevOe ceW ceQ yeeepeer kee Ske mebeesie ner mecePe jne ntB~ cesjs oeefnves Debie he[ke jns nQ~
Fmemes Deewj efJeemle neslee pee jne ntB~ ceQ megvoj MekegveeW kes meteke cebieueeW kee Deekeueve kej jne ntB Deewj mJeebJej
keer meYeer yeeOeeDeeW kees eflevekes kes meceeve mecePe jne ntB~ efMeJeOeveg<e kees keceueoC[ kes meceeve lees[kej MeerIe ner
KeC[-KeC[ kej [euetBiee Deewj efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer meerleepeer kees MeerIe ner Deheveer DeeesOee ues euetBiee~
efJeMes<e- en ieerle heke leeue meele cee$ee ceW efveye nw, Fmes DeemeeJejer Deewj peewvehegjer jeie ceW Yeer ieeee pee
mekelee nw~
mevoYe&Mueeske:
Fefle
efveieoefle
eeJeefle&metveew
efveYe=leefvekeg_peueleeie=ns
efveueerves~
238
ieerlejeceeeCeced
er
es
R
s
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-26
meerlee
jeceue#ceCeew
dJee~
efevleeles mce efevceeer yeeuee veeveeYeeb e mhe=Jd ee~~1~~
ceodYeeiesve esef<eleew efceefLeueeefceceew efJeOee$ee me=dJee~
ve Keueg yeefnYet&leew efJeefOeme=sYeeJeefYeeefJedJee~~2~~
MeeceueJeCe&efkeMeesjb Jeer#e eyeges ces heefleYeeJe~
ieewjb Jeer#e JeOe&les oes JelmeuejmeevegYeeJe~~3~~
Oece&meb cenvceoereb efJeefOeefJeefOeeflmeleb efkeb Jee~
Skemeeefhe keLeb keevlee meecehejmeeefhe leLeecyee~~4~~
YeJeleg veece ieewjb eLeceb JeelmeueYeepeveb kegJex~
heeeled efieefjOejeYegb Meeceueb efMue<es YeeJeshetJex~~5~~
ve
d
Yeewceer- Fme ekeej Ieves efvekegvpe Jeeues uelee-YeJeve ceW efJejepeceeve eeJeleeavevove eerjece kes ue#ceCe peer mes
heefjmecJeeo kejles mecee ner meerleepeer keer meefKeeeB Gvekes heeme peekej pevekeveefvoveer peer kees oMejLe jepeefkeMeesj
eerjeceue#ceCe kees efoKeeF&~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- meerleepeer eerjece-ue#ceCe kees osKekej GvnW ves$eeW mes mheMe& kejkes hegve esleveeceeer YeieJeleer efevleve
kejves ueieeR~ efveefele ner efJeOeelee kes eje jevee kejkes es oesveeW jepekegceej cesjs meewYeeie mes ner efceefLeueehegjer kees Yespes
iees nQ~ es oesveeW ner nceejs DeYeer nQ~ es efvejvlej hebee%e kejkes me=ef mes yeefnYet&le veneR nQ, DeLee&led me=ef keer Jewefoke
ceee&oevegmeej meYeer efveeceeW kee heeueve kejles nQ~ keee kentB! Meeceue jepekegceej kees osKekej cesjs ceve ceW heefleYeeJe
peie jne nw Deewj otmejer Deesj ieewj jepekegceej kees osKekej cesjs ceve ceW Jelmeue-jme kee DevegYeeJe Gce[ jne nw~ Fme
mecee cegPes yengle ye[e Oece&mebke nw~ ceQ Ske keer helveer Deewj Ske keer ceeB kewmes yevetB? keeeWefke oesveeW menesoj-Yeelee
nQ~ efJeOeelee kees keee kejvee F& nw? "erke nw~ ieewj jepekegceej kees henues ceQ Jeelmeue kee hee$e yevee jner ntB Deewj hegve
efieefjOej kes eYeg eerjIegveeLe peer kees DehetJe& keevleeYeeJe mes Deeefuebieve keBieer~
pevekeve=hemegleeceghesle
meKees
cevegpeheles meceoMe&eved efkeMeesjew~~1~~
ieerle mebKee-27
jeIeJeb
heMeefle
pevekeefkeMeesjer~
efJeefveefce<eveevee MejlhetCe&efJeOegefcelJee eLee ekeesjer~~1~~
veKeefMeKemegYeiemekeuemeewYeieefveefOekeesefkeecekeceveereced ~
DeMejCeMejCeejCemejefmepekesmeefjkeefceeflejceCeereced ~~2~~
DebmeuecebmeceKeesheJeerlecebmeeefeleJejkeesoC[ced
~
efovekejefMeMegkejefvevokeJemeveueefmelekejJejMejeC[ced ~~3~~
239
yeeuekeeC[ced
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- veKe-efMeKe megvoj mechetCe& MeesYeeDeeW kes Kepeeves, kejes[eW keeceosJeeW keer Fe kes efJe<ee, DeMejCeeW
kees MejCe osves Jeeues keceue-ejCe, efmebn kes meceeve keef eosMe Jeeues Delevle jceCeere, mJemLe, JeecemkebOe ceW
e%eesheJeerle mes megMeesefYele Deewj Gmeer mkevOe hej Oeveg<e OeejCe efkees nges, yeeuemete& kes meceeve heerleecyej OeejCe efkees
ngS leLee oeefnves neLe ceW efoJe yeeCe efuees ngS, yeeBeW neLe ceW heg<heeW mes megMeesefYele heuueJe efveefce&le oesvee OeejCe efkees
ngS, megmhe iegCe mecetneW mes ege-heew<e eOeeve Mejerj, kejes[eW meteeX kes meceeve eleehe Jeeues, MeesYee kes DeeeehetCe&
ev kes meceeve cegKe Jeeues, keeceosJe mes Yeer ceveesnj JesMe Jeeues, Deheves oe kes mJeeceer eeCeyeuueYe efieefjOej keefJe
kes eYeg eerjecejeIeJe kees emeVelee mes efveefve&ces<eveevee pevekeefkeMeesjer meerleepeer MejodhetefCe&cee kes ev kees eehle kej
ekeesjer pewmeer emeVeleehetJe&ke efvenej jner nQ, hejvleg eYeg kees hegve-hegve osKekej Yeer le=hle veneR nes jner nQ~
JeeceheeefCeheuueJemegcevekegmegmhegmegke=lekeueeheced
~
heg<emeejmeJe&mJeefJeenb
efovekejkeesefeleeheced~~4~~
heeJe&CeefJeOegJeoveb
eermeoveb
ceoveceveesnjJes<eced~
efieefjOejeYegb efvejer#e ve le=hlee oefeleb efvepeoesMeced~~5~~
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ieerle mebKee-28
iJelce&vee
veereceevemecepemegleceevemekeuenbmeced~
efheoOes
he#cekeheecegopeueeseveceefKeueieesebmeced~~1~~
Devle&efo
jceles
Jewosner~
Deelceejecees jecemlemeeb jceles
hejcemvesner~~2~~
leehleb
efeeleceb efeelecee heefjjYeeJeefvepeelee~
eesieerJeemlemeceeefOeefveceivee
meJeveveeveJevepeelee~~3~~
ceerefuele*dce=ieMeeJee#eer
heefjheguekeheuueefJeleosne~
lemLeew keeeesef<eefoJe meerlee efJemce=leheefjpeveiesne~~4~~
Devleie&leeJegYeew ve ue#ceCe meKeerpevees ve efJeheMeefle~
efieefjOejeYegocheeflejmeueerueeb heMeved keesefhe ve heMeefle~~5~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- ves$e kes ceeie& mes Depe kes heg$e cenejepe oMejLe kes ceveceeveme kes esnbme eerjece kees Deheves ceve ceW ues
Deekej mebhettCe& ves$eeW kes DeeYet<eCe mJehe Deheves ves$e kes heueke he efkeJee[ kees YeieJeleer meerleepeer ves yevo kej
efueee~ meerleepeer Deheves oe kes Devoj eYeg kes meeLe jceCe kej jner nQ Deewj hejcemvesner Deelceejece eerjece Yeer
meerleepeer ceW jceCe kej jns nQ~ he=LJeerheg$eer efeelecee meerleepeer oe ceW eehle Deheves efeelece eerjece kees Deeefueve
kejkes keceueves$e ceW DeeBmet Yejkej eesieer keer YeeBefle meceeefOe ceW ceive nes ieF~ yeeuece=ieveeveer meerleepeer keer DeeBKeW
yevo nes ieF, Gvekee Mejerj jesceebefele neskej heuueJe keer YeeBefle keeBheves ueiee, Jes heefjpeveeW Deewj Iej kees Yetue ieF,
meerleepeer ke"hegleueer keer YeeBefle efmLej nes ieF~ Fme ekeej eermeerleejecepeer kes Devlej&ceCe kees ve ue#ceCe Deewj ve ner
meefKeeeB osKe hee jner nQ, efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece keer jmehetCe& oechele-ueeruee kees meeceeve eeCeer osKekej
Yeer veneR osKe heelee~
240
ve
d
er
es
R
ht
ieerle mebKee-29
meerlee
hegvejefhe
jeceb
heMeefle~
efJeceueb efJeYegb efJeMeeuee#eer efJeOegeJf eMeoeveveb efJeYeeJe efJeheMeefle~~1~~
oMe oMe nefjb nefjCee#eer oes e <eefle~
heefjeevleheoheecees<Ceueeseveheemee heefjef<ee efJece=Meefle~~2~~
YegpeefJemeuelee efJeleeefvelekeevleb cegeof lee keevlee megef ejb efMue<eefle~
oefelee oeee oefeleceypemegkegceejb vewJe iee{ceeefMue<eefle~~3~~
egcyeefle vevoefle evoefle elegje eheuee IeveefceJe pevekeefkeMeesjer~
Yeewceer Yeeefle cegoe efieefjOejeYegMejoefJeceueefJeOegelegjekeesjer~~4~~
ieerlejeceeeCeced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Yeewceer- meerleepeer hegve-hegve eYeg eerjece kees osKe jner nQ, efJeMeeueves$ee meerleepeer eYeg kees efvece&ue-meJe&Jeehekeevcee kes meceeve megvoj cegKe efJeeejkej hegve efJeJesevee kes meeLe efvenejleer nQ~ ce=ieveeveer meerleepeer efJe<Cegpeer kees
Yeer emeVe kejves Jeeues eerjece kees efvenej-efvenejkej jesceebefele neskej emeVe nes jner nQ~ efceefLeuee ceW hewoue Deeves kes
keejCe eYeg kes Lekes ngS ejCekeceueeW kees ves$e kes iece& peue mes Oeeskej efJeceMe& kej jner nQ~ cegiOeeYeeJeeheVe veeefekee
eermeerleepeer Deheveer keceueoC[ pewmeer YegpeeDeeW ceW uehess ngS efeelece eerjece kees yengle osj leke Deeefuebieve kej jner
nQ, hejvleg oeeueg-efeeepeer keceuekes meceeve megkegceej eeCeOeve eerjece kees oeeJeMe yeuehetJe&ke iee{ Deeefuebieve veneR
kej jner nQ~ yeeoue kees eehlekej efyepeueer keer YeeBefle eerjeceev kes cegKeev keer elegj ekeesjer efieefjOej keefJe keer
mJeeefceveer meerleepeer eYeg kees etce jner nQ, emeVe nes jner nQ, Deeeefole nes jner nQ Deewj megMeesefYele nes jner nQ~
ee
th
ieerle mebKee-30
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
efJeefe$eb
meerleejecejnmeced~
efvejJeeb efvejIeb efveheJece=e<f ecegevf emegjvejefvekejvecemeced~~1~~
Skeb efOeeYetleefceJe Yeeleb YeeYeeJeveevegieceefleefJeuemeefle~
eeroMejLes efJeYeeefle kegceejes pevekes heg$eerYete heefjuemeefle~~2~~
JewefokeOece&j#eCeeLe leled mecemleewefle efoJeoecheleced~
meerleelJes e jecehelveerlJeb jecelJes efkeue mewleeheleced~~3~~
jsces jceles jbmeles e jeces meerlee leovevee efvelee~
efieefjOejefieje peieew ieeeefle ieemeefle ieerleb efJeYegocheefleYe=lee~~4~~
op
yr
Yeewceer- meerleejece peer kee jnme yengle efJeefe$e nw, Jen oes<ejefnle, heehejefnle leLee GheJeeW mes jefnle nw, Gmes
$e+ef<e-cegefve osJelee Deewj ceveg<emecetn eCeece kejles nQ~ Ske ner yee YeeeW keer YeeJevee kee Devegieceve kejlee ngDee
oes heeW ceW megMeesefYele nes jne nw, oMejLe peer kes eneB kegceej yevekej SJeb pevekepeer kes eneB kegceejer yevekej
efJejepeceeve nw~ Jener hejcesej Jewefoke Oece& keer j#ee kes efueS efoJe oechele emlegle kejlee nw, meerlee yevekej
jeceefveefhele helveerlJe Deewj jece yevekej meerlee efveefhele heeflelJe, Gmeer hejceelcee kee ueeruee efJeueeme nw~ meerleepeer
jecepeer mes DeefYeVe SJeb efvele neskej eerjece ceW jceeR, jce jner nQ Deewj jceleer jnWieer Deewj efieefjOej keefJe keer JeeCeer Yeer
FvneR meerleejece ocheleer keer oemeer yevekej Fvekes ceueieerle iee jner nw Deewj ieeleer jnsieer~
241
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Dee meerleeYeJeled hetCe&keecee hejceeeCeheefleefce&efuele~~

meerleejeceeveJeveesveleesheveveew
~
heemlejeefJeJe
hejmhejceefYeVeew~~
Dee meerleeYeJeled eehlekeecee eheVehejceieefleefce&euf ele~~1~~
eheueeIeveeefJeJe
efvemeie&meewcemegvojew~
YeeJelmeueeJegYeew
YeJeecyegjeefMecevojew~~
Dee meerleeYeJeled YeJeYeecee YeJeeveerheefleheefleefce&euf ele~~2~~
vejerveefle&
efMeefKeveerJe
megYeiee
MegYeeer~
JejerJeefle&
JejsJe
JeefjCeer
Jejeer~~
Dee meerleeYeJeêur eueecee ueefmelece_pegceefleefce&euf ele~~3~~
efieefjOejeYegb
efvejer#e eb
efo
<eefle~
keef"veb
efheveekeefceefle
efevleevleer
efkeue<eefle~~
Dee meerleeYeJeuueyOejecee mJekeereevevejefleefce&efuele~~4~~
ieerle mebKee-31
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- Deepe meerleepeer hetCe&keece nes ieF& nQ, GvnW hejcehetpe eeCeheefle eerjece efceue ieS nQ~ eermeerleejeceev
Ske otmejs mes Deveve nQ, Jes peue Deewj lejbie keer YeeBefle hejmhej DeefYeVe nQ~ Deepe meerleepeer eehlekeecee DeLee&led mebhetCe&
FeSB eehle kej egkeer nQ, GvnW MejCeeieleeW kes hejce Deeee eerjece efceue iees nQ~ eermeerleejecepeer efyepeueer Deewj
cesIe keer YeeBefle mJeYeeJe mes meewce Deewj megvoj nQ, oesveeW ner YeeJelmeue Deewj Yeebkej YeJemeeiej kees ceLeves kes efueS
cevojeeue mJehe nQ, Deepe meerleepeer es ceefnuee yeve egkeer nQ, GvnW YeJeeveer peer kes heefle efMeJepeer kes Yeer heefle
DeLee&led hejce DeejeOe YeieJeeve eerjece efceue ieS nQ~ megvojer leLee megvoj DebieeW Jeeueer meerleepeer Deepe ceesjveer keer
YeeBefle Deleble ve=le kej jner nQ, veJeheefjCeerlee-JeOet Jewosner Deepe nbefmeveer keer YeeBefle megMeesefYele nes jner nQ, Deepe
meerleepeer MeesYee keer Yeer jlve yeve egkeer nQ, GvnW es yegef Jeeues eerjece efeelece he ceW eehle nes ieS nQ~ oe kees
Yeeves Jeeues efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kees osKekej meerleepeer oe ceW emeVe nes jner nQ, Mebkej peer kee Oeveg<e
yengle keef"ve nw, Ssmee meesekej oe ceW ogKeer Yeer nes jner nQ, Deepe meerleepeer ves eerjece kees eehle kej efueee nw, GvnW
Deveve esce kejves Jeeues YeieJeeve jece efceue ieS nQ~
mevoYe&ieerleced
Jeefveleeb efJeveleeb efJeOegeJf e&eOf e%ees YegpeJeuee heefjke=<e keef<e&leeerced~
kegMeueb mecehe=oele&yevOeg efvepeueerueeke=lees efJeotjosMeeced~~1~~
Yeewceer- DeeleeX kes yevOeg, efJeefOeJesee meJee&vleee&ieer eYeg eerjece ves Deheveer ueeruee kess mebheeoveeLe& otjosMe DeLee&led
efceefLeuee ceW ekeer ngF, hejvleg Deheves ner efJeeesie mes ogye&ue DeeW Jeeueer efJevece helveer meerleepeer kees Deheveer Yegpeehe
uelee mes Deheves heeme ueekej kegMeue meceeeej hete~
242
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
ieerle mebKee-32
yeet nf ceweLf eefue! keewMeueb efkeceg Jele&mes efceefLeueehegj~s ~
ceodeJf evee Mehejerecf eJeeodYees efJeiveefeeeb Jesef e Yees~
yeet nf ceweLf eefue ceueb efkeceg JeOe&mes efceefLeueehegj~s ~1~~
JeeefjJeereer FJeeveveew eoheeJeeb ns MegYes~
ceeb efJevee mJecevees yeueb efkeceg $eeemes efceefLeueehegj~s ~2~~
jeêfvecee&CeeLe&ceeJeeb keuesMece$e
meneJens~
yeet nf oOeleer meodyeueb efkeceg efJeemes efceefLeueehegj~s ~3~~
megkeefJeefieefjOejeYegoeueeoerefhekes iegCeoerefhekes~
ceeb efJevee efJejneveues efkeefcenwOemes efceefLeueehegj~s ~4~~
ieerlejeceeeCeced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- ns meerles! Deehe Dehevee kegMeue keefnS, efceefLeueehegj ceW kewmes jn jner nQ? ceQ mecePe jne ntB efke cesjs efyevee
Deehe Gmeer ekeej leuehe jner nQ, pewmes peue kes efyevee ceueer, keefnes pevekeveefvoveerpeer Deehe efceefLeueehegj ceW kewmes
mJemLe jn jner nQ? eeefhe nce oesveeW peue Deewj lejbie keer YeeBefle hejmhej DeefYeVe nQ, efhej Yeer cesjs efyevee Deehe
efceefLeueehegj ceW Deheves ceveesyeue keer j#ee kewmes kej jner nQ? Fme je^ kes efvecee&Ce kes efueS nce oesveeW ner keuesMe men jns
nQ, Deehe es Deelceyeue OeejCe kejleer ngF& efceefLeuee hegj ceW kewmes jn jner nQ? megkeefJe efieefjOej kes oehe YeJeve
ceW oerefhekee keer YeeBefle ekeeefMele nesves Jeeueer esiegCeeW kees ekeeefMele kejves Jeeueer, ns meerles! cesjs efyevee efJejneefive ceW
Yeer Deehe peerefJele jnkej mebmeej kee cebieue JeOee&heve kewmes kej jner nQ?
si
P
ieerle mebKee-33
meerleeeen-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
kegefueMeeoefhe keef"veke"esjcenes heeueves efJeefnleefvepekele&Jeced~~

kegmegceb lekelJee keCkeMeeveb MeefMeveb efnlJee JeeJeeveced~
Metueeoefhe efvetjIeesjcenes heeueves efJeefnleefvepekele&Jeced~~1~~
Jejoeveb lekelJee yeefueoeveb Deeoeveceghes#e meoe oeveced~
ve keoeefeoheeroceIeesjcenes heeueves efJeefnleefvepekele&Jeced~~2~~
heeret<ecegome iejueheeveb jesoveceefhe ce=ogceueieeveced~
eueeeveueleesheefleIeesjcenes heeueves efJeefnleefvepekele&Jeced~~3~~
peerJeeefce keLeef_eod ns mJeeefceved efceefLeueeeeb ns Devleee&efceved~
oOeleer efieefjOejkedeesjcenes heeueves efJeefnleefvepekele&Jeced~~4~~
Yeewceer- meerleepeer yeesueeR- ns eYees! Deheves efJeefnle kele&JeeW kee heeueve Jee mes Yeer ke"esj nw~ eYees! heg<he kees
es[kej keeBs ceW Meeve Deewj evcee kees es[kej Deefive ceW efveJeeme~ Denes! efJeefnle kele&Je heeueve ceW ceneosJe kes
ef$eMetue mes ke"esj Deewj Yeej nw~ Jejoeve kees es[kej yeefueoeve mJeerkeej kejvee, enCe keer Ghes#ee kej meowJe
243
yeeuekeeC[ced
osles ner jnvee, Deheves kele&Je kee heeueve keYeer Yeer keesceue neslee ner veneR~ Dece=le es[kej efJe<e heervee, jesove kees Yeer
ieerle ceevevee, Deheves kele&Je kee heeueve eueeeefive mes Yeer Yeej nw~ ns mJeeefceved ! ns meJee&vleee&ceer eYees! efieefjOej
keefJe kes ves$eeW kees egjeves Jeeues Deeheeer kees oe ceW OeejCe kejleer ngF& efkemeer ekeej efceefLeuee ceW peer jner ntB~
ve
d
er
es
R
s
ht
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
efJenjeJe mejetmegleerjs MeerleuecevomegjefYelemeceerj~s ~

heMeeruemecheoe e
YeJeleeefmce efveefpe&lee~
efJeveeefhe mJeecJejb e jIegJejcenb Je=lee~~
ieeJe
efeleeesefieOeerjs~~1~~
MeerIeb
mecyegYet<eeefce
YeJelemmegYeeefceveer~
MeesefYelegb meceerns Ievesve eLee oeefceveer~~
YeJesJee$e efJeuemeod
Jee
veerj~s ~2~~
Yepeleeb ve Yepeleeb Jee hegjeCeb efheveekeced~
veevegceves mJeiexefhe #eCeb lJeeb efJevee keced~~
vee ceeb
Peefefle
efJeceueveerjs~~3~~
leJe Meevleb mJeevleb efJeef<eveesefle eeefhe meerlee~
meJe lJeb efJepeeveeefme efkeb yeJg es efJeveerlee~~
jcesJeefn
efieefjOejledkegerjs~~4~~
ieerle mebKee-34
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- ns eYees! Deye lees nce oesveeW Meerleue-cevo-megievOe Jeeeg Jeeues mejet le hej efJenej kejW~ ceQ he Deewj
Meerue keer mebheefe mes Deehe eje peerle ueer ieF& ntB, mJeebJej kes efyevee Yeer Deehe eerjIegJeerj kees ceQ JejCe kej egkeer ntB~
Deye lees eesefiepeveeW Deewj OeerjeW kes Deeee mejet le hej ner nce eueW~ ceQ MeerIe ner Deehekeer helveer yevevee eenleer ntB
Deewj yeeoue kes meeLe efyepeueer keer YeeBefle ceQ Deehekes meeLe megMeesefYele nesvee eenleer ntB, Deye nce megvoj Jes$e ueleeDeeW
mes ege mejet le hej GheefmLele neW~ en hegjevee efheveeke Oeveg<e ts ee ve ts, Deehekes efyevee ceQ mJeie& ceW Yeer megKe
keer Devegceefle veneR osleer, cegPes lees Deehe efvece&ue peue Jeeues mejet le hej MeerIe ues eefueS~ Deehekes efvece&ue ceve kees
meerlee yeeBOe ueWieer, Deehe meye keg peeveles nQ, ceQ efJevece meerlee keee kentB? Deye nce oesveeW efieefjOej keefJe kes oekegerj ceW ner jceCe kejW~
mevoYe&Mueeske:
Fefle leee ieefoleb ieefoleeLe&keb ieieveieceieJeerkeefceJewle me~
eCeeJeeefjefJeueesueefJeueesevees efJeefvepeieeo peieodYeeceeseve~~1~~
Yeewceer- Fme ekeej DeekeeMeJeeCeer kes meceeve iebYeerj mhehe mes Deheves eeespeve keer metevee osves Jeeues
meerleepeer kes JeeveeW kees megvekej esceeeg mes ebeueves$e mebmeej kes Yee kees otj kejves Jeeues eYeg eerjece ves efveee kes
mJej ceW Fme ekeej kene~
244
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
cewefLeefue
cece
ceeveJeceee&oe~
Jeweof keOece&mecyeueerYetlee leYeJeYeerelf eefJe<eeoe~~1~~
DeeJeeb eeefhe eYeeYeevegJeved efvelejecesJeeveveew~
peeslmveemegOeeoereOf eleer FJe meceefYeVeew meowJe Oeveew~~2~~
leLeehe$e Jewefokeceee&oe ceee lJeee kejCeeree~
mJeecJejs YeJeeeheefJeYe_peb lJeb efn ceee JejCeeree~~3~~
meKeg eYees mesJekemeeefhe e keLeb KeC[es eeheced~
Jeekegueleeb leJe peeveVeefhe otjes keLeb heefjleeheced~~4~~
lJecevegketue efieefjpeeb MecYegb esje efkeue ceeb efveoxcg ed~
ueyOJee yeueb leoe eYeJeseb MecYegkeecegk& eb scg ed~~5~~
mcejved heg<heJeeefkeeemeb efieefjOejieerleceefveveced~
Sleg ieerlemeerleeefvekeslekeb vejes jececeveJeeced~~6~~
ieerle mebKee-35
mevoYe&Mueeskeew
FlevlejJeelee&eYf e
meccev$e megceneceleer~
Yete mJeueeskeueerueemeg eJe=eew efoJeocheleer~~1~~
jeceesefhe heg<heceeefele eeew meewecf eef$eCee iegced~
meerlee peieeo Jewkeueeved ceesnevleerJe melmeKeer~~2~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns meerles! cesjer en ceveg<eeJeleej keer ceee&oe Jewefoke Oece& kee mebyeue leLee mebmeej kee ke njves Jeeueer
nw~ eeefhe nce oesveeW mete& Deewj mete& keer efkejCe keer YeeBefle leLee evcee Deewj evefkejCe kes meceeve hejmhej Deveve
Deewj DeefYeVe nQ~ efhej Yeer nce oesveeW kees Jewefoke ceee&oe kee heeueve kejvee nesiee, mJeebJej ceW efMeJeOeveg<e lees[kej ner
ceQ Deehekee JejCe keBiee~ efMeJepeer cesjs efce$e-mJeeceer Deewj mesJeke Yeer nQ, Dele Gvekee Oeveg<e kewmes lees[Bt? legcnejer
Jeekeguelee peevelee nggDee Yeer ceQ legcneje ke kewmes otj keB? legce heJe&leer peer kees Devegketue kejkes cegPes efveoxMe kejves
kes efueS efMeJepeer kees esefjle kejes, Fme ekeej legcneje yeue heekej ceQ efMeJe-Oeveg<e lees[ves kee ceve yeveeTB~ Fme ekeej
heg<heJeeefkee-emebie kee Deewj efveoex<e efieefjOej keefJe kes ieerle kee mcejCe kejles ngS eerjece Yee ceveg<e meerleepeer
kees Deeveefvole kejves Jeeues cegPe jece kees eehle kejW, Ssmee cesje DeeMeerJee&o nw~
Yeewceer- Fme ekeej Devlejbie Jeelee&DeeW kes ceeOece mes hejmhej cev$eCee kejkes efoJe-ocheleer eermeerleejecepeer
ueeskeueeruee ceW efhej eJe=e nes ieS~ eerjece heg<he kee eeve kejkes ue#ceCepeer kes meeLe iegosJe kes heeme heOeej Deees
Deewj meerleepeer Deheveer efJekeuelee mes meefKeeeW kees ceesefnle kejleer ngF&-meer yeesueeR~
245
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
meKe
euele
ve kegle efJeuecyeced~
heMevleer Keiece=ieueleeleved ke=leJelenb efJeuecyeced~~1~~
eglJee meKeer pevekeleveeeee Depetiegheled leod YeeJeced~
meceLe&evleer leod Jeekeeb keuecetes keesekf euejeJeced~~2~~
YeJeleg veece meceesefmceved e hegvejsce cenerheefkeMeesjer~
Yetees Yeeleg le$e YeJeleer jeIeJecegKeevekeesjer~~3~~
eglJee YegJee Jeejevleer kegefhelesJe meKeeR veveg meerlee~
oeske=le meerleeefvekeslekeb efieefjOejeYegb efJeveerlee~~4~~
ieerle mebKee-36
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- meefKeeeW! Deye euees! osj cele kejes! ceQves ner heMeg-he#eer-ce=ie Deewj ueleeDeeW kees osKeleer ngF& yengle
efJeuecye kej efoee nw~ elegj meKeer ves pevekeveefvoveer kee Jeeve megvekej Gvekes YeeJeeW kees efhee efueee Deewj meerleepeer
kes ner Jeeve kee meceLe&ve kejleer ngF& keesefkeue JeeCeer ceW yeesueer! "erke nw~ jepeefkeMeesjer peer! keue nce efhej Fmeer
mecee eneB DeeeW Deewj Ske yeej efhej eerjece cegKeev keer ekeesjer yevekej Deehe megMeesefYele neW~ en megvekej YeeQn
mes jeskeleer ngF& meerleepeer ves meKeer hej veekeere keeshe efkeee Deewj efJevece meerleepeer ves meerlee-efvekesleve eerjece kees
Deheves oe ceW OeejCe kej efueee~
ee
th
Se
mevoYe&Mueeskeew
Sh
ri
T
ul
si
P
mcejvleer oes meerlee ieerlemeerleeefvekeslekeced~

ieerlemeerleeefYejeceb mJeb jceCeereb ie=nb eeew~~1~~
ieerlejeceeeCes jeceYeeeeexCe eece~
ieerlees efieefjOejsCeee meerlee eerlew cegos ceee~~2~~
20
11
Yeewceer- Fme ekeej Deheves oe ceW meerleeefvekesleve eerjece kee mcejCe kejleer ngF& mJeeb kees Deevevo osves Jeeueer
meerleepeer Deheves YeJeve kees heOeej ieF Deewj cegPe efieefjOej keefJe jeceYeeeee& eje ieerle jeceeeCe kes yeeuekeeC[ ceW
ieerlemeerleeefvekesleke veeceke Dece meie& mecheVe efkeee ieee~
op
yr
ig
ht
Fefle
ieerlemeerleeefvekeslekeesveece Dece meie&~

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerlemeerleeefvekesleke
veeceke Dece meie& mecheVe ngDee~
246
ieerlejeceeeCeced
~~eer:~~
~~vecees jeIeJeee~~
ve
d

yeeuekeeC[s
er
ieerlemeerleemJeebJejes veece
es
veJece meie&
ya
s
.A
ll
R
ig
DeLeeYesleesodefJeivee jIegefleuekeueivee megJeovee

efveceivee esceeyOeew efo keefueleueiveeslmeJecegoe~
hueglee meerlee eerlee efieefjMeoefelee ceefvojceLeesielee ieeeod ieerleb efieefjOejeYegeeefhleheuekeced~~1~~
ht
mevoYe&Mueeske:
ee
th
Se
va
Yeewceer- Fmekes Devevlej eerjece kes efuees Gefive leLee jIegveeLe peer ceW Deemee, esce meeiej ceW ceive oe ceW
Gce[leer ngeer efJeJeeneslmeJe keer emeVelee mes Yejer ngF& emeVe ceve Jeeueer megcegKeer meerlee peer efMeJe peer keer helveer heeJe&leer
peer kes cebefoj ceW heOeejkej efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece keer eeefhle ner efpemekee heue nw, Ssmee ieerle ieeves ueieeR~
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-1
pee efieefjpes! pee cesveeveefvoefve! hejceMeefeceefe! ceees!
pee jIegheefleheohepeceOegkeefj! Meefj! Mejpeees~~1~~
pee ieCeheefleiegnpeveefve! peveeJeefve! ef$eYegJevekeerefle&lekeerlex!
pee
efMeJecegKeeefvojekeesefjkes ceOegjceveesjLehetlex~~2~~
pee peieogodYeJeheeueveefJeueeefJeOeeefeefve! osefJe! efJeefOe%es!
Jeseflme ceoereb neo YeieJeefle MeJe&efees! meJe&%es~~3~~
eceefOeheg<heJeeefkeb Je=leJeleer ceveefme cejkeleMeececed~
leb leceeuemegvojb Jejb efoMe efieefjOejceveesefYejececed~~4~~
op
Yeewceer- meerlee peer ieeleer ngF& kenleer nQ- ns efnceeuee-heg$eer! Deehekeer pee nes! ns cesveeveefvoveer! Deehekeer pee
nes~ ns hejceMeefeceefe ceneceeee! Deehekeer pee nes~ ns eerjeceev kes ejCekeceue keer Yecejer! meyekee keueeCe
kejves Jeeueer Mebkej peer keer Oece&helveer heeJe&leer peer! Deehekeer pee nes~ ns ieCeheefle Deewj keeefle&kese keer ceeB! Deehekeer
pee nes~ ns YeeeW keer j#ee kejves Jeeueer! efpevekeer keerefle& leerveeW ueeskeeW ceW ieeeer ieF& nw Ssmeer ns heeJe&leer ceeB! Deehekeer
pee nes~ ceOegj ceveesjLeeW keer hetefle& kejves Jeeueer efMeJecegKe eb keer ekeesjer! Deehekeer pee nes~ ns mebmeej keer Glheefe
Deewj heeueve leLee euee kejves Jeeueer, efJeefOe kees peeveves Jeeueer meJe&%ee, MeJe& DeLee&led efMeJe peer keer efeee YeieJeleer
247
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-2
YeieJeefle! heeJe&efle! efJeyegOeceefnleke=efle! jeceb Jejb ceeb osefn ns~
ieCeheeflepeveefve! peie$eeYeeefJeefve! MeerIeb e cece meefVeOesenf ns~~1~~
ceefn<eefJeceefoe& vf e! Keuekegueceefoe& vf e! ceveesjLeb cece epeeveeefme ns~
Dees kesve meesesve eerheueheeeso!s cece JeLeeueleeb ve uegveeefme ns~~2~~
esje YeJeeefve! YeJeb jeIeJeb keLeefelegb $eeseleg MeerIeb efMeJeeeheb ns~
ieceeleg oceeleg ueueeb lehevleb efJejnpeefveleheefjleeheb ns~~3~~
YeJeleg oMeemeeoerveeb cegKes kegkeeefuecee ns oseJf e cece meb efeCeeleg ns~
meerleejececeueefJeJeenceneslmeJeieerleb efieefjOejesefhe megjefieje ie=Ceeleg ns~~4~~
heeJe&leer! Deehekeer pee nes~ Deehe cesjs oe kee YeeJe peeveleer nQ~ efpeve cejkele kes meceeve Meeceue oMejLe
jepeefkeMeesj kees heg<heJeeefkee ceW ceQves ceve ner ceve Jej efueee nw GvneR leceeue kes meceeve megvoj leLee efieefjOej keefJe
kes ceve kees Deevevo osves Jeeues eerjece kees ner cesje Jej yevee oerefpeS~
efJeMes<e- en ieerle efJeeeheefle eje jefele MeefeJevovee kes {eue hej efveye nw~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns YeieJeleer heeJe&leer! ns osJeleeDeeW mes hetefpele keerefle&Jeeueer ceeB! Deehe cegPes eerjece kees ner heefle he ceW
eoeve kej oerefpees~ ns ieCeheefle keer ceeB! leerveeW ueeskeeW kees pevce osves Jeeueer heeJe&leer peer! Deehe MeerIe cessjs meccegKe Dee
peeFes~ ns ceefn<eemegj ceefo&veer! ogeW kees ve kejves Jeeueer ceeB! Deehe cesje ceveesjLe peeveleer nQ~ ns eerheue DeLee&led
efJeuJeheue kes meceeve Je#eesn Jeeueer! heeJe&leer peer! Deehe efkeme keejCe cesjer JeLeeuelee kees veneR kee jner nQ~ ns
YeJeeveer! eerjIegveeLe peer kees efveos&Me kejves kes efuees efMeJepeer kees esjCee oerefpeS efpememes eerjece efMeJeOeveg<e lees[ oW
Deewj cesjs mete& kes meceeve ke"esj efJejnleehe kees otj kej oW Deewj ve kej oW~ ns osJeer! jeJeCeeefo DemegjeW kes cegKe ceW
keeefueKe ueies Deewj Deehe cesje mebke otj kej oW Deewj efieefjOej keefJe Yeer mebmke=le Yee<ee ceW eermeerleejece efJeJeeneslmeJe
kes cebieue ieerle ieees, keeeWefke Deye leke efkemeer Yeer keefJe ves mebmke=le ceW eerjeceefJeJeen kes ieerle veneR ieees~
efJeMes<e- en ieerle efceefLeuee kes efJeJeen ueeskeieerle keer {eue ceW efveye nw~
mevoYe&Mueeskeew
efveMece
meerleecegKeieerleieerleb
emeVeleehetejf leJeeefjpee#eer
~
ie=nerleceeuee
megcegKeer
jmeeuee
mee heeJe&leer Jew
ekee JeYetJe~~1~~
veerjvOeveerjpeeef#eYeeb efheyevleer eercegKeecyegpeced~
emeeoceeefuekeeb olJee mJeeefMe<ees heeJe&leer peieew~~2~~
Yeewceer- Deye keefJe oes mevoYe&MueeskeeW ceW keLee kees eceye kejkes ken jns nQ~ Fme ekeej meerleepeer kes cegKe
mes ieees ngS oes ieerle megvekej emeVelee mes hetCe& keceueves$e Jeeueer megcegKeer jmemJeefheCeer heeJe&leer peer neLe ceW ceeuee
248
ieerlejeceeeCeced
ueskej eke nes ieF~ Deheves yeeOee jefnle keceueves$eeW mes meerleepeer kes cegKe meewvoe& kee heeve kejleer ngF& heeJe&leer peer
meerleepeer kees emeeoceeuee oskej DeeMeerJee&ocee ieerle ieeves ueieeR~
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
e=Ceg meerles! MegYeeefMe<e melee ceoeree~

heefue<eefvle keeceuelee melJejb lJeoeree~~1~~
e$e
les jceles cevees ceveesjces jeces~
e$e lJeb meceefhe&leeefme veerjOejMeeces~~2~~
efceefuelee JejsCees Jej mewJe ke=heeefmevOeg~
epeeveeefle YeJeleeR e eCeleele&yevOeg~~3~~
meJe&iegCemecheVees Jew OeefvJeveeb OegjerCe~
ceueeeleveeMee esceefCe eJeerCe~~4~~
ve efejeefoJe eefme leb efJeYegb efJeveerleced~
efieefjOejesefhe ieelee megceueieerleced~~5~~
ieerle mebKee-3
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns meerles! cesjer mele DeeefMe<ee megefvees~ Deehekeer ceveesjLe ueleeSB MeerIe ner heueJeleer neWieer~ efpeve megvoj
eerjece ceW Deehekee ceve jce jne nw Deewj efpeve cesIeJeCeea Meecemegvoj hej Deeheves meye keg meceefhe&le kej efoee nw Deewj
pees MejCeeieleeW kes yevOeg eYeg eerjece Deehekees YeueerYeeBefle peeveles nQ Jes ner ke=heeefmevOeg eerjece legcnejs Jej neskej
efceueWies~ Jes meJe&iegCeeW mes mecheVe, OevegOe&jeW ceW es, cebieueeW kes cebefoj mJehe eMe Jeeues leLee hessce heLe ceW Yeer yengle
eJeerCe nQ~ GvneR efJevece meJe&Jeeheer eYegeerjece kees Deehe MeerIe ner Jej he ceW oMe&ve kejWieer Deewj efieefjOej keefJe Yeer
efJeJeen kes cebieue ieerle ieeeWies~
efJeMes<e- en ieerle ceOe uee ef$eleeue ceW Je jeie-Yetheeueer ceW iese nw~
mevoYe&Mueeskeew
eglJeeefMe<ees
efieefjmegleecegKeevjepeled
heeret<eet<ehe=<ele
heefjhetCe&keecee~
jecee
eeew
oeceefvojjeceeve
evevevee megveeveemeefJeOesLe meerlee~~1~~
jeceesefhe e meceeiece meevegpe efkeue keeweMf ekeced~
n<e&ieodieoee Jeeee efveoex<eb meceefeKeheled~~2~~
Yeewceer- Fmekes heeeled heeJe&leer peer kes cegKeev ceW megMeesefYele, Dece=le-efyevogDeeW mes hetCe&, megvoj DeeefMe<eeSB
megvekej meerlee peer keer meYeer keeceveeSB hetCe& nes ieF~ Devevlej Jes evcegKeer oe ceW eerjeceev kees OeejCe kejkes
ceelee megveevee kes heeme heOeej ieF~ FOej eerjece Yeer YeeF& ue#ceCe kes meeLe ieg efJeeeefce$e kes heeme peekej n<e& mes
ieodieo JeeCeer ceW, efveoex<e YeeJe mes heg<heJeeefkee keer Ievee ken efoes~
249
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Dee heg<heJeeefkeeeeb meerlee veejer efceefuelee megkegceejer efceefuelee~~

eele
heg<heeeveee
mJee%eeee lJeoereee~
yees
ceee&oee osJe
veveg
YeJeoereee~~
menmewJe
OejCeerkegceejer
efceefuelee~~1~~
eoencee#eb
lemee
efveheceb meewvoe&ced~
keesefkeesefkeeceJeeceemeewYeiemeesoe&ced
~~
leJeleer
cevees efveefcekegceejer
efceefuelee~~2~~
hejoejlees
efJejeb
mJeevlecemeeb
jefceleced~
ve
hejeJele&lesOegvee
le$ewJe mebeefceleced~~
iegosJe
pevekekegceejer
efceefuelee~~3~~
keJe yepeeefce efkeb Jeoeefce ceveme heefjefmLeefleced~
keCeeefveOeeve
iegjes
efevlee cece efmLeefleced~~
efieefjOejeYeJes
efveleveejer
efceefuelee~~4~~
ieerle mebKee-4
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- ns iegosJe! Deepe heg<heJeeefkee ceW cegPes megkegceejer meerlee veeceke Ske efkeMeesjer veejer efceueer~ Deehekeer
megvoj Dee%ee mes Deewj Deehekeer ner ceee&oe ceW yeBOee ngDee ceQ Deehe eer keer hetpee kes efuees heg<he uesves hegueJeejer ceW ieee
Lee~ Gmeer mecee menmee cegPes he=LJeerheg$eer meerlee peer efceue ieF~ eYeg! efpeme mecee ceQves kejes[eW-kejes[eW jefleeeW kes
meewvoe& kes meceeve Gve meerleepeer kee meewvoe& osKee Gmeer mecee efveefcejepekegceejer ves cegPes efceuekej cesje ceve egje
efueee~ ns iegosJe! hejveejer mes efJeje cesje ceve GvneR meerlee ceW jce jne nw~ JeneR yeBOe ieee nw~ DeYeer Yeer JeneB mes veneR
ueew jne nw~ ns iegJee&! Deepe cegPes pevekejepe heg$eer efceueeR~ ns keCeeefveOeeve! ceQ keneB peeTB? Deheves ceve keer
heefjefmLeefle efkememes kentB? Deehe cesjs ceve keer efmLeefle kee efevleve lees keerefpeS~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer cegPe jece
kees cesjer efvele helveer DeLee&led meekesleefJeneefjCeer meerlee peer efceue ieF~
op
yr
ig
ht
20
efJeMes<e- en ieerle Yeespehegjer keer ueeskeOegve ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nwiegJej hetue yeefieee ceW meerlee veejer efceueueeR megkegceejer efceueueeR~~
mevoYe&Mueeske:
jeceb efveot&<eCeb dJee ot<eCeeefjb eceesoJeeved~
Jee<hehetejf leves$eeype epeieew le$e keeweMf eke~~1~~
Yeewceer- Fme ekeej ot<eCe veeceke je#eme kes Me$eg eerjece kees efveoex<e osKekej efJeeeefce$e kes ves$ekeceue ceW
DeeBmet Yej Deees Deewj Jes ieeves ueies~
250
ve
d
er
es
ieerle mebKee-5
eg<celmeg ceveesjLeefJeyegOeJejkeuheuelee meheuee YeJeleg eerjece ns~
efMeJeeeheb efJemeYe_peb Yepeleeb leJe kejsCe Jeeb MecYegecf eefle eeLe&eecens~~1~~
GYeees:
meceeveheiegCemecheoeefYeefJe&Jeenefceceb
meceLe&eecens~
meerlee veece eheueee efveleceeueee Jelme memJe veerjOejMeece ns~~2~~
leJe YegpeyeueJeeOeez ceppeleg ve=heeueJeueheesleb #eCeb leb e eleer#eecens~
egJeeeseJf e&Jeenceneceueme ieerleb efveleb efieefjOejme efiejwJe ieeeece ns~~3~~
ieerlejeceeeCeced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- ns eerjece! Deehe oesveeW keer ceveesjLehe keuheuelee heueJeleer nes, ener cesje DeeMeerJee&o nw~ Deehekes ner
neLe mes keceueveeue keer ner YeeBefle efMeJeOeveg<e lees[e peee~ nce Mebkej peer mes ener eeLe&vee kejles nQ~ oesveeW kegue he
iegCe, Meerue Deewj mebheefe mes meceeve nQ Fmeefuees nce Fme efJeJeen kee meceLe&ve kejles nQ~ ns Jelme! ns IeveMeece! efvele
efmLele jnves Jeeueer meerlee veeceke efyepeueer mes MeerIe mebiele nes peeDees DeLee&led pewmes efyepeueer mes peg[kej yeeoue megvoj
ueielee nw Gmeer ekeej meerlee peer mes meceeiece kejkes legce megMeesefYele nesJees~ Deehekes Yegpeyeue he cenemeeiej ceW
jepeeDeeW kee yeuehe penepe [tye peee nce Gmeer #eCe keer eleer#ee kej jns nQ Deewj Deehe eermeerleejece kes efJeJeen
cebieueieerle kees nce efieefjOej keefJe kes JeeCeer ceW ner ieeles jnW~
efJeMes<e- en ieerle Yeer efceefLeuee kes JewJeeefnke ueeskeOegve kes {eue ceW efveye nw~
si
P
ee
th
Se
mevoYe&Mueeske:
DeLe pevekeve=hesCe keeweMf ekeeseb menjIegveeekeue#ceCeesYeJeefvo~
cegevf eieCemeefnlees epeved cenelcee efpeeJejw ieefolees efveiet{ceLe&ced~~1~~
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Fmekes Devevlej jepee peveke peer kes eje jece-ue#ceCe kes meefnle efJeeeefce$e kees eCeece efkeee ieee
leLee cegefveieCeeW kes meeLe meerleemJeecJej osKeves peeles nges cenelcee efJeeeefce$e kes eefle yeeeCeeW eje iecYeerj DeLeeX mes
ege en Jeekee kene ieee~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee-6
Dee
meerleemJeecJejceYeer#eecens~~
kemcew ooeefle ieefJe ieewjJeb ieJeerMe heefjCeececesleb megYeer#eecens~
jeJeCeMejemegjeYe=elf eogce&oeveeb efJeoyeueb le=CeefceJeeshes#eecens~~1~~
jeceyeengJeeefjOeew efvejeOeejleje FJe meJex efvece#evleerlehes#eecens~
jIegkeguemegke=leb efvepeeefMe<eeb e eefceleb lemLesve cevemee meceer#eecens~~2~~
meerleemeleerlJeb ke=eflelJeb megYegpeejs GYeecee eerlee hejer#eecens~
efieefjOejeYegeMf eMegmehlenemecegoeb efceefLeueemegeeeeb eleer#eecens~~3~~
Yeewceer- Deepe nce meerlee peer kee mJeebJej osKeWies~ efMeJepeer Fme he=LJeer hej efkemess ieewjJe os jns nQ en heefjCeece
Yeer Deepe nce efvenejWies~ jeJeCe-yeeCeemegj Deeefo Demegj jepeeDeeW kes eMe Deewj yeue keer nce le=Ce kes meceeve Ghes#ee
251
yeeuekeeC[ced
ve
d
kejWies~ es meYeer efvejeOeej veewkeeDeeW keer YeeBefle eerjece kes yeengyeue cenemeeiej ceW [tye peeeWies, nce ener Dehes#ee kejles
nQ~ Deepe nce lemLe ceve mes jIegkegue kes hegCe keer Deesj Deheves DeeMeerJee&oeW keer meercee keer meceer#ee kejWies~ meerleepeer
kes meleerlJe leLee megyeeng Me$eg eerjece kes ke=eflelJe Fve oesveeW keer Deepe nce eereflehetJe&ke hejer#ee kejWies Deewj Deepe nce
efceefLeueehe hetJe& efoMee ceW efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjecehe yeeue mete& kes Goe keer eleer#ee kejWies~
efJeMes<e- en ieerle megiece mebieerle keer {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw-
er
Deepe ceC[he uemes osKees efmeee kes efheee~
es
ieerle mebKee-7
ieeeefle keefJe-
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
jYetefceb
meceeeeleew
oMejLekegceejew~
veerueheerleheeLeespece_pegueMejerjew jCeOeerjew leeCekeCeeketheejew~~1~~
heMeeruemecheoe efJeefpeleYeevegmetvet YeevegYeevet YeevegJebMes efJeefnleeJeleejew~
kee_eveefkejerkeekehe#eOejew JeerjJejew cevocevonemeefJeefpelekeesef megOeemeejew~~2~~
ceOegjefkemeueeeOejew veefueveveJeveeveew heeefCeOevegyee&Cekeefkeefuelemejeieejew~
heerlecegheJeerleceke&efMeMegJeemeesJemeeveew MeesYeemegke=leiegCemJeheheejeJeejew~~3~~
hejmhejb Jeovleew nmevleew e yevOet JeelmeueefmevOet #eefheleYetefceYeejew~
efieefjOejeYet efJeueeskeevlees ceweLf eueevees ceesoceevee ovegpeJebMeJevenleg<eejew~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- keefJe iee jns nQ-Deepe oMejLe peer kes oes jepekegceej jbieYetefce ceW heOeejs nQ~ Gvekes Mejerj veerues-heerues
keceue kes meceeve megvoj Deewj keesceue nQ~ es jCeOeerj leLee eewJeve Deewj keCee kes meeiej nQ~ FvneWves Deheveer
heMeerue mecheoe mes DeefeveerkegceejeW kees Yeer peerle efueee nw~ es mete&veejeeCe kes Yeer mete& nQ Deewj mete&JebMe ceW
DeJeleej efuees nw~ mJeCe&efkejer Deewj keekehe#eOeejer Fve oesveeW jepekegceejeW ves Deheveer cebo-cegmkeeve mes kejes[eW
keeceosJeeW kees peerle jKee nw~ Fvekes DeOej keesceue heuueJe kes meceeve leLee ves$e veJeerve keceue kes pewmes nQ~ FvneWves
Deheves neLeeW ceW Oeveg<e-yeeCe leLee keefeosMe ceW lejkeMe OeejCe kej jKee nw~ FvneWves heeruee GheJeerle Deewj yeeuemete&
kes meceeve heerleecyej OeejCe efkeee nsw Deewj es MeesYee-hegCe Deewj iegCe kes cenemeceg nQ~ YetefceYeejnejer Jeelmeue kes
meceg oesveeW YeeF& eerjece-ue#ceCe hejmhej ceW Jeelee&ueehe kejles nges nBme jns nQ~ Fme ekeej je#emeJebMe he keceue
Jeve kes efueS efnceheele mJehe efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece-ue#ceCe kes oMe&ve kejkes efceefLeueeefveeeB yengle
emeVe nes jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle heefeceer Gej eosMe keer ueeskeOegve ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nwjeIeJe nceejs nQ vewveeW kes leejs~~
mevoYe&Mueeske:
efJeueeskee leew keesefjefJeeleeheew efJejepeceeves<egefOeyeeCeeeheew~
mees{bg #ecee vewJe efkeMeesjJeeez eerkeesmeuesvme ve=heemleLeeseg~~1~~
252
ieerlejeceeeCeced
Yeewceer- Fme ekeej kejes[eW meteeX kes meceeve eleehe Jeeues lejkeMe, yeeCe Deewj Oeveg<e OeejCe efkees ngS cenejepe
oMejLe kes jepeefkeMeesjeW kees osKekej Gvekee Glke<e& ve menles ngS mJeecJejmLe jepeeieCe yeesues
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
yepesce
meJex
efvepeefvepeie=nb
ve=heeuee~
Jeere yeueb heew<eb efnlJee efjekeje Yetheeuee~~1~~
OevegYe&cevlejsCeeefhe meerlee jeceb efn Jeefj<eefle~
eeefhe jecemle=CeYe_peb keecegk& eYe_peveb keefj<eefle~~2~~
kegefueemleoe efve<esOevle eesegvezJeslLeb Jeeeced~
Jeeb mJeecJejefcelee ceeefvevees Yew#eb vewJe efn eeeced~~3~~
eflevle mJeecJejs Yethee heefjCeeceb heMesce~
meerleeke=les keeueceeieleceefhe egs YegefJe vemmesce~~4~~
meeOegve=hee eeseg Yees cetKee& efeeb nefj heefjCes<eefle~
efieefjOejieerjefhe ceueieerleb ieerlJee keeueb ves<eefle~~5~~
ieerle mebKee-8
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns jepeeDeeW! Deye nce ueesie hejeece, yeue Deewj heew<e eneR es[kej Deheves-Deheves Iej ueew eueW~
keeeWefke Oeveg<e-Yebie kes efyevee Yeer DevleleesielJee meerlee peer jecepeer kee ner JejCe kejWieer peyeefke eerjece, efMeJeOeveg<e
kees ess mes eflevekes keer YeeBefle lees[ [eueWies~ JeneB Deees nges kegefue jepee efMe jepeeDeeW kees efve<esOe kejles nges
yeesues- veneR, veneR~ Deehe ueesieeW kees Ssmee veneR kenvee eeefnes~ nce ceeveer jepeeieCe mJeecJej ceW Deees nQ nceW YeerKe
veneR ceeBieveer nw~ mJeecJej ceW yew"s-yew"s henues nce heefjCeece keer eleer#ee kejW Deewj meerleepeer kes efueS eefo keeue Yeer
Deeee nes lees Gmes eg ceW peerlekej Yetefce hej heke oW~ meeOeg jepeeDeeW ves keneDejs cetKeeX! meerlee peer kees lees eerjece
peer ner JejCe kejWies Deewj efieefjOej keefJe keer JeeCeer Yeer en efJeJeen cebieue ieekej keeue#eshe kejleer jnsieer~
ieerle mebKee-9
op
yr
ig
ht
20
11
e=CJevleg meces ceneref#elees jecees ve vee meeOeejCe~

nefjjeceseyeueesefpelees evegpemleg OejCeerOeejCe~~1~~
YeJenslegkesMeefveefceekeesheeoevekeb egYeeb ve=hee~
peieoskekeejCekeejCe mebmeejmeeiejleejCe~~2~~
<e[egleyeueeb menmegleyeueeb veJeOeerCes emleekeeced ~
cegevf eceKeceJeved keewlegkeOeveg keLeele me efkeb meeOeejCe~~3~~
meerlee ceneue#ceerjceg<eeeefoveer Meefen&js~
jeceeseceerej F&ejeCeeb efieefjOejeheodoejCe~~4~~
Yeewceer- ns jepeeDeeW megvees! eerjece meeOeejCe ceveg<e veneR nQ~ Fvekes yeue kee keesF& eceeCe veneR nw~ es efkemeer mes
es
er
ve
d
Yeer ve peerles peeves Jeeues eernefj nQ~ Fvekes ess YeeF& ue#ceCe he=LJeer kees OeejCe kejves Jeeues efJe<Ceg nQ~ ns jepeeDeeW!
eerjece ner mebmeej kes cetue keejCe Deewj efveefcee leLee Gheeoeve kes oesveeW keejCe eerjece ner nQ~ Fme mebmeej kes
keejCeYetle yeee, efJe<Ceg Je efMeJepeer kes Yeer keejCe YeieJeeve eerjece ner nQ~ es mebmeej-meeiej mes leejves Jeeues nQ~
efpevneWves efKeueewves kes Oeveg<e mes mee" npeej neefLeeeW kes yeue Jeeueer lee[kee kees Gmes oes heg$eeW Deewj mesvee kes meefnle
efJeeeefce$e peer keer e%ej#ee kejles nges eg ceW ceej [euee~ yeesuees, keee Jes meeOeejCe heg<e nQ? Dejs jepeeDeeW! meerlee
peer FvneR eernefj jIegveeLe peer keer DeeueeefoveerMeefe ceneue#ceer nQ~ efieefjOej keefJe keer efJeheefe kees ve kejves Jeeues
YeieJeeve eerjece F&ejeW kes Yeer F&ej nQ~
efJeMes<e- en ieerle jeie-ojyeejer keevnje hekeleeue ceW efveye nw~
253
yeeuekeeC[ced
ht
R
ig
DeLe jepee e<elcee meKeer meJee& meceeefoMeled~

mJeecJejs meceeveslegb meerlee osJeeR heeflecJejeced~~1~~
mevoYe&Mueeske:
ieerle mebKee-10
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Fmekes Devevlej emeVe cenejepe peveke peer ves heefle JejCe kes efueS Den& YeieJeleer meerlee peer kees
mJeecJej ceW ueeves kes efueS meefKeeeW kees DeeosMe efoee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
pevekeve=heeflemeglee meerlee jYetefceceeielee~

efJeceueefJeoeglee meerlee jYetefceceeielee~~
osnefJeYeeefJeefpelekeesefkeesefkevekeoeefceveer~
YeeefJelee YeefJe<CegYe&Jes jeceYeYeeefceveer~~
veKeefMeKeceodYeglee meerlee jYetecf eceeielee~~1~~
meKeerefYe
hejerlee eerlee cevob euevleer~
DeyeueeMeyob ceesIeevleer meyeueb yeuevleer~~
YeJee keCeeefvJelee meerlee jYetecf eceeielee~~2~~
heeefCeheeueefmelece_pegveJeke_peceeefuekee
~
ceneue#ceerue#ceere&Lee yeeYeeefle yeeefuekee~~
MeewYemeewYeieeglee meerlee jYetefceceeielee~~3~~
eeefMeueeecegKeeefYepexieereceevee
~
jeIeJecegKeeypejmeb
hesheereceevee~~
efieefjOejJeefvolee meerlee jYetecf eceeielee~~4~~
Yeewceer- jepee peveke keer heg$eer meerlee peer mJeecJej kes jbieYetefce ceW heOeej DeeF& nQ~ efvece&ue eMe mes ege
peevekeer peer jbieYetefce ceW GheefmLele nes ieF& nQ~ Deheves Mejerj keer keeefvle mes kejes[eW mJeCe& efyepeefueeeW kees peerleves Jeeueer
254
es
er
ve
d
mebmeej ceW mecceeefvele eerjeceYe keer nesves Jeeueer Oece&helveer veKe mes efMeKeehee&vle Deeee&ceeer meerlee peer jbieYetefce ceW
GheefmLele nes ieF& nQ~ meefKeeeW mes efIejer ngF& Delevle emeVe Oeerjs-Oeerjs eueleer ngF& veejer kes Deyeuee veece kees PetB"
kejleer ngF& meyeue eerjece kee ner yeue ye{eleer ngF&, YeJe mJehe Jeeueer keCee mes ege meerlee peer jbieYetefce ceW heOeej
Deeeer nQ~ meerleepeer kes kejkeceue ceW megvoj keceue keer ceeuee nw~ pevekejepe keer yeeefuekee meerlee peer ceneue#ceer keer
Yeer ue#ceer kes meceeve Delevle megMeesefYele nes jner nQ~ keueeCe kes mecetn Deewj meewvoe& mes ege meerlee peer jbieYetefce ceW
Dee ieF~ eeMeeruee Deeefo meefKeeeW eje megefehetCe& ieerleeW ceW ieeF& peeleer ngF& eerjeIeJe kes cegKekeceue jme kees heeve
kejleer ngF& efieefjOej keefJe kes eje Jeefvole meerlee peer jbieYetefce ceW heOeej DeeF& nQ~
efJeMes<e- en ieerle gle Skeleeue yeejn cee$ee ceW efveye nw~ Fmes jeie yeeieseer ceW ieevee eeefnS~
ieerlejeceeeCeced
ht
R
ig
cewefLeuee oMegeesYeew mele=<Ceweeueesevew~

peiege cewefLeueeveesefhe leodoMe&veceneslmeJee~~1~~
mevoYe&Mueeske:
ieerle mebKee-11
ya
s
.A
ll
Yeewceer- eermeerleejece peer kes egieuemeewvoe& kees efceefLeuee-efveJeeefmeeeW ves heemes megvoj ves$eeW mes efveneje Deewj
efceefLeueeefveeeB Yeer eermeerleejece oMe&ve mes GlheVe ceneslmeJe mes mecheVe neskej ceOegj ieerle ieeves ueieeR~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
meerleejeceheb meKe heMele efveheceb ns

Skeb
leJeb
efOeeYetleb Yeeefle ns~
keee&le keejCelee efYeVeefceJe Meles ns
hejmhejeefYeVecesJeeYeeefle
ns~~1~~
DeeesOeeeeb efJeuemeefle jeceeKeb keejCeyee
dJee vewJe ves$eb le=efhleb eeefle ns~
efceefLeueeeeb meerlee veece keee&yee efJepeeles
pevees
ceesnb Jeer#e efJepeneefle ns~~2~~
DeJeOes kegceejes jecees ef$engleew kegceejer meerlee
SkewJesn
ueeruee
eefleYeeefle
ns~
me SJe kegceej mewJe kegceejerefle efJepe=cYeles
meKeer
esleesheefve<eod ie=Ceeefle ns~~3~~
veerueIeveMeecees jecees eheuesJe ieewjer meerlee
cewefLeueeveeb
ogefjleb
ogveesefle
ns~
egieuemJeheb meefKe! jefmekepeveeveeb efkeue
esleebefme
efvelejeb
Oegveesefle ns~~4~~
255
yeeuekeeC[ced
es
er
ve
d
lepeefle ve pee[deb pevekees OevegYe&heCeb ke=lJee

efJeefOevee&efhe
megceefleb
ooeefle
ns~
kegefueMeke"esjb Oeveg efMeefj<eefkeMeesjes jecees
efo heob mebMeees oOeeefle ns~~5~~
efJeYeveeg efJemeueleeYe_peb efn efheveekeb jecees
efJeefOejsleb
mebeesieb
leveesleg
ns~
meerleejeceheefjCees efieefjOejes ieeeleg ieerleb
ceueeefve
nsjcyemleveesleg
ns~~6~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- ns meefKeeeW! meerleejecepeer kee efvehece he osKees~ Ske ner leJe oes heeW ceW heefjCele neskej megMeesefYele
nes jne nw~ en Ske yee keee& Deewj keejCe Yeso mes en efYeVe pewmee efoKe jne nw Jemlegle egieue he hejmhej DeefYeVe
nQ~ DeeesOee ceW eerjeceveece mes eefme keejCe yee megMeesefYele nes jne nw~ Fmes osKekej ves$eeW kees le=efhle veneR nes jner
nw~ Gmeer ekeej efceefLeuee ceW Yeer meerleeveece mes keee&yee megMeesefYele nes jne nw efpemes osKekej YeeJegkepeve ceesn kee
leeie kej ossles nQ~ DeJeOe ceW kegceej yevekej eerjece he ceW Deewj efceefLeuee ceW kegceejer yevekej eermeerleehe ceW
hejcesej megMeesefYele nQ~ nceW lees yee keer Ske ner ueeruee eleerle nes jner nw~ ns meKeer! esleeMJelejesheefve<eo Yeer kenleer
nw efke Ske ner hejceelcee kegceej Deewj kegceejer oesveeW heeW ceW efJejepeceeve nes jns nQ~ veerueIeve kes meceeve eerjece Deewj
efyepeueer keer YeeBefle eermeerlee peer es oesveeW efceefLeueeJeeefmeeeW kes heehe kees ve kej jns nQ~ ns meefKeeeW! eYeg kee ener
egieuemJehe jefmekepeveeW kes efeeeW kees yengle emeVe kej jne nw~ OevegYeie keer eefle%ee kejkes cenejepe peveke Deheveer
pe[lee veneR es[ jns nQ Deewj efJeOeelee Yeer Gvekees meodyegef veneR os jns nQ~ hejvleg meefKe! Oeveg<e yee mes Yeer DeefOeke
ke"esj nw Deewj eerjeceYe efMejer<e heg<he kes meceeve keesceue nQ~ ener mebMee oe ceW nes jne nw~ YeieJeeve eerjece
efMeJeOeveg<e uelee keer YeeBefle lees[ oW, efJeOeelee en mebeesie GheefmLele kejW~ Fme meerleejece efJeJeen ceW efieefjOej Yeer ieerle
ieeeW Deewj eerieCeheefle cebieue kejW~
efJeMes<e- en ieerle cewefLeue Debeue kes JewJeeefnke ueeskeOegve ceW nw~
ieerle mebKee-12
heMe heMe heMe meefKe meerleejeceheb ns~
Skeb yee efOee Yeeefle egieuemJeheb ns~~1~~
keesefjeflejceCeeree meerleemegkegceejer ns~
keesefkeecekeceveerees jecees Yeenejer ns~~2~~
meerleee efveefvoleb meefKe echekemegJeCe ns~
jecesCeeefhe veJekevob FvoerJejJeCe ns~~3~~
meerleeee meercevleb meefKe heg<heiegJesCeer ns~
jeceme kegef_elee kesMeeefmleuekeef$eJesCeer ns~~4~~
256
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
meerleeee keCe&eesYee&efle mJeCe&keCe&hetjb ns~

jeceme kegC[ueb meefKe efpelekeesefmetjb ns~~5~~
meerleeee JeoveefJeOeg MeefMekejnemees ns~
jecemeeefhe cegKeev efmceleMeefMeueemees ns~~6~~
meerleeee kejs kekeceeefCekeekeueehees ns~
jeceme efJeYeeefle meefKe kej Mejeehees ns~~7~~
meerleeeee jeceJeCe veerueheefjOeeveb ns~
jecemeeefhe meerleemeceb heerleecyejefJeOeeveb ns~~8~~
GYeeJeefhe eeevew GYeeJeefhe ekeesjew ns~
GYeeJeefhe efieefjOejkeefJeefeeefJeeeesjew ns~~9~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- hegve efceefLeueeefveeeB efJeJeen kes ueeskeOegve ceW ieeleer ngF& kenleer nQ-meefKe! osKees-osKees eermeerleejece kee
he osKees~ Ske ner yee eermeerleejece kes egieuemJehe ceW megMeesefYele nes jne nw~ nceejer megkegceejer meerleepeer kejes[eW
jefleeeW mes Yeer megvoj nQ Deewj FOej YeeYeenejer eerjece keesef-keesef keeceosJeeW mes Yeer ceveesnj nQ~ meefKe! pewmes
meerleepeer ves Deheveer MeesYee mes echee Deewj megJeCe& kees efveefvole efkeee nw Gmeer ekeej eerjece ves Yeer Deheveer keeefvle mes
veJeerve yeeoue Deewj veerues keceue kees Yeer ueefppele efkeee nw~ meefKe! FOej meerlee peer kee megvoj pet[e Deewj GmeceW
hetueeW kes ieg keer JesCeer nw~ Fmeer ekeej eerjece kes Yeer IegBIejeues kesMe Deewj cemleke hej efleueke keer ef$eJesCeer
megMeesefYele nes jner nw~ FOej meerlee peer kes keeveeW ceW megJeCe& kee kevehetue megMeesefYele nw~ GOej eerjece kee Yeer kegC[ue
kejes[eW meteeX kees peerle jne nw~ meefKe! pewmes meerlee peer kee cegKe ev kes meceeve Deewj Gvekee neme evefkejCe kes
meceeve nw, Gmeer ekeej eerjece kee Yeer cegKeev Deewj Gvekee efmcele evefkejCe kee efJeueeme ner nw~ pewmes meerleepeer kes
neLe ceW ceefCeeeW mes peefle kebkeCe efJejepe jne nw, Gmeer ekeej eerjece kee Yeer eernmle Oevegyee&Ce mes megMeesefYele nw~
meefKe! meerlee peer kee veeruee Jee eerjece JeCeea nw Gmeer ekeej jecepeer kee Yeer heerleebyej meerlee peer kes ner meceeve
heerleJeCeea nw~ ns meefKe! oesveeW ner hetCe&ev nQ Deewj oesveeW ner ekeesj Deewj oesveeW ner eermeerleejece ocheefe efieefjOej keefJe
kes efee efJee kes eesj Yeer nQ~
mevoYe&Mueeske
DeLe pevekeefveefoe Jeefvovees Jevoveeree
efJehegueOejefCeiegJeeA
me_eueejCeesJeeaced~
pevekeve=heke=leeb leeb meeYeveg%eeb eefle%eeb
peieogjefYemeYeb les eeself LeleeselYegpee Jew~~1~~
Yeewceer- Fmekes Devevlej cenejepe peveke kes efveoxMe mes hetpe JeefvoeeW ves jepemeYee kes ceOe Geceege Deheveer
YegpeeSB G"ekej OeejCeehe he=LJeer kees efnueeves Jeeueer OejCeer pewmeer efJeMeeue cenejepe peveke eje keer ngF& eefle%ee keer
Iees<eCee keer~
257
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
e=CJevleg JemegceleerYe=lees efceefLeueeheefleeefle%eeced~

e=CJevleg Jew cenere#f eleesefMeefLeueeheefleeefle%eeced~~1~~
jeces eLewJe
mevceefleb
kesveeheJeeefjleeced~
e=CJevleg Yees OevegYe&=lees OejCeerheefleeefle%eeced~~2~~
ef$ehegjecyegjeefMekegcYepeb
YetlesMekeeceg&keced~
heMevleg hegCemeef_elees JemegOeeheefleeefle%eeced~~3~~
e KeC[esveg<leb Je=Cegleeb efn cewefLeueer~
efOevJevleg Oeece OetYe&=lees efOe<eCeeheefleeefle%eeced ~~4~~
$ewueeskeepeeeerefjceb Je=Cegleeb
meceJeefuekee~
DeLe oMe&evleg melke=le Meese eleefYe%eeced~~5~~
efieefjOejeYegYe&veeg
leefJecesJe
yetcens~
Dee&vleg Yetejf YetYe=lees peveleeheefleeefle%eeced~~6~~
ieerle mebKee-13
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns Jemegceleer! DeLee&led he=LJeer kee heeueve kejves Jeeues jepes-cenejepes pevekejepe keer eefle%ee megefvees~ ns
cener DeLee&led he=LJeer ceW efveJeeme kejves Jeeues jepeeDeeW! keYeer Yeer efMeefLeue ve nesves Jeeueer efceefLeuee kes mJeeceer peveke
keer eefle%ee megefvees~ efpeme ekeej eerjece ceW meceefhe&le mevleeW keer yegef kees keesF& veneR ef[iee mekelee, Gmeer ekeej
efkemeer kes Yeer eje ve ef[ieeeer peeves Jeeueer he=LJeer hej peveke keer eefle%ee kees OevegOee&jer jepeeDeeW Ske Deesj osefKees Jen
efMeJe Oeveg<e pees ef$ehegjemegj he cenemeeiej kees meesKeves Jeeues Deiemle kes meceeve nw Deewj otmejer Deesj osefKees
he=LJeerheefle peveke keer Gme eefle%ee kees efpemeceW en mebkesle nw efke efMeJeOeveg<e lees[ves Jeeuee ner meerlee peer kees eehle
kej mekelee nw~ pees efMeJe peer kee Oeveg<e lees[ osiee, meerleepeer Gmeer kee JejCe kejWieer~ ns lespe keer Oegjer OeejCe kejves
Jeeues jepeeDeeW! yegef kes mJeeceer peveke peer keer Fme eefle%ee kees emeVe keerefpeS~ DeLee&led hetCe& keerefpeS~ efieefjOej
keefJe kes mJeeceer eerjece ner Oegve<e kees lees[W, Fme ekeej nce efMeJepeer mes eeLe&vee kejles nQ~ ns he=LJeerheeue jepeeDeeW!
pevelee kes mJeeceer pevekepeer keer Fme eefle%ee kee yengle mecceeve keerefpeS~ DeLee&led efMelee mes Oeveg<e G"eves kee eelve
keerefpeS, ve G"ves hej egheeehe ueew peeFS~ keeesefke efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece ner Fme Oeveg<e kees lees[ mekeWies,
nce ener cebieueeMebmeve kejles nQ~
efJeMes<e- en ieerle megiece mebieerle iepeue Oegve ceW efveye nw~
mevoYe&Mueesskee:
yepeefvle
OeeJeefvle
Oejefvle
eeefvle
iepe&efvle lepe&efvle veceefvle
eefvle~
efleueb
e
veeseesueefelegb
efheveekeb
#ecevle
es les #eceleeefJenervee~~1~~
258
ieerlejeceeeCeced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-14
njs
njs!
ogo&Mee
eg<ceekeced~
Je=Lee Jeerjceeefvevees efJekelLeLe KeeefolJee efkeb Meekeced~~1~~
erheerhelees
osMeosMele
megjvejovegpemeceslee~
efJeefnlejepeJesMee mJeecJejb eehlee Jeereexheslee~~2~~
peveveerefve&pepeveg<ee keoLe&eLe esleefme vees ueppeOJes~
Yekg egb mekee eLewJe heefjveLe Je=Lee Yegpeb meppeOJes~~3~~
keerefle efeeb peevekeeR peeceLe efkeb eehlegb eeleOJes~
eermeekesleheob e efvejefeCees eLeeefJelegb efn eleOJes~~4~~
iele mJemJeie=neefCe keeleje jepeleiesnsMetje~
meerlee ogjJeehee eg<ceeefYe yepele jle etje~~5~~
pevekees vewJe eefle%eeb nemeefle meerlee Jemeleg kegceejer~
efieefjOejeYeg meceeOeelee meb YeeYeenejer~~6~~
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- jepee pee jns nQ, oew[ jns nQ, Oeveg<e kees heke[ jns nQ, hegve ueew jns nQ, iepe&vee kej jns nQ, Oeveg<e kees
hekeej jns nQ, ve G"ves hej Gmes eCeece kej jns nQ Deewj Deheves mLeeve hej ueew jns nQ~ meeceLe& mes efJenerve jepee
efheveeke kees efleueYej Yeer ef[ieeves ceW meceLe& veneR nes jns nQ~ peye efheveeke ves mJeebJej ceW Deees meYeer jepeeDeeW kees
hejeece mes nerve kejkes cemeue efoee, leye jbieYetefce ceW menmee Deefivenes$e kee mJeenekeej mLeefiele nes ieee Deewj
nenekeej cee ieee~ Fmekes heeeled mJeCe& pewmes Mejerj ceW GheefmLele eesOehe leere Deefive mes efleueefceueees ngS
cenejepe peveke mJeeb kees Jeerj mecePeves Jeeues hejeecenerve jepeeDeeW keer Yelme&vee kejles nges yeesues~
nenekeejes ceneveemeerled mJeenekeejefJeJeefpe&le~

ve=hes<eg YeiveJeerex<eg efheveekesve ke=les<JeLe~~2~~
peveke eesOeleereeefivemeodJehegkevekemleoe~
peieeo Yelme&eved Yetheeved efveJeeaee&ved Jeerjceeefveve~~3~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- njs njs! jepeeDeeW legcnejer en ogo&Mee~ Dejs! Meeke-heele Keekej legce Deheveer JeLe& eMebmee keeeW kejles
nes? meYeer erheeW mes meYeer osMeeW mes jepeJesMe OeejCe kejkes hejeece mes ege neskej osJelee-oeveJe ceeveJe he ceW legce
ueesie Fme mJeecyej ceW Deees~ Deheves pevce mes legce ueesie Deheveer ceeleeDeeW kees ueefppele kej jns nes~ legce Deheves ceve
ceW ueefppele veneR nes jns nes~ eer-JesMeOeejer YeC[eW keer YeeBefle JeLe& veee jns nes Deewj JeLe& ner Deheveer yeuenerve
YegpeeDeeW kees mepee jns nes~ Dejs! jepeeDeeW legce ueesie keerefle&, ue#ceer, peevekeer SJeb efJepee kees eehle kejves kee keeeW
eeeme kej jns nes? meekesle heo kees eehle kejves kes efuees vejkeieeceer heeefheeeW keer YeeBefle legce DeLe&nerve eelve kej
jns nes~ Dejs keeejeW! Deheves-Deheves Iej ueew peeDees~ Iej ceW ner Jeerj yevekej hegpeJeeJees! legcnW meerleepeer keYeer Yeer
veneR efceue mekeleeR~ ogeW! jbieYetefce mes yeenj nes peeDees~ peveke Deheveer eefle%ee veneR es[siee~ meerleepeer kegceejer ner cesjs
Iej ceW jn ueWieer~ Jemlegle YeeYeenejer efieefjOej keefJe kes mJeeceer YeieJeeve eerjece ner Fme mebke kee meceeOeeve
kejWies~
259
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
s
.A
ll
R
ig
ht
ns efJeOeele meeceleb veveg efkeb ceee eefJeOeereleeced~

ueeskeOeele mJeeleb efkeue efkeb ceee heefjnereleeced~~1~~
eefo e peeveereeb cenereb Jeerjnervee Jele&les~
leefn& ke=lJesceeb eefle%eeb mJeb ve nemeb veereleeced~~2~~
ne Oevegefmleuecee$eceefhe veeseeueeefvle ceneref#ele~
efkeceg ceee ef#eeflepee Keueeveeb heew<es efJeeereleeced~~3~~
vees efJeOeemesnb leLee pevekeesefmce meerleeee ele~
meerleewJeepevce leehemee ie=ns ces mLeereleeced~~4~~
efkeb kejesefce JeJe eeefce YeieJeved vewJe Jelce& efJeueeskeeles~
meheefo ces Jeeree&Jeuecyeb efieefjOejsej oereleeced~~5~~
ieerle mebKee-15
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- pevekepeer lees[er jeie ceW efvejeMee Yejs mJej ceW iee jns nQ~ ns efJeOeelee! Fme mecee cegPes keee kejvee
eeefnS? ns ueeskemJeeceer! keee cegPes efveefele ner Dehevee ele es[ osvee he[siee~ eefo ceQ peevelee efke en he=LJeer JeerjeW
mes efJenerve nw lees en eefle%ee kejkes mJeeb kees keeeW heefjneme kee hee$e yeveelee? nee! nee! es jepeeueesie efMeJeOeveg<e
kees efleueYej Yeer veneR efKemekee hee jns nQ~ keee ceQ Yetefcekevee kees ogeW kes heew<e Meguke ceW yeWe otB? ceQ Ssmee veneR
keBiee keeeWefke meerleepeer kee ceQ efhelee ntB~ Yeues ner meerlee peer peerJeveYej leheefmJeveer yevekej cesjs ner Iej ceW jn ueW~ ns
YeieJeved ! ceQ keee keB? keneB peeTB? keesF& ceeie& veneR metPe jne nw~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece Deye lees
Deehe ner MeerIe cegPes Deheves hejeece kee DeJeuebye oerefpeS~
20
11
Sh
ri
T
ul
mevoYe&Mueeskeew
DeLe ue#ceCekeesheheeJeke heefjpepJeeue peieodonefVeJe~
pevekes jCemeefhe&<eeslees efveefoOe#eg kegefueeved cenere#f ele~~1~~
Ye=kegerefJekeevevees yeYeew me leoeveeR veveg jeIeJeevegpe~
efJekejeue FJeevlekees peieew pevekeb Yetecf eYe=lee Yelme&eved~~2~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- Fmekes heeeled pevekepeer kes keLevehe Ieer mes Ye[kee ngDee meejs mebmeej kees Yemce kejlee ngDee-mee,
kegefue jepeeDeeW kees peueeves kee Fgke eerue#ceCe kee eesOeeefive eppJeefuele nes G"e~ Gme mecee eerjece kes ess
Yewee ue#ceCe s{er-YeewneW mes Yeebkej cegKe keebefle mecheVe neskej mebmeej kee euee kejves Jeeues ecejepe keer YeeBefle
megMeesefYele nges Deewj peveke SJeb mJeecJej ceW Deees jepeeDeeW kees Yeeflme&le kejles ngS ceejeie ceW ieerle iee G"s~
ieerle mebKee-16
#evlegb e veeslmensnb pevekesve eod ogeced~
mceleg e veeslmensnb pevekesve eled keteced~~1~~
260
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
DevegefelecemeeOegiee meeOJemecemeYeoeced~
cevlegb e veeslmensnb pevekesve et<eeseced ~~2~~
dJee meomeLeee jeceb eJeerje&ced~
eeslebg e veeslmensnb pevekesve et<eeseced~~3~~
ns veeLe oseveg%eeb meleg Yetheefle eefle%eeced~
Jees{bg e veeslmensnb pevekesve evce=<eeseced~~3~~
efieefjOejeYees eleeheb OevegYe&*dkelJee oMe&esnced~
mees{bg e veeslmensnb pevekesve eled ef<eeseced~~4~~
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- peveke ves pees ogYee&iehetCe& Jeeve kene, Gmes ceQ veneR #ecee kej mekelee~ peveke ves ebeueleehetCe& pees
Jeeve kene, Gmes ceQ mcejCe Yeer veneR kej mekelee~ peveke ves pees keg kene Jen Devegefele nw, DeheefJe$e nw Deewj efveefvole
nw, YeehetCe& nw, DemeYe nw Deewj leeheke nw~ Fmes ceQ veneR mJeerkeej mekelee~ Fme meYee ceW Jeerj efMejesceefCe ye[s Yewee
eerjece kees osKekej ceQ Jen Jeekee megve Yeer veneR mekelee, efpemes peveke ves eesOe ceW kene~ ns veeLe! cegPes Dee%ee
oerefpeS~ peveke Deheveer eefle%ee efMeefLeue kejW, keeeWefke peveke ves pees Pet" kene efke he=LJeer JeerjeW mes efJenerve nes ieF& nw,
Gme Jeekee kees ceQ Jenve veneR kej mekelee~ ceQ efMeJeOeveg<e lees[kej efieefjOej keefJe kes mJeeceer Deehe eerjece kee
eleehe efoKee os jne ntB keeeWefke peveke ves pees s<ehetCe& YeeJe mes kene Gmes ceQ menve veneR kej hee jne ntB~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
ieerle mebKee-17
hejcenb le$e Yeeb heMeeefce GYeeefoefMe veeheYeeb heMeeefce~~
meerlee ceee eLeceefMe ceelee meeef#eefCe njew mJeerke=lee Keelee~
leoe eYe=elf e leod YeeJeYeeefJelemleeb peeveeefce veceeefce~~1~~
OevegYe&ke=ledmeerleeYelee& pevekeheCeesmeew cece megKenlee&~
OevegYe&_peves heeheefcelejLee yevOJeheefceefleb yepeeefce~~2~~
pevekeogJe&e eeJeb eeJeb oeb Jeefle <ee pelegeJeced ~
Deheceeveb jIegJebMeceCesefjn Oeele keLeb meneefce~~3~~
Oe=leOevege eespeveMeleOeeJeb $eesese eeheb nefjYeeJeced~
hejb efJeYesefce heehemebmceejb esleefme Jew iueeeeefce~~4~~
mebMeesOeeleg ve=hees efvepeheCekeb jecees eleg Jee keeceg&kele=Cekeced~
efieefjOejeYeg Oece&melees ceecegjleg
ueheeefce~~5~~
Yeewceer- ue#ceCe peer efhej kenles nQ-efkevleg ceQ OevegYeie ceW Yee osKe jne ntB~ oesveeW ner efoMeeDeeW ceW efveYe&elee veneR
osKe jne ntB~ DeLee&led Oeveg<e lees[ves ceW heehe Deewj ve lees[ves ceW eYeg eerjece kee Deheceeve~ eLece oMe&ve ceW ner eerjece
keer mee#eer ceevekej ceQves meerleepeer kees Deheveer ceeB ceeve efueee nw~ leYeer mes ceQ Gmeer YeeJe mes YeeefJele neskej meerleepeer
kees ceelee ner peevelee ntB Deewj ceelee ceevekej eCeece kejlee ntB~ OevegYeie kejves Jeeuee ner meerleepeer kee heefle yevesiee,
es
er
ve
d
ener peveke kee heCe cesjs megKe kees egje jne nw, DeLee&led meerlee peer kee heg$e neskej ceQ Oeveg<e kewmes lees[tB? Ske Deesj
Oeveg<e lees[ves kee heehe Deewj ve lees[ves ceW ye[s Yeelee kee Deheceeve DevegYeJe kej jne ntB~ peveke kee ogJe&eve megvemegvekej cesje oe ueen keer YeeBefle eesOe mes efheIeue jne nw~ ns efJeOeelee! Deepe ceQ jIegkegue kes ceefCe eerjece kee
Deheceeve kewmes men jne ntB? ceQ Oeveg<e kees neLe ceW ueskej YeieJeeved eerjece kee efevleve kejkes meew eespevehee&vle
oew[kej Oeveg<e kees lees[ mekelee ntB hejvleg heehe kee mcejCe kejkes [j jne ntB Deewj efee ceW iueeefve kej jne ntB~ ee lees
peveke Deheveer eefle%ee ceW mebMeesOeve kejW efke ue#ceCe kes eje Oeveg<e lees[ves hej Yeer meerlee peer kee efJeJeen eerjece mes
ner nesiee DeLeJee eerjece ner Fme Oeveg<e he eflevekes kees lees[ [euesW~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer YeieJeeve jeIeJe ner
cegPes Fme Oece&mebke mes yeeeeW~ ceQ efeuuee-efeuueekej Gvemes eeLe&vee kej jne ntB~
261
yeeuekeeC[ced
ht
R
ig
eglJesob cewefLeueer e esceefJeueceevemee~

ce=oJd ee ieodieoee Jeeee met#ceesob e me_peieew~~1~~
mevoYe&Mueeske
ieerle mebKee-18
ya
s
.A
ll
Yeewceer- ue#ceCe kee en Jeekee megvekej meerlee peer yengle emeVe ngF~ Gvekee ceve esce mes efJeue nes G"e Deewj
Jes Delevle-met#ce kesJeue ue#ceCe peer kes megveves eesie esceeeg mes ieodieo JeeCeer ceW Fme ekeej ieeves ueieeR~
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
$eeleb lJeee eefj$eb ns ceeieOese Oeerceved~

Keeleb lJeee eefj$eb jeIeJeefJeOese nêrceved~~1~~
efvepemevlegueveceveIe jes<esefhe vees Jenemeer~
heeleb kegueb heefJe$eb megKemesJeOes megOeerceved~~2~~
pesevegJe=efejs<ee mleeod YeiveefJeIveues<ee~
Deeeb eMees eefJe$eb eceJeeefjOes eJeereved~~3~~
jIegveeLekeerefle&keslees!
jCeefmevOegyeengmeslees~
ueeleb MegYeb ueefJe$eb efJeieleesheOes mJemeerceved~~4~~
veefn ueJekegMeew leLeemleeb eLee lJeb ceoeremetveg~
jeleb lJeee Jeefn$eb efieefjOejke=les eOeerceved~~5~~
op
yr
ig
Yeewceer- meerleepeer iepeue keer Oegve ceW ieeleer ngF& kenleer nQ-ns ceeieOese! DeLee&led ceieOe JebMepee megefce$ee heg$e
ue#ceCe! ns yegefceeve! legceves eefj$e keer j#ee kej ueer~ ns eerjeIeJe kes Deveve mesJeke! ueppeeMeeruekegceej! legceves
eefj$e kees eefme kej efoee~ eesOe ceW Yeer legceves Dehevee mevlegueve veneR es[e~ ns iegCeeW keer meercee! ns megvoj yegef mes
mecheVe kegceej ue#ceCe! legceves Deepe heefJe$e kegue kees heehe mes yeee efueee~ ns mebece kes meeiej! cePeues osJej! ye[s
Yeelee kes eefle mesJeke-YeeJevee legcnejer efveefJe&Ive efvejvlej yeveer jns~ legceves eJeen Meeueer eMe kees eehle kej efueee nw~
ns eerjece keer keerefle& kes OJepe! SJeb mebeece meeiej ceW jIegveeLe peer kes efueS Deheveer YegpeeDeeW kees ner mesleg yeveeves Jeeues
efve<kehe Yeefehe hejceOeve keer meercee kegceej ue#ceCe! legceves efJe<ee Jeve kees keeves kes efueS ueefJe$e (nBefmeee)
262
ieerlejeceeeCeced
he keueeCe kees eehle kej efueee nw~ ns eke= yegefceeve ue#ceCe! efpeme ekeej legce cesjs heg$e yevekej cesje
Jeelmeue eehle kejesies, Ssmes ueJekegMe Yeer veneR neWies~ legceves lees efieefjOej keefJe kes efueS mebmeej meeiej kes heej
lejCeeLe& Dehevee eefj$e he penepe ner os efoee~
mevoYe&Mueeske:
er
ve
d
leb leLee kegefheleb dJee jeIeJees jeIeJeevegpeced~

MeevlJeeved MegYeee Jeeee ieerlecesleled mecegppeieew~~1~~
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-19
ve oes<ees Jelme Yetpeevesmlelemles ce<e&Ceereeseced~
ve oes<eesyegOemeerheeCesmlelemles ce<e&Ceereeseced~~1~~
efvemeiee&od %eevemebmeiee&od hejmleeved ceeb elegJe&iee&led~
ve yeges leele mebegmlelemles ce<e&Ceereeseced~~2~~
ve meJex lJeeMee yevOees ceefoe ns ke=heeefmevOees~
ve=meeceeves ke=hee keeee& lelemles ce<e&Ceereeseced~~3~~
yeefnes Yeelemeew Yeesieer oe jepee ceneeesieer~
Demeew escCee eejcYes lelemles ce<e&Ceereeseced~~4~~
lJeceeeeeex efn peerJeeveeb #ecee keeee& lJeee Yeele~
ve efieefjOejiedpeves jes<emlelemles ce<e&Ceereeseced~~5~~
es
Yeewceer- Fme ekeej ess YeeF& ue#ceCe kees kegefhele osKekej eerjece GvnW Meevle kejles nges ceOegjJeeCeer ceW ieerle
ieeves ueies~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceer- ns Jelme ue#ceCe! he=LJeerheefle pevekepeer kee keesF& oes<e veneR nw~ Fmeefuees FvnW #ecee kej oes~ Deepe
FvneWves De%eeve kees ner leueJeej yeveekej neLe ceW ues efueee Lee, Dele Fvekee oes<e veneR Deefheleg Fvekes De%eeve kee oes<e
nw~ Fmeefuees FvnW #ecee kej oes~ ns leele! mJeYeeJe mes ner Oece&-DeLe&-keece Deewj cees#e mes leLee %eeve kes mebmeie& mes Yeer
ceQ yengle otj ntB~ Fmeerefuees eesOeeJesMe ceW peveke peer cegPes veneR heneeve heees~ Dele GvnW #ecee kejes~ ns keCee kes
meeiej ess Yewee! meYeer ueesie lees legcnejs pewmes veneR nes mekeles~ pees cesjer ner Fe kes Devegmeej Dehevee peerJeve euee
jns neW~ FvnW #ecee kej oes Deewj meeceeve ceveg<e DeLee&led eeCeer hej ke=hee kej oes~ ue#ceCe! es jepee peveke yeenj mes
Yeesieer Deewj Yeerlej mes eesieer nQ~ DeYeer es cesjs esce keer eejefcYeke oMee ceW nQ~ Dele FvnW #ecee kej oes~ ns Yewee
ue#ceCe! legce mechetCe& peerJeeW kes Deeeee& nes~ legcnW #ecee kejveer ner eeefnes~ efieefjOej keefJe pewmes meeceeve peerJe hej
legcnW eesOe veneR kejveer eeefnes~ Dele legce peveke peer kees #ecee kej oes~
mevoYe&Mueeske:
DeLe keewefMeke Sle jeIeJeb megefo#et jIegYeemkejesoeced~
efceefLeuee nefjMeceesIeked OevegjeYe*degcegheeefoMeod nefjced~~
263
yeeuekeeC[ced
Yeewceer- Fmekes heMeeled eerjeIeJehe mete& kee efceefLeuee he hetJe&efoMee ceW Goe osKeves kes Fgke efJeeeefce$e
peer ves eerjece kes heeme Deekej GvnW efMeJeOeveg<e lees[ves kee DeeosMe efoee~
ve
d
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Gefe Jelme jeIeJe Meb efle nmleueeIeJe~

KeC[e eYees efheveekeb ceC[e MegYesve veekeced~~
Jeerlee jpeveer kegefleefcejpeveveer megKeb eYeeleb Yeeefle
efveve&#e$eb veYeMMegYe$eb meceCeefJeYee efJeYeeefle~
kegcegoeJeueer efJeueervee keeskeer efJe<eeonervee~
KeC[e eYees efheveekeb ceC[e MegYesve veekeced~~1~~
efJekemeefle veefueveer efJenmeleefueveer efJeeefle efJenes jewelf e
mevlees cegeof lee oge efolee jefJeb cegevf eieCe:mleewelf e~
ns YeevegJebMeYeevees mecegoe ef<eodke=Meevees
lecemleesceveernejnj OevegYe&_pee MeerIeb osJe
pee cevosneved j_pee pevekeb Gefolees YeJe mJeecesJe~
ve keg<Je Yees efJeuecyeb njueeskeYeerkeocyeb
KeC[e eYees efheveekeb ceC[e MegYesvs e veekeced~~3~~
Demlele MeMeer menYeee& eeeeceCeb heMe
Deeueeskeb efieefjOejee efoMe njkeecegk& e lecees efvejme~
ns jece jefMceceeefueved mecegosefn meewKeMeeefueved
ieerle mebKee-20
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ns Jelme jeIeJe! G"es~ ns nmleueeIeJe mecheVe eerjece! keueeCe kejes~ ns eYees! efheveeke lees[ oes Deewj
mJeie& kees Yeer MegYe mes Deuebke=le kej oes~ osKees eYees! Deye jepeeDeeW keer DeeMeehe jeef$e yeerle ieF& nw pees vewjeMehe
DevOekeej kees pevce os jner Leer~ efJe%eeve kee eYeelekeeue megKehetJe&ke megMeesefYele nes jne nw~ cebieueeW kee j#eke
DeekeeMe leejeieCeeW mes nerve nes egkee nw~ mete& kes meejLeer DeCe keer keeefvle hetCe&hesCe ecekeves ueieer nw~ kegcegoeW kee
mecetn efhe ieee nw~ eeJeekeer emeVe nes G"er nw~ DeLee&led meteexoe kee hetCe& JeeleeJejCe GheefmLele nw~ keceefueveer
efJekeefmele nes jner nw, Yecejer cegmkegje jner nw, DeekeeMe ceW he#eer keuejJe kej jns nQ, mevle emeVe nes jns nQ, og jes jns
nQ Deewj cegefveieCe mete& veejeeCe keer mlegefle kej jns nQ~ ns Me$egDeeW kees Yemce kejves Jeeues Deefive! ns mete&keguekeceue
kes mete& eerjece Deye Deehe Gefole nes peeFes~ lees[ oerefpees efMeJeOeveg<e~ ns osJe! Deye DevOekeej Deewj kegnjs he
efMeJeOeveg<e kees mJeeb lees[ oerefpeS~ cevo ese Jeeues cevosn veeceke DemegjeW kees peerle ueerefpeS~ pevekehe keMehe kees
emeVe keerefpeS~ mJeeb Gefole nes peeFes~ efJeuecye cele keerefpeS~ eeefCeeeW kee Yee mecetn ve kej oerefpeS~ efheveeke
264
er
es
R
ht
mevoYe&Mueeske:
peveke Sle efvejer#e jIeteceb eYeggcegKees[gheeeekeesjke~
veeveveerjpeveerjefveceereuf ele eefCepeieew kegefMekeelcepeceeojeled~~1~~
ve
d
leesef[S Deewj mJeie& ceW megKe efJelejCe keerefpeS~ ns eYees! helveer meefnle evcee Demleeeue kees pee egkes nQ~ osefKees!
hetJe& efoMee ceW Deheves meejLeer DeCe kees~ efieefjOej keefJe kees Yeer ekeeMe oerefpeS~ efMeJeOeveg<e he DevOekeej kees ve
keerefpeS ns megKemJehe eerjece hemete&! Deye Gefole nes peeFes~ efheveeke lees[ oerefpeS~ keueeCe mes mJeie& kees Yej
oerefpeS~
efJeMes<e- en ieerle megiece mebieerle keer {eue ceW nw~ FmeceW hekeeefleMeeesefe Deuebkeej kee yengMe eeesie ngDee
nw~
ll
R
ig
Yeewceer- eerjece cegKeeb kes megvoj ekeesj cenejepe peveke Oeveg<e lees[ves kes efuees Gele jIegveeLe peer kees
efvenejkej Deheves keceue ves$eeW kees DeeghetCe& kejkes efJeeeefce$e kes heeme Deekej DeeojhetJe&ke ieeves ueies~
ya
s
.A
ieerle mebKee-21
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Deeefoes jIegjepekegceejes jece efMeefj<ekegmegcemegkegceej:~~

ieewjerheefleeeheb $egleg Jee ve Jee jececegKeevMeesYee ve eeleg~
YeJeveb YeJeeheb YeJeleg Jee ve Jee jeceYees ve Yeb peneleg~~1~~
keJesob Oeveg kece"he=heefJeke"esjb keJesceb eYees heMe hepeefkeMeesjced~
kegMeueb megKeeheb uemeleg Jee ve Jee ue#ceCeeepees ve ue#eb uegveeleg~~2~~
YeJeod Jeemlees eeefle lejmee lejmJeer efpeIe=#eles yeeuenbMees cevojb cevemJeer~
pevee mJemevleeheb penleg Jee ve Jee jeceeves ve Oe=elf eb efJepeneleg~~3~~
vees Meeseeefce eefle%eeb veerleeb ve efevleeeefce kegceejeR meerleeced~
Flejb heefjleehees onleg Jee ve Jee jecees efieefjOejceveefme efveleb Yeeleg~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ns iegJee&! Deeheves efMeJeOeveg<e lees[ves kes efuees efMejer<e heg<he kes meceeve megkegceej jIegjepe kegceej
eerjece kees DeeosMe os efoee nw~ YeieJeved! efMeJepeer kee Oeveg<e ts eens ve ts, hejvleg jeceeb kes cegKeeb keer MeesYee
meceehle ve nes DeLee&led eerjece cegmkegjeles jnW~ cen<ex! cesje YeJeve keueeCe mes ege nes ee ve nes hejvleg jeceYe Ye ve
es[W DeLee&led keueeCe mes otj ve neW~ eYeg osefKees! keneB en kegS keer heer" Deewj Jee mes Yeer keef"ve en
efMeJeOeveg<e Deewj keneB keceue kes meceeve keesceue eerjece! cesje cebieue megKe mes megMeesefYele nes ee ve nes hej ue#ceCe kes
ye[s Yewee eerjece nceejs YeeJe ue#e kees otj ve kej oW~ Deehekeer Dee%ee ceevekej eerjece ye[s Jesie mes Oeveg<e keer Deesj
ye{ jns nQ~ Deepe meenmeer yeeuenbme cevojeeue kees G"evee eenlee nw~ ueesie Dehevee og:Ke es[W ee ve es[W hejvleg
eerjece Dehevee Oewe& ve es[W~ ceQ Deheveer keer ngF& eefle%ee kee Meeske veneR kej jne ntB Deewj ve ner meerlee peer kes keewceee&
keer efevlee kej jne ntB~ cesje en heeeleehe efkemeer kees og:Keer kejs ee ve kejs hejvleg eerjece efieefjOej keefJe kes oe
ceW efvele megMeesefYele nesles jnW~
ieerlejeceeeCeced
265
yeeuekeeC[ced
efJeMes<e- en Oegve keefJe keer mJeeb keer Ghepe nw Deewj eneB efeeeDeeW kee eeesie yengle eecelkeeefjke he mes
emlegle ngDee nw~
ieerle mebKee-22
ul
ve
d
er
es
R
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
jeIeJees
jce_eeogeqeefle~
ceves eelejOegoeefieefjnefj efoefMeefMeMegjefJeefeefle~~1~~
kegefheleue#ceCeeCemecesefjlejIegkeguekegyeueeYeeveg
~
Goeefle efceefLeueeeeeeb heMele Keuekeguekeoveke=Meeveg~~2~~
efJeyegOemelmejesnefvekegjcyeb
ceesoeleern
mJeefkejCew~
ueeseveYe=JeLeb heMele ce=[eefle ceesoefJelejCew~~3~~
hejcenbmenbmeeefoefJeniejeseceeCeiegCeieeLe
~
Mevew Mevew esCeerleesJelejefle YegJeb YetefceheefleveeLe~~4~~
oeefveceefCe efkeue
oeveerejieeflejmlenseoewieg&Ce~
cevob cevob eueefle eeueeefle megceveebmeefOemeeodiegCe~~5~~
keC"erjJees
egjoetLeeefoJe
ve=heJeLelees
jece~
efveYeeakees efveee&efle efvejefleMeemeewYeieefJeieefCelekeece~~6~~
cegefolecewefLeueeveerves$ewveeajeefpeleveerjpeveeve
~
eeew ie[ FJe OevegjefnceLe keefJeefieefjOejvegleiegCeeeve~~7~~
Yeejleer ieeeefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceer- Deye mejmJeleer peer iee jner nQ-eerjeIeJe Oeveg<e lees[ves kes efueS jbiecebe mes G"kej veeres Dee jns nQ~ cegPes
ueielee nw eelekeeue hetJe& efoMee ceW Goeeeue heJe&le hej yeeuemete& ner Gefole nes jns nQ~ osKees! efceefLeueehe hetJe& efoMee
ceW je#eme kegue kees ve kejves kes efueS DeefivemJehe eg ue#ceCehe DeCe mes eeslmeeefnle neskej jIegkegue keceue
kes mete& Gefole nes jns nQ es Deheves efkejCeeW mes Deveske meble he keceue mecetneW kees emeVe kej jns nQ~ osKees! Deheves
Deevevo oeve mes ves$ehe YecejeW kees Yeer megKe os jns nQ~ keesef-keesef hejcenbme he, nbme Deeefo heef#eeeW eje efpevekeer
efoJeiegCe ieeLeeSB ieeF& pee jner nQ, Ssmes jepeeDeeW kes Yeer jepee eerjece meeref{eeW mes Oeerjs-Oeerjs veeres Glej jns nQ~ nse
ogieg&CeeW mes jefnle! meYeer es iegCeeW mes ege! eYeg eerjece mJeeb oeefveeeW ceW efMejesceefCe neskej Yeer celeJeeues neLeer keer
YeeBefle Oeerjs-Oeerjs eue jns nQ Deewj meppeveeW kes es ceveeW kees Yeer euee jns nQ~ Deheves efvejefleMee meewvoe& mes keeceosJe
kees Yeer Deheceeefvele kejves Jeeues eerjece neLeer mecetneW kes yeere mes efmebn keer YeeBefle Oeerjs-Oeerjs jepeeDeeW kes yeere mes
efveYeeakeleehetJe&ke efvekeuekej Oeveg<e keer Deesj ye{ jns nQ~ efieefjOej keefJe kes eje efpevekes iegCemecetneW kees veceve
efkeee ieee nw, Ssmes keceueves$e heYeg eerjece emeVe cewefLeueeefveeeW eje ves$eeW mes veerjeefpele nesles ngS Oeveg<e kes heeme Gmeer
ekeej GheefmLele nges pewmes mehe& kes heeme ie[ peeles nQ~
266
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-23
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
jeIeJe efvepees efceefLeueeheles escee efJeueeskeeleeced~

efvepeheeoheemevceles mLescee efJeueeskeeleeced~~1~~
ees eesieYeesiemechegs
ceefCeJeledmegieesefhele~
lJeefe leme ekeefleefmLelesie&ejf cee efJeueeskeeleeced~~2~~
iesnsefhe ees efJeosnleeb elveb efJevee iele~
lJeefe leme meewceke=lejles eefLecee efJeueeskeeleeced~~3~~
ees
ee%eJeukeemesJeee
eesieervleeefcele~
lJeefe leme leeleOe=leOe=lesue&eIf ecee efJeueeskeeleeced~~4~~
ees ve oiOe keeuengleYegpee ve efkeueVees efn ceevee~
efieefjOejeYeew mevgleielesce&enf cee efJeueeskeeleeced~~5~~
efJeeeefce$e jeIeJeb eefle-
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- eerefJeeeefce$e peer jeIeJe peer kees mecyeesefOele kejles ngS iee jns nQ~ ns jeIeJe! Deehe Deheves eefle
efceefLeueeheefle peveke peer kee esce lees osefKees~ Deheves ejCeeW ceW meceefhe&le yegef Jeeues pevekepeer keer efmLejlee lees
osefKeS~ Deeheeer kee pees escejlve pevekepeer eje eesie-Yeesie kes mebheg ceW efheekej jKee ieee Lee, Deehekees osKeles ner
eke keer ngF& efmLeefle Jeeues Gme esce keer ieefjcee lees osefKees~ pees eeeme kes efyevee Iej ceW jnkej Yeer efJeosnlee kees
eehle nes iees~ ns meewce! DeeheceW Devegjeie kejves Jeeues Gve peveke keer eeflee lees osefKees~ ns leele! pees ee%eJeukee
peer keer mesJee kejkes eesieerv yeve iees, GvneR Deeheeer ceW meeeflJeke OeejCee OeejCe efkees nges pevekepeer keer ueefIecee
DeLee&led ceeOege& YeeJe mes emlegle menpelee lees osefKees~ jeIeJesv! pees peveke eueekeeue keer Deefive mes Yeer veneR peues
Deewj efnceeuee keer yehe& jeefMe ceW Yeer veneR ieues, efieefjOej keefJe kes mJeeceer Deeheeer ceW Jesieege ieefle Jeeues Gve
pevekepeer Jesoevle kes veerjme he#e kees es[kej Deye Deehekee Gmeer ekeej leereieefle mes Deeee ues jns nQ~ pewmes heemee
neLeer oew[kej mejesJej ceW keto he[lee nw~
ieerle mebKee-24
20
keewefMekees pevekeb eefle-
op
yr
ig
ht
jepeved ! jece ejCeveKeeves Yepeleeb mebMee mecemlemlepeleeced~

S<e ke=heeceekeCeeefmevOeg hejcesejes peiel$eeyevOeg oerveeveeLees efJeYegeJf eJevOeg
Deefmceved
cevegpeceeflece&vegpesv
Yepeleeced~~1~~
S<e yee YeeYeenejer jecees oMejLeYeJeveefJenejer mJeseceeceuelevegOeejer
Demceeled
mevosnoesn
meceglme=peleeced~~2~~
jIegveeLees yeefueefJeecemeercee JesoevlewJexe megmLescee YetpeeefveYetef ees Yetcee
OevegkeefjCes
jIegefmebnes
efJeme=peleeced~~3~~
267
yeeuekeeC[ced
ieerle mebKee-25
va
keefJeiee&eefle-
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- eqJeeeefce$e peer jepeepeveke kees mecyeesefOele kejkes iee jns nQ~ ns jepeve! eerjece kes ejCe kes veKeev
kee Yepeve keefjes~ mechetCe& mebMee es[ oerefpeS~ es ke=heecetefle&, keCee kes meeiej, hejcesej, leerveeW ueeskeeW kes yevOeg,
oerveeW kes oerve, Denuee, meyejer, leeje kes Yeer veeLe, meJe&Jeeheke Deewj efJeheefe kes meneeke nQ~ ns jepeve! Fvekes
efJe<ee ceW Deehe Deheveer ceeveJe yegef es[ oerefpeS~ es eerjece! oMejLe peer kes YeJeve ceW efJenej kejles nges Yeer
YeeYeenejer hejyee hejcesej nQ~ FvneWves Deheves YeeeW keer Fe mes ueeruee ceW yeeuemJehe OeejCe efkeee nw peyeefke
nQ hegjeCe heg<e~ Fvemes mechetCe& mebosneW kee mecetn otj kej oerefpeS~ eerjIegveeLe peer yeue Deewj hejeece keer meercee nQ~
FvnW Jesoevle JeekeeeW mes peevee pee mekelee nw~ Fvekeer efmLeefle megvoj nw~ es he=LJeer kes mJeeceer, meyemes es, Yetcee,
hejyee nQ~ Dele Oeveg<ehe neLeer kees cemeueves kes efuees Fve jIegkegue kes efmebn eerjece kees Devegceefle oer peee~ es
eerjece MeerIe ner efMeJeOeveg<e lees[Wies Deewj meerlee peer Yeer peeceeuee kes ceeOece mes megKehetJe&ke eehle efkees peeves Jeeues
eMe mecetneW mes ege Fve eerjece kees eehle kejWieer Deewj Deye megkeefJe efieefjOej kes eje Yeer FvneR eerjece keer
MejCeeieefle mJeerkeej kej ueer peee~ cenejepe peveke Deehe mebosn es[ oerefpeS~
Ye*d#eleeb gleb efMeJeeeheb meerleepeeceeueee megKeeheb uehmele Sveb keerelf e&keueeheced

megkeefJeefieefjOejsCe
MejCeb
me
epeleeced~~4~~
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
mecegefolees
efceefLeueecyejs
jeIeJeYeeveg~
velJee iegved megce_ecegoeefieefjceefYekejueefcyelepeeveg~~1~~
ceveefmepeveerjomeMeMejerj
kegC[ueegefcyeleieC[~
MejJe&jerheeflemeceeveve
keecekeueYeYegpeoC[~~2~~
eerJelmeeJe#emee
megleCeleguemeerepeb
oOeeve~
yeeueefoJeekejoerefOeefleefvevokeheerleecyejb
Jemeeve~~3~~
cevob cevob
euebMeheueeled
heoefeheejcenbme~
heeefjpeele Fn eesefiepeveeveeb
hegjnjceevemenbme~~4~~
ce_eeoJeleerCe
efvejer#e
ievleb
eehemeceerheced~
JeOe&eles efieefjOejes ceuewje&ceb jIegkegueoerheced~~5~~
op
yr
Yeewceer- Deye keefJe iee jns nQ~ Deepe efceefLeuee kes DeekeeMe ceW eerjeIeJehe mete&veejeeCe Gefole nes iees nQ~
iegpeveeW kees eCeece kejkes Deepeevegyeeng eYeg cebehe Goeeeue hej yeeuemete& pewmes osoerheceeve nQ~ eerjece kee
eerefJeen keeceosJe kes yeeoue kes meceeve nw~ Gvekes keheesueeW kees kegC[ue mheMe& kej jns nQ Deewj eYeg kee cegKe
MejlhetefCe&cee kes ev kes meceeve nw Deewj Gvekeer YegpeeSB keeceosJe kes nefmLeMeeJeke kes metB[ kes meceeve nQ~ Deheves
eerJelmeebkeefeefvnle Je#emLeue hej eYeg ves veJeerve leguemeer ceeuee kees OeejCe efkeee nw Deewj yeeuemete& keer efkejCeeW kees
efveefvole kejves Jeeuee heerleecyej Yeer OeejCe kej jKee nw~ eYeg Oeerjs-Oeerjs eueles nges Deheves eerejCe keer MeesYee mes
268
ieerlejeceeeCeced
hejcenbme mecetneW kees Yeer Deekeef<e&le kej jns nQ~ eYeg eesefieeeW kes efuees keuheJe=#e SJeb efMeJe peer kes ceveceeveme mejesJej
kes jepenbme nQ~ Fme ekeej cebe mes Glejkej Oeveg<e kes meceerhe iees nges jIegkegue kes oerhe eerjece kees efieefjOej keefJe
Deheves ceueeW mes JeOee&efhele kej jns nQ~
mevoYe&Mueeske:
es
er
ve
d
meerlee
efvejer#e
jIegvevoveceYemetveg Jewee&egOeb
efMeefj<ekeewmegcemeewkegceee&ced~
Demleewod Je=<eOJepeceLees efieefjpeeefiejerMeeefJeejIetecekejsCe
efheveekeYeced~~1~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- YeieJeleer meerlee peer efMejer<e heg<he kes meceeve megkegceej eerjece kees De DeLee&led efJe<Ceg kes metveg DeLee&led
heg$e keeceosJe kes Jewjer DeLee&led Me$eg efMeJe peer kes DeeegOe efheveeke Oeveg<e kes meceerhe GheefmLele osKekej eerjece kes ner
neLe mes OevegYeie keer Fe kejleer ngF& Je=<eOJepe DeLee&led efpevekee OJepe etns kes efevn mes ege nw, Ssmes ieCeheefleheeJe&leer SJeb efMeJepeer keer mlegefle kejves ueieeR~
va
efJeMes<e- mebmke=le ceW Je=<e Meyo kee yewue Deewj etne es oes DeLe& nesles nQ~ Dele Je=<eOJepe ieCeheefle Deewj efMeJe
Fve oesveeW kee veece nw~
Se
ieerle mebKee-26
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Dee
emeeroleg
ceefe
nsjcye~
$ewecyekem$ecyekeb Mejceveketueeleg ceefe meheefo meecye~~1~~
keJe OevegheefJekeef"veb keJe e jece Meece efMeefj<ece=ogjOejefyecye~
YegJeveieg kegleeb ueIegleeb Oeveg<ees cece eeleg efJeheefekeocye~~2~~
ce=leg_pee cece ce=legevf e&ef ele efeeles eefo efkeue keesefhe efJeuecye~~
hegjnj keg eLee Oevege&leg efieefjOejceveesveefueveueefuelejesuecye:~~3~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Deepe ieCeheefle cegPe hej emeVe nes peeeB~ Decyee heeJe&leer kes meefnle Deehe $ewecyeke DeLee&led
$ebyeke efMeJe peer kes heg$e ieCesMe peer leerve ves$eeW Jeeues efMeJe peer kees Devegketue kej ueW~ efpememes efheveeke tves hej
GvnW keesF& Deeheefe ve nes~ keneB Jee mes Yeer keef"ve Oeveg<e Deewj keneB efyecye kes meceeve DeOej Jeeues efMejer<e pewmes
keesceue Meeceebie eerjece Deye lees mechetCe& YegJeveeW kes ieg efMeJepeer ner Fme Oeveg<e kees nukee kej oW efpememes cesjer
efJeheefeeeW kee mecetn meceehle nes peee~ ns ce=legbpee! eefo Deeheves efkemeer ekeej kee efJeuecye efkeee lees cesjer
ce=leg efveefele ceeefvees~ ns ef$ehegjemegj kes Me$eg! Deye Deehe Jener keefjes efpememes efieefjOej keefJe kes cevehe
keceue kes megvoj Yecej eerjece Deehekee efheveeke Oeveg<e lees[ mekeW~
efJeMes<e- en ieerle leerve leeue meesuen cee$ee ceW efveye nw~ en eceve keueeCe jeie ceW ieeee pee
mekelee nw~
269
yeeuekeeC[ced
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-27
jeIeJe efheveekeceefYeYe_pee
pevekepeveleeceefYej_pee~
efJeje[nejYetleb cece Oeveg:heesleb yeengJeere&JeeefjOeew efveceppee~~1~~
ceneceecenerpeeefveoeefveoeveoeveb
jIegefmebniepe&vewefJe&ieg_pee~
YeevegkegueYeevees mJeeleehejefMcejesef e<ee mevosnefleefcejb efJeYe_pee~~2~~
mJeecJejve=heeved efpelJee YegJeveefJepeeue#ceeR efJeekeuekeerefle peevekeeR pee~
efieefjOejeYees OevegYe&*kd elJee mJekeC" meerleepeeceeueeceeme_pee~~3~~
ve
d
Yeewceer- Fmekes Devevlej es yegef Jeeues eerjeceeb kes ejCe keceue kes Yecej YeieJeeve efMeJe Deheves mJehe
kees eke kejkes leerveeW ves$eeW keer DeegOeeje mes jeIeJe peer kees mveeve kejeles ngS Fme ekeej ieeves ueies~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns jeIeJe! cesje efheveeke Oeveg<e lees[ oerefpeS Deewj peveke keer pevelee kees emeVe kej oerefpeS~ efJejed kes
Denbkeej mJehe cesjs Oeveg<e he penepe kees Deheves yeenghejeece meceg ceW [gyees oerefpeS~ celeJeeues jepeJebMehe
iepesveW kes ieJe&he ceo kees Deheves efmebn iepe&ve mes meceehle kej oerefpeS~ ns mete&kegue kes mete&! Deheves eleehe mete& keer
efkejCeeW keer MeesYee mes mevosn he DevOekeej kees ve kej oerefpeS~ mJeebJej ceW Deees jepeeDeeW kees peerlekej mebmeej
keer efJepeeue#ceer es-keerefle& Deewj peevekeerpeer kees Yeer peerle ueerefpeS~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece Oeveg<e
lees[kej meerlee peer eje meceefhe&le peeceeuee kees Deheves ieues ceW mJeerkeeefjes~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer kes veeejer Oegve ceW efveye nw~
ieerle mebKee-28
nefjOe&vegJee&cekejs
Oe=leJeeved~
meerleeheguekemecesleceLees ceewJeeA meppeeb ke=leJeeved~~1~~
ie[es ueIegb mehe&MeeJekeefceJe Oevegjerke=leJeeved~
JeueevceC[ueerke=leb ieieveefceJe #eCeeod efOee ke=leJeeved~~2~~
ceOes Ye*dkelJee heMeefle ueeskes peveMeeskeb leJeeved~
efmebnes eLeeef#eheled KeC[ew ew ceesnb heefjleJeeved~~3~~
peepeekeejb peuheefle megpeves Yeeceefhe mebleJeeved~
efieefjOejeYegJeeae&kegmegcewYet&ecf epeeceue*dke=leJeeved ~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
keefJeiee&eefle-
Yeewceer- keefJe mJeeb iee jns nQ~ eernefj ves Deheves Jeece neLe mes Oeveg<e heke[e Deewj meerlee peer keer heguekeeJeueer
mevoYe&Mueeske
DeLe efMeJe ekeerke=leefJeen eYegheoecyegpece_pegceOegele~
ef$eveeveeegpeuew ecegoe&eved jIegheefleb megceefle efkeue me_peieew~~1~~
270
ieerlejeceeeCeced
kes meeLe Oeveg<e kees Gmeer ekeej oyeesee pewmes ie[ ess mes meeBhe kes yees kees cemeue oslee nw~ yeuehetJe&ke Oeveg<e kees
DeekeeMe keer YeeBefle ceC[ueerke=le kejkes eYeg ves Gmes Ske #eCe ceW oes tke kej efoee~ ueesieeW kes osKeles-osKeles Oeveg<e
kees ceOe mes lees[kej eYeg ves YeeeW kee Meeske nj efueee~ efmebn keer YeeBefle jece ves Oeveg<e kes oesveeW gke[eW kees heWke
efoee Deewj ceesn otj kej efoee~ ueesieeW kes pee-peekeej kejles-kejles eYeg ves mebmeej kee meeje Yee nj efueee~
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece ves Deheves hejeece kes heg<heeW mes Yetefceveefvoveer meerleepeer kees mepee efoee~
keefJeiee&eefle-
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeef_peleb Yeef_peleb Yeef_peleb ns jeIeJesvsCe MecYegOevegYe&e_f peleced~~1~~

je%ees efJeosnme jef#elee eefle%ee mJeecJejs jepekegueb efveefpe&leced~~2~~
yeengyeueJeeefjefveOeew ceneceeve=heeCeeb hueJeesheceb JewYeJeb efveceefppeleced~ ~3~~
YeevegJebMenefjCee oMeeveveeefoiepeeveeb iepe&lewJe ceoieC[b ieef_peleced~ ~4~~
megceveebemf e Je<e&leeb megcevemeeb megcevemeeb megcevees efJeueeskevew meYeeefpeleced~~5~~
peevekeerpeesve men ef$eueeskeefJepeeue#cee jepekegueb eernleb hejeefpeleced~~6~~
megkg eefJeefieefjOejsCe ieerleb ieeelee cevees Meeefhe jeceYe Yegpeyeueb veerjeefpeleced~~7~~
er
ve
d
ieerle mebKee-29
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- keefJe mJeeb Yeespehegjer ueeskeOegve keer Peceke lejbie ceW iee jns nQ~ Denes! lees[ efoee ieee, lees[ efoee
ieee, leess[ efoee ieee~ jeIeJesv peer kes eje efMeJeOeveg<e lees[ efoee ieee~ cenejepe peveke keer eefle%ee keer Yeer
eerjece ves j#ee kej ueer Deewj mJeecJej ceW Yeer jepekegue kees peerle efueee~ eYeg ves Deheves yeengyeuehe meceg ceW
Delevle celeJeeues jepeeDeeW kes JewYeJe kees penepe kes meceeve [gyees efoee~ mete&JebMe kes eerjeceheefmebn ves iejpe kej
jeJeCeeefo celeJeeues neefLeeeW kee ceo etj kej efoee~ heg<heJe<ee& kejles ngS megvoj ceve Jeeues osJeleeDeeW kes megvoj ceve
kees Deheveer efeleJeve mes mecceeefvele kej efoee~ peevekeer pee kes meeLe leerveeW ueeskeeW keer efJepee ue#ceer kes eje eernled
jepeJebMe kees hejeefpele kej efoee~ Fmeer ekeej ieerle ieeles ngS megkeefJe efieefjOej kes eje Yeer Deheves ceeveefmeke ves$eeW keer
veerjepevee mes eerjeceYe kes Yegpeyeue keer Deejleer Gleej ueer ieF&~
ieerle mebKee-30
11
ieeeefle keefJe
op
yr
ig
ht
20
osJee efoefJe megceveebefme Je<e&efvle megjJeOJees ieeeefvle ns~

jeIeJeYegpeegieceefYelees efvejer#e megceveesieCee keeeefvle ns~~1~~
ve=leefvle cewefLeueveeeex JemeveceefCeb Jeejeefvle ns~
yeejcyeejb jIegJeerjb oMe oMe efveefce<eeefCe efveJeejeefvle ns~~2~~
meerleeOe=leheguekeMejerje
veeveveerje
jepeceevee
ns~
ieesheevleer ceveefme efvepeYeeJeb eheueeefJeYeep& eceevee ns~~3~~
megjvejcegveemleg yeefOeje Oeveg&OJeefveb efJeeejeefvle ns~
efieefjOejeYegjlet$egled YeJeeeheb pee pee mecegeejeefvle ns~~4~~
R
ig
es
R
ht
mevoYe&Mueeske:
DeLees MeleevevoefveosMele meleer peieece meerlee peeceeueee cegoe~
jIeteceb YeiveYeJesMekeecegk& eb hegjefekeer<egm& levegceefuueceeueee~~1~~
er
ve
d
Yeewceer- keefJe mJeeb efceefLeuee keer ueeskeOegve ceW iee jns nQ-osJelee DeekeeMe mes heg<heeW keer Je=ef kej jns nQ~
osJeyeOegSB iee jner nQ~ eerjece kes oesveeW YegpeeDeeW kes oMe&ve kejkes osJeleeDeeW kes mecetn n<e&OJeefve kej jns nQ~ efceefLeuee
keer veeefjeeB veee jner nQ~ Jee Deewj ceefCe efveeJej kej jner nQ~ yeej-yeej eer jIegJeerj kees osKe-osKekej Deheveer
heuekeW veneR efieje jner nQ~ efyepeueer kes meceeve eceke jner meerleepeer Deheves ceveesYeeJeeW kees efheeleer ngF& Mejerj ceW
jescee_e Deewj ves$eeW ceW Deeghetefjle neskej ekeeMeceeve nes jner nQ~ osJelee, ceveg<e, cegefve OevegYeie OJeefve mes yenjs neskej
Gme hej efJeeej kej jns nQ~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece ves efMeJe-Oeveg<e lees[ efoee nw, en efveee kejkes
pee-peekeej kej jns nQ~
271
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Fmekes Devevlej yenef<e& Meleevevo kes efveoxMe mes meeOJeer meerleepeer efMeJe Oeveg<e lees[ves Jeeues eYeg jece kees
met#ce ecesueer keer ceeuee mes cebef[le peeceeuee mes hegjmke=le kejves keer Fe kejleer ngF& eerjIegveeLe peer kes meceerhe
emeVeleehetJe&ke heOeejeR~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee-31
meerlee jeIeJemeceerheceefYeeeefle kejke_pepeeceeefuekee~~
meKeerefYe
hejerlee
mJeYeeJele
hegveerlee~
heerleheefjJeerlee
efJeMeejoe
efJeveerlee~~
meerlee efveheceeb MeesYeeceeoOeeefle kejke_pepeeceeefuekee~~1~~
memeeseb
Mevew
Mevew
elegje
euevleer~
ielee
mJeee
iepeeR
yeeuenbmeeR
nmevleer~~
meerlee cetefle&celeer meg<ecesJe Yeeefle kejke_pepeeceeefuekee~~2~~
kejmejespepeeceeuee
efJeeefJepeeMeesYee~
ueeJeCeue#ceerjeceevceveesueesYee
~~
meerlee eleb keeefvleb keg<Ceeefle kejke_pepeeceeefuekee~~3~~
Dee
ceOegjceuee
ceOegceeer
yesuee~
Oeveleeb
eeeefle
eee
peerJevemegJesuee~~
meerlee hejceevevoJeeefjOeew mveeefle kejke_pepeeceeefuekee~~4~~
keCemegefkeefCeervethegjOJeefveeje
~
ceneefJeueuevesJe
heheejeJeeje~~
meerlee jeceYeceevemeb eerCeeefle kejke_pepeeceeefuekee~~5~~
OevegYe&s
efveveoefle
ogvogYeerheCeJeletex~
272
ieerlejeceeeCeced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- keceuekej ceW peeceeuee ueskej meerleepeer eerjeIeJe kes meceerhe pee jner nQ~ meefKeeeW mes efIejer ngF&
mJeYeeJele heefJe$e, Jewefoke, ieerleeW ceW ieeF& ngF&, hejce elegj efJevece meerlee peer efvehece MeesYee OeejCe kej jner nQ~
mebkeese kes meeLe Oeerjs-Oeerjs eueleer ngF& Deheveer ieefle mes nefLeveer Deewj jepenbmeer keer Yeer nBmeer G[eleer ngF& elegj meerlee
peer Mejerj OeejCe keer ngF& hejceMeesYee pewmes eleerle nes jner nQ~ keceuekej ceW Jele&ceeve peeceeuee ceW efJeeefJepee keer
MeesYee OeejCe kejleer ngF& Deheveer heceeOegjer keer ue#ceer mes eerjece kes ceve kees uegYeeleer ngF& meerlee peer Deheves eleske
Debie ceW keceveerelee kee hees<eCe kej jner nQ~ Deepe ceOegj cebieue eeespeve Jeeueer ceOegceF& yesuee nw~ Deepe peerJeve keer
T<ee Yeer Oevelee kees eehle kej jner nw~ meerlee peer hejceevevo meeiej ceW mveeve kej jner nQ~ ceneefJeceeer osJeer pewmeer
he keer veoer pewmeer meerleepeer kebkeCe-efkebefkeCeer Deewj vethegj kes keuejJe eje YeieJeeve jeceev kes ceve kees Yeer ee
kej jner nQ~ OevegYeie kes ceneslmeJe ceW veieejs, {esue Deewj legjner yeepes yepe jns nQ Deewj cebe kes ceOe mete&JebMe keer Oegjer
Jenve kejves Jeeues eYeg eerjece efJejepeceeve nes jns nQ Deewj meerleepeer neLe ceW peeceeuee ueskej efieefjOej keefJe kes
YeJeYee kees meceehle kej jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle megiece mebieerle keer {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw
DeefOece_eb
efleefle
efovesMeJebMeOetex~~
meerlee efieefjOejme YeJeYeeb Me=Ceeefle kejke_pepeeceeefuekee~~6~~
va
meerlee jeIeJe meceerhe Deye peee

neLe
peeceeuee
efuees~~
Se
ieerle mebKee-32
ee
th
keefJe hegveiee&eefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
peeceeueeb peevekeer keceuekejs efJeYeleer~~

efJeefJeOeefJeyegOeJevekegmegceefkemeueceeerced ~
Mekegvemegceuemegcetefle&efceJeeefJeYeleer ~~1~~
eefuelee meKeerefYe men jIegveeLeceefYemeerlee~
heefjceuew
jececeveesYe=efceJeepegleer~~2~~
DeefYeveerjOejb eevleer meewoeefceveer Yeeefceveer mee~
MeeOevetjsKeeb oOeevee oerJe efJeYeleer~~3~~
ieeevleer<eg ceueb meKeer<eg efoMees oerJevleer<eg~
peievceuemJeheb eefpe meceeefJeYeleer~~4~~
keefJeefieefjOejcevekeueMeb
eeCeheefle~
heeoheeYeefeYeeJeheeret<esCe
efheeleer~~5~~
Yeewceer- keefJe hegve ieerleeJeueer keer heefle ceW iee jns nQmeerlee peer Deveske vevoveJeve kes heg<heeW Deewj heuueJeeW
mes efveefce&le, Mekegve Deewj megcebieueeW keer cetefle& pewmeer peeceeuee kees Deheves keceue kej ceW DeeojhetJe&ke OeejCe kejleer ngF&
273
yeeuekeeC[ced
Gmekee hees<eCe Yeer kej jner nw~ meefKeeeW kes meeLe eerjece kes meceerhe peeleer ngF& meerlee peer Deheveer megjefYeeeW mes eerjece
kes ceve kees Yeer egje jner nQ~ ceeveeW yeeoue kes meceerhe peeleer ngF& meefKeeeW kes ieerle ieeles jnves hej Deheveer ceeuee ceW
meerlee peer peiele kes cebieue kee mJehe OeejCe kej jner nQ Deewj efieefjOej keefJe kes cevehe keueMe kees Yeer Deheves
eeCeheefle eerjece kes esceece=le mes Yejleer ngF& meerlee peer peeceeuee OeejCe kejleer ngF& eYeg kes heeme Dee jner nQ~
ve
d
er
es
R
s
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
jeceevJe#ees
Jeer#e
OejCeerkegceejer~
JeYetJe eefkelee #eCeb eLee oeveejer~~
oes Jeeejele
meerlee megkegceejer~
keeb Oees efo jIegveeLeesefJekeejer~~1~~
keseb ceee meMeer meceevee Jeeeshee~
yeeYeeefle
Je#eefme
JeefMelejIegYethee~~
keseb mheOe&ceeveeefmle meerleee kegveejer~~2~~
efkecemeew jefle eEke Jee jcee heMeeruee~
efkeb Jee MeJee&Ceer meleer Meejoe megMeeruee~~
ceoveeb e keeb Yepeles jeceesYeenejer~~3~~
#eCeb mee efJeYeeJe efvepeeefleefyecyeb %eelJee~
ceescegeceevee
jeceb {eleb OeelJee~~
efieefjOejeYegefo meerlee efyecyeesefOekeejer~
yeYetJe cegefolee #eCeb pevekekegceejer~~4~~
ht
ieeeefle keefJe-
ieerle mebKee-33
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- keefJe mJeeb iee jns nQ- eerjeceev kee Je#emLeue efvenejkej pevekeveefvoveer meerlee peer #eCe Yej
ke"hegleueer pewmeer eefkele jn ieF~ oe ceW megkegceejer meerlee peer ves efJeeej efkeee efke DeefJekeejer eerjIegveeLe peer oe
ceW efkemekees OeejCe kej jns nQ~ Dejs! cesjs ner meceeve DeJemLee Deewj heJeeueer eerjece kees JeMe ceW kejkes en keewve
ceefnuee Fvekes oe ceW efJejepeceeve nes jner nw~ en keewve og ceefnuee cegPe meerlee kes meeLe mheOee& kej jner nw~ keee
en jefle nw? ee heJeleer ue#ceer? keee en heeJe&leer nw? ee MeerueJeleer mejmJeleer? Yee kees njves Jeeues eerjece cegPemes
Deefleefje efkeme ceefnuee kees mJeerkeej kej jns nQ? Ske #eCe efJeeej kejkes meerlee peer eYeg kes oe ceW Jele&ceeve
Dehevee ner eefleefyecye peevekej eerjece kees {ele mecePekej yengle emeVe ngF~ efieefjOej kes eYeg eerjece kes oe ceW
meerlee peer kee eefleefyecye ner efveJeeme kee DeefOekeejer nw, Ssmee efveee kejkes meerlee peer yengle nef<e&le ngF~
mevoYe&Mueeske
cevemeecevemeb efJeYeeJeevleeR efceefleleeb Jeer#e efJe<eCCeefeeJe=ef eced~
efJeuemeppeeceeefuekeekejeeeb elegjeefueelegjeb peieew e meerleeced~~1~~
274
ieerlejeceeeCeced
Yeewceer- Fme ekeej neLe ceW peeceeuee ueskej ceve mes keg meeseleer ngF& Devecevemke, efKeVe efee Jeeueer meerlee
peer kees osKekej elegj meKeer ves elegj meerlee peer kees mecyeesefOele kejkes Fme ekeej ieeee~
ve
d
er
es
R
s
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
meerles mevosnb Je=Lee lepe ns! Oesefn pees peeceeueeced~

jeIeJeme keC"s epeb me=pe ns peefn Yeeefvleb efJeMeeueeced~~
Jeeree peueb eLee
lJeee
jeceesveve~
eYeee e
YeevegefjJe lJeee jeceesefYeVe~~
ceesnefceceb og<lepeb heefjlepe ns! ee eerefleb jmeeueeced~~1~~
Jemleglemleg
pevekemegles
egJeeesjYeso~
lJeb
jecees jecemlJeefcelLeb
Jeoefle
Jeso~~
efveeecesleb esleefme mebme=pe ns! lepe Yeerelf eb kejeueeced~~2~~
Skeb
yee
efOeeYetleb
peeveeleefOekeejer~
keesmeues
kegceejesefOeefceefLeueb
kegceejer~~
YeeJecesleb cevemee meoe Yepe ns! ef#ehe Yegpeueleece=Ceeueced~~3~~
heefjOeehee
peeceeueeb jeIeJeb
hegveerleced~
meKeesefhe
ieeeefvle
ceeefuekeieerleced~~
jecesCe MeerIeb meceeyepe ns! efieefjOejceefle mJeCe&Meeueeced~~4~~
ieerle mebKee-34
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- ns meerles! Fme JeLe& mebosn kees es[ oerefpeS~ efJepeeer eerjece kees peeceeuee Deefhe&le keerefpeS~ jeIeJe
peer kes keC" ceW peeceeuee [eefuees~ Fme efJeMeeue Yeeefvle kees ceej [eefueS~ peue mes lejbie keer YeeBefle eerjece Deehemes
Deveve nQ~ eYee mes mete& kes meceeve eerjece Deehemes DeefYeVe nQ~ FmeefueS ve tves Jeeues Fme ceesn kees es[ oerefpeS~
eYeg kes eefle jmeerueer eerefle kee Deeee keerefpeS~ Jemleglemleg ns peevekeer! Deehe oesveeW ceW DeYeso nQ~ Deehe meerlee ner
eerjece nQ Deewj eerjece ner Deehe eermeerlee nQ~ Fme ekeej Jeso kenles nQ
jecees meerlee peevekeer jeceev
efee ceW Fmeer efveee kee efvecee&Ce keerefpeS~ Yeebkej [j es[ oerefpeS~ Ske ner yee eermeerleejece Fve oes heeW
ceW efJejepe jne nw~ en leLe DeefOekeejerpeve ner peeveles nQ~ Jener hejceelcee, DeeesOee ceW kegceej yevekej eerjece he
ceW leLee efceefLeuee ceW kegceejer yevekej eermeerlee he ceW efJejepeceeve nw~ Fmeer YeeJe kee efvejvlej Yepeve keerefpeS Deewj
Deheveer keceueveeue pewmeer Yegpee hewueeFes Deye heefJe$e eerjeIeJe kees peeceeuee henveeFes osefKees! meefKeeeB Yeer
ceebieefueke ieerle iee jner nQ~ efieefjOej keefJe keer yegefhe megJeCe&Meeuee ceW eerjece kes meeLe MeerIe heOeeefjes~
ieerle mebKee-35
peeceeueeb kejs Oe=lJee me*dkegeefle meerlee osJeer
efkeef_eefon cevemee
efpesefle ns~
275
ve
d
er
es
R
s
ht
va
ya
s
.A
ll
R
ig
eueefle ve YegpeJeuueer efJeYeeefpeleveJeceuueer

YeeJeb YeeJeb YeeJevee efJeYesefle ns~~1~~
oes
efJeeejeefle
efMeefj<ekegmegcelevJeer
mJeesleefme
efevleeb eleveesefle
ns~
peeceeueeceOeghee
oMesego&MeeveveMe$egb
Fefle JeLee oeb
ogveesefle ns~~2~~
veefn heefjOeeheeseb meKees nefme<eefvle leoe
efJeefOeJeefleece
eefleYeeefle
ns~
YecejsYe keLeb j#eb jeIeJeme ce=ogJeheg
Fefle
cece meb ve eeefle ns~~3~~
YeJeleg meKeerefYeYe=&eved Jeejefe<es yeueeoefhe
peeceeueeb
keC"s eehe&eeefce ns~
Fefle ke=lJee heefjOeehe ejCes efveheeflelee mee
efieefjOejes ceueb ieeeeefce
ns~~4~~
yeeuekeeC[ced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- neLe ceW peeceeuee ueskej osJeer, meerlee peer keg mebkeese kej jner nQ Deewj ceve ceW ueefppele nes jner nQ~
MeesYee mes veJeerve ecesueer kees peerleves Jeeueer meerleepeer keer Yegpeehe uelee Lees[er Yeer veneR efnue jner nw~ YeeJeveeceeer
meerlee peer efevlee kej kejkes [j jner nQ~ efMejer<e hetue kes meceeve megkegceejer meerleeosJeer oe ceW efJeeej kej jner nQ
Deewj Deheves efee ceW efevlee ye{eleer pee jner nQ~ Dejs! kener peeceeuee hej ceB[jeles nges YeeQjs jeJeCe kes Me$eg jIegveeLe
peer kees [Bme ve ueW~ ener JeLee meerleepeer kes oe kees og:Keer kej jner nw~ eefo ceeuee (peeceeuee) veneR henveeleer ntB
lees meefKeeeB cesjer nBmeer kejWieer~ Ssmee kejves hej efJeefOe kee Jeefleece nes peeesiee~ hejvleg jeIeJe peer kes efMejer<e kes
meceeve keesceue Mejerj keer YeeQjeW mes kewmes j#ee keB? cesje en mebke veneR otj nes jne nw~ "erke nw~ YeeQjeW kees meefKeeeW
eje otj Yeiee otBieer~ Deye eYeg kes ieues ceW peeceeuee Deefhe&le kej jner ntB~ Fme ekeej efveee kejkes eYeg kees peeceeuee
henveekej meerleepeer eerjece kes ejCeeW ceW eCeece kej jner nQ Deewj ceQ keefJe efieefjOej Yeer cebieue ieerle iee jne ntB~
op
yr
ig
ht
20
ieerle mebKee-36
ceueb ceueb ceueb ns efceefLeueeeeb ef$eueeskeeeced~
efovekejmecegoemecees ns eLee n<e&mleg keeskeeeced~~1~~
ve=leefle
ieeeefle
eJeoefle ns ecegefolehegjueeske~
ogvogefYeJee&oeved ceesoles ns megjueeskees efJeMeeske~~2~~
helveerefYeeg&e
eleme=efYenx esceceivees ve=hepeveke:~
pevceoefj:mebeesieJeMees ns eLee ueyOeceefCekeveke~~3~~
ue#ceCees uemeefle efJeue#eCees ns eLee kesmeefjefkeMeesj:~
276
ieerlejeceeeCeced
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deepe efceefLeuee ceW Deewj leerveeW ueeskeeW ceW cebbieue-cebieue Deewj cebieue ner nw~ efpeme ekeej meteexoe kes
mecee ekeJes ceW iee jns nQ, hejmhej yeeleW kej jns nQ Deewj Meeske jefnle osJeueeske veieejs yepeelee ngDee emeVe nes jne nw~
eejeW heeflveeeW kes meefnle pevekepeer Gmeer ekeej esceceive nQ, pewmes pevce kee oefj mebeesieJeMe ceefCe Deewj megJeCe& heekej
emeVe neslee nw~ efmebn MeeJeke keer YeeBefle efJeue#eCe ue#ceCe peer megMeesefYele nes jns nQ~ pewmes evcee kees ekeesj efveneje
kejlee nw Gmeer ekeej ue#ceCe peer eYeg eerjece kees yeej-yeej efvenej jns nQ~ efieefjOej keefJe kes eje JeefCe&le veJece
meie& kes eefleheee keueeCekeejer MegYeheefjCeece Jeeues ieerle meerleeefYejece eYeg eerjece ceW meYeer efceefLeueeJeeefmeeeW kes ves$e
Deewj ceve ueie iees~
cegngce&gngn&efjceefYeheMeefle ns eLee evb ekeesj~~4~~

megceveebefme
Mee meces<eeb ns ieerlemeerleeefYejeces~
keefJeefieefjOejke=leveJeces ns meiex MegYe heefjCeeces~~5~~
ya
s
.A
ll
R
ig
Fefle
ieerlemeerleemJeebJejes veece veJece meie&~
Se
va

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerlemeerleemJeebJej
veeceke veJece meie& mecheVe ngDee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
277
yeeuekeeC[ced
~~eer:~~
~~vecees jeIeJeee~~
es
er
ve
d

yeeuekeeC[s
ieerlemeerleejeceheefjCeees veece
R
ig
ht
oMece meie&
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
mevoYe&Mueeskee
Je#eeerpeeceeefuekes jIegheleew eeles meceerheb iegjes
Deeeeles Ye=iegveeekesefYeefceefLeueb pJeeueeJeueer{s <e~
eerjeceee
mecehe& meeekeOeveg eeles censveeueb
je%ee Jew pevekesve he$eceveIeb eerkeesmeueeved esef<eleced~~1~~
eglJee eerjIegveeLeefmebnefMeMegvee Yeiveb hegjejsOe&veg
eermeerleepeeceeueee efJeueefmeleb jeceb e keerlee& efeee~
Deevevosve eglees ve=hees oMejLe eerjeceueeskeekegue
emLeelegb Jejee$eee e efceefLeueeb meppeeb meceekeuheeled~~2~~
keewmeuee veveg kewkeesvogefnlee meeOJeer megefce$ee cegoe
meerleejeceefJeJeenceuecens
Jesoer meceekeuheeved~
ueeskeeeejefJeOeeveceueeCeeeeJe&eee&ef e&lee
ieeeefvle mce efJeJeenieerleceveIeb ueeskeOJeefvemJeeojeled~~3~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- keefJe leerve mevoYe&MueeskeeW mes keLee kees eceye kej jns nQ~ meerlee peer keer peeceeuee Je#emLeue hej
OeejCe kejkes peye eerjece iegosJe efJeeeefce$e kes heeme heOeej Deees, Gmeer mecee eesOe keer pJeeuee mes heefjhetCe&
hejMegjece peer efceefLeuee ceW Deees~ Jes Yeer eerjece kees Oeveg<e-yeeCe meeQhekej lehemee kejves censveeue eues iees~
Fmekes heeeled peveke peer ves ueive-heef$ekee DeeesOee Yespeer~ ueive-heef$ekee mes en megvekej efke eerjecehe yeeueefmebn
ves efMeJeOeveg<e lees[ efoee Deewj Jes peeceeuee, keerefle&, leLee MeesYee mes ege nes iees nQ~ Deevevo mes ege eerjece peer kes
oMe&veeW kes efueS Glmegke eeJeleea cenejepe oMejLe yeejele kes meeLe efceefLeuee emLeeve kes efuees meepe-meppee keer
leweejer kejves ueies~ keewmeueepeer, kewkeseerpeer SJeb meeOJeer megefce$eepeer eermeerleejecepeer kes efJeJeen kes cebieueeslmeJe kes
efuees Jesefokee yeveeF& Deewj megvoj DebieeW ceW ueshe keer ngF& ueeskeeeej kes efJeOeeve ceW efvehegCe leerveeW ceeleeSB DeJeOeer kes
eeefuele ueeskeOJeefveeeW ceW eermeerleejece peer kes efJeJeen kes ieerle ieeves ueieeR~
278
ve
d
er
es
R
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-1
ieeeece ieCeheefleb ieeeece YeJeeveeR ie=Ceercee efmeefyeg
g erveece~
eg<celke=heelees e%eesmceekeb meheueesmleg ese mekeuemegKeOeece~~1~~
MeerIeb meceeeeleb jeceb meerleeosJee ves$ew: keoe veg heMesce~
veJeJejJeOJeew ce_pegceuecetleea keoe efvepekejw mebmhe=Mesce~~2~~
eleg<keeefCe hetje meheefo megecf e$eeoseJf e! kewkeefe jee leesjCeeefve~
keewmeuee efveMeuee nvleg jIegJee&ceueee ieCeheieewjerhetpeeb kejJeeefCe~~3~~
Deeiele veeefheleeveer ceeefueveer Yeefievees ieesceesve efuehelee_e eefj~
ce_pegceefCeceeweuf eb meJe&ueeskevejceewuees leg jee leoereMeesYeeOeeefj~~4~~
Deeie YejleYeMe$egIvesve meceb MeerIeb Jejee$ee meppeeb mebeJf eOesenf ~
epe efceefLeueeeeb efieefjOejkeefJeveeefhe meeOe ceueeefve efo mebeVf eOesenf ~~5~~
ieerlejeceeeCeced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- nce ieCeheefle kees ieeeW, ieewjer kees ieeeW Deewj efmeef-yegef kee veece ueW~ Deehekeer ke=hee mes nceeje en
e%e meheue nes Deewj mechetCe& megKeeW kes meeLe nceeje keueeCe nes~ meerleeosJeer kes meeLe MeerIe DeJeOe heOeejs nges eerjece
kees nce Deheves ves$eeW mes keye osKeWieer? ceOegj cebieueesW keer cetefle& veJeerve Jej-JeOet eerjece meerleepeer kees Deheves neLeeW mes
keye mheMe& kejWieer? megefce$eeosJeer! MeerIe eewkes hetjes~ kewkesefe! leesjCeej mepeeDees Deewj emeVe ngeer, ceQ keewmeuee
jIegJej kes cebieue kes efuees ieCeheefle-ieewjer keer hetpee keB~ ns veeFve yenve! ns ceeefueveer yenvee! DeeDees ej kees ieesyej
mes ueerhe oes Deewj mechetCe& ueeskeeW kes cegkegceefCe eerjece kes efuees GvneR kes MeesYee kes Deveghe megvoj ceewj kee efvecee&Ce
kejes~ ns YejleYe! Me$egIve kes meeLe MeerIe DeeDees Deewj yeejele mepeeDees~ efieefjOej keefJe kes meeLe MeerIe efceefLeuee
peeDees Deewj Deheves oe ceW meYeer cebieueeW kees DevegYeJe kejes~
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
mevoYe&Mueeskee
meveeleveb yeemeveeleveee Oecee&e efyeYeod egieheod efheced~
DeeeesOekeeveeb veveg ceweLf eueeveeb eceesoyeuueeR me efJeYegJe&leeveerled~~1~~
mebmesJeceevees iegceskehes meue#ceCees cewefLeueceesokeejer~
DeeeesOekeevee_e hegveefl& eeres JewJeeefnkeb ueeskeefJeefOeb JeOee~~2~~
DeLe
meerleevegheeee
ceewues mebefJeefOelmeee~
mJehve mevoMe&eeceemes
ceeefuevew heeceeefuevee~~3~~
op
Yeewceer- meJe&Jeeheke meveeleve hejyee YeieJeeve eerjece ves meveeleve Oece& keer j#ee kes efuees Ske meeLe oes he
OeejCe kejkes DeeesOeeJeeefmeeeW Deewj efceefLeueeJeeefmeeeW keer Deevevo uelee kee efJemleej efkeee~ Ske he ceW
ue#ceCepeer kes meefnle efceefLeuee ceW efJejepeceeve iegosJe efJeeeefce$e keer mesJee kejles nges cewefLeueeW kees Deevevo efoee
Deewj otmejs he ceW DeeesOee ceW efJejepeceeve neskej efJeJeen kes hetJe& otuns kes efuees nesves Jeeueer meYeer efJeefOeeeW kees
mecheVe efkeee~ Fmekes heeeled meerlee peer kes Deveghe ceewefjee yeveJeeves keer Fe mes keceueceeueer YeieJeeve eerjece ves
ceeefueveer kees mehevee efoee~
279
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
ve
d
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ceeueer emeghlees veveg ceneses eemeeos cegoe

Jeeefkeeeeb
ceeefueveer efveeefle ns~
peeie=efn peeie=efn ceeefueefve! ceeueer eyeesOeeefle
peeie=efn eYeeleb heMe Yeeefle ns~~1~~
ves$es Gvceerue ceeefueveer hegjlemleg heMeefle
Jejes
jeceevmleg
efJeYeeefle ns~
keecekeesefkeceveere
$e+legheeflejceCeere
meewvoe&megOeee
megmveeefle
ns~~2~~
efJeefmcelee mee he=efle jeceb veJeveerjOejMeeceb
efkeceLe&ceeesOeeeeceeeeefme
ns~
egleb ceee efMeJeOevegYe&*dkelJee peeceeueeOeejer
efceefLeueeeeceOegvee
efJeYeeefme ns~~3~~
jeIeJe eCece een e=Ceg ceelecee&euf eefve ns
legYecesleod
jnmeb
ieoeefce
ns~
jepeiesns ceodefJeJeenMekegvemegceueb ns
lelemlJeeb efkeceefhe eJeoeefce ns~~4~~
Dee<eeA e ceewefueb ceeefueefve! jeeeMeg cece ke=less
efJeJeens
leecesJe
Oeejeeefce ns~
leee efkeue peslegb Meeueer MeeuehelveeR meKeereeefhe
jece meg<eceee
heejeeefce
ns~~5~~
ceeefueveer hee Yetees Yekelee Jejb jeceevb
veeveLee
cevemJe
kegceej ns~
ve heMeeefce vewJe peeves Dee<eeA e ceewefueb jeIeJe
keerked mee Jeo megkegceej ns~~6~~
$e+ef<eefYee e ceewefueJee&uceerefkeeYe=efleefYee
Dee<eea e ceewefuemlemceeled Keeefce ns~
lJeecesJe eheVeeb Keuegceeefueveercenb e Yekelee
ieghleceefhe jnmeb meceeKeeefce ns~~7~~
ceeweuf eb e heefjlees ceeefueveer ceefCecegkeleeceeefCekeeeefve
ieerle mebKee-2
280
ieerlejeceeeCeced
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ceeueer TBeer Deeefuekee hej emeVelee mes mees jne nw Deewj ceeefueveer heg<heJeeefkee ceW Meeve kej jner nw~
menmee Ssmee ueiee pewmes ceeueer-ceeefueveer kees peiee jne nw~ ceeefueve peie pee peie pee~ osKe! eYeele megvoj ueie jne nw~
ves$e Keesuekej ceeefueveer meeceves osKe jner nw lees Gmes eerjecepeer oguenehe ceW efoKeeF& he[ jns nQ~ Jes kejes[eW keeceosJeeW
kes meceeve megvoj, Jemevle kes meceeve jceCeere leLee meewvoee&ce=le mes mveeve efkees nges mes ueie jns nQ~ ceeefueveer ves
efJemcee Yejs mJej ceW cesIeJeCeea eerjece mes hetejepekegceej Deehe DeYeer DeeesOee ceW kewmes heOeejs~ ceQveW lees megvee efke
efMeJe Oeveg<e lees[kej meerlee peer keer peeceeuee OeejCe kejkes Deehe efceefLeuee ceW efJejepe jns nQ~ eerjece ves ceeefueveer ceeB
kees eCeece kejkes kene! ceeefueveer ceeB! Deehekees en jnme megvee jne ntB~ DeeesOee jepecenue ceW cesje JewJeeefnke
Mekegve cebieue mecheVe nes jne nw~ Fmeerefuees Deehemes keg eeLe&vee kejves Deeee ntB~ ns ceeefueefve ceeB! cesjs efuees Deehe
Dee<eea ceewefjee keer jevee kej oerefpees~ efJeJeen ceW ceQ Gmeer kees OeejCe keBiee SJeb Gmeer mes meeefueeeW, meuenpeeW Deewj
meefKeeeW kees ceesefnle kej meketBiee~ ceeefueveer ves YeefehetJe&ke oguene eerjeceev peer mes hete- ns jepekegceej! Deehe
DeveLee ve ueW~ Dee<eea ceewefjee ve lees ceQves megveer ner Deewj ve ner osKeer ner nw~ Jees nesleer kewmeer nw? megkegceej Deehe yeleeeW~
YeieJeeve jece ves Gej efoee~ Fmes Jeeuceerefke Deeefo $e+ef<eeeW eje osKee ieee nw, FmeefueS ceQ Fmes Dee<eea ceewjer ken jne
ntB~ etBefke Deehe cesjer MejCeeiele Yeee nQ FmeerefueS ieesheveere jnme Yeer Deehemes ken jne ntB~ ceeefueveer! ceewefjee kes
eejeW Deesj ceefCe-cegee Deewj ceeefCekee ueieeFes Deewj ceewefjee kes ceOe ceW meerleeosJeer kee efe$e yevee oerefpeS Gmeer kees
OeejCe kejkes ceQ mechetCe& peiele kees ceesefnle kej uetBiee Deewj Deehe efieefjOej keefJe eje ieees iees cegPe hejcesej eerjece
kees Deheves oe ceW Deeee& kes meeLe OeejCe kej ueerefpeesiee~
ceOes
e meerleeosJeeR efe$ee ns~
leeb oOeevees ceesneseb meJe peievceeefueefve ns
efieefjOejme ieerleb e efJeefe$ee ns~~8~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Meevlee ieeeefle
ul
ieerle mebKee-3
Dee nefjelewueuesheveb jIegveeLeme keee&ced~

ieeele ceueieerlekeb megcegnlt e efJeeee&ced~~1~~
kevekehee$eefeleceuee Yeefieveer efkeue Meevlee~
efJenmevleer meceghesle mee efuechelekeueevlee~~2~~
uesheb uesheb jeIeJeb heefjegcyeefle meeOJeer~
sheb sheb ceeOeJeb ce=[eefle Megef e ceeOJeer~~3~~
<eefleC[gueb otJe&ee menefjb efme_eefle~
mJees ke=lJee Yeelejb ogejf leeefve efJeceg_eeefle~~4~~
$e+ef<ehelveer Yeefieveer eYees megeMebmeefle Yeeieced~
efieefjOejeYees megceues keueeefle meewYeeieced~~5~~
ll
R
ig
mee"erke eeGj neuej otyejs etceF DeeF jepee oMejLe keer Oesejf js~
etceFB eeF& yeefnveer osFB DeMeer<e js efpeeF jeceev oguene keesef yeefjme js~~
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- eerjece keer ye[er yenve Meevlee peer iee jner nQ-Deepe jIegveeLe peer kees lesue, nuoer kee ueshe kejvee
eeefnes~ megvoj cegntle& kee efJeeej kej uesvee eeefnes~ meYeer megJeeefmeefveeeW cebieue ieerle ieeDees~ Ssmee kenkej cebieue
mecheVe Meevlee yenve ceebieefueke JeeW mes Yejs mJeCe& kee Leeue ueskej eYeg kes heeme DeeF Deewj LekeeJe kes efyevee
eYeg kees lesue-nuoer ueieeves ueieeR~ ueefppele nes-neskej, lesue-nuoer kee ueshe ueiee-ueieekej heefJe$e escejme ceW
celeJeeueer meleer Meevlee yenve ceOegceeme ceW ekes eerjeIeJe kees etce jner nQ~ mee"er kes eeJeue Deewj nuoer ceW njer-njer
otye-[gyeeskej eYeg kes Mejerj hej ef[ke jner nQ Deewj YeeF& eerjece kees Deheveer ieeso ceW ueskej meYeer keeW kees meceehle
kej jner nQ~ $e+<e e=bie keer Oece&helveer eYeg eerjece keer ye[er yenve Meevlee peer Deheves Yeeie keer eMebmee kej jner nQ
Deewj efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kes efJeJeen ceb[ue ceW meefcceefuele neskej Dehevee meewYeeie ceeve jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle ieerleeJeueer yeeuekeeC[ 6 kes {eue ceW efveye nw~ Deepe Yeer Jej kees lesue nuoer ueieekej
DeJeOe #es$e keer yenveW YeeF& kees etceleer nQ Deewj DeeMeerJee&o ieeleer nQ~ efpemekes yeesue nQ-
281
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ieerle mebKee-4
si
P
ee
th
Se
va
Meevlee ve=leefle ieeeefle ns ieceuepeuepeelee~

ueyOees veveg leee Yeelee ns ef$eYegJevepeve$eelee~~1~~
efuecheefle egcyeefle ieeeefle ns ceueeefMe<eb oes~
efej_peerJeleg jepeerJee#ees ns Fefle Jeees efJeOees~~2~~
heeefjleese<f ekeeLe kewkeeer ceelee ns MeevleecevegvOes~
efieefjOejeYegcesJe eeeles ns veeveveerjb efvevOes~~3~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Deepe Meevlee peer emeVe nes jner nQ, iee jner nQ~ Gvekes keceueves$e ceW n<e& kes DeeBmet nQ keeeWefke Meevlee peer
ves leerveeW ueeskeeW kes eeefCeeeW kes j#eke YeieJeeve eerjece kees ner YeeF& he ceW heeee nw~ Meevlee peer eYeg kees lesue-nuoer
ueiee jner nQ, etce jner nQ, cebieue iee jner nQ Deewj cebieue DeeMeerJee&o os jner nQ~ jepeerJeveeve eerjece efejbpeerJeer neW~ Fme
ekeej keeceveehetCe& JeeCeer kee JeenjCe kej jner nQ DeLee&led yeesue jner nQ~ ceelee kewkeseer lesue-nuoer ueieeves kee vesie
ceeBieves kes efuees Meevlee peer mes DevegjesOe kej jner nQ Deewj Meevlee peer Yeer efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kees ner vesie
ceW ceebie jner nQ Deewj ves$e ceW Gce[s nges DeeBmegDeeW kees Decebieue kes Yee mes jeske jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle efJeeeheefle keer ieerle kes {eue ceW efueKee ieee nw~
mevoYe&Mueeske:
DeLe ceele=ieCe meJeex jeceJewJeeefnkeb MegYeced~
ieerleb meeheee_ees Jejee$eeceneslmeJeced~~1~~
Yeewceer- Fmekes heeeled meYeer ceeleeSB Jejee$ee ceneslmeJe mecyevOeer eerjece kee JewJeeefnke cebieue ieerle ieJeeveW
ueieeR~
282
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
keLeb heeefjpeele leJe Meerleuee eee ns Meerleuee eee ns

keLeb lJeefe Meerlees
Jeelees
Jeeefle ns~
keLeb leJe ueles MeeKee nefjlee efJejepevles nefjlee efJejepevles
keLeb
lJeefe
heuehetieb
Yeeefle ns~~1~~
uelee nsleesvetv& eb cece Meerleuee eee ns Meerleuee eee ns
lemee nslees Meerlees Jeelees
Jeeefle ns~
Je=#eme iegCesve cece MeeKee nefjleee meefvle MeeKee nefjleee meefvle
leme
nslees
heuehetieb
Yeeefle ns~~2~~
keLeb jIegev leJe MeerleuemJeYeeJe efkeue MeerleuemJeYeeJe efkeue
keLeb leJe
heb
meewceb
Yeeefle ns~
meerleekeejCesve cece MeerleuemJeYeeJe efkeue MeerleuemJeYeeJe efkeue
lemee
nsleesh& eb
meewceb Yeeefle ns~~3~~
ieerle mebKee-5
va
meerlee een
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
jeIeJekeejCesveeefmce meleleb emeVee ns meleleb emeVee ns

lemeeOeejs
mekeueb
efJeYeeefle
ns~
meerleejeceegieueceveesveb
efveleefceefueleb
ns
GYeeesoe&cheleb
efveleb
Yeeefle
ns~~4~~
keefJeefieefjOejesefhe meowJe keesefhe heevLe FJe meowJe keesefhe heevLe FJe
eeeegieb
mebefmLelee
Yeeefle
ns~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ceeleeSB Je=#e Deewj uelee kes Jeepe mes eermeerlee-jece peer keer eMebmee kejleer ngF& iee jner nQns heeefjpeele
Je=#e! legcnejer eee Fleveer Meerleue keeeW nw Deewj legcnejer eee ceW Meerleue Jeeeg keeeW euelee jnlee nw~ ns uelee!
legcnejer MeeKeeSB njer-njer keeeW nQ Deewj legce heue Deewj heg<heeW mes keeeW megMeesefYele jnleer nes~ heeefjpeele Gej os jne nwuelee kes keejCe cesjer eee Meerleue nw Dewj Gmeer kes keejCe cesjs leues Meerleue Jeeeg euelee jnlee nw~ uelee ves Gej
efoee-Je=#e kes iegCe mes cesjer MeeKeeSB njer-Yejer jnleer nQ Deewj Je=#e kes keejCe ner cegPeceW heue Deewj heg<he Yeer megMeesefYele
jnles nQ~ ns eerjece! Deehekee mJeYeeJe Meerleue keeeW nw? Deewj Deehekee he Flevee meewce keeeW nw? meerlee peer kes
keejCe cesje mJeYeeJe Meerleue nw Deewj cesje he Flevee meewce nw~
Deye meerlee peer Gej os jner nQeerjeIeJe kes keejCe ceQ efvejvlej emeVe jnleer ntB Deewj GvneR kes DeeOeej hej en
pe[esleveelceke mebmeej megMeesefYele nw~ eermeerlee-jece kee oechele Ske-otmejs mes DeefYeVe nw Deewj ueeruee ceW oesveeW kee
oechele efvele megMeesefYele nes jne nw Deewj efieefjOej keefJe Yeer Ske yeesner keer YeeBefle eee kee mesJeve kejlee ngDee
megMeesefYele nes jne nw~
283
yeeuekeeC[ced
er
ve
d
ieerle mebKee-6
efJeuemeefle ceC[hes eeJeleea jepee eme heg$ees efJeJeenefelegb eeefle ns~~1~~
efJeuemeefle ceC[hes megcev$e meefeJees eme mJeeceer efJeJeenefelegb eeefle ns~~2~~
efJeuemeefle ceC[hes eerYejlees Yeelee eme peeeeved efJeJeenefelegb eeefle ns~3~~
efJeuemeefle ceC[hes Me$egIveueeuees eme Yeelee efJeJeenefelegb eeefle ns~~4~~
efJeuemeefle ceC[hes efieefjOejieg eme efMe<ees efJeJeenefelegb eeefle ns~~5~~
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- ceC[he ceW eeJeleea peer efJejepe jns nQ~ efpevekes heg$e eerjece efJeJeen kes efuees Gele nQ~ Fmeer ceC[he ceW
ceb$eer megcev$e peer megMeesefYele nes jns nQ~ efpevekes mJeeceer eerjece efJeJeen kes efuees emlegle nes jns nQ~ Fmeer ceC[he ceW Yewee
Yejle megMeesefYele nQ, efpevekes ye[s YeeF& eerjece efJeJeen kes efuees mevlJeefjle nQ~ Fmeer ceC[he ceW Me$egIveueeue peer MeesYee
hee jns nQ efpevekes ye[s Yeelee eerjece efJeJeen kes efuees GheefmLele nQ~ Fmeer ceC[he cesW efieefjOej keefJe Yeer ieg he ceW
efJeeceeve nQ efpevekes efMe<e eerjece Deepe heeefCeenCe kes efuees GheefmLele nes jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOe kes DeeBeefueke ueeskeOegve ceW efveye nw, efpemekee yeesue nw-
ya
s
ce[escesjepeQ eeJeefle& jepee peskej hegleJee efJeJeenve peee ns~
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
mevoYe&Mueeskee
DeLe jIeteceheeoefo#eee me iegYetefceYe=lee Jejee$eee~
megKeefcelee efceefLeueeefMeefLeueeuemeuueefueleue#ceCeb ue#eueIege<f celee~~1~~
jIegheefle heeflelewkeieefle efheleg eefCeheheele heoecyegpeees& ees~
meovegpeb levegpeb heefj<emJepes oMejLe heefjhetCe&ceveesjLe~~2~~
DeLe JeefmecegKeeved efpehegJeeved men cegoe mececevole jeIeJe~
lecevegJeer#e meces Jejeeef$ekee cegcegeof js cegcegos ve oMeeveve~~3~~
DeLe efJeJeenefleefLeceg&efoleeefleefLeo&MejLes memegles cegefolesYeieeled~
ce=ieefMejefeleceeefme ceueehene Oe=lehegceLe&meghe_ecehe_eceer~~4~~
efoefJe oogve&ve=legJe&Je=<eg efee mecevegpeicegoef_eleeevekee~
veiejveeefjJejw meefnlee efnlee heefjpeiegiegC& eieewjJeiegecf helee~~5~~
op
yr
ig
Yeewceer- Deye keefJe keLee kees eceye kejves kes efuees heeBe meboYe&Mueeske emlegle kejles nQ~ Fmekes Devevlej
eerjece kes ejCe keceueesW kes oMe&veeW keer Fgke DeJeOe keer yeejele iegosJe Deewj cenejepe oMejLe kes meeLe Gme
meefee efceefLeueehegj ceW heOeejeR, peneB ue#ceCe peer kes ue#ehe eerjece keer cevo-cegmkeeve efJejepe jner Leer~ heefleleeW
kes Ske cee$e Deeee jIegkegue kes mJeeceer YeieJeeve jece ves efhelee eeroMejLe peer kes oesveeW ejCeeW ceW eCeece efkeee~
cenejepe oMejLe ves Yeer Deheves ceveesjLeeW kees hetCe& kejkes es Devegpe meefnle eerjece kees oe mes ueiee efueee~ Fmekes
heeeled jIegkegue kes mJeeceer eerjece ves Jeefme Deeefo yeeeCeeW kees emeVeleehetJe&ke eCeece efkeee~ eYeg kees efvenejkej
meYeer yeejeleer emeVe nges kesJeue jeJeCe emeVe veneR ngDee~ Fme ekeej heg$eeW kes meefnle cenejepe oMejLe kes emeVeleehetJe&ke
284
ieerlejeceeeCeced
efceefLeuee ceW efveJeeme kejles jnves hej DeefleefLeeeW kees Deevevo osves Jeeueer ceeie&Meer<e&, Megkeuehe#e hebeceer eerjece efJeJeen
efleefLe Dee ieF&~ pees hebece heg<eeLe& esceYeefe kes meceeve megKeoeefeveer Leer~ osJeJeOegDeeW ves mJeie& ceW oeve efoee, ve=le
efkeee, heg<heeW keer Je<ee& keer Deewj veiej keer es veeefjeeW kes meeLe GvneR kee JesMe OeejCe kejkes efceue ieF leLee
meerleejece peer kes iegCe-ieewjJe mes ege ieerle ieeves ueieeR~
er
es
R
s
ht
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Dee
meerleejececeueefJeJeenhe_eceer~
Dee
ceeie&Meer<e&Megkeuemegefoveenhe_eceer~~
Gejeheeuiegveerceuecegnlt e&ieesOeteuf eeglee
MegYeueivehetefpelehegCeenhe_eceer
~~1~~
veejoefveefoe mJeeb efJeefOevee efJeefoe MegYee
jIegefveefceJebMemegKemeenhe_eceer
~~2~~
Jejeeef$emeefnlees
cegeof lejepee
oMejLees
yeeevevoheeesefOeeJeenhe_eceer
~~3~~
DeeesOeeefceefLeueevevomegjJeerLeermegOeemecee
ceOegjceueheefjCeenhe_eceer
~~4~~
efJeJegOeJeOetdees cewefLeueeveerefYee ieeevleer Jew
ueefmeleYegJeveMeceglmeenhe_eceer
~~5~~
cegefolee JeefmecegKee mJeefmleJeekeb Jeeeevleer
efieefjOejceesoJeeefjJeenhe_eceer
~~6~~
ve
d
ieerle mebKee-7
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceer- osJeJeOegSB cewefLeue ueeskeOegve ceW iee jner nQ~ Deepe meerleejecepeer keer cebieue mes ege efJeJeen hebeceer nw~
Deewj Deepe ceeie&Meer<e& Megkeue hebeceer nw~ Deepe ner Geje heeuiegveer cebbieuecee ieesOetefuecegntle& leLee MegYe ueive mes
mecceeefvele hegCeefove Jeeueer hebeceer nw~ Fme cegntle& kee veejo peer ves efveoxMe efkeee Lee~ en jIegJebMe Deewj efveefceJebMe kes
megKe kees ye{eves Jeeueer hebeceer nw en efJeJeenhebeceer DeeesOee Deewj efceefLeuee kes Deevevo DeekeeMe iebiee keer Dece=le
uenjer kes meceeve nw~ Fmekee efJemleej ceOegj cebieuecee nw~ Deepe osefJeeeW kes meeLe efceuekej efceefLeueeefveeeB ieerle iee
jner nQ~ en efJeJeen hebeceer meYeer YegJeveeW kes Glmeen kees mepee jner nw~ Jeefme Deeefo yeeeCe emeVe neskej
mJeefmleJeeeve kej jns nQ Deewj en efJeJeen hebeceer efieefjOej keefJe keer emeVelee kee yeeoue yeve ieF& nw~
ieerle mebKee-8
ceele meerleeJej keewmeueekegceejes Yeeefle Megef emegkegceejes Yeeefle ns~
ceelevezJe peeves keewmeueeee keg#esiegC& e efkeb Jee jecehes iegCees ns~~1~~
ceele JejYeeues efleueke Goejes Yeeefle jece megkegceejes Yeeefle ns~
ceelevezJe peeves Jeefmeme nmles iegCe efkeb Jee jeceYeeues iegCees ns~~2~~
285
ve
d
er
es
ceele jeceves$es keppeueb e=ejb Yeeefle hejcecegoejb Yeeefle ns~

ceelevezJe peeves efhele=mJemegnm& les iegCees efkeb Jee jeceves$es iegCees ns~~3~~
ceeleJezJeeefnkeb Jemeveb e=ejb Yeeefle megKeocegoejb Yeeefle ns~
ceelevezJe peeves levlegJeeenmles iegCe efkeb Jee jeceosns iegCees ns~~4~~
ceeleMejCes Deeuekeleb megKemeejb Yeeefle efJeMeocegoejb Yeeefle ns~
ceelevezJe peeves veeefheleeveernmles iegCees efkeb Jee jeceejCes iegCees ns~~5~~
ceeleJezJeeefnkeb ieerleb megOeemeejb Yeeefle YeeeeCeeOeejb Yeeefle ns~
ceelevezJe peeves efieefjOejJeeCeerkeewmeueiegCe efkeb Jee jececeueiegCees ns~~6~~
yeeuekeeC[ced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- hegve efceefLeueeefveeeB Deewj osJeJeOegSB iee jner nQ~ ceeB! keewmeueevevove megkegceej eerjece yengle megvoj
ueie jns nQ~ ceeb! ceQ veneR mecePe hee jner ntB efke en iegCe keewmeuee peer keer keesKe kee nw DeLeJee eerjece peer kes he
kee~ ceeB! eerjece kes cemleke hej efleueke yengle megvoj ueie jne nw~ ceQ veneR peeveleer, en iegCe Jeefme peer kes neLe kee
nw ee eerjece peer kes cemleke kee~ ceeB! eerjece kes ves$e ceW keepeue kee e=bieej osoerheceeve neslee ngDee yengle Deveghece
ueie jne nw~ ceQ veneR peeveleer, en Fvekes yegDee kes neLe kee iegCe nw DeLeJee eYeg kes ves$e kee~ ceeB! eYeg kee JewJeeefnke
Jem$e yengle megvoj ueie jne nw~ ceQ veneR peeveleer efke en opeea kes neLe kee iegCe nw DeLeJee YeieJeeve jece kes eerefJeen
kee~ ceeB! eerjece kes ejCeeW ceW ceneJej yengle megvoj ueie jne nw~ ceQ veneR peeve hee jner ntB efke en veeFve kes neLe kee
iegCe nw ee YeieJeeve jece kes eerejCeeW kee~ ns ceeB! eermeerlee-jece peer kee en JewJeeefnke ieerle Yeer megKe kee meejYetle
Deewj YeeeW kee eeCeeOeej yevekej megMeesefYele nes jne nw~ ceeB! ceQ en veneR peeve hee jner ntB efke Fme JewJeeefnke ieerle ceW
efieefjOej keefJe keer JeeCeer kes keewMeue kee iegCe nw DeLeJee eerjece kes cebieue kee~
si
P
mevoYe&Mueeske:
11
Sh
ri
T
ul
DeLe pevekeefveefoMeermeleevevoveecee
efveefcekeguemeghegjesOee: eeLe&eod jepeJee&ced~
oMejLevejheeue metvegefYeJez
elegefYe&
menheCeJeefveveeow eeieceod ejhetpeeced~~1~~
ig
ht
20
Yeewceer- Fmekes heeeled jepee peveke kee DeeosMe heekej Meleevevo hegjesefnle ves cenejepe oMejLe mes efJeJeen
ceC[he ceW heOeejves keer eeLe&vee keer Deewj cenejepe oMejLe eejeW heg$eeW Deewj heCeJe Deeefo yeepeeW kes meeLe ej-hetpee kes
efuees heOeejs~
op
yr
ieerle mebKee-9
meKees peieg-
heMe meerleemJepeveb heMe meerleemJepeveced ~

nehe=<"s jepeceeveb heMe meerleemJepeveced~~
yeefn&Cee he=s meefKe meefMeMegjefJeYeieCeced~
286
ve
d
er
es
R
s
ht
JeesceveerJe Yeepeceeveb Ieveb meJeveb heMe~~1~~

Yeele=meefKeefYe hejerleb efJeceueb
efJeeeefJeveerleced
cees#emeeOevew mebegleceevevoIeveb heMe~~2~~
DeJe&vlecee{bb
iet{b
ceeveJecenerceJet{ced
Yet<eCeweJf e&Yet<eceeCeb ke_peveeveb
heMe~~3~~
nejb nejb ceveesmceekeb epevleb e efhe$ee meekeced
heMe yeeJejb mewjOJepeerpeerJeveb heMe~~4~~
heg_peerYetleb
oMejLehegCeb
efveefcepeeceeleejced
jeceb heMe efieefjOejkeefJemeeOeveeOeveb heMe~~5~~
ieerlejeceeeCeced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Yeewceer- meefKeeeB ieerle ieeves ueieeR~ ns meKeer! Fve meerlee peer kes meepeve kees osKees~ Iees[s hej Dee{ meerleepeer kes
otune YeieJeeve eerjece kees osKees~ ns meKeer! Ssmee ueie jne nw ceeveeW ceesj kes heer" hej ve#e$eeW kes meeLe mete& neW DeLeJee
DeekeeMe kes ceOe peue-Je=ef kejves Jeeuee yeeoue~ meKeer! osKees, eerjece mJeYeeJe mes efvece&ue leLee efJeeeDeeWs mes
eefMeef#ele nQ~ ceeveeW cees#e kes meeOeveeW mes ege mee#eeled Deevevo kes yeeoue ner neW~ Iees[s hej efJejepeceeve ceeveJe keer
ceefncee mes ege DeeYet<eCeeW mes megMeesefYele keceueveeve eerjece kees osKees~ nceejs ceveeW kees egje-egjekej efheleeeer kes
meeLe peeles nges efJeosnveefvoveer meerleepeer kes peerJevemeJe&mJe yee otuns kees osKees~ ns meKeer! Fkes nges oMejLe kes hegCe
kees efveefcekegue kes peceeF& jepee kees Deewj efieefjOej keefJe kes meeOevee-Oeve kees osKees~
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee-10
F&Meer ve e keJeeefhe Jejeeef$ekee meefKe oesefmle keewletnueced ces~~
hetJe&pemleg YeieerjLe efhelee ve=hees oMejLe jLeeveeb keesueenueb ces~~1~~
oMejLeme oejemleg mehleMeleb Keelee le$e eeleb Jew keMceueb ces~~2~~
SkewkejLes meefKe mehleeflemehleeflejefLeve dJeeefmle #eerCees yeueb ces~~3~~
mejJee emegeeefhe mveeefle efveleb meefueues keLeb meeved cevees efvece&ueb ces~~4~~
efieefjOejeYeg meJe&ue#eCeefJeue#eCees ceweLf eueerJejmleg meodyeueb ces~~5~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- efceefLeueeefveeeB efJeveeso kes mJej ceW iee jner nQ~ meefKe! Ssmeer yeejele nceves keYeer veneR osKeer~ cesjs oe
ceW keewletnue nes jne nw~ osKees, Fvekes hetJe&pe lees nQ YeieerjLe Deewj efhelee nQ oMejLe, eneB lees jefLeeeW kee ner keesueenue
nw~ cenejepe oMejLe keer meele meew heeflveeeB eefme nQ~ Fme hej Yeer cegPes [j ueie jne nw~ keeeWefke meele meew ceW peye ome
kee Yeeie efoee peelee nw lees meej kee yeej peelee nw~ Ske-Ske jLe hej meej-meej jLeer en meese kej cesje yeue
#eerCe nes jne nw~ eerjece Deheveer iegyenve mejet kes ner peue ceW ner mveeve kejles nQ~ Fme heefjefmLeefle ceW cesje ceve efvece&ue
kewmes jn mekelee nw? Jemlegle yeenj mes pees Yeer nes efieefjOej keefJe kes mJeeceer meerleeheefle eerjece meJe&ue#eCe-efJeue#eCe
nQ Deewj Jener nceejs JeemleefJeke yeue nQ~
efJeMes<e- en ieerle keefJe keer Ghepeer OJeefve ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nQSsmeer ve osKeer yejele meefKe keyentB pewmeer yejele jIegJej keer~~
287
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
s
ht
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
pevekeme ejs Yeeefle Yeece meerleeJejjece~~

ke=leceueeeejs ejs Jesocev$eeseejs ejs~
megKeekeejs ejs Yeeefle Yeece meerleeJejjece~~1~~
efelekee<"eOeesjCeejs veJe efkemeueeleesjCeejs~
IehetjCeejs Yeeefle Yeece meerleeJejjece~~2~~
n<e&heejeJeejs ejs megceve: eeJeejs ejs~
iegCeeieejs ejs Yeeefle Yeece: meerleeJejjece: ~~3~~
MeeceefCeMeecees YetefjveerjOejMeecees ejs~
leecejmeMeecees ejs Yeece meerleeJejjece~~4~~
Megefemegkeggceejs ejs efpelekeesefceejes ejs~
cewefLeueere=ejes ejs Yeece meerleeJejjece~~5~~
ueeseveeefYejecees ejs megpeveeefYejecees ejs~
efieefjOejeefYejecees ejs Yeece meerleeJejjece~~6~~
ieerle mebKee-11
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- Deye keefJe mJeeb iee jns nQ-Deepe cenejepe peveke kes ej hej meerleeJej jece otune he ceW efJejepeceeve
nQ~ cebieueeeej mes ege ej hej, Jesocev$eeseej mecheVe ej hej otuen mejkeej efJejepe jns nQ, peneB veJeerve heuueJeeW
kes leesjCe ueies nQ, peneB peuehetCe& mJeCe& Ie mepeees iees nQ~ Ssmes ej hej otuen mejkeej efJejepe jns nQ~ peneB n<e& kee
meeiej uenje jne nw, peneB heg<heeW keer eeojW efyeer nQ Ssmes iegCeeW kes meove ej hej eerjece peer otuns kes he ceW efJejepe
jns nQ~ Gme peveke kes jepeej hej FvceefCe kes meceeve Meeceue, veerues yeeoue kes meceeve Meeceue Deewj veerues keceue
kes meceeve Meeceue peceeF& eerjece megMeesefYele nes jns nQ~ Gme pevekejepe ej hej heefJe$e leLee megkegceej kejes[eW keeceeW
kes efJepeslee meerleepeer kes e=bieejmJehe YeieJeeve eerjece peeceelee yevekej megMeesefYele nes jns nQ~ pevekeej hej meyekes
ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues meppeveeW kees megKe osves Jeeues Deewj efieefjOej keefJe kes ceve kees jceeves Jeeues eerjece otune
yevekej efJejepe jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle cewefLeue ueeskeOegve keer {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nwkeewefmeuee kes ieeso Deepe meesns jIegvevove ueeuee~
cegefvepeve kes ceeso meesns meeOeke eceeso meesns
efieefjOej kes efJeveeso ieeso meessns jIegvevove ueeuee~
ieerle mebKee-12
jeceb efvemeiee&ohejerefVeb hejersllegb megveevee eeefle~
yeefnYetl& eb meiee&led efeee efYeVeb iegCew eslegb megveevee eeefle~~1~~
288
ve
d
er
es
R
kejke_peefJeuemevceuemLeeueer efoJeieefleeeref[lejepecejeueer~
meKeereYf e hejerlee efJeveerlee meleer jeceevescemeefjefle mveeefle~~2~~
oMe oMe peeceele=MeesYeeeke<e hee<eeCeMekeuew keheesues mheMe mheMe&ced~
nMe nMe eer le=<eb ke<e ke<e Mees je%eer efveefce<eb ve jeefle~~3~~
veerjepeevleer veerjpeveeveb efJeYeepeevleer ceueeeveced~
DeIe eveIee&e escCee efoMevleer efoMeeb ogejf leefJeefheveb uegveeefle~~4~~
MJeet: eJevleer MeesJeeefjOeejeb jeceb heefjefevleer YeJekeejeced~
efieefjOejeYegb ceveesceC[heb veevleer pevekejepeceefn<eer efJeYeeefle~~5~~
ieerlejeceeeCeced
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- eke=efle efpevekees heefjefVe veneR kej heeF& DeLee&led meercee ceW veneR yeeBOe heeeer, GvneR eerjece keer heefjve
kejves megveevee peer heOeej jner nQ~ pees me=ef mes yeefnYet&le leLee eerpeer mes Deveve nQ GvneR eYeg kees Deheves iegCeeW mes ee
kejves kes efuees megveevee peer heOeej jner nQ~ Gvekes neLe ceW cebieueceeer Leeueer megMeesefYele nes jner nw~ GvneWves Deheveer
ieefle mes jepenbefmeveer kees ueefppele efkeee nw~ Deheveer meefKeeeW mes efIejer ngF& efJevece meeOJeer megveeveepeer eerjece-esce keer
meefjlee ceW mveeve kej jner nQ~ Deheves peceeF& eerjece keer MeesYee kee eke<e& osKe-osKekej helLej kes KeC[ DeLee&led uees{s
mes eYeg kes keheesue hej meWke-kejkes jesceebefele Debie Jeeueer megveevee peer emeVe nes-neskej Deheves ves$e keer heeme
yegPee-yegPeekej heueke veneR os jner nQ~ keceue veeve YeieJeeve eerjece keer Deejleer kejleer ngF& Deewj cebieue kes hegbpe eYeg
kees Deheves YeeJeeW mes mepeeleer ngF& Decetue eYeg kees DeIe& osleer ngF& megveevee peer mechetCe& efoMeeDeeW kes heeheJeve kees
kee jner nQ~ meemet megveevee peer ves$eeW mes esceeeg Oeeje yeneleer ngF& eerjece keer heefjve kejkes mebmeej keer keeje
DeLee&led yevOeve kees keeleer ngF& efieefjOej keefJe kes mJeeceer eYeg eerjece kees Deheves ceve ceC[he ceW ues peeleer ngF&
heceefn<eer megveevee peer yengle ner megvoj ueie jner nQ~
ieerle mebKee-13
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
meKees peieg-
SleeMees Jejes vewJe : meefKe keJeeefhe ns~

yeefnYet&lees Oeeleg me=spee&lees ve keoeefhe ns~~1~~
meg<eceemeerceevecesveb Oeelee efJeoOes efJeYegced~
veslLeb Jeeeb ceee meefKe mJeb efn efveoOes eYegced~~2~~
veerueJeCe&cetefle& keJeeefhe e kesveeve MegYes~
keesefevceeOegjer efkeb cegKes JeeefjefvveYes~~3~~
keefjefmebnees keoeefhe e meefKe efce$elee~
efieefjOejeYeew Yeeefle mekeuee efJeefe$elee~~4~~
efceefLeueeee pevee Oevee ewjeb efn Meles~
meerleeYegpeuelee Oevee eee megKeb efMue<eles~~5~~
es
er
ve
d
Yeewceer- meefKeeeB ieerle ieeves ueieeR~ ns meefKe! Fme ekeej kee otune keneR veneR osKee ieee~ eerjece efJeOeelee keer
me=ef mes yeenj kes nQ~ es Depevcee nQ, Fvekee keYeer pevce veneR ngDee~ meKeer! efJeOeelee ves Fvekees hejce MeesYee keer meercee
yeveekej ner jee nw? veneR-veneR, meKeer! cegPes Ssmee veneR kenvee eeefnes~ FvneWves mJeeb ner mJeeb kees je efueee nw~
meefKe! keee efkemeer ves Fvekes Deefleefje keneR veerueJeCeeae cete|le osKeer nw? keee keceue pewmes cegKe hej kejes[eW evcee
keer ceeOegjer mecYeJe nw? keeeWefke ev kees osKekej keceue efmekeg[ peelee nw peyeefke eerjece kes cegKe ceW keceue Deewj
evcee Fve oesveeW kee efveefJe&jesOe meewvoe& efoKelee nw~ meKeer! keee efkemeer ves neLeer Deewj efmebn keer efce$elee osKeer nw? hej
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece ceW eke=efle kes meYeer efJe Gheeoeve efveefJe&jesOe he ceW ner efoKeles nQ~ Oeve nQ
efceefLeuee kes ueesie pees Fve eYeg kees efvenej jns nQ Deewj meerlee peer keer Yegpeeheer uelee Yeer Oeve nw pees Fvekee Deeefuebieve
kes ece ceW mheMe& kejsieer~~
289
yeeuekeeC[ced
ht
ieerle mebKee-14
R
ig
ieeeefle keefJe-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
efceefLeueeceC[hes efJeYeevleb heMe cewefLeueerJejced~

heMe cewefLeueerJejb heMe peevekeerJejced~~
efoJeeYeee eYeevleb heMe heeefLe&JeerJejced~
efceefLeuee ceC[hes efJeYeevleb heMe ceweLf eueerJejced~~1~~
YeevegJebMeYet<eCeb
efJeYet<eCewefJe&Yet<eceeCeced~
JewJeeefnkewve&KeefMeKemeg<eceeOejced
~~
efceefLeueeceC[hes efJeYeevleb heMe ceweLf eueerJejced~~2~~
efMejefme
keefuelemegueueecece_pegceewefueOejced~
ceves
veJeenegleb
OeejeOejced~~
efceefLeuee ceC[hes efJeYeevleb heMe ceweLf eueerJejced~~3~~
efekegjYecejueesueb
kegC[uekeveledkeheesueced~
efJeOegcegKeke_peves$eheuueJeeOejced
~~
cevocevonemeefpelekeesefkeesefmegOeekejced
~
Je=<emkevOekeC"keueceewefekeMejced
~~
megelf euekeuemeuueueeb
meg{Je#ekeheeced~
heerlee%emet$eefJeeglheerleecyejced
~~
290
ieerlejeceeeCeced
er
ve
d
efceefLeueeee vejveejerceesnveb JejceefJekeejced~

yeeeeefjJejb
MeeruemegKemeeiejced~~
efieefjOejkeefJeJeeCeer
efmevOegleveeeMeJee&Ceer~
Jesoe efveleb ieeeefvle JejsCeveeiejced~~
efceefLeueeceC[hes efJeYeevleb heMe peevekeerJejced~~8~~
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- keefJe mJeeb iee jns nQ-ns meefKe! efceefLeuee kes ceC[he ceW megMeesefYele nesles nges meerlee peer kee otune
osKees~ he=LJeerheg$eer peevekeerpeer kee Jej osKees~ efoJeeYee mes megMeesefYele nesles nges peevekeer peer kes otuns kees osKees~
mete&JebMe kes Deuebkeej JewJeeefnke DeeYet<eCeeW mes megMeesefYele, veKe-efMeKehee&vle, efoJeMeesYee OeejCe efkees nges, efmej hej
jlvepeefle ceewj OeejCe efkees nges, cegPekees veJe eneW mes egkele, cesIe pewmes eleerle nes jns, Yecej pewmes IeBgIb ejeues yeeue,
kegC[ue mes megMeesefYele keheesue, evcegKe keceueves$e, heuueJe kes meceeve Dees, cevo cegmkeeve mes kejes[eW evceeDeeW
kees peerleves Jeeues, yewue kes meceeve mkevOe, ieues ceW ceesleer keer ue[er OeejCe kejves Jeeues, efleueke mes ceefC[le cemleke,
efkeJee[ kes meceeve Je#emLeue, heeruee e%eesheJeerle, efJeegle kes meceeve heerleecyej, efceefLeuee kes vej-veeefjeeW kees ceesnves
Jeeues, efJekeejjefnle, yeeeeefjeeW ceW es, Meerue Deewj megKe kes meeiej, Ssmes esJeCeeae hejceelegj eerjece kees ue#ceer,
heeJe&leer, eejeW Jeso Deewj efieefjOej keefJe keer JeeCeer es meYeer efvele ner ieeles nQ~
Se
ieerle mebKee-15
ee
th
meKees ieeeefvle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
jeIeJe cevob cevob eue efceefLeueeceC[hes~

jeIeJe Mevew Meveweue efceefLeueeceC[hes~~
lJeoereheeLeesnheojpemheMe&ced
~
YeefJe<eefvle veje veeeex ueyOemeceglke<e&ced~~
jeIeJe cee ve enj efceefLeueeceC[hes~~1~~
cenlee
meewYeeiesve
efceefLeueeceeeele~
hegveevees peieled meJe heopeuepeele~~
jeIeJe mejmeb mebej efceefLeueeceC[hes~~2~~
efMeefj<ekegmegcemeceew ce=ot leJe ejCeew~
legesleeb
ve
jlvewke"esjwjIenjCeew~~
jeIeJe lJejeb mebnj efceefLeueeceC[hes~~3~~
ns
peevekeerpeerJeve efvepepevemeejIeve~
jepeerJeveeve jece efveef<ke_evehejceOeve~~
jeIeJe efieefjOejcevees nj efceefLeueeceC[hes~~4~~
ht
efJeMes<e- en ieerle megiece mebieerle keer Ske Peceke Oegve ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw-
ll
.A
ya
s
keefJeiee&eefle-
R
ig
jeIeJe Oeerjs euees memegjeue ieefueeeB
ieerle mebKee-16
es
er
ve
d
Yeewceer- meefKeeeB iee jner nQ- ns jeIeJe! efceefLeuee kes ceC[he ceW Oeerj-Oeerjs eefuees~ ns jeIeJe mejkeej!
efceefLeuee kes ceC[he ceW Oeerjs-Oeerjs heie jefKees~ Deehekes ejCekeceue kee mheMe& kejkes efoJe Glke<e& heekej efceefLeuee
kes meYeer vej, veejer yeve peeeWies~ ns jeIeJe! Deehe nceejer peerefJekee hej enej cele keerefpeS DeLee&led peye meYeer heg<e
veejer yeve peeeWies leye efceefLeueeefveeeB keneB peeeWieer? ns eYeg! Deehe yengle ye[s meewYeeie mes Deheves keesceue ejCeeW mes
peiele kees heefJe$e kejles nges hewoue ner efceefLeuee heOeejs nQ~ ns jeIeJe! efceefLeuee kes ceC[he ceW jmeerueer eeue mes
eefuees~ Deehekes ejCe efMejer<e heg<he kes meceeve keesceue Deewj heehenejer nQ~ keneR efceefLeuee-Yetefce kes jlveeW mes es
Ieeeue ve nes peeeB~ ns jeIeJe! efceefLeuee ceC[he ceW lJeje meces ueerefpeS DeLee&led GleeJeueeheve cele keerefpeS~
mecneue-mecneue kej heie Oeefjes~ ns meerlee peer kes peerJeve Yee eelekeeW kes mJeeleerIeve, jepeerJeueeseve Je efveefMkebeveeW
kes hejceOeve eerjece! efceefLeuee kes ceC[he ceW heOeejkej efieefjOej keefJe kes ceve kees Yeer nj ueerefpeS~
291
yeeuekeeC[ced
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ceOes ceC[heb efJeYeeefle jeceeves efJeJeens meerleeJej~

efoJeMeesYeeb oOeeefle jeceeves efJeefpelekeesef efMeJecegKeMej~~1~~
DeeeesOekee Jejeeef$eCee heefjle Jeweevejes YeemJejes Yeeefle hegjle~
MeeceefCeYeeb uegveeefle jeceeves efJenleYetefjYetleueYej~~2~~
osoerheceevees efoJeoerheeYeeefYe heefjnefmelmeew$eecemegueueeceYeeefYe~
meleeb ceg<Ceeefle Oewe jeceeves yeeref[leefJehegueOeejeOej~~3~~
efceefLeueeefveJeeefmevejveejerCeeb mece#eb Yeeefle Jej hejyee Je=nled megele#eced~
efJeeefJeeb hegveeefle jeceeves efveefKeueiegCejlveekej~~4~~
meerleecegKesvogeee#egekeesj ceweLf eueeveeb YeeceJejes oMejLeefkeMeesj~
meodYe Meeefvleb ooeefle jeceeves efieje ieerlekeefJeefieefjOej~~5~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- keefJe mJeeb megiece mebieerle keer ueeskeOegve ceW iee jns nQ~ efJeJeen ceC[he ceW meerlee peer kes JejCe kes efuees
Gele eerjeceeb peer megMeesefYele nes jns nQ~ Deheveer MeesYee mes kejes[eW-kejes[eW keeceosJeeW kees peerleves Jeeues eYeg efoJe
MeesYee kees OeejCe kej jns nQ~ DeeesOeeJeemeer yeejeleer eYeg kes eejeW Deesj efJejepe jns nQ Deewj efJeJeen efJeefOe kes mee#eer
Deefive osJelee, eYeg kes meeceves peepJeueceeve nes jns nQ~ YetYeejnejer eYeg Deepe FvveerueceefCe MeesYee kees Yeer otj kej
jns nQ~ Deepe FvceefCe keer MeesYee keer nBmeer G[eves Jeeues veerues oerheoeve ceW eppJeefuele oerheke keer keeefvle mes
megMeesefYele nesles nges kejes[eW cesIeeW kees peerleves Jeeues eYeg eerjece mebleeW kee Oewe& Yeer egje jns nQ~ efceefLeuee kes vej
veeefjeeW kes mece#e meyemes ye[s hejyee hejceelcee otuen yevekej megMeesefYele nes jns nQ~ mechetCe& iegCeeW kes meeiej
eerjeceev mechetCe& efJee kees heefJe$e kej jns nQ~ meerlee cegKeev kes ves$e-ekeesj, efceefLeueeJeeueeW kes peerpee, oMejLe
292
ieerlejeceeeCeced
peer kes jepeefkeMeesj eYeg eerjeceev mevleeW kees Meeefvle eoeve kej jns nQ Deewj efieefjOej keefJe Deheveer JeeCeer mes GvneR
kees iee jne nw~
efJeMes<e- Fme ieerle kee yeesue nw -
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-17
jepeefle Jejes jeceeves ns JejCeer peelee meerlee~
MegYeiegCeMeesYeemeceges ns Yetefcekevee efJeveerlee~~1~~
jece mJeJeheg<ee $eheeles ns keesefkeesefkevohe&ced ~
meerlee Yeveefe keesefjleerveeb ns efo{b kegohe&ced ~~2~~
efpen^sefle jeceb e heMevleer veJeveerjoceeuee~
meeroefle Jeer#e cenerpeeb ns meewcee Mechee jmeeuee~~3~~
egiceb efvejer#e eMebmeefle ns cegefolee cewefLeueeveer~
ieeeefle efJeYet DeveJeeew ns keefJeefieefjOejJeeCeer~~4~~
Deepe jeIeJe kees peerYej efvenejs veeveJeeB ceeves veneR~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- Deepe ceC[he ceW otuen yevekej eerjece Deewj ogueefnve yevekej meerlee peer megMeesefYele nes jner nQ~ FOej
eerjece keueeCe iegCeeW Deewj MeesYee kes meeiej nQ lees Gmeer ekeej efJevece he=LJeer kevee meerleepeer Yeer~ eerjece Deheveer
Mejerj keer MeesYee mes kejes[eW keeceosJeeW kees ueefppele kejles nQ lees meerleepeer Yeer kejes[eW-kejes[eW jefleeeW kes oe ceW
efhes ngS ieJe& kees meceehle kej osleer nw~ eerjece peer kees osKekej veJeerve cesIeceeuee ueefppele nesleer nw lees meerleepeer kees
efvenejkej ceOegj megvoj efyepeueer Yeer og:Keer nes peeleer nw~ egieue mejkeej kees efvenejkej emeVe cewefLeueeveer eMebmee
kejleer nQ Deewj efieefjOej keefJe keer efveoex<e JeeCeer ieeleer jnleer nQ~
efJeMes<e- en ieerle efJeeeheefle kes ueeske ieerle keer {eue ceW efveye nw, Gmekee yeesue nw-
11
kegbpe ieefueve ceW jeskeue ns hekejue ceesjer meejer~~
ieerle mebKee-18
op
yr
ig
ht
20
ieeeefle keefJe-
Jejeeef$eCe es#e meerleeb ceveefme hejceb n<e&ceeeg~~

meewYeieefpeleMelekeesefefJeegleb MeesYeeMeerueefJeveerleeced
ceveefme
hejceb
n<e&ceeeg~~1~~
JewJeeefnkeYet<eCewYet&ef<eleeb meerceefvleveeR hegveerleeced
ceveefme
hejceb
n<e&ceeeg~~2~~
meg<eceecetefle ceveesjLehettefle heefleosJeleeb eleerleeced
ceveefme
hejceb
n<e&ceeeg~~3~~
293
yeeuekeeC[ced
er
ve
d
efJeenerCeerefceJe ke=heeb Kejejse|JeceueefJeJeskehejerleeced

ceveefme
hejceb
n<e&ceeeg~~4~~
eerjIegJejcegKeevekeesjeR pevekeefkeMeesjeR Meceerleeced
ceveefme
hejceb
n<e&ceeeg~~5~~
meJex ef$eYegJevepeveveeR eCesceg egelf ekeefJeefieefjOejieerleeced
ceveefme
hejceb
n<e&ceeeg~~6~~
va
ieerle mebKee-19
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- keefJe mJeeb veeejer keer Oegve ceW iee jns nQ- yeejeleer ueesie Deheveer MeesYee mes kejes[eW efyepeefueeeW kees
peerleves Jeeueer MeesYee Deewj mJeYeeJe mes heefJe$e meerleepeer kes oMe&ve kejkes yengle emeVe nges~ meerleepeer JewJeeefnke
DeeYet<eCeeW mes mepeer ngF& LeeR~ Jes heefJe$e kegueJeleer ceefnuee kes he ceW efJejepe jner LeeR~ Jes meg<ecee keer cetefle&, meYeer
ceveesjLeeW kees hetCe& kejves Jeeueer Ske Deheves efeelece keer efJeeeme hee$e heefleelee LeeR~ efpevnW osKekej yeejeleer emeVe
nges~ YeieJeeve eerjece keer cetefle&ceefle ke=hee, efvece&ueefJeJeske mes ege, eerjeIeJe cegKeev keer ekeesjer, pevekejepe heg$eer,
keueeCe mes ege, leerveeW ueeskeeW keer ceelee, JesoeW SJeb efieefjOej keefJe eje ieeF& ngF& pevekeveefvoveer meerleepeer kees meYeer
yeejeefleeeW ves eCeece efkeee Deewj hejce emeVelee kees eehle nges~
Se
Yeejleer ieeeefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ceC[hes efJejepesles meerleejIegJejew

ieeeefvle
veeeex
ceueeefve ns~
Jeeevles Jeeeeefve efoefJe YegefJe efceefLeueeeeced
efJeee he"efvle kegMeueeefve ns~~1~~
ieCeheeflecee&lees
yeeocheleer cegoe
levceelejb
e
ieewjerceeojeled~
j#eesIvecev$ewe j#eebefme Jeefmees ieg
eleeefoMeefle
me efvejeojeled~~2~~
efvepekeguejerefleceLe yetles efovesMe mJeeb
keg Jee& l es ew e ef o Jeocheleer ~
mete&meeefhe meteexhee mete eMebmeefle
ceueeefve Mebmeefle cegoe heeJe&leer~~3~~
heeJekeesefhe osnb Oe=Jee Ie=leengelf eb mebie=enf Ceerles
leme efo heerefleve& mecceeefle ns~
294
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye mejmJeleerpeer iee jner nQ- Deepe eermeerleejecepeer ceC[he ceW efJejepe jns nQ, ceefnueeSB cebieue iee jner
nQ~ mJeie& ceW he=LJeer hej leLee efceefLeuee ceW Jeee yepe jns nQ~ yeeeCe kegMeueJeOe&ke Jewefoke ceb$e he{ jns nQ~ Deepe
yeeocheefle meerleejecepeer DeeojhetJe&ke ieCeheefle Deewj Gvekeer ceelee ieewjerpeer kee hetpeve kej jns nQ~ ieg Jeefmepeer
j#eesnve Fleeefo ceb$eeW mes je#emeeW kees efJeJeen ceC[he mes efvejeojhetJe&ke Yeiee jns nQ~ mete&veejeeCe eke neskej Deheves
kegue keer hejcheje ken jns nQ Deewj efoJe-ocheefle meerleejecepeer Gvekes efveoxMeeW kee De#ejMe heeueve kej jns nQ~ mete&
kes Yeer mete& YeieJeeve jece Deepe mete&veejeeCe keer eMebmee kej jns nQ~ Deewj heeJe&leer peer cebieueevegMebmee kej jner nQ~
DeefiveosJe Yeer Mejerj OeejCe kejkes meerleejece peer keer Ie=leengefle mJeerkeej kej jns nQ~ Gvekes oe ceW eerefle mecee veneR
jner nw~ meerleejecepeer kee efJeJeen cebieue-n<e&hetJe&ke iee-ieekej efieefjOej keefJe keer mejmJeleer Yeer megMeesefYele nes jner
nQ~
meerleejececeueeefve n<e&hetJe ieeeb ieeeced

Yeejleer e efieefjOejme Yeeefle ns~~4~~
ya
s
.A
ll
efJeMes<e- en ieerle Yeer efceefLeuee keer ueeskeOegve ceW efveye nw- efpemekee yeesue nwce[es ceW yesmeue oguene ogueefnefve ns
yeeyee keB ve yeser oeve ns~~
va
ieerle mebKee-20
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
pevekeme JeeceefoefMe Yeeefle megveevee~~

Deentlee kevee
oeveee
cegefveefYe
efnceefieefjmes
ekeemleerJe cesvee~~1~~
ceefCeieCekeefuelekevekepeuekeueMeced
jeIeJemeccegKeb
ueeefle
megveevee~~2~~
efvehecemeewYeieegleb
jIegJejb
heMevleer efveefce<eb ve jeefle megveevee~~3~~
e#eeueeefle
eYegheoheeb
hescCee
men
meeseb eeeefle megveevee~~4~~
#eeueb
#eeueb
meerleeJejmejefmepeejCeew
ceveefme ve le=efhleb eeefle megveevee~~5~~
efieefjOejeYeJes
jeIeJeee
meerleeb
keveeb Jeoeveeb ooeefle megveevee~~6~~
Yeewceer- mejmJeleer peer hegve iee jner nQ-pevekepeer kes F&Meeve keesCe ceW megveevee peer megMeesefYele nes jner nQ~
keveeoeve kes efuees cegefveeeW kes eje yegueeF& ngF& megveevee pevekepeer kes meeLe Gmeer ekeej megMeesefYele nes jner nQ, pewmes
es
er
ve
d
efnceeueejepe kes meeLe cewvee megMeesefYele ngF LeeR~ megveeveepeer ceefCeieCeeW mes ege mJeCe& keueMe kees eerjece kes meeceves
uee jner nQ~ Deveghece megvojlee mes ege eerjece kees efvenejleer ngF& megveevee Deheveer heueke veneR ueiee jner nQ~
megveeveepeer escehetJe&ke eYeg kes ejCekeceue heKeej jner nQ Deewj mebkegefele nes jner nQ~ meerleeJej eerjece kes keceueejCe
kees heKeej-heKeejkej megveeveepeer ceve ceW le=hle veneR nes jner nQ~ Deepe megveevee peer efieefjOej kes eYeg eerjece kee
YeieJeleer meerleepeer kees meceefhe&le kej jner nw~
efJeMes<e-en ieerle mJeeb DevegYetle Oegve ceW oerheevoer leeue 14 cee$ee ceW efveye nw~ Fmes Yetheeueer cebieue Deeefo
jeieeW ceW ieeee pee mekelee nw~ JeeceefoefMe kee DeLe& JeeceosJe keer efoMee~ DeLee&led peveke peer kes F&Meeve keesCe ceW megvewvee
peer efJejepe jner nQ~
295
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
kechevles
hee$eeefCe kechevles iee$eeefCe
kechevles
kegMeeveeb
yeneAef<e~
ceC[hes e kecheles efhelee eerpevekees jepee
heg$eeR
jeceevee
jeefle~~1~~
kechevles DeeeefCe kechevles MeeeefCe
kechevles
efJeefMeKeeOevetbef<e~
ceC[hes kecheles efhelee eerefJeosnes jepee
ogefnlejb
jeceee
ooeefle~~2~~
kecheles JemegOee e kecheles mJeie&ced
kechevles
elego&MeYegJeveeefve~
ceC[hes kecheles efhelee meerjOJepees jepee
megleeb
jeIeJesvee
jeefle~~3~~
SleeJeefvle Je<ee&efCe ceoeres iesns meerleeYeJeled
Dee
emegjiesnb
eeeefle~
eecenb
meowJe
efvepeeeCeheCewjheeueeced
mewJe meerlee meeceleb efn eeefle~~4~~
ceueb efvejer#e ve=hees ves$eveerjb efveCeef
eereflejefhe
oes
ve
ceeefle~
efieefjOejYeejleer eieee keveeoeveefJeefOeced
mJeeb
ke=leke=leleeb
mebeeefle~~5~~
ieerle mebKee-21
Yeewceer- mejmJeleer peer hegve iee jner nQ-Deepe keveeoeve kes hee$e keeBhe jns nQ~ meYeer kes Debie keeBhe jns nQ, kegMeeW
296
es
er
ve
d
kes cetueYeeie keeBhe jns nQ Deewj ceC[he ceW efheleeeer pevekejepee keeBhe jns nQ~ Jes Deepe Deheveer yeser eerjeceev peer kees
meeQhe jns nQ~ Deepe Dem$e kebhe jns nQ, Mee keBhe jns nQ, yeeCe kebhe jns nQ Deewj Oeveg<e kebhe jns nQ SJeb ceC[he ceW meerlee
peer kes efhelee cenejepe efJeosn kebhe jns nQ~ Jes eerjece peer kes efueS Deheveer yeser kee oeve kej jns nQ~ Deepe he=LJeer keeBhe
jner nw, mJeie& keeBhe jne nw SJeb eewon YegJeve keeBhe jns nQ Deewj ceC[he ceW meerlee peer kes efhelee eerjepee meerjOJepe keeBhe
jns nQ~ Jes Deheveer yeser meerleepeer kees eerjeIeJe mejkeej kes neLeeW ceW meeQhe jns nQ~ pevekepeer meese jns nQ efke Fleves
Je<e&hee&vle meerleepeer cesjs Iej ceW LeeR, Deepe memegjeue pee jner nQ efpeve yeser meerlee kees ceQves eeCe-heCe mes heeuee; Deepe
Jener ncemes otj nes peeeWieer~ cenejepe peveke cebieue mecePekej ves$eeW ceW DeeBmet jeske jns nQ~ Gvekes oe ceW eerefle mecee
veneR jner nw~ Fme ekeej eermeerlee jece peer kee keveeoeve efJeefOe emebie ieekej efieefjOej keefJe keer mejmJeleer Yeer
ke=leke=le nes jner nQ~
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
efJeMes<e- en ieerle DeJeOe kes JewJeeefnke ueeskeOegve keer {eue ceW efveye nw- Fmekee yeesue nw-
ya
s
ieerle mebKee-22
.A
ll
keeBheF ueese Dees keeBheF Leeueer keeBheF kegMes keF [eYe~

ce[es ceW keeBheF jepee peveke peer osF peevekeer peerke oeve~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
jepee pevekees YetefjYeeiees ns #eeueeefle leled heoeypeced~~

peeJeer
efJeYeeefle
eme
cekejvoYetlee~
elmeewjYeefevlevesve
ieefCekeeefhe
hetlee~~
efMeueeceefhe hegveeefle eled hejeiees ns #eeueeefle leled heoeypeced~~1~~
Yeeke=les
YeerceYeJemeeiejhueJees
e:~
megpeveJee_eke=les
le
efmevOegmecYeJees
e:~~
uemeledhegjejeefleledleeiees ns #eeueeefle leled heoeypeced~~2~~
keesefkeesefkeuhemegke=leefveeewe&Ve
iececed~
efveefKeueuesKeeOeerMecegkegJejueueecevececed
~~
eefmceved hejcenbmeeesefiejeiees ns #eeueeefle leled heoeypeced~~3~~
elke=les
leheefvle
me_peheefvle
eesefieefmee~
eod
efJeeejeefvle
eeefOeee
OeerjJe=e~~
esve megheueles leeieeeiees ns #eeueeefle leled heoeypeced~~4~~
efveef<ke_eveeveeb
ee
Oeveb
efOe<Ceeb Oeseced~
JesoevleJeseb
ee
meeceieeveieseced~~
eoLe efJejeefieCeeb efJejeiees ns #eeueeefle leled heoeypeced~~5~~
pepeekeerueeuekeefuelekecevekevekehee$es
~
297
yeeuekeeC[ced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deepe ye[Yeeieer cenejepe peveke eYeg kes DehetJe& ejCe keceue kees heKeej jns nQ~ efpeve ejCe keceueeW
keer jmeYetlee iebieepeer megMeesefYele nes jner nQ Deewj efpevekes megievOe kes efevleve mes ieefCekee Yeer heefJe$e nes ieF&, efpevekes
Oetefuehe hejeie ves efMeuee yeveer ieewlece helveer Denuee kees heefJe$e kej efoee, GvneR eerejCekeceueeW kees cenejepe
peveke peer heKeej jns nQ~ pees YeeeW kes efueS YeJemeeiej mes heej nesves kes efuees peueeeve (meceger penepe) nQ leLee pees
Jew<CeJeeW keer Fe-hetefle& kes efuees meceg mes GlheVe heeefjpeele keuheJe=#e nQ, efpevemes Mebkej YeieJeeve kee oehe
leeueeye megMeesefYele ngDee, GvneR eerejCekeceueeW kees cenejepe peveke heKeej jns nQ~ pees kejes[eW-kejes[eW keuhehee&vle
Deefpe&le hegCeeW mes Yeer veneR eehle nesles Deewj mechetCe& osJeleeieCeeW kes cegkeg jlveeW mes efpevekees eCeece efkeee peelee nw
efpeveceW hejcenbmeeW Deewj eesefieeeW kee jeie nw; GvneR eerejCekeceueeW kees pevekepeer heKeej jns nQ~ efpevekees eehle kejves
kes efuees eesefiepeve Deewj efmepeve lehemee leLee pehe kejles nQ Deewj Deheveer megvoj yegef mes Oeerj heg<e SJeb
%eeveJe=peve efpeve ejCekeceueeW kees efJeeej kee efJe<ee yeveeles nQ, efpevekes keejCe leeie Deewj e%e megheue nesles nQ,
GvneR eerejCekeceueeW kees cenejepe peveke heKeej jns nQ~ pees efveef<kebeveeW kes Oeve SJeb yegef kes Oeeve kes efJe<ee nQ,
pees Jesoevle eje peeveves eesie leLee meeceJeso kes iese nQ Deewj efpevekes efuees efJejeefieeeW kee efJejeie nw, GvneR
eerejCekeceueeW kees cenejepe peveke heKeej jns nQ~ cenejepe peveke esce-hegueefkele Mejerj neskej iebieepeer kes efoJe
peue mes hetCe& mJeCe& keer heejele ceW YeieJeeve eerjece kes eerejCekeceue heKeej jns nQ~ en osKekej efieefjOej keefJe Yeer
Devegjeie mes hetCe& nes jne nw~
#eeueeefle
efJeosnjepe
escehetCe&iee$es~~
efieefjOejesefhe Jeer#e meevegjeiees ns #eeueeefle leled heoeypeced~~6~~
si
P
ieeeefle keefJe-
ee
th
ieerle mebKee-23
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
he"efle Jeefmees cegefve megmJejb e Jesocev$eeved

Meleevevoes
ieeeefle e meece ns~
ieeueer megceuemLeeueercewefLeueevees ieeeefvle
esle megKeb ueefueleueueece ns~~1~~
ocheleer e ochelees heoecyegpeeefve #eeueele
ves$epeueb b e eesodoece ns~
ceueeefve oMemeg efo#eg #egefYeleeefve j#eebefme Jew
oeb efJeoerCe e Jegece ns~~2~~
Jeeevles Jeeefo$eeefCe efoefJe YegefJe e efceefLeueeeeced
ceuewe
hetCe
ve=heOeece
ns~
peepeepeekeejb Jeovlees efJeJegOee eeseg
Dee Jew memegKeb
jbmeece ns~~3~~
298
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-24
va
meKees ieeeefvle-
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deye keefJe mJeeb efceefLeuee keer ner OJeefve ceW iee jns nQ-Jeefme peer memJej Jesocev$e he{ jns nQ Deewj
Meleevevo peer meeceieeve kej jns nQ Deewj efceefLeueeefveeeB megcebieue keer Leeueer yeveer ngF& efee kees jlve kes meceeve
megKe osves Jeeueer megvoj ieejer iee jner nQ~ Deepe jepe ocheefle megveevee peveke, yee ocheefle meerleejece peer kes ejCe
keceue kees heKeej jns nQ~ Gvekes ves$e Deeg mes Yejs hetefjle nQ~ omeeW efoMeeDeeW ceW cebieue nes jns nQ, je#eme #egefYele nQ,
Gvekee oe he jne nw, ceve kes yevOeve t jns nQ~ mJeie&, he=LJeer Deewj efceefLeuee ceW Jeee yepe jns nQ Deewj
cenejepe peveke kee YeJeve cebieue mes hetCe& nw~ pee-peekeej kejkes osJelee kenves ueies, Deepe nce megKehetJe&ke
eerjece ceW ner jceCe kejWies~ mevle megMeesefYele nesles nges hegueefkele nesles nges yeesuesDeepe efieefjOej keefJe keer
ceveesjLe-ueleeSB heueJeleer nes ieF~ Deye lees nce egieuehe kee Oeeve kejW Deewj mebmke=le Yee<ee ceW efveye
ieerlejeceeeCeb kes JewJeeefnke ieerle ieeles jnW~
mevlees uemevle heguekevlees YeJevleeeefhe

eesegeg&ieueheb
Oeeeece
ns~
efieefjOejkeefJeceveesjLeuelee:
megheueee
megjefieefj
ieerleeefve ieeeece ns~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
meKees! dJee efJeJeens meerleejeceew meheueesce ves$eb Jeeced~~

efceefLeueeee
ceC[hes
efJejepeceeveew
ewleew~
YeeJee_ekeuhele
keCeeefvekesleew~~
meKees dJee ef$eYegJeveeefYejeceew meheueesce ves$eb Jeeced~~1~~
heMele
efJeosn
keveeoeveb
efJeOees~
Jejb
JeefCe&veeR
e
ceveesie=ns
meefVeOees~~
meKees dJee ueeskeueeseveeefYejeceew meheueesce ves$eb Jeeced~~2~~
eheueeIeveeefJeJe
eke=eflejceCeereew~
efoJeocheleer
e
jeflekeecekeceveereew~~
meKees dJee ceC[hes e ieewjMeeceew meheueesce ves$eb Jeeced~~3~~
Denes
ve=he
meerleenmleb
jecenmles
olJee~
peerJeveb
meheueeefle
keveeoeveb
ke=lJee~~
meKees dJee keefJeefieefjOejeefYejeceew meheueesce ves$eb Jeeced~~4~~
Yeewceer- meefKeeeB iee jner nQ- ns meefKeeeW! Fme efJeJeeneslmeJe ceW eermeerleejecepeer kees efvenejkej nce Deheves ves$e
meheue kejW~ efceefLeuee kes ceC[he ceW efJejepeceeve, YeeeW keer Fehetefle& kes efueS keuheJe=#e mJehe, keCee kes
YeJeve, leerveeW ueeskeeW kes Deevevooelee eermeerleejece peer kes oMe&ve kejkes nce Deheves ves$e meheue kejW~ osKees Deepe
ve
d
pevekejepe keveeoeve kej jns nQ Deewj JejCe kejves eesie Jej eerjece kees Deheves ceveYeJeve ceW heOeje jns nQ~ Deepe
ueeske ueeseveeefYejece meerleejecepeer kees osKekej nce Deheves ves$e meheue kejW~ efyepeueer Deewj cesIe keer YeeBefle mJeYeeJe
mes megvoj kejes[eW jefleeeW Deewj keeceosJeeW keer Fe kes efJe<ee Deueewefkeke-ocheefe ieewjMeece meerleejecepeer kees
efvenejkej nce Deheves ves$e meheue kejW~ Denes meerlee peer kee eernmle eerjece kes eernmle ceW oskej cenejepe keveeoeve
kejkes Dehevee peerJeve Oeve kej jns nQ~ meefKeeeW! efieefjOej keefJe kees Deevevo osves Jeeues meerleejecepeer kes oMe&ve
kejkes nce Dehevee ves$e meheue kej ueW~
er
ieerle mebKee-25
yr
ig
ht
20
11
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
meerleejeceew YeJeew Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~~

eees mce=lee YeJeYecees Yepe&les leew ocheleer
Yeeceb Yeeceb Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~~1~~
kevekekeueMeceefYekegle
eoef#eCeeb
YeeJeb YeeJeb Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~2~~
DeeeesOekeceweLf euewjefveefce<eweJf e&ueeskeeceeveb
ceeveb ceeveb Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~~3~~
eheueeveerjoeefJeJe
efovekejb
heefjle
eeceb eeceb Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~~4~~
JesoOJeefvepeeOJeefveceeefuekeieerleOJeefveced
eeJeb eeJeb Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~~5~~
jefleceveefmepeeefJeJe
peevekeerjIegJejew
MeesYeb MeesYeb Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~~6~~
hemecheoe
e
Jejeeef$eie=neeef$eCees
ueesYeb ueesYeb Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~~7~~
keefJeefieefjOejefieefj
ieefoleeheueleeb
#eeceb #eeceb Yeecelees Yeeceefjkeeb ns~~8~~
es
ieeeefle keefJe:
op
Yeewceer- hegve keefJe cewefLeue JewJeeefnke ueeskeOegve ceW iee jns nQ-meyekee keueeCe kejves Jeeues eermeerleejecepeer
eefvLe yevOeve kejkes Deefive keer heefjecee kejles nges YeeBJejer os jns nQ~ efpevekeer mce=efle mes mebmeej kee Yece ner Yegve
peelee nw, Jes ner yee ocheefe meerleejecepeer Ietce-Ietcekej YeeBJejer os jns nQ~ Jes mJeCe&keueMe keer heefjecee kej jns nQ
Deewj Jewefoke-efJeefOe kee efJeeej kej-kejkes YeeBJejer os jns nQ~ efveefve&ces<e DeeesOeeJeeefmeeeW SJeb efceefLeueeJeeefmeeeW kes
efeleJeve kee mecceeve kej-kejkes eermeerleejece peer YeeBJejer os jns nQ~ mete&veejeeCe kes eejeW Deesj efyepeueer Deewj
299
yeeuekeeC[ced
300
ieerlejeceeeCeced
ve
d
yeeoue keer YeeBefle megJeCe& keueMe kes eejeW Deesj Ietce-Ietcekej eermeerleejece peer YeeBJejer os jns nQ~ JesoOJeefve,
peeOJeefve, cebieue kes ieerle OJeefve megve-megvekej efkeMeesj-ocheefe YeeBJejer os jns nQ~ jefle Deewj keeceosJe keer YeeBefle
yeej-yeej MeesefYele neskej pevekeveefvoveer SJeb jIegveeLepeer hesje-hesjles nges YeeBJejer os jns nQ~ Deheveer he mecheefe mes
yeejeefleeeW SJeb IejeefleeeW kees yeej-yeej uegYeeles nges meerleejece peer YeeBJejer os jns nQ~ efieefjOej keefJe keer JeeCeer mes
eke keer ngF& eheuelee kees #ecee kej-kejkes eermeerleejece peer efJeJeen keer Yeecejer (hesje) efJeefOe mecheVe kej jns nQ~
es
R
s
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-26
eeJeled eLecee Yeeceefjkee ns leeJeled meerlee peevekeer~
Yeeefle jIegJejmeefJeOes ns eheuesJe peevekeer~~1~~
eeJeod efleeree Yeeceefjkee ns leeJeled meerlee peevekeer~
Yeeefle YeieJelee meceefvJelee ns eLee ceeee peevekeer~~2~~
eeJeled le=leeree Yeeceefjkee ns leeJeled meerlee peevekeer~
Yeeefle YeieJeleer Deeeefoveer ns DeeefoMeefepeevekeer~~3~~
eeJeled elegLeea Yeeceefjkee ns leeJeled meerlee peevekeer~
Yeeefle Yet<eCewefJe&Yetef<elee ns ceneue#ceerpee&vekeer~~4~~
eeJeled he_eceer Yeeceefjkee ns leeJeled meerlee peevekeer~
Yeeefle Denwlegkeer YeieJelees ns ke=hee mee#eeled peevekeer~~5~~
eeJeled <eer Yeeceefjkee ns leeJeled meerlee peevekeer~
Yeeefle meewYeiemegiesns ns oerheefMeKee peevekeer~~6~~
eoe mehleceer Yeeceefjkee ns leoe meerlee jeIeJeer~
Yeeefle efieefjOejmJeeefceveer ns efvelee meerlee jeIeJeer~~7~~
er
efJeMes<e- Fmekee yeesue nw-meerlee jIegJej osle YeBJeefjee ns~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- peye leke henueer YeeBJejer nw leye leke meerleepeer pevekevebefoveer nQ Deewj Jes eerjece kes meceerhe efyepeueer keer
YeeBefle megMeesefYele nes jner nQ~ peye leke otmejer YeeBJejer mecheVe nes jner nw leye leke meerleepeer peveke peer keer yeser nQ~ Jes
YeieJeeve eerjece mes meceefvJele neskej eesieceeee pewmeer megMeesefYele nes jner nQ~ peye leke leermejer YeeBJejer mecheVe nes jner
nw leye leke meerleepeer pevekeveefvoveer nQ~ Jes heeJe&leerpeer keer Yeer pevceoe$eer neskej hejcesej keer Deeueeefoveer-Meefe
DeeefoMeefe kes he ceW megMeesefYele nes jner nQ~ peye leke eewLeer YeeBJejer mecheVe nes jner nw leye leke meerleepeer pevekepeer
keer heg$eer nQ pees DeeYet<eCeeW mes efJeYetef<ele neskej ceneue#ceer mJehe ceW megMeesefYele nes jner nQ~ peye leke heeBeJeeR YeeBJejer
mecheVe nes jner nw leye leke meerleepeer pevekejepe kevee nQ pees hejcesej keer Denwlegkeer ke=heemJehe ceW megMeesefYele nes
jner nQ~ peye leke "eR YeeBJejer he[ jner nw leye leke meerlee peer peveke peer keer uee[ueer yeser nQ~ pees meewvoe& kes YeJeve
ceW oerheefMeKee pewmeer osoerheceeve nes jner nQ~ hej peye meeleJeeR YeeBJejer mecheVe nes ieF&, leye meerleepeer eerjeIeJesv mejkeej
keer Oece&-helveer nes ieF~ Deye efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer meerleepeer jeIeJe mejkeej eYeg jeceev keer efvele Oece&helveer mJehe ceW megMeesefYele nes jner nQ~
301
yeeuekeeC[ced
efJeMes<e- en ieerle Gej Yeejle keer megeefme ueeskeOegve ceW efveye nw, Fmekes yeesue kee meb#eshe Fme ekeej nwpeye leke heefnueer YebJeefjee ns leye leke yeser yeehe keer~
otmejer....leermejer...........................................................
peye meleF& YebJeefjee ns leye meerlee jece keer~~
ve
d
ieerle mebKee-27
es
R
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
kemee veieee& efmevOetjb kemeeb hegefj efJeeereles ns~

njs njs keme kegceejer megkegceejer Jew efmevOetjb me*deerCeerles ns~~1~~
DeJeOeveieee&
efmevOetjb pevekehegefj
efJeeereles ns~
njs njs pevekekegceejer megkegceejer Jew efmevOetjb me*deerCeerles ns~~2~~
keme kejs Yeeefle efmevOetjb meercevles kemee Yeemeefle ns~
njs njs efkeb heb jepeled efmevOetjb kemewef eled efkeef_eod oemeefle ns~~3~~
jecekejs Yeeefle efmevOetjb meerleemeercevles Yeemeefle ns~
njs njs DevegjeieJeCe efmevOetjb efeew meewYeeieb oemeefle ns~~4~~
Yeejleeremebmke=efleeermeerlee efmevOetjsCe efJeYeemeefle ns~
njs njs dJee jecemeefnleeb Jewons eR efieefjOejes ieerleb ieemeefle ns~~5~~
er
ieeeefle keefJe-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Deye efmevotjoeve ieerle keefJe mJeeb iee jns nQ, pees Yeespehegjer ueeskeOegve keer {eue ceW efveye nw~ efkeme
veiej kee efmevotj efkeme hegjer ceW efyeke jne nw? Deewj efkeme veiej keer kegceejer efmevotj kee ee kej jner nQ? DeJeOe veiej
kee efmevotj pevekehegj ceW efyeke jne nw Deewj pevekepeer keer kegceejer meerlee peer efmevotj kees ee kej jner nQ~ efmevotj
efkemekes neLe ceW megMeesefYele nes jne nw Deewj efkemekes ceeBie ceW megMeesefYele nesiee? efmevotj efkeme JeCe& kee nw? en efkeme
ceefnuee kees keee Ghenej osiee? efmevotj eerjece kes kej ceW megMeesefYele nes jne nw Deewj eermeerlee kes ceeBie ceW megMeesefYele
nesiee~ Devegjeie ner Fmekee JeCe& nw~ en eermeerleepeer kees meewYeeie eoeve kejsiee~ eermeerleepeer mee#eeled Yeejleere
mebmke=efle nQ pees MeerIe ner eerjece eje meceefhe&le efmevotj mes megMeesefYele neWieer~ Fme ekeej Jewefoke efJeJeen efJeefOe mes
heefjCeerlee eerjece kes meefnle meerleepeer kees efvenejkej efieefjOej keefJe Yeer ceebieefueke ieerle ieelee jnsiee~
mevoYe&Mueeske
DeLe Jeefmecegefvece&vegpe<e&Yeced
veJeueveerjokeevleceefjvoceced ~
heguekehetCe&Mejerj
GoejOeer
jIegJejb me cegoe mecegheeefoMeled~~1~~
Yeewceer- Fmekes heeeled Me$egDeeW kes veeMeke veJeerve cesIe kes meceeve megvoj ceveg<eeW ceW es DeLeJee efpevekeer ke=hee
302
ieerlejeceeeCeced
mes ceveg<e es nes peelee nw Ssmes jIegJej eerjece kees Goej yegef Jeeues Gve cenef<e& Jeefme peer ves Mejerj ceW jescee_e mes
ege neskej Fme ekeej DeeosMe efoee~
ve
d
er
es
R
s
ht
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
efmevOetjb mecehe&e
jeIeJe meerleemeercevles
efkeef_eod efJeuecyees ve efJeOeereleeced~
peieocyee peevekeer peieefleee peieeflhe$ee
peieefle
heMeefle
heefjCeereleeced~~1~~
DeCehejeiehetCe&
heefeveerheeepeepee
megOeeew
megOeebMegYet&<eeb
veereleeced~
leJe e#egekeesjeYeeb mewjOJepeercegKeev
heerett<eb
cegowJe cegng
heereleeced~~2~~
mJeecJejs efpelee lJeee meerceefvleveer meerleeJeOet:
JevoveereeceeesOeeb
e
veereleeced~
jeJeCeb efvenle ewleod Jeepelees oeeuegveeLe
Yetcesjefhe
Yeejesheheveereleeced~~3~~
jecejepemechelee Jew eCeleehelee eYees
ef$eueeskeee
megKeb
mebefJeOeereleeced~
efieefjOejYeejleeefhe
efoJeeefveMeceveejleced
ceeefuekeieerleceefYeieereleeced
~~4~~
ieerle mebKee-28
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceer- ns jeIeJe! meerleepeer keer ceeBie ceW efmevotj oeve keerefpees~ efkemeer ekeej kee efJeuecye cele keerefpeS~ peiele
kes efnle kes efuees peiele kes osKeles-osKeles peiele kes efhelee Deeheeer eje peieocyee peevekeer kee heefjCee kej efueee
peee~ Dece=leheeve kes efuees keceue ceeuee eje ebcee ueeue hejeie mes hetCe& kejkes megMeesefYele efkeee peee Deewj
Deehekes ves$e ekeesjeW kes eje meerleepeer keer cegKeev megOee yeej-yeej heeve keer peee~ Deehekes eje mJeebJej ceW peerleer
ngF& meewYeeieJeleer meerleepeer Deye Jevoveeree DeeesOee ceW heOejeF& peeeB~ Fmeer yeneves jeJeCe kee JeOe kejkes Deeheeer
kes eje oee kejkes he=LJeer kee Yeej nj efueee peee~ eerjecejepe keer mecheefe Deewj MejCeeiele keer eheefe kes meeLe
Deepe leerveeW ueeske megKeer kej efoes peeeB~ Deewj efieefjOej keefJe keer mejmJeleer kes eje Yeer efyevee efJeeece efkees jeleefove Deeheeer kee ceebieefueke ieerle ieeee peee~
ieerle mebKee-29
jecees
jeefle
efeew efmevOetjced~~
meerleemeercevles
keekeevles kegmegceiegefpelekeesefJemevles~
efvepemeg<eceemevoerhleefoievles
mejmeceveIeceetjced~~1~~
303
yeeuekeeC[ced
er
ve
d
oef#eCekejpeefvekejYejjceb
peieoIeMeceveceMes<eeCececed~
keefueleke_peefke_peukekeeefvlenjeefLeleheeespeceotjced ~~2~~
megjosefMekekeefJekegpeyegOepegb
hejceescecekejvomeghegced~
efJeOegceefYeuemeocYeespecevegheceb
keefuheleMeleefMeMegmetjced~~3~~
ceueceLe ieeeefle efceefLeueeveer nwceJeleerheefjkeefueleefnceeveer~
YeJeefle ke=leeLee& efieefjOejJeeCeer #eefheleogejf leceOeefjlekeefueMetjced~~4~~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- keefJe mJeeb nJesueer heefle ceW iee jns nQ- eerjece meerleepeer kees efmevotjoeve kej jns nQ, heg<he kes iegeW
mes kejes[eW yemevleeW kees peerleves Jeeues Deheveer hejceMeesYee mes efoievle kees ekeeefMele kejves Jeeues IegBbIejeues yeeueeW mes
megvoj meerleepeer kes Yeeue eosMe (ceeBie) ceW eerjece jmeege, efve<heehe, keesceue efmevotj meceefhe&le kej jns nQ~ oef#eCe
neLe kes TbieefueeeW kes mecetn mes megvoj mebmeej kes heehe kees ve kejves Jeeuee, meYeer eeefCeeeW kes efueS eCece, megvoj
keceue kes hejeie keer MeesYee kees egjeves Jeeuee Deewj keceue keer Keeefle kees ye{eves Jeeuee, ocheefe keer otjer kees otj
kejves Jeeuee, efoJe efmevotj meerleepeer kees meceefhe&le kej jns nQye=nmheefle, Mege, cebieue Deewj yegOe keer MeesYee mes ege,
megvoj, hejceesce, cekejvo mes hetCe&, evcee keer Fe kejves Jeeues Gheceejefnle keceue pewmee efpemeves Deveble meteeX kes
lespe kees Fkee kej efueee nes Ssmee efoJe efmevotj YeieJeeve eerjece meerleepeer kees Deefhe&le kej jns nQ~ efceefLeueeveer
cebieue ieerle iee jner nQ, iebieepeer mvesn keer Meerleuelee mes ege nQ~ efieefjOej keefJe keer JeeCeer ke=leeLe& nes jner nw Deewj
eerjece heehe kes veeMeke keefueegie he Jeerj kees Yeer eflejmke=le kejves Jeeuee efoJe efmevotj meerleepeer keer ceeBie ceW Yej
jns nQ~
ee
th
ieerle mebKee-30
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
eerjecemeerleeegieueb
efJepeeles
DeefYejeceeerleeegieueb
efJepeeles~
eerjecepeevekeeregieueb
efJepeeles~~1~~
JeefmeevegMeemeves
vewkeemevemLeb
efoJeJejJeefCe&veeregieueb
efJepeeles~
eerjecepeevekeer egieueb
efJepeeles~~2~~
hejmhejceJeueeskeevce_pegeerlee
veefueveveevejefmekeegieueb
efJepeeles~
eerjecepeevekeer egieueb
efJepeeles ~~3~~
ieghleceefhe
ekeefYeJevceOeglejb
escehetCe&cevlejegieueb
efJepeeles~
eerjecepeevekeer egieueb efJepeeles~~4~~
SkemLeeesJee&efjoefJeeglees
megmecevJeeb
304
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
keuheleueleeMues<eegieueb
efJepeeles~
eerjecepeevekeer
egieueb efJepeeles~~5~~
meg<eceee=ejeesjks eerYeJetheced
jIegefveefcekeguehegCeegieueb
efJepeeles~
keefJeefieefjOejceveesceC[hes
efJejepeceeveb
meeOemeeOevemegheueegieueb
efJepeeles~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- eerjece meerlee egieue mejkeej keer pee nes~ meyekees Deevevo osves Jeeues eerjece Deewj hejce emeVe meerlee
peer Fve oesveeW efoJe-efJeYetefleeeW keer pee nes~ Jeefmepeer kes DevegMeemeve mes Ske Deemeve hej yew"s nges efoJe Jej-JeOet
egieue keer pee nes~ esce mes Deveesve kees efvenejles nges keceueveeve egieue jefmeke keer pee nes~ ieesheveere neskej Yeer
efpevekes ceOegj-YeeJe lejbie eke nes jns nQ, Ssmes escehetCe& egieue DevlejbieeW keer pee nes~ Ske efmebnemeve hej yew"s nges
eermeerleejecepeer kes yeeoue Deewj efyepeueer kes meceeve mecevJee keer leLee heeefjpeele Deewj keuheuelee kes egieue
mebMues<eCe keer pee nes~ meg<ecee Deewj e=bieej kee Skeer-YeeJehe jIegjepe Deewj efveefcejepe kes hegCe-egieue eermeerleejecepeer
keer pee nes~ efieefjOej keefJe kes ceveesceC[he ceW efJejepeceeve meeOemeeOeve kes egieue-heuemJehe eermeerleejeceegieue
mejkeej keer pee nes~
ee
th
mevoYe&Mueeskeew
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
jepee eerYejleee meeojceoeled keewMeOJepeeR ceeC[JeeR

heg$eerjlveceLeesefce&ueeb
efvepeYeJeeb
eerue#ceCeeeehe&eled~
Me$egIveb egeflekeerefle&JeuueYeceLees ke=lJee efJeosnes cegob
efJeeeveeb e elegeerefceJe yegOees oJee elegYeexYeieeled~~1~~
elJeej
efkeuekeesmeueeefOehemeglee jepeeefvlekes jsefpejs
helveerefYe meefnlee efeeeefYejveIee hetCee& hegceLee& eLee~
Yetees
ceueieeveJeeeefJeuemeod
ceeOege&ce_petlmeJeb
veerlee keewlegkeiesnceodYegleJeOetYeepe meKeereYf ecego& e~~2~~
op
yr
Yeewceer- cenejepe peveke kes DeeojhetJe&ke kegMeOJepe keer pesheg$eer ceeC[Jeer kees Yejlepeer kees efoee Deewj mJeeb
keer GlheVe ngF& heg$eerjlve Gefce&uee kees eerue#ceCe kees meceefhe&le efkeee~ Fmeer ekeej Me$egIveueeueepeer kees kegMeOJepe keer
eser yeser egeflekeerefle& kee heefle yeveekej pevekepeer Gleves ner emeVe nges pewmes efJeeve DeevJeeref#ekeer, $eeer, Jeelee& leLee
oC[veerefle veeceke eejeW efJeeeSB DeefOekeejeveghe cegceg#eg, efpe%eemeg, efpeIe=#eg Deewj JegYeg#eg veeceke eej DeefOekeeefjeeW
kees oskej emeVe neslee nw~ keesmeueeefOeheefle kes eej jepekegceej jece-Yejle-ue#ceCe-Me$egIve cenejepe oMejLe kes
heeme heeflveeeW meefnle Gmeer ekeej megMeesefYele nes jns Les~ pewmes-mesJee, ee, lehemee Deewj Yeefe kes meeLe eceMe eej
305
yeeuekeeC[ced
DeLe&-Oece&-keece-cees#e heg<eeLe& megMeesefYele nesles nQ~ efhej DeodYegle yengDeeW Jeeues eejeW YeeF& cebieueieeve Deewj Jeee mes
ceOegj mecheVe keesnyej YeJeve ceW meefKeeeW eje ues peees iees~
meKees peieg-
11
ve
d
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
meKees OeeJeb OeeJeb Jejeseb eueefle keerMe~

Depees yevOeveeodeJf ecege heueeeles eeMe~~1~~
SleeMeb Jejb efkecepeb JeoLe megMe~
Depeheew$eerYete Keeleeseb elemleeMe~~2~~
meKees cevob cevob Jejeseb eueefle keerMe~
lewueev$es yees Je=<eYees Yeceefle eeMe~~3~~
F&ked Jejb keLeb Je=<eYeb JeoLe megMe~
kece&ev$es elees peerJeeved efheveef< leeMe:~~4~~
meKeefmle<"vJej: meceefle ueieefle keerMe:~
Keelees cejkelemlecYees efJeYeeefle eeMe:~~5~~
F&iedJejb keLeb mlecYeb JeoLe megMe:~
eeoeLex mlecYeb YeerlJee ekemleeMe~~6~~
meKe hueeJeb hueeJeb Jejeseb eueefle keerMe~
peeueevcegees JevenefjCees efJeYeeefle eeMe~~7~~
F&ked Jejb keLeb nefjCeb JeoLe megMe~
iepeesejs nefjCeerieYee&lme_peelemleeMe~~8~~
meerleejeceiegCeJeCe&veeheefJe$eodMe
~
meerleejeces cevees jceleeb efieefjOejmesMe~~9~~
ieerle mebKee-31
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- meefKeeeB efceefLeuee keer heefle ceW ieeves ueieeR~ meefKeeeW! es oew[-oew[kej otuns jepee kewmes eue jns nQ,
pewmesyevOeve mes te ngDee yekeje Yeeielee nw~ otmejer meKeer ves hete- Dejer meKeer! Fme ekeej megvoj Jej kees Depe
DeLee&led yekeje keeeW ken jner nes? meKeer ves Gej efoee-keeeWefke es Depe kes heew$e nQ~ eefo oeoe Depe nw lees heeslee Yeer
lees Depe ner nesiee~ Jemlegle Depe kee DeLe& yeee nw Deewj yeee kes DebMe nesves mes oMejLe peer kes efheleeeer kee veece Yeer
Depe ner ngDee~ etBefke Depe kee DeLe& yekeje Yeer neslee nw, Dele efceefLeueeefveeeW ves efJeveeso ceW Jener DeLe& ues efueee~ leye
YeieJeeve eerjece Oeerjs-Oeerjs eueves ueies~ meefKe ves hegve kene- meefKeeeW! osKe jner nes-Oeerjs-Oeerjs eueles nges otuen
mejkeej kewmes ueie jns nQ? pewmes lesue efvekeeueves Jeeues keesunt ceW yeBOee ngDee yewue euelee nw~ meefKe ves efhej kene Dejs!
megvoj ves$e Jeeueer Fme ekeej kes Jej kees keesunt kee yewue keeeW ken jner nes? meefKe ves Gej efoee-keeeWefke es eewjemeer
ueeKe eesefveeeW ceW Yekeves Jeeues peerJe kees kece& kes keesunt DeLee&led lewue-ev$e ceW heermeles jnles nQ~ Fmeefuees FvnW
306
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
keesunt kee yewue ken efoee~ leye YeieJeeve eerjece Ke[s nes iees keeeWefke peuoer eueW lees yekeje kene Deewj Oeerjs eues
lees yewue ken efoee~ Dele leermeje efJekeuhe meesekej eYeg JeneR efmLej Ke[s nes iees~ efhej meefKe ves kene-meefKeeeW!
osKe jner nes~ efmLej Ke[s nges otuns jepee kewmes ueie jns nQ? pewmesDeeBbieve kes ceOe ie[e ngDee cejkeleceefCe kee
KecYee~ meefKe ves keneDejs! meefKe Fme ekeej megvoj Jej eerjece kees legce KecYee keeeW ken jner nes? meefKe ves Gej
efoee-keeeWefke ener eueeo kes efuees KecYes kees hee[kej vejefmebn he ceW eke nges Les~ KecYes mes eke nesves
Jeeuee KecYee ner lees nesiee~ efhej eerjece Gue-Gue kej eueves ueies~ leye meefKe ves kene- meefKeeeW! osKe jner
nes~ Deepe otunsjepee Gue-Gue kej kewmes eue jns nQ? pewmes peeue mes cege ngDee Jeve kee nefjCe keto-keto kej
Yeeielee nw~ hegve meKeer ves hete-Dejer megvoj ves$eJeeueer meefKeeeW! Fme ekeej megvoj Jej kees Jeve kee nefjCe keeeW ken
jner nes? meefKe ves Gej efoee- keeeWefke iepesv kes Gej kes mecee es nefj cesOee $e+ef<e keer nefjCeer kes ieYe& mes GlheVe
nges Les lees nefjCeer kee yese nefjCe ner lees nesiee~ YeeieJeled ceW kene Yeer ieee nw-nefjCeeb nefjcesOeme meerleejece peer
kes iegCe-JeCe&ve mes efpemekes oe kes ves$e heefJe$e nes iees nQ, Ssmes efieefjOej keefJe kee ceve meerleejece peer ceW ner jcelee
jns~
ieerlejeceeeCeced
va
mevoYe&Mueeske
ya
s
.A
efJeMes<e- en ieerle efceefLeuee jefmeke hejcheje keer ieejer ueeskeOegve ceW ye nw- Fmekee yeesue keg Fme ekeej kee
nw- meefKe ns nueyeue oguene euew er keesvee yevOeve tue yekeje Yeiew ner pesvee~~
ee
th
Se
DeLees meceeveere e keewlegkeeueeb JeOeteYf ejsleebMelegj kegceejkeeved ~

efJeOeeheeeceemegjceesIeoMe&vee megeemeKe efkeue ueewekf ekeeved efJeOeerved~~1~~
ieerle mebKee-32
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Fmekes heeeled DeceesIe oMe&ve Jeeueer megvoj meefKeeeB eejeW jepekegceejeW kees yeOegDeeW kes meefnle keesnyej
ceW ueekej Gvemes meYeer ueewefkeke efJeefOe mecheVe kejeeeR~
op
yr
ig
ht
20
11
ieejerYe&JeodYees veehe&eecees ns kee_e keLeeb keLeeece~

leLeeefve eeefve YegefJe Keeleeefve ns efheLes heLeeece~~
iegheg$eermejJeeb
efveceppeefvle
meJex
eglJee lee cevees JeLeeecees ns kee_e keLeeb keLeeece~~1~~
Meevleee
Yeefievee
megcetlee&
mecesle
mevosnb mJeefees eLeeecees ns kee_e keLeeb keLeeece~~2~~
SkeefveefMe
keewmeuee
nesve
mebefJee
leJe ceele=cew$eeR eLeeecees ns kee_e keLeeb keLeeece~~3~~
oMejLeefveegkeles
megefce$eemJeefce$es
peveveeR ve les keoLe&eecees ns kee_e keLeeb keLeeece:~~4~~
307
yeeuekeeC[ced
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- meefKeeeBb kenleer nQ- ns jeIeJe mejkeej! nce Deehekees ieejer veneR os jner nQ, hej pees leLe mebmeej ceW
eefme nQ, GvneR kees Deehekes meb%eeve ceW uee jner nQ~ mejet Deehekeer iegheg$eer DeLee&led yenve nQ GvneR keer Oeeje ceW Deehe
ueesie veneles nQ, en megvekej nceeje ceve Lees[e-mee JeefLele nes peelee nw~ Deehekeer Meevlee peer yenve nQ Deewj Deehekeer
cetefle& Yeer Meevlee nw~ Meeceueb Meevlecetefle&ced Dele Deehe Deheveer cetefle& ceW ner Meevlee yenve kees efehekeees nges nQ~ Fmemes
nce Deheves efee ceW mevosn kes iegeW kees ner ietBLe jner nQ~ DeLee&led nceW Deehe yenve-YeeF& kes ner mecyevOe ceW mevosn nes
jne nw~ jeIeJe! Deehekes pevce kes hetJe& cenejeveer keewmeuee Ske jele DeecesOeere Iees[s kes meeLe jneR LeeR, Dele
Deehekeer ceeleeeer keer Deeefce$elee keer Keeefle yelee jner nw~ eeefhe Gme Deeefce$e kees Deehekes efhelee oMejLepeer ves ner
keewmeueepeer kes efueS efveege efkeee Lee~ FmeefueS nce Deehekeer ceeB kees veneR ieefjee jns nQ~ ns efieefjOej keefJe kes
mJeeceer! Fme ekeej Mues<e mes ege oes DeLeeX Jeeues heefjneme kes ceeOece mes nce Deeheeer kes ejCekeceue kes Devegjeie
keer eeLe&vee kejleer nQ~ Deehekeer efvevoe ceW nceeje leelhee& veneR nw~ en kesJeue efJeveeso Yej ner nw~
efieefjOejeYees
e
Le&efMueheefjnemesve
eerejCejefleb eeLe&eecees ns kee_e keLeeb keLeeece~~5~~
ya
s
.A
ieerle mebKee-33
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
efheye keesmeuejepekegceej
efceefLeueeieeefjjmeced~~
<ed he_eeMeod Yeesieb peerceved eLeeefe e=Ceg megkegceej~~1~~
oee mJemee e=e
f Ces $e+<ees $e+ef<ekegueke=les Goej~~2~~
efoMe ceelepe&vekeee jepe<e&es ns keCeeketheej~~3~~
heeemeceLe leJe ieYe&evf eefceeb cee mhe=Me leefppeleceej~~4~~
cee Yetled les egJeveeeogoM& ee ns meerleee=ej~~5~~
efhelejew leJe efvemeie&lees ieewjew MeecemlJeb leYeej~~6~~
eesefme meesefme efceefLeueeceeJeme ueme efieefjOejeeCeeOeej~~7~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ns keesmeue jepekegceej! efceefLeuee kee ieejerjme heerefpeS~ hheve Yeesie Deheveer efe kes Devegmeej peWJeles
nges Deehe megefvees~ Deeheves Deheveer yenve meeRie Jeeues $e+ef<e kees os oer~ ueielee nw Deehe $e+ef<ekegue kes efueS yengle Goej
nQ~ eefo yenve yeeef<e& kees oer lees Deheveer ceeleeDeeW kees Yeer jepeef<e& peveke kees os oerefpeS~ keeeWefke Deehe keCee kes
meeiej nQ ner~ Keerj ner Deehekes ieYe& kee efveefcee nw~ FmeefueS ns keece kes efJepeslee eerjece! Fmes cele mheMe& keerefpeSiee~
ns meerleepeer kes e=bieej! keneR Deehekeer egJeveee pewmeer ogo&Mee ve nes peee~ Deehekes ceelee-efhelee lees ieesjs nQ Deewj Deehe
Meeceue nQ~ ns efieefjOej keefJe kes eeCeeOeej Deehe pees nQ mees nQ, ke=hee kejkes Deehe efceefLeuee ceW eneR yeme peeFS Deewj
eneR megMeesefYele nesFes~
efJeMes<e- en ieerle Yeer efceefLeuee keer cebieue ieejer hejcheje ceW ner efveye nw~
mevoYe&Mueeskee
efJeOeehe
heeefCeenCeb
eLeeegleb
308
ve
d
er
es
R
s
ht
.A
ll
R
ig
megyeengMe$eesefce&efLeueeefOehees
ve=he~
cegceese
vees
veerjcegeesheceeYeb
me jeIeJeb leled efhelejb menevegieced~~1~~
DeLees
efvekeg_pes<eg
ueleeie=ns<eg
e
efeee
meceeyeeref[leJewegleeflJe<ee~
meceb e jeces jceceeCe Deeojeled
meceeielee
JeuiegJemevlehe_eceer~~2~~
ceneslmeJeesYetogYeeese
he#eees
efovesMeJebMes
efveefceJebMeJeOe&ves~
eceesoceevee
Jejeeef$eCees
efceLe
megjeiekesefueb
efJeoOege cewefLeuew~~3~~
ieerlejeceeeCeced
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- Fme ekeej Jewefoke efJeefOe mes megyeeng je#eme kes Me$eg YeieJeeve eerjece kee efJeJeen mebmkeej mecheVe
kejkes Yeer cenejepe peveke ves cesIeJeCeea eerjece kees Gvekes efhelee cenejepe oMejLe Deewj yeejeefleeeW kees Yeer DeeesOee
peeves keer Devegceefle ve oskej efceefLeuee ceW ner jKe efueee~ Fmekes heeeled Deheveer MeesYee mes efJeegle keer Yeer MeesYee kees
ueefppele kejves Jeeueer meerlee peer kes meeLe efvekegbpeeW ceW, uelee YeJeveeW ceW jceles nges eerjece kes meceerhe megvoj yemevle
hebeceer Dee ieF&~ Deye oesveeW he#eeW ceW pevekepeer Deewj oMejLepeer kes eneB nesueer ceneslmeJe eejcYe nes ieee Deewj emeVe
yeejeleer cewefLeueeW kes meeLe jbie Kesueves ueies~
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ieerle mebKee-34
nesueeR eer[efle jIegJeerjes pevekehegjs nesueeR eer[efle jIegJeerj~
le$e pevekemegleee men meKee De$e eerue#ceCees Jeerj~~1~~
meerleeee nmles kevekeefvePe&jCeer jece kejs heefjuemeoJeerj~~2~~
meerleeMejerjs veerueer Yeeefle Meeer jece heerleecyejeerj~~3~~
meerleeefhe efkeueVee jeceveJejeiew jecees yeYeew meceCeMejerj~~4~~
Deveesveb keuesoelees nmelees megjeiew Meerueeefle ceueemeceerj~~5~~
MeesYeeb Jeer#e efieefjOejes cegefolees peeefle meerleeJejes Oeerj~~6~~
op
Yeewceer- pevekehegj ceW jIegJeerj eerjece peer nesueer Kesue jns nQ~ FOej meerlee peer kes meeLe meefKeeeB nQ, GOej eerjece
kes meeLe Jeerj ue#ceCe~ meerlee peer kes neLe ceW meesves keer efheekeejer nw~ eerjece kee neLe Deyeerj mes megMeesefYele nw~
meerleepeer kes Mejerj hej veerueer mee[er megMeesefYele nw Deewj eerjece heerleecyej OeejCe efkees nQ~ meerleepeer jecepeer kes jbie mes
YeeRie ieF& nQ Deewj eerjece meerleepeer kes jbie mes ueeue-ueeue nes iees nQ~ oesveeW he#eeW kes ueesie Ske otmejs kees jbie mes efYeiees
jns nQ Deewj ceuee Jeeeg meyekeer mesJee kej jne nw~ Fme MeesYee kees osKekej efieefjOej keefJe emevve nQ~ meerleeJej
eerjece keer pee nes~
309
yeeuekeeC[ced
ve
d
er
es
R
ig
ht
ieerle mebKee-35
efceefLeueeeeb
MegYece_eefle
nesueer efceefLeueeeeced~~1~~
Gereles iegueeueceyeerjb veJeocheleer Dee&efle nesueer efceefLeueeeeced~~2~~
Jeeevles heCeJeevekeYese& ceuecevegJe<e&efle nesueer efceefLeueeeeced~~3~~
Deeueer eYegcegKeceCeweuf e&cheefle nmeefle Jeoefle nesueer nesueer efceefLeueeeeced~~4~~
enmevleer Jeejeefle megveevee ceevemecevegke<e&elf e nesueer efceefLeueeeeced~~5~~
efieefjOejeYegue&meefle veleveeve meoe uemeleg ceuenesueer efceefLeueeeeced~~6~~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer Yee<ee kes nesueer ueeskeOegve keer {eue cesW efveye nw- Fmekes yeesue nQ~nesueer KesueQ jIegJeerje DeJeOe ceW,
nesueer KesueQ jIegJeerje..........~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Deepe efceefLeuee ceW nesueer cee jner nw~ iegueeue-Deyeerj G[ jne nw~ nesueer veJe ocheefe eermeerleejece peer
keer hetpee kej jner nw~ {esue, Deeveke (legjner) Deewj YesefjeeB yepe jner nQ~ nesueer cebieue keer Je<ee& kej jner nw~ meerleepeer
keer meKeer eYeg eerjece peer kes cegKe hej iegueeue ceue jner nQ, nBmeles ngS kenleer nQ, nesueer nw nesueer nw~ nBbmeleer ngF&
megveevee peer meefKe kees jeske jner nQ efke eerjeIeJe kees DeefOeke cele melee Deewj nesueer YeeJegkeeW kees ceveeW kees Deekeef<e&le
kej jner nw~ efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece ves$eeW kees Pegkeekej mebkeese keer cege ceW megMeesefYele nes jns nQ Deewj en
cebieue nesueer efvejvlej megMeesefYele jns~
efJeMes<e- en ieerle Yeer nesueer keer ueeskeOegve ceW ye nw, Fmekee yeesue nw-
si
P
efceefLeuee ceW Deepe ceeer nesueer efceefLeuee ceW .....
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ieerle mebKee-36
eer[efle Jemevleefcen jeceyee peielee eMemeles nesefuekece&~~1~~
meerleemeKees efceefLeueemegOeeefcve jeieb ef#eheefvle vejJejueueeefcve~~2~~
enmeefvle cegngiee&jerJe&oefvle veevee efJeveesoJeeveb ieoefvle~~3~~
Mes<eeJeleejue#ceCeceLesle OeeJeefvle Oejefvle mecee mecesle~~4~~
ves$es De_peefvle yeueeled ef#eheefvle ue#ceCeceefYejeieb efveef#eheefvle~~5~~
heefjOeeheeefvle veejerJemeveb ueuevee ueeefueleefmceleoMeveced~~6~~
DeJeiegC"eefvle Jeoveb efJenme keLeeefvle ue#ceCeeefceefle eMeme~~7~~
jeIeJees nmeefle leeb oMeeb Jeer#e efieefjOejes ceesoles megKeceYeer#e~~8~~
Yeewceer- Fme efceefLeueehegjer ceW hejyee eerjece yemevle Kesue jns nQ~ mechetCe& mebmeej eYeg kes nesueer kece& keer
eMebmee kej jne nw~ efceefLeuee Oeece ceW meerlee peer keer meefKeeeB vejjlve eerjece peer hej jbie [eue jner nQ~ meefKeeeB nBme
jner nQ, ieejer megvee jner nQ, veevee ekeej kes efJeveeso Jeeve ken jner nQ heeeled meYeer meefKeeeB Ske neskej Mes<epeer kes
DeJeleejer ue#ceCepeer kes heeme peekej oew[leer nQ Deewj GvnW heke[ uesleer nQ~ GvnW yeuehetJe&ke jbie kes yele&ve ceW heWke osleer
310
ieerlejeceeeCeced
nQ~ Gvekeer DeeKeeW ceW keepeue ueiee osleer nQ~ ceefnueeDeeW keer YeeBefle cegmkegjeles nges ue#ceCe peer kees ceefnuee kee Jee
henvee osleer nQ~ Gvekee cegKe IetBIe mes {Bke osleer nQ~ nBmekej kenleer nQue#ceCee! Deehe yengle megvoj nes~ ue#ceCe keer
en oMee osKe eerjecepeer nBme jns nQ Deewj Fme megKe kee efevleve kejkes efieefjOej keefJe Yeer yengle emeVe nes jne nw~
er
ve
d
mevoYe&Mueeske
FlLeb jceeueeefueleheeoheees jecemleg jsces veveg nesefuekeeeeced~
JemevleJeemeefvlekeleeefJeYet<e meerleemeceslees oMeces megmeiex~~1~~
ht
es
Yeewceer- Fme ekeej ue#ceer eje efpevekes ejCekeceue kee heefjueeueve efkeee ieee nw Ssmes YeieJeeve eerjece ieerle
jeceeeCeced kes oMece meie& ceW meerlee peer kes mecesle Jemevle keer Jeemeefvlekelee keer MeesYee mes ege neskej nesefuekee ceW
Deevevo efuees~
ya
s
.A
ll
R
ig
Fefle
ieerlemeerleejeceheefjCeees veece oMece meie&~
Se
va

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerlemeerleejeceheefjCee
veeceke oMece meie& mecheVe ngDee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
311
yeeuekeeC[ced
~~eer:~~
~~vecees jeIeJeee~~
ve
d

yeeuekeeC[s
er
ieerleelegoid eceeslmeJees veece
.A
ll
R
ig
ht
mevoYe&Mueeske:
SJeb efJeOeeveskeceneslmeJes<eg eceesoceevees efceefLeueeveieee&ced~
Jeleerle jepee yengJeemejeefCe emLeevecewled efkeue keesmeueeew~~1~~
es
SkeeoMe meie&
ieerle mebKee-1
ya
s
Yeewceer- Fme ekeej Deveske ceneslmeJeeW ceW Yeeie ueskej efceefLeuee veiejer ceW emevve nges cenejepe oMejLe yengle
efoveeW kes heeeled DeeesOee peeves kes efuees Fgke nges~
Se
va
ieeeefle keefJe-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Deeeved
he_ekegceeeex
jIegJejJejCes~~
$eesefles efheveekes veekesveekes Keuekegues meekes
he_eeefhe meceglkee jeIeJeevegmejCes~~1~~
ueppeekeerefle&eeaefleoeavelee
he_eceerefJeosnmegleemebmkejCes
~~2~~
SkeveejereleesJeehlekeecees ueeskejecees jecees
cevees ce_peg ees meerleemJeerkejCes~~3~~
kegefhelesJe ueppee eelee mJeebJejYethewmee&Oe
keere|leMeeYeJeodefoievles jecemebmcejCes~~4~~
oerveleeefheoervee ueervee yeeueyeeeeefjCeer
hejMegOejs
Ye=iegCeeceuejCes~~5~~
eerelf eeehevet{eYeJeved efceefLeueehegjs
meowJe
ueivee
meerlee jeceeMeesJeenjCes~~6~~
efieefjOejes ceesoceevees Jeer#e MeceerioOes
ceefleb
jeces peievceueeYejCes~~7~~
312
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- keefJe mJeeb Ske DehetJe& keuheveecee ieerle iee jns nQ- eerjece kee JejCe kejves kes efuees heeBe
DeuheJeemke kegceejer keveeSB GheefmLele ngF~ peye YeieJeeve jece ves efheveeke Oeveg<e lees[ efoee Deewj veeke DeLee&led
mJeie&, Deveeke DeLee&led og:Ke mes jefnle nes ieee, je#emeeW kee keggcye meeke DeLee&led og:Keer nes ieee Gme mecee heeBe
DeefJeJeeefnle keveeSB eerjece kee DevegmejCe kejves kes efueS Glmegke ngF~ Gme mebmkejCe ceW ueppee, keerefle&, eerefle,
oervelee Deewj heeBeJeeR pevekeleveee meerlee peer GheefmLele ngF~ hejvleg mecemle keeceveeDeeW kees eehle efkees nges mebmeej kes
Deevevooelee YeieJeeve eerjece ves Ske veejer ele nesves kes keejCe meerleepeer kes mJeerkeej ceW ner ceve kee efveee efkeee~
ueppee kegefhele ngF&-meer mJeecJej ceW Deees nges jepeeDeeW kes meeLe eueer ieF& Deewj keerefle& eYeg kes mebmcejCe kes efueS
efoievleeW ceW hewue ieF& Deewj oervelee yeeue-yeeeejer Ye=iegJebefMeeeW kes Deuebkeej hejMegjece ceW ner ueerve nes ieF&~ eerefle ves
efkemeer mes Yeer efJeJeen veneR efkeee~ Jen kegceejer yevekej efceefLeueehegjer ceW ner efJejepeer Deewj mJeeb kees eermeerleejecepeer
kes eMe keLeve ceW ueiee efoee~ Fme ekeej kee Me osKekej emeVe nes jns efieefjOej keefJe ves Yeer peievcebieue kes
Deuebkeej mJehe eYeg jece ceW ner Deheveer ceefle ueiee oer~
ieerlejeceeeCeced
ll
mevoYe&Mueeskeew
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
FlesJeb
yengmetlmeJes<eg
efceefLeueeueeskewceg&owJeele
ceemeeved he_e efveveee Jew oMejLeeseesOesJe Jew efJemce=lee~
heeeêrpevekeb efveJese keCeeefkeueVeb me ievlegb eoe
SseskecenesoOeew e efceefLeueeceivesJe peelee leoe~~1~~
eglJee mJeb ieceveb e keesmeuehegjs meerlee e yee<heb Mees
ceg_evleer pevekesve he=efveiecee leeleb peieeoelegje~
Skemceeppe"jeogYeew epeefveleew heg$emleLee kevekee
heg$eefmleefle leelemeeefve keLeb otjb meglee es<eles~~2~~
esceheeesefveefOeleereeJeens<eg %eeveefJeJeskecegotncejesoerled~
Yetees efvejer#e megleeb oleeR veeveeeg efJecege meceesncejesoerled~~3~~
OeerjOegjvOejes Oewe efJenee Oe=efleb heefjnee Jejekecejesoerled~
peeveefke peeveefke peeveefke peeveefke meceefJeuehe megJeekecejesoerled~~4~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- Fme ekeej yengle mes ceneslmeJeeW ceW efceefLeuee kes ueesieeW mes mecceeefvele neskej cenejepe oMejLepeer ves
efJeJeen kes heeeled Yeer emeVelee mes heeBe cenerves Jeleerle kej efoes~ peye keCeehetCe& oe pevekepeer mes DeeesOeeieceve
keer Devegceefle ceeBieer leye lees mechetCe& efceefLeuee ner Meeske meeiej ceW [tye ieF&~ DeeesOee ceW Deheves peeves kee meceeeej
megvekej ves$eeW mes DeeBmet efiejeleer ngF& meerleepeer cenejepe peveke eje jesves kee keejCe hets peeves hej efheleepeer mes Deelegj
mJej ceW yeesueeRSke ner keesKe mes yese Deewj yeser oesveeW pevce uesles nQ, hejvleg yess kees ceelee-efhelee keeeW Deheves Iej ceW
jKe uesles nQ Deewj yeser otj keeeW Yespe oer peeleer nw? pevekepeer escemeeiej kes leere eJeeneW ceWs %eeve-efJeJeske kees yeneles
ngS jes he[s~ efhej yeser meerlee kees jesleer osKe cenejepe DeeBmet yenekej het-het kej jes he[s~ Oeerj-OegjvOej pevekepeer
Dehevee Oewe& leeiekej Jesoevle keer OeejCee es[kej efvejern keer YeeBefle jesves ueies~ peevekeer-peevekeer-peevekeerpeevekeer! Fme ekeej megvoj JeekeeeW ceW efJeueehe kejkes cenejepe peveke jes he[s~
313
si
P
ve
d
er
es
R
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-2
megjleJeuueerejf Je meerlee ceee heeefueleeefmle meerlee ceee heeefueleeefmle
leeb
e
jeceeves
veeved
eeefle~~
veevehegeefuekesJe meerlee ceee ueeefueleeefmle meerlee ceee ueeefueleeefmle
leeb
e
jeceYees
veeved
eeefle~~1~~
keLeb mee eetMeget<eCepeeiejb keefj<eefle peeiejb keefj<eefle
ee
meeeb
veefueveerJe
efveeefle~~2~~
efvepe ieeshe efeceefhe keefceeb Jeefo<eefle keefceeb Jeefo<eefle
ee
e
mJeuheefieefj
oefjeefle~~3~~
heg<hekeefuekesJe ceee veeb efoJeb heese<f elee ee veeb efoJeb heese<f elee ee
mewJe
efheheemeee
heefjeeefle~~4~~
keeceOesvegheemee MegYeewoveb meceefmelee ee MegYeewoveb meceefmelee ee
mewJe
#egOeelexJe
eefleYeeefle~~5~~
cee yepele cee yepele mkevOeJeeneefmlele mkevOeJeeneefmlele
meglee
cece
otjb
efkeceg
eeefle~~6~~
jesOeele meKe mecee meerleeb yeefnie&ceveeod Yees meerleeb yeefnie&ceveeod Yees
efheleg
efkeVeg
eeCeeved
vewJe
heeefle~~7~~
efieefjOejmJeeefceveeR mJeeYeeefJekeeR ce=ogueleeb mJeeYeeefJekeeR ce=ogueleeb
kesve
keejCesve
efJepeneefle~~8~~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Deye pevekepeer meceove ieerle iee jns nQ-Denes! keuheJe=#e keer uelee kes meceeve efpeve meerlee kee ceQves
hees<eCe efkeee, GvneR kees Deepe eerjeceev efueS pee jns nQ~ Denes! DeeBKe keer hegleueer kes meceeve efpeve meerlee kees ceQves
ogueej kes jKee, GvneR kees Deepe jeceYe efueS pee jns nQ~ nceejer meerleepeer meemegDeeW keer mesJee ceW peeiejCe kewmes kej
heeeWieer? pees keceefueveer keer YeeBefle meeebkeeue ner veeRo ceW Dee peeleer nQ~ es uee[ueer peer Deheveer ieesheveere efe efkememes
kenWieer? pees Lees[er JeeCeer ceW Yeer Meyo keer oefjlee kee DevegYeJe kejleer nQ DeLee&led yengle ner Deuhe yeesueves kee eeeme
kejleer nQ~ hetue keer keueer keer YeeBefle efpevekee ceQves efove-jele hees<eCe efkeee nw, Jes ner Deepe heemeer-meer efoKe jner nQ~
keeceOesveg kes otOe mes efpemekees ceQves Yeele efKeueeee, Jener Deepe YetKeer-YetKeer eleerle nes jner nQ~ ns kenejeW! meerlee keer
heeuekeer ueskej cele peeDees, ke peeDees, cesjer yeser cegPemes otj keeeW pee jner nw? ns meefKeeeW! meerleepeer kees yeenj peeves
mes jeske uees, yeser efhelee kes eeCeeW keer j#ee keeeW veneR kej jner nw? efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer meerlee Deheveer
mJeeYeeefJeke keesceuelee kees efkeme keejCe mes es[ jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle efceefLeuee kes meceove ueeske Oegve keer {eue ceW efveye nw, pees yeser keer efJeoeF& kes mecee ieeee
peelee nw, FmeceW keCee keer hejekeee nesleer nw, Fmekee yeesue nw ye[-ye[ peleve ke-ke, efmeee peer kes hees<eueeQ mes
nes jIegJebMeer ves-ves peees
314
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-3
ve
d
er
es
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ielees efieefjcemleb eeleevcee Gosefle meteex Jeessceefve

ceelejveg%eelegcen&emf e megKesve ceeb emegjie=nb eelegceeesOeehegjb eelegced~~1~~
Dejs Dejs efceefLeueeee otJex mekeCee ve eg<ee otJex
Denceefmce keveehejJeb emegjie=nb eeeeceeesOeehegjb eeeeced~~2~~
Dejs Dejs meefKe cece meeefjkes efhe_pejMegkeyeevOeJe egJeeb lekelJee eeefce
efJeJeMeeheeesOeeb efJeuehe cee mce oleb euehe cee mce oleced~~3~~
Dejs Dejs efceefLeueeee keesefkeues pevevew Oewe oee keesefkeues
Yeejleere mebmke=les eyevOeeled emegjie=ns kevee eeefle~~4~~
Dejs Dejs ce=eif e Yeele=peees ceveefme cee mce efKeeLee efJeuehe cee mce jesoer
nefjCeer leJe emeJe meceeeejcesle megKesve JeOe&ef e<es meesnjb keerle&ef e<es~~5~~
Dejs Dejs etje mkevOeJeene gleb ve efMeefJekee vesee S<ee efceefLeuee
efJeueeskeeleeb #eCesve hegvemleg mJehves eemeefle~~6~~
SJeb efJeOeb keCeb uehevleer ieetefCe efJeceg_evleer
efieefjOejmJeeefceveer efceefLeueeb efJe<eCCeeb efJeOeee emegjie=nceself e~~7~~
meerlee oleer ieeeefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- meerleepeer jesleer-jesleer iee jner nQ-Denes! Deepe eelekeeue nes ieee, evcee Demleeeue kees pee egkes
nQ, mete&veejeeCe DeekeeMe ceW Gefole nes jns nQ~ ceeB! Deye cegPes memegjeue peeves keer Deveg%ee oerefpees, DeeesOeehegj peeves
keer Devegceefle oerefpeS~ Deye efceefLeuee keer otye kees mecyeesefOele kejleer ngF& meerleepeer kenleer nQ- Dejs efceefLeuee keer
otyee&! legce keCe cele nesDees Deewj keYeer metKees veneR~ ceQ lees kevee ntB, otmejs kee Oeve ntB~ Dele memegjeue peevee ner
he[siee~ DeeesOeehegj peevee ner nesiee~ Dejer cesjer efce$e cewvee! efhebpejs ceW jnves Jeeues cesjs YeeF& leeslee! efJeJeMelee ceW legce
oesveeW kees es[kej DeeesOee pee jner ntB~ legce efJeueehe kejkes cele jesvee, eueehe kejkes ove cele kejvee~ ns
efceefLeuee keer keeseue! cesjer ceeB kees Oewe& osleer jnvee~ keesefkeues! Yeejleere mebmke=efle keer JeJemLee kes keejCe ner
kevee memegjeue peeleer nw~ ns ce=ieer YeeYeer! legce cesjs efJeeesie cesW og:Keer cele nesvee Deewj jesvee veneR~ nefjCeer! legcnejs emeJe
kee meceeeej megvekej ceQ DeeesOee mes legcnW yeOeeF& YespetBieer Deewj meesnj ieJeeGB@ieer~ Dejs! Dejs! efvegj kenejeW! heeuekeer
peuoer cele ues euees~ #eCe Yej lees efceefLeuee kees osKe uesves oes efhej lees en mehevee nes peeesieer~ Fme ekeej jesleer ngF&,
ves$eeW mes Deegheele kejleer ngF& efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer meerleepeer efceefLeuee kees og:Keer yeveekej DeeesOee heOeej
DeeF~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer keer Gme ueeske Oegve ceW efveye nw pees yeser keer efJeoeF& kes mecee ieeee peelee nw~
Fmekee yeesue nw- hegjyet mes GieueeR Depeesefjee Deew heefce efyemeJeueeR, ceeF& meepeng ketb[e oGefjee nce otefj DepeesOee
peeyew otefj ieJeve peeJew~~
315
ve
d
er
es
R
s
ht
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-4
emegjie=nb
eeefle
meceefle meerlee~~
Devegpeevevleg
leeb
leJejJeue
peeefleceeOeJeerceeueleerce_pegceue
~
efJeuemeleg
emegjie=ns
megKeces<ee
ve Jees oe efJepeneefle meceefle meerlee~~1~~
ceelesJe mJekejsCe ee Je meoe efme_eefle
ve keoeefhe eg<celed eJeeueeefve ueg_eefle~
ceg_evleer
Jee<heeefCe
veefueveveevelees
eg<ceodefJeotjb eeefle meceefle meerlee~~2~~
Oewe Oejle efo nefjCee nefjCe
cee cewJe evole keefjCe keefjCe~
meJexvegpeeveerle
meerleeb
meveelevemebmke=efleefcen heeefle meceefle meerlee~~3~~
efieefjOejmJeeefceceveesjLee{e
keesmeueheefleJejJeOet
veJees{e~
efceefLeueeb
efJejnJeeefjOeew
mecceppeevleer
keesmeueekegMeueb ueeefle meceefle meerlee~~4~~
yeeuekeeC[ced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Fme mecee meerlee memegjeue pee jner nQ~ ns Je=#e keer ueleeDeeW! peeefle! ceeueleer! megvoj ecesueer! meye
ueesie GvnW Devegceefle oerefpeS~ meerlee Deehekees oe mes veneR es[ jner nQ~ pees ceeB keer YeeBefle Deehe ueesieeW kees efvejvlej
meeReleer nQ, pees Deehekes heuueJeeW kees keYeer veneR lees[leeR, Deepe Jener meerlee DeeBmet yeneleer ngF& Deehe ueesieeW mes otj eueer
pee jner nQ~ ns nefjCe Deewj nefjefCeeeW! Oewe& OeejCe kejes~ ns neefLeeeW Deewj nefLeefveeeW! cele jesDees~ meYeer ueesie meerlee
kees Devegceefle oes~ pees Fme mecee meveeleve Jewefoke mebmke=efle keer j#ee kej jner nQ~ Fme mecee efieefjOej keefJe kes
mJeeceer eerjece kes ceve he jLe hej Dee{ veJe-efJeJeeefnlee keesmeuesej oMejLe keer es yentjeveer efceefLeuee kees
efyejn meeiej ceW [gyeesleer ngF& DeeesOee ceW kegMeue cebieue kee Ghenej uee jner nQ~
mevoYe&Mueeske
megveevee JeveCveeveb nefjb veeveveerjpeveerjefve<esefeleced~
meceieood ieefoleb egelf eefYeie&oled megevf eieob ieoveeefMeveceeieoced~~1~~
Yeewceer- meemeg megveeveepeer keceue kes meceeve ves$e Jeeues, YeeJegkeeW kes keceue ves$e kes peueeW mes mveele, egefleeeW
ceW eefme efveieo mes ege YeJejesieveemeke, Dece=lemJehe YeieJeeve eer jece kees mebyeesefOele kejkes ieodieo JeeCeer ceW
keg kenves ueieeR~
316
ve
d
er
.A
ll
R
ig
ht
es
ieerle mebKee-5
Dees jece! meerleeceOeerleeb ceee ceele=keb es<eesLee keoeefeled keoeefeled~
cegKesvogelf Je<ee mJeerekewjJekegueb lJeb mecegvces<eesLee keoeefeled keoeefeled~~1~~
ceee YetYe=lee eeCeleesheeueefYe%ee ke=lee vees keoehesleoereeeJe%ee~
ke"esjb ve Jeeee efkeMeesjer lJeee ces efJeefveoxMeesLee keoeefeled keoeefeled~~ 2~~
mecegodefJeiveefeeeb mcejvleeR keggcyeb peveb heefjpeveb Je=b leeleb menecyeced~
efiejeMeerueceueee Jelme jeIeJe! mecegheosMeesLee keoeefeled keoeefeled~~3~~
megleeb veslegkeecesve jecesCe Yetcvee efvejer#ee hegjereb efeoevevomeercvee~
legjereeslegjereeb keggcyeeJeueeR mJeeb megKeb Mues<eesLee keoeefeled keoeefeled~~4~~
efeee leeJekeereb meoe ceMe&veeree hejece<e&Ceeree MegYeb oMe&veeree~
efieje efieefjOejsej efvejeke=le jes<eb meceeosMeesLee keoeefeled keoeefeled~~5~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- ns jeceev! peye Yeer ceQ yeser meerlee kee mcejCe keB lees melele veneR lees keYeer-keYeer cewkes Yespe efoee
keefjesiee~ Deheves cegKeev keer keeefvle mes Deehe Deelceerepeve he kegcego mecetneW kees keYeer-keYeer efJekeefmele kej
efoee keefjesiee~ ceQves Deewj cenejepe ves Fve DeefYe%ee meerlee kees eeCe mes heeuee nw~ nce oesveeW ves Fvekee keYeer Deheceeve
veneR efkeee~ Deehe cesjer efkeMeesjerpeer kees keYeer ke"esj Jeeve veneR kenWies~ keYeer-keYeer FvnW efveoxMe osles jnWies~ peye
cesjer yeser Gefive efee neskej keggcye kee, mesJekeeW kee, heefjJeej kee, yet{s efhelee kee Deewj cesje mcejCe kejkes Gefive
nes peee, leye ns Jelme jeIeJe! Deehe Meerue-cebieue DeLee&led Devegvee keer keuee mes hetCe& JeeCeer eje GvnW keYeer-keYeer
Oeerjpe Oeje oerefpeesiee~ ns eYeg! Deehe Yetcee Deewj meefeoevevo keer meercee nQ, Dele cesjer yeser kees efueJee peeles mecee
Fme efceefLeueehegjer kees efvenej ueerefpeS~ ns legjere yee! legjeree meerleepeer mes jefnle Fme efceefLeuee heefjJeej kees Yeer keYeerkeYeer megKe mes ege kej efoee keefjesiee~ ns eYees! es meerleepeer Deye Deehekeer efeee nQ~ Fvekees #ecee kejles jefnesiee~
mecee-mecee hej Fvemes hejeceMe& Yeer uesles jefnesiee~ FvnW keueeCe kes oMe&ve kejeles jefnesiee~ ns efieefjOej keefJe kes
mJeeceer eerjece! eesOe kees es[kej keYeer-keYeer Fvekees Deehe DeeosMe Yeer osles jefnSiee~
mevoYe&Mueeskeew
oefeleeceefOeiece
OeejCeseeR
jIegeves
veveg
jesefnCeeR
MeMeerJe~
ekeces
efkeue
keesmeueeb
eievlegb
menYeeeex YeieJeeved menevegee$e~~1~~
veve=legvee&kevele&keemleggJeg efmeeejCee~
megceveebmeefhe megcevemees JeJe=<egeexe<f elees peieg~~2~~
Yeewceer- jesefnCeer kees eehle efkees nges eb keer YeeBefle jIegkegue kes ebcee YeieJeeve eerjece, Oece&helveer meerleepeer
Deewj yeejeefleeeW kes meeLe eerDeJeOe kees emLeeve kes efuees Fgke nes G"s~ DehmejeSB veeeveW ueieeR~ efme Deewj eejCe
mlegefle kejves ueies~ osJelee hetue yejmeeves ueies Deewj osJeyeOegSB ieeves ueieeR~
317
R
ig
ve
d
er
es
R
ht
ieerle mebKee-6
DeeeeleeesOeeb hegveerlee ns Dee meerlee JeOetje%eer~~
eerefceefLeueeefOehejepeefkeMeesjer
jeceevcegKeevekeesjer
DeeeeleeesOeeceYeerlee ns Dee meerlee JeOetje%eer~~1~~
efJeefJeieefCeleMeleMeleMeJee&Ceer efJeYeJeefJeefpeleJevepeeyeeeCeer
DeeeeleeesOeeb eleerlee ns Dee meerlee JeOetje%eer~~2~~
Yeejleeremebmke=leveghee
DeeefoMeefejLe
nleYeJekethee
DeeeeleeesOeeb egelf eieerlee ns Dee meerlee JeOetje%eer~~3~~
levegmeg<eceeefpeleechekeJeCee&
efieefjOejieerlemejesnejCee
DeeeeleeesOeeb efJeveerlee ns Dee JeOetje%eer~~4~~
yeeuekeeC[ced
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Deepe heefJe$e, meerlee yentjeveer peer eerDeJeOe heOeej jner nQ~ Deepe efceefLeuee vejsMe pevekepeer keer
jepeefkeMeesjer eerjeceeb kes cegKeev keer ekeesjer Yeejefnle meerlee yentjeveer peer eerDeJeOe kees heOeej jner nQ~ Deheveer
efJe mes keesef-keesef heeJe&efleeeW kees Yeer eflejmke=le kejves Jeeueer, Deheves JewYeJe mes ue#ceerpeer Deewj yeeeCeerpeer kees Yeer
peerleves Jeeueer, eYeg kes eefle Delevle efJeemle meerleepeer eerDeJeOe kees heOeej jner nQ~ Yeejleere mebmke=efle kes Deveghe
JeefelJe Jeeueer DeeefoMeefe, mebmeej kethe kees ve kejves Jeeueer, JesoeW ceW ieeeer ngF& meerlee yentjeveerpeer Deepe eerDeJeOe
heOeej jner nQ~ Deheveer MeesYee mes efpevneWves echee kes JeCe& kees peerle efueee nw, efieefjOej keefJe kes eje efpevekes
keceueejCe kee ieeve efkeee ieee nw Ssmeer Delevle efJeveerle meerlee yentjeveerpeer Deepe eerDeJeOe kees heOeej jner nQ~
ieerle mebKee-7
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
meerlee ueeskeueueveeueueece
nes
ve=heefleie=nb
JeOetjeieefle~
Dee Jeeb cewefLeueeR heMeece nes
ve=heefleie=nb
JeOetjeieefle~~1~~
hetje
osefJe megefce$es eleg<keb
kewkeefe efme_e eeCeb Meg<keced ~
DeLe
ceueeefve kejJeece nes
ve=heefleie=nb
JeOetjeieefle~~3~~
iegceelejceeeevOeleeR
hetpee
ieCeheefleceLees heeJe&leerced~
DeLe
leesjCeeefve jeeece nes
ve=heefleie=nb
JeOetjeieefle~~3~~
318
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
oesne
efoJemegjieJeerogiOeb
keg ueewefkekeb Jewefokeb Megced~
ieesceesve ejeefCe efuecheece nes
ve=heefleie=nb
JeOetjeieefle~~4~~
jeshee
heefjle hegjeR jmeeueb
yekeguekeocyeheueemeleceeueced
efieefjOejieerleb
ieeheeece
nes
ve=heefleie=nb
JeOetjeieefle~~5~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- osJeJeOegSb ken jner nQ Deepe mechetCe& veeefjeeW keer jlveYetle meerleepeer cenejepe kes Iej ceW JeOet yevekej Dee
jner nQ~ Deepe nce efceefLeueeefOejepe kevee meerleepeer kes oMe&ve kejWieer~ ns osJeer megefce$ee! eewkes hetjes~ kewkeseer! metKee
eebieCe megievOe peue mes meeRees~ Deepe nce meye cebieueeeej kejW~ oMejLe cenejepe kes Iej ceW veJeerve yent Dee jner nQ~
Deepe keeceOesveg kee otOe ogneDees~ ueewefkeke Deewj Jewefoke meYeer efJeOeeveeW kees Meg he mes mecheVe kejes~ nce ejeW kees
ieesyej mes ueerheW, keeeWefke cenejepe kes Iej meerlee ogueefnve heOeej jner nQ~ veiej kes eejeW Deesj Deece Je=#e, yekegue,
keocye, smet Deewj leceeue kes Je=#e ueieeDees Deewj efieefjOej keefJe kes eje jefele ieerle ieJeeDees Deewj ieeDees, keeeWefke
eeJeleea oMejLepeer kes jepeYeJeve ceW ye[er yentjeveer meerleepeer heOeej jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer kes DeeBeefueke ueeskeOegve ceW ye nw pees veF& yent kes Deeves kes mecee ieeee peelee nwFmekee yeesue Fme ekeej nw-veee Kehe[FueJee JeeG js vees Iej ogueefnefve DeeJew~~
ieerle mebKee-8
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Dee DeeesOee hejceceesoceerlee ns MegYes

elegJe&Oetmeg megYeielecee meerlee ns MegYes~~
efJeefnlee efJeOee$ee efkeb Jee efJeceeer Yeeefceveer
jece meefnlesJe Yeeefle meIevee meewoeefceveer~
Deveee jeflekeesefkeesefeer[eb veerlee ns MegYes
elegJe&Oetmeg megYeielecee meerlee ns MegYes~~1~~
echekekevekeJeCee&
efoJeYeJeeYejCee
DeMejCeMejCee
veJeveefueveejCee~
MejodefJeOegcegKeer meg<eceehejerlee ns MegYes
veerueveerueheefjOeevee
efJeeefJeeJeefvolee
ef$eueeskeerueeJeCeue#ceer mevleleceefveefvolee~
cetefle&celeer Yeejlemebmke=efle eleerlee ns MegYes
319
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig

Deeesefvepee
efceefLeuesMeve=heefleefkeMeesjer
jeceevcegKeevelegjekeesjer
~
jIegkeerefle&Jewpeevleer
efJeveerlee ns MegYes
efMeefJekeecee{e Yeeefle JeefCe&veer veJees{e
Jeere&Megukee
jeIeJesCe
efveleeerefjJees{e~
megjvejieerYee keefJeefieefjOejieerlee ns MegYes
yeeuekeeC[ced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- Deepe DeeesOee hejce emeVelee kees eehle nes ieF& nw~ ns keueeCeer! eejeW yengDeeW ceW meerleepeer meyemes
megvoj nQ~ ns keueeCeer! keee efJeOeelee ves efJe mes ner Fme ceefnuee keer jevee keer nw? yeeoue kes meeLe efyepegueer keer
YeeBefle eerjece kes meeLe meerleepeer MeesefYele nes jner nQ~ FvneWves kejes[eW-kejes[eW jefleeeW kees ueefppele kej efoee nw~ eej
yengDeeW ceW meerleepeer meyemes jceCeere nQ~ ns keueeCeer! echee kes meceeve JeCe& Jeeueer meerleepeer efoJe JeeeW Deewj
DeeYet<eCeeW mes Deuebke=le nQ~ es DeMejCeeW kees MejCe osves Jeeueer nQ~ Fvekes ejCe veJeerve keceue kes meceeve nQ~ es
Mejokeeueerve ev kes meceeve cegKeJeeueer Deewj efoJe MeesYee mes mecheVe nQ~ eejeW yengDeeW ceWs meerleepeer meyemes megvoj nQ~
ns meKeer! veeruee Jee OeejCe kejves Jeeueer, mecemle efJee keer Jevoveeree, ef$eueeske keer ueeJeCe ue#ceer, efvejvlej
efvevoejefnle, Delevle efJeeMle, meekeej Yeejleere mebmke=efle mJehee meerleepeer eejeW yengDeeW ceW meyemes DeefOeke
Deeke<e&ke nQ~ ns meKeer! meerleepeer Deeesefvepee DeLee&led mJeeb he=LJeer mes eke neskej Yeer cenejepe peveke keer jepeheg$eer
nQ~ es eerjeceev cegKeev keer elegj ekeesjer nQ~ es jIegJebMe keer keerefle&heleekee Delevle efJeveerle meerleepeer eejeW
yengDeeW ceW meyemes DeefOeke ceveesnje nQ~ es veJeefJeJeeefnlee megvoj ogueefnve ue#ceer keer YeeBefle eerjece eje hejeece
Meguke mes efJeJeen kejkes ueeF& ngF&, keefJe efieefjOej kes eje osJeYee<ee mebmke=le Deewj vejYee<ee efnvoer ceW ieeF& ngF&
meerleepeer efvele meekesleefJeneefjCeer neskej Yeer meceefle eejeW yengDeeW ceW meJee&efOeke megvojer nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
ieerle mebKee-9
efveefcejepeleveee pevekejepeleveee Yeeefle meerlee megKeb jeefle meerlee~~
eerefceefLeueeOeerMeefkeMeesjer
jeceevcegKeeefvojekeesjer~
efJeJegOeJeOetYeeefJelee meKeermenpemeseJf elee Yeeefle meerlee megKeb jeefle meerlee~~1~~
osnefJeYeeefJeefpeleesleJevepeMeesYee ceeveJesvmetvegceveesceefnleueesYee~
jeceYeYeeefceveer ceeiepeieeefceveer Yeeefle megKeb jeefle meerlee~~2~~
ceC[evleer Yetejf YeeieeceeesOeeb j_peevleer efejeeJesoyeesOeeced~
jeceJejJeefCe&veer mJeheefleiegCekeefCe&veer Yeeefle megKeb jeefle meerlee~~3~~
efMeJeeefMeJeeefMeJee efMeefJekeecee{e eeCeJeuueYesve meefnlee veJees{e~
efieefjOejme mJeeefceveer keeefvlemeewoeefceveer Yeeefle megKeb jeefle meerlee~~4~~
320
es
er
ve
d
Yeewceer- efveefceJebMe keer jepekevee pevekecenejepe keer heg$eer meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ, meyekees Deevevo os
jner nQ~ efceefLeueeefOejepe pevekepeer keer efkeMeesjer eerjeceev kes cegKeev keer ekeesjer osJeJeOegDeeW mes mecceeefvele,
meefKeeeW eje mJeYeeJe mes mesefJele meerleepeer megMeesefYele nesleer ngF& meyekees megKe os jner nQ~ Deheves Mejerj keer keeefvle mes
eslekeceue keer MeesYee kees peerleves Jeeueer cenejepe oMejLe kes pesheg$e eerjece kes ceve kes hetpeveere ueesYe keer Deeee
mJehe YeieJeeve jeceYe keer Oece&helveer, cee iepeieeefceveer meerleepeer MeesefYele nesleer ngF&, meyekees Deevevo os jner nQ~
Yetefj YeeieMeeefueveer, JesoeW ceW eefme eerDeeesOee kees Deheveer megvojkeeefvle mes MeesefYele leLee Deeueeefole kejleer ngF&
eerjece keer veJeerve ogunve Deheves heefle jIegveeLepeer kes iegCeeW kee efvejvlej eJeCe kejves Jeeueer meerleepeer megMeesefYele nesleer
ngF& meyekees hejceevevo os jneR nQ~ Deheves eeCe efeelece eerjece kes meeLe heeuekeer ceW efJejepeceeve veJeefJeJeeefnlee
efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer MeesYeeceeer efJeegle mJehe heeJe&leer keer Yeer heeJe&leer DeLee&led keueeCeoeefeveer meerleepeer
megMeesefYele nes jner nQ Deewj meYeer kees Deevevo os jner nQ~
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
mevoYe&Mueeske
ya
s
.A
ll
efJees Jeer#e JeOetb efJe%ee efJeeefJeeefJeceesefnveerced~

meerleeb mJeeielemeodJeekeewcee&veevlees cegoe peieg~~1~~
Yeewceer- meYeer efJe%epeve mechetCe& mebmeej kees ceesefnle kejves Jeeueer ye[er yentjeveer meerleepeer kees osKekej mJeeiele
JeekeeeW mes Gvekee mecceeve kejles ngS Fme ekeej ieeves ueies~
Se
va
ieerle mebKee-10
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
hegjcesefn megKeb meerles mJeeieleefcen les kegce&~

eefCeOesefn megKeb meerles mJeeieleefcen les levce:~~
leJe heohepejpemee hetesle meoeeesOee~
MeleMeleMechee cenmee mletesle cegoeeesOee~~
hegjcesefn hejceeerles mJeeieleefcen les kegce&~~1~~
nefjodie=noerheefMeKes mecYeemee ve=hemeoveced~
ledhegefjlehegjeefjmeKes megefJeueemee efJeOegJeoveced~~
hegjcesenf hegjheerles mJeeieleefcen les kegce&~~2~~
ogiee&oMee&oMe
otefjlee
ogjer#ee
ve~
heeemheMee&mheMe
hetefjlee eleer#ee ve~~
hegjcesenf efveieceveerles mJeeieleefcen les kegce&~~3~~
eerjeceheje escee DeveheeefeefveYeefemlJeced~
mebme=efleeesie#escee
jIegJejhejMeefemlJeced~~
hegjcesenf nefjefCeerles mJeeieleefcen les kegce&~~4~~
jIegevmegOeeOeecvees cegKeevekeesjer lJeced~
321
yeeuekeeC[ced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns meerles! Deehe megKehetJe&ke DeeesOee heOeejW~ nce Deehekee mJeeiele kejles nQ~ ns meerles! Deehe
DeeesOeehegj ceW megKe keer mLeehevee kejW, nce Deehekes mJeeiele kee efJemleej kejles nQ~ Deehekes ejCekeceue keer Oetefue
mes DeeesOee meowJe heefJe$e yeves Deewj mewke[eW efyepeefueeeW kes meceeve Deehekes lespe mes eerDeeesOee keer meowJe mlegefle
nes~ ns hejceemeVe meerles! Deehe DeeesOee ceW heOeejW, nce eneB Deehekee mJeeiele kejles nQ~ ns eernefj kes oeYeJeve keer
oerheefMeKes! Deehe jepeie=n kees ekeeefMele keerefpeS~ ns Mebkejpeer kes meKee eerjece kees Deheves oehegj ceW efveJeeme kejeves
Jeeueer meerleepeer! evcegKe eerjece kees megMeesefYele keerefpeS~ mJeCe& kes meceeve heeruesJeCe& Jeeueer meerles! Deehe DeeesOee
ceW heOeejW, nce eneB Deehekee mJeeiele kejles nQ~ ogiee&peer kes efuees Yeer DeMe Deehe eer kes oMe&ve kejkes nceejer mebmeej
oMe&ve keer Jeemevee otj nes ieF&~ ue#ceer Yeer efpevekee mheMe& veneR kej mekeleeR Ssmeer Deeheeer kes ejCe kee mheMe& kejkes
nceejer eleer#ee hetCe& nes ieF&~ ns Jewefoke ceb$eeW ceW efJejepeceeve meerles! Deehe DeeesOeeveiej ceW heOeejW, nce Deehekee eneB
mJeeiele kejles nQ~ Deehe eerjecehejeeCe Deewj Deveheeeveer esceeYeefe nQ~ Deehener mebmeej kee eesie#esce kejves Jeeueer nQ
leLee Deehe ner jIegJej eerjece keer hejeMeefe nQ~ Deheves ves$eeW mes nefjCeer kees Yeer uepeeves Jeeueer meerles Deehe DeeesOeeveiej
ceW heOeejW, nce Deehekee mJeeiele kejles nQ~ Deehe eerjecehe ebcee kes cegKeeb keer ekeesjer nQ Deewj Deehener megKe keer
meercee efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece keer ie=nue#ceer pevekeefkeMeesjer nQ~ ns efMeJepeer eje ieeeer ngF& meerleepeer! Deehe
eerDeJeOehegj heOeejW, nce Deehekee mJeeiele kejles nQ~
efieefjOejeYegmegKemeercvees ie=enf Ceer megekf eMeesjer lJeced~~

hegjcesenf efieefjjeieerles mJeeieleefcen les kegce&~~5~~
Se
ieerle mebKee-11
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
DeeeeesOeeb mecegheslee meerlee Yeeefle peevekeer

MeesYeeb ueeefle peevekeer ueeskeeved heeefle peevekeer~~
keesefke_pemecemeceCeejCee
DeMejCeMejCeefJeveleYeenjCee
~
efoJemeodiegCew: hejerlee meerlee Yeeefle peevekeer
MeesYeeb ueeefle peevekeer ueeskeeved heeefle peevekeer~~1~~
mhegjVeerueMeeer
eemJeCe&ceefCejMevee
oeefceveeroeef[ceeryeerpejeefpeegefleoMevee
~
kecekeCeeefvekesleeerlee Yeeefle peevekeer
efceefLeueeefOejepekeerefle&ceeueeeerefkeMeesjer
jeceev
cegKeevelegjekeesjer~
MeeseYf elemeekesleefvekeslee meerlee Yeeefle peevekeer
MeesYeeb ueeefle peevekeer ueeskeeved heeefle peevekeer ~~3~~
Meecemejmeerne#eer
Meecee
jecejecee
322
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deepe DeeesOee ceW heOeejer ngF meerleepeer osoerheceeve nes jner nQ~ Jes DehetJe& MeesYee emlegle kej jneR Deewj
mechetCe& ueeskeeW keer j#ee kej jner nQ~ kejes[eW keceueeW kes meceeve ueeueejCe Jeeueer DeMejCeeW kees MejCe osves Jeeueer
leLee eCeleeW kee Yee njCe kejves Jeeueer, efoJe meodiegCeeW mes ege meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ~ ecekeleer ngF& veerueer
mee[er OeejCe kejves Jeeueer ceefCe peefle efkebefkeCeer OeejCe keer ngF&, Deveej kes meceeve oeBle Jeeueer megvoj keCeeefvekesle
eerjece kees emeVe kejves Jeeueer meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ~ pevekejepe keer keerefle& keer heleekee eerjeceev kes
cegKeev keer elegj ekeesjer, meekesleueeske kees megMeesefYele kejves Jeeueer meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ~ veerueskeceue kes
meceeve ves$eJeeueer cegiOeeveeefekee, eerjece kees jceeves Jeeueer efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer jefle kees peerleves Jeeueer
eerjeIeJe kes meefnle meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ Deewj meejs mebmeej keer j#ee kej jner nQ~
efieefjOejmJeeefceveer
efJeefpelekeeceJeecee~
eerceodjeIeJemeceslee meerlee Yeeefle peevekeer
.A
ll
ieerle mebKee-12
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
meefKe
ns
peevekeerceefYeheMe~~
keefueleueueveeueefueleJes<eeb
ceneefJeb eheMe meefKe ns peevekeerceefYeheMe~~1~~
mekeuemeewYeiemeejjefeleeb
cetefle&efceceeb
JeJeme~
DeOeJemeecegb
efveheceeb
efveefce<ecenes efvejme meefKe ns peevekeerceefYeheMe~~2~~
ieefhe
vees
le<e efJeceg_eefle
cegngefjceeb
mevMe~
mecemegKebmeeefle
mejmejmeernb mebmhe=Me meefKe ns peevekeerceefYeheMe~~3~~
peevekeerMegYeeefjlemet$ew
Ye&efCeeflemegheeR
meerJe~
jecejceCeeR
ieee
efieefjOejefieje efoJeeb oerJe meefKe ns peevekeerceefYeheMe~~4~~
Yeewceer- Deye DeeesOee keer meKeer heke leeue ceW iee jner nQns meKeer! peevekeerpeer kees meeceves mes osKees~
megvoj ceefnuee kes JesMe ceW efJejepeceeve ceneefJe kees Deeoj yegef mes efvenejes~ ns meKeer! Fme cetefle& kees legce mechetCe&
megvojlee kes lelJe mes ner jefele mecePees~ Fvekees Gheceejefnle ceeveeW Deewj heuekeeW kee efiejevee yevo kej oes~ meKeer!
Fvekees osKekej Yeer ves$e Deheveer heeme veneR es[ jns nQ~ meceeve Deevevo nesves kes keejCe Fvekees mheMe& kejkes keceue
323
yeeuekeeC[ced
Yeer mebkegefele nes jne nw~ meerleepeer kes megvoj eefj$e heer leeieeW mes Deheveer YeefCeefle DeLee&led keefJelee hemegvoj Jee
kees ietBLe uees Deewj efieefjOej keefJe keer JeeCeer mes eerjece keer jceCeer meerleepeer kees ieeDees leLee efoJe pevekeveefvoveerpeer
keer mlegefle kejes~
efJeMes<e- en ieerle hekeleeue ceW efveye nw Fmes DeemeeJejer, peewvehegjer Fleeefo jeieeW ceW ieeee pee mekelee nw~
er
es
R
s
ht
R
ig
Feb efkeb Jee efJeegVeefn veefn euee meseceeuee

MeefMe peeslmvee efkeb Jee veefn uemeoIee meseceveIee~
jcee eEke vees efmevOeesjueYelepeefveb mesecepeefveOegJ& eb meerlee meerlee Yejlepeveg<ee meslevegecf elee~~1~~
ve
d
mevoYe&Mueeske
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- kewkeseer peer ves eLece yeej peye meerleepeer kees osKee leye Gvekes ceve ceW meerleepeer kes meceeveevlej
Deveske-Deveske efyecye GheefmLele nesves ueies~ Dejs! es efJeegle nQ keee? veneR-veneR efyepeueer ebeue nesleer nw peyeefke es
efveeue Deewj efmLej nQ~ lees keee es evcee keer peeslmvee nQ? veneR! evcee keer peeslmvee ceW heehe Deewj keuebke nw
peyeefke es otunve lees heehe Deewj keuebke mes meJe&Lee otj nQ~ lees keee es ue#ceer nQ? veneR, Jen ue#ceer lees meceg mes pevceeR
peyeefke es lees Deeesefvepee nw, FvneWves keneR mes pevce veneR efueee efveee ner meerleepeer lees meerleepeer ner nQ~ Fme ekeej eer
Yejle keer ceeB kewkeseer peer ves Deheves ner eje G"ees nges he#eeW kees Deheves ner lekeeX mes keekej efveCe&e kej efueee~
Se
ieerle mebKee-13
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
kewkeeer
efMe
efveefce<eb
vees
ueeefle~~
heMevleer heeefLe&JeeR hegueefkelee esce ceveefme vees ceeefle~~1~~
Deejeefle&keekeefuelekejkeceuee efvemhevob ve peneefle~~2~~
hevemeeefeleheuueefJeleMejerje oeJeOetefjJe Yeeefle~~3~~
oMe oMe heceeOegjeR ceesocevegheceb eeefle~~4~~
mebMeceevece_eueb ve Jees{gb meeueb epeb ve heeefle~~5~~
DeeefueefYejefYeefnleeefhe leeslee-efejb efJeefOeb efJeoOeeefle~~6~~
efieefjOejsejeroerheefMeKee*d-ce=ieer ce=ieeried Yeeefle~~7~~
op
yr
ig
Yeewceer- kewkeseerpeer Deheves ves$e ceW heueke veneR ueiee jner nQ~ he=LJeerheg$eer meerleepeer kees efvenejleer ngF& cePeueer ceeBb
jesceebefele nes jner nQ~ Gvekes ceve ceW esce veneR mecee jne nw~ Gvekes keceue-kej ceW Deejleer nw, hejvleg kewkeseerpeer
efmLejlee kees veneR es[ hee jner nQ DeLee&led Deejleer veneR Iegcee jner nQ~ Gvekee Mejerj kenue Deewj heuueJe kes meceeve
nes ieee nw~ DeeMee en nw efke pewmes kenue kes Heue ceW Ke[s-Ke[s keeBs efoKeles nQ Gmeer ekeej kewkeseerpeer kes Mejerj
ceW jeWies Ke[s nes iees nQ Deewj Gvekee Mejerj heuueJe keer YeeBefle keeBhe jne nw~ Jes ke"hegleueer keer YeeBefle efmLej nes ieF&
nQ~ meerleepeer keer heceeOegjer kees osKe-osKekej kewkeseer Deveghece emeVelee kees eehle kej jner nQ~ Jes efKemekeles nges
DeeBeue kees Yeer veneR mecneue hee jner nQ Deewj Deheveer ceeuee Yeer veneR yeee hee jner nQ~ meefKeeeW kes eje mebkesle efkees
324
ieerlejeceeeCeced
peeves hej yengle osj leke Deejleer kejleer pee jner nQ~ ce=ieveeveer kewkeseerpeer efieefjOej keefJe keer F&ejer meerleepeer he
oerheefMeKee kes mece#e ce=ieer pewmeer nkekeer-yekekeer nes ieF& nQ~
ieerle mebKee-14
ve
d
er
es
R
s
ht
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
megmJeeieleb les vecemles DeeesOeehegjerceeie meerles~~

eerefveefceJebMepeJewpeeefvlekes efJeeeefJeveeefJeveerles~
DeeseOeehegjerceeie meerles~~1~~
efejefceefnjkeguekewjJekeewcegeof MegYeiegCeeefjlehejerles~
DeeesOeehegjerceeie meerles~~2~~
jecemeJeveIevemegelegjeeleefke heefleosJeles eleerles~
mJeetMemekecevekeeoefcyeefve, ce=olg eeefpeleveJeveerles~
Deeeeex meppeveme_peerJeefve, efieefjOejieerlemegieerles~
kewkeeer ieeeefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- kewkeseerpeer iee jner nQ- Deehekee mJeeiele nw~ ns meerles! meYeer DeeesOeeJeeefmeeeW kee Deehekees veceve nw~
Deehe DeeesOeehegjer ceW heOeejW~ efveefcekegue keer Jewpeevleer, efJeee Deewj efJeefMe veerefle mes efJevece, megvoj mete&keguehe
kegcego kes efuees eefvkee mJehee, keueeCecee iegCeeW Deewj eefj$eeW mes ege meerles! Deehekee megmJeeiele nw~ eerjecehe
mepeue mJeeleer cesIe keer eelekeer, efJeemle heefleelee, meemetpevehe megvoj Kesleer kes efueS cesIeceeuee mJehee,
keesceuelee mes cekeKeve kees peerleves Jeeueer, peiele keer Deeeeee&, Jew<CeJeeW keer mebpeerJeveer Deewj efieefjOej keefJe kes eje
efpevekes efueS megvoj ieerle ieees iees nQ, Ssmeer ns meerleepeer! Deehekee megmJeeiele nw~ Deeheeer DeJeOehegj ceW heOeejW~
ieerle mebKee-15
Dee meJezjeeesOekewoxJeer meerlee

Meleeced~
Fceeb oMe oMe le<e ceve ke<e ke=Meleeced~~
echekekevekeJeCee&
yeeueeJejJeefCe&veer
ieefleefpeleueefuelecejeueer
MegYekeefCe&veer~
Dee meesheves$eves$ew meghegveerlee Meleeced~~1~~
eeJekekeefuelekeceuekeueejCee
DeMejCeMejCee
ueefmeleMegYeeYejCee~
Dee efJeeeeleefJeveeefJeveerlee Meleeced~~2~~
325
yeeuekeeC[ced
er
ve
d
efeef$eleefceefnjefMeMegJeemee
ce_pegceeefueveer
efJeOegcegKeer MeefMemeewcenemee MeesYeeMeeefueveer~
Dee efJeefJeOeefJeYet<eCew hejerlee Meleeced~~3~~
megYeiee meewYeeieJeleer
pevekeefkeMeesefjkee
jeceevcegKeevelegjekeesefjkee
~
Dee egelf eleleer keefJeefieefjOejieerlee Meleeced~~4~~
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- Deepe meYeer DeeseOeeJeemeer osJeer meerleepeer kes oMe&ve kejW, FvnW osKekej ves$eeW keer heeme Deewj ceve keer
ogye&uelee efcee oW~ echee Deewj mJeCe& kes meceeve Mejerj Jeeueer megvoj ogunve, cegiOee veeefekee, ieefle kes eje
jepenbefmeveer kees peerleves Jeeueer MegYe eerjeceveece kees ner megveves Jeeueer, Ssmeer hejce heefJe$e meerleepeer kees mvesn kee eMcee
ueieees nges ves$eeW mes osefKees~ efpevekes keceueejCe ceW ceneJej ueiee nw pees DeMejCeeW kees MejCe eoeve kejleer nQ leLee
megvoj DeeYet<eCe Yeer efpevemes megMeesefYele nesles nQ Ssmeer efJeee Deewj efJevee mes efJevece meerleepeer kes Deepe oMe&ve keerefpeS~
jbie-efyejbieW yeeue-mete& pewmee Jee OeejCe keer ngF&, megvojceeuee mes efJeYetef<ele, ebcegKeer, ebefkejCe kes meceeve meewceneme Jeeueer Deveske DeeYet<eCeeW mes Deuebke=le YeieJeleer meerleepeer kes oMe&ve keerefpeS~ megvojer, meewYeeieJeleer pevekeefkeMeesjer,
eerjeceeb kes cegKeev keer elegj ekeesjer Jeso $e+eeDeeW Deewj efieefjOej keefJe kes eje ieeF& ieF& meerleepeer kes Deepe
oMe&ve keerefpeS~
ee
th
Se
mevoYe&Mueeske
DeLeeJeleerCee& efMeefJekeele F&[ee meKeerpeveeueefcyeleheeefCeheee~
ceves veYemle efkeueleeefjkeeefYeMeekeeMeceevee eheuee ekeeefmle~~1~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Fmekes heeeled meKeerpeveeW kee kejkeceue mes DeJeuecyeve kejkes meerleepeer heeuekeer mes veeres GlejeR~ cegPes
ueielee nw efke leejeieCeeW mes megMeesefYele ngF& ceneefJeegle ner DeekeeMe mes Glejkej he=LJeer hej megMeesefYele nes jner nw~
ieerle mebKee-16
heMele heMele meKees pevekeefkeMeesjer meerlee

efMeefyekee{e
veJees{e Yeeefle ns~
meKeerefYeefve&efoe e meceJeleerCee& eJeerCee
Yetceew
MevewejCeb
oOeeefle
ns~~1~~
YeewceerYetefceceefYeheeohepeb oOeevee Mevew
yene&
Jejene&
veJee
Yeeefle ns~
heg$eer efvepeceeleg efkeceg oepeuepeceefYeefJejeeceeCeb
efJeoOeeefle
ns~~2~~
heerleJemevee_eueeJeiegeCf "lecegKeecyegne
326
ve
d
er
es
R
s
ht
.A
ll
R
ig
megcegefKe
keeceeefYeKeeb ueeefle ns~
Mes
eeeheuee efceefnjefMeMegkejkejwjeJe=CJeevee MeefMeveb efJeYeeefle ns~~3~~
meefKeefYe mecevegielee jeIeJesCe meceefvJelee
Yet<eCehejerlee
eefleYeeefle
ns~
ceves ceeveJeleer efJeYeg efJeOegveevegveerlee eerlee
jesefnCeerJe
meg<ecee
oOeeefle ns~~4~~
Gefce&ueeceeC[Jeereglekeerefle&efYe
meceernceevee
ceeveceoheeoheb
uegveeefle
ns~
efleme=efYejJemLeeefYee legjeree efieefjOejee
jeceYeheeojefleb
jeefle
ns~~5~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- ns meefKeeeW! osKees! osKees! veJeefJeJeeefnlee pevekevebefoveer meerleepeer heeuekeer hej Dee{ neskej yengle
megvoj ueie jner nQ~ meefKeeeW kes eje efveefo& emeVe meerleepeer he=LJeer hej Oeerjs-Oeerjs heie jKe jner nQ~ he=LJeerheg$eer
meerleepeer he=LJeer hej ejCekeceue jKeleer ngF& megvoj Jej kes eesie es ceetefjCeer-pewmeer ueie jner nQ~ keee heg$eer Deheveer
ceelee kes oekeceue kees Deheves ejCe kee Deemeve yevee jner nw? meerleepeer heerueer mee[er kes DeeBeue mes Dehevee cegKe
{Bkekej efkemeer DehetJe& MeesYee kees eke kej jner nQ~ cegPes ueielee nw efke megvoj efyepeueer ner yeeuemete& keer efkejCeeW mes
ebcee kees {Bbkekej megMeesefYele nes jner nw~ meefKeeeW mes efIejer ngF& eerjeIeJe kes mecesle DeeYet<eCeeW mes mepeer ngF& meerleepeer
yengle megvoj ueie jner nQ~ cegPes ueielee nw efke ceeefveveer "er ngF& jesefnCeer evcee kes eje ceveees peeves hej emeVe ngF&
megMeesefYele nes jner nw~ Gefce&uee, ceeC[Jeer Deewj egeflekeerefle& kes meeLe megvoj ese kejleer ngF& meerleepeer DeefYeceeve Deewj
ceo kes Je=#e kees kee jner nQ~ Ssmee ueielee nw efke peeele, mJehve, meg<egefhle Fve leerveeW DeJemLeeDeeW kes meeLe
legjereeJemLee ner efieefjOej keefJe kees eerjece kes ejCekeceue keer Yeefe ner eoeve kej jner nw~
ieerle mebKee-17
heMele heMele meKees jeceb jceCeereb ns~

meerleeevegiececeeveb keecekeceveereb ns~~1~~
meevevevokevoke_peMeeceueMejerjb
ns~
ejCemejespeYe=eesefiecegefveOeerjb
ns~~2~~
keefheerleheletCekejMejeeheb
ns~
Je#eesJewpeevleerceeueb lepeveleeheb ns~~3~~
oeef[ceoMeveMegefeMejefovogJeke$eb
ns~
keceuekeheesueves$eb cewefLeueerkeue$eb ns~~4~~
kegC[uekevelkeheseueb JewJeeefnkeJesMeb ns~
327
yeeuekeeC[ced
ve
d
efleuekekeefueleYeeueb ceOegkejkesMeb ns~~5~~

meerleecegKeeveeelegjekeesjb
ns~
efJeeefJeueeseveeesjb keesmeueefkeMeesjb ns ~~6~~
JeOetef#ehleefheiegefkee heefjleefevJeeveb ns~
keefJeefieefjOejefo eerefleceelevJeeveb ns~~7~~
mevoYe&Mueeske
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- ns meKeer! meerleepeer kes eje Devegiececeeve, keesefkeece keceveere, jceCeere eerjece kees osKees~ IeveerYetle
Deevevo kes yeeoue SJeb veerueskeceue kes meceeve Meeceue Mejerj Jeeues Deewj efpevekes ejCekeceue kes eesieercegefve Deewj
Oeerjpeve Yecej yeve iees nQ~ keef ceW efve<ebie, neLe ceW Oeveg<eyeeCe OeejCe efkees nges, Je#emLeue hej Jewpeevleerceeuee
henves nges, YeeeW kes leehe ve kejves Jeeues eerjece kees osKees~ Deveej kes meceeve ovleeJeueer Mejod evcee kes meceeve
cegKe Deewj megvoj keheesue SJeb ves$e Jeeues meerleeheefle eerjece kees osKees~ kegC[ue mes megvoj keheesue, JewJeeefnke JesMe Deewj
efleueke mes ege cemleke leLee Yecej kes meceeve kesMe, meerlee cegKeev kes elegj ekeesj, efJee kes ves$eeW kees egjeves
Jeeues keesmeuejepeefkeMeesj eerjece kees osKees~ meerleepeer kes eje heWkeer peeleer ngF& Deee keer ieesefueeeW kees eejeW Deesj
oew[-oew[ kes G"eles ngS Deewj efieefjOej keefJe kes oe ceW esce kee efJemleej kejles ngS eerjece kees osKees~
Se
va
DeLeeJevOes mce cenef<e&ceeveeb ceveefmJeveeR ceevecenermegleeb leeced~

DevOeleerieegeJf evogcego& eJeleleg efMeefJekeele F&[d eeced~~1~~
ieerle mebKee-18
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- Fmekes heeeled ves$eeW ceW Gce[les nges DeeBmegDeeW kes efyevogDeeW kees jeskekej DevOeleerpeer ves cenef<e&eeW eje
mecceeefvele meyekes efueS mlegefleeesie ceveefmJeveer ceeveveere he=LJeerheg$eer meerleepeer mes heeuekeer mes Glejves kee DevegjesOe
efkeee~
DeJelejleg megKeb meerlee meekeslehegjejced~

Devegmejleg megKeb meerlee jIegevb megkegceejced~~
eer[eleg egieuekeeefvleIe&veeefueleeueeMeesYeeced~
eer[eleg ieleYeeefvleYe&efeb cegefvepeveueesYeeced~~
heefjmejleg megKeb meerlee jIegheefleceLemegKemeejced~~1~~
heMeleg peieleerheMees efveheceb egieueheced~
veMeleg ceceleeMemees veveg Meg<eleg YeJeketheced~~
mebmejleg megKeb meerlee jeceb efpeleMeleceejced~~2~~
DevegYeJeleg jmeejmeb leJe keceueheomheMe&ced~
heefjYeJeleg JeMeeJeMeb ceoceesnceneslke<e&ced~~
heefjnjleg megKeb meerlee ueppeepeefveleesoid eejced~~3~~
328
ieerlejeceeeCeced
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns meerleepeer! Deye Deehe megKehetJe&ke eerDeeesOee kes efmebnej hej heeuekeer mes GlejW Deewj megkegceej
eerjecepeer kee DevegmejCe kejleer ngF& Gvekes heers-heers jepeYeJeve ceW heOeejW~ egieue mejkeej keer keeefvle, yeeoue mes
ceefC[le, efyepeueer keer MeesYee kees ueefppele kejW Deewj Yeeefvlejefnle neskej cegefveeeW kes ceve kees uegYeeves Jeeueer Yeefe kees
eer[e keer Devegceefle oW Deewj Deehe eermeerleepeer mechetCe& megKeeW kes lelJeYetle eerjece kee heefjMejCe kejW~ Fme mebmeej ceW
pevce uesves Jeeuee peerJe Gheceejefnle egieuehe kes oMe&ve kejs~ cecelee keer Kesleer ve nes Deewj mebmeej kee kethe metKe
peee~ Deewj Deveske keeceosJeeW kees peerleves Jeeues eerjece kee Deeheeer meerleepeer megKehetJe&ke mebmejCe kejW DeLee&led
megKehetJe&ke eYeg kee meeceerhe ueeYe kejW~ YeieJeleer he=LJeer Deehekes jmeerues ejCekeceue kes mheMe& kee DevegYeJe kejW
Deewj eyeea kes JeMeerYetle ceoceesn kes Glke<e& kees Deehe meceehle kej oW~ ns meerleepeer! Deeheeer ueppee kee Godieej es[
oW~ Deehe mete&kegue kes kesleg eerjece keer hejeece Meguke mes peerleer ngF& helveer nQ~ Deehe meveeleve Oece& kes mesleg eerjece
keer Oece&helveer Deewj ceeee keer Yeer ceeee nQ~ Deeheeer meerleepeer efieefjOej keefJe kes YeJeYeej kees otj kejW~
YeJeleer jIegkeguekesleesYeg&peJejMegukee peeee~

YeJeleer JewefokemesleesYee&ee& ceeeeceeee~~
Dehenjleg megKeb meerlee keefJeefieefjOejYeJeYeejced~~4~~
ee
th
Se
va
ya
s
mevoYe&Mueeskeew
DeLe meKeerpevemebmleglemebmleJeeb melelepeeheeueeOejheuueJeeced~
veeveefveie&leJeeefj ve vOeleeR pevekepeehevecemeovOeleerced~~1~~
leeb Jevoceeveeb jIegevevekeesjkee#eeR mejmeerne#eerced~
DevOeleer efoJeiegCeeefMe<eeefYe mecceC[evleer meceieeeosleled~~2~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- Fmekes Devevlej meefKeeeW eje mlegefle kes MeyoeW ceW efpevekee heefjee efoee ieee nw, meleled eerjece-veece
pehe mes efpevekee heuueJe pewmee DeOej efnue jne nw Ssmeer meerleepeer kes oMe&veeW mes Gce[s nges esceeegDeeW kees pees veneR jeske
hee jner nQ Gve osJeer DevOeleerpeer kees veJeJeOet pevekeleveee meerleepeer ves Yeer eCeece efkeee~ efpevekes ves$e jIeggkegue kes
evcee eerjeceev kes cegKeev kes ekeesj yeve iees nQ, Gve keceueveeveer SJeb mJeeb kees eCeece kej jner
pevekevebefoveerpeer kees Deheveer efoJe DeeefMe<eeDeeW mes mebege kejleer ngF& iegceelee DevOeleerpeer Fme ekeej ieeves ueieeR~
ieerle mebKee-19
yelt es mJeeefMe<emles ceeleevOeleer lJeceseOf e meewYeeieJeleer~~

Yeteeod
ieeecegveeOeejemeceb
meewYeieced~
leeJekeerveceKeC[b
uemeled<e[dYeieced~~
yelt es mJeeefMe<emles oseJf e heeJe&leer lJeceses Of e meewYeeieJeleer~~1~~
Yetee YeJee
megveJee
meoe
MeesYevee~
efveleeewJevee
jIetececeveesueesYevee~~
yelt es mJeeefMe<emles mewvOeJeer meleer lJeceseOf e meewYeeieJeleer~~2~~
329
yeeuekeeC[ced
er
ve
d
Yetee keesmeueeveeb meecee%eer meoe Jeefvolee~

jeceevheceefn<eer
jeceeefYeveefvolee~~
yelt es mJeeefMe<emles mejmJeleer lJeceseOf e meewYeeieJeleer~~3~~
Yetee hegef$eCeer
heewef$eCeer
efpelemeewoeefceveer~
jeceYeYeeefceveer
efieefjOejmJeeefceveer~~
yelt es mJeeefMe<emles meoevOeleer lJeceseOf e meewYeeieJeleer~~4~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- ns meerles! Deehekes efuees Deehekeer iegceelee DevOeleer en DeeMeerJee&o Jeekee ken jner nw- Deehe meowJe
meewYeeieJeleer jnW~ Ssee&, Oece&, eMe, eer, %eeve Deewj Jewjeie Fve neW YeieeW mes megMeesefYele Deehekee meewYeeie iebieeecegvee keer Oeeje kes meceeve DeefJejue Deewj DeKeC[ jns~ Deehekes efuees osJeer heeJe&leer DeeMeerJee&o ken jner nQ efke Deehe
meewYeeieJeleer jnW~ Deehe meowJe YeJe, veJeerve, megvojer, efvele-egJeeJemLee mecheVe eerjece kes ceve kees uegYeeves Jeeueer
yeveer jnW~ Deehekes efuees mecegkevee meeOJeer ue#ceerpeer DeeMeerJee&o ken jner nQ, Deehe meowJe meewYeeieJeleer jnW~ Deehe
meowJe Jeefvole Deewj keesmeue peveheo keer meecee%eer yeveW~ Deehe meyekes eje DeefYeveefvole neskej MeerIe ner eerjeceev
peer keer heeefYeef<ee ceefn<eer yeveW~ Deehekes efuees mejmJeleer DeeMeerJee&o Jeekee ken jner nQ, Deehe meewYeeieJeleer neW~
Deehe heg$eJeleer neW, Deehe heew$eJeleer neW~ Deheveer keebefle mes efyepeueer kees peerleves Jeeueer eerjeceYe keer efeelecee
efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer meerleepeer Deehekes efueS DevOeleer meowJe DeeMeerJee&o os jner nw~ Deehe efvele meewYeeieJeleer
jnW~
efJeMes<e- en ieerle iegpejeleer ueeskeOegve ceW efveye nw- Fmekee yeesue nwleceves meebe JeMes DevOeleer DeKeC[ meewYeeieJeleer~
si
P
mevoYe&Mueeske
Sh
ri
T
ul
DeLeeJeleerCee peieleerleuesMemeneeleeLe YegeJf e eeJeleerCee&ced~

meerleeb eleerleeb egelf eieerleieerleeb veerjepeeefvle mce cegoe ceefn<e~~1~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- Fmekes heeeled JesoeW eje efpevekes efuees ieerle ieees iees nQ, pees peieoerej eerjece keer meneelee kes efuees
he=LJeer hej DeJeleerCe& ngF& nQ~ GvneR heeuekeer mes Glejer ngF& hejce efJeemle meerleepeer keer keesmeuejepe ceefnef<eeeB Deejleer
Gleejves ueieeR Deewj efceefLeuee keer ner ueeskeOegve keer {eue ceW Deejleer ieerle ieeves ueieeR~
ieerle mebKee-20
Dee meerleejeceew ocheleer veerjepeeecens~
heefjhetCe&keeceew pecheleer
veerjepeeecens~~
megjJejueleemegleceeueJeefCe&veer
Jejew~
keesef keesef jeflejefleveeekeceveesnjew
~~
ueeskeueueeceew peeeeheleer veerjepeeecens~~1~~
peecyetveoefmebnemeveemeerveew
efJeeYet<eCeew~
330
ve
d
er
es
R
s
ht
.A
ll
R
ig
vemlemeJe&o<t eCeew
efJeYet<eCeefJeYet<eCeew~~
Dee ieewjMeeceew megceleer veerjepeeecens~~2~~
peieppevcemLescemebeceeefonslet
ocheleer~
YeerceYeJeIeesjheejeJeejmeslet
ocheleer~~
peieledheefjCeeceew megke=leer veerjepeeecens~~3~~
pevceueeYeeJeOeerYetleew
peievcetuekeejCeew~
hejcekeeefCekeew
eCelekegueleejCeew~~
ieleeesOekeeceew meVeleer veerjepeeecens~~4~~
nleevemeejefelmeewoeefceveerIeveew
~
iegCeuegyOemeppeveew
meoeYegJeveceesnveew~~
efieefjOejeefYejeceew meodieleer veerjepeeecens~~5~~
ieerlejeceeeCeced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- Deepe nce helveer-heefle keer Yetefcekee efveYee jns-eermeerleejecepeer keer Deejleer kej jner nQ~ efpevekeer meYeer
keeceveeSB hetCe& nQ, Ssmes hejcesej mJehe efvele ocheefe keer nce Deejleer Gleej jner nQ~ keuheuelee Deewj leceeue kes
meceeve megvoj ogueefnve-oguene kejes[eW-kejes[eW jefleeeW Deewj keeceeW kes ceeveeW kees egjeves Jeeues, Fme mebmeej kes
jlvehe helveer-heefle eermeerleejecepeer keer nce Deejleer kej jner nQ~ mJeCe& efmebnemeve hej efJejepeceeve, mebmeej kes
Deuebkeej, meYeer oes<eeW mes jefnle, DeeYet<eCeeW kes Yeer DeeYet<eCe, megvoj yegef Jeeues, ieewjMeece, egieue mejkeej keer
Deepe nce Deejleer Gleej jner nQ~ Deepe nce Gve yee-ocheefe keer Deejleer kej jner nQ pees peiele kes pevce-efmLeefle
Deewj euee kes DeefYeVe efveefceeesheeoeve keejCe nQ~ nce Gve megke=leer ocheefe kees veerjeefpele kej jner nQ pees Yeebkej
mebmeejmeeiej kes mesleg mJehe nQ leLee mechetCe& peiele efpevekee heefjCeece nw, efJeJee& veneR~ pees pevce-ueeYe keer DeJeefOe
leLee peieled kes cetue keejCe nQ, pees hejce keCeecee Deewj eCelepeveeW kees mebmeej-meeiej mes leejves Jeeues nQ, eesOe Deewj
keece mes jefnle leLee mevleeW kes eCeece kes Yeer Deeee mJehe GvneR meerleejece peer keer nce Deejleer kej jner nQ~
efpevekeer keeceJeemevee ve nes egkeer nw, Ssmes efve<keece-YeeeelekeeW kes efueS esleveeceeer efJeegle Deewj cesIe mJehe,
iegCeeW mes meppeveeW kees uegyOe kejves Jeeues, meowJe mebmeej kees ceesefnle kejves Jeeues Ssmes mebleeW kes Skecee$e Deeee leLee
efieefjOej keefJe kes Deevevooelee meerleejecepeer keer nce veerjepevee kej jner nQ~
op
yr
ig
ht
20
ieerle mebKee-21
veKeefMeKemeg<eceeOejb veerjepee meefKe meerleeJejced~~
peuepepeueoIeveieieveMejerjb
keesef heeeseOf emeMeiecYeerjced~
Oe=lekejeeheMejb veerjepee meefKe meerleeJejced~~1~~
ceveefmepeceOegheefJeefvevokekesMeced efJehegueceoveceonjJejJes<eced~
cegKeefpelemegOeekejb veerjepee meefKe meerleeJejced~~2~~
Gjefme legueefmeefJeueefmeleJeveceeueb levegefeefJeieefCeleleCeleceeueced~
keefOe=leheerleecyejb veerjepee meefKe meerleeJejced~~3~~
331
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ceeleeSB iee jner nQ- ns meKeer! veKe mes efMeKeehee&vle meg<ecee kees OeejCe kejves Jeeues meerleepeer kes Jej
eerjece keer veerjepevee kejes~ Fvekee Mejerj keceue SJeb peue osves Jeeues yeeoue leLee DeekeeMe kes meceeve nw pees kejes[eW
meeiejeW kes meceeve iecYeerj nw, pees neLe ceW Oeveg<e-yeeCe OeejCe efkees nQ, Ssmes meerleeJej jecepeer keer veerjepevee kejes~
efpevekes kesMe keeceosJe kes YecejeW keer Yeer efvevoe kejles nQ, efpevekee JesMe Deveske keeceeW kes ceoeW kees nj ueslee nw,
efpevekes cegKe ves evcee kees Yeer peerle jKee nw, Ssmes meerlee-heefle eYeg eerjece keer Deejleer kejes~ efpevekes oe hej
leguemeer keer Jeveceeuee megMeesefYele nw, efpevneWves Deheveer MeesYee mes veJeerve leceeue kees peerle jKee nw, Ssmes keefeosMe ceW
heerleecyej OeejCe kejves Jeeues meerleeheefle eerjece keer veerjepevee kejes~ ns meKeer! keesmeuejepe oMejLe kes efkeMeesj,
pevekevebefoveer meerleepeer kes cegKeev kes ekeesj, Deheves YeeeW kees mevleg kejves Jeeues meerleeJej eerjece keer Deejleer
Gleejes~ ns meefKe! kejes[eW meteeX kes meceeve eleehe Jeeues Deheves Yegpeyeue mes efMeJepeer kee Oeveg<e lees[ves Jeeues leLee
efieefjOej keefJe kes mechetCe& heeheeW kees njves Jeeues meerleeJej eerjece keer Deejleer Gleejes~
efJeMes<e- en ieerle Ske eeeerve Deejleer Oegve keer {eue ceW efveye nw- Fmekee yeesue nw-
jeceb keesmeuejepeefkeMeesjb
pevekemegleecegKeevekeesjb~
efvepepevelees<ekejb veerjepee meefKe meerleeJejced~~4~~~
keesefefoJeekejmeMeeleeheb YegpeyeueoefueleJe=<eekeefheeeheced~
efieefjOejogejf lenjb
veerjepee meefKe meerleeJejced~~5~~
Se
va
veKe efMeKe efJeOej keer Deejleer keerpew efmeeeJej keer~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
ieerle mebKee-22
kevekeefmebnemeves jecesCe meekeb meerlee jeflekeesef meMeer efJeYeeefle ns~
heue#ceern&efjCeMeerJe
Yeeefle
ns~~1~~
Devee kegueevee Jeerjevew<ee osJeeveeieCeieewjJeb ie=Ceeefle ns~
mJeerelevegeflJe<ee
mJeefeeb
he=Ceeefle
ns~~2~~
Yet<eCeweJf e&Yete<f elee YegJeveYet<ee het<eevJeeb efJeieleevJeeb oOeeefle ns~
efJeeefJeegleefJeob
efJeoOeeefle
ns~~3~~
kee_evekeefheMeheerleheOeje OejemegleeOeje Oe<e&Ceb ceerveeefle ns~
heeheheeoheeefve
heMeleeb
uegveeefle
ns~~4~~
oMe oMe le<exCe megyeengefjhegb meerleeves$eeese efveefce<eb peneefle ns~
efvepeOe=lesjefhe Oegjb
efJepeneefle
ns~~5~~
mceeceeves ieleceeves meKeerieCes JeOetye&ueeCejCekeb peneefle ns~
efieefjOejee efvepeheeflejefleb
jeefle
ns~~6~~
Yeewceer- megJeCe& kes efmebnemeve hej eerjece kes meeLe efJejepeceeve meerleepeer kejes[eW-jefleeeW kes meceeve megMeesefYele
nes jner nQ Deewj nefjCe-ves$eeW kes meceeve cewefLeueerhe keer Yeer ue#ceer DeLee&led MeesYee-meer ueie jner nQ~ en keueeCeer,
es ceefnuee, Jeerjebievee, osJeebieveeieCeeW kes ieefjcee keer Yeer metevee os jner nQ Deewj Deheves Mejerj keer keebefle mes Deheves
332
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-23
meerleeb dJee jeceevsCe mecesleeb cegoe keewmeueeceelee hueeefJelee~~
oMe
oMe
JeOetcegKeeypeb
efJeefmceleefeee je%eer~
esceheeesevf eefOeceiveceevemee
cegeof leeYetled
meecee%eer~~
meerleeb dJee efoJemeodiegCewhesleeb cegoe keewmeueeceelee hueeefJelee~~1~~
Gles#eles mce yeeuece=iee#eer
efkeefceeb owJeer ceeee~
DeLeJee mee#eeefle meheeflekee efkeceg jIegvevovepeeee~~
meerleeb dJee MeesYeemecheoemecesleeb cegoe keewmeueeceelee hueeefJelee~~2~~
keesefkeesefceesefnveerceesefnveer
vetveb
pevekekegceejer~
veejeeCeerkeesefleeshes<ee
jcee
jeIeJeveejer~~
meerleeb dJee meJe&o<t eCeeohesleeb cegoe keewmeueeceelee hueeefJelee~~3~~
SleobMele
keesefkeesefeermejmJeleerefieefjkevee~
meoe YeJeefvle Yeeefvle YeieJele meerleeke=heee Oevee~~
meerleeb dJee efoJeeefjlew hejerleeb cegoe keewmeueeceelee hueeefJelee~~4~~
eeJeefle&ve
hejepeceefn<eer
meerleeb
heMevleer~
heguekeiee$eeef&<evleer
yee<heepeb
me=pevleer~~
meerleeb dJee keefJeefieefjOejefieje ieerleeb cegoe keewmeueeceelee hueeefJelee~~5~~
es
er
ve
d
efeelece eerjece kees Yeer emeVe kej jner nQ~ DeeYet<eCeeW mes efJeYetef<ele, meejs mebmeej keer Deuebkeej mJehee meerleepeer
mete&JebMe kees Yeer Deefleere yevee jner nQ Deewj efJee eefme keerefle&ceeve mLeeefhele kej jner nQ~ he=LJeerveefvoveer meerleepeer,
megJeCe& kees Yeer efelekeyeje yeveeves Jeeuee heerle-heefjOeeve OeejCe kejkes he=LJeer kee Deheceeve meceehle kej jner nQ Deewj
oMe&ve kejves JeeueeW kes heehe-Je=#eeW kees Yeer kee [eue jner nQ~ he keer heeme kes meeLe megyeeng-Me$eg eerjece kees
osKe-osKekej meerleepeer Deheves ves$eeW kee efveefce<e es[ jner nQ DeLee&led heueke efiejevee yevo kej jner nQ Deewj Oewe& keer
Oegjer kees Yeer es[ jner nQ~ meerleepeer keer en DeJemLee osKekej peye ceevejefnle meKeerJeie& cegmkegjeves ueiee leye veJeJeOet
meerleepeer ves yeuehetJe&ke Deheveer Jeekeguelee es[er Deewj efieefjOej keefJe kees Yeer Deheves efeelece eerjece keer Yeefe
eoeve kej oer~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
Yeewceer- eerjeceev kes meefnle meerleepeer kees osKekej keewmeuee ceelee emeVelee mes DeehueeefJele nes ieF~ ye[er
yentjeveer kes cegKekeceue kees osKe-osKekej cenejeveer keewmeuee kee efee efJeefmcele nes G"e~ Gvekee ceve escemeeiej ceW
ceive nes ieee~ meerleepeer kees esiegCeeW mes ege osKekej meecee%eer emeVe ngeeR Deewj Gvekee ceve n<e& mes Yej ieee~
yeeuece=ieveeveer keewmeueepeer Gles#ee kejves ueieeR, keee en owJeer ceeee nw? DeLeJee Deheves heefle keece kes meefnle eneB
jefle ner Dee ieF& nw? DeLeJee en eerjece keer helveer meerleepeer nQ? meerleepeer kees MeesYee keer mecheefe mes ege osKekej
keewmeueepeer kee ceve emeVelee mes Yej ieee~ efveefele ner pevekevebefoveer meerlee kejes[eW-kejes[eW ceesefnefveeeW kees Yeer
ceesefnle kejves Jeeueer nQ~ eerjeIeJe keer Oece&helveer meerleepeer kejes[eW-ueef#ceeeW mes Yeer es nQ, Fme ekeej meerleepeer kees
er
es
R
ht
mevoYe&Mueeske
DeLe efJeueeskee JeOetb Jeefveleeb veleeb pevekepeecekepeecekepeecepeeced~
heefjefvejer#e megJeeecevOeleeR mejJeleer efvepeieeo mejmJeleer~~1~~
ve
d
meYeer oes<eeW mes jefnle osKekej ceelee keewmeueepeer emeVelee mes DeehueeefJele nes G"eR~ FvneR meerleepeer kes DebMe mes kejes[eW
ue#ceer, mejmJeleer, heeJe&efleeeB GlheVe nesleer pee jner nQ~ meerleepeer keer ner ke=hee mes meYeer YeieJeefleeeB meee ceW Dee jner nQ~
Fme ekeej efoJe-eefjleeW mes ege meerleepeer kees osKekej keewmeuee ceelee emeVelee mes Deesle-eesle nes ieF~ Fme ekeej
eeJeleea oMejLepeer keer heceefn<eer keewmeueepeer meerleepeer kees osKeles-osKeles jesceebefele nes ieF ves$eeW mes Deegceeuee
eJeeefnle nes G"er~ efieefjOej keefJe keer JeeCeer mes ieeeer ngF& meerleepeer kees osKekej ceelee keewmeuee Deevevo mes
DeehueeefJele nes G"eR~
ya
s
.A
ll
R
ig
Yeewceer- Fmekes Devevlej De DeLee&led eerjece kes kepeeced DeLee&led megKe kees pevce osves Jeeueer hegve Dekepeeced
DeLee&led jeJeCe kes og:Ke kees eke kejves Jeeueer Depeeced DeLee&led YeieJeeve eerjece kes efuees DeJeleej uesves Jeeueer
pevekepeeced DeLee&led meerleepeer kees efJevece veJeJeOet he ceW osKekej hegve meccegKe GheefmLele DevOeleerpeer kees
efvenejkej %eeve kes mejesJej mes ege mejmJeleer peer megvoj JeeCeer ceW yeesueeR~
ieerle mebKee-24
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
heMe heMe hepeeef#e! pevekeefkeMeesjer meerlee

jepeie=nb
Mevewheeeefle
ns~
jeceevocegKeevelegjekeesjer
meerlee
keesefjefleceob
efJeuegveeefle
ns~~1~~
heMe meefKe KesuevleerJe eefLeleheoecyegnb
YetceeefJen
Yeewceer
efveoOeeefle
ns~
Mes megleeJelmeuee ueefueleJe#eefme efoJeb
efJejb efJevecee efJeoOeeefle
ns~~2~~
eeueb eeueb elegje eefkeleeefkelesve oe
nejnbmeJeOetefJeYeeb
ueeefle
ns~
YeeJeb YeeJeb YeJeYeJeeYeJeYeeefceveerJe YeJee
YeeJegkesYees YeeJeveeree Yeeefle ns~~3~~
vethegjjJesCe meKeer cegefvecevees ceesnevleer
Jeheesnvleer
yegefYesob
eeefle
ns~
efieefjOejkeefJeefo
Yeeffeleejesnkeb
jesnevleer meleesmele heeefle ns~~4~~
333
yeeuekeeC[ced
334
es
er
ve
d
Yeewceer- ns keceueveeveer DevOeleer! osefKees-osefKees pevekeveefvoveer meerleepeer Oeerjs-Oeerjs jepeYeJeve keer Deesj
heOeej jner nQ~ eerjeceev kes cegKeev keer elegj ekeesjer meerleepeer kejes[eW-kejes[eW jefleeeW kes Yeer Denbkeej kees otj
kej jner nQ~ DevOeleerpeer! osefKees, Yetefcekevee meerleepeer Kesueleer ngF& pewmeer he=LJeer hej Deheves keesceueejCe jKe jner
nQ~ cegPes lees Mebkee nes jner nw ceeveeW heg$eerJelmeueehe=LJeer meerleepeer kes ejCeeW kes eefleefyecye kes Jeepe mes Deheves megvoj
Je#emLeue hej efJeveceYeeJe mes keceue kee Deemeve efyee jner nQ~ elegj meerleepeer eue-euekej Deheves eefkele oe
mes megvoj jepenbefmeveer keer MeesYee kees GheefmLele kej jner nQ~ heeJe&leer kes ner meceeve hetpeveere mebmeej kees Yeer YeJe
yeveeves Jeeueer yeej-yeej mecceeefvele nesleer ngF& YeeJegkeeW kes efueS hetpeveere eleerle nes jner nQ~ osKe jner nQ~ meKeer
DevOeleer! vethegj kes keuejJe mes cegefveeeW kes Yeer ceve kees ceesefnle kejleer ngF& yegefYeso kees ve kejleer ngF& meerleepeer
jepeYeJeve ceW eJesMe kej jner nQ~ efieefjOej keefJe kes oe ceW YeefeJe=#e kee heewOee ueieeleer ngF& meerleepeer mevleeW keer
Demeled mebmeej mes j#ee kej jner nQ~
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
ieerle mebKee-25
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
efkecegle jefleefve&jJeee ns efvehecelevegees<ee~

uemeefle meleleceveJeee ns jIegheefleOe=lelees<ee~1~~
heefjleceOegheelee ns efkeceg vevoveechee~
ieleYe*diegjleeMee ns efkeceg JeveIeveMechee~~2~~
efkeceg ieleOevekegkeuee ns #eerjeefyOekegceejer~
efkeceg Oe=leefJejeflekeje ns esceeke=efleveejer~~3~~
efkecegleepeveheefjeee& ns efJeceuee efveMuevee~
efkeceg MejCeeieeflejeee& ns efJeuemeefle Jejueuevee~~4~~
efkeceg nlejengYeeeMee ns yeesOeeke&megjefMce~
efkeceg efJeYeee efJeefoleeMee ns ueeJeCemegue#ceer~~5~~
FlLeceveskeeslesef#eleee
Yeejlee ieerlee~
efieefjOejeYegie=enf Ceerlee ns mJeheJeie meerlee~~6~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- eerjece kees mebleg kejves Jeeueer en efve<heehe ceefnuee keewve nw? keee Gheceejefnle Mejerj Jeeueer efveoex<e
en ueuevee jefle ner lees veneR nw~ YecejeW kes Deelebke mes jefnle keee en veboveJeve keer echee nw? DeLeJee veeMe keer Mebkee
mes jefnle keee en efevceeer efJeegle nw? keee es Oeve kes kegeflmele keuebke mes jefnle #eerjmeeiej kevee ue#ceerpeer nQ?
DeLeJee keee en Jewjeie kee efheeje efuees nges ceefnuee keer Deeke=efle ceW esce Yeefe nw? keee mecemle ue-eheveeW
mes jefnle eerjece keer mesJee ves ner ceefnuee kee he ues efueee nw? DeLeJee mJeeb MejCeeieefle ner eneB meerleepeer kes he
ceW GheefmLele nes ieF& nw? keee jeng kes Yee mes jefnle en %eevecee mete&veejeeCe keer efkejCe nw? DeLeJee keee Deheves
ekeeMe mes efoefioievle kees osoerheceeve kejves Jeeueer en MeesYee keer ceneue#ceer nw? Fme ekeej Deveske Gles#eeDeeW mes
ege mejmJeleerpeer eje ieerle kee efJe<ee yeveeeer ngeer DeLee&led ieeeer ngF& efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece keer ie=efnCeer
meerleepeer heeuekeer mes Glejkej jepeYeJeve kes cegKe ej hej heOeej DeeeeR~
335
yeeuekeeC[ced
efJeMes<e- en ieerle efJeeeheefle keer ueeskeOegve keer {eue hej efveye nwFmekee yeesue nw-
ve
d
er
es
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ieerle mebKee-26
uemeefle ve=heejs eerjece efeeemeefnlees peueoMeece~~
efMejefme JejceefCeceewefueb
efJeYeled megpevemegceveesYeJevebefheeled~
efkeceefhe yeer[eefJeveleesefyeYeled Jehegefpe&lekeesefkeesefkeece~~1~~
ceovecekejeYeMegYeesebmees
{ebmees
nbmeJebMenbme~
heokeceuekesefuelecegevf enbmemleCeleeefheleMeece
~~2~~
ueefmeleJejletCeJeeCeeehe
#eefheleYeJeYeeYeerceleehe~
meceefpe&lemeewYeiekeeueehees
efJeyegOeJeefvolees jecejece~~3~~
JeoveefpeleMeejojekesMees
YegpeefJeefpeleef$eYegJeveJeerjsMe~
YegJeveceuees
efieefjOejsMees
nefjefve&peoemeieefYejece~~4~~
jIegJej Yesue megYeieJej ns ogueefnefve Yesefue meerlee~
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- cesIeJeCeea eerjece Deheveer efeelecee meerleepeer kes meefnle eerDeeesOee kes jepeej hej megMeesefYele nes jns
nQ~ efmej hej megvoj ceefCe ceewj OeejCe kejles nges Deheveer GheefmLeefle mes YeeeW kes ceveYeJeve kees hetCe& kejles nges, efveYe&e
neskej Yeer ueppee mes keg Pegkes nges, eYeg eerjece Deheves Mejerj MeesYee mes kejes[eW-keeceeW hej efJepee eehle kejkes
jepeej hej efJejepe jns nQ~ keeveeW ceW cekejeke=le kegC[ue OeejCe efkees nges {-mkevOe, mete&JebMe kes mete& eerejCekeceue
ceW cegefvepeve he nbmeeW kees eer[e keer Devegceefle osves Jeeues, megvoj veJeerve leceeue kes meceeve Meeceue eerjece jepeej
hej efJejepe jns nQ~ megvoj lejkeMe-Oeveg<e-yeeCe OeejCe efkees nges YeeeW kes YeJeleehe kees ve kejves Jeeues, meewvoe&
mecetn kees Fkee efkees nges osJeleeDeeW eje Jeefvole, hejMegjecepeer kees Yeer jceeves Jeeues YeieJeeve eerjece jepeej hej
efJejepe jns nQ~ Deheves cegKe mes ev kees peerleves Jeeues Deewj YegpeeDeeW mes leerveeW ueeskeeW kes JeerjeW hej efJepee eehle kejves
Jeeues mechetCe& ueeskeeW kee cebieue efJeOeeve kejves Jeeues efieefjOej keefJe kes F&ej Deheves YeeeW kes ves$eeW kees Deevevo osves
Jeeues eernefj eYegjece meerleepeer kes meefnle Deepe jepeej hej efJejepe jns nQ~
op
yr
ig
ht
20
ieerle mebKee-27
jepeejs jepeceeveeved mJeYeeefYe meceeefYe metvetb elegjes efJeueeskee efleees ceelej~
DevJeYeJeved YeJeves eleme=eYf ejJemLeeefYeJez elJeejes efJeYeJees Yeeefvle Yeelej~~1~~
Oevee Oevee Jeeb Oevee Oeveeefve vees ueeseveeefve Oeveb megeYeeleb Oevees Jeemej~
Oeveb pevce Oeveb kegueb Oevees cenejepejepees Oevees efoefJe oerJeefle efoJeekej~~2~~
heMele meerleeefYejecees Yeeefle jecees jceCeerees, efJeeglesJe hejerlees OejeOej~
ceeC[Jee ceefC[lees Yeeefle Yejlees eLewJe nsceelelee leceeueg MegYeekej~~3~~
Gefce&ue Gefce&ue SJe #eerjeefyOee&Lee ue#ceCees efveMe SJe efveMeerLes efveMeekej~
336
ieerlejeceeeCeced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- meceeve mJeYeeJeJeeueer Deheveer Deheveer heeflveeeW kes meeLe jepeej hej efJejepeceeve eejeW heg$eeW kees
osKekej leerveeW ceeleeDeeW ves Ssmee DevegYeJe efkeee efke eejeW DeJemLeeDeeW kes meeLe, eejeW efJeYegDeeW kes pewmes ner eejeW
Yeelee efJejepeceeve nes jns nQ~ Deepe nce ueesie Oeve nQ-Oeve nQ-Oeve nQ~ Deepe nceejs ves$e Oeve nQ~ Deepe nceeje
eelekeeue Oeve nw Deewj Deepe kee efove Oeve nw~ Oeve nw nceeje pevce, Oeve nw en jIegkegue, Oeve nQ cenejepe
oMejLe Deewj Oeve nQ mete&- veejeeCe pees DeekeeMe ceW ekeeMeceeve neskej Deheves JebMeOej eermeerleejecepeer kees efvenej
jns nQ~ osKees! meerleepeer mes megvoj ueieves Jeeues eerjece Gmeer ekeej jceCeere ueie jns nQ pewmes efJeegle mes ege veeruecesIe,
Gmeer ekeej ceeC[Jeer mes ege Yejle yengle ner megMeesefYele nes jns nQ, ceeveeW megJeCe& keer uelee mes Deeefuebefiele megvoj
leceeue Je=#e ner nes~ Gefce&uee he veoer mes lejbieeefele #eerjmeeiej keer YeeBefle ue#ceCepeer Gefce&uee kes meeLe Gmeer ekeej
megvoj ueie jns nQ, pewmes ceOejeef$e ceW Gpesueer jeef$e mes ege evcee megMeesefYele nesles nQ Deewj Meeceueebieer egeflekeerefle& kes
meeLe Me$egIve Yeer Gmeer ekeej MeesefYele nes jns nQ, pewmes veerueJeCeea keceefueveer mes ege veejeeCe~ Deepe eeJeleeapeer
cenejepe oMejLe meYeer meewYeeieJeeveeW ceW es leLee mechetCe& hegCeeW Deewj megKeeW kes meeiej yeve iees nQ~ efieefjOej keefJe
kes peerJeve keer Deew<eefOehe meerleeheefle eerjece leerveeW pees[er ceeC[Jeer-Yejle, Gefce&uee-ue#ceCe, egeflekeerefle&-Me$egIve
Fve leerve peesef[eeW kes meefnle egieue mejkeej efejpeerJeer jnW~
egelf ekeerlee& Meeceee efJeYeeefle eLee Me$egIveesefhe kegJeueeJelesJe efJeYeekej~~4~~

Dee peeleeeJeleea meJe&meewYeieeeJeleea mekeuemegke=lemegKemeeiej~
peerJekees peerJeelegef ejb ieerleefiejes efieefjOejme meef$eegicees jece meerleeveeiej~~5~~
ee
th
Se
efJeMes<e- eneB meerleepeer legjereeJemLee, ceeC[Jeerpeer meg<egefhle DeJemLee, egeflekeerefle& peer mJehveeJemLee SJeb Gefce&uee
peer peeie=leeJemLee nQ~ Fmeer ekeej eerjece hejcesej legjereeJemLee kes efJeYeg, eerYejle ee%emeg<egefhle DeJemLee kes efJeYeg,
eerMe$egIve efnjCeieYe& mJehveeJemLee kes efJeYeg Deewj eerue#ceCe efJeje peeie=leeJemLee kes efJeYeg nQ~
si
P
mevoYe&Mueeske
Sh
ri
T
ul
DeheefjefVecehesveb jeceb jeceemeceefvJeleced~

DeejYevle heefjsegb ceelejes ueeskeYeeJevee~~1~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- osMekeeue Deewj Jemleg mes DeheefjefVe nesves hej Yeer eermeerleepeer kes meefnle eerjece keer ceeleeSB ueewefkeke
efJeOeeve kes Devegmeej heefjve kejves ueieeR~
ieerle mebKee-28
keefuelekeceuekejceueYeepevee
ceesoles
ns~
ceelee kegJe&leer heefjefVeceheefjefVeb, oes eceesoles ns~~1~~
veerjepeeceevee efJejepeceeveew, meerleejeceew ocheleer ns~
ceelee heefjefVeb kegJee&Ceeue*dkegJee&Ceeefhe, meeroefle meleeb ieleer ns~~2~~
DevegveevleerOceYegpeb ceeleeefhe mJeceveefme Meles
ns~
cewJe leeheesoefivece&oereb yeeueb e jececeeMeles ns~~3~~
337
yeeuekeeC[ced
va
ieerle mebKee-29
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- keceuekej ceW cebieuehee$e ueer ngF& ceelee keewmeuee cegefole nes jner nQ~ Deepe DeheefjefVe DeLee&led meercee
jefnle eYeg keer heefjve kejleer ngF& ceeB oe ceW yengle emeVe nes jner nQ~ efJejepeceeve meerleejece efoJe-ocheefe keer
Deejleer Gleejleer ngF& heefjve kejleer ngF&, meppeveeW kes Deeee egieue mejkeej kees mepeeleer ngF& ceeB oe ceW og:Keer nes
jner nQ~ FOeve kees Yemce kejves Jeeues DeefiveosJe mes Devegvee kejleer ngF& ceelee keewmeuee Deheves ceve ceW Mebkee kej jner
nQ efke DeefiveosJe cesjs yeeueke jecepeer kees lehee ve oW~ Fme ekeej Deefve keer DeeMebkee kej jner nQ~ eeLe&vee kejkes ken
jner nQns DeefiveosJe! megefvees! megefvees! Meerleue nes peeFS~ cesjs jeIeJe keer Deepe heefjve nes jner nw~ Deheveer T<cee
leeie oerefpeS~ Fme ekeej Deheefjse hejceelcee meerleejecepeer keer heefjve kejkes ceeleepeer cebieue ieeve kej jner nQ~
efieefjOej keefJe kes Oese Deewj meeOekeeW kes Oeeve kes efJe<ee yeves nges eermeerleejecepeer kees Oeeve kee efJe<ee yeveekej
esce mes Oeeve kej jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOe efceefLeuee kes ceebieefueke meesnj ieerle keer {eue ceW efveye nw~
keLeeefle e=Ceg e=Ceg heeJeke Meerleueleeb yepe ns~

cece jeceesOegvee heefjefeceeveesefmle Mees<ceeCeceglme=pe ns~~4~~
Deheefjseb mee heefjefe, ceueb ieeeefle ns~
ceelee efieefjOejOese egieueefJeb Oeeleceefhe Oeeeefle ns~~5~~
Se
ceelejes ieeeefvle
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Jeeb Yekelee ceveesveeLeb efeees veeLeb heefjefodce~

jIetCeeceheveeLeeveeb meoeveeLeb heefjefodce~~1~~
heefjsegb ve eb Meskeg megje owlee ceveg<ee Jew~
lecesJeenes jceeveeLeb ve=Ceeb veeLeb heefjefodce~~2~~
egeflee een eeYeseb keoeefeVees heefjseced~
lecesJewlee YegJees veeLeb ke=heeveeLeb heefjefodce~~3~~
ve peicege&me Jew heejb efJeefj_ees efJe<CegjerMeeve~
megmeodiegCeheeLemeeb veeLeb meleeb veeLeb heefjefodce~~4~~
meoe eb vesefle vesleerlLeb peiegefie&efjOejeYegb Jesoe~
lecesleb peevekeerveeLeb peieVeeLeb heefjefodce~~5~~
op
Yeewceer- Deye ceeleeSB iee jner nQ- nce meele meew ceeleeSB YeefehetJe&ke ceve kes veeLe Deewj eerpeer kes veeLe eerjece
keer heefjve kej jner nQ~ jIegJebMe kes leLee DeveeLeeW kes meowJe veeLe eerjeIeJe keer nce ceeleeSB heefjve kej jner nQ~
efpeve eYeg kees osJe-oeveJe-ceeveJe Yeer heefjefVe DeLee&led meerceeye veneR kej mekes GvneR mechetCe& eeefCeeeW kes veeLe
meerlee kes veeLe jIegveeLepeer keer nce heefjve kej jner nQ~ efpevekees egefle DeYese kenleer nw Deewj keYeer Yeer heefjse
veneR mJeerkeej kejleer, GvneR he=LJeer kes veeLe leLee ke=hee kes veeLe eerjIegveeLepeer keer nce heefjve kej jner nQ~ yeeeefJe<Ceg Deewj efMeJe Yeer efpemekee heej veneR hee mekes, es meodiegCeeW kes meeiej, mebleeW kes mJeeceer GvneR eerjece keer nce
338
ieerlejeceeeCeced
heefjve kej jner nQ~ efpeve efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kees JesoeW ves meowJe vesefle-vesefle kenkej ieeee, GvneR
peevekeerveeLe peieVeeLe jIegveeLepeer keer nce heefjve kej jner nQ~
ve
d
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Dee meerleejeceew ocheleer heefjefens~

eesefieceveesjeceew pecheleer
heefjefens~~
efpelekeesef Yeemkejeefe&ce&ueveerjepevee
~
keefuelekeceuekejkevekemegYeepevee
~~
Dee hetCe&keeceew ocheleer heefjefens~~1~~
nsceueleeleCeleceeueJeefCe&veer
Jejew~
efevcee#eCeeYeeheeesOejceveesnjew
~~
Dee ieewjMeeceew ocheleer heefjefens~~2~~
hejmhejb
heMevleew
hejmhejjefleefeeew~
hejmhejoeew
hejmhejveefleefeeew~~
efpelejeflekeeceew ocheleer heefjefens~~3~~
keee&keejCeyeeCeer YeieJevleew efevceeew~
efeoefeodefJeefMeeJewleceeew e levceeew~~
ueeskemeuueueeceew ocheleer heefjefens~~4~~
keeefCekeew
hejceke=heeuegpeieleeb heleer~
Oece&meslet peieslet hejcesMeew mevceleer~~
efieefjOejeefYejeceew ocheleer heefjefens~~5~~
ieerle mebKee-30
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- Deepe eermeerleejece egieueocheefe keer nce heefjve kej jner nQ~ eesefiepeveeW kes ceve kees Deeveefvole
kejves Jeeues efoJe-ocheefe keer nce heefjve kej jner nQ~ nce kejes[eW-meteeX keer peesefle kes meceeve cebieue Deejleer
ueskej megvoj nmlekeceue ceW ceebieefueke hee$e ueer ngF& nce meYeer ceeleeSB hetCe&keece meerleejece keer heefjve kej jner nQ~
nce Gve ieewjMeece veJe-ocheefe keer heefjve kej jner nQ pees ogueefnve-oguene, megJeCe&-uelee Deewj leceeue kes meceeve
megvoj nQ leLee pees efevcee efJeegle yeeoue kes meceeve ceveesnj nQ~ nce Gve jeflekeece kees peerleves Jeeues megvoj ocheefe
keer heefjve kej jner nQ pees Ske otmejs kees osKeles nges Deveesve kes Deevevo kees Yeer efee ceeveles nQ~ pees hejmhej kes
oe Deewj pees hejmhej kes eefle vecelee kees ner eerefle kee meeOeve mecePeles nQ~ pees keee&-keejCe yee nQ, pees efeoefeod
efJeefMeewlecee nQ, pees hejcelelJe mJehe efevcee nQ, GvneR ceeveJe ueeske kes esjlve eeregieue mejkeej keer nce
heefjve kej jner nQ~ keCee kes efveOeeve, hejceke=heeueg, peiele kes heeueke Deewj Fme peiele kes DeefYeVe efveefceeesheeoeve
keejCe Oece& kes mesleg, esyegef mecheVe, hejcesej, efieefjOej keefJe kes ceve kees Deevevo osvesJeeues eermeerleejece
egieuemejkeej keer nce keewmeueeefo ceeleeSB heefjve kej jner nQ~
339
yeeuekeeC[ced
mevoYe&Mueeske
ve
d
kewkesemew kevekeYeJeveb Jeke$eueeskeeslmeJesoeled

Yeewcew eeoevceefCeJejefieefjb eeveves#ee megefce$ee~
keewmeuee leg eCeleefMejmeb efolmegjsJeeypeveeYeb
jeceb meerleekejmejefmepes heeefCecee&led Kejejs~~1~~
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- kewkeseer peer ves cegBn efoKeeF& kes vesie ceW meerleepeer kees keveke YeJeve efoee Deewj megefce$ee peer ves meerleepeer
kee cegKe osKekej GvnW ceefCeheJe&le os efoee~ Deye DeeF& keewmeuee keer yeejer efhej lees eCeece kejkes efmej Pegkeees nges
keceueveeLe eerjece kees ner cegBn efoKeeF& kes vesie ceW cewefLeueerpeer kees osves keer Fe kejleer ngF& ceelee keewmeuee ves
meerleepeer kes kej keceue ceW KeueeW kes Me$eg eerjece kee eernmle ner os efoee~ DeLee&led DeYeer leke eerjece cesjs Les, Deepe
mes es legce meerlee kes nes iees, Dele Deye FvnW meerleejece kene peeesiee~
.A
ya
s
ceelee keewmeuee ieeeefle-
ll
ieerle mebKee-31
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
efoMeseb
legYeb
efkeb
meerles~
keewmeuee me_peieew ieodieob e=Ceg MegYeeefjlehejerles~~1~~
DeefCeceeee efmee mecemlee efveleb leJe efkee&~
veJeefveOeees efvejvlejb efvehegCee veceemleJe efJeefOekee&~~2~~
eerjece heg<emlJeb eke=efle mees YeieJeebmlJeb Yeefe~
jece hejcesMemlJeb ceeee me MeefeceebmlJeb Meefe~~3~~
cece megke=leb ceveb mecemleb jecees cece meJe&mJeced~
leb ooeefce legYeb meerleeew DeOegveeYetled me leJe mJeced~~4~~
Fle hetJe&ceemeerlkeewmeueeee mJeb peueoMeece~
efieefjOejeYegmlJeelemlesYetled Keele: meerleejece~~5~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- ceelee keewmeuee iee jner nQ- ns meerles! Deepe ceQ cegBn efoKeeF& kes vesie ceW keee otB? keewmeueepeer ves ieodieo
mJej ceW ieekej kene~ ns eseefj$eeW mes ege meerles! Deepe ceQ legcnW keee otB? keeeWefke DeefCeceeefo meYeer efmeefeeB
legcnejer efJevece, kegMeue, Dee%eekeeefjCeer DevegeefjeeB nQ~ eerjece hejceheg<e nQ Deewj legce eke=efle nes~ eerjece YeieJeeve
nQ legce Yeefe nes~ eerjece hejcesej nQ legce ceeee nes~ eerjece meJe&Meefeceeve nQ legce Gvekeer Deeueeefoveer Meefe nes~ ns
meerles! cesjs melkece& kes heue Deewj cesjs mechetCe& Oeve leLee cesjs Deelcee-Deelceere-%eeleer Deewj mecheefe meye keg eerjece
ner nQ~ Deepe ceQ GvneR kees cegBn efoKeeF& kes vesie ceW legcnW os jner ntB~ Deye Jes legcnejs Oeve nes iees~ Fmemes henues cesIeJeCeea
eerjece cegPe keewmeuee kes Oeve Les, Deepe mes efieefjOej keefJe kes eYeg eerjece legcnejs Oeve nes iees Deewj Deye Jes
meerleejece veece mes Keele neWies~
340
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
ceceeeb
Oeveb
jeIeJe:
meerles~
efJeefJeOeelewheJeemeleheeseYf eue&yOees ceee efJeveerles~ ~1~~
eeflmJe<b elengleb oeb eoefhe ke=leb MegYekece&~
eesehetle lelheueefcen ueyOeb eeflecece&~~2~~
vesefle vesefle eb Jesoe peieog efMeJeceefhe eeske=le Oeveced~
mewJe efMeMegY& etlJee nefjjefheyeled yele ceecekemegmleveced~~3~~
ees vele&eefle meoe uesKesMeeved ceeeeceefhe $eOeerMe:~
mewJe ceee veefle&leesveskeMe efMeMeg keesmeueeOeerMe~~4~~
leefVepeOeveb oosnb legYeb cegKeoMe&veheefjlees<es~
mJeerkeg meerles j#e elvelees ieesheeeesjkees<es~~5~~
keewmeueeee jece Fle eeieemeerlkevoMeece~
meerleeee DeOegvee jeceseYetled efieefjOejefiejeefYejece~~6~~
ieerle mebKee-32
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns meerles! es jeIeJe ner cesjs Oeve nQ~ ns efJevece mJeYeeJe Jeeueer yentjeveer! ceQves Deveske eleeW, GheJeemeeW Deewj
lehemeeDeeW kes heuehe ceW eerjece kees eehle efkeee nw~ pees ceQves e%e efkeee, pees nJeve efkeee, pees oeve efoes Deewj pees
Yeer MegYe kece& efkees nQ, pees F&ehetlee&efo vewefceefeke kece& efkees, meYeer kes heuemJehe Jewefoke efmeeble kes cece& hejyee
eerjece kees eehle kej efueee~ efpevekees Jeso vesefle-vesefle kenkej ieees-efMeJe peer kees Yeer efpevnesWves Oeve yevee efoee,
GvneR eernefj ves efMeMeghe ceW Deekej cesje mleveheeve efkeee~ pees leerveeW ueeskeeW kes F&ej eYeg meowJe osJeleeDeeW kees Deewj
ceeee kees Yeer veeeles jnles nQ, Jener keesmeueeefOeheefle eerjece yeeueeJemLee ceW cesjs eje Deveske yeej veeees iees~ GvneR
Deheves Oeve eerjece kees Deepe ceQ cegBn efoKeeF& kes vesie ceW legcnW os jner ntB~ ns meerles! FvnW mJeerkeej keerefpeS, elvehetJe&ke
Fvekeer j#ee keerefpeS SJeb Fve cesjs hejceOeve eerjece kees Deheves oe kes kees<e ceW efheekej jefKees~ Fmekes henues leke
cesIeJeCeea eerjece cegPe keewmeuee kes Oeve Les~ Fme mecee efieefjOej keefJe keer JeeCeer kees Deevevo osves Jeeues eerjece
Deye legcnejs nes iees nQ~
ieerle mebKee-33
ef$epeieefle
peeefle
meerleejece:~
keesefkeesefkevohe&ohe&njef$eYegJeveueefueleueueece~~1~~
JewJeeefnkeYet<eCewYet&ef<ele
keC"erjJemeg{ebMe~
megjvejcegevf eJejke=leeMebme
keceuehekegueeJelebme~~2~~
YeivecensMekeeceg&ke
keece kesMeefjleCeeleehe~
mecegheefmLeleeewJevees veeefkeefjhegmetoveOe=leMejeehe~~3~~
341
yeeuekeeC[ced
keefJeiee&eefle
ya
s
ieerle mebKee-34
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- kejes[eW keeceosJeeW kes Denbkeej kees ve kejves Jeeues, leerveeW ueeskeeW kes megvojjlve eermeerleejecepeer Deepe
leerveeW ueeskeeW ceW peeMeerue nes jns nQ~ efJeJeenesefele DeeYet<eCeeW mes megMeesefYele efmebn kes meceeve {-mkevOe Jeeues,
osJelee-ceveg<e Deewj cegefveeeW eje eMebefmele mete&kegueeYet<eCe, efMeJe Oeveg<e lees[ves Jeeues ke DeLee&led yeee, De
DeLee&led efJe<Ceg ce DeLee&led efMeJe, Fve leerveeW kes efveJeeme mLeeve egJeke efmebn kes meceeve eleeheer, veJeerve egJeeJemLee ceW
eefJe, osJe-Me$egDeeW kes veeMekelee&, Oevegyee&CeOeejer Deheves ejCekeceueeW ceW eCele YeepeveeW kes heeueke Ske DehetJe&
ogkegue kes keeuemJehe ecegvee peue kes meceeve Meeceue, osJeleeDeeW kes heeueke, meerlee cegKeev kes megvoj ekeesj,
keesmeuejepe oMejLe kes efkeMeesj heg$e, mebmeej kes ves$eeW kees egjeves Jeeues efieefjOej keefJe kes ieerleeW kes efJe<ee eerjece
efvejvlej efJepeeer nes jns nQ~
efvepeheohepeeCeleheeueke keefeled Keuekeguekeeue~

keeefuevoerkeerueeuemeewYeieMeece megjkegueheeue~~4~~
meerleecegKeefJeOegeeekeesj
keesmeuejepeefkeMeesj~
efieefjOejieerle meoe efJepeeles efJeeefJeueeseveeesj~~5~~
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ceelee jeIeJeyeent heMeefle

~
ceovekeueYekejkeceuece_pegueew heerveew {ew eheMeefle~~1~~
efevleeles peveveer mepeuee#eer ceeo&JeceYe&keoesme~
Jesheceeveheguekeeeefkee Meg<eefle meceOejkees<e~~2~~
efkecegle ce=CeeuekeesceueeYeeb oesYee egeOf e nlee efheMeeee~
ef#ehlee efkeceg keesceuekejpew e#eer Je#eefme veejeee~~3~~
efkecegjepeerJe Meesvee&eelee cece megheg$eeesefve&e~
<e[ê$eb peeeleeJeheeleeb iegJe&OJejb ve leve~~4~~
Meget<eee legkeewefMekele meceefOeieleeefKeueefJeeew~
$eelJee ieewleceJeOetceghesleew efceefLeueehegjerceefveveew~~5~~
Oeveb pevce Jeeb efkeue Oevee hetefjlemeppevekeececed~
heMeecees jeIeJeb kegMeefueveb keefJeefieefjOejeefYejececed~~6~~
op
Yeewceer- keefJe nJesueer heefle ceW iee jns nQ Deepe ceeB eerjeIeJe mejkeej keer YegpeeSB osKe jner nQ~ mLetue, meg{,
keeceosJe kes nefmleMeeJeke kes metB[ kes meceeve, keceue kes meceeve keesceue eerjece keer YegpeeDeeW kees ceeB keewmeuee esce
mes efvenej jner nQ~ ceeB keewmeuee kee Mejerj jesceebefele neskej keeBhe jne nw~ Gvekee DeOej-kees<e metKe jne nw~ ceeB kes
ves$e ceW DeeBmet Dee iees nQ~ Jes eYeg kes yeengDeeW keer keesceuelee kee efevleve kej jner nQ~ ceeB kenleer nQ~ nee! eg ceW cesjs
jeIeJe eje keceueveeue kes meceeve keesceue yeengDeeW mes je#eme kewmes ceejs iees? Deewj FvneWves Deheveer keesceue,
342
ve
d
DeBiegefueeeW mes lee[kee keer eleer hej yeeCeeW kee enej kewmes efkeee? Dejs! ueeuekeceue kes meceeve ves$eJeeues cesjs heg$eeW
kees jele peeiejCe kejves hej Yeer veeRo keeeW veneR Deeeer? Deewj : efove, : jele peeiejCe kejkes Fve yeeuekeeWs ves
ieg efJeeeefce$e kes e%e keer j#ee keer Fvekees pecegneF& leke veneR DeeF&~ mesJee mes mebleg efJeeeefce$e ves FvnW mechetCe&
efJeeeSB oeR~ efvevoejefnle eerjeceue#ceCe Denuee kee Gej kejkes eerefceefLeuee heOeejs~ nce Oeve nQ, nceeje pevce
Oeve nw pees Deepe meppeveeW keer Fe hetCe& kejves Jeeues keefJe efieefjOej kees Deevevo osves Jeeues eerjeIeJe kees mekegMeue
efvenej jner nQ~
es
R
ht
efJeefnleueewefkekeJewefokeceuees
YegJeveceueceueceue~
kevekeOeeefcve OejeJejveefvoveeR me jIegjece Fceeb mecejerjceled~~1~~
er
mevoYe&Mueeske
ya
s
.A
ll
R
ig
Yeewceer- Fme ekeej YegJeveeW kee cebieue kejves Jeeues osJeleeDeeW kes Yeer cebieuemJehe efJe<Ceg kees Yeer cebieue osves
Jeeues jIeg DeLee&led mechetCe& peerJeeW kees jceeves Jeeues eerjece ves pevekeveefvoveer peevekeerpeer kees keveke YeJeve ceW jceCe
kejeee~
ieerle mebKee-35
ul
si
P
ee
th
Se
va
cegoe jceles eerjecees cegng meerleee~

eerleee
heerleee
oesue&leeveerleee~~
cegekejkeCees
efJeefpeleveJeveJeIevees
efveleveJevetlevees
ueyOeceueOeve:~
JeuueYeeYeeefJelees
JeuueYemheerleee
cegoe jceles eerjecees cegng meerleee~~1~~
kevekeYeJeves
YeJeeveerYeJeeYeeref[le
megjefYeMeerleueceueeceeleeerefCele
~
efvelemeblegee
hegee
eeref[le
ceesoceeceesefolees
cegiOeee
veerleee~
kevekekeuekeevleee efJeuemeouekeevleee
Meevleee eevleee efvelecegodYeevleee~
efmveiOeceeefueeflees
Jesomeerleee
YetefcepeemJeeeflekeeoefcyeveereeleke
yeengyeueJeere&lees
ovegpekegueIeeleke~
Sh
ri
T
11
20
ht
ig
yr
op
C
ieerlejeceeeCeced
343
yeeuekeeC[ced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- hejce emeVe heerleJeCeea, yeenguelee ceW ye, meerleepeer kes meeLe YeieJeeve eerjece, emeVeleehetJe&ke jceCe
kej jns nQ~ JewJeeefnke efJeefOe kes Devegmeej Gvekes eernmle kee kebkeCe es[ efoee ieee nw~ Deheveer keebefle mes veJeerve
yeeoueeW kees peerlevess Jeeues, efvejvlej vetleve efoKeves Jeeues cebieue-Oeve kees eehle, eeCeefeee mes mecceeefvele eerjece
JeuueYeer-eermeerlee kes meeLe jceCe kej jns nQ~ heeJe&leerpeer SJeb efMeJepeer eje mlegefle efJe<ee yeves nges, Meerleue, cevo,
megievOe Jeeeg mes emeVe, efvele mebleg Deewj YeeJeheg meerleepeer eje eer[e ceW efveege eqkees ngS cegiOee veeefekee
peevekeerpeer eje keveke YeJeve ceW Deevevo kees eehle eerjece efeeepeer kes meeLe jceCe kej jns nQ~ mJeCe& kes meceeve
megvoj MeesefYele DeuekeeW Jeeueer Meevle mJeYeeJe Jeeueer, LekeeJe mes jefnle, hejvleg eYeg kes mvesn ceW GodYeevle, Ssmeer Jeso
eje cev$eeW kes ceeOece mes ieeF& ngF& meerleepeer mes mvesnhetCe& YeeJevee ceW Deeefuebefiele eerjece jceCe kej jns nQ~
Yetefceveefvoveer meerleehe mJeeleer cesIeceeuee kes eeleke Deheves Yegpeyeue hejeece mes je#emeeW kee mebnej kejves Jeeues SJeb
ejCekeceue kes esce-cekejbo kee heeve kejves Jeeues YeepeveeW kes meYeer heeheeW kes veeMeke eerjece ueefuele ieerleeW kes
ceeOece mes efieefjOej keefJe keer JeeCeer eje ieeeer ieF& meerleepeer kes meeLe YeieJeeve eerjece jceCe kej jns nQ~
#eefheleheoheecekejvoefuedheeleke
ueefueleieerlewe efieefjOejefiejeieerleee~~4~~
efJeMes<e- en ieerle Peheleeue 10 cee$es ceW efveye nw~
va
ieerle mebKee-36
Se
keefJe: ieeeefle
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
meerlee
jecemelee
efJenjefle~
nefjmegleleveeogefnle=Jejhegefueves efJenjvleer jefleohe&cehenjefle~
eer[efle efveYe=leefvekeg_pes efmveiOee #eCeceefhe heefleoeb ve heefjnjefle~~1~~
ve=leefle vele&eles mJeheefjkejer ejCemejespevethegjb cegKejefle~
ceves megjleeefhemelee efJeuemevleer megjuelee heefjmejefle~~2~~
efJeyegOeJeOetmebme=megcee_peefueceeefuekeee efvepeoefeleceeefkejefle~
oMe oMe egieueceeOegjer megkeefJeefieefjOejes efiej meefjefle~~3~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Deye keefJe nJesueer heefle ceW iee jns nQ~ Deye meerleepeer eerjece kes meeLe efJenej kej jner nQ~ nefjmegle
DeLee&led efJe<Cegheg$e yeee kes levee Jeefmepeer keer ogefnef$e DeLee&led heg$eer mejet kes le hej efJenej kejleer ngF& meerleepeer
keecehelveer jefle kes ohe& kees Yeer ve kej jner nQ~ emeVe ngF& meerleepeer efveYe=le efvekegbpe ceW eer[e kej jner nQ~ Ske #eCe
Yeer eeCe heefle eerjece kes oe kees veneR es[ jner nQ~ mJeeb ve=le kej jner nQ, meefKeeeW mes ve=le keje jner nQ,
ejCekeceue ceW henves vethegjeW kees cegKeefjle kej jner nQ, cegPes ueielee nw efke osJeleeDeeW kes leceeue-Je=#e mes efehekeer ngF&
megMeesefYele keuheuelee ner eejeW Deesj YeceCe kej jner nw Deewj leceeue Je=#e kees Iesj jner nw~ osJeJeOegDeeW eje Deefhe&le
heg<heceeefuekee kes heg<heeW mes Deheves eeCe Oeve eerjece kees {ke osleer nQ~ Fme ekeej egieueceeOegjer kes oMe&ve kej-kejkes
eskeefJe efieefjOej Yeer Deheveer JeeCeer kee Godieej emlegle kej jne nw~
344
ieerlejeceeeCeced
mevoYe&Mueeske
ve
d
FlLeb meerleeeefjleYeefjles ieerlemeerleeefYejeces

ueeskeseveeb OJeefveleJeemeeb ieerlejeceeeCes e~
mewye&s megjefieefjcenekeeJe Sleefn& efoJes
peereeefVeleb efieOejefieje yeeuekeeC[b megieerleced~~1~~
ht
es
er
Yeewceer- Fme ekeej efieefjOej keefJe keer JeeCeer eje mebmke=le ceW ieees nges meerleepeer kes eefj$e mes Deesleeesle
ieerlemeerleeefYejece mebmke=le cenekeeJe ieerlejeceeeCe pees efke eeeMe Yeejle keer DeeBbeefueke ueeske-OJeefveeeW ceW ye
nw yeeuekeeC[ efvejvlej efJepeeer jns~
ya
s
.A
ll
R
ig
Fefle
ieerleelegodieceeslmeJees veecewkeeoMe meie&~
~~yeeuekeeC[b mechetCe&ced ~~
ee
th
Se
va

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes yeeuekeeC[ ceW ieerle meerleeelegodiece
veeceke SkeeoMe meie& mecheVe ngDee Deewj yeeuekeeC[ Yeer mechetCe& ngDee~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
~~eerjeIeJe Mevleveesleg~~
DeeesOeekeeC[
345
~~eer~~
~~vecees jeIeJeee~~
~~eerceodjeIeJees efJepeeles~ eermeerleejeceew efJepeesles~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerleveJeocheefleefJenejes veece
ceueeejCeced
er
ht
DeeesOeekeeC[s
eLece meie&
es
R
ve
d
DeLe DeeesOeekeeC[ced
si
P
ee
th
Se
va
jepeved jepeerJeves$e kevekeceefCecees ceefvojscevoMeewe&

metexviveef#eJeefle& ef$ehegjngleYegpee efveleveerjeefpeleeef*Id e~
efJeYeeCe eereceeCe MegYeceJeefvepeee keeC[keesoC[letCeer
jecees ve hetCe&keecees veJeJeveoeer jeleg meerleeefYejece~~1~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Deye keefJe DeeesOeekeeC[ kee cebieueeejCe kejles nges eerjece mes MegYe keer eeevee kej jns nQ~ mJeCe&
mes efveefce&le SJeb ceefCe mes peefle keveke YeJeve ceW Yetefceheg$eer meerleepeer kes meeLe efJejepeceeve, ueeuekeceue kes meceeve
ves$e Jeeues, Delevle hejeeceer, mete&, ev Deewj Deefive, Oethe-Jeefle&kee mes ege ves$e Jeeues, ef$ehegjemegj kees Yemce kejves
kes efuees DeefivemJehe efMeJepeer kes eje efpevekes ejCeeW keer efvele veerjepevee keer ieF& nw, Ssmes yeeCe-Oeveg<e leLee
lejkeMe OeejCe efkees ngS, Delevle emeVe, veJeerve cesIe kes meceeve keeefvle Jeeues, meerleepeer kees Deevebefole kej jns hetCe&
keece YeieJeeve jece nceW keueeCe eoeve kejW~
mevoYe&Mueeske
Jemevles Jeemevles mJejeflejeflekeevles cegKeefjles
Jeeeseeles Jeeles Jenefle ceueeeceesoceOegjs~
mej keveekeg_pes ceefo ceOegheheg_pes jIegJejb
efeeepegb pegb peiegejf oceYeerb megJeovee~~1~~
Yeewceer- yemevle $e+leg ceW peye DeheveeW mes esce kejves Jeeuee jefleheefle keeceosJe Jemevle kes efce$e keer Yetefcekee
efveYee jne Lee, he#eer-mecetn cegKeefjle nes jns Les, ceuee kes megievOe mes ceOegj Jeeeg eue jne Lee Gmeer mecee celeJeeues
346
ieerlejeceeeCeced
YeewjeW kes mecetn mes ege mejet kes le hej efmLele efveYe=le efvekegbpe ceW eeCe efeelecee meerleepeer kes meefnle efJejepeceeve,
DeefleemeVe jIeges eerjece kees mecyeesefOele kejkes megvoj cegKeJeeueer meerleepeer keer meefKeeeB en DeYeer ieerle ieeF~
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
efJeYeeJees YeJe
meerleeJej
eerjece~~
keesef keesef kevohe&ohe&njnjuueefueleueueece
~
cegevf epeveveceveere keceveere kecevekeoefLe&lekeece~~1~~
veJejepeerJeefJeceueoueueeseveceeseveYeJeYeeJeece ~
peeefJepevekeejCemejefmepejpemeeefe&lecegevf eYeJeYeece~~2~~
meerleeefOeefleJeeceefJeYeeiees ieewjerJejeefYejece
~
kejleuekeefuhelekeecegk& eyeeCees ceesoeJenheefjCeece~~3~~
leCeeCemeejefLekejJemevees veeruepeueOejMeece~
cegefveceevemeceevemekeuenbmees efieefjOejke=leeCeece~~4~~
ieerle mebKee-1
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- nceW Delevle YeJe meerleepeer kes Jej eerjece keer YeeJevee kejveer eeefnes~ pees keesef-keesef keeceosJeeW
kes Denbkeej kees ve kejves Jeeues leLee efMeJepeer kes oe kes ueefuelejlve nQ~ pees cegefvepeveeW kes veceve Deewj keecevee kes
efJe<ee nQ~ efpevneWves Deheveer megvojlee mes keeceosJe kees Yeer Deheceeefvele efkeee nw~ pees veJeerve keceueoue kes meceeve ves$e
leLee mebmeej kes og-Yee kees ve kejves Jeeues nQ Deewj pees iebieepeer kes Glheefe mLeeve, eerejCe kes Oetefuehejeie mes
cegefvehelveer Denuee kee mecceeve ye{e jns nQ~ meerleepeer efpevekes JeeceYeeie ceW efJejepeceeve nQ Deewj pees ieewjerheefle
efMeJepeer kees Deevevo osles nQ, efpevekes kejkeceue ceW Oeveg<e-yeeCe megMeesefYele nQ Deewj efpevekee heefjCeece mebmeej kes
efueS ceesoeJen DeLee&led emeVeleeDeeW mes Yeje he[e nw~ pees leCe DeLee&led veJeerve, DeCe meejLeer DeLee&led mete& kes meceeve
heerle Jee OeejCe kejles nQ Deewj pees veerues yeeoue kes meceeve Meeceue nQ Deewj pees cegefveeeW kes cevehe ceeveme mejesJej
kes megvoj nbme nQ Deewj efpevekees keefJe efieefjOej ves eCeece efkeee nw Ssmes eYeg eerjece efvejvlej nceejs efJeeejeW kes efJe<ee
yeves jnW~
ieerle mebKee-2
efJenjefle
efpelejefleheefleefjnkeg_pes~
efJehegueyekeguekeguekegcegokeoefcyelecegKeefjleceOegkejheg_pes~~1~~
keuejJekeefuelekeekeueerketefpelehetepf elemejmemeceerjs
~
ceueeefveueeheefjceueheefjjefcYeleefMeefMeefjlemejetveerj~s ~2~~
ieeefheleefkeVejJeOetJeLes
veefle&leveermenes~
JeeefoleefJeyegOeogvogYeerefvekejs ceueceeelegjes~~3~~
veeruekeC"keuekeC"keC"jJekegefC"leceveesieYeerjs ~
nefjYeJeYeJeefJeefMeKeeefhe&leefJeenmeefjvceveesnjleerjs ~~4~~
DeeesOeekeeC[
347
ieerle mebKee-3
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deveske yekegue Je=#e leLee kegcegoeW kes mecetn hej peneB Yecej iegbpeej kej jns nQ Ssmes efveYe=le efvekegbpe ceW
keece efJepeslee YeieJeeve eYeg eerjece efJenej kej jns nQ~ peneB megvoj mJej Jeeueer keesefkeuee kes JeeCeer keer ketke Deewj
peneB mecceeveveere jmecee Jeeeg yen jne nw~ peneB ceueeeeue kes megievOeer mes meceefvJele Meerleue mejet peue GheueyOe
nw, Ssmes efveYe=le efvekegbpe ceW YeieJeeve eerjece efJenej kej jns nQ~ peneB efkeVejeW keer yeOegDeeW kes mecetneW eje ieerle ieeves keer
esjCee oer pee jner nw peneB meneeW ve=leebieveeSB ve=le kej jner nQ peneB osJelee ogvogYeer yepee jns nQ peneB mecee JeeleeJejCe
cebieuecee nw Ssmes efveYe=le efvekegbpe ceW eerjece efJenej kej jns nQ~ peneB ceetj Deewj keeseue kes keC" mes efvePe&efjle mJej
eje meeOekeeW kee iecYeerj ceve Yeer kegbef"le nes jne nw~ peneB YeieJeeve efJe<Ceg kes heg$e keece ves Yeer eYeg kes ejCeeW ceW
Deheves yeeCeeW kees meceefhe&le kejkes efJeen meceehle kej efoee nw Ssmes ceveesnejer mejet le hej efveefce&le efvekegbpe ceW eYeg
efJenej kej jns nQ~ meerjOJepe peveke keer jepeheg$eer mewjOJepeer meerleepeer kes ves$e eelekeeW kes efueS veJeerve cesIemJehe
Deveske keeceeW kes efJepeslee keefJe efieefjOej keer yegef he keceefueveer kees efJekeefmele kejves kes efuees mete&mJehe,
mete&kegue kes mete& kegceej DeLee&led keeceosJe kees Yeer kegeflmele kejves Jeeues eerjece efveYe=le efvekegbpe ceW efJenej kej jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle-jeie-Meg keueeCe leeue ef$eleeue ceW efveye nw~
mewjOJepeerveeveeelekepeueOejes efJeefpeleMeleceej
~
keefJeefieefjOejceefleveJeveefueveerjefJejefJekeguejefJe kegceej~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
jceejecees jceles
jece melelemeerleeoeejece~~
megomecemeeeke $e+legjepes ceOegheefhekeieeekemegmeceepes~
jmeb jemeved jmemebjepes JeefueleJejJeeceJeeceJeece
melelemeerleeoeejece~~1~~
ceueejmeuemeefle Jeeefle Jeeles megjmeveJeheuueJeYeeYeeles~
efvekeg_pes kegmegcecees eeles emeeroveYeghetCe&keece
eefLeleheeefLe&Jeerheefj<Jees efJeefnleefJeegodIeveceoYees~
ceefnleceOegceeOeJejmejes egelf eefJeefpeleMeleMelejeflekeece
ceOegceLeveueesevepeeleerjs
meveeefLelemegOeemeMeveerjs~
efceefnjkejj_peveJeeveerjs megkeefJeefieefjOejmegieefYejece
Yeewceer- efvejvlej meerleepeer kes oe kees Geeve yeveeves Jeeues SJeb Deheveer Meefe meerleepeer kees Yeer jceeves Jeeues
eYeg jece Deepe mJeeb jce jns nQ~ peneB hebeyeeCe keece ner efce$e nw, Ssmes Jemevle kes JeeleeJejCe ceW leLee Yecej Deewj
keesefkeuee pewmes kegMeue ieeekeeW kes meceepe keer GheefmLeefle ceW jme kes mecee e=bieej kees Yeer Deevevo osles nges Deheves
348
es
er
ve
d
Jeeceebie ceW megvojer Oece&-helveer meerleepeer mes meceeefuebefiele eerjece Deepe jce jns nQ~ ceuee jme mes megMeesefYele Jeeeg kes
Oeerjs-Oeerjs eueles mecee Deece kes veJeerve heuueJeeW keer eYee mes Jeve eosMe kes ekeeefMele nes peeves hej Deewj efveYe=le
efvekegbpe kes heg<hecee nes peeves hej emeVe nges hetCe&keece eerjece meerleepeer kes meeLe efJenej kejves kee Gheece kej jns nQ~
he=LJeerkevee meerleepeer kee meceeMues<e efpevekes efuees eefme GheueefyOe nw efpevneWves Fme heefj<Je mes efyepeueer Deewj
yeeoue kes ceo kees ve efkeee nw Deewj efpevneWves Jemevle keer ceOeg Deewj ceeOeJe (ew$e Deewj JewMeeKe) keer jmejbie Yetefce
kees mecceeefvele efkeee nw Ssmes Deheveer keeefvle mes kejes[eW jefleheefle keece kees peerleves Jeeues eYeg mejet le kes efveYe=le
efvekegbpe ceW jce jns nQ~ Dece=lecee peue mes meveeefLele Deewj mete& keer efkejCeeW kees Yeer megMeesefYele kejves Jeeueer Jes$e uelee
mes ege Ssmeer ceOegceLeve DeLee&led ceOeg kes Me$eg veejeeCe kes ves$e mes GlheVe mejet veoer kes le hej es keefJe efieefjOej
kes efJeefMe ves$eeW kees Deevebo osves Jeeues eerjece efveYe=le efvekegbpe ceW efJenej kej jns nQ~
ieerlejeceeeCeced
ht
mevoYe&Mueeske
ya
s
.A
ll
R
ig
Oeefcceuueb OejCeerYegJe megkegmegcew eesuueemeeved Yeemeeved

YeewceerYeJeueueehemeefeJeb
efmevotjefJevotb efJeoved~
efJeeeb jemejnmekeewMeuekeueeb meerleecegKeecYeesne
ceesob IeeCeheLeb veeved velevejes jeceesJeleeled meppeveeved~~1~~
ee
th
Se
va
Yeewceer- megvoj heg<heeW mes he=LJeer kevee meerleepeer kee pet[e yeveeles ngS leLee meerleepeer kes YeJe cemlekeheueke
kes efce$e efmevotj efyevogDeeW kees megMeesefYele kejles ngS Deewj meerleepeer mes ner jeme jnme keer keewMeue-keuee hetCe& efJeee
kees eehle kejles nges DeLeJee meb%eeve ceW ueeles nges Deewj meerleepeer keer cegKekeceue keer megievOe metBIeles nges Deueewefkeke
megKe kee DevegYeJe kejles nges eYeg eerjece mevleeW keer j#ee kejW~
si
P
ieerle mebKee-4
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
efJenjefle nefj meefnlees efvekeg_pes meerleee meerleeJej~

efJeefJeefpeleMeleOeejeOej megYeie megKeerceOegjeOej~~
Melekeesefkeececeveesnj megceveesnj megceveesnj~
efJeecYejes
efJeecYejeleveeeheeesOejeiOej~~
oefeleeOejehlemegOeeOejes cegKekeeefvleuegyOemegOeeOej~~1~~
kee_eveefkejerefJeYeekej kegC[uekeheesuekeueekej~
jokeeefvleefpelekegvoekej efmceleefJeefpeleMelelegenf veekej~~
Yet<eCeefJeceokegmegceekej efelemekeuemeewceiegCeekej~~2~~
MeeceesefYejece eerJej eerYeemJej meerlesej~
veJeveeveveerjpeefpelJej meppeveceve:meg meefcelJej~~
heokeceueceuemelJej keCeesieoesieoielJej~~3~~
OevJeer
mJeOece&OegjvOej eebMeg eJeerjhegjvoj~
DeeesOeekeeC[
349
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deheveer efJe mes Deveske cesIeeW kees peerleves Jeeues megvoj, efvele megKe mJehe, ceOegj DeOej Jeeues meerlee
Jej eerjece efveYe=le efvekegbpe ceW efJenej kej jns nQ~ kejes[eW keeceosJeeW kes ceveeW kees njves Jeeues megceveesnj DeLee&led megvoj
ceveeW kees JeMe ceW kejves Jeeues, efJee kee YejCe-hees<eCe kejves Jeeues Deewj efJeecYeje he=LJeer keer heg$eer meerleepeer kes
Je#eesn hej ceeueehe&Ce kejves Jeeues Deewj efeelecee meerleepeer kes DeOej mes eehle esceece=le mes ege DeOej Jeeues,
Deheveer cegKe keeefvle hej evcee kees Yeer uegyOe kejves Jeeues eYeg eerjece efvekegbpe ceW efJenej kej jns nQ~ mJeCe& cegkeg
he mete& kees OeejCe kejves Jeeues Deewj keheesue uecyeer kegC[ueeW keer keuee mes ege Deewj ovleeJeueer keer keeefvle mes
kegvo mecetneW kees peerleves Jeeues Deewj cegmkeeve mes kejes[eW evceeDeeW kees peerleves Jeeues eYeg efvekegbpe ceW efJenej kej jns
nQ Deewj Deheves DeeYet<eCeeW mes eerjece yemevle kees Yeer ceojefnle kej jns nQ leLee eYeg mechetCe& meewce iegCeeW kes YeeC[eieej
nQ~ Meeceue Mejerj meYeer kees Deeveefvole kejves Jeeues, eerpeer kes eeCe JeuueYe, eer mes megMeesefYele meerleeheefle Deewj
Deheves ves$e mes keceue kees peerleves Jeeues, meppeveeW kes ceve ceW MeerIe eJesMe kejves Jeeues Deewj ejCe keceueeW mes cebieue
kee efJeOeeve kejves Jeeues, keCe, Dejesie Deewj DeelegjeW kes heeme MeerIe heOeejves Jeeues eerjece efveYe=le efvekegbpe ceW efJenej
kej jns nQ~ es OevegOe&j Deheves Oece& keer Oegjer kees OeejCe kejves Jeeues, efJeMeeue JeefelJe Jeeues, JeerjeW ceW Fv kes
meceeve, veJeerve cesIe kes meceeve megvoj, mebmeej meeiej kes efueS cevojeeue mJehe, mebmeej kees OeejCe kejves Jeeues,
Jewefoke yegef kes Deeee SJeb efieefjOej keefJe kees Yeer ieerle ieeves keer esjCee osves Jeeues eerjece efvekegbpe ceW efJenej kej
jns nQ~
veJeveeruepeueOejmegvoj
mebmeejmeeiejcevoj~~
peieleerOej egelf eOeerOej keueieerleieeefheleefieefjOej~~4~~
ee
th
ieerle mebKee-5
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
mejmemeceerjs mejetleerjs efJeuemeefle efJeefheveefJenejer~~

meerleevevemejmeernceOeghe
MelecevceLeceonejer~
efJenjefle jIegheefleefjnkeg_pes efJeieg_peved ceOegjceOegheheg_pes~~1~~
ecegveepeueotJee&oueefMeefKeieueMeeceueveJeueMejerj~
MeleveJeveefueveveefcelecegevf eOeerjes Oeerjes jIegkegueJeerj~~2~~
ceveefmepeceOegkejceonjefekejcesekekegef_elekesMe~
hegjcegkegcekejeke=lece_peguekegC[ueefJeefpeleefJeMes<e~~3~~
oeef[ceoMevelegenf vekejceonjnjnjmegvojneme
~
DeCeeOejveJekesMeefjkevOejefJeOegeJf eOegeJf eefpeleefJeueeme~~4~~
ceOegejf hegmeglekeefjkejkejmejefmepeMejJejmegefejeehe ~
efMeMegeof vekejkejJemeveceveesnjmegceOegjkesefuekeueehe~~5~~
heMeefle efoefMe efoefMe heeouee#emewjOJepeeR efJeveerleced~
efveefJe&keejoes mevOeeele ieeele efieefjOejieerleced~~6~~
Yeewceer- megvoj Jeeeg mes ege mejet le hej efJeefheveefJenejer eerjece megMeesefYele nes jns nQ~ eermeerleepeer kes
350
ya
s
mevoYe&Mueeske
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
cegKekeceue kes Yecej Deveske keeceosJeeW kes ceve kees njves Jeeues jIegkegue kes heefle eerjece Yecej-hegbpeeW kes iegbpeej mes
ege kegbpe ceW efJenej kej jns nQ~ ecegvee peue, otJee&oue Deewj ceesj kes keb" kes meceeve Meeceue Mejerj Jeeues Deheves
keceue ejCeeW ceW cegefveeeW Deewj OeerjeW kees veefcele efkees nges yegef kes esjke jIegkegue kes Jeerj eerjece efvekegbpe ceW efJenej
kej jns nQ~ keeceosJe kes YecejeW kes ceo kees njves Jeeues efeJeOe&ke keeues IegBIejeues kesMeeW mes ege, mJeCe&cegkeg SJeb
cekejeke=le kegC[ue keer ceOegjlee mes celmeeJeleej YeieJeeve kees Yeer peerleves Jeeues eerjece efvekegbpe ceW efJenej kej jns nQ~
Deveej kes meceeve oeBle Deewj evcee kes ceo kees njves Jeeuee Deewj nj nj DeLee&led efMeJe peer kees Yeer Deekeef<e&le kejves
Jeeues Megkeue JeCe& efJe<Ceg kes meceeve megvoj cegmkeeve mes ege ueeue DeOej yeeue efmebn kes meceeve mkevOe, ebcee Deewj
efJeOeg DeLee&led efJe<Ceg kees Yeer Deheves efJeueeme JewYeJe mes peerleves Jeeues eYeg eerjece efvekegbpe ceW efJenej kej jns nQ~ ceOeg
oeveJe kes Me$eg efJe<Ceg kes heg$e keeceosJe kees neLeer kes metB[ kes meceeve megvoj kej keceue ceW Oeveg<e yeeCe OeejCe efkees
nges, yeeuemete& kes efkejCeeW kes meceeve megvoj heerleecyej leLee Delevle ceOegj jmekesefue Jeeues eYeg efvekegbpe ceW efJenej
kej jns nQ~ eleske efoMee ceW efJeveceYeeJe mes Deewj efeleJeve keer efMe#eCe keuee mes YeieJeeve eerjece pevekeleveee
meerleepeer kees efvenej jns nQ~ Fme ueeruee kees legce meYeer DeOeslee Deewj eesleeDeeW Deheves efJekeejMetve oe ceW
mecekedhesCe Oeeve kejes Deewj efieefjOej keefJe eje jefele ieerlejeceeeCe ieeDees~
ieerlejeceeeCeced
va
kegmegefceles kegmegceekejmeces, efJeueefmeles efJeefheves efJeniewJe=&les~

pevekepeeb Jeefveleeb Jeefveleeveleeb, jnefme jeIeJe Deen nmeved nefj~~1~~
ee
th
Se
Yeewceer- Jemevle kes Deeieceve mes kegmegefcele meye ekeej mes megMeesefYele heef#eeeW mes efIejs nges, Ssmes eceesoJeve ceW
Sskeeefvleke efveYe=le efvekegbpe ceW GheefmLele { eewJevee, Delevle DevegjeieJeleer, efJevece pevekeveefvoveer meerleepeer mes,
jIegkegue ceW eerjece he mes eke eernefj ves nBmeles nges Fme ekeej kene~
si
P
ieerle mebKee-6
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Dee osefJe efJeefheves e jnefme jbmeeJens~~

nefjmetvegmetvegmegleehegefueves
veefueveveeves~
efveYe=leefvekeg_peefveuees
e mebmeeJens~~1~~
Deveesveefveyeyeengueleew
veJeYeeJejleew~
cegefoleew
cegowJe megjesefe<eew megjbmeeJens~~2~~
hejmhejb
evcemeew
hejmhejb
ekeesjkeew~
efkeMeesjkeew hejmhejb efYeob vees cebmeeJens~~3~~
hejceheeJeveescecevoeefkeveerveerjceOes
~
OeerjeJeefhememegKeb
efvelejeb
efveceb#eeJens~~4~~
YeeJegkeoeveJeefveueeelkeoeefhe
vewJe~
keJeefeoefhe e ocheleer otjb veb#eeJens~~5~~
DeeesOeekeeC[
351
va
ieerle mebKee-7
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns osJeer! Deepe Fme eceesoJeve ceW nce oesveeW Skeeble ceW jce peeeWies~ ns keceueveeveer peevekeer peer!
efJe<Ceg kes heg$e yeeepeer kes Dece heg$e yeeef<e& Jeefmepeer keer heg$eer mejet kes le hej efveYe=le efvekegbpe YeJeve ceW nce
efceueWies~ megvoj ekeeMe Jeeues nce oesveeW veJeerve YeeJe mes mecheVe neskej Ske otmejs kees ieue-yeefneeB [euekej MeesYeve
ekeej mes jceWies~ nce oesveeW hejmhej ebcee Deewj hejmhej ekeesj Yeer nQ DeLee&led peye legce ebcee leye ceQ ekeesj Deewj
peye ceQ evcee leye legce ekeesjer~ Fme ekeej nce efkeMeesj-ocheleer hejmhej ceW Yeso keer keuhevee Yeer veneR kejWies~ nce
oesveeW Oeerj neskej Yeer hejceheeJeve oechele-esce keer ceboeefkeveer ceW megKehetJe&ke yengle ieesles ueieeeWies~ nce yee-ocheleer
YeeJegkeeW kes oehe veJeerve YeJeve mes keYeer Yeer, keneR Yeer otj veneR peeeWies-veneR peeeWies~ DeeesOee kes GheJeve ceW
veJeerve eewJeve mecheVe efveOegJeve ceW nce oesveeW Deveske jnmeceeer jemekesefueeeW kee efJemleej kejWies~ Fme ekeej nce
oesveeW kes iegCeeW kee efvejvlej mesJeve kejves Jeeueer otef<ele Yeer efieefjOej keefJe keer JeeefCeeeW kees Deheveer efvele #ecee mes nce
oesveeW #ecee kejles jnWies~ DeLee&led Gmekes efkemeer Devegefele eeesie hej Oeeve veneR oWies~
DeeseOeesheJeves
veJeeewJeves
efveOegJeves
Jew~
efJeefJeOee
jnmejemekesueerjelebmeeJens~~6~~
keefJeefieefjOejefiejesefveleceeefJeuee
Deheercee~
efvepeiegCemeseJf eefve
#eceee
meb#ebmeeJens~~7~~
Se
ieeeefle keefJe: veeejer Oegveew
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
efJeuemeefle efJeoefJeveerlee Jeefmecegefvemegleeles meerlee~~

ceueemeceerjCemejmeefoievles kegmegecf eleleJeefle Jemeefle Jemevles
MegYeiegCeeefjlehejerlee Jeefmecegefvemegleeles meerlee~~1~~
echekeieewjer pevekeefkeMeesjer jeceevcegKeevekeesjer
jIegJejejCemegveerlee Jeefmecegefvemegleeles meerlee~~2~~
efJenjefle nefjn&ejf CeieYeerlee mcejMejMejnjnjheefjCeerlee
jefleMeleceob hegveerlee Jeefmecegefvemegleeles meerlee~~3~~
jeIeJeYegpeueleeke=leJejneje efJejefeleefJeefJeOeefJeMegefJeneje
keefJeJejefieefjOejieerlee Jeefmecegefvemegleeles meerlee~~4~~
op
yr
ig
Yeewceer- Deye keefJe veeejer Oegve ceW iee jns nQ~ Deepe Jeefmeleveee mejet kes le hej efoJe efJeoeJeueer mes
eefMeef#ele meerleepeer megMeesefYele nes jner nQ~ meYeer keueeCe iegCe-ieCeeW Deewj efvece&ue eefj$eeW mes mecheVe meerleepeer Gme
Jemevle kes efveJeemekeeue ceW efJejepe jner nQ~ efpemeceW ceueeeeue kes Jeeeg mes mechetCe& efoieble jmecee nes ieee nw Deewj
Jeve kes meYeer Je=#e hegef<hele Deewj heuueefJele nes iees nQ~ echee kes meceeve ieewjJeCee& eerjeceev kes cegKeev keer
ekeesjer, jIeges eerjece kes eerejCeeW ceW hetCe&hesCe meceefhe&le meerleepeer mejet le hej megMeesefYele nes jner nQ~ keeceosJe
kes yeeCe mecetneW kees meheue kejves Jeeues efMeJepeer kees Yeer nj DeLee&led njCe kejkes nvegceeve he ceW Deheves heeme yeguee
uesves Jeeues eYeg eerjece keer heeefCeie=nerlee-helveer ce=ieveeveer, heefJe$e DeeejCeeW Jeeueer meerleepeer eceesoJeve ceW eYeg kes
352
ieerlejeceeeCeced
meeLe efJenej kej jner nQ Deewj efveYeeakelee mes kejes[eW-jefleeeW kee Denbkeej nj jner nQ~ eer jeIeJe keer Yegpee uelee kees
ieues kee nej yeveekej ieue-yeefneeB [eueer ngF, Deveske ekeej kes efJenejeW keer jevee kejleer ngF&, efieefjOej keefJe kes
eje ieeF& ieF& meerleepeer mejet le hej MeesYeeeceeve nQ~
ya
s
ve
d
er
es
R
.A
ll
R
ig
ht
efJenjefle nefjefjn mejetleerjs keesceuekeg_pekegerjs ns~~

ceueeefveueecenceefnleefoievles kegmegecf eleJeveJeefle Jemeefle Jemevles
ceefojeefle peieefle meefle jeflekeevles megjefYeleefMeefMejmegveerjs ns~~1~~
meerleemes
efJeuemeoves
jeflejmejs
lejuelejs
eCeeheeesevf eefOeYejevlejs jef_pelejmejCeOeerjs ns~~2~~
efoefMe efoefMe efoMeefle meefceefle mevosMeb efveefoMeefle efveYe=leefveeesueefveosMeb
ceveefmepevegef<e pevepeefveleeJes<eb JeueefeleJejJeeveerjs ns~~3~~
JeefuieleJeeefme Jeeefme jmemeejs efJeefnleefJeefJeOeefJeOeefJeceueefJenejs
keueefle ceefle efJelejoghenejs ieeefheleefieefjOejkeerjs ns~~4~~
ieerle mebKee-8
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- keefJe mJeeb eermeerleejecepeer kee efJenej JeCe&ve kejles nges iee jns nQ~ mejet kes le hej efJejepeceeve
keesceue kegbpe kegerj ceW eernefj efJenej kej jns nQ~ ceueeeefveue kes ceneslmeJe mes mechetCe& efoievle ceW mecceeefvele nes jne
nw~ JeveeW kees heg<heeW mes egkele kejves Jeeuee Jemevle efJejepeceeve nes jne nw Deewj jefleheefle keece mechetCe& peiele kees Gvcee
yevee jne nw~ Ssmes JeeleeJejCe ceW megieefvOele mejet peue mes mecheVe kegbpe kegerj ceW eerjece efJenej kej jns nQ~
Deueewefkeke keece mes ege, lejefuele lejbieeW Jeeues, escemeeiej kes eJeen mes peneB Devlejbie hetCe& nes egkee nw Ssmeer efJeMeg
e=bieej keer jbieYetefce hej GppJeue jme he eese kee Yeer ceveesjbpeve kejves Jeeues kegbpe-kegerj ceW meerleepeer kes meeLe
YeieJeeve jece efJenej kej jns nQ~ eleske efoMee ceW eg kee mebosMe os jns Deewj DeefJejue Jee kee efveoxMe kej jns,
eeefCeeeW ceW YeeJeveelceke DeeJesMe GlheVe kej jns, keece keer GheefmLeefle ceW, Jes$e uelee kes Jeueeekeej ceC[he mes ege
kegbpe-kegerj ceW eerjece efJenej kej jns nQ~ peneB he#eer Gvcee neskej ketBpeve kej jns nQ~ peneB jmemeej meJe&mJe eewJeve
Deheves Glke<e& hej nw, peneB eYeg kes eje Deveske ekeej kes efvece&ue efJenej mecheVe efkees iees nQ, peneB megvoj cece&j mJej
kejlee ngDee Jeeeg Deevevo kee Ghenej os jne nw, peneB efieefjOej keefJe Deewj leesles megvoj ieerle iee jns nQ Ssmes kegbpe
kegerj ceW meerleeefYejece eerjece efJenej kej jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle GejeosMe keer peewvehegjer kepeueer keer Oegve ceW efveye nw- Fmekee yeesue nw- Petuee Petuele
DeJeOe efyenejer mebie ceW pevekekegceejer vee~
mevoYe&Mueeske
DeLeeshelemLes
jIegjepeocheleer
jnmejmeesjefmekewkej_peve
~
JemevleJeMees
JeefMeveebke=lemhe=nes
veJeevegYeeJees
veJemeceeslmeJe~~1~~
DeeesOeekeeC[
353
Yeewceer- Fmekes Devevlej Skeevle ceW jmeJeOe&ve kejves Jeeuee jefmekeeW kees Skecee$e Deevevo osves Jeeuee Jemevle
$e+leg kee JeMeJeleea mebeefceeeW kes Yeer oe ceW mhe=ne GlheVe kej osves Jeeuee veJeerve eYeeJe mes ege Ssmee veJeefJeJeeefnle
Jej-JeOet kee veJe meceeiece ceneslmeJe jIegjepe ocheleer eermeerleejecepeer keer mesJee ceW GheefmLele ngDee~
ieerle mebKee-9
va
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
eermeerleejIegJejew
efJenjle~~
mejmemeceerjs
mejetleerjs
kegmegefcelekeesceuekeg_pekegerjs
Melejeflejefleheefleefecevegnjle
~~1~~
veJeueovelejeflejew
jnefme
jmesMejYemejmemeew
#eCeceefhe
vewJe
jefleb
heefjnjle~~2~~
GYeew efJeefveceefeleevekeesjew SkeMese<f eleew jefmekeefkeMeesjew
efvejJeefOeefvehecemegKeceghenjle
~~3~~
jefleheefleJemeefleefJecegiOeefoievles efoefMe efoefMe efJeuemeefle mejmeJemevles
keefJeJejefieefjOejMegecehenjle
~~4~~
ve
d
ef$eleeues efveyeced
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- eermeerleejecepeer efJenej kej jns nQ~ jmeerues Jeeeg mes ege heg<heeW mes ueos nges keesceue kegbpe-kegerjeW mes
MeesefYele mejet le hej efJenjles nges veJe-ocheleer, Deveblejefle-keeceeW keer MeesYee kee DevegmejCe kej jns nQ~ egieue
mejkeej keer ceveesjbieYetefce veJeerve nes jns Deueewefkeke keece kes lejbieeW mes lejbefiele nw~ Skeevle ceW kegceej ocheleer
jmeveeeke e=bieej kes Gsie mes GlheVe Deevevo ceW Deemee nQ~ Ske #eCe Yeer Jes Ske otmejs kes mvesn mes Deueie veneR nes
jns nQ~ oesveeW ner ebekeesj keer YeeJevee ceW #eCe-#eCe Deoue-yeoue kej jns nQ~ oesveeW ner jefmeke efkeMeesj Skeerke=le
nes iees nQ Deewj oesveeW ner Ske otmejs kees Demeerce Gheceejefnle megKe ner Ghenej he ceW Deefhe&le kej jns nQ~ efoievleeW kees
cee kejves Jeeues, keeceosJe kes efveJeeme kejles jnves hej Deewj megvoj Jemevle $e+leg kes eleske efoMee ceW megMeesefYele nesles
jnves hej egieue ocheleer eermeerleejecepeer keefJees efieefjOej kes Meeske kee njCe kej jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle ef$eleeue 16 cee$es ceW efveye nw~
ieerle mebKee-10
op
yr
ig
ht
Skeleeues efveyeced
efJenjefle
nefjjJeefvepeee
meceb mejetleerjs~~
YecejceOegjcegKejieg_pes
hevemehejheueeMeheg_pes~
keefueleueefueleueIegevf ekeg_pes
megOeemejmeveerj~s ~1~~
efJekeefmeleefJeoueojefJevos
ceOegcejvoceefoefceefuevos~
cevocevoceueeceefojefMeefMejmecemeceerjs
~~2~~
354
ieerlejeceeeCeced
er
ve
d
keuejJekeuejJejmeeueveJejmeeueYeJeeJeeuejmehejjmeoveceveesYeJeoOeerjs
~~3~~
vevoveJeveheeefjpeeleeeefjJeeleJeeefjpeeleeleefleJe=voJeefueleueefueleyekeguekeguekegerjs
~~4~~
oMejLemegke=leeefyOeeves efemeceges jeceeves
cegKeefjleefieefjOejcejeueveJeuekesefkekeerjs
~~5~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- he=LJeerheg$eer meerleepeer kes meeLe eernefj YeieJeeve jece mejet le hej efJenej kej jns nQ~ megvoj Yecej
iegbpeej mes ege, kenue, es {eke (smet) pewmes Je=#eeW mes megMeesefYele megvoj ess-ess PegjcegeW mes efIejs nges, Dece=le
pewmes mJeeoege peue mes meceefvJele eermejet le hej eernefj efJenej kej jns nQ~ efKeues Deewj efKeueles nges keceueeW mes
ege, ceOegj cekejbo mes YecejeW kees ceoege kejves Jeeues cevo-cevo eue jns celeJeeues ceueeeefveue mes Meerleue
meceerjCe Jeeues mejet le hej eernefj efJenej kej jns nQ~ megvoj mJej Jeeueer keesefkeueeDeeW mes ege Deece kes vees-vees
heuueJeeW mes megMeesefYele, e=bieej jme keer jbieYetefce mJehe, efoJe mcejCeelceke keece kees jefmeke kejves Jeeues Deewj Ske
otmejs mes efceueves kes efueS egieue mejkeej kes ceve kees Yeer Jeekegue kej osves Jeeues mejet le hej eerjece efJenej kej
jns nQ~ vevoveJeve kes keceue, Jeeeg kes mebejCe mLeue, keuheJe=#e heeefjpeele keer, ueleeDeeW kes mecetn mes Deeefuebefiele
Deewj yekegue pewmes esleJe=#eeW mes ege megjce kegerjeW Jeeues mejet le hej eerjece efJenej kej jns nQ~ peneB efieefjOej
keefJe jepenbme, veJeerveceetj Deewj leesles cegKeefjle nes jns nQ Ssmes eermejet le hej oMejLepeer kes hegCe, #eerjmeeiej kes
evcee, MeesYee kes cenemeeiej, eernefj YeieJeeve jeceev, Yetefceveefvoveer meerleepeer kes meeLe efJenej kej jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle Ske leeue-12 cee$ee kes ceOe uee ceW efveye nw~ Fmes Mebkeje jeie ceW ieevee eeefnS~
si
P
ieerle mebKee-11
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
efJeuemeefle Megefe mejetles veJeefvekeg_pes jece~~

JeeceYeeieke=leefJeYeeieYetefjYeeiekeefuelejeie
~
Mejog[gheefleJeoveJeOetefpeleMelejeflekeece
~~1~~
megefJeveleJeefveleeefJeveerlees
efJeYet<eCeJemevehejerlees~
veKeefMeKeMeesYeeeCeerlees
veerleueIegueueece~~2~~
meerleeyeengkeefuelekeC"es efJeielekegC" kecyegkeC"eeeueeeueeOevegIe&vees
eLee Meece~~3~~
keesefcevceLeeefYejece
meoeJeehlemeJe&keece~
efJeieleMeeskecevegpeueeskeueeseveeefYejece
~~4~~
keeceJewefjcevees
jecees
cewefLeueerceveesefYejecees
jeceesJeleg mele
megkeefJeefieefjOejeCeece~~5~~
Yeewceer- heefJe$e mejet le hej Jele&ceeve veJeerve efveYe=le efvekegbpe ceW YeieJeeve jece megMeesefYele nes jns nQ~ eYeg kes
DeeesOeekeeC[
ht
es
er
ve
d
JeeceYeeie ceW megvoj DeJeeJeeW Jeeueer ye[Yeeefieveer, eYeg hej jeieevegiee-Yeefe kejves Jeeueer, Mejoev- Jeoveer, veJeJeOet
meerleepeer efJejepe jner nQ~ Fme egieue ceeOegjer mes jefle meefnle kejes[eW keeceeW kees peerleves Jeeues eYeg efvekegbpe ceW megMeesefYele
nQ~ Delevle efJevece, DevegjeieJeleer helveer mes ege, Deuebkeej Deewj JeeeW mes efIejs nges, veKe mes efMeKeehee&vle MeesYeecee
jlveeW kees Yeer nukee yeveeves Jeeues eerjece veJe-efvekegbpe ceW megMeesefYele nQ~ meerleepeer keer yeenguelee mes efpevekee keb"
megMeesefYele nw, pees kebg"e mes jefnle Deewj MebKe pewmes keb" Jeeues nQ, Ssmes eYeg efyepeueer Deewj FvOeveg<e mes ege veerues cesIe
kes meceeve veJe efvekegvpe ceW megMeesefYele nQ~ kejes[eW keeceosJeeW kes meceeve megvoj, meoe mecemle keeceveeDeeW kees eehle
efkees nges ceveg<e ueeske kes ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues Meeskejefnle eerjece veJe-efvekegbpe ceW MeesYee hee jns nQ~
keeceMe$eg Mebkejpeer kes ceve kees jceeves Jeeues, cewefLeueerpeer kes oe kees Deevevo osves Jeeues, keefJees efieefjOej kes
eCeece kes Deeee eerjece mevleeW keer j#ee kejW~
efJeMes<e- Fme ieerle keer eueve hetJe& kes ieerle keer YeeBefle nw~
355
R
ig
ieerle mebKee-12
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Jemeefle Jemevles ceefojefoievles

efJenjefle DeJeOeefJenejer~
meerleeJeoveJevepeegcyeveeCeYecejeOej
Fnnejer~~
efJeuemeefle
mejetles
eerjece~
pevekemegleeMecheemeceue*dke=lemegKepeueOejesefYejece
~~1~~
hevemeheueeMeyekeguekeguekegpekeocyeefeeeuejmeeues
~
eme=cejefceefnjefejeJeeueveJemeewjYeleCeleceeues
~~2~~
mejmejmejefleceefleceueee_eefle
eueefle
eueouesOeerjs~
heleefle
heleef$ehehe$eeefleces
heuueJekegmegcekegerjs~~3~~
Decevececetb
ceefoje#eeR
meceefOejeshe jIegJeerj~
jeeefle efejcegjesnegieues
heeerjb
jmeOeerj~~4~~
#eCeceLe
heMeefle
JeefveleeveveJevencegpPevmJeefveces<eced~
keefuelemeceeefOejveeefOejmebJe=leveeveegieb
eesvces<eced~~5~~
eLecemeceeiece Deeieleee ueppeee efkeceefhe veefceleebmeeced~
GecYeevmlecYeeved oefeleeb keefuelekeheesueesebmeeced~~6~~
DeJeiegC"eved uegC"eved yeer[eb efJejefeleefJeefJeOeefJeveesoced~
keefJeefieefjOejefiejceuececeueeefle keueeefle keceheeceesoced~~7~~
Yeewceer- mechetCe& efoievle kees YeeJeesvcee kejves Jeeues Jemevle kes eke=efle ceW efveJeeme kejles mecee DeLee&led Jemevle
$e+leg ceW meerleepeer kes cegKekeceue kes egcyeve ceW efvehegCe Yecej pewmes DeOej Jeeues keece kes Me$eg efMeJepeer kees Yeer
Deekeef<e&le kejves Jeeues DeJeOeefyenejer YeieJeeve jece efJenej kej jns nQ~ meerleepeer he efJeegle mes megMeesefYele Deevevo kes
cesIemJehe ejeej kees DeYeer jceCe kejeves Jeeues eerjece mejet le hej megMeesefYele nes jns nQ~ kenue, smet,
yekegue mecetn, es kegpe, keocye, efeeeue, Deece kes Je=#eeW mes ege, keesceue yeeue mete& kes meceeve megvoj heuueJe
356
R
ig
ht
es
er
ve
d
Jeeues, veJeerve megievOe mes ege vetleve leceeue mes meceuebke=le mejet le hej eerjece megMeesefYele nes jns nQ~ ceuee mes
megMeesefYele Jeeeg kes mejmej mJej kes meeLe Oeerjs-Oeerjs yenles jnves hej SJeb Oeerj heerheue kes he$e-mecetn kes ceuee Jeeeg
mes efnueles jnves hej leLee ie[ osJe kes Pe[les nges hebKes kes meceeve heuueJe ege heg<heeW kes kegerj ceW eerjece megMeesefYele
nes jns nQ~ esce mes ceefoj ve$e Jeeueer meerleepeer kees efve<keuebke ieeso ceW efye"ekej e=bieej jme ceW Oeerj jIegJeerj eerjece
meerleepeer kes oesveeW Je#eeW hej evove keer heeerj jevee (efe$eeJeueer) kej jns nQ~ Ske #eCe esce keer meceeefOe ceW Deekej
hejvleg Jeemeveejefnle ceve mes ves$eegieue kees Keesuekej efveefve&ces<e neskej eYeg meerleepeer kes cegKekeceue kees ye[er
YeeJegkelee mes efvenejles nQ~ eLece efceueve ceW GheefmLele ueppee kes keejCe Lees[e-mee mkevOe Pegkeeeer ngF& Deewj
kegC[ueeW mes keheesueeW kees mheMe& kejeleer ngF& efeelecee meerleepeer kees esce mes G"ekej efmLej kejles nges eerjece mejet
le hej megMeesefYele nes jns nQ~ meerleepeer kee IetBIe G"eles nges, Gvekee mebkeese meceehle kejles nges eerjece Deveske
efJeveeso emlegle kej jns nQ Deewj Ske DeefveJe&eveere jme keer megjefYe emlegle kejles nges efieefjOej keefJe keer JeeCeer kees
Yeer Delevle efvece&ue yevee jns nQ~
ieerlejeceeeCeced
ll
ieerle mebKee-13
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
efJenjefle
keesmeueOeeefcve pevekemegleee
jece~
efpeleMeleefovekejOeeefcve
efJe[efcyeleMelekeece~~1~~
ceueemegjefYecenceefnlemeceerjs
melelemeveeefLelemejetveerjs~
keefueceuenjnefjveeefcve
YeefJeleYeewceerYeece~~2~~
cegKeefjleceOegkejceOegjkeocyes ketefpelekeuekeuejJeefvekegjcyes~
keefuelekevekeJejoeefcve
veJeuekevoMeece~~3~~
efJeceueiegCeeved ieeeefle ieevOeJex ejCemejesncee&efle MeJex~
jIegJejhegjerueueeefcve
oefceleYeJeYeekeece~~4~~
oerefheleceefCeceeceueoerhes efJeeefle efJejepeefle efveMeecenerhes~
cegKeefjleefieefjOejmeeefcve
Jeeceied
JejJeece~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- kejes[eW meteeX kes ekeeMe kees peerleves Jeeues eer keesmeueOeece ceW keesef-keesef keeceeW kees Yeer heefjneme
kee hee$e yevee jns eerjece pevekevebefoveer meerleepeer kes meeLe efJenej kej jns nQ~ peneB ceuee kes ceneslmeJe mes mecceeefvele
nes jne nw, megieefvOele Jeeeg, pees ceelee mejet kes peue mes efvejvlej meveeefLele nw, peneB keefueceuenejer eermeerleejece veece
kee mebkeerle&ve efvejvlej neslee jnlee nw Ssmes eerDeJeOeOeece ceW Deheveer efeelecee Yetefcekevee meerleepeer kee mecceeve kejles
nges eerjece efJenej kej jns nQ~ peneB Yecej mecetn cegKeefjle nes jne nw, peneB keesefkeueeDeeW kee mecetn kegnt-kegnt kejkes
iee jne nw, peneB mJeCe&cee yevoveJeej ueies nQ Ssmes eerDeJeOeOeece ceW veJeerve cesIeMeece eerjece efJenej kej jns nQ~ peneB
ievOeJeeX kee mecetn eYeg kes efJeceue iegCe-ieCe iee jne nw, peneB mJeeb efMeJepeer eYeg kes ejCekeceue keer hetpee kej jns
nQ Ssmeer eYeg keer meele hegefjeeW ceW jlveYetle eerDeeesOee ceW YeJeYee Deewj keece-Jeemevee kee oceve kejves Jeeues eYeg
eerjece efJenej kej jns nQ~ peneB ceefCecee cebieueoerheke ekeeefMele nes jns nQ Deewj peneB DeekeeMe ceW efJejepeceeve
evcee mJeeb eevlej kees OeJeefuele kej jns nQ, peneb efieefjOej keefJe kes meeceJeso efmeevleevegketue ieerle cegKeefjle nes
jns nQ Ssmes eerDeJeOeOeece ceW megvoj ves$eeW Jeeueer es Oece&helveer meerleepeer kes meeLe YeieJeeve jece efJenej kej jns nQ~
DeeesOeekeeC[
357
efJeMes<e- en ieerle yegvosueKeb[ keer Ske ueeskeOegve kes DeeOeej hej efveye nw- Fmekee yeesue nw- efJenjle
meerleejece hegefueve Jej mejet kes~~
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
efJeuemeefle
jeceueueece
mejmemejetleerjs
cegKeefjlecegefvecegKemeece
mejmemejetleerjs~~
keesmeuehegjheeeseOf emebYetleb keewmeueeMegef emegef eemetleced~
ue<eopemeglemet$eece
mejmemejetleerjs~~1~~
DeveIeceveIe&cepeveveleMeeruebb cejkelecetpJeueceglheueveerueb~
peevekeerkeC"megoece
efJejleefJecegeYepeveOeveMeesYeb ceveefmepeceveefmepeefjhegke=leueesYeced~
mekeueefJeceueiegCeOeece
efveheefOeefvejJeefOeeefjlehejerleb egelf ekejkeefJeJejefieefjOejieerleced~
mesJekemegjleveece
ieerle mebKee-14
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- megvoj mejet le hej eerjece hejlve megMeesefYele nes jns nQ~ efpevnW osKekej cegefvepeveeW kes cegKe mes
meeceJeso cegKeefjle nes jne nw~ pees DeeesOeehe #eerjmeeiej ceW eke nges efpevekee keewmeueehe heefJe$e megvoj meerheer
ceW DeeefJeYee&Je ngDee efpevneWves Depevevove oMejLe he Fv kees efJee ceW efJeKeele kej efoee Ssmes jecejlve keer mejet
le hej MeesYee nes jner nw~ pees efve<heehe leLee yengcetue nQ, efpevnW efJe<Ceg Yeer veceve kejles nQ, pees cejkele kes meceeve
mJe Deewj veerues keceue kes meceeve Meece nQ, efpevnW peevekeerpeer ves Deheves keC" ceW nej kes meceeve OeejCe efkeee Ssmes
eerjecejlve efmveiOe mejet le hej efJejepe jns nQ~ efJeje, efJecege Deewj YeieJeodYepeve kees Oeve ceeveves Jeeues Devegje
cenevegYeeJeeW keer efpevemes MeesYee nw, efpeve hej keece Deewj keece kes Me$eg efMeJe Fve oesveeW kee ueesYe nw, pees meYeer efvece&ue
iegCeeW kes Oeece nQ Ssmes eerjecejlve kee eermejet le hej efJeueeme nes jne nw~ efve<kehe efvemeerce eefj$e mes ege Jesoceb$e
mecetn Deewj keefJees efieefjOej kes eje ieees iees mesJekeeW kes efueS keuheJe=#e mJehe eerjecejlve esceece=le hetCe& mejet
le hej efJeueefmele nes jns nQ~
ieerle mebKee-15
op
yr
ig
ht
jecesvoerJejceefYeleef
efJeuemeefle
njefieefjMesKejmejmmegleeeeb
mejetmeefjefle megmegOeeegleeeeced~
efovekejkegueefovekejcencenmee ceefnleb meefnleb efJeYeee efJekemeefle~~1~~
Yeevegceleerceeefueveerueeefueleb
efhele=Jelmeuejmeheeefme heeefueleced~
DeefjkeefjceeokeueefueleeefjleheefjceueMeeefueleb keoeefhe ve efJejmeefle~~2~~
vewveod sef MejekesMees
Jeef meowleled
kegcegokeguesMees~
ceefojekeesjegieb eheereles ceOegjcejvoceefOeefveMebeJf enmeefle~~3~~
358
ieerlejeceeeCeced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- mejet veoer kes meceerhe eerjecehe veeruee keceue megMeesefYele nes jne nw~ efMeJepeer kes heJe&le kewueeMe kes
cemleke kes DeeYet<eCe mJehe ceeveme mejesJej keer heg$eer Dece=lecee peue mes ege eermejet veoer kes meceerhe mete&kegue kes
mete& oMejLepeer kes e%eeslmeJe kes efJeceue lespe mes mecceeefvele MeesYeeege en veerueekeceue efJekeefmele nes jne nw~ pees
keewmeueehe ceeefueveer mes oguejeee ieee nw leLee efhelee oMejLe kes Jelmeuehe peue ceW heeuee ieee nw SJeb efpemekee
ueefuele eefj$e he megievOe jeJeCe pewmes Me$eghe neefLeeeW kees Yeer celeJeeuee yevee oslee nw Deewj pees keYeer Yeer jmenerve
neskej DeMeesYeveere veneR ueielee, Ssmee eerjece he veeruekeceue mejetpeer kes meceerhe efJejepeceeve nw~ Fme veeruekeceue
mes Mejod evcee Yeer s<e veneR kejlee, elegled kegcegokegue kes mJeeceer ev meowJe Fmes heeves keer Fe kejlee ner jnlee
nw Deewj Fmekes ceOegj cekejvo kees oes ekeej kes JegYeg#eg Deewj cegceg#eg ekeesj meowJe heerles jnles nQ~ en jele ceW Yeer nBmelee
jnlee nw DeLee&led efJekeefmele jnlee nw~ Fme veerues keceue mes meerleepeer kes meblehle Je#eesn egieue Meerleue nesles jnles nQ
Deewj en YeefeefheCeer es JeOet kes pet[eW kees megMeesefYele kejlee jnlee nw Deewj Fmekes iegCe-ieCeeW kes ieeve mes Ske #eCe
kes efuees Yeer efieefjOej keefJe he Yecej efJeeece veneR ueslee~
efJeMes<e- en ieerle leerve leeue meesuencee$ee ceW ye nw~ Fmes jeie-ecevekeueCe ceW ceOeuee SJeb efJeueefcyele
uee ceW Yeer ieeee pee mekelee nw~
efMeefMeefjlemeerleeeleheogjespeb
ueefmeleYeefeJejJeOetefMejespeced~
SleoereiegCeieCeejCeeled #eCeceefhe efieefjOejceOegkejes ve efveJemeefle~~4~~
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ieerle mebKee-16
efJenjle
eermeerleejeceew
ns mejeteeketues
eheueecyegoieewjMeeceew
ns
mejeteeketues~~1~~
jmeheefleheg_pes efvekeg_pes efJeuemele hejmhejb uehelees efJekeMelees efJenjle~
efpelekeesefkeesefjeflekeeceew
ns
mejeteeketues~~2~~
Deveesvecehe&elees ce_pegueleecyetueb DeOejemeJeb Oeelees Oeef<e&leogketueced~
jmejueyOeefJeeeceew
ns
mejeteeketues~~3~~
mesJeceeveMeerleuemeheefjceuemeceerjew ceesoceeveew ceeOJeerkeeceefC[leMejerjew~
keefJeefieefjOejveeveeefYejeceew
ns
mejeteeketues~~4~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- eermeerleejecepeer mejetlepeer kes megboj le hej efJenej kej jns nQ~ efJeegle Deewj yeeoue kes meceeve ieewjMeece eermeerleejecepeer mejetpeer kes le hej efJenej kej jns nQ~ hegbpeerYetle e=bieej jme mes ege efveYe=le efvekegbpe ceW veJeocheleer efJeueeme kej jns nQ, emeVe nes jns nQ, neme-heefjneme kej jns nQ~ FvneWves Deheveer MeesYee mes kejes[eW-jefleeeW Deewj
kejes[eW jefle-keeceosJeeW kees peerle efueee nw~ efoJe ocheleer kejes[eW-kejes[eW jme keer ueeruee kej jns nQ~ Deheveer
yeengueleeDeeW mes Ske otmejs kes keb" kees yeeBOe jns nQ DeLee&led ieueyeefneeB [eue jns nQ~ Deehlekeece neskej Yeer DeveskeDeveske efJeveeso kej jns nQ~ Ske otmejs kees heeve keer yeer[e efKeuee jns nQ Deewj Deveesve kee DeOej megOeeheeve kej jns
nQ~ jmejbie Yetefce ceW efJeeece kejles nges meerleejecepeer mejet le hej efJenej kej jns nQ~ Meerleue, cevo, megievOe meceerj kee
mesJeve kejles nges escejme keer ceefoje mes hetCe& Mejerj Jeeues efieefjOej keefJe kes ves$eeW kes Deevevooelee eermeerleejecepeer
mejet le hej efJenej kej jns nQ~
DeeesOeekeeC[
359
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
efJeveesoceerueVeeveecyegpeeYeeb
eerJelmeue#ceeefYeefvejer#e
Yeleg&~
DeeMeceevee ueueveeb mJeleesveeb
peieece ceeveb efceefLeuesMeheg$eer~~1~~
mebjcYeo<eOejheuueJee
mee
Iveleer
YegJesJe eCeeekeeshee~
efJekeere&nejb
YegefJe meefVe<eCCee
Jeeeb efJe<eCCee oefeleb yeYee<es~~2~~
mevoYe&Mueeskeew
ya
s
.A
ll
Yeewceer- menmee efJeveeso mes DeeOesyevo ves$e keceueeW eje eYeg eerjece kes Je#e hej eerJelmeueebve osKekej
Deheves mes Deefleefje eYeg kes oe ceW Jele&ceeve Deve ceefnuee keer DeeMebkee kejleer ngF& pevekeveefvoveer meerleepeer ceeve
kej yew"eR DeLee&led " ieeeR~ eesOeeJesMe ceW meerleepeer ves heuueJe pewmes DeOej kees eyee efueee Deewj Deheveer YeewneW mes
eYeg hej enej kejleer ngF& eCee-keeshe mes Dehevee nej heWkekej he=LJeer hej yew"er ngF& efKeVe meerleepeer eeCeOeve eYeg
eerjece mes en Jeekee yeesueeR-
Se
va
ieerle mebKee-17
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
jeIeJe
heefjnj
kewleJecesleced~
leeceefYeie ieieveieYeerj ee jceeleg jceeefvekesleced~1~~
efceLeeKeeleceskehelveerelecegpPele Feb ve ueppee~
keesef keesef Meleeegegueeg_egvee JeOeerele meppee~~2~~
ve
Meeceue hetJe&cesleeJeled lJeb ueeseveeefYejece~
Mes lJee veevee_pevece_pegYee&emf e meceefOekeb Meece~~3~~
efMeefLeueJemeveYet<eCees efJejepeefme lJeb efovekejkeguekesleg~
Mes lJeee meceefOekecejbmLee iepe FJe meeeflelemesleg~~4~~
Megeefme mecegdJeefMeef<e meerleebMegJeoveYeeJesefheleosn~
mebYeceuegeuf eleefekegjefvekegjcyekeoefLe&lemegmeefueueiesn~~5~~
lJeee heerlemesOegmegKeefmevOeg keg<es cegOeeJeefnlLeeced~
efieefjOejoeefveueeceeJeeoermleecevegmej oemLeeced~~6~~
Yeewceer- ns jeIeJe! en kehe es[ oerefpeS~ ns DeekeeMe kes meceeve ieBYeerj! DeLee&led efceLee Meyoe[byej kejves
Jeeues! Deye lees Deehe Gmeer ceefnuee kee DevegmejCe keerefpees pees Deehe ue#ceerheefle kees jcee mekes~ Pet"-Pet", eefme
Ske helveerele es[les nges Deehekees ueppee veneR Deeeer? kejes[eW-kejes[eW ebeue eegkeejer JeekeeeW ceW kegMeue
360
ht
es
er
ve
d
Deeheves en JeLe& keer meppee GheefmLele keer~ ns ves$eesW kees Deevevo osves Jeeues jIegJej! henues Deehe Fleves Meeceue veneR
Les, efpeleves Deye nQ~ cegPes Mebkee es nw efke efpeme ceefnuee kees Deeheves Deheves oe ceW efveJeeme efoee nw Gmeer kes ves$eeW kes
keepeue mes Deehe DeefOeke Meece nes iees nQ~ ns mete&kegue kes kesleg! Deepe Deehekes Jee Deewj DeeYet<eCe efMeefLeue nes
iees nQ~ cegPes Mebkee nes jner nw efke celeJeeues neLeer keer YeeBefle eefleyevOe he mesleg kees lees[kej Deehe cegPemes Deve
efkemeer ceefnuee kes meeLe yengle DeefOeke jces~ ns evcegKe! Deehekee Mejerj Yee mes keeBhe jne nw~ Deehe hemeerves-hemeerves
nes jns nQ, Deehe TBee eeBme ues jns nQ~ GleeJeuesheve kes keejCe yeeoueeW kees Yeer ueefppele kejves Jeeues Deehekes kesMe
efyeKej iees nQ~ ns meggKe kes meeiej! Gme Deve ceefnuee eje Deehekes DeOejemeJe kee heeve efkeee ieee nw~ efhej Yeer
Deehe Pet"er DeJeefnlLee kej jns nQ~ DeLee&led cegPemes mele efhee jns nQ~ ns efieefjOej keefJe kes oe ceW efveJeeme kejves
Jeeues jeIeJe! Deye cegPemes cele yeele keerefpees~ pees Deehekes oe ceW efmLele nw, Gmeer ceefnuee kes heeme peeFes~
efJeMes<e- en ieerle ef$eleeue ceW efveye nw~ Fmes jeie-efMeJejbpeveer leLee YewjJeer ceW Yeer ieeee pee mekelee nw~
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ieerle mebKee-18
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
eeefn jIegJej eeefn jIegJej eeefn eerJej eeefn

leeb jcee jceelekeeC[oerejer leJe eeefn~~
jIegJej eeefn eerJej eeefn~~1~~
Oeveb ces heefjceg<e Yees lJeogjefme efJejepeefle kee efn
euesJeeyo FJeeeflemeew efkeue keueer me<e&ehf ekee efn~~
#eceeYetjefhe ve #eces leeb cece mehelveer mee efn~
mesJe meerleeb veJeueveefueveeR legoefle legenf veefveMee efn~~
ceeefveveerkeguecegkegceefCe ceeveeefmce heefleelee efn~
efkeceg mens lJeevee jceCekeb lJeoefYeejCejlee efn~~
eefo Meefceefme leoeceg<ew meeotjb jeefn~
cewefLeueerie=noeefJeob efieefjOejsej heeefn~~
op
Yeewceer- ns jIegJej! peeFes, peeFes~ ns eerJej! peeFes, peeFes~ ns jceCe kejeves JeeueeW ceW es~ eerjeIeJe! Deye
lees Deehe Gmeer kees jceeFes pees Deehekes oe keer F&ejer nw~ Dejs! cesje Oeve uetkej en keewve yeeoue ceW efyepeueer keer
YeeBefle, leermeer kes hetue ceW mejmeeW keer keueer kes meceeve Deehekes oe ceW megMeesefYele nes jner nw? ceQ #ecee (he=LJeer) keer
heg$eer neskej Yeer Gmes veneR #ecee keBieer~ keeeWefke Jen cesjer meewleve nw~ Jen cegPes Gmeer ekeej og:Keer kej jner nw efpeme
ekeej nscevle$e+leg keer jeef$e keceefueveer kees og:Keer kejleer nw~ ceQ ceeefveefveeeW keer efMejesceefCe ceefnueeDeeW keer Yeer
mecceevee heefJeelee ntB~ ceQ Deve ceefnuee kes meeLe jceCe kejves Jeeues Deehekees kewmes menve keB? keeeWefke ceQ Deehekeer
DeeesOeekeeC[
361
mesJee ceW efvejle jnleer nBt Deewj Deehekee DeYeer eenleer ntB~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjeIeJe eefo Deehe keueeCe
eenles nQ lees Fmekees Deheves oe mes otj mLeeve oerefpeS Deewj Deehekee cewefLeueer ie=n-oehe pees efJeo nw Gmekee
heeueve keerefpeS~
efJeMes<e- en ieerle heke leeue ceW efveye nw~ Fmes jeie-iegpe&jer DeLeJee lees[er ceW ieevee DeefOeke esemkej nw~
ve
d
ieerle mebKee-19
Se
es
R
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
jIegJej
JejefJeob
cee
heefjnj~~
ns njoemejesnceOegkej
mejefmepeejCeMejCeYeJeYeenj~
ef$eYegJeveceefnleceskehelveereleceefYeveJepeueomegYeieMegYecevegnj~~1~~
efveefKeuenseheefjheefvLeiegCeeCe&Je cee meeOeejCeiegCeeved meceefYenj~
YetefceYeejnj YeewceerJesCeeR efJevewJeevemeercevleb mebnj~~2~~
Je#eefme Jenefme onefme cece eslees Jeeceecemew efJe<eb meceghenj~
meewjYeheuueJeoOejmeerOegvee megKeefmevOees ces JeLeeb mecehenj~~3~~
Deuecevegveere ceeceveIeoefeleeb OeerjesoeemegiegCeeved meceenj~
efieefjOejoeefvekeg_pes efJenjved mJepeveceve meerleee meoenj~~4~~
er
meerlee hegveiee&eefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- meerlee peer hegve iee jner nQ-ns jIegJej! Deehe Dehevee es efJeo cele esef[es~ ns Mebkejpeer kes oekeceue kes Yecej! ns eerejCe keceue MejCeeieleeW kes YeJeYee njves Jeeues! veeruecesIe kes meceeve megvoj eerjeIeJe!
leerveeW ueeskeeW ceW Keeled keueeCekeejer! Deheves Ske helveerele kee DevegmejCe keerefpees~ ns mecemle nseeleveerke iegCeeW
kes cenemeeiej! Deehe Fvemes pevemeeOeejCe kes iegCe cele efceueeFes~ ns YetefceYeejnejer! Deve pet[eW kes efyevee ner cegPe
meerlee keer JesCeer ietBefLees Deewj efkemeer keer veneR~ Fme ueuevee kees Deehe Deheves Je#e ceW OeejCe kej jns nQ Deewj cesje efee
og:Kee jns nQ~ Fmes otj keerefpees~ Fmekees efJe<e os oerefpees ~ DeeceheuuJe kes meceeve DeOej kes DeemeJe eje cesjer JeLee
nj ueerefpees~ ns megKe-efmevOees! leYeer Deehekee veece eefjleeLe& nesiee~ ns efve<heehe! cesje Devegvee kejves mes keesF& ueeYe
veneR, ceQ lees Dehekeer efeelecee ntB hejvleg Deehe Deheves Oeerjesoee iegCeeW kees eeesie ceW ues DeeeW~ efieefjOej keefJe kes oe
efvekebgpe ceW efJenej kejles nges cegPe meerlee kes meeLe meppeveeW kes ceve kees njW~
ieerle mebKee-20
jIegJej
Keueg
ueefelJee
meerleeced~
peevesnb lJeled efeeekeueeheb cee Je_ee eleerleeced~~1~~
jeflejmejYemeuegefueleheYet<eCece=efolekegmegcekejueesueced~
efJeIeefleheerleefveeesuejoeCekeefuhelekeceuekeheesueced~~2~~
heerlemesOegveJeheuueJeeOejb
efleuekeefJeuegefC"leYeeueced~
Mebkes le$e YeJevleefceJeeefe&leueleb veJeerveleceeueced~3~~
362
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns jIegJej! Deye cegPe meerlee kees cele ueW~ ceQ Deehekee efeeekeueehe peeveleer ntB~ cegPe efJeemleie=efnCeer kees cele "ieW~ jceCejme kes Jesie mes Deehekes JeeeYet<eCe eflelej-efyelej nes iees nQ Deewj heg<heeW kes mecetn Yeer
cemeue G"s nQ Deewj Demle-Jemle nes iees nQ Deewj Deehekee heeruee Gejere Yeer eflelej-efyelej nes ieee nw~ Deehekes megvoj
keheesueeW hej oeBleeW kes eCe efoKe jns nQ~ Deehekes DeOej-heuueJe kee DeemeJe efkemeer kes eje efheee ieee nw~ Deehekes
cemleke kee efleueke Yeer efce ieee nw~ ceQ Deehekees Gmeer ekeej osKe jner ntB pewmes megvoj leceeue uelee mes Deeefuebefiele
nw~ jmeeW kes veeeke, e=bieej kes mebeece mes meveeefLele, Mejerj kes ece mes Deehe hemeerves-hemeerves nes egkes nQ~ cegPes DeeMebkee
nw efke efveYeeake Gme ceefnuee kes meeLe Deehe Deveske efJenej mecheVe kej egkes nQ~ mechetCe& keueeheeW mes efJejle, Lekes nges,
Kegues nges oes ves$eeW Jeeues Deehekees ceQ efieefjOej keefJe kes oekegerj ceW efJeeece efkees nges mecePe jner ntB~
efJeMes<e- en ieerle jeie-nceerj SJeb ef$eleeue ceW efveye nw~
GhejleMekeuekeueehecegoef_ele veeveegieb megeevleced~

efieefjOejoekegerjs ceves lJeeceOegvee efJeeevleced~~4~~
.A
ll
mevoYe&Mueeskeew
Se
va
ya
s
DeLe efeeeb efeeheefjJeeoJeeefoveeR <ee mhegjled efkemeueeyevOegjeOejeced~

cenermegleecevegveeefle mce jeIeJees JejeJejs evegveeeegeg_eglee~~1~~
mecegVeeVeeveefveme=veerjpeepeeJeueereeflecemeoegMeeefueveerced ~
efJeceepe&evcegKemejmeernb Mevew kejesoYd eJewYe&JeYeJe Deen Yeeefceveerced~~2~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- Fme ekeej efeelece eerjece kes eefle efceLee Deejeshe mes DeheJeeocee Jeeve kejves Jeeueer eesOe mes
keeBheles nges DeOejheuueJe mes ege he=LJeerveefvoveer efeelecee meerleepeer kee eerjeIeJe Devegvee kejves ueies, keeeWefke Jej
keer Devegvee, eegkeeefjlee keer kegMeuelee jmeJe=ef keer ef mes es nesleer nw~ YeJeYeJe DeLee&led efMeJepeer kee Yeer
keueeCe kejves Jeeues YeieJeeve jece ves$e mes yenleer ngF& keceueceeuee pewmeer Deegcegee mes ege eeCeefeee meerleepeer kees
Yetefce hej mes G"eles nges Deheves kejkeceue keer TBiegefueeeW mes meerleepeer kee cegKekeceue heeWles nges Fme ekeej yeesues-
ieerle mebKee-21
op
yr
ig
ht
20
11
ceveefmJeefve
cewefLeefue
ceefe
emeero~~
heefjnj Meeb keefuelekeueeced heefjmejkeeeb ce=e[f lece=ieeeced~
cee cee enj kee#eMejwcee efvekes efvepeb efve<eero~~1~~
meppee megcegeKf e mejmee=ejb ueppee jefleceLe jee efJenejced ~
ceppee jcee keesef ceomeejb MeesYeeyOeew heefj<eero~~2~~
cee keg keesheb efceLeejesheb jcee jnefme ceeb keefueleeesheced~
eCeefeefve Mecee efJe<eceMejyeeOeeb meefmcelecegKeceemeero~~3~~
efJenj ceee men efMeefMejmeceerjs efieefjOejceevemekeg_pekegerj~s
hejceelceeveb keefueleiegCeb ceeb egelf eefjJe mecegheefve<eero~~4~~
DeeesOeekeeC[
es
er
ve
d
Yeewceer- ns ceveefmJeveer cewefLeueer! cegPe hej emeVe nes peeFes~ keuebke mes ege Mebkee es[ oerefpees Deewj efMeJepeer
kees emeVe kejves Jeeueer Yeefe kee heefjMejCe keerefpees~ cegPekees kee#e kes yeeCeeW mes Ieeeue cele keerefpees~ cesjs efveke
yewef"es~ ns megcegefKe! megvoj e=bieej mes meefppele nesFes~ jefle kees Yeer ueefppele keerefpees~ efJenej keer jevee keerefpees~
Deheves MeesYee meeiej ceW keesef-keesef ueef#ceeeW kes ceomeej-meJe&mJe kees [gyees oerefpees, efJejeefpees~ ns eCeefeveer! cegPe
hej keeshe Deewj efceLee-Deejeshe cele keerefpees~ Glmeeefnle cegPe jece kees Skeevle ceW jceCe kejeFes Deewj cesjs ceve keer
mcejCeelceke keeceyeeOee kees meceehle keerefpeS SJeb cegmkegjeleer ngF& cesjs JeeceYeeie ceW efJejeefpees~ ns meerles! cegPe jece kes
meeLe Meerleue Jeeeg mes ege efieefjOej keefJe kes cevehe kegbpe kegerj ceW efJenej keerefpeS~ mechetCe& iegCeeW mes ege cegPe
hejceelcee kes heeme Gheefve<eod keer YeeBefle mekej yewef"S~
363
efJeMes<e- en ieerle ceOeuee ef$eleeue ceW ye nw~ Fmes peesie jeie ceW ieevee DeefOeke mecegefele nesiee~
R
ig
ht
ieerle mebKee-22
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Dee b les megcegefKe kegefheleeveveb megKekeeefj~

eelejCeuemeefodjsheefceJeecyegnceefleneefj
~~
heleledhe#ceveeveegieueceLe veJeveefueveefceJe Yeeefle~
efceuevceOegkejheJeveeefuelemegkees<eefceJe eefleYeeefle~~1~~
jes<eYejefJemhegefjleceOegjjoob
efJeekeeefmle~
efMeMegecf eefnjkejkeefueleleehemegeyf ecyeefceJe eekeeefmle~~2~~
YetefJepe=cYeb
memebjcYekecesefCeueeseefve Yeeefle~
ceoveOevegjefhe eefVejer#e efvepeb ceob efJepeneefle~~3~~
efkecegle keefJeefieefjOejmJeeefceefve ce=<ee <eb leveesef<e~
Je=Lee MeeMe*dkegefYeJe&jkeceueceueb ogveesef<e~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ns megcegefKe! DeCe Deewj Yecej mes megMeesefYele eelekeeueerve megvoj keceue kes meceeve legcneje megKeo
cegKe ceQves Deepe osKee~ heueke efieje jns legcnejs oesveeW ves$e keceue kes meceeve MeesefYele nes jns nQ ceeveeW Jes keceue
egieueYecej mes efceuekej Jeeeg kes eje keefchele nges megvoj kees<eege nQ~ eesOe kes keejCe keBhelee ngDee legcneje ceOegj
DeOej yengle megvoj ueie jne nw pees yeeuemete& keer efkejCeeW mes ege efyecyeeheue kes meceeve eleerle nes jne nw~ ns
ce=ieveeveer! legcneje eesOehetCe& YeeQneW kee leevevee Yeer yengle megvoj ueie jne nw~ Fmes osKekej keeceosJe kee Oeveg<e Yeer
Dehevee Denbkeej es[ jne nw~ ns efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer Deehe JeLe& kee eesOe keeeW kej jner nQ Deewj Deheves
eeCeOeve cegPe jece he keceue kees JeLe& keer DeeMebkeeheer keerueeW mes keeeW Ieeeue kej jner nQ?
ieerle mebKee-23
ve keg eesOeb cegOeeyeesOeb megcegefKe meerles emeVee mee~
efJeme=pe jes<eb megme=pe lees<eb megcegefKe meerles emeVee mee~~
364
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
lepeeMeeb cegOeeleeb keefueleYeJeYeerefleceueheeced~

efJeYepe oerves oeekees<eb efJeieleYeerles emeVee mee~~1~~
Deueb heefjlehe leeheIves Deueb heefjuehe ceeceives~
meceeepe osefJe heefjlees<eb meoe eerles emeVee mee~~2~~
meoe efJeeefmeefn ceefe jeces meceeeefmeefn eCelekeeces~
heefjlepe mevceveMees<eb eCeeveerles emeVee mee~~3~~
meoenb les meoe lJeb ces ve Yesoes eeJeees: hejces~
efJelej efieefjOejceveefme hees<eb efveieceieerles emeVee mee~~4~~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- ns megcegefKe meerles! efvejeOeej meb%eeve mes ege eesOe cele kejes~ emeVe nes peeDees~ jes<e es[ oes~ mevlees<e
keer mepe&vee kejes~ emeVe nesDees~ ns Yeejefnle meerles! Pet"s DeelebkeJeeueer keefuhele Yee kes ceue mes ege DeeMebkee
es[ oes~ cegPe oerve hej oee kee kees<e yeeB oes~ emeVe nes peeDees~ ns leehe kees ve kejves Jeeueer! JeLe& kee heefjleehe
cele kejes~ ns Deheves ceW ue#ceer kees meceeefnle kejves Jeeueer! JeLe& kee eueehe cele kejes~ ns osJeer! ns efeeleces! Deye
heefjlees<e kees eehle kejes~ emeVe nes peeDees~ ns eCee mes eehle keer ieF& meerles! cegPe jece hej efvejvlej efJeeeme kejes~
Deeemle nes peeDees~ ns eCeleeW keer keecevee hetCe& kejves Jeeueer! Deheves ceve kees megKeevee es[ oes leLee emeVe nes
peeDees~ JesoeW eje ieeve kee efJe<ee yeveeF& ieF& ns meerles! ns hejceMeefe! ceQ meowJe legcneje ntB legce meowJe cesjer nes~ nce
oesveeW ceW keesF& Yeso veneR nw~ Deye efieefjOej keefJe kes ceve ceW Devegenhe hees<e eoeve kejes SJeb emeVe nes peeDees~
ee
th
ieerle mebKee-24
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeeefceefve
les
Mee
efvecet&uee~
ie=nueef#ce cee cee efJe<eero ceefe emeero YeJeevegketuee~~
cee eceee mecceee ceoeuemeied YeJe cee eefleketuee~
cee Yet ceefe eleerhemegeefjlee efceLee mebMeeMetuee~~1~~
peeveeveeefhe meoe mJeeveveeb cece efveheefOekeeb eerefleced~
kesve nslegvee keueeefme keceueefJeueeseefve efceLeeYeerelf eced~~2~~
veevee ieeflee&Lee cegefvemehles keeefeled mJekeeYeele~
eLee veeefmle ieeflejLeeveJeee keeefeled efJeOeeseJf e&Yeele~~3~~
leLee veeefmle jeceme ieeflejnes meerleele keehevee~
jecees efveleb lJeeemcevevees jecesCe lJecevevee~~4~~
meerleejeceeYesoceefJeeved efJevoefle meleleb keced~
ueYeles Meb efieefjOejejeOeeesjwkeeb efJeoVe veced~~5~~
Yeewceer- ns megue#eCes! Deehekeer Mebkee efvecet&ue nw~ ns ie=nue#ceer! ceve ceW og:Keer cele nesDees, cegPe hej emeVe nes
peeDees Deewj cegPe eeCeheefle kes efueS Devegketue nes peeDees~ ns esceceo mes Deuemeees ves$e Jeeueer meerles! cegPe hej eceeo
DeeesOeekeeC[
er
ve
d
cele kejes, emeVe nesDees~ cesjs efJe<ee ceW eefleketue cele yevees Deewj cesjs eefle efJe efJeeej cele ueeDees~ legcneje
mebMeeelceke ke efceLee nw~ ns keceueveeveer! Deheves eefle cesjer Deveve efve<kehe eerefle peeieleer ngF& Yeer legce efkeme
keejCe mes en Pet"e Yee OeejCe kej jner nes? ns cegefveeeW eje eMebefmele meerles! efpeme ekeej meele Iees[eW Jeeues
mete&veejeeCe keer eYee mes Deefleefje keesF& ieefle veneR nw Deewj efpeme ekeej evcee keer eefvkee mes Deefleefje keesF&
meee veneR nw~ Gmeer ekeej cegPe jece keer Yeer legcemes Deefleefje keesF& ieefle veneR nw~ ceQ jece legcemes Deveve ntB, legce meerlee
cegPemes Deveve nes~ Fme ekeej meerleejece kee DeYeso ve peevelee ngDee Jeefe ke heelee nw~ efieefjOej keefJe kes
DeejeOe nce oesveeW meerleejece kee Sskee mecePekej Yee keYeer ve ve nessves Jeeuee keueeCe eehle kej ueslee nw~
365
R
s
ht
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
peefn peefn jes<eceueerkeb ns cee epe eleerheced~

veefn veefn yeet nf Jeueerkeb ns meceeie meceerheced~~
mebnj efekegjkejcyeb ns mebnj efvepejes<eced~
efJelejceceeheJeuecyeb ns Devegnj heefjlees<eced~~1~~
efveie[e yeengelelee ns ceecejmecejmeeueced~
ekee mJeue&leeueefueleb ns ueemeb leeceeueced~~2~~
heefjjYemJe ceeceveIeb ns cee efJeleveg efJeuecyeced~
mebjYemJe cee efvejIeb ns keg megKekeeocyeced~~3~~
YeeJee Jejcekeueb ns ceeb efvece&uecelee~
efieefjOejoeefvekeg_pes ns efJenj ceee helee~~4~~
es
ieerle mebKee-25
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- eerjece hegve meerleepeer mes kenles nQ-ns meerles! Deehe JeLe& kee jes<e es[ oerefpeS Deewj efJehejerle YeeJe
kees cele eehle keerefpeS Deewj efvejeOeej cele yeesefueS cesjs meceerhe DeeFes~ ns meerles! Deheves efyeKejs kesMeeW kees meces uees
Deewj Deheves eesOe kees Yeer, cegPes Yeer DeJeuecyeve oes Deewj heefjlees<e kee DevegmejCe kejes~ cegPe veerjme Jeefe kees
jmecee jerefle mes Deheveer yeenguelee ceW yeeBOe uees~ Deewj keuheuelee mes Deuebke=le, leceeue Je=#e kee Deevevo eke kej
oes~ cegPe efve<heehe kees oe mes ueiee uees, efJeuecye cele kejes~ cegPe efveoex<e hej eesOe cele kejes Deewj megKemecetn kee
mebeej kejes~ Deheves efvece&ue yegef mes cegPe efve<keuebke Jej kee mecceeve kejes Deewj efieefjOej keefJe kes oe efvekebgpe ceW
cegPe eeCeheefle jece kes meeLe efJenej kejes~
ieerle mebKee-26
meerles
efceLee
ceeveb
heefjnj~~
ceefe efJeeefmeefn meceeeefmeefn lJecegoefelekeesheefceceb efkeue mebnj~
YeJe meefn<CegjLe ns #eecesef e meheefo cegiOee efvemeie&ceghemebnj~~1~~
#ceehee cee iueehee ceeceveIeb o#es oeef#eb cegoe mecevegmej~
cegng ee&eceeveee megcegeK
f e ces ceOegjeOejMegef emegOeeb lJeceghenj~~2~~
366
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
Yeewceer- ns meerles! en efceLee ceeve es[ oes~ cegPe hej efJeeeme kejes~ Deeemle nes peeDees Deewj Deheves G" jns
keeshe kees meces uees~ ns #eceeheg$eer! legce meefn<Ceg yevees~ cegiOeeveeefekee kes mJeYeeJe kees es[ oes~ cegPes #ecee kejes~
ke cele oes~ ns elegjs! elegjlee kee DevegmejCe kejes~ yeej-yeej eeevee kejles ngS cegPes Deheves DeOejece=le kee Ghenej
oes~ ns megvoj YeeQneW Jeeueer meerles! efyevee keejCe kes efJekeuelee es[ oes~ Deheves ceve kees cesjs ceve kes meeLe efceuee uees
Deewj efieefjOej keefJe kes oehe efveYe=le efvekegbpe ceW cegPe jeceev kes meeLe efJenej kejes~
lepe JewkeueJecekeejCeb megYetce&vcevemee efvepeceve meceefYenj~

efieefjOejoeefveYe=leefvekeg_pe Fn ceee jeceevsCe men efJenj~~3~~
ieerle mebKee-27
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
melecesleod yegJes lJeeb efJevee Yetefcepes osJeJeieexefhe mJeieex ve ces jeseles~

cevcevees ceefvojmesleceosJeles lJeeb efJevee yevOegJeieex ve ces jeseles~~1~~
lJeeb efJevee meJe&cesleef Metveeefeleb meeJe&Yeewceb ef$eueeskeermegKeb JewYeJeced~
lJeeb efJevee efJeecesleeefceeeJe=leb eepe meeceepemeieex ve ces jeseles~~2~~
vemlevewpeeYees Yeemkejeseb eLee Demlepeeslmvees eLee efvedkejeseb Je=Lee~
leefOeesnb lJeee Jeefpe&lees ns MegYes lJeeb efJeveeeb efvemeieex ve ces jeseles~~3~~
Deelcevee eesepf Peleb Jew Mejerjb eLee ceeOegjerJeefpe&leb veereveerjb eLee~
leos<e lJeee leeefpeleesnb efees lJeeb efJeveemeew ve=meieex ve ces jeseles~~4~~
heeleg ceeb heehelees efieefjOejmJeeefceveer jeleg ces mJeeb #eceeeeefeves Yeeefceveer~
lJeeb efJeveenb efvejLeex ieleeslmeenke lJeeb efJevew<eesheJeieex ve ces jeseles~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- eerjece kenles nQ- ns Yetefceveefvoveer! ceQ en mele ken jne ntB efke legcnejs efyevee osJeJeieeX Jeeuee mJeie&
Yeer cegPes veneR Dee ueielee~ ns cesjs ceveceefvoj keer F&osJeer! legcnejs efyevee yevOegJeie& Yeer cegPes Dee veneR ueielee~
Deehekes efyevee en meye keg cesjs efuees Metve nes ieee nw~ eneB leke efke mechetCe& he=LJeer kee jepe, ef$eueeskeer kee megKe
Deewj JewYeJe, megJeCee&efo mecheefe mes ege meeceepe kee meie& cegPes legcnejs efyevee veneR Yeelee~ ns keueeCeer! efpeme ekeej
eYee kes efyevee mete&veejeeCe Deewj efpeme ekeej eefvkee kes efyevee evcee JeLe& nw, Gmeer ekeej legcnejs efyevee cesjer
keesF& meee veneR Deehekes efyevee en eke=efle Yeer cegPes veneR Yeeleer~ efpeme ekeej Deelcee mes jefnle Mejerj Deewj efpeme
ekeej ceeOege& kes efyevee peue efvejLe&ke nw Gmeer ekeej Deehekes efyevee ceQ efvejLe&ke ntB Deewj legcnejs efyevee en ceveg<eme=ef Yeer cegPes veneR Yeeleer~ ns efieefjOej keefJe keer mJeeefceveer! Deehe cesjer heehe mes j#ee kejW~ cegPe efYe#egke kees #eceeoeve
os oW~ Deehekes efyevee ceQ efvejLe&ke Glmeennerve ntB Deewj Deehekes efyevee en cees#e Yeer cegPes veneR Yeelee~
ieerle mebKee-28
meerles
e=Ceg
e=Ceg
cece
eefle%eeced~
meceeeefmeefn efJeeefmeefn efJeefolJee efJeefoleeb efJeieleeJe%eeced~~1~~
DeeesOeekeeC[
ve
d
er
es
R
mJeYeeb peeleg peneleg evcee efnceJeebmlepeleg efnceeveerced~

peeeb vees efJeefnleeb eefleegefleb jeceesnceefhe leoeveerced~~2~~
lepeleg keoeefeled eYeeb Yeemkejes Jesueeb Jee ketheej~
mevOeeb vees le#eeefce leLeeefhe megcegefKe jecees Oe=lemeej~~3~~
jecees efve& Yee<eles cewefLeefue efve& Mejb mevOees~
efve& ooeefle mesJekeeJeemeb keLeceefhe efve& efJeOees~~4~~
lJeoOejmegOeee
Mehes
megJeovesnb
vewJeeJe%ese~
efieefjOejeYegmlJeskehelveereleOejmmeoe
efJe%ese~~5~~
367
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- YeieJeeve jece nJesueer heefle ceW ieeles ngS hegve kenles nQns meerles! Deehe cesjer eefle%ee megefvees~ Deehe
Deeemle nesFes Deewj Deheceeve mes jefnle Fme cesjer eefle%ee kees peevekej cegPe hej efJeeeme keerefpees~ ns meerles! Yeues ner
evcee Deheveer MeesYee es[ oW keoeefeled efnceeeue Deheveer yehe& keer jeefMe kee leeie kej oW, Gme mecee Yeer ceQ jece
Deheveer eefle%ee veneR es[ mekelee~ ns megcegKeer meerles! Yeues ner mete&veejeeCe Deheveer eYee es[ oW, eens meceg Deheveer
le keer ceee&oe mes n peees efhej Yeer { efveee Jeeuee ceQ jece Deheveer eefle%ee veneR es[ mekelee~ ns cewefLeefue! en
jece oes yeej yeele veneR kejlee DeLee&led pees kenlee nw Gme hej { jnlee nw~ Jen oes yeej yeeCe kee mevOeeve veneR kejlee~
oes yeej eeeke kees oeve veneR oslee Deewj Deheves mesJeke kees oes yeej mLeeefhele veneR kejlee~ DeLee&led Fve eej efJe<eeeW
ceW ceQ hetCe&{ jnlee ntB~ ns megcegefKe! ceQ Deehekes DeOejece=le keer MeheLe kejkes kenlee ntB efke Deehe DeveLee ve ueW Deewj
cesje Deheceeve ve kejW~ efieefjOej keefJe kee mJeeceer ceQ jece Ske helveerele OeejCe kejves Jeeuee ntB~ Fme ekeej Deehe
efveee kej ueW~
si
P
ieerle mebKee-29
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
leJeenb
cegKeefJeOegee
Meheeefce~
melemevOe Fn meleb Yee<es efceLee ve eueheeefce~~1~~
vees mJehvesefhe ceee efkeue e ees<ee MegYes lJeovee~
efJemce=leeefhe ceee ve mhe=e lJeles keeefeoOevee~~2~~
efkecegle efJenee heefeveeR egcyeefle keecehehejeb Yeeveg~
mJeeneb efJevee keLee keeb efMue<eefle keefel#eCeb ke=Meeveg~~3~~
Fob ef$ekeeuemeleefcen meerles eefleegle keLeeeefce~
lJeles keeeve e=CJeVeefhe cevemee efJeivees JeLeeeefce~~4~~
efveleb ceveesceefvojs oerJeefme osJeerJe lJeb meerles~
vewJe efpenemeefle YeJeleeRr jece: #eCeceefhe efieefjOejieerles~~5~~
Yeewceer- YeieJeeve jece hegve nJesueer heefle ceW ner iee jns nQ~ ns meerles! ceQ Deehekes evcegKe keer MeesYee keer
MeheLe kejlee ntB ceQ mele-eefle%e ntB Dele mele ner yeesue jne ntB, Pet" veneR ken jne ntB~ ns meerles! ceQves mJehve ceW Yeer
368
ve
d
Deehekes Deefleefje efkemeer veejer kee oMe&ve veneR efkeee Deewj Yetuekej Yeer ceQves Deehekes Deefleefje efkemeer DemeYe
ceefnuee kee mheMe& veneR efkeee~ meerles! yeleeDees, keee mete&veejeeCe keceefueveer kees es[kej efkemeer Deve kee egcyeve
kejles nQ? keee mJeene kees es[kej Deefive #eCe Yej Yeer efkemeer kee Deeefuebieve kej mekeles nQ? ns meerles! en ef$ekeeue
mele nw efpemes ceQ eefle%eehetJe&ke ken jne ntB efke legcnejs Deefleefje efkemeer ceefnuee keer eee& megvelee ngDee Yeer ceQ ceve mes
Jeekegue neskej JeefLele nes peelee ntB~ ns meerles! Deehe osJeer keer YeeBefle cesjs ceve ceefvoj ceW efvejvlej efyejepeleer jnleer nQ~
ns efieefjOej keefJe kes eje ieeeer ngF& meerles! Deehekees ceQ jece #eCeYej kes efuees Yeer Deheves mes otj veneR kejvee eenlee~
es
R
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
DeJeefvepes
ceefe
efveleb
elesefn~
lJeeb eeLe&esYeLe&es #eCeceefhe ceees vewJeehesefn~~1~~
efkecegle ceeOegjerJepe #eCeceefhe efleefle meefueueb Meevleced~
efkeceelceeveceeflenee efJejepeefle #eCeb Mejerjb keueevleced~~2~~
efkeceefe&<ee efJejefnlees efveefce<eceefhe ef$eefMeKees ve YeJeefle oerve~
#eCeceefhe peeleg keLeb efleefle efJeYeee efJeYeekejes nerve~~3~~
meerles lJeeceefleefje efJeYeeJee #eCeceefhe cece vees meee~
keLee iegCeb heefjle keLeb meeVeveg iegefCevees iegCeJeee~~4~~
ee meerlee me SJe efkeue jecees ees jece mee meerlee~
meerleejeceeefYeOeeveJeee
egeflekeefJeefieefjOejieerlee~~5~~
er
ieerle mebKee-30
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- ns DeJeefveheg$eer meerles! cegPe hej Deehe efvele efJeeeme keerefpees~ ceQ Deehemes eeLe&vee kejlee ntB, DeYeLe&vee
kejlee nBt efke Deehe Ske #eCe kes efuees Yeer cegPemes otj cele peeFes~ keee ceOegjlee kees es[kej peue Ske #eCe Yeer
Meevle jn mekelee nw? keee peerJeelcee kes efyevee #eCeYej kes efuees Yeer Mejerj keer efmLeefle megvoj jn mekeleer nw? keee
pJeeuee kes jefnle neskej Deefive Ske #eCe Yeer efmLej jn mekelee nw? keee mete&veejeeCe Deheveer eYee kes efyevee Ske
#eCe Yeer efke mekeles nQ? ns meerles! Deehekes efyevee Ske #eCe kes efuees Yeer cesjer meee keer keuhevee veneR keer pee
mekeleer~ Yeuee yeleeDees, keneR iegCe kes efyevee iegCeJeeve keer iegCeJeee efveefele keer pee mekeleer nw? pees meerlee nQ, Jener
jece nQ Deewj pees jece nQ Jener meerlee nQ~ Fme ekeej en meerleejece veece efve<heehe efve<keuebke Deewj efveoex<e nw~ Fmes
egefleeeW (Jeeuceerefke Deeefo) keefJeeeW Deewj efieefjOej keefJe ves Yeer ieeee nw~
ieerlejeceeeCeced
mevoYe&Mueeske
Fefle efveieefoleJevleb YeevegceodYeevegcevleb
efeefeleefoievleb YeeefJeYeevleb mJekeevleced~
hejcecegefoleeslee
peevekeerkeb
meceslee
jIegheefleceefleiee{b efMue<eceevee egegcye~~1~~
Yeewceer-Deye keefJe mevoYe&Mueeske kes eje keLee kees eceye kej jns nQ~ meerleepeer kes mece#e Fme ekeej
DeeesOeekeeC[
369
Deheveer mhelee efkees ngS mete& kes Yeer mete&, Deheveer MeesYee mes meYeer efoievleeW kees ekeeefMele kejles ngS Deewj Deheves
ekeeMe mes ekeeefMele nesles ngS Deheves eeCeOeve jIegheefle eerjece kees hejce emeVe ceve Jeeueer megKe mes ege nesleer ngF&
pevekeveefvoveer meerleepeer ves Delevle ceOegjYeeJe mes GvnW iee{ Deeefuebieve kejles ngS etce efueee~
va
ve
d
er
es
R
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
meerlee
jecemeceslee
efJenjefle~
ceevememeglee ceveesnjhegeuf evesjefleMelekeesef meewYeieb efvenjefle~~1~~
hejceescejYemeejmeefJeJeMee mJeJeMeJejb Yegpeevlejs ietnefle~
mcesjMejekesMeJeoveceLe egcyeefle efopehesLe mecetnefle~~2~~
De_euemebJe=leveevekeesCelees cegngjLe jnefme jmesMeb heMeefle~
uegcheefle efveefKeueefveefuechehetepf eleb hegvejefhe efveefce<eefce<esCe efJeheMeefle~~3~~
cegngjLe ueefueleheeesOejceC[vekeg*d kegcelees JejJeoveb efuecheefle~
cegnjg efhe kegcyeefle cegnjg efhe egcyeefle cegnjg efhe vceefvojs efveefuecheefle~~4~~
veerjpeveeveefveueerveceefueveefceJe veeruekegvleueenefjb mecemeefle~
efve&vob efopevmLeb efieefjOejsejb keefceJeeYemeefle~~5~~
ieerle mebKee-31
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- meerleepeer mejetpeer kes megvoj le hej eerjece kes meeLe efJenej kej jner nQ~ Jes kejes[eW-kejes[eW jefleeeW
kes meewvoe& kees Yeer egje jner nQ~ hejce oechele-esce kes Jesie Deewj Deevevo kes JeMe ceW ngF& meerleepeer Deheves JeMe ceW ngS
efeelece kees oe mes ueiee uesleer nQ~ Mejokeeueerve evcee kes meceeve megvoj cegKe Jeeues cegmkeje jns eYeg kees Deheves
Je#e kes Jee ceW efhee uesleer nQ~ Deheves jefmeke efeelece kees Skeevle ceW DeeBeue mes {kes ves$e kes keesves mes yeej-yeej
efvenej jner nQ~ mechetCe& osJeleeDeeW mes hetefpele eYeg kees Deheves ner DeeBeue ceW efhee uesleer nQ efhej heueke efiejeves kes
yeneves mes efJeJeseveehetJe&ke osKeleer nQ~ hegve Deheves Je#eesn kees megMeesefYele kejves Jeeues kegcekegce mes Deheves Jej eerjece
kes cegKe kees jbie osleer nQ Deewj keYeer Jee mes GvnW {Bkeleer nQ lees keYeer etceleer nw lees keYeer Deheves ceve ceefvoj kee osJelee
yevee kej oe ceW jKe uesleer nQ~ veeruekeceue ceW efhes ngS Yecej keer YeeBefle eernefj kees veerues kesMeeW Jeeueer meerleepeer
yeej-yeej efhee uesleer nQ Deewj efveefJe&Ive he mes Deheves oesveeW Je#eesneW kes ceOe eYeg kees efJejepeceeve kejkes efieefjOej
keefJe kes mJeeceer eerjece kees Gmeer ekeej meBpees jner nQ, ceeveeW eelve mes eehle yeeevevo kees meces jner neW~
efJeMes<e- en ieerle meesuen cee$ee ef$eleeue ceW efveye nw~ Fmes eceve Deeefo Deevevo kes jeieeW ceW ieeee pee mekelee
nw~
ieerle mebKee-32
cewefLeueer
efJenjefle
mejetles~~
mJeJejceeveere efvepes
efvekes~~1~~
efveie[ceeefue*die efvepeb keevleb efJeefpeleMelekeesef eueekeevleced~
hejcejceCeerekeueekeevleb ceovemeKece_pegeYeeekes~~2~~
370
ieerlejeceeeCeced
er
ve
d
efveefve&ces<eked heMeefle jeceb megjheceefCeveerueIeveMeececed~

levegeJf eYeeefJeefpeleefJeheguekeeceb efveietnvleer kegeefJeceuehes~~3~~
Goevce_pegueYetueeflekee efJejepeefle meleer mJeJeMeheeflekee~
jeceheoheeceOegheceeflekee
ceveesYeJeceefvojceOetlkes~~4~~
nmeefle ieeeefle ve=leefle eerlee uemeefle jIegevcevees veerlee~
efveOegJeves uemeefle megKeb meerlee efJeefnlekeefJeefieefjOejieerleIes~~5~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- Deheves Jej eerjece kees Delevle efveke ues Deekej efceefLeueeefOejepekevee meerleepeer mejet le hej
efJenej kej jner nQ~ kejes[eW-kejes[eW cesIeeW kees peerleves Jeeues Delevle jceCeere e=bieejjme keer keuee ceW efvehegCe Deheves
eeCeOeve eerjece kee eiee{ Deeefuebieve kejkes keece kes efce$e Jemevle keer megboj Deewj eke MeesYee mes ege mejetle
hej eermeerleepeer efJenej kej jner nQ~ Deheves Je#e kes efvece&ue Jee ceW eerjece kees efheeleer ngF& FvveerueceefCe Deewj cesIe
kes meceeve Meeceue Deheveer MeesYee mes keesefkeeceeW kees peerleves Jeeues eYeg eerjece kees meerleepeer Deheueke veeveeW mes
efvenej jner nQ~ Jemevle mes Gerhle keece kes ceefvoj ceW megvoj Ye=kegef uelee kees Thej kejleer ngF& eerjece kes
ejCekeceue ceW Deheveer yegef kees Yecejer kes meceeve levcee keer ngF& leLee Deheves Deueewefkeke ceeOege& mes eeCeOeve
eerjece kees Yeer Deheves JeMe ceW kejkes Deepe meleer efMejesceefCe meerleepeer yengle megvoj ueie jner nQ~ eerjeceev kes oe
ceW efJejepeceeve meerleepeer emeVe nes jner nQ~ nBme jner nQ, iee jner nQ, veee jner nQ Deewj efieefjOej keefJe kes ieerleeW keer e
mes ege jnme efJenej keer yeej-yeej Fe kej jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle yepe kes DeeBeefueke ueeskeOegve ceW efveye nw Fmekee yeesue nwDeejleer kegbpeefJenejer keer eer
efieefjOej ke=<Ce cegjejer keer
si
P
ieerle mebKee-33
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
jeIeJeheefj<Jeeerlee
efJejepeefle efveOegJeves
meerlee~~
eerceefmecegevf eleveeeleerjs
eJenefle MeerleuemegjefYelemeceerjs
hejceesceheemee eCeerlee efJejepeefle efveOegJeves meerlee~~1~~
eueeeeechekeeeceerkejJeCee& cekejkeslegkegv[uekeefuelekecekeCee&~
heefleeleeheeJeveer
hegveerlee~~2~~
kevoeJeoeleveerueJeeefjpeeleJemevee jeceveecece_pegmegOeeheevejefmekejmevee
efJeeefJeoefJeegefleefJeveerlee
~~3~~
megjhegjhegjefvOeeCeleveefueveejCee jceCeer efMejesceefCece&enf leMegYeeejCee~
efieefjOejieefoleieeLeeieerlee efJejepeefle efveOegJeves meerlee~~4~~
Yeewceer- eerjeIeJe kes meceeefuebieve mes emeVe ngF& meerleepeer Deepe jnmeefJenejmLeue ceW efyejepe jner nQ~ Meerleue,
cevo, megievOe Jeeeg mes ege Jeefme cegefve keer kevee mejet kes le hej pevekeveefvoveer meerlee Ssmeer eleerle nes jner nQ
ceeveeW Gvekee oecheleesce kes ogiOe mes ner efvecee&Ce ngDee nw~ meerleepeer JeCe& efJeegle, megJeCe& Deewj echee kes meceeve nQ~
DeeesOeekeeC[
es
R
s
ht
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ieerle mebKee-34
jIegJejjmejcener
mebefJeYeeefle
peevekeer~~
mejetJejmejmeleerjs
ceueefeleMeerleuemeceerjs~
efJeueefmelejIegJebMeJeerjs jmeb jeefle peevekeer~~1~~
efJenjefle nefjCeemeceslee ceveefme ceefnleceeefvekeslee~
MeerueheiegCeeshesleeIeb uegveeefle peevekeer~~2~~
oMe oMe
jeceIeveb
efvepepevemeejOeveced~
vevleer ceetjJeOete&Lee Yeeefle peevekeer~~3~~
ueefuelee ueuevee uemevleer hegjvethegjb jCevleer~
keJeCevleer kegcegleerJe kegchegveeefle peevekeer~~4~~
keefJeJejefieefjOejmJeeefceveer osnefJeefpelemeewoeefceveer~
jeceYeYeeefceveer YeeeefYeYeeefle peevekeer~~5~~
er
ve
d
meerleepeer kes megvoj keeveeW ceW keece kes OJepe, ceueer kes Deekeej kes kegC[ue efJejepe jns nQ~ Ssmeer mJeeb heefJe$e Deewj
heefleeleeDeeW kees Yeer heeJeve kej jner peevekeerpeer efveOegJeve ceW efJejepe jner nQ~ meerleepeer ves cesIe Deewj veerues keceue kes
meceeve veerueer mee[er OeejCe kej jKeer nQ Deewj cewefLeueerpeer keer jmevee eerjeceveecehe ceOegjece=le kes heeve ceW jme keer
DevegYetefle kej jner nw, Ssmeer mechetCe& meefleeeW kes efvece&ue eMe keer Keeefle mes ege meerleepeer efveOegJeve ceW megMeesefYele nes
jner nQ~ osJeJeOegDeeW kes eje efpevekes ejCekeceueeW kees eCeece efkeee pee jne nw~ efpevekes keueeCecee DeeejCeeW keer
Deepe Yeer hetpee nes jner nw efpevekeer eMeesieeLeeDeeW kees efieefjOej keefJe ves Deheves efJeefJeOe ieerleeW ceW ieeee nw, Ssmeer meleerefMejesceefCe meerleepeer eYeg eerjece kes meeLe efveOegJeve ceW efJejepe jner nQ~
371
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- jIeges eerjece kes e=bieejjme keer jbieYetefce mJehe eerpeevekeerpeer megMeesefYele nes jner nQ~ ceuee Meerleue
Jeeeg mes ege jIegJebMe kes Jeere& eerjece mes megMeesefYele megvoj mejet kes le hej efJejepeceeve neskej meerleepeer eYeg kees
Deevevo os jner nQ~ ceve ceW Deheves eeCeOeve eerjece kee mecceeve kejleeR ngF& he, eefj$e Deewj iegCeeW mes ege meerleepeer
eernefj kes meeLe efJenej kej jner nQ Deewj YeeeW kes heeheeW kees ve kej jner nQ~ Deheves Yee he eelekeeW kes peerJeveOevemJehe eerjece cesIe kees efvenej-efvenej kej ceetefjCeer keer YeeBefle vele&ve kejleer ngF& meerleepeer yengle megMeesefYele nes
jner nQ~ mJeCe&vethegj ceW JeerCee kee efveveeo emlegle kejleer ngF& megMeesefYele nes jner es ceefnueeefMejesceefCe meerleepeer
MejlhetefCe&cee keer YeeBefle he=LJeer kees heefJe$e kej jner nQ~ Deheves Mejerj mes efJeegle kees peerleves Jeeueer keefJees efieefjOej
keer mJeeefceveer, eerjeceYe keer eeCeefeee meerleepeer Deheveer eYee mes DevegketueleehetJe&ke MeesYee hee jner nQ~
efJeMes<e- en ieerle Ske leeue ceW efveye nw~ Fmes Jeeiesejer ueefuele Deewj eceve Deeefo jeieeW ceW meevevo ieeee pee
mekelee nw~
ieerle mebKee-35
mejetles
efJeuemeefle
peevekeer~~
leIeveefveefJeef[leefveYe=leefvekeg_pes keefuelemegkeesceueefkemeueeheg_pes~
372
ve
d
er
es
jmeceeceefojceOegeleieg_pes megKeceLe efJenmeefle peevekeer~~1~~

DeMejCeMejCeveJeveefueveejCee heefjefnlemegceefnleJemeveeYejCee~
efvepelevegeJf eYeee jefleMeleMeleceLe efJeefolee efJejmeefle peevekeer~~2~~
egcyeefle nefjefJeOegcegKeceeefueefle Yegpeueleee jIegJejceLe efjefle~
veJeveefueveerJe jeceveJeefceefnjb dJee efJekemeefle peevekeer~~3~~
levegles levJeer efJeefJeOeefJenejb jeeefle veJeveJeceLe jmemeejced~
efieefjOejeYegceefhe leYeJeYeejb jYemee efJeJeMeefle peevekeer~~4~~
ieerlejeceeeCeced
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- eermeerleepeer mejet le hej megMeesefYele nes jner nQ~ efpemeceW megvoj heuueJeeWs kes mecetn efJeeceeve nQ~ peneB
Deevevo mes celeJeeues Yecej iegbpeej kej jns nQ~ Ssmes Ieves Je=#eeW mes efIejs efveYe=le efvekegbpe ceW meerleepeer megKehetJe&ke eYeg mes
neme-heefjneme kej jner nQ~ efpevekes veJeerve ejCekeceue efvejeefeleeW kees Yeer Deeee osves Jeeues nQ~ efpevneWves megvoj Jee
Deewj Deuebkeej OeejCe efkeS nQ~ Ssmeer meJe&eefme meerleepeer Deheves Mejerj MeesYee mes kejes[eW-kejes[eW jefleeeW kees Yeer
veerjme yevee jner nQ~ meerleepeer eYeg kee evcegKe etceleer nQ Deewj GvnW Deheveer Yegpeeuelee ceW peke[kej ieues ueieeleer nQ,
veeeleer nQ leLee eerjecehe veJeerve mete& kees osKekej veJeerve keceefueveer keer YeeBefle efJekeefmele nes G"leer nQ~ levJebieer
meerleepeer Deveske efJenej emlegle kejleer nQ Deewj veJeerve-veJeerve jmemeej mJehe e=bieejeW keer jevee kejleer nQ~ efkebyengvee
YeJeYeej otj kejves Jeeues efieefjOej keefJe kes mJeeceer eYeg jece kees Yeer meerleepeer Deheves Deevevoesske mes efJeJeMe kej
uesleer nQ~
ee
th
ieerle mebKee-36
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
jecees
jceles
men
jeceee~
mejetles heefjuemeefle efveOegJeves kecevekeoefcyeleyekeguekegueIeves~
$e+legheefleheefjjef_pelemeKeerpeves jIegJejceveesefYejeceee~~1~~
efJenjefle nefjefjn pevekeefkeMeesee& jeceevcegKeevekeesee&~
jeflejYemeeheefleesleeesee& ceefnlees ceOe#eeceee~~2~~
eer[efle kegyeueekecevekeocyes cegKeefjleJejceOegkejefvekegjcyes~
efJekeefmeleyekeguekeocyekejcyes otefjleYeJeYeJekeeceee~~3~~
MeefMevees eoMesJe efvemeiex keueeeefvJelees eoMes meiex~
efieefjOejieerles
uemeoheJeiex
nefjleoeejeceee~~4~~
Yeewceer- megvoj yekegue Je=#eeW kes mecetn mes ege Jemevle keer Jeemeefvlekelee mes emeVe ngS meKeerpeveeW mes efJeYetef<ele
eermejet le hej Skeeefvleke efJenej kes JeeleeJejCe ceW eerjece kes ceve kees Deevevo osves Jeeueer eeCeefeee meerleepeer kes
meeLe YeieJeeved eerjece jce jns nQ~ eerjeceev kes cegKeev keer ekeesjer e=bieej jme kes mLeeeer YeeJe jefle kes Gske mes
eeCeheefle eerjece kes efee kees egjeves Jeeueer ceOe#eecee pevekeveefvoveer meerleepeer kes meeLe eernefj efJenej kejles ngS
DeeesOeekeeC[
373
ve
d
megMeesefYele nes jns nQ~ es YecejmecetneW kes iegbpeej mes ege Jekegue Je=#eeW kes megvoj efJekeeme mes MeesYeeeceeve veeruekeceue
Jeve kes mecetn ceW YeeeW kes YeJeYee Deewj keece kees otj kejves Jeeueer eermeerleepeer kes meeLe eYeg eer[e kej jns nQ~ Fme
ekeej efieefjOej keefJe kes eje ieees ngS cees#e kes GheeeeW mes megMeesefYele ieerlejeceeeCeced kes yeejnJeW meie& ceW eerjece
kees Deheves oe Geeve ceW egje uesves Jeeueer evcee keer yeejnJeeR keuee pewmeer eermeerleepeer kes meeLe eerjece meevevo
efJenej kejles ngS efJenej kej jns nQ~
es
er
Fefle
ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes DeeesOeekeeC[s
ieerleveJeocheefleefJenejes veece eLece meie&~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes DeeesOeekeeC[ ceW
ieerleveJeocheefleefJenej veeceke eLece meie& mecheVe ngDee~
374
ieerlejeceeeCeced
~~eer~~
~~vecees jeIeJeee~~
ve
d

DeeesOeekeeC[s
es
er
ieerlemeerleejecenesueereJf enejes veece
efleere meie&
R
ig
ht
mevoYe&Mueeskeew
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
eerJeeefmeerefJeceuehegefueves
keecekeevles
Jemevles
efJeYeleeleefce&efnjJemeveb
kecekevoeJeoele~
nesueeR Kesueved efJeuemeeflelejeb ceeveeved ceeveveerees
Yeewceer YeJees jefJekeguejefJeieealemeerleeefYejece~~1~~
heeerjb eLeeved heeesoheues ewKeC[ceeKeC[uees
Oeerjesoeeve=Ceeb efJeosnogefnlegefue&cheved keheesues keueced~
DeeJeerjb e iegueeuekeb efJeuemeeved efmeeved leer jeiekew
meerleeb Kesueefle neseuf ekeeb jefmekeje[d jecees jmesMeb eeved~~2~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- Deye keefJe keLee kees eceye kejles ngS mevoYe&Mueeske emlegle kejles nQ- Jeefmeheg$eer mejet kes
efvece&ue le hej keece keer GheefmLeefle kes keejCe keceveere Jemevle $e+leg ceW yeeuemete& kes meceeve megvoj heerleecyej
OeejCe efkees ngS meYeer kes efueS ceeveveere mete&kegue kes mete& meerleepeer kes meenee& mes megvoj ueie jns ieerlemeerleeefYejece
cenekeeJe kes eefleheee eYeg eerjece mecceevehetJe&ke nesueer Kesueles ngS yengle MeesYee hee jns nQ~ jmejepe e=bieej kee
Deeee kejles ngS Oeerjesoee veeekeeW kes efMejesceefCe jefmekejepe YeieJeeved eerjece pevekejepeleveee meerleepeer kes
Je#eesneW hej evove mes heeerj keer jevee kejles ngS leLee Gvekes keheesueeW hej Deyeerj kee efuecheve kejles ngS Deewj
iegueeue kees megMeesefYele kejles ngS efheekeejer kes jbieeW mes meerleepeer kee DeefYe<eske kejles ngS nesueer Kesue jns nQ~
ieerle mebKee-1
nesueeR Kesueefle jIegJeerj mejetles nesueeR Kesueefle jIegJeerj~~
eerefceefLeuesMeefkeMeesjermeefnle peueoMeeceMejerj mejetles~
nesueeR Kesueefle jIegJeerj~~1~~
Skele meerleemeKeerieCees OeeJeefle Dehejlees ue#ceCeJeerj mejetles~
nesueeR Kesueefle jIegJeerj~~ 2~~
DeeesOeekeeC[
375
er
ve
d
efuecheefle keesefhe keesefhe heefjefme_eefle jecees jmeefle jmeOeerj mejetles~

meerleekejs Yeeefle kevekeleerj Yeeefle jecenmles Deyeerj mejetles~
nesueerjceCeerees peeefle eerjece efeleefieefjOejlkegerj mejetles~
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- mejet kes le hej eerjece nesueer Kesue jns nQ~ cesIeJeCeea eerjece efceefLeuesMeveefvoveer eerpeevekeer kes meeLe
nesueer Kesue jns nQ~ Ske Deesj mes meerleepeer keer meKeerieCe oew[ jner nQ, Deewj otmejer Deesj mes Jeerj ue#ceCepeer oew[ jns nQ~
keesF& meKeer efkemeer meKee kes keheesue hej iegueeue ueiee jner nw lees keesF& meKee efkemeer meKeer kees jbie mes efYeiees jne nw
Deewj Deevevo ceW megefmLej jnves Jeeues eerjece emeVe nes jns nQ~ meerleepeer kes neLe ceW mJeCe& efheekeejer ceW jbie megMeesefYele
nes jne nw leLee eerjece kes neLe ceW Deyeerj~ Fme ekeej efieefjOej keefJe kes oe keer keger ceW efJejepeceeve nesueer
ceneslmeJe ceW jceCeere ueieves Jeeues eerjece meJe&es nes jns nQ~
ya
s
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer ueeske Oegve keer {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw-nesueer Kesuele jIegJeerje DeJeOe
ceW~
Se
va
ieerle mebKee-2
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Dee
mejetleerjs
jecees
jceles~~
nesueeR
jeceess
jceles megnesueeR jecees jceles~~1~~
Jemeefle Jemevles uemeefle efoievles meg<eceeefJeefpeleMelekeecees jecees jceles~~2~~
megjefYemeceerjs kegpekegerjs megeOf elemegveerjs IeveMeecees jecees jceles~~3~~
meerleekeheesues iegueeueceyeerjb efveefuecheefVeefuecheueueecees jecees jceles~~4~~
efeeeleerjeiejef_peleJemeveees YeJeYeeefJe<eeefJejecees jecees jceles~~5~~
JeMeved JemevleceneslmeJeceeveb efieefjOejveeveeefYejecees jecees jceles~~6~~
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Deepe eerjece mejet le hej nesueer Kesue jns nQ~ megvoj nesueer Kesue jns nQ~ Jemevle $e+leg kes efJejepeceeve
jnves hej mechetCe& efoefioievleeW kes megMeesefYele nesles mecee Deheveer hejce MeesYee mes kejes[eW keeceosJeeW keer MeesYee kees
peerleves Jeeues YeieJeeved eerjece nesueer Kesue jns nQ~ megievOe Jeeeg mes ege Dece=le kes meceeve peue mes meeRes ngS kegpe
heg<he keer keger ceW IeveMeece eerjece nesueer Kesue jns nQ~ meerlee peer kes keheesue hej iegueeue Deewj Deyeerj ueieeles ngS
osJeleeDeeW kes jlve eerjece nesueer Kesue jns nQ~ meerleepeer keer efheekeejer kes jbie mes eYeg kes Debie Deewj Jee ueeue nes iees
nQ, Ssmes mebmeej kes Yee Deewj efJe<eeeW kees ve kejves Jeeues eerjece nesueer Kesue jns nQ~ Jemevle ceneslmeJe kes mecceeve keer
Fe kejles ngS efieefjOej keefJe kes ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues eerjece nesueer Kesue jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle yepeYee<ee kes nesueer ieerle keer {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw- Deepe efJejpe ceW nesueer
js jefmeee~
376
ieerlejeceeeCeced
mevoYe&Mueeske
ve
d
Yeewceer- meerleepeer kees efvenej kej Glke<e& kes meeLe Deheej n<e& leLee YeeJele=<Cee kees eke kejles ngS jbie Kesueves
keer Fgke eerjece Deevevoceive eeCeefeee meerleepeer mes yeesues-
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
nesueerkesueew
cee
keg
efJeuecyeb
meerles
jefmekes~~
eerles
meerles
jefmekes
efJeveerles
meerles
jefmekes~~1~~
efoefMe efoefMe efJeuemeefle mejmeJemevlees efJejcee yee[
r ekeocyeb meerles jefmekes~~2~~
ve=leefle ieeeefle efJeyegOeJeLees $e+legheeflejeiekejcyeb meerles jefmekes~~3~~
meppee megcegeK
f e megYeiee=ejb jee efekegjefvekegjcyeb meerles jefmekes~~4~~
efieefjOejoeefvekeg_pes uemevleer ceee men efJelejeJeuecyeb meerles jefmekes~~5~~
es
er
ieerle mebKee-3
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns emeVejefmeke meerles! nesueer Kesueves ceW efJeuecye cele keerefpees~ osKe jner nw-en jmeeruee yemevle
eleske efoMee ceW megMeesefYele nes jne nw~ Deepe Deehe Deheveer ueppee kee mecetn es[ oerefpees~ osefKees, osJeleeDeeW kee
mecetn veee jne nw Deewj Jemevle mecyevOeer Deveske jeie iee jne nw~ ns megcegefKe! megvoj e=bieej mepeeFes Deewj Deheveer
eeser yeeBOe ueerefpees Deewj efieefjOej keefJe kes oe efvekeg_pe ceW cesjs meeLe efJejepeceeve nesleer ngF& Deehe meppeveeW kees
DeJeuecye oerefpees~
si
P
ieerle mebKee-4
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
mejetles
uemeefle
ceOegjnesueer
mejetles~~
Skelees jepeefle jefmekejeIeJe Skelees efJejepeefle meerleeieewjer mejetles~~1~~
Gereles iegueeueceJeerjb ceJeefle hejmhejveeveeesjer mejetles~~2~~
efme_ele GYeew hejmhejceodeYf e megYeiejmesejjmeceewueer mejetles~~3~~
GlmeJeefceceb efieefjOejes ieeeefle peeefle efoJeocheleernesueer mejetles~~4~~
op
yr
ig
Yeewceer- Deepe mejetpeer kes le hej ceOegj nesueer megMeesefYele nes jner nw~ Ske Deesj jefmeke jece megMeesefYele nes jns
nQ Deewj Ske Deesj ieewjJeCee& meerleepeer efJejepe jner nw~ iegueeue Deewj Deyeerj G[ jne nw~ oesveeW Ske otmejs mes DeeBKeefceeewveer kej jns nQ~ veJe-ocheleer hejmhej jbie mes efYeiees jns nQ~ oesveeW ner jefmekesej eerjece Deewj jmejepe e=bieej
DeodYegle MeesYee eehle kej jns nQ~ Fme GlmeJe kees efieefjOej keefJe ieerle ceW iee jns nQ~ efoJe ocheleer keer en nesueer
efvejvlej efJejepeceeve jns~ nesueer ceneslmeJe keer pee~
efJeMes<e- en ieerle yengeeefuele nesueer-ieerle kes {eue ceW ye nw~ Fmekee yeesue nwefceefLeuee ceW Deepe ceeer nesueer
mewjOJepeeroMe&ceheejn<e
meeslke<e&ceeefJe<ke=leYeeJele<e&ced~
efeeere[
f <egce&_peguejeiekesefueb jece efeeeb een jmeeefYejeceeced~~1~~
DeeesOeekeeC[
377
ieerle mebKee-5
er
ve
d
nesueeb
veefn
ceee&oe
yevOees
nesueeb
veefn~~
meerles heMe ue#ceCeeheue meeseme ve mecyevOees nesueeb veefn~~1~~
oerJeefle leJe osJejmlJeee men nmeefle leeueppeeyevOees nesueeb veefn~~2~~
ef#eheefle cegKeb efvejer#e leerjeieb uemeefle efJe<ecejmeceveesyevOees nesueeb veefn~~3~~
epeeJeleerceefYeef<eeefle jeiewefie&efjOejefieefjegleefveye&vOees nesueeb veefn~~4~~
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer-YeieJeeved eerjece meerleepeer mes ken jns nQ- osKe jner nQ, nesueer ceW ceee&oe kee keesF& yevOeve veneR jnlee~
meerles! osefKees~ Deepe ue#ceCe efkeleves e_eue nes iees nQ~ Fvekes ceve ceW mebkeese kee keesF& mecyevOe ner veneR jne~
Deepe Deehekes osJej ue#ceCe ueppee kee yevOeve es[kej Deehekes meeLe nesueer Kesue jns nQ Deewj nBme jns nQ~ Deehekes
cegKe kees ner efveMeevee yeveekej ue#ceCe efheekeejer mes jbie heWke jns nQ~ Deepe efJe<ece jme ceW ue#ceCe kes ceve kee
ueievee yengle Dee ueie jne nw~ efieefjOej keefJe keer JeeCeer megveves kee ner efpevekee n" nw Ssmes kegceej ue#ceCe
Deheveer YeeYeer ceeB kees jbie mes efYeiees jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle Yeer efnvoer ceW eeefuele nesueer ieerle kes {eue hej efveye nw~ Fmekee yeesue nwnesueer ceW ueepe ve kej meerles
Se
va
ieerle mebKee-6
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
efMe cee ef#ehe iegueeueb jece efJepeeleeb jmenesueer~

Jeoefle pevekepeemeKeer efkeMeesjer eerjeIeJecegKeevekeesjer~~
ceevee
ceveesefYejece
efJepeeleeb
jmenesueer~~1~~
efoefMe efoefMe efJeuemeefle nesueerjeie YeJeefle efJeueeskee efJejeieefJejeie~
efJeueme
megKeb eerjece efJepeeleeb
jmenesueer~~2~~
DeefOeveeveb ces ef#eheefme iegueeueb jefmeke efJeleveg<es jmeeueJeeueced~
ns
veJeveerjoMeece efJepeeleeb
jmenesueer~~3~~
efme_eefle ceeb ue#ceCeesheYeerle mesleeeJe nemehejerle~
efJejceefle veefn megKeOeece efJepeeleeb jmenesueer~~4~~
YegJee efveJeeje yevOegcevevleb nesueercenb efJemleeje mevleced~
efieefjOejoeejece
efJepeeleeb
jmenesueer~~5~~
Yeewceer- ns eerjece! cesjer DeeBKe ceW iegueeue cele [eefuees~ jmeceeer nesueer keer pee nes~ eerjece kes cegKeev keer
ekeesjer eermeerleepeer keer meKeer eeLe&vee kejkes kenleer nQ~ ns ceve kees jceeves Jeeues eerjece! ceeve peeFes~ jmecee nesueer
keer pee nes~ ns meerleepeer kees jceeves Jeeues eYeg! en nesueer ceneslmeJe efoMee-efoMee ceW megMeesefYele nes jne nw~ Gmes
osKekej Jewjeie kees Yeer Jewjeie nes jne nw~ Deehe Fme GlmeJe ceW megKehetJe&ke efJejeefpees~ ns cesIeJeCeea eYeg jece! Deehe
cesjs DeeBKeeW kes yeere iegueeue heWke jns nQ~ ns jefmekeMesKej! Deehe Deevevo kes pevce mLeue keer jevee kej jns nQ~ ns
378
ieerlejeceeeCeced
megKe kes cebefoj eerjece! osefKees, Deehekee ner mebkesle heekej heefjneme ceW efvehegCe ue#ceCe cegPes jbie mes efYeieeses pee jns nQ~
Meevle ner veneR nes jns nQ~ ns efieefjOej keefJe kes oe he Geeve ceW efveJeeme kejves Jeeues eYeg! Deehe YeeQneW kes mebkesle
mes hejce mevle Mes<eeJeleej ue#ceCepeer kees cevee kej oerefpees Deewj nesueer ceneslmeJe kee efJemleej keerefpees~ jmeceeer
nesueer keer pee nes~
er
R
ig
ht
es
nesueeefcen vees jes<e keeeex nesueeefcen~~

efoefMe efoefMe efJeuemeefle JeMeer Jemevlees ceOegj efJeveesoesheefveJeeeex nesueeefcen~~1~~
me*deer[vleeb keueb osJeje meesees ve lJeee Oeeeex nesueeefcen~~2~~
Je<e&leg jmees neseuf ekeehe me efkeue YeJelee vees Jeeeex nesueeefcen~~3~~
efieefjOejeYJevegveerlemeerleee nesefuekeeslmeJe e=eeex nesueeefcen~~4~~
ve
d
ieerle mebKee-7
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- eerjece meerleepeer kee Devegvee kejles ngS kenles nQ- meerles! Fme nesueer ceW Deehekees eesOe veneR kejvee
eeefnes~ osefKees meyekees JeMe ceW kejves Jeeuee en Jemevle Fme mecee meYeer efoMeeDeeW ceW megMeesefYele nes jne nw~ Dele
ceOegj efJeveeso Yeer lees DeefveJeee& nw~ Deehekes osJej Deehekes meeLe esce mes nesueer KesueW lees Deehekees mebkeese OeejCe veneR
kejvee eeefnes~ nesefuekee kes keejCe eMeevle megvoj Deevebo yejmes~ Deehekees Gmes veneR cevee kejvee eeefnes~ Fme
ekeej efieefjOej keefJe kes mJeeceer cegPe jece eje ceveeeer ngF& meerleepeer kees Yeer nesueer ceneslmeJe kee e=bieej kejvee
eeefnes~
ee
th
ieerle mebKee-8
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
nesueeefcen vees ueppee keeee& nesueeefcen~~

me*deer[Js eefn mejethegeuf eves esleefme vees yee[
r e Oeeee& nesueeefcen~~1~~
mJevob eer[vleg meKeeemlJeee ve jmekesefueJee&ee& nesueeefcen~~2~~
efoefMe efoefMe uemeleg jefmekemeerleb efo eerelf emles mevOeeee& nesueeefcen~~3~~
j_pee ceeceefhe leerheeeseYf e ogmlepe Yeerelf e mebJeeee& nesueeefcen~~4~~
eglJee ceesob eeew peevekeer efmcelee efieefjOejeYegYeeee& nesueeefcen~~5~~
op
yr
ig
ht
Yeewceer- ns meerles! Deehekees nesueer ceW ueppee veneR kejveer eeefnes~ nce oesveeW mejet kes le hej nesueer KesueW~ nceW
efkemeer ekeej keer mebkeese YeeJevee veneR OeejCe kejveer eeefnS~ nceejs efce$e Yeer mJevo nesueer KesueW~ Deehe Fme
mejme eer[e kees ve jeskeW~ meYeer efoMeeDeeW ceW jefmeke mebieerle megMeesefYele nes Deewj Deehe ceve ceW emeVe neW Deewj cegPes Yeer
efheekeejer kes jbie Yejs peue mes efYeiees oW~ Deheves ceve kee ogmlepe Yee es[ oW~ Fme ekeej eYeg keer JeeCeer megvekej
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece keer Oece&helveer meerleepeer emeVe ngF Deewj cegmkegjeF~
ieerle mebKee-9
efJenjle meerleejeceew mejetles~~
Deveesveb efme_elees leereYf eMeheueeOeveieewjMeeceew~~1~~
DeeesOeekeeC[
379
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deepe mejet le hej eermeerleejecepeer nesueer Kesue jns nQ~ efyepeueer Deewj cesIe kes meceeve ieewj Deewj Meece
eermeerleejece Ske otmejs kees efheekeejer kes jbieeW mes efYeiees jns nQ~ ceveg<e ueeske kes jlve eermeerleejece nBme jns nQ, iee jns
nQ Deewj Ske otmejs kes Thej jbie [eue jns nQ~ Ske otmejs keer Fe kee mecceeve kejles ngS ocheleer Ske otmejs kees
iegueeue ueiee jns nQ~ Deheves YeeeW kes efueS keuheJe=#eeW kes Jeve mJehe eermeerleejecepeer nesueer ceneslmeJe kee mecceeve
kej jns nQ~ Fme ekeej efieefjOej keefJe kes ceve kees Deevebo osves Jeeues meerleejecepeer nesueer Kesueles ngS YeceCe kej jns
nQ Deewj mejet le hej jce jns nQ~
nmelees ieeele ef#ehelees jeieb vejJejueeskeueueeceew~~2~~

Deveesveb efuechelees iegueeuewhet&efjlehejmhejkeeceew~~3~~
nesueercenb ceeveevleew leew efvepepeveefJeyegOeejeceew~~4~~
ececeeCeew jceceeCeew jeceew efieefjOejceveesefYejeceew~~5~~
ll
mevoYe&Mueeskeew
Se
va
ya
s
.A
ie=nerlJeepeie=ees efJeosnelcepeeee, leeR megefleb mevglees OeeJeceeve~

eJeerCees efvekeg_pes efveueervees efJenerve, uewjeyeYeew ce=ieceeCees ce=iee#ee~~1~~
ooMee&Jeveseer mecevJes<eceeCee, leceeueeYeceeYeeefpeleecYeesOejeYeced ~
heefleb heeveeYeb cegveervwkeueeYeb, YeJeeveerYeJeeYeefe&leb keg_peOeeefcve~~2~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
YeewceerDeye keefJe keLee kees eceye kejles ngS oes mevoYe&-Mueesske emlegle kejles nQ~ yeeepeer hej he#eheele
kejves Jeeues YeieJeeve jece jbie keer Je<ee& kej jner pevekeveefvoveer meerleepeer keer efheekeejer ervekej Jesie mes oew[les ngS
ue mes nerve nesles ngS Yeer efvekegbpe ceW efhe iees Deewj eYeg eerjece kees ce=ieveeveer meerleepeer {Btb{leer jneR~ Devevlej {tBb{leer
ngF& he=LJeerveefvoveer meerleepeer ves Gvekeer efheekeejer ueskej efvekegbpe ceW efhes ngS leceeue kes meceeve megvoj Deheveer DeeYee
mes cesIe kees Yeer peerleves Jeeues cegefveeeW kes Skecee$e ueeYe mJehe efMeJe Deewj heeJe&leer kes eje Yeer hetefpele keceueveeYe
Deheves eeCe-efeelece eerjece kees osKe efueee~
ieerle mebKee-10
op
yr
ig
ht
20
11
JejJeoves meerlee efuecheefle jeieb JejJeoves~~

he=lees ie=nerlJee YegpeeYeeb eiee{b kejeYeeb efJecee& ce=ogkeheesueeesyee&{ced~
kejpewe
keppeueb
uegcheefle
meerleeJejJeoves~~1~~
meceeefue*die e eeCeheeEle mee mleveesheheer[b nemeb nemeb meceeefMue<e Jejb MueLeodeer[ced~
jeieepeb
escCee
iegcheefle
veejereceeCeb efJeOeee vejjlveb oes efveiete efieefjOejeYegb meelveced~
veJeb
Ieveb
ee
Mecheefle
Yeewceer- peeW meerleepeer ves eerjece kees heke[e, leeW efJeveeso ceW ner yengle leerKeer eefleefeee keer~ Deepe meerleepeer
Deheves efeelece eerjece kes cegKe hej iegueeue ceue jner nQ~ eYeg kes heers mes peekej oesveeW YegpeeDeeW mes yeuehetJe&ke
380
er
ve
d
heke[kej Deewj oesveeW neLeeW mes eYeg kes keheesueeW hej iegueeue cemeuekej Deheveer DebiegefueeeW mes eYeg kes ves$eeW kee
keepeue efcee jner nQ~ Deheves eeCeheefle eerjece kees Deheves mleveeW mes oyeekej Deeefuebieve kejkes yeej-yeej nBmeleer ngF&
efvemebkeese neskej eYeg kees ieues mes ueieekej meerleepeer Devegjeie keer ceeuee ner ietBLe jner nQ~ ceveg<eeW ceW es eerjece kees
ceefnuee kes Jee DeeYet<eCe henveekej GvnW veejer pewmee yeveekej eeemehetJe&ke efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kees
Deheves oe cesW efheekej meerleepeer Ssmeer eleerle nes jner nQ, ceevees efyepeueer veJeerve yeeoue kees Deheves mes {ke jner nw~
efJeMes<e- en ieerle Yeer nesueer keer ueeskeOegve ceW ner efveye nw~ Fmekee yeesue nwjefmeee kees veeefj yeveeDees jer
jefmeee kees~
ieerlejeceeeCeced
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
jeIeJe keg cee efJeJeeob Jejo osefn leeR Jew ceoereeced~~

nesueerjYemeJeMejefmekesvMesKej jeeefme kehekeocyeced~
leernejb ienves efveueeremes leveg<es cegOee efJeuecyeced~~
mJepeve
osenf
Yeefeb
mJekeereeced~~1~~
efmeeefme jeiejmewce&ce iee$eb MueLeeefme ceewefekenejced~
efJelegoefme meefKeefYe mececeeflecee$eb keueeefme kesefueeeced~~
$e+pegceghewenf
ceefleb
YeJeoereeced~~2~~
mecesjeefme megefce$eemetvegb
#esheemes yengjeieced~
uesheemes Jeoves megmeKeerveeb keg*dkegcejmeceefYeYeeieced~~
eceb
mecesenf
keerelf e lJeoereeced~~3~~
lepe eeheueceLe Yepe YeJeoereeb ceecevegejeR oeeuees~
osefn leeR nesueercevegkechee efieefjOejeYees ke=heeuees~~
veceeflecesefn ceeveoereeb jeIeJe keg cee efJeJeeob
megKeceJesenf oemeeR lJeoereeb jeIeJe keg cee efJeJeeoced~~4~~
es
ieerle mebKee-11
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- Deye meerleepeer Devegvee kes mJej ceW ken jner nQ- ns jeIeJepeer! Deehe efJeJeeo cele keerefpeS~ ns meepeve!
cesjer efheekeejer os oerefpeS~ ns jefmekeeW kes efMejesceefCe! Deehe nesueer kes Deevevo kes JeMe ceW neskej ye[er ner keheeW kee
efvecee&Ce kej jns nQ~ cesjer efheekeejer egjekej Deehe kegbpe ceW efhe iees nQ, Fmemes Deehe JeLe& kee efJeuecye kej jns nQ~
ns Jejoeveer! cegPes Deheveer Yeefe os oerefpeS~ Deehe efheekeejer mes cesje Mejerj efYeiees jns nQ Deewj cesje ceesleer kee nej
efMeefLeue kej jns nQ, efce$eeW kes meeLe cegPes yengle melee jns nQ~ Gus Kesue kee eeej kej jns nQ~ ns eYeg! Deehe Deheveer
mejue yegef efhej mJeerkeeefjes~ Deehe ue#ceCe peer kees Gkemeeles nQ Deewj cegPe hej yengle jbie [ueJeeles nQ~ cesjer meefKeeeW
kes DeeW ceW kegcekegce ceueJeeles nQ~ Deehe Deheveer keerefle& kees eehle kejW, DeLee&led meewcelee yejleW~ ns efieefjOej keefJe kes
mJeeceer! Deehe Deheveer ebeuelee esef[S Deewj cegPe mesefJekee kees mvesn oerefpeS~ cegPes cesjer efheekeejer os oerefpeS~ cesjs
eefle DeveLee yegef cele keerefpeS~
efJeMes<e- en ieerle nesueer keer heejcheefjke Oegve ceW keeheer jeie ceW efveye nw~ Fmekes yeesue nQ- keens kejle ceesmes
DeeesOeekeeC[
381
jej kevnwee os oes efheekeve ceesjer~
ve
d
er
es
R
s
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
nesueer ceneslmeJes eerlee mejetleerjs efJeuemeefle meerlee~~

MeerleuecevomegievOemeceerjs
Yet<eCeJemevehejerlee~
jepeefle meKeerpevesve meceslee efeelecehesceeleerlee~~
oesYe=lejIegheceYeerlee
~~1~~
jIegheefleueeskeveJe_eceef_elee menmee mJepeveceYeerlee~
kegcejeiejmew keheesueees efuecheefvle mce njerlee~~
jefmekejmejeCeerlee
~~2~~
ceo ceo ce=ogjeflece=ogefYe kejpeecyegpew meYeerlee~
jIegJejefJeOegJeoveb egcyevleer jmeheeflejYemeb veerlee~~
ceOegjleceYeeJeceYeerlee
~~3~~
leer efveefnlemeceCeleceheemee efmekelJee nefjb efJeveerlee~
De_peveceefmeceeveKew keheesues veece efueefKelJee Yeerlee~~
meKeeR
ielee
efieefjOejieerlee~~4~~
ieerle mebKee-12
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceer- nesueer kes ceneslmeJe ceW emeVe ngF& meerleepeer mejet le hej efJejepe jner nQ~ Meerleue, cevo Deewj megieefvOele
Jeeeg mes ege mejet le hej Yet<eCe Deewj JeeeW mes {keer ngF& Deheves eeCe-efeelece kes esce mes efJeemle meerleepeer meKeer
peveeW kes meeLe efJejepe jner nQ, GvneWves DeYeer he mes Deheves oe ceW eerjece kees OeejCe efkeee nw~ jefmekejepe eYeg
keer jme jbieYetefce ceW eCeerle meerleepeer eerjece keer ef yeeekej emeVe nesleer ngF& menmee Gvekes heeme Dee ieeeR Deewj
eernefj kes meceerhe Deekej Gvekees kegcekegce kes jbie kes jme mes venuee efoee~ ceOegjlece keevlee- YeeJe kees eehle ngF&
meerleepeer e=bieej jme mes hejce DeeJesMe kees mJeerkeej kejkes Lees[er-meer YeeYeerle neskej Deheveer keesceue neLe keer
GbieefueeeW mes eYeg kes keheesue kees cemeue-cemeue kej Deheves eeCeOeve eerjece kees etceves ueieeR~ efieefjOej keefJe kes
eje ieeeer ngF& meerleepeer efJeveceleehetJe&ke eernefj kees efheekeejer ceW Yejs ngS ueeue peue mes mejeyeesj kejkes Deheveer
keepeue keer meener mes ege veKeeW mes eYeg eerjece kes keheesue hej Dehevee meerlee veece efueKekej efveYeeakelee kes meeLe
meefKeeeW kes heeme eueer ieeeR~
ieerle mebKee-13
Kesueefle jece efeeee mecesle nesueercen GhemejetceLewle~
heefjOeee heerleJemeveb efveOeee keesoC[Mejb keJeeb efJenee~~1~~
eer[evegketueJes<eb efJeOeee $e+legjepemeKeb meeLe eOeee~
ue#ceCeb YejleMe$egIvecesle nesueerjb meeojceghesle~~2~~
382
ieerlejeceeeCeced
er
ve
d
efvepeefce$eJeie&ceefhe meceente meeseues<eceefhe meceeOete~

DeJeefnlLeeyee[
r eceefhe efJeOete jceles jece heeheb efJehete~~3~~
efme_eefvle meKeee efee meKeer efuecheefvle kegcewevcegKeer~
meerleemeKeesefhe meKeereVf eie=e jeceme ees<eeefvle eie=e~~4~~
ceg_eefvle cegnng e& ne efJeOeehe JeejcJeejb meerleeb eieehe~
oMe oMe jecees efJenmeefle ieeevleer efieefjOejieereJf e&uemeefle~~5~~
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- eerjece nesefuekee kes ceneslmeJe ceW mejet kes le hej Deekej eeCeefeee meerleepeer kes meeLe nesueer Kesue
jns nQ~ heerleecyej OeejCe kejkes Oeveg<e-yeeCe veeres jKekej, keJee es[kej nesueer Kesue kes Devegketue JesMe yeveekej
Jemevle kes efce$e keece kees Dehevee meeLeer yeveekej eYeg nesueer Kesue jns nQ~ ue#ceCe, Yejle Deewj Me$egIve kees meeLe
ueskej Deewj DeeojhetJe&ke nesueer eer[emLeue hej heOeejkej Deheves efce$eJej kees Deeoj mes heeme yegueekej Deewj mebkeese
kes uesMe kees Yeer es[kej DeJeefnlLee Deewj eer[eefo YeeJeeW kees Yeer otj mes ner leeiekej peerJeeW kee heehe ve kejkes
eerjece nesueer kes jbie ceW jce iees nQ~ eerjece kes efce$eieCe meerleepeer keer meefKeeeW kees jbie mes mejeyeesj kej jns nQ Deewj
Gve evcegefKeeeW kes cegKeeW hej kegbkegce ueiee jns nQ Deewj meerleepeer keer meefKeeeB Yeer eerjece kes meKeeDeeW kees oyeese
kej heke[kej GvnW veejer yevee osleer nQ~ Gvekes cegKe mes nene kejekej Deewj yeejcyeej meerleepeer kee eMe ieJeekej efhej
es[leer nQ~ en Me osKekej eerjece yeejcyeej nBme jns nQ Deewj efieefjOej keefJe keer JeeCeer Yeer eYeg kee nesueer
ceneslmeJe iee-ieekej megMeesefYele nes jner nw~
efJeMes<e- en ieerle Meeeere nw~ Fmes ceeuekeewMe, yemevle, ve Deeefo jeieeW ceW ieeee pee mekelee nw~
en ieerle ef$eleeue ceW efveye nw~
si
P
ieerle mebKee-14
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
ue#ceCeceghesle peevekeermeKeer efveef#ehe jeiehee$es megcegKeer~

veKeefMeKeceLee&iee$eb efJeOeee wceelegjceefOejeieb efveOeee~~1~~
ueueveeJes<eb lemcew eoee Yeeues efmevotjb eefvecee&e~
ieeeefvle nmeefvle Jehegevf e&jer#e meerleeefhe ceesoles efeeb Jeer#e~~2~~
keLeeefle epeeJeefle meceeeeefn Fn efle peueb efheye cee eeeefn~
Yeelejb #eecees lJeeb efveiee jeIeJeb oMe&es meceemeee~~3~~
ns Deee&heg$e efkeue heMe heMe MeeuekehelveeR efvehegCeb eheMe~
jeceesefhe nmeefle ue#ceCeceJes#e ue#ceCees ueppeles efvepecehes#e~~4~~
Je<e&efvle megjJeje megmegceveebefme <eefvle Jew<CeJeeveeb ceveebefme~
efieefjOejes Jeoefle pee jece jece, pee jece ieerlemeerleeefYejece~~5~~
Yeewceer- Fmekes heeeled megvoj cegKeJeeueer meerleepeer keer Ske meKeer eerue#ceCe kes heeme peekej GvnW jbie kes
efJeMeeue hee$e ceW [euekej veKe mes efMeKe leke kegceej ue#ceCe kees jbie ceW [gyeeskej Deewj wceelegj DeLee&led keewmeuee peer
DeeesOeekeeC[
es
er
ve
d
SJeb megefce$eepeer kes mebkeuhe mes eke ngS eerue#ceCe kees nesueer kes jbie ceW mejeyeesj kejkes GvnW veejer kee JesMe OeejCe
kejekej Gvekes cemleke hej efmevotj keer efyeefvoee ueiee osleer nw, ue#ceCepeer kee veejer mJehe osKekej meefKeeeB iee jner
nQ Deewj nBme jner nQ~ meerleepeer Yeer Fme DehetJe& ceefnuee kees osKekej emeVe nes jner nQ Deewj meerleepeer ken jner nQYeeYeer!
eneB DeeDees~ eneB yew"es~ peue efheDees~ otj cele peeDees~ ceQ Deheves Yewee mes kenkej legcnW #ecee keje osleer ntB Deewj legcns
legcnejs vevoesF& jeIeJepeer kees efoKeeleer ntB~ efHej meerleepeer! eerjece kees mecyeesefOele kejkes kenleer nQ-Deee&heg$e!
osefKees! osefKees! Deheveer en veF& mejnpe osefKees~ eerjece Yeer ue#ceCepeer kees Fme JesMe ceW osKekej nBme jns nQ Deewj
ue#ceCepeer Deheveer en oMee osKekej ueefppele nes jns nQ~ osJelee emeVe neskej heg<heJe<ee& kej jns nQ~ Jew<CeJe kes ceve
Yeer emeVe nes jns nQ~ efieefjOej keefJe Yeer emeVelee mes ken jns nQeerjece keer pee nes! ieerle meerleeefYejece keer pee nes~
383
ll
R
ig
ht
efJeueeskee ueueveeJes<eb ue#ceCeb MegYeue#ceCeced~

efJeveesojmemebhe=eb peieew meerleemeKeer keueced~~1~~
mevoYe&Mueeske
va
ieerle mebKee-15
ya
s
.A
Yeewceer- es ue#eCeeW Jeeues ue#ceCepeer kees veejer JesMe ceW heefjCele osKekej YeieJeleer meerleepeer keer meKeer efJeveeso
jmehetCe& en ieerle ieeves ueieeR~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
pee pee pee oMejLeve=hekeves pee pee pee~~

meceeie ue#ceCes megueeseefve Je=Ces JejwmlJeeb DeefleOeves~~1~~
cee Yetce&veefme ceveeieefhe efJeivee peeves lJeeceLeMegYekeves~~2~~
meerleeee epeeJeleer YetlJee Yeg*#d Je megkeerelf e megJeoeves~~3~~
heJeleeR ue#ceerevf eefOeYeeee JejeecemlJeeb meceveves~~4~~
efieefjOejeYees cee iecees jes<eb nesueernemeefceceb ceves~~5~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- oMejLe cenejepe keer keves! (hegef$e) legcnejer pee nes, pee nes, pee nes~ megvoj ves$eeW Jeeueer ue#ceCe
DeeDees DeeDees~ OeveJeeo, eneB legcneje megvoj otuneW mes yeen kejeGBieer~ ceve ceW Lees[e-mee Yeer Gefive cele nesDees~
ceQ legcnW es kevee kes he ceW peeveleer ntB~ esoeveMeerues! meerleepeer keer YeeYeer yevekej efceefLeuee ceW Deevevo kee
DevegYeJe kejes~ nce legce pewmeer heJeleer kees ue#ceerefveefOe keer helveer kes he ceW JejCe kejleer nw~ hegve efceefLeuee keer
meefKeeeB kenleer nQ- ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece! nceejs JeJenej mes Deehe ve neW~ Fmekees lees ceQ nesueer
kee efJeveeso ceeveleer ntB- yegje ve ceevees nesueer nw~
ieerle mebKee-16
Devegpemegef keeceesefYejecees jecees jceles Jemevles~~
mejetleerjs efvece&ueveerjs MeerleuecevomegievOemeceerjs~
cejkelekevoMeeceesefYejecees jecees jceles Jemevles~~1~~
384
ieerlejeceeeCeced
er
ve
d
kejleueefJeuemeoJeerjiegueeuees Jeheg<ee efJeieefCeleveJeueleceeuees~

YeJeYeeefJe<eeefJejecees jecees jceles Jemevles~~2~~
jepevles men meces meKeee uemeefle ue#ceCees ueefuelemenee~
YepekeoeefJeeeceesefYejecees jecees jceles Jemevles~~3~~
leerheeesefYeje&eefle meerleeb efuecheefle kegcejmewjveerleeced~
efieefjOejieerleejeceesefYejecees jecees jceles Jemevles~~4~~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- Deheves ess YeeleeDeeW Deewj efce$eeW kes meefnle keece DeLee&led Delevle keceveere leLee ke DeLee&led yeee
De DeLee&led efJe<Ceg ce DeLee&led censMe; efMeJe kes Yeer efveev$eke meyekees Deevevo osves Jeeues eerjece JemevleeslmeJe ceW
nesueer Kesue jns nQ~ Meerleue-cevo, megievOe keer Jeeeg mes ege efvece&ue peue Jeeues mejet le hej cejkele Deewj yeeoue kes
meceeve megvoj eerjece yemevle ceW nesueer Kesue jns nQ~ eerjece kes eernmlekeceue ceW Deyeerj Deewj iegueeue megMeesefYele nes
jne nw~ GvneWves Deheves F-efJeen mes veJeerve leceeue kees Yeer ueefppele efkeee nw~ Ssmes mebmeej kes Yee Deewj efJe<eeeW kes
DeYeeJe mLeeve eerjece Jemevle ceW nesueer Kesue jns nQ~ eerjece kes meeLe meYeer efce$e efJejepe jns nQ Deewj megvoj meneeke
kes he ceW eerue#ceCepeer megMeesefYele nes jns nQ~ Deheves Yepeve kejves JeeueeW kes oe ceW efJeeece kejves Jeeues eerjece
Jemevle ceW nesueer Kesue jns nQ~ efieefjOej keefJe kes eje ieees ngS Geeve ieerleeW ceW efveJeeme kejves Jeeues Delevle megvoj
YeieJeeved eerjece mJeeb mes Deefleefje efkemeer mes ve eehle nesves Jeeueer meerleepeer kees efheekeejer kes jbie ceW [gyees jns nQ,
efYeiees jns nQ Deewj Gvekes cegKe hej kegbkegce ueiee jns nQ leLee JemevleeslmeJe ceW nesueer Kesue jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOeer keer DeeBeefueke nesueer Oegve kes {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw-
ee
th
meoe Devevo jns Fn ejs ceesnve KesueW nesueer~
si
P
ieerle mebKee-17
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
mejetefvekeg_pes meerleeefYejecees jece Kesueefle nesueerced~~

efoefMe efoefMe efJeuemeefle JeMeer Jemevle kegmegecf eleleJejceefojefoievle~
meefKeJejyevOegeJf eveerleeefYejecees jece Kesueefle nesueerced~~1~~
veJeuekejkeceueefJeuemeoJeerj Yeele=megef men jIegJeerj~
yengefJeefOekesefuehegveerleeefYejecees jece Kesueefle nesueerced~~2~~
megiee keueb ieeeefvle Jemevleb heefjejefvle YeeJewYe&ieJevleced~
JeeeueefmelemeerleeefYejecees jece Kesueefle nesueerced~~3~~
efme_eefle oefelees oefeleeb jeiew mJeeb efmeeles uemeovegjeiew~
keefJeJejefieefjOejieerleeefYejecees jece Kesueefle nesueerced~~4~~
Yeewceer- mejet kes le hej efveefce&le efvekeg_pe ceW meerleepeer kees Deevevo osves Jeeues eerjece nesueer Kesue jns nQ~ Je=#eeW
kees hegef<hele kejves Jeeuee Deewj efoMeeDeeW kees ceeoke yeveeves Jeeuee meyekees JeMe ceW kejves Jeeuee Jemevle eleske efoMee
ceW megMeesefYele nes jne nw~ meKeerpeveeW mes Jeefvole efJevece meerleepeer kees megKe osves Jeeues eerjece nesueer Kesue jns nQ~ veJeerve
DeeesOeekeeC[
ve
d
kejkeceue ceW Deyeerj efueS ngS YeeFeeW Deewj efce$eeW kes meefnle efJejepeceeve jIegJeerj eerjece Deveske jmekesefueeeW ceW
kegMeue heefJe$e meerleepeer kes megKeo eerjece nesueer Kesue jns nQ~ ievOeJe& Jemevle kes ieerle iee jns nQ Deewj YeeJeveeDeeW mes
YeieJeeved keer mesJee kej jns nQ~ Fme ekeej yeeeeW mes megMeesefYele mebieerle Jeeueer meerleepeer kes megKeoelee eerjece nesueer
Kesue jns nQ~ mJeeb YeieJeeve eerjece meerleepeer kees jbieeW mes efYeiees jns nQ Deewj Devegjeie hetCe& jbieeW mes mJeeb Yeer meeRes pee
jns nQ~ Fme ekeej efieefjOej keefJe kes ieerleeW kee efJe<ee yeveer ngF& meerleepeer kes Deevevooelee eYeg eerjece nesueer Kesue
jns nQ~
es
R
s
ll
R
ig
ht
efme_eved
Yetefcemegleeheeesoheueerheeerjhe$eeJeueeR
efuecheved kegcece_pegjeiejmeYe=ledkeevleekeheesueb keueced~
uegcheved ueesefhelekewleJeeb ce=ieMees yeer[eb efJeveesowjueb
nesueerjjmes jlees jceeles jecees jceeb JeuueYeeced~~1~~
er
mevoYe&Mueeskeew
va
ya
s
.A
Yeewceer- he=efLeJeerveefvoveer meerleepeer kes Je#eesneW hej ueieer ngF& evove mes efveefce&le he$eeJeueer kees Oeesles ngS SJeb
meerleepeer kes megvoj keheesue kees kegbkegce kes megvoj Je mes efuehle kejles ngS Deveske ekeej kes efJeveesoeW mes meerleepeer keer
keheveeefMeveer ueppee kees otj kejles ngS nesueer kes jmejbie ceW leuueerve eerjece Deheveer eeCeefeee meerleepeer kees jcee jns
nQ~
ee
th
Se
meerlee een
nmevleerMeb
escemeesefeleYegJee~
IveleerJe mJeb IeveMeeceb JeuueYeb JeuueYeevevee~~2~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
YeewceerDeheves esce mes ceg[er ngF& YeeQneW eje eeCeJeuueYe eerjece hej enej kejleer-meer Delevle efee cegKeceC[ue
Jeeueer meerleepeer nBmeleer ngF& IeveMeece eerjece mes yeesueeR~
385
ieerle mebKee-18
cee
ef#ehe cece veeves iegueeueb ns
e=Ceg
jeIeJe
efJeveeb ceoereced~~
enjefme leer
jmewce&ce
Jeoves,
efuecheefme
kegcekewj&memeoves~
njs
njmesjeieb
jmeeueb
ns,
e=Ceg
jeIeJe efJeveeb ceoereced~~1~~
vees
ceeveeefme
ceOegjcevegjesOeced,
keleg ve Mekees ke"esjb efJejesOeced~
hegvejvegvOes
levegefpeleleceeueb
ns,
e=Ceg
jeIeJe efJeveeb ceoereced~~2~~
386
ve
d
er
es
R
s
ht
ya
s
.A
ll
R
ig
yeng eeheueb
kegJe&les
les meKeee,
vees ueeefle ueeIeJeb ue#ceCe menee~
me ces efJeveesob Je=CJeles efJeMeeueb ns,
e=Ceg
jeIeJe
efJeveeb ceoereced~~3~~
DeOegvee veveeve Meevleee Mehes
les,
Deeojeeecee&ef elegb
uehesles~
efkeceg
es#emes
efeeleceefeeeueb ns,
egCeg
jeIeJe
efJeveeb ceoereced~~4~~
jceemJe
ceeb
jeceeb
meerleeefYejece,
efieefjOejYeeb
ocee egefleefpelekeece~
nesueeb meleeb peefn peieppeeueb ns,
egCeg
jeIeJe
efJeveeb
ceoereced~~5~~
ieerlejeceeeCeced
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- ns jeIeJe! cesjer DeeBKe ceW iegueeue cele [eefuees~ ns jeIeJe! cesjer eeLe&vee megve ueerefpees~ ns eernjs! Deehe
efheekeejer kes peue mes cesjs cegKe hej enej kej jns nQ leLee cesjs megvoj Debiejeie kees ve kej jns nQ Deewj ceQ Deehekee
ke"esj efJejesOe Yeer veneR kej hee jneR ntB~ Dele Deheves eerefJeen mes leceeue kees peerleves Jeeues Deehemes ceQ kesJeue DevegjesOe
kej jner ntB efke cesjer DeeBKe ceW iegueeue cele [eefuees~ Deehekes efce$eieCe yengle eheuelee kej jns nQ Deewj Yewee ue#ceCe
Yeer ueIeglee kees veneR mJeerkeej kej jns nQ~ meYeer ueesie cegPemes yengle efJeveeso kej jns nQ~ Fme mecee ceQ Deehekees Deheveer
veveo Meevlee keer MeheLe os jner ntB Deewj GvneR kees jbie mes efYeieesves kes efueS ceQ Deehekees mebkesle kej jner ntB~ DeLee&led
Deheveer yenve mes jbie Kesefuees~ Deehe emeVe neskej efeeeue Je=#e kees keeeW osKe jns nQ? Deheveer MeesYee mes keece kees
peerleves Jeeues cegPe meerlee kees Deevevo osves Jeeues Deehe eerjece cegPes jceCe kejeFes Deewj efieefjOej keefJe kes Yee kees
ve keerefpees leLee Fme nesueer ceneslmeJe ceW mevleeW kes peieppeeue kees ve kej oerefpees~ ns jeIeJe! cesjer eeLe&vee megefvees~
efJeMes<e- en ieerle Yeer meoe Devevo jns ejs ceesnve KesueW nesueer Fme {eue ceW ner efveye nw~
ieerle mebKee-19
cece
$egeflees cegeeceees nejes ns~
njs
efJeefnlee
lJeeslLeb
nesueer~~
Deee&
cece
keewMegcYeer
Meeer,
efkeueVeefyevogjYeJeved
ces
ueueeer~
cece
efJeefMeefLeue
keJejerYeejes ns,
njs
efJeefnlee
lJeeslLeb
nesueer~~1~~
DeeveceefMejefeles
keheesues,
cekejeke=lekegC[ues
efJeueesues~
DeeesOeekeeC[
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
cece
JeLeexYeJeled
heeerjmeejes ns,
njs
efJeefnlee
lJeeslLeb
nesueer~~2~~
peeleb
JemleYetMeCecececed,
ot<eCeot<eCeb
jeefpeleeveced~
cece
Meesef<elees ve keefeoue*dkeejes ns,
njs
efJeefnlee
lJeeslLeb
nesueer~~3~~
SJebefJeOee nesueerkesueer jeseles ve ceeced,
efieefjOejeYeesve&
eeheueb
yeng efJemeeced~
mees{e
mees{Je
<ees[Mee=ejes ns,
njs
efJeefnlee
lJeeslLeb
nesueer~~4~~
387
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- ns eernjs! Deeheves Ssmeer nesueer Kesueer efpemeceW cesje ceesefleeeW kee nej g ieee, cesjer kegMegcYe jbieer mee[er
ieerueer nes ieeer~ cesjs cemleke keer efyeefvoee Yeer Dee& nes ieeer Deewj ceWje pet[e Yeer eflelej-efyelej nes ieee, Deeheves Ssmeer
nesueer Kesueer~ cesjs keheesue keepeue keer keeefuecee Deewj jbie keer ueeefuecee mes jbie iees nQ Deewj cesjs cekejeke=le kegC[ue
Yeer Demle-Jemle nes iees nQ~ Deehekeer jbie efheekeejer mes cesjs Jeb#eesneW hej ueiee ngDee evove kee heeerj efce ieee nw~
Deeheves Fme ekeej nesueer Kesueer~ ns ot<eCeveeceke je#eme kes Me$eg eerjeIeJe! Deehekeer efceueve kes keece mes megMeesefYele
cesjs Debie-Debie kes DeeYet<eCe Jemle nes iees nQ Deewj cesje keesF& Yeer Deuebkeej jbie mes Detlee veneR jne, Deeheves Ssmeer
nesueer Kesueer~ ns eernjs! Fme ekeej keer nesueer keer eer[e cegPes veneR Yeeleer~ efieefjOej keefJe kes mJeeceer! Deehe
eerjeIeJe keer eveuelee cegPes yengle veneR menve nesleer~ Deehe cesjs meesueneW e=bieejeW keer : ekeejeW mes j#ee keerefpees~
efJeMes<e- en ieerle yepe keer Ske eefme nesueer ieerle keer {eue cesW efveye nw~ Fmekee yeesue nwcesjes t ieees ceesefleeve kees nej, ns eeves Ssmees eke jbie [eees~~
mevoYe&Mueeske
ig
ht
20
11
DeLe efeeeb Meevleeefle mce jeIeJees

efJeceepe&eved
hepeheeefCevee
cegKeced~
eheguueheeLeesnmeefcceleb
nmeved
mecege meercevlecemeew
jnmeefJeled~~1~~
op
yr
Yeewceer- Fmekes Devevlej jnme jme kes Jesee eerjeIeJe efJekeefmele keceue kes meceeve megvoj eermeerleepeer kes cegKe
kees Deheves keceuekej mes menueeles ngS eeCeefeee meerleepeer kees meevlJevee osves ueies~
ieerle mebKee-20
nesueeceefOe
vees jes<e keee& nesueeceefOe~
ntevles kegYeeJevee nesueeces<eesLeex efo efveOee&e&~~1~~
388
ieerlejeceeeCeced
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- eerjece kenves ueies~ meerles! nesueer ceW Deehekees jess<e veneR kejvee eeefnes~ nesueer kes eje kegYeeJeveeDeeW
kees peuee efoee peelee nw~ Deehekees nesueer Meyo kee ener DeLe& oe ceW efveefele kej uesvee eeefnes~ Fme heeuiegve ceW
lees Je= Yeer osJej ueielee nw lees efhej egJeke ue#ceCe kees kewmes jeskee peee? Deehekes osJej ue#ceCe Deehekes meeLe
nesueer Kesue jns nQ! Deehekees Fvekee Deheceeve veneR kejvee eeefnes~ ceQ eerjece DeeheceW ner jcelee ntB~ Dele cesjs mJeYeeJe
kees Yeer jeskee veneR pee mekelee~ Fme ekeej cegPe meerleeefYejece eerjece kes iegCeeW mes iegefchele ieerlemecetneW kee efieefjOej
keefJe keer JeeCeer ceW ner efJemleej kejvee eeefnes~
heeuiegve Fn Je=esefhe osJejes ueieefle keLeb egJekees Jeee&~~2~~

oerJeefle les osJejes ue#ceCe me YeJelee ve efJeekeee&~~3~~
mJevob jceles lJeefe jecees ve ces efvemeie& mebJeee&~~4~~
efieefjOejefieefj meerleeefYejeceiegCeieerlekeocyees efJemleee&~~5~~
ll
ieerle mebKee-21
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
meceeiele lJeee men meerles! megKeb jces nesueecenced ~~

heeuiegve
Fn
ceemes
mJevoced ~
Jenefle
meceerjs
cevob
cevoced ~~
meceenle lJeee meceb meerles! megKeb jces nesueecenced ~~1~~
lJeeb
jeeved
keefuelejmejeiew~
leerefveYe&jwue&meovegjeiew
~~
meceecele lJeee meeOe meerles! megKeb jces nesueecenced ~~2~~
iet{es
YeJeleeueees~
efieefjOejefJejefeleieerleefvekeees
~~
meceeJe=le lJeee meekeb meerles! megKeb jces nesueecenced ~~3~~
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- ns meerles! Deehekes meeLe efceuekej ceQ megKehetJe&ke nesueer KesuetBiee~ cevo-cevo Jeeeg kes eueles mecee Fme
heeuiegve cenerves ceW ceQ Deehekes meeLe meceeiele neskej nesueer ceW megKehetJe&ke jceCe keBiee~ Devegjeie mes ege megvoj jbieeW
mes Yejs ngS efheekeeefjeeW kes jbieeW kes eJeen mes Deehekees jbielee ngDee ceQ Deehekes meeLe ner nesueer ceneslmeJe ceW Deevevo
uetBiee~ Deehekes DeeBeue keer eee ceW efhee ngDee ceQ Deehekes meeLe Skeerke=le neskej efieefjOej keefJe eje jefele ieerle
mecetneW kes ceeOece mes nesueer ceW megKe kee DevegYeJe keBiee~
op
ieerle mebKee-22
efyeueJeweeueeskeOegveew
ceueiegCeOeecejecees
cewefLeueerueueecejecees
jceles
jceles
Jemevles~
Jemevles~~
DeeesOeekeeC[
ve
d
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
meerleeueleehejerlees
ns
megjJejleveeceheeefjpeeleiegCeOecee&
~
hetefjlepevekeeceYegJeveefJeefoleMegYekecee&
~~
mesefJelemeg$eeceefveieceefveietefnlececee&
~
leefvepepeveoece jecees jceles Jemevles~~1~~
YeewceereueeefJeveerlees
ns
MegYemegvojMeececeOegjeefjlehepe&vees
~
efJeeemegKeOeece#eefheleceveesYeJeceevees
~~
peveoeejece
mesevemegOeemegOevees~
YeJeefJeheefjece jecees jceles Jemevles~~2~~
heeefLe&efJekeC"ie=nerlees
ns
cejkeleceefCeveeceveJeuemejesnveeruees
~
ueeseveeefYejecejceCeerpeveveleMeeruees
~~
ueeskeheheefjCeecehejceceveesnjueeruees
~
ueeskesMeeCeece jecees jceles Jemevles~~3~~
efveieceefveefheleieerlees
ns
veerueeslheueMeececeOegjceveesnjeefjle
~
Megef ehegCeeCeeceejCepeefvelemegjmeefjle
~~
eCelesehf melekeeceefieefjOejefiejecegKeefjle
~
keCeeiegCeOeece jecees jceles Jemevles~~4~~
389
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- cebieuecee iegCeeW kes Oeece eerjece Jemevle ceW nesueer Kesue jns nQ~ meerleepeer kes oejlve eerjeIeJe nesueer
Kesue jns nQ~ meerleeefheCeer uelee mes Deeefueefle, heeefjpeele kes meceeve iegCeeW Deewj OeceeX Jeeues, osJeJe=#emJehe meppeveeW
keer keecevee hetCe& kejves Jeeues leLee Deheves MegYe keceeX kes keejCe mechetCe& ueeskeeW ceW eefme, Fv kes eje mesefJele leLee
JesoeW ceW efhes ngS cece& Jeeues, Deheves YeeeW kes yevOeveeW kees ve kejves Jeeues YeieJeeve eerjece Jemevle ceW nesueer Kesue jns
nQ~ he=LJeerveefvoveer meerleepeer he efyepeueer mes ege, cesIemJehe efJeee Deewj megKeeW kes Oeece , keeceosJe kes Me$eg efMeJepeer
kes Yeer ceeveveere, YeeeW kes oehe Geeve kees ve kejves Jeeues eerjece Jemevle ceW jce jns nQ~ meerleepeer kes keC" ceW
efJejepeceeve FvveerueceefCe mJehe veJeerve veerues keceue kes meceeve veerueJeCeea ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues leLee meYeer
ceefnueeDeeW kes eje eCece mJeYeeJe Jeeues Deewj ueeskeheeueeW kes megKe heefjCeecemJehe hejce megvoj ueerueeDeeW Jeeues
Deewj ueeskeheeueeW kes Yeer eCeeceeW kes Deeee eerjece Jemevle ceW jceCe kej jns nQ~ efpevekes efueS JesoeW ceW efoJe ieerle
ieeS ieS pees veeruekeceue kes meceeve Meeceue leLee ceOegj Deewj megvoj eefj$e Jeeues nQ efpevekee eCeece heefJe$e Deewj
hegCecee nw efpevekes ejCeeW mes iebieepeer eke ngeeR Deewj efpevneWves eCelepeveeW keer FeDeeW kee mecceeve efkeee, Ssmes
390
ieerlejeceeeCeced
efieefjOej keefJe keer JeeCeer mes cegKej mJej ceW ieeS ngS keCeeiegCeeW kes Oeece YeieJeeve eerjece Jemevle ceW nesueer Kesue jns
nQ~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOee_eue ceW yengeefe&le efyeueJewee ueeskeOegve ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw- Je==voeJeve
Oeece ceesnve Kesuew nesueer~
op
yr
ig
ht
20
er
es
R
s
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
DeefOekeesmeueOeece
meerleejeceew
jcesles~
meoeesOeeOeece
meerleejeceew
jcesles~~
Meer l eueef v ece& u eveer j s
ns
YeeefJeleYeJeYeeceYeJeefveefOelejefCeleleerjs
~
e=leceueeejececeefojmejespemeceerjs
~~
heeJeveheefjCeeceOeeveceefnlecegefveOeerjs
~
vejueeskeueueecemeerleejeceew
jcesles~~1~~
nesueercencenveereew
ns
egefleefpelejeflekeecekeecekeesefkeceveereew
~
hetefjlepevekeecejceCeerceefCejceCereew
~~
efJeieefueleceokeececegefveceevemeveceveereew
~
MegefeieewjMeecemeerleejeceew
jcesles~~2~~
eueeheeesoMejerjew
ns
MegYemegCeOeececeoveceveesnjcetleea
~
MeleYeemkejOeecemJepeveceveesjLehetleea
~~
pevej_peveOeeceegeflekeguekeerefle&lekeerleea
~
YeJeYe_peveveecemeerleejeceew
jcesles~~3~~
veerueheerleheefjOeeveew
ns
peveceveesefYejeceefJeeeefJeveeefJeveerleew
~
meppeveeefYejecemegCeeefjlehejerleew
~~
cevceLeeefYejecekeefJeJejefieefjOejieerleew
~
ueeseveeefYejecemeerleejeceew
jcesles~~4~~
ve
d
ieerle mebKee-23
Yeewceer- keesmeue peveheo kes Oeece ceW eermeerleejecepeer nesueer Kesue jns nQ~ megvoj DeeesOeeOeece ceW eermeerleejece
nesueer Kesue jns nQ~ Meerleue Deewj efvece&ue peue mes ege, evove kes Geeve mes megMeesefYele, ceeoke keceue keer megjefYe mes
ege Jeeeg Jeeues, heefJe$e heefjCeece Jeeues, cegefveeeW Deewj OeerjpeveeW kes Oeeve-efeee mes hetefpele, heeJe&leerpeer keer Yeer
DeeesOeekeeC[
R
ig
ht
es
er
ve
d
MeesYee ye{eves Jeeues, YeJemeeiej kes efueS veeJe mJehe mejet ceeB kes le hej ceveg<e ueeske kes jlve mJehe
eermeerleejecepeer jce jns nQ~ nesueer kes ceneslmeJe mes mecceeefvele Deheveer MeesYee mes jefle Deewj keece kees peerleves Jeeues,
kejes[eW keeceosJeeW kes Yeer Fe kes efJe<ee, YeeeW keer keeceveeDeeW keer hetefle& kejves Jeeues, es ceefnueeDeeW kes Yeer jceCe
kes kesv, ceo leLee keece efJeeej kees ve kejves Jeeues, cegefveeeW kes Yeer ceevemeeW kes vecemkeej kes Deeee ieewj-Meece
eermeerleejece nesueer Kesue jns nQ~ efyepeueer Deewj yeeoue kes meceeve Mejerj Jeeues, es-meodiegCeeW kes YeJeve keeceosJe kes
Yeer ceve kees njves Jeeues Deheves YeeeW kes ceveesjLeeW kees hetCe& kejves Jeeues, meppeveeW kes Deevevooelee, efoJeekeeMeege
leLee JesoeW ceW efpevekeer keerefle& ieeeer ieF& nw, Ssmes YeJeyeeOee kees ve kejves Jeeues eermeerleejece nesueer Kesue jns nQ~ veerues
Deewj heerues Jee kees OeejCe efkeS ngS, YeeeW kes ceve kees Deevevo osves Jeeues, efJeee Deewj efJevecelee mes ege, meppeveeW
kes Deevevooelee, es iegCeeW SJeb eefj$eeW mes mecheVe, keece kees Yeer megKe osves Jeeues, es keefJe efieefjOej eje ieeS ngS
ves$eeW kes megKejeefMe eermeerleejece nesueer Kesue jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle Yeer efyeueJewee ueeskeOegve ceW efveye nw~
391
ll
ieerle mebKee-24
.A
eewleeueOJeveew
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
jIegJeerjes
efej heOeejer
JemevleefJenejer~~
mepeueheeesoleceeueceveesnjMeleceveefmepeceonejer
~
mekeueueeskeueeJeCeueefueleue#ceerueeefueleheohepeeejer ~~1~~
hegjefkejerKeefeleceefCeeeref[lemeceefceleJeemejkeejer
~
ueefueleefleuekemeewYeienefjpeeegieMeejoeohe&enejer
~~2~~
veJejepeerJeveeveMegkeveeefmekecegKeefpelejpeveerefJeeejer
~
MeefMekejnemeyevOegpeerJeeOejieuecegeeceeefuekeeOeejer ~~3~~
jef J eef M eMeg J emeveef J eef e$eef J eYet < eCemenef c eef L eues M ekeg ceejer
jecees jceeved uemeefle ef$eueeskeerced keefJeefieefjOejcevekeg_peeejer~~4~~
op
yr
ig
ht
20
11
Yeewceer- JemevleeslmeJe ceW efJenej kejves Jeeues eerjece megvoj he OeejCe kej jns nQ~ veerues yeeoue SJeb leceeue kes
meceeve megvoj, Deveske keeceeW kes ceo kees njves Jeeues mechetCe& ueeskeeW keer megvojlee keer MeesYee kes eje oguejees ngS
ejCekeceueeW mes efJeejCe kejves Jeeues eYeg eerjece Jemevle ceW efJenej kej jns nQ~ efmej hej mJeCe& cegkeg ceWs peefle
ceefCeeeW eje kejes[eW-kejes[eW meteeX kees ueefppele kejves Jeeues Deheves megvoj efleueke keer MeesYee mes oes iebiee SJeb Ske
mejmJeleer kes Denbkeej kees otj kej jns eYeg eerjece Jemevle ceW efJenej kej jns nQ~ veJeerve ueeue keceue kes meceeve ves$e,
leesles kes eeWe kes meceeve veeefmekee, cegKe mes evcee kees peerleves Jeeues evefkejCe kes meceeve cegmkeeve SJeb yevOegpeerJe
heg<he kes meceeve DeCe-DeOej leLee ieues ceW ceewefeke ceeuee OeejCe efkeS ngS eYeg Jemevle ceW efJenej kej jns nQ~
yeeuemete& kes meceeve megvoj heerleecyej OeejCe efkeS ngS, meerleepeer kes meeLe efJejepeceeve efieefjOej keefJe kes cevehe
keg_pe ceW efJeejCe kej jns YeieJeeve eerjece ef$eueeskeer kees jceeles ngS nesefuekee ceneslmeJe ceW efJenej hejeeCe neskej
megMeesefYele nes jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle DeJeOe keer DeeBeefueke nesueer ueeskeOegve eewleeue ceW efveye nw~
392
ieerlejeceeeCeced
ve
d
er
es
R
s
ll
R
ig
ht
jIegvevoveheeefCeie=nerleer uemeefle meerlee eerleer~~

nesueerjmejefmekeeefeleJejJeefMekee, cegKeMeefMekeeOe=leYeerleer ~
JeecekejsOe=lejeieYeepevee ke=leo#ekejseflejmejerleer~~1~~
Yejleb Oeleg&ceerjefelJee ceeC[JeeR eleerleceYeerleer~
kegceceekeheseuekeb ke=lJee ees<eefelJee eCeeceeleerleer~~2~~
veKeefMeKecee&iee$eceeflecee$eced, leceLeefJeOeee efJeveerleer~
ne ne Jeees Jeeeevleer leced heefjvele&evles mceeveerleer~~3~~
meKeerpeveb nemeeefle nmevleer mebmkegJe&leer megveerleer~
efieefjOejeYegb oMe&evleer efkeue Yejleb YeeJeeCeerleer ~~4~~
ieerle mebKee-25
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
Yeewceer- eerjIegvevove keer heeefCeenCe eje eehle Oece&helveer emeVe meerleepeer yengle megMeesefYele nes jner nQ~
meerleepeer mJeeb nesueer jme keer jefmeke nQ~ GvneWves Deheves mebeceer heefle eerjece kees Deheves JeMe ceW kej jKee nw Deewj
Gvekes evcegKe hej Yeejleere ceee&oe keer veerefle efJejepe jner nw~ GvneWves Deheves Jeece eernmle ceW jbie kee hee$e OeejCe
kej jKee nw Deewj oeefnves eernmle ceW jmejerefle kee efvePe&jCe kejves Jeeueer efheekeejer OeejCe kej jKeer nw~ eCeece kejves
JeeueeW kes efJeeeme mes mecheVe efveYeeake meerleepeer efJeeemehee$e Yejlepeer kees heke[ves kes efueS ceeC[Jeerpeer kees esefjle
kejkes GvnW ceefnuee kee Jem$e OeejCe kejekej Yejlepeer kes keheesueeW hej kegbkegce kee ueshe kejkes megMeesefYele nes jner nw~
Yejlepeer kees veKeefMeKehee&vle jbie mes efYeieeskej hejce efJevece eerjece keer meceerhelee kees eehle meerleepeer ceeC[Jeer heefle
mes ne-ne kejJeekej veeeves ueieeR~ YeeJeeW kee efvecee&Ce kejves Jeeueer meerleepeer meKeerpeveeW kees nBmeeleer ngF& mJeeb nBme
jner nQ~ megvoj veerefleefvehegCe pevekeveefvoveerpeer Yejlepeer ceW Yeefe-mebmkeejeW kee me=peve kejleer ngF& Gvekeer en oMee
efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kees efoKee jner nQ~
op
yr
ig
ht
20
11
efJeMes<e- en ieerle Yeer eewleeue Oegve ceW efveye nw~
ieerle mebKee-26
Dee
nesueerjmes
MegYejlees Yejle
meKeerefYe
kegceejereleeced~~
meKe ve
cegele
mJekejle
ve
heueeeleecemeew MegefeyevOeghegjle~
Dee
peielees efJe<eejme efJejle
megKesve
megveejereleeced~~1~~
ue#ceCeesefhe meceeiele efkeb ve keefj<eles
yeueeosveceeiele
nefjveex nefj<eles~
DeeesOeekeeC[
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
Dee veKeefMeKeb jeefelJee megjle

meKeerefYe
megeejereleeced~~2~~
meKe kegle eekeceuekejs keCeb
oe ejCeees: megvethegjb keuelkeCeced~
Dee
meJe&Lee
efJeveesojmeeshejlees
efJeosnkegceejereleeced
~~3~~
nemeb menemeb meerlee keueb keLeevleer
evob evob jIegevb yevOegb oMe&evleer~
Dee
efieefjOejeYegmvesnefvejlees
efvepesve
e=ejereleeced~~4~~
393
ieerle mebKee-27
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- meerleepeer kenves ueieeRDeeDees, keueeCe ceW efvejle Yejlepeer kees Fme nesueer jme ceW meefKeeeW eje
kegceejer yevee efoee peee~ meefKeeeW! meeJeOeeveerhetJe&ke osKees, Yejle kees Deheves neLeeW mes cele es[es, keneR es Deheves
YeeF& eerjeIeJe kes heeme Yeeie ve peeesW~ Deepe mebmeej kes efJe<ee jme kes Jewjeieer Yejle kees megKehetJe&ke megvoj veejer yevee
efoee peee~ ue#ceCe Yeer Deekej nceeje keee kej ueWies Deewj eernefj jeIeJe mejkeej yeuehetJe&ke Yeer Yejle kees ncemes
veneR g[e mekeWies~ Deepe mebmeej keer Jeemevee mes jefnle Yejle kees veKeefMeKehee&vle jbiekej Meeueerve ceefnuee yevee efoee
peee~ meefKeeeW! Fvekes keceue pewmes neLeeW ceW kebkeCe henvee efoee peee Deewj Fvekes keceue ejCeeW ceW megvoj mJej
Jeeuee vethegj OeejCe keje oes~ Deepe meJe&Lee efJeveeso jme mes Ghejle Yejlepeer kees ceeC[Jeer kes he ceW heefjCele efkeee
peee~ Fme ekeej nBme-nBme kej meerleepeer ceeC[Jeerpeer kees efveoxMe kejleer nQ Deewj emeVe nes nes kej jIegkegue kes
evcee eerjece kees Gvekes ess YeeF& Yejle keer oMee efoKee jner nQ Deewj kenleer nQ; Deepe efieefjOej keefJe kes mJeeceer
eerjeIeJe kes esce ceW efvejle Yejlepeer kee ceQ Yeefe kes iegCeeW mes e=bieeefjle keBieer~
efJeMes<e- en ieerle yepeYee<ee keer ueeskeOegve keer {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw- yeeyee vevo Deew eMeesoe
kes wee, yepee os peje yeeBmegjer~
Dee veejerYetlees Mees YeJelee Yeelee Yejle~~

efJeuemeodYeeueheueefmevotj
~
uemeledkeCe&egiekeuekeCe&hetj
~~
kegceejerYetlees Mees iegCeJelees Yeelee Yejle~~1~~
Deevejefelece=ieveeve
~
kemletefjefleuekeiegCeeeve
~~
megkegceejerYetlees Mees eceJelee Yeelee Yejle~~2~~
levegueefmeleheerleJejmeeer
~
394
ieerlejeceeeCeced
ve
d
cegefvepeveceesnveheefjheeer
~~
JejveejerYetlees Mees veeJelee Yeelee Yejle~~3~~
efieefjOejeYees
heMewveeced~
heefjCeslegceOeJemewveeced
~~
meoeeejerYetlees Mees yeueJelee Yeelee Yejle~~4~~
ieerle mebKee-28
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
Yeewceer- YeieJeleer meerlee eerjece mes kenleer nQDeee&heg$e! Deepe Deehe Deheves YeeF& Yejle kees ceefnuee kes JesMe ceW
osefKeS~ Fvekes cemleke hej megvoj efmevotj kes oMe&ve keerefpeS~ Fvekes keeveeW ceW keCe&hetue osefKeS, ns meiegCe yee!
osefKeS, Deepe Deehekes YeeF& Yejlekegceejer yeve ieS nQ~ Fvekes ce=ie pewmes ves$e ceW De_peve Deewj ceefnueeiegCe kee eeve
kejves Jeeuee kemletjer keer erkee Deeefo Deehe megkegceejer ceefnuee yeves ngS Deheves YeeF& kee oMe&ve kejW~ Fvekes Mejerj hej
heerueer mee[er megMeesefYele nes jner nw Deewj Fvekeer heefjheeer cegefvepeveeW kees Yeer ceesefnle kej jner nw~ ns veerefleceeve! Deepe
Deheves YeeF& Yejle kees es ceefnuee kes he ceW osefKeS~ ns efieefjOej keefJe kes mJeeceer jIegveeLepeer! Fve Deheveer yenvee
kees osefKeS Deewj Fvekes efJeJeen keer JeJemLee keerefpeS~ YeieJeved! Deepe Deheves Yeelee Yejle kees meoeeeefjCeer ceefnuee
kes he ceW efveneefjS~
va
jece een-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yes
Yes
Deueb
nesueerheefjnemewYe&jlees
cece
lepeleeced~~
cece
Yeelee
efvemeiee&led
lejue~
esceheeesefveefOejemeiee&led
mejue~~
Deueb
nesueerke=leeeheueekeeMewYe&jlees
cece
lepeleeced~~1~~
Deeb
eee
YeJeee
Yee~
YetefjYeesieeled
eke=ee
efJeje~~
Deueb
efJe<ecewefJe&veesowe|JeueemewYe&jlees
cece
lepeleeced~~2~~
ue#ceCes
eLee
ve
jes<ees$ekeee&~
mJeereefkejs eLee lees<ees Oeee&~~
Deueb
nesueerke=leeelegjer
efJekeemewYe&jlees
cece
lepeleeced~~3~~
ve
epeeveerles
Yejlees
efJeveesoced~
efieefjOejeYeew
eLeeved
eceesoced~~
DeeesOeekeeC[
395
efJeceues
cece
eieuYeenemewlepeleeced~~4~~
mevoYe&Mueeske
va
ya
s
.A
ll
mecceesefelees cegiOeleeeLe Yeewcee

iele
eelvesve njs meceerheced~
esceeegveerjefvOeleveerjpee#ees
efJeYegb efJeveerlees Yejlees JeJevos~~1~~
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- eerjece ves meerleepeer mes keneYes! ns keueeefCe! eneB nesueer heefjneme kejvee Gefele veneR nw~ cesjs
Yejle kees es[ efoee peee~ cesjs Yeelee Yejle yengle ner ce=og esce kes meeiej Deewj eke=efle mes mejue nQ~ FmeefueS nesueer
kes eje efkees iees heefjneme ekeeMeeW kee eneB keesF& eeespeve veneR nw~ cesjs Yejle kees es[ efoee peee~ es Deehekes
eeueg Yee nQ Deewj mJeYeeJe mes efJe<eeeW mes efJeje nQ~ FmeefueS Fvekes eefle efJe<ece efJeveeso "erke veneR nw~ cesjs Yejle
kees es[ efoee peee~ ue#ceCe kes ner meceeve mecePekej Deehe Yejle hej eesOe ve kejW Deewj Dehevee oeme peevekej Fve
hej meblees<e OeejCe kejW~ Fvekes meeceves nesueer keer elegjlee kee efJekeeme Gefele veneR nw~ cesjs Yejle kees es[ efoee peee~
cesjs Yejle efJeveeso kejvee veneR peeveles, es lees efieefjOej eYeg kes mJeeceer cegPe jece ceW mevlees<e kee ner DevegYeJe kejles nQ~
efvece&ue Yejlepeer kes efJe<ee ceW eieuYe-heefjneme Gefele veneR nw~ cesjs Yejle kees es[ efoee peee~
Deueb
Ye&jlees
ee
th
Se
Yeewceer-Fmekes heeeled Yejlepeer kees Yeesuee peevekej Yetefceveefvoveer meerleepeer ves meefKeeeW mes g[e efoee Deewj Jes
eeeme mes eerjece kes meceerhe Deees~ Gvekes ves$e keceue efveie&efuele esceeeg mes hetCe& Les~ efJevece SJeb meg<egefhle DeJemLee kes
efJeYeg-ee%e Yejlepeer ves legjereeJemLee kes efJeYeg hejcesej eerjece kees Jevove efkeee~
si
P
ieerle mebKee-29
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
mejetles
ueefmelee ueefuelenesueer mejetles~~
jeIeJemeKeeveeb
meerleemeKeerefYe,
men meevegjeiee keefuelenesueer mejetles~~1~~
hejmhejb
OeeJeleeb
Oejleeb
mJejYemee,
hejmhejb jeieesdJeefuele nesueer mejetles~~2~~
efleefYe
meceeo&eleeb
hejmhejMejerjced,
esceheefjnemeesnefuelenesueer
mejetles~~3~~
vece&efYe
enmeleeb
ie=Celeeb nemeeleeced ,
Deeveves
lejeslkeefuelenesueer
mejetles~~4~~
efieefjOejeYegb
lees<eeleeb
efJeveesowce&ueeceesowJe&efuelenesueer
mejetles~~5~~
396
er
ve
d
Yeewceer- Deepe mejet le hej megvoj nesueer megMeesefYele nes jner nw~ eermeerleepeer keer meefKeeeW kes meeLe eerjecepeer
kes meKeeDeeW keer escehetCe& nesueer pece ieF& nw~ Ske-otmejs kees heke[les ngS Ske-otmejs keer Deesj oew[les ngS GYee
efce$eJeie& kes mvesn kes DeeJesMe mes nesueer Gue jner nw~ Ske otmejs Deveesve kees efheekeeefjeeW kes jbie mes ieeruee kej jns
nQ~ Fme ekeej escehetCe& heefjnemeeW mes en nesueer Yeer efceefele nes jner nw~ efJeveesoeW kes ceeOece mes nBmeles ngS, nBmeeles ngS
Jeelee&ueehe kejles ngS hegjpeveeW kes Deevevo mes Gce[er ngF& lejbieeW mes en nesueer mebege nes jner nw~ Fme ekeej efieefjOej
keefJe kes mJeeceer eerjece kees Deheves efJeveesoeW mes emeVe kej jns DeJeOeJeeefmeeeW kes cebieueeW Deewj DeeveboeW mes en nesueer
mebege mebJeefuele nes jner nw~
ieerlejeceeeCeced
s
ht
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
nesueeb vees meese: kejCeerees nesueeb vees~~

OeeJele
Oejle
ueeIeJeeuue#ceCeced,
yeueevvewJe heefjnjCeerees nesueeb vees~~1~~
De_pele
heefjOeeheele
Meeefkee,
veeefjJes<es mebmkejCeerees nesueeb vees~~2~~
efuechele
kegcejmew
keheesueced,
DeeYejCew mebYejCeerees nesueeb vees~~3~~
oemeerke=le
ke=leefJevedceefCevee
efieefjOejeYegCee JejCeerees nesueeb vees~~4~~
es
ieerle mebKee-30
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- nesueer ceW mebkeese veneR kejvee eeefnes~ meerleepeer kenleer nQ meefKeeeW! oew[es~ MeerIelee mes ue#ceCe kees
yeuehetJe&ke heke[ uees~ FvnW cele es[es~ Fvekeer DeeBKe ceW keepeue ueieeDees, FvnW mee[er henveeDees~ FvnW veejer JesMe mes
mebmkeeefjle kejes~ Fvekes keheesueeW hej kegbkegce jme kee ueshe kejes~ FvnW ceefnuee kes ienves henveeDees~ Fvekees oemeer
yeveekej ke=le%e efMejesceefCe eerjece mes Fvekee JejCe kejeDees~
mevoYe&Mueeske
ceesIeeseesiee Keueg egJeleees cewefLeueeresefjleemlee

Oeleg elveeoefhe heefCeheefleb eeYeJeved ue#ceCeb vees~
Yeiveeslmeene efJeefMeefLeuehee eeseueod ovleJeee
meerleeb eesegef ekegjefJeieueved ceeefuekee ce_pegcegKe~~1~~
Yeewceer- meerleepeer mes esefjle neskej Yeer peye Gvekeer meefKeeeB efvejLe&ke Geesie Jeeueer nes ieeeR Deewj eelve kejkes
Yeer Mes<eeJeleej ue#ceCe peer kees veneR heke[ heeF~ leye Gvekee Glmeen meceehle nes ieee~ Gvekes Jee efMeefLeue nes iees
Deewj eesOe mes meefKeeeW kes neW" he[keves ueies~ Gvekes pet[s mes heg<heceeuee efiejves ueieer, Ssmeer megvoj cegKeeW Jeeueer
cewefLeueer meefKeeeB meerleepeer mes yeesueeR~
DeeesOeekeeC[
397
ve
d
er
es
R
s
ht
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
meerles heMe heMe osJejb lesJeMeced~~

heew<eb
he<eb
nesueer eer[ee
nesueer
eer[ee
keLeced~~1~~
OeeJevlees
ieece
Slelmeceerheb
ce=olg Jeeled ekeesb ekegles eleveerkeced~
levJeved
enemeb me
nesueermhe=Meb
osnb kegles ke=Meb nesueer eer[dee keLeced~~2~~
Deeeles
me
yegJeved
Yeele=peeee
efleefYeefJe&levegles vees jeieefkeueVekeeee~
veeves<eg
ef#eheemeew
kegcekeb
JehegOe&es veerjmeb nesueer eer[dee keLeced~~3~~
veevegveeb
ceveglesmeew
ieewj:
jeceejCeveKeevekeesj
Jeeje
megcegefKe
efieefjOejsMemeenmeb
ue#ceCeb memeeOJemeb nesueer eer[d ee keLeced~~4~~
ieerle mebKee-31
ieerle mebKee-32
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- ns meerles! osefKees! osefKees~ Deehe Deheves mJeleb$e osJej kees osefKees~ Fme ke"esj heg<e kees osefKees~ ceQ
kewmes nesueer KesuetB? peye nce ueesie oew[kej Fvekes meceerhe peeleer nQ leye nceejer keesceue keueeFeeW kees es cees[ osles nQ
Deewj nesueer kee efJeveeso kejles ngS nceW meleeles nQ nesueer kewmes Kesueer peee Deewj ncekees YeeYeer kenkej yegueeles nQ~
efheekeejer ues nceejs Mejerj kees efYeiees osles nQ~ nceejer DeeBKeeW ceW kegbkegce kee Je [eue osles nQ Deewj Mejerj veerjme DeLee&led
meebmeeefjke Jeemevee mes nerve yevee osles nQ~ efhej nesueer kewmes Kesueer peee~ eerjece kes ejCe veKeev kes ekeesj ieewj
jepekegceej Devegvee veneR ceeveles nQ~ ns meerles! efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece kes meenme eerue#ceCe kees Yee
efoKeekej jeske oerefpees~ DeveLee nesueer Kesuevee mecYeJe veneR nesiee~
op
yr
ig
meerlee een-
nesueercens meKe megKeb mLeereleeb vewJe jes<ees Oeereleeced~~

nesueer
efJeveesomegKeheJe&
meJe&efJeegleced,
DeeefmlekeefJepeeheJe&
ieueodieJe&cegleced,
jeiew
meevegjeieb
peieled
meceCeereleeced~
vewJe jes<ees Oeereleeced~~1~~
398
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
eteb
ueieLe
ueefueleue#ceCeme
Meeue,
lelemleod
efJeveesoeved cee kegheLe efeeeue,
nemees
osJejsCe
MeeueerefYeefJe&Oeereleeced~
ue#ceCe keoeefhe
vees ceeeLe lepe&veere,
eg<ceeefYe eer[leg efejb
vewJe Jepe&veere,
meKeerefYe meewefce$ees ve oes<ees
oereleeced~
nesueer jeielees ve
eg<ceeefYee keesheveereced,
efnvogYeejleereesce
vewJe
ueesheveereced,
efieefjOejsMeheeoheeb
cevees
veereleeced~
ieerlejeceeeCeced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- meerleepeer yeesueeR- meefKeeeW! nesueer ceneslmeJe ceW megKehetJe&ke efmLej jnes~ eesOe cele OeejCe kejes~ en
nesueer-heJe& efJeveeso kee heJe& nw~ en DeeefmlekeeW kee efJepee-heJe& Deewj Denbkeej kee veeMeke hejceheeJeve-heJe& nw~
DeLee&led Fmeer efove eueeo ves eerjece veece kes eYeeJe mes Deefive hej efJepee heeF& Leer~ Deehe ueesie ue#ceCepeer keer
meeueer ueieleer nQ~ Fmeefuees ns efee meefKeeeW! Gvekes efJeveeso mes kegefhele ve nes~ osJej kees lees meeefueeeW kes meeLe efJeveeso
kejvee ner eeefnes~ Deehe eesOe ve kejW~ ceQ keYeer ue#ceCe kees [eBtieer veneR, Jes Deehekes meeLe esce mes nesueer KesueW~ ceQ
jeskettBieer Yeer veneR~ Deehe ueesie Yeer megefce$eevevove kees oes<e ve oW Deewj jes<e ve kejW~ nesueer kes jbie mes Deehe ueesieeW kees Yeer
eg veneR nesvee eeefnes~ efnvot Yeejleere esce kee ueeshe veneR kejvee eeefnes Deewj efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece
eYeg kes ejCekeceue ceW Dehevee ceve ueieevee eeefnes~
ieerle mebKee-33
op
yr
ig
ht
20
11
meerleejeceew megKeb jcesles nesueeb mejetlecegheeee~

Jeefmeelcepeehegeuf evecegheme=le Yejleue#ceCeefjhegIveceele
megodJeie memeie&ceeefele efejheue#cee ieleMeesYeew~
jeflejefleheleer efJeOeee jeIeJe jeflejefleheleer efJeOeee
meerleejeceew megKeb jcesles~~1~~
yengueeefleheob ceOegceeercesle neseuf ekeejcenerceYesle
megoefceJe $e+legheeflemeKeb mecesle efpeleMecheeOejMecheeefeMegef eJejJemeves heefjOeee jeIeJe JejJemeves heefjOeee
DeeesOeekeeC[
399
es
er
ve
d
efoveme legjereb enjceYeer#e heefeveeR mJeheefleefJeegeeb Jeer#e

meceefCelejesef eve&Yees efvejer#e pej"efceJeeke eflejesYeJevleced~
ees#emegceve DeeOeee jeIeJe ees#emegceve DeeOeee
efmeefeleesveesveb jefeleJeeefj megOeemeerkejb leerPejPeeefj
Jemevleesefeleb ieerlemeeeefj efieefjOejceve kegeYeJeveced~
efJenjleeb meoeefvecee&e jeIeJe efJenjleeb meoe efvecee&e
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- mejet le hej peekej eermeerleejecepeer megKehetJe&ke nesueer Kesue jns nQ~ Jeefmeveefvoveer mejet kes le kes
meceerhe Deekej Yejle, ue#ceCe Deewj Me$egIve kees yegueekej {-efveeeer Deheves efce$eJeie& kee Deeee ueskej Deheveer
megvoj he mebheefe mes jefle Deewj keece kees MeesYeenerve yeveekej meerleejece peer nesueer Kesue jns nQ~ ew$e ke=<Ce he#e keer
eefleheoe kees eehle kej nesueer eer[emLeue ceW heOeejkej efce$e keer YeeBefle Jemevle kees mJeerkeej kejkes cesIe Deewj
efyepeueer keer keeefvle kees peerleves Jeeues veerues-heerues Jee kees OeejCe kejkes DeLee&led meerleepeer veerueJee leLee
eerjecepeer heerleJee OeejCe kejkes nesueer Kesue jns nQ~ efove kee elegLe& enj osKekej keceefueveer kees heefle mete& mes
efyeg[er ngF& peevekej, DeekeeMe kees DeCe ekeeMe mes ege efvenejkej, Je= hetJe&pe keer YeeBefle mete&veejeeCe kees
Deheveer DeeBKeeW mes DeesPeue osKekej, emeVe neskej meerleejecepeer nesueer Kesue jns nQ~ efoJeocheleer Ske-otmejs hej
Dece=lecee efheekeejer kee jbie [eue jns nQ~ Fme ekeej Jemevleerhe OeejCe kejkes eYeg meerleejece cegPe efieefjOej keefJe
kes ceve kees kegbpeYeJeve yeveekej Gmeer ceW efJenej kejles jnW~ ener ceQ efveeJej ceeBie jne ntB yee-ocheleer mes~
efJeMes<e- en ieerle Je=voeJeve kes jefmeee Oegve ceW efveye nw~
ieerle mebKee-34
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
veeves cee ef#ehe iegueeueb jefmekeJej~~

Jemeefle
Jemevles oerJeefle efoievles~
efpeleefMeMegjefJekejYeeueb, jefmekeJej~~1~~
keg<es
efkeceg
KeeveefJeueeseveced~
efkebMegkejeiejmeeueb
jefmekeJej~~2~~
njmes
jeiejYemeJeMe
jeIeJe~
cegeenejb
efJeMeeueb jefmekeJej~~3~~
nesueeb
jceceeCees
efieefjOejeYees~
peefn peefn meppevepeeueb jefmekeJej~~4~~
Yeewceer- YeieJeleer meerlee eerjece mes kenleer nQ ns jefmeke eeCeefeelece! Jemevle kes Jeeme kejles jnves hej efoiedefoievle kes megMeesefYele nesles jnves hej Deheveer keeefvle mes yeeue mecetnhe mete& kees peerleves Jeeuee iegueeue cesjs ves$eeW ceW cele
400
ieerlejeceeeCeced
[euees~ ns jefmeke efeelece! cesjs Kebpeve pewmes Meeceves$e kees ermet kes jbie mes ueeue keeeW yevee jns nQ? Deehe lees
mvesneJesMe kes JeMe ceW neskej cesjs efJeMeeue ceesleer kes nej kees Yeer eflelej-efyelej kej jns nQ~ ns efieefjOej keefJe kes
mJeeceer eerjeIeJe! nesueer Kesueles ngS Deehe meppeveeW kes peieppeeue kees Yeer ve kej oW~
ve
d
er
es
R
ig
ht
nesueerjs jepeefle
jIegJeerjes
pevekemegleee
Oeerj~~
eLee mJeebYegJee peeself eeueee mecesle meevevevokevoes ieYeerj~~1~~
veKeefMeKejeiew efmee kegcew eefuehlees peeeee efJeYeeefle jOeerj~~2~~
eLee kevekeueleee ke=leeefYe<eskees Yeepeles leceeue memejmJeleerveerj~~3~~
ke=lekejkeceuekevekeefvePe&jCeer,
cegefvepeveceevemenerj~~4~~
meerleeb uemeefle jeeved jecees, efieefjOejveevekegerj~~5~~
ieerle mebKee-35
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
Yeewceer- nesueer ceneslmeJe ceW Oeerj eerjece pevekeveefvoveer eermeerleepeer kes meeLe efJejepe jns nQ~ "erke Gmeer ekeej
pewmes mJeeb eke peesefle<celeer efJeegled kes meeLe iecYeerj IeveerYetle Deevebo kee ner yeeoue nes~ veKe mes efMeKehee&vle jbieeW
mes mejeyeesj kegbkegce Je mes efuehle jbieYetefce ceW efmLele eerjece Oece&&helveer meerleepeer kes meeLe efJeYetef<ele nes jns nQ~ efpeme
ekeej mejmJeleer kes peue mes mveeve efkeee ngDee leceeue Je=#e mJeCe& keer uelee kes meeLe megMeesefYele neslee nw~ cegefvepeveeW
kes ceve kes nerjjlve kejkeceue ceW efheekeejer efuees ngS meerleepeer kees jbieeW mes efYeieesles ngS efieefjOej keefJe kes ves$ehe
keger ceW efveJeeme kejves Jeeues jIegJeerj eerjece peevekeerpeer kes meeLe Delevle MeesYeeeceeve nes jns nQ~
ieerle mebKee-36
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
nesueerjmeb
meees
jeleg
jece
meoeieerlemeerleeefYejece
~~
efveeb
eJe<e&leg
escejmejeieb
ke<e&leg
peveceve
keefueleevegjeieced~
heeleg
oeyegOeefJeeece
meoe
ieerlemeerleeefYejece~~1~~
efuecheleg
mcejCekegcesve
Oeerkeheesueb
efJeoOeeleg
efvepeOeeves ceevemeceueesueced~
hegjesMeesYee&leg
YeeefJejece
meoe
ieerlemeerleeefYejece~~2~~
nefjn&jleg
YepevejmewYe&peleeb
ef$eleeheb
#eheeleg #eheeefjheg eCeceleeb e heeheced~
DeeesOeekeeC[
401
er
ve
d
emeeroleg
veJekevoMeece
~~3~~
efieefjOejceveesefpejs
uemeleg
eerefvekesle
oMejLeme
egJejepees
cewefLeueermecesle~
peeleg
peeleg
peevekeerueueece
~~4~~
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- ieerlemeerleeefYejece mebmke=le ieerle cenekeeJe kes eefleheee eerjece mevleeW kees meowJe nesueer kee Deevebo
osles jnW~ efJeeveeW kees efJeeece osves Jeeues eYeg eerjece efvejvlej escejme jbie keer Je<ee& kejles jnW Deewj DevegjeiehetCe&
meppeveeW kees Deheveer Deesj KeeReles jnW leLee nce meyekeer j#ee kejleW jnW~ YeeeW kes DeYeeJemLeeve eYeg eerjece efvejvlej
yegefhe ceefnuee kes keheesue kees mcejCe he kegbkegce mes efuehle kejles jnW Deewj Deheves Oeeve ceW ceve kees efmLej yeveeles
jnW leLee nceejs ves$eeW kes meeceves eermeerleepeer kes meefnle megMeesefYele nesles jnW~ eernefj Deheves Yepeve kes DeeveboeW mes Yepeve
kejves JeeueeW kes leerveeW leeheeW kees otj kejles jnW~ je#emeeW kes Me$eg eerjeIeJe eCeece kejves JeeueeW kes heehe Yeer ve kejles
jnW Deewj veJeerve cesIe kes meceeve Meeceue eerjece cegPe hej meowJe emeVe yeves jnW~ efieefjOej keefJe kes cevehe DeeBieve
ceW eerpeer kes efveJeememLeeve cenejepe oMejLe kes egJejepe eerjece meerleepeer kes meefnle efJejepeceeve neW~ peevekeerpeer kes
oe kes jlve eerjece keer pee nes, pee nes, pee nes~
si
P
ee
th
Se
Fefle
ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes DeeesOeekeeC[s
ieerlemeerleejecenesueerefJenejes veece efleere meie&~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul

eje efJejefele ieerlejeceeeCe ieerlemeerleeefYejece veeceke mebmke=le ieerlecenekeeJe kes DeeesOeekeeC[ ceW
ieerlemeerleejecenesueerefJenej veeceke efleere meie& mecheVe ngDee~
402
ieerlejeceeeCeced
~~eer~~
~~vecees jeIeJeee~~
ve
d
er
es
ieerlemeerleejeceoesueeslmeJees veece

DeeesOeekeeC[s
ht
le=leere: meie&
R
ig
mevoYe&Mueeske
va
ya
s
.A
ll
eermeppeeseflejKeefC[leeeefleefceleevevowkemeevelceYe=cheecYeesOejmegvojew Megefeceleer JeelmeueJeejeefVeOeer~

Je<e&vleew veYeefme e{peueos Megkeues le=leereeefleLeew
eer[vleew ceefCeheJe&les$e peele mewjOJepeerjeIeJeew~~1~~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- cenekeefJe DeeesOeekeeC[ kes le=leere meie& kee cebieueeejCe emlegle kejles ngS kenles nQ- MeesYee SJeb
meee peesefle leLee DeKeC[, Demeerce, Deevevo kes IeveerYetle efJeen-efJeegle SJeb cesIe kes meceeve megboj, heefJe$e
Je=efmebheVe, Jeelmeue kes cenemeeiej YeieJeeve eermeerleejece Je<ee& $e+leg ceW Gce[les ngS yeeoue mes ege eeJeCeceeme ceW
Megkeue he#e keer le=leeree kes heeJeve heJe& hej ceefCeheJe&le hej Petuee Petueles ngS meyemes Glke= he ceW efJejepeceeve nes jns
nQ~
ieerle mebKee-1
oesueeveerleew meerleejeceew oesuesles DeefYejeceew ns~

efJeuemeefle veYeefme
keefueleIeveceeues,
Je<ee&Jeeefjoefyevogjmeeues
~
oesueeeerleew meerleejeceew oesuesles DeefYejeceew ns~~1~~
MeerleuecevomegievOemeceerjs,
mJewjb
eeueefle
JejJeeveerjs~
oesueemheerleew meerleejeceew oesuesles DeefYejeceew ns~~2~~
ve=leefle
ceeevceveefme
ceetjs,
jefle
eelekes
ceOegjceotjs~
oesueeYeerleew meerleejeceew oesuesles DeefYejeceew ns~~3~~
DeeesOeekeeC[
403
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deepe Petues hej efJejepeceeve megvoj meerleejecepeer Petuee Petue jns nQ~ cesIeceeuee mes ege eeJeCe cenerves
kes megMeesefYele nesles mecee Deewj Je<ee&keeueerve cesIeeW keer ceOegj hegnej kes he[les mecee peiele kees Deevebo osves Jeeues
meerleejecepeer emeVe neskej Petuee Petue jns nQ~ Meerleue, cebo Deewj megiebefOele Jeeeg kes PekeesjeW mes efyevee jeske-eske yesleeW
kee mecetn efnue jne nw leLee Petues keer mebheefe mes ege ceveesnj meerleejecepeer Petue jns nQ~ FOej celeJeeues ceveJeeuee
ceetj veee jne nw Deewj ceefCe heJe&le kes efveke ner eeleke yengle ceOegj mJej ceW efheT-efheT keer jve ueiee jne nw~
Petues hej efveYeeake cege ceW yew"s eermeerleejecepeer megvoj jerefle mes Petue jns nQ~ veeruee Deewj heeruee Jee OeejCe efkeS ngS
osJelee Deewj ievOeJeeX kes eje efpevekee iegCeieeve efkeee ieee nw Ssmes efieefjOej keefJe kes Yeer ieerleeW kes eefleheee yeves ngS
eermeerleejecepeer yengle ner megvoj jerefle mes Petuee Petue jns nQ~
heefjefnleveerueheerleheefjOeeveew
,
megjievOeJe&efJeefnleiegCeieeveew
~
efieefjOejieerleew meerleejeceew oesuesles DeefYejeceew ns~~4~~
.A
ll
ieerle mebKee-2
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Dee oesueeefmLeleew meerleejeceew megKeb oesuesles megKeb oesuesles~~

Yeeefle
je%eer
$e+letveeb
Je<ee&~
Keeefle
MeefcelepeieppeerJepeerJele<ee&~
Dee oesueeefmLeleew hetCe&keeceew megKeb oesuesles~~1~~
keueb
ketpeefvle
efJeeefle
efJene~
heer
heer
jefvle
mejmemeeje~
Dee oesueeefmLeleew YeeefJejeceew megKeb oesuesles~~2~~
cevob
cevob
ceueees
Jeeefle Jeele~
efeleJeeefjomeefueuekeCepeele
~
Dee oesueeefmLeleew ieewjMeeceew megKeb oesuesles~~3~~
cegoe
ieeeefvle
iegCeeved
ievOeJee&~
efJeb
heMeefvle
efJeefOenefjMeJee&~
Dee oesueeefmLeleew efieefjOejeefYejeceew megKeb oesuesles~~4~~
op
yr
Yeewceer- Deepe Petues hej efJejepeceeve eermeerleejecepeer megKehetJe&ke Petue jns nQ~ $e+legDeeW keer jeveer Je<ee& megMeesefYele
nes jner nw Deewj Jen peerJeeW kes peerJeve keer heeme yegPeeleer ngF& Keeefle eehle kej jner nw Deewj Deepe Petues hej efJejepeceeve
hetCe&keece eermeerleejecepeer Petue jns nQ~ FOej DeekeeMe ceW he#eer ceOegj OJeefve ceW yeesue jns nQ Deewj eeleke jmeerues megj ceW
heer-heer keer jve ueiee jns nQ leLee mebmeej kes YeeeW kes DeYeeJe mLeeve eermeerleejecepeer emeVelee mes Petuee Petue jns nQ~
meceg kes peuekeCeeW kees ueskej Deeee ngDee ceuee Jeeeg Oeerjs-Oeerjs eue jne nw Deewj ieewj-Meece ocheleer Petuee
Oeerjs-Oeerjs Petue jns nQ~ ievOeJe& emeVelee mes iee jns nQ Deewj yeee, efJe<Ceg, efMeJe eYeg keer efJe efvenej jns nQ~ Deepe
efieefjOej keefJe kees Deevebo osves Jeeues eermeerleejecepeer Petuee Petue jns nQ~
404
ieerlejeceeeCeced
mevoYe&Mueeske
ve
d
me_eeueceeveeb
ueIegue#ceCesve
ueesueefVeeesueeb
emeceer#e ueesueeced~
meer l eeceYeer l eeb
heef j YeeJe Yeer l eeb
meKeer ee#eew efJeefveJeee& jececed~~1~~
es
er
Yeewceer-ue#ceCe peer eje MeerIelee mes PegueeF& peeleer ngF& efnueles ngS JeeeW Jeeueer mJeeb ner ebeuelee kees eehle
efnC[esuee Deewj efveYeeake meerleepeer kees Yeer YeeYeerle osKekej eerjece kees jeskeleer ngF& meKeer kenves ueieer~
ht
ieerle mebKee-3
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
oesueeb Mevew Mevew heefjeeuee meKeeR mecYeeuee ns njs~~

kecevekeocyemegleJejMeeKee ueefcyeleoesueeueesueeb jeIeJe~
Yeewecf eb Yegpeueleee efJeefveYeeuee meKeeR mecYeeuee ns njs~~1~~
iepe iepe Ievee ieYeerje: mete&oe meveerje jeIeJe~
efJe%eeb JejoJehegce&vegceeuee meKeeR mecYeeuee ns njs~~2~~
eJenefle mejmemeceerjes Oeerjes JeefuieleJeveJeeveerjes jeIeJe~
oeee efvepeoefeleeb eefleheeuee meKeeR mecYeeuee ns njs~~3~~
jIegJejueefueleue#ceCeb Jeeje oesueeYeeb efveJeeje jeIeJe~
efieefjOej ieerleeb meerleeb heeuee meKeeR mecYeeuee ns njs~~4~~
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
Yeewceer- ns jeIeJe! Petuee Oeerjs-Oeerjs eueeFS Deewj cesjer meKeer meerleepeer kees mebYeeue ueerefpeS~ megvoj-megvoj
keobye Je=#e keer [eue hej ueke jner efnb[esues hej yew"er ngF& he=LJeervebefoveer meerleepeer kees Deheveer Yegpee keer uelee mes ske
oerefpeS~ mete& kees {keves Jeeues, iebYeerj yeeoue yeej-yeej iepe&ve kej jns nQ~ Jejoeveer efJeen Jeeues cev$e ner efpevekee
Mejerj nw, Ssmeer yeeefJeee keer YeeBefle meerleepeer kees Deeee oerefpeS~ ns jeIeJe! yesleeW kees PekePeesjves Jeeuee en iebYeerj
Jeeeg eue jne nw, Dele ke=hee kejkes Deheveer efeelecee meerleepeer keer eleer#ee keerefpeS Deewj GvnW mebYeeefueS~ ns
jIegJej! heejs ue#ceCe kees MeerIeleehetJe&ke Pegueeves mes cevee keerefpeS~ ns jeIeJe! Petues kes Yee kees otj keerefpeS Deewj
efieefjOej keefJe kes eje ieeF& ieF& meerleepeer keer j#ee keerefpeS, GvnW mebYeeue ueerefpeS~
op
yr
efJeMes<e- en ieerle hetJeea Gej eosMe keer kepejer (ke_peueer) keer {eue ceW efveye nw~ Fmekes yeesue nQ- Dejs
jecee! cevoeefkeefve kes leerjs, jeIeJe Petues ns njs~
mevoYe&Mueeske
meslew Jeeefjleb oesueeb cevoevleb e ue#ceCeced ~
jecesCe Jeer#e JeerleeYeer meerlee eerlee yeYetJe n~~1~~
DeeesOeekeeC[
405
Yeewceereerjece kes eje mebkesle mes ner jeskes ieS ue#ceCepeer kees efnb[esuee Oeerjs-Oeerjs eueeles osKe Yee mes cege
meerleepeer yengle emeVe ngF~
11
ve
d
er
es
R
s
ht
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
oesueefle
oesueeceJeOeefJenejer
men
meerleemegkegceejer
ns~~
Je<ee
$e+legb
hejcejceCeereeb
jecees
Jeer#e
keecekeceveereeced ~
oesueefle
oesueeb
pevemegKekeejer
men
meerleemegkegceejer
ns~~1~~
megKeo
MegYe
eeJeCees
ceeme
efJeefnleJeeefjOejJeeefjefJeueeme
oesueeb
oesueefle
vejlevegOeejer
men
meerleemegkegceejer
ns~~2~~
mecegereles
efJeeefle
efJen
heer
heer
jefle
elegjmeej~
oesueeb
oesueefle
YeJeYeenejer
men
meerleemegkegceejer
ns~~3~~
efMeMegjefJeefkejCeJemeveheefjJeerle
keefJeJejefieefjOejmegefiejeieerle
~
oesueeb
oesueefle
efJeheefoejer
men
meerleemegkegceejer
ns~~4~~
ieerle mebKee-4
op
yr
ig
ht
20
Yeewceer- DeJeOeefyenejer eerjece Petuee Petue jns nQ Deewj Gvekes meeLe megkegceejer meerleepeer Yeer efJejepeceeve nQ~
hejcejceCeere Deewj keece keer Yeer Fe kee Deeee yeveer ngF& Je<ee& $e+leg kees osKekej Yee megKekeejer eerjece Petuee
Petue jns nQ~ cesIeeW kes peue-efJeueeme kees emlegle kejves Jeeuee megboj eeJeCe cenervee megKe os jne nw Deewj ceveg<e
levegOeejer eerjece meerleepeer kes meeLe Petuee Petue jns nQ~ DeekeeMe ceW he#eer G[ jns nQ, elegj eeleke heer-heer j jne nw~
YeJemeeiej kee Yee njves Jeeues eerjece meerleepeer kes meefnle Petuee Petue jns nQ~ yeeuemete& kes meceeve Jee OeejCe efkees
ngS, es keefJe efieefjOej keer megefieje DeLee&led osJeJeeCeer ceW ieees ieS efJeheefeeeW kees ve kejves Jeeues YeieJeeve jece
eermeerleepeer kes meeLe Petuee Petue jns nQ~
406
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-5
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
meerles
oesueeeeceeJeeYeeb
megKeb
jceleeced ~
efYeee
efJeelees
efJejceleeced~~1~~
mJeeb
oesueceevee oesuee ce_pegceelesve ueesuee~
keC"yeyeengueleb meceeieceleeb efYeee efJeelees efJejceleeced ~~2~~
heMe veYeefme cesIeceeueeb yeueekeeJeueeR jmeeueeced~
ceveesJeves jmesMesve cegoejceleeb efYeee efJeelees efJejceleeced ~~3~~
heer heer eelekees yeJeerefle efMeKeer veVees veJeerefle~
veeefkeefYee veekeveeekesve veceleeb efYeee efJeelees efJejceleeced~~4~~
ieereceeveeYeeb megjsvw meerleejeceeYeeb cegveervw~
efieefjOejme keJesjeieee Meceleeb efYeee efJeelees efJejceleeced~~5~~
jecees ieeeefle -
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceereerjece iee jns nQ-ns meerles! Deye nce oesveeW Fme Petues hej megKehetJe&ke jce peeSB Deewj meye Deesj mes Yee
meceehle nes peee~ osKees, cebo-cebo eue jns Jeeeg kes eje en efnb[esuee Deheves Deehe eue jne nw~ Dele nce oesveeW
ieueyeefneeB kejkes, efceuekej Petuee PetueW~ osKees, DeekeeMe ceW Gce[ jner cesIeceeuee kees leLee megvoj hebefe kees nce
oesveeW kes ceve Jeve ceW e=bieej jme Dehevee Geeve yevee ues~ eeleke heer-heer yeesue jne nw Deewj ceesj veeelee ngDee nce
oesveeW kees eCeece kej jne nw~ Deepe lees mJeie& kes osJelee Deewj Fv Yeer nceejs Petuee ceneslmeJe kees veceve kejW~ Fme
ekeej es osJeleeDeeW SJeb cegveerveW eje ieees pee jns eermeerleejecepeer kes eje efieefjOej keefJe kes heeheeW kee mecetn ve
kej efoee peee~
efJeMes<e- en ieerle efcepee&hegjer kes kepejer {eue hej efveye nw~ Fmekes yeesue nQceerje ceieve YeF& nefjiegCe ieeFkew, veeve peue efiejeFkew ve~
mevoYe&Mueeske
op
yr
ig
ht
20
11
hepe&veb mJeee eueeb oefeleee MeexCe Meeeb Oeveg

peeIees<ew mleefveleb cenerpeefvecevemmeeielees eer[eved~
kesMew Keb megceve efmcelesve efMeefKeveb escCee ke=heeJe=efle
meodJe=efb ceefCeheJe&les efJepeeles oesueeefJenejer nefj~~1~~
YeewceerkeefJe Je<ee& kes GhekejCeeW kees YeieJeeve eerjece kes Meejerefjke GheeoeveeW mes Gheefcele kejles ngS kenles nQ
cesIe kees Deheveer keebefle mes, efyepeueer kees Deheveer efeelecee meerleepeer mes, FvOeveg<e kees Mee& Oeveg<e mes, cesIe iepe&ve kees
Deheves Oeveg<e bkeej mes, peerJeeW kes ceve kees meled mebkeuhe mes, DeekeeMe kees kesMeeW mes, heg<heeW kees cegmkeeve mes, ceetj kees
esce mes, Je<ee& kees ke=heeJe=ef mes ueefppele kejles ngS, ceefCeheJe&le hej efJejepeceeve Petuee Petue jns YeieJeeve eerjece keer
pee nes~
DeeesOeekeeC[
407
ve
d
er
es
R
s
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
oesueeb oesueeesles
ceesoceeveew yeeocheleer~~
eueekevoieewjMeecekeesefkeecekeceveereew
~
ueeskeueeseveeefYejecemJeeefYejecejceCeereew
~
oesueeb ueerueeesles SOeceeveew yeeocheleer~~1~~
MegYeb eeJeCeb megceemeb nefjleYetecf eJeveefJeueemeced~
oMe oMe n<e n<e nemeb nemeb cevonemeced~
oesueeb Kesueeessles JeOe&ceeveew yeeocheleer~~2~~
Jeerpeceeveew
meemetveosJeueeskeheeefjpeelew~
especeeveew
cevocevoceueece_pegMeerleJeelew~
oesueeb ceeueeesles mhe=Meceeveew yeeocheleer~~3~~
megjw
ve=leJeeoieerlekeefueleheeJevemeerlew~
megkeefJeefieefjOejeefYeieerleosJeJeekehegveerleieerlew
~
oesueeb ueesueeesles Meceeveew yeeocheleer~~4~~
ieerle mebKee-6
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Yeewceer- Deepe ceefCeheJe&le hej hejyee ocheleer meerleejecepeer Petuee Petue jns nQ~ efyepeueer Deewj yeeoue kes meceeve
ieewj-Meece kejes[eW keeceeW keer Fe kes efJe<ee yeves ngS mecemle ueeskeeW kes ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues leLee mJeeb
ceW jceves Jeeues eesefieeeW kes efueS Yeer jceCeere hejcesej ocheleer meerleejecepeer Oeerjs-Oeerjs Petuee Petue jns nQ~ megboj eeJeCe
ceeme kees leLee njer-Yejer he=LJeer kes meeQoe& kees osKe-osKekej emeVe nes-neskej cebo cegmkeeve mes nBme-nBmekej
YeieJeeve eermeerleejece efnb[esues kees efKeueewvee yeveekej Petue jns nQ~ heg<heeW mes ege osJeueeske kes keuheJe=#eeW kes eje
hebKes Peues peeles ngS, cebo-cebo ceuee Jeeeg eje Oeerjs-Oeerjs efnueeS peeles ngS, Deveesve kee mheMe&megKe DevegYeJe kejles
ngS, hejcesej ocheleer Petues kees ceeuee kee Deekeej eoeve kej jns nQ~ ve=le, Jeee Deewj ieerle mes ege efoJe mebieerle
Jeeues osJeleeDeeW eje leLee eskeefJe efieefjOej kes eje ieeS ngS mebmke=le Yee<ee ceW heefJe$e ieerleeW mes emeVe neskej YeeeW
kes ves$e kes efJe<ee yeves ngS eermeerleejecepeer Petues kees mJeeb Peguee jns nQ~
ieerle mebKee-7
DeefOeceefCeceeefieefj jecees efJepeeles oesueeefJenejer eernefj~

meerleeoeueueecees efJepeeles oesueeefJenejer eernefj~~1~~
eeJeCeceeefmemekeuemegKeoeefeefve pevemegKekeejer eernefj~
DeefYeveJepeueOejMeecees efJepeeles oesueeefJenejer eernefj~~2~~
Je<e&efle ceOegjceOegjceLeiepe&efle Ieves YeJenejer eernefj~
hetefjlemeKeerpevekeecees efJepeeles oesueeefJenejer eernefj~~3~~
408
ieerlejeceeeCeced
ieerle mebKee-8
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- Deepe ceefCeheJe&le hej oesuee efJenejer eerjece meyemes DeefOeke megMeesefYele nes jns nQ~ meerleepeer kes oe kes
jlve eerjece meJee&efOeke megvoj ueie jns nQ~ meyekees megKe osves Jeeues eeJeCe cenerves ceW YeeeW kes megKekej veeruecesIe kes
meceeve megvoj eerjece meJee&efOeke MeesYee mecheVe nes jns nQ~ ceOegj-ceOegj iepe&vee kejles ngS Jejmeles ngS cesIe keer
GheefmLeefle ceW YeJeYeenejer YeeeW keer keecevee hetCe& kejves Jeeues eernefj YeieJeeve jece meJee&efOeke megvoj ueie jns nQ~
meerleepeer kee Je#eesn ceC[ue ner efpevekee ceveesyevOeve nw, Ssmes oMejLevevove iepesv Deewj YeeeW kes ceve ceWs efJeeece
kejves Jeeues YetueeefJenejer eerjece Deepe meJee&efOeke megvoj ueie jns nQ~ mJeie&ueeske kes ekeeMeceeve nesles jnves hej SJeb
osJeJeie& kes emeVe nesles mecee, osJeleeDeeW kes Yee kee njCe kejves Jeeues, efieefjOej keefJe kes ceve kees Deevevo osves
Jeeues PetueeefJenejer eerjece meyemes Glke= efoKe jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle peewvehegjer kepejer kes Oegve ceW efveye nw~
oMejLemegleiepees cewefLeefueodYeJeceC[ueJeejer eernefj~

mJepeveveeveefJeeecees efJepeeles oesueeefJenejer eernefj~~4~~
oerJevleeb efoefJe oerJeefle ueeskes osJeYeenejer eernefj~
efieefjOejceveesefYejecees efJepeeles oesueeefJenejer eernefj~~5~~
va
jecees ieeeefle ue#ceCeb eefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
Mevewoexueeb
oesuee
ue#ceCekeggceej!
epeeJeleer
les
Yeerlee~~
oesuee
YeJeleg
ve
meceefOekeueesuee
meerlee
emeeroleg
veerueefveeesuee~
megKeewveeb keefuelemegKemeej~~ epeeJeleer ....~~1~~
ceueceeer
Je<ee& $e+legjs<ee
Yeewceer Yeemeleeb
efJeielekeues<ee~
Deueb keesheefelJee leYeJeYeej~~ epeeJeleer .....~~2~~
ceesoe
cenerpeeb
megefce$eevevoJeOe&ve
Kesoe
ve
ewveeb #eefheleYeJeyevOeve~
mecemeeoewveeb megcemegkegceej~~ epeeJeleer ....~~3~~
oesueeslmeJeb ieeevleg efejb
ievOeJee&
Oeeevleg Meefceob
gefnCenefjMeJee&:~
e=Ceg efieefjOejpeerJeveeOeej~~ epeeJeleer ....~~4~~
Yeewceer- eerue#ceCe kees mecyeesefOele kejkes eerjece iee jns nQ-ns kegceej ue#ceCe! Petuee Oeerjs-Oeerjs eueeDeeW,
legcnejer YeeYeer [j jner nQ~ en efnC[esuee yengle e_eue ve nes, veerue heefjOeeve Jeeueer meerleepeer emeVe nes peeeB~ ns
DeeesOeekeeC[
ve
d
peerJeeW kes megKelelJe kes jeefelee ue#ceCe! legce meerleepeer kees emeVe kejes~ ns YeJeYeejnejer ue#ceCe! en Je<ee& $e+leg
cebieueceeer nw~ FmeceW meerleepeer kee keuesMe meceehle nesvee eeefnS, Jes emeVelee mes megMeesefYele neW, GvnW kejvee Gefele
veneR nw~ ns megefce$eevevoJeOe&ve ue#ceCe! he=LJeerheg$eer meerleepeer kees legce emeVe kej oes~ ns mebmeej kee yevOeve keeves
Jeeues ue#ceCe! legce meerlee peer kees og:Keer cele kejes~ ns heg<he kes meceeve megkegceej Devegpe! meerleepeer kees emeVe kej
uees~ legcnejer YeeYeer [j jner nQ~ Fme Petuee-ceneslmeJe kees ievOeJe& ieeeW, Fme Me kee yeee, efJe<Ceg, Mebkej Oeeve
kejW; ns efieefjOej keefJe kes peerJeve kes DeeOeej ue#ceCe! megvees, Petuee Oeerjs-Oeerjs PegueeDees, legcnejer YeeYeer [j jner nQ~
es
R
s
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
efnvoesueeeeb efJejepevleew peesles peevekeerjeceew~

megoesueeeeb meceepevleew peesles peevekeerjeceew~~
ceefnleceefCeheJe&les jces eCecess eesefieveeb ieces~
hejceheeJeveeYeeJevleew peesles peevekeerjeceew~~1~~
efJejepeepeheefjJeejs
meYeepeefe$eeeJeejs~
efJeJegOeefJeegleefJeYeeJevleew peesles peevekeerjeceew~~2~~
eJe<e&efle Jeeefjmegjjepes efJeefnlemesJes mJemeceepes~
IeveeIeveIeveIeeJevleew peesles peevekeerjeceew~~3~~
megve=les
Jeeemeerles ieefoleefieefjOejceOegjieerles~
ueefueleue#ceereJevleew peesles peevekeerjeceew~~4~~
er
ieerle mebKee-9
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- eerue#ceCe kees mecyeesefOele kejkes hegve: eerjece iee jns nQ-efnC[esues ceW efJejepeceeve eermeerleejecepeer
efJepeeer nes jns nQ~ megvoj Petues ceW hetCe& he mes JeJeefmLele DeLee&led meepe-meeceepe kes meeLe yew"s ngS eermeerleejecepeer
efJepeeer nes jns nQ~ meyekes eCece eesefieeeW kes efevleve kes efJe<ee hetpeveere Deewj jceCeere ceefCeheJe&le hej Delevle
heeJeve eYee mes ege eermeerleejecepeer keer pee nes jner nw~ jepeheefjJeej kes efJejepeceeve nesles ngS Deewj efJeefe$e
efe$eeJeueer mes ege hejoeW keer GheefmLeefle ceW Deveske osJeleeDeeW ceW eefme, keeefvle mes ege eermeerleejecepeer kee Glke<e&
ye{ jne nw~ Fv Deheves mecee eerjece keer mesJee kejles ngS efoJe peue keer Je<ee& kej jns nQ Deewj osJeleeieCe Deheves
mecetn kes meeLe eYeg kee en <e osKe jns nw Deewj eermeerleejecepeer efJepeeer nes jns nQ~ megvoj ve=leJeeemebieerle kes
emlegle nesles ngS efieefjOej keefJe kes eje ieeS ngS ieerleeW kes emlegefle kes mecee ner megvoj Petues keer MeesYee mes ege
eerpeevekeer SJeb eerjece keer efJepee nes jner nw~
op
yr
ieerle mebKee-10
meKeer ieeeefle-
DeJeOeveeiejb
jIetCeeb
Jejb
meefKe
meceeieleb
409
oesueeseeefOeoesueced~
oesueeseeefOeoesueced~~
heMe
eeJeCeceemeb~
410
ve
d
er
es
R
s
.A
ll
R
ig
ht
Je<ee&efJeJeefOe&leJemegceleerefJeueemeced
~
meewvoe&meeiejb
oesueeseeefOeoesueced~~1~~
ceeeb
Jeefvle
esceceee
ceetje~
heer heer yegJeefvle
eelekeee YeeJehetje:~
eermeerleeJejb
MeerleuemegievOecevoJeeles
efJeYeeles~
meceguuemeledke=<eerJeueJeeefjheeefjpeeles
~
megmeodiegCeekejb
ueesueceeveb
heMe
veJeveerjOejMeecece~
oesueceeveb
heMe
meefKe meerleeefYejececed~
cegKejefieefjOejb,
ieerlejeceeeCeced
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
Yeewceer- Deepe DeJeOe kes elegj jepekegceej kees ceQ Petues ceW Peguee jner ntB~ jIegDeeW ceW es eerjece kees Deepe ceQ
Petues ceW PegueeGBieer~ Je<ee& kes eje efpemeves he=LJeer kee Deevevo ye{eee nw, Ssmes eeJeCeceeme kees Deeee ngDee osKees~
Deepe ceQ meewvoe& kes meceg kees ner Petues hej PegueeGBieer~ esce mes celeJeeues ceesj he=LJeer hej Dee-Deekej yeesue jns nQ
Deewj YeeJe mes heefjhetCe& eeleke heer-heer j jns nQ~ ceQ Yeer meerleeJej eerjece kees Petues hej Peguee jner ntB~ peneB efkemeeveeW
kes efueS peue ner keuheJe=#e yeve ieee nes Ssmes Meerleue, cevo, megievOe Jeeeg mes ege eYeeleere JeeleeJejCe Jeeues eeJeCe
cenerves ceW ceQ meodiegCeeW kes YeeC[eieej eerjece kees Petues hej PegueeGBieer~ meKeer, veeruecesIeJeCeea eerjece kees Deepe efnueles
ngS osKees~ efieefjOej keefJe efpevekes efueS cegKeefjle nes G"s nQ, GvneR eerjece kees Deepe ceQ Petues hej PegueeGBieer~
efJeMes<e- en ieerle yegvosueKeC[er Petuee ueeskeOegve ceW efveye nw~ Fmekes yeesue nQ- DeJeOe mewee leesns Petuee
PegueeGB~
ieerle mebKee-11
op
yr
ig
ht
20
11
meefKe!
oesueeeeb
oesuee
meerleemJepeveced~
peevekeereelekeermeevmJeeefleIeveced
~~
Deeieleeseb
ceOegjeeJeCees
ceeme~
Je<ee&JeefOe&leJemegvOejeefJekeeme
~
meefKeoesueeeeb
oesuee megcegefvepeveOeveced~~1~~
mejefle
mejjmejjmejme
meceerj~
Meerleue
meefnlemejetmegveerj~
meefKe! oesueeeeb oesuee YeeYeeYe_peveced~~2~~
eMees
ieeeefvle
keueb
ievOeJee&~
efJeb
Oeeeefvle
efJeefOenefjMeJee&~
DeeesOeekeeC[
411
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns meKeer! Deepe meerleepeer kes meepeve kees Petues hej PegueeDees~ pevekeveefvoveerhe eelekeer kes mJeeleer
cesIe mJehe eerjece kees Petues hej PegueeDees~ osKees, mejj-mejj Meyo kejlee ngDee peuekeCeeW mes ege Jeeeg eue jne
nw pees Meerleue Deewj mejet kes peue mes ege nw~ ns meKeer! YeeYeenejer eYeg kees Deepe Petues hej PegueeDees~ ievOeJe& eMe
iee jns nQ leLee efJe<Ceg, yeee, efMeJe eerjeIeJesv keer efJe kee Oeeve kej jns nQ~ ns meefKe! Deheves peveeW kee ceveesjbpeve
kejves Jeeues eYeg kees Petues hej PegueeDees~ efpemekee Oeeve kej efieefjOej keefJe ves mebmke=le kes megvoj ieerle ieeS, Ssmes
jlveeW mes ege ceefCeheJe&le hej jepeerJeueeseve eerjece kees Petues hej PegueeDees~
meefKe! oesueeeeb oesuee mJepevej_peveced~~3~~

jlveheJe&les
emetvew
hejerles~
ieefoleefieefjOejefJeyegOeieer
megieerles~
meefKe! oesueeeeb oesuee jepeerJeveeveced~~4~~
ll
ieerle mebKee-12
.A
meerlee ieeeefle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
oesueeb
efJejcee
megYegpeefve<etove~
mJeheleveefJemceeefYeee
efyeYesefce~~
oesueeglelejJesehf elecevemee
keerYe=leeb
eelee
jYemee~
oesueeb
eMecee
kegpeefve<etove
efvepelevegefJeefveceeefYeee
efyeYesefce~~1~~
heewjmlees
yeng
Jenefle
meceerj
meceefOekeMeerleueveerjoveerj
~
oesueeb
efJeiecee
Keuekeguemetove~
JemeveefJehee&eefYeee
efyeYesefce~~2~~
YeeJegkeYejlemeheefo
mecYeeuee
oesueeb
glelejieefleb
ve
eeuee~
oesueeb
efveecee
ns
uemetove
ceeueehee&eefYeee
efyeYesefce~~3~~
ue#ceCe
ueIegueIegoesueeb
eeuee
mesJeeceee&oeb
eefleheeuee~
oesueeb
efJeocee
ns
yeuemetove
Yet<eCemebMee
efYeee
efyeYesefce~~4~~
412
ieerlejeceeeCeced
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- meerleepeer ken jner nQ- ns megyeeng kes Me$eg eerjece! Lees[er osj kes efueS Petuee yevo kej oerefpeS~ ceQ
Deheves efiejves kes Yee mes [j jner ntB~ Petuee lespe eueves kes keejCe keefchele ceve Jeeueer ceQ Fme Jesie mes keer-Ye=bielee kees
eehle nes jner ntB DeLee&led Deehecee nes ieF& ntB~ ns he=LJeer kes jesiehe je#emeeW kees ve kejves Jeeues eYeg! Petues kees meceehle
kej oerefpeS~ ceQ Deheves Mejerj kes heefjJele&ve kes Yee mes [j jner ntB~ keneR Deehekee efevleve kejles-kejles ceQ heg<e ve nes
peeGB~ osefKeS, yeeoue kes peuekeCe mes ege "C[er-"C[er hegjJewee yeeej eue jner nw~ ns je#emeeW kees ve kejves
Jeeues eerjeIeJe! Petues kees efJeeece os oerefpeS, ceQ JeeeW keer Demle-Jemlelee kes Yee mes [j jner ntB~ ns YeeJeles Yejle!
MeerIe mebYeeefueS, Petuee MeerIelee mes cele eueeFS~ ue Deeefo oes<eeW kees ve kejves Jeeues Yejlepeer! Petuee jeske oerefpeS~
ceQ ceeuee kes tves kes Yee mes [j jner ntB~ ue#ceCe! efnb[esuee Oeerjs-Oeerjs eueeDees, mesJee-ceee&oe ele kee heeueve
kejes~ ns je#emeeW keer mesvee kes mebnejke! Petuee efveebef$ele kej uees~ ceQ DeuebkeejeW kes mebMee kes Yee mes YeeYeerle ntB~ ns
Me$egIve! efieefjOej keefJe kes mJeeceer eerjece ceW Yeefe kee efJemleej kejes, efvece&ue mesJee-ele kees efveefele kejes Deewj
Lees[er osj kes efueS Petuee yevo kej oes~ ceQ mecYece kes heefjee kes Yee mes YeeYeerle nes jner ntB DeLee&led keneR Petues kes
lejbie ceW mebYece DeefOeke ve nes peee~
efieefjOejeYeew
jefleb
efveOee&je
efvece&uemesJeeeMees
efJeOeeje~
oesueeb
eiecee
ns
efjhegmetove
mebYeceheefjeeefYeee
efJeYesefce~~5~~
Se
mevoYe&Mueeske:
si
P
ee
th
Je<ee&efJeuemeodJeesceefve peueoecyejefJeueghlenefjOeeefcve~
keevleb peueOejkeevleb meerlee een efmcelee keevlee~~1~~
Sh
ri
T
ul
YeewceercesIe kes Dee[cyej mes peneB mete&veejeeCe keer efkejCeW ueghle nes ieF& nQ, Ssmes Je<ee& $e+leg mes megvoj DeekeeMe
ceC[ue kes nes peeves hej cesIeJeCee& Deheves eeCeOeve mes cegmkejeleer ngF& megvojer meerleepeer yeesueeR-
ieerle mebKee-13
op
yr
ig
ht
20
11
oesueeb oesuee efee jeIeJe meceeeele eeJeCe~

meceeeele
eeJeCe
meerleeceveeseJeCe,
oesueeb oesuee efee jeIeJe meceeeele eeJeCe~~
heMe ieieveb efJeMeeueb cesIeceeueee jmeeueced
MeesYeeefJeieefCeleleceeueb
leesef<elejefJejefMcepeeueced
JeOe&ceevecevceneslmeJemegeYeele
eeJeCe~~1~~
ve=levceetj eCeewefle ceOegjb eelekeesefYejewefle
ieerleb meej emleewefle meewce meejme mebmleewefle
YeeYeeYeercejewjJemebefJeYeele
eeJeCe~~2~~
DeeesOeekeeC[
413
er
ve
d
Yetefce MemeMeecee Yeeefle ceeb meuueueecee jeefle

n<e megeCeecee ueeefle Yeeeved mJeeefYejecee heeefle
SOeceeveYeeieJewYeJeyeuiegJeele
eeJeCe~~3~~
Deee&heg$e! cee efJeuecyee MeerIeb oesueeb meceeuecyee
efJeeceueb keocyee keeefeled keeCeeR kejcyee
efieefjOejceveesjLeceneCe&Jeheeefjpeele eeJeCe~~4~~
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- ns heejs jeIeJe! Deye Petuee PetefueS, meeJeve Dee ieee nw~ en meeJeve cegPe meerlee kes ceve kees efheIeuee
jne nw~ osefKeS eYeg Deheveer MeesYee mes leceeue kees ueefppele kejves Jeeuee mete&veejeeCe keer efkejCeeW kees mJeeb ceW mecese
ngDee en DeekeeMe cesIeceeuee mes yengle megvoj ueie jne nw~ cesjs ceve kes ceneslmeJe kees ye{eves Jeeuee megvoj eYee mes
ege meeJeve Dee ieee nw~ Deehe Petuee PetefueS~ veeelee ngDee ceetj Deehekees veceve kej jne nw Deewj eeleke ceOegj
mJej ceW heer-heer keer j ueiee jne nw! Yecej ceOegj ieerle iee jne nw Deewj meewce meejme Deehekeer mebmlegefle kej jne nw~
Fme ekeej YeeeW kes Yeebkej jewjJe kees ve kejves Jeeuee meeJeve megMeesefYele nes jner nw~ osefKeS, Meme Meeceuee he=LJeer
megMeesefYele nes jner nw Deewj esjlve Jeeueer Yetefce cegPes cenveere Deevevo os jne nw~ MeesYeve eCeece Jeeueer he=LJeer n<e& uee
jner nw, meYeer kees Deevevo osves Jeeueer JemegvOeje YeeeW keer j#ee kej jner nw~ Fme ekeej Yeeie-JewYeJe kees ye{eves
Jeeuee efoJe Jeeeg mes ege eeJeCe megMeesefYele nes jne nw~ ns Deee&heg$e! Deye efJeuecye cele keerefpeS, Petues hej
efJejeefpeS, efJee kes cebieue kees mecetnye kej oerefpeS Deewj efkemeer DehetJe& keCee kees Fkeer kej ueerefpeS keeeWefke
en eeJeCe ceeme efieefjOej keefJe kes ceveesjLehe cenemeeiej kee keuheJe=#e yeve ieee nw~
efJeMes<e- en ieerle yepe hejcheje keer Petuee ieerle keer {eue ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw- Petuee Petuees heejer
jeOes efhej Deeeer yeojer~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
meKeer ieeeefle-
ul
ieerle mebKee-14
njs
jece! jcee jceCejmejeceeb,
megMeceefYejeceeb
ns
njs~~
DeefOejesn
leee
men
oesueeb
efeleveerhemegleceefleueesueeced
~
njs jece! jcee jefmekeJejJeeceeb,
megMeceefYejeceeb
ns
njs~~1~~
yeYe&leg&
jmeb
JejJe<ee&
keueeefvleb
pen&leg&
men<ee&~
njs jece! jcee efpelemcejJeeceeb~
megMeceefYejeceeb
ns
njs~~2~~
414
ieerlejeceeeCeced
es
er
ve
d
yeeYeeefle
Yetefcejeflejcee
jejeefle
jefleb
megjvecee~
njs jece! jcee Yetefcepeeb Yeeceeb~
megMeceefYejeceeb
ns
njs~~3~~
efieefjOejesefhe
ieeeleg
ieerleb
eeJeCeMegYeYeeJehejerleced
~
njs jece! jcee jceeceefYekeeceeb
megMeceefYejeceeb
ns
njs~~4~~
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
Yeewceer- meKeer iee jner nwns eernjs! ns eesefieeeW kees jceeves Jeeues YeieJeeve jece! ns jefmekeeW kees jme osves Jeeuess
eYeg! Deehe megvoj ves$eeW Jeeueer Delevle megvoj jceCeere meerleepeer kees jceCe kejeFes~ keocye kes Je=#e hej ueke jner
Delevle e_eue efnb[esuee hej Deehe meerleepeer meefnle efJejepeW Deewj es ceefnuee efMejesceefCe meerleepeer kees jceeSB~ ns
YeieJeved! Je<ee& $e+leg Deevevo kees OeejCe kejs Deewj Jen emeVe cege ceW jnleer ngF& ueesieeW keer LekeeJe otj kejs~ Deeheeer
jefle kees Yeer peerleves Jeeueer meerleepeer kees jceeSb~ osJeleeDeeW keer Yeer eCece en jceCeere DeeesOeeYetefce yengle ner
MeesefYele nes jner nw~ oMe&ve kejves JeeueeW kees Deeheeer keer Yeefe eoeve kej jner nw~ YeieJeved! Deehe es ue#eCeeW Jeeueer
he=LJeerheg$eer peevekeer peer kees jceeSB~ efieefjOej keefJe Yeer eeJeCe kes megvoj YeeJeeW mes ege ieerle ieeeW~ ns njs! ns meJe&$e
jceves Jeeues eerjeIeJe! Deehe Petuee Petueves kes efueS Glmegke Deheveer jcee peevekeerpeer kees emeVe kejW~
ee
th
efJeMes<e- en ieerle hetJeea Gej eosMe keer kepeueer keer ueeskeOegve ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw-
ieerle mebKee-15
Sh
ri
T
meKeer ieeeefle-
ul
si
P
njs jecee Petuele DeJeOe efyenejer eerpevekekegceejer js njer~
op
yr
ig
ht
20
11
Dee
oesueeeeb uemeefle meefKe! meerleeJej~~
megCehejerleee
efJeveerleee
meerleeeYeerle
mJeCe&e=s
eheueesJe Ieve melJej~~1~~
jeMeb jeMeb jefMceb ueIegue#ceCees
oesueeeceevees
oeles
oefeleeee
oeeuegosJej~~2~~
Oeeeefvle gefnCenefjMeJee& ieeeefvle iegCeeved ievOeJee&
meJex
JeCe&eefvle efceLees OeveesJemej~~3~~
Je<e&efvle emetveb osJee kegJe&les eveskee mesJee,
ceesoceevees ieeeb ieerleb keefJeefie&efjOej~~4~~
DeeesOeekeeC[
er
ve
d
Yeewceer- meKeer ieeleer nw-ns meKeer! Deepe meodiegCeeW mes ege efJevece meerleepeer kes meeLe meerleeheefle YeieJeeve
eerjece megces heJe&le hej efyepeueer mes ege ieefleceeve cesIe keer YeeBefle Petues ceW efJejepe jns nQ~ ceOegj-ceOegj Jeelee& kejkes
Petues keer jmmeer heke[kej Oeerjs-Oeerjs Pegueeles ngS oeeueg osJej ue#ceCe peerJecee$e hej oee kejves Jeeueer meerleepeer hej
oee kej jns nQ~ efpememes Petues mes Gvekeer YeeYeer-ceeB kees efvejLe&ke ke ve nes~ Deepe yeee, efJe<Ceg, efMeJe Fme mJehe
kee Oeeve kej jns nQ~ ievOeJe& iegCeeW kee ieeve kej jns nQ meYeer hejmhej ceW ken jns nQ efke en DeJemej Oeve nw~ osJelee
heg<he-Je=ef kej jns nQ Deewj Deveske ekeej keer mesJeeSB emlegle kej jns nQ leLee efieefjOej keefJe Yeer meerleejece mecyevOeer
Petuee ieerle ieeles ngS yengle emeVe nes jns nQ~
415
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
meerleejeceew megKeb jcesles eeJeCeeslmeJes oeseuf ekeeceneslmeJes ns

dJee Je<ee $e+legb men<ee eeefheleke=<eerJeueeeslke<ee&ced~
veeveemejmmeefjef
meefceles
ceneCe&Jes
oesefuekeeceneslmeJes
ns~~1~~
ketpeefle
efJeeefle
efJeefMeefJens
heer
heer
jefle
keueb
meejs~
efJeefles megKeb
Je<e&ee
leeheef$eleehejeYeJes
ns~~2~~
heMeefle
eqJeyegOeJeLes
otjs
ve=leefle
ceeeb
cegefoleceetjs~
jepeefle efJeefJeOeefJeOeeves
Jew<CeJeve=Ceeb
JewYeJes
ns~~3~~
ieeeefle
keueb
efieefjOejs
ieerleb
meerleejeIeJeeMehejerleced
~
Oeeeefle efJeefveefve&ces<eb heeJe&leerheleew
MecYeJes
ns~~4~~
es
ieerle mebKee-16
op
yr
ig
Yeewceer- Deepe eeJeCe ceeme ceW eke ngS Petuee ceneslmeJe ceW YeieJeeve eermeerleejece megKehetJe&ke jce jns nQ~
efkemeeveeW kee Glke<e& ye{eves Jeeueer eMeue Je<ee& $e+leg kees osKekej Deveske leeueeyeeW veefoeeW kes meeLe meeiej kee mebiece
nes peeves hej Petuee ceneslmeJe ceW YeieJeeve eermeerleejece Deevevo kee DevegYeJe kej jns nQ~ peye DeekeeMe ceW efJeefMe
he#eerieCe keuejJe kej jns nQ Deewj eeleke ceOegj heer-heer Meyo kees j jne nw leLee Je<ee& ves megKehetJe&ke DeeOeeeflceke,
DeeefOeowefJeke, DeeefOeYeewefleke keeW kees otj kej efoee nw Gme mecee Petues ceW eermeerleejece jce jns nQ! osJemecetneW kes otj
mes oMe&ve kejles mecee he=LJeer hej Deekej legcegue ceesj kes ve=le kejles mecee Deveske efJeOeeveeW kes meeLe Jew<CeJe peveeW kes
ceneslmeJe kes MeesYeeeceeve jnles mecee eermeerleejecepeer Petueves ceW efJejepe jns nQ~ eermeerleejecepeer kes eMe mes ege
416
ieerlejeceeeCeced
efoJe-ieerle kee peye efieefjOej keefJe ieeve kej jns nQ Deewj peye Fme Me kee keueeCeeW kes pevceoelee heeJe&leer heefle
efMeJepeer Oeeve kej jns nQ Gmeer mecee eermeerleejece peer efnb[esue hej efJejepeceeve neskej megKe kee DevegYeJe kej jns nQ~
efJeMes<e- en ieerle hetJeea Gej eosMe keer kepejer ueeskeOegve ceW efveye nw~ Fmekee yeesue nw-kewmes Kesueve peeF
meeJeve ceW kepeefjee yeoefjee efIej DeeF& ceesnvee~
ve
d
ieerle mebKee-17
es
R
s
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
meerleejeceew ceveesoesueejeceew Yeeceeecens nes jeceeecens~~

Deueewefkekeew
eheueeheeesOejmeceefeeew,
efJeyegOeJeleefleefJeheesheceew
meceefeeew~
eefleceveesJe=efeoesueeb Yeeceeecens nes jeceeecens~~1~~
hejmhejb
heefj<Jepeceeveew
efoJeocheleer,
eeJeCeeremegKeb
Yepeceeveew
meVe=Ceeleer~
esceoeceefYemleew oeceeecens nes jeceeecens~~2~~
megceefleekeesjerheerleefJemegOeeceefvojew
~
YeeJeveekewjJeerYeJeeeeevereefvojew
~
YeefeMejekeeOeeefcve Oeeceeecens nes jeceeecens~~3~~
keefJeefieefjOejieerleieerleiegCeieewjJeew
~
efeeOe=lejewjJeew
efJenleOe=lejewjJeew~
keesef keesef heelekeeefve meeceeecens nes jeceeecens~~4~~
er
meKe ieeeefvle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
Yeewceer- Deepe Deheves cevehe efnb[esues hej nce meerleejecepeer kees PegueeeWieer Deewj jceeeWieer~ Deueewefkeke
efyepeueer Deewj yeeoue kes meceeve MeesYee Jeeues keuheuelee Deewj keuheJe=#e kes meceeve megvoj meerleejecepeer kees nce
Deheves eleske ceveesJe=efle he efnb[esuee hej heOejeeWieer Deewj PegueeeWieer~ Ske otmejs kees Deeefuebieve kejles ngS SJeb
eeJeCeer megKe kee DevegYeJe kejles ngS meppeve peerJeeW kes Skecee$e Deeee efoJe ocheeqle meerleejecepeer kees nce esce
keer jmmeer mes yeeBOe ueWieer Deewj PegueeeWieer~ megceefle he ekeesjer ves efpevekeer efJemegOee kee heeve efkeee nw Ssmes
YeeJeveehe kegcegefoveer kees efJekeefmele kejves kes efueS eefvkee Deewj ev mJehe eermeerleejecepeer kees nce Yeefehe
Mejo hetefCe&cee kes efoJeOeece ceW efveJeeme kejeeWieer Deewj PegueeeWieer~ efieefjOej keefJe kes ieerleeW eje efpevekee iegCeieewjJe ieeee ieee nw, efpevneWves ce=ieece& OeejCe kejves Jeeues efJejeeW kees esce efoee nw Deewj efpevneWves MejCeeieleeW kes jewjJe
vejke kees ve efkeee nw~ Ssmes eermeerleejecepeer mes nce Deheves kejes[eW-kejes[eW heeheeW kees #ecee kejeeWieer Deewj GvnW
Petuee PegueeeWieer~
efJeMes<e- en ieerle iegpejeleer ieerle kes {eue hej efveye nw~ Fmekee yeesue nwDeepe DeJeOe cee Deevevo yeee js yeee js Yee eefleheeue DeeCee oerve eefleheeue~
DeeesOeekeeC[
417
ieerle mebKee-18
ve
d
er
es
R
s
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
oesueeb jepee jIegvevove JeesceeJe=lee veerjoe~

JeesceeJe=lee
veerjoe meesceehueglee
veerjoe~~
Je<ee& Je<e&efle cevees%ee Jeejes YetefjYetefceYeesiee:
eesiee eveo&evf le egpee efJe%eeuelee: #eerjoe~~1~~
Jeelees Jeeefle cevob cevob efJeYeved veerjvOeefvemevoced
eeefOeeevevokevob
lJeeceeieleeeerjoe~~2~~
ceeeb ceeeefle ceetjes ve=leved Yeeefle veeefleotjesetjes jewefle mJeeefleMetjes veees Ye=leemleerjoe~~3~~
ieeeved efieefjOejmmegieerleb mheerleb eeJeCeerhejerleced
gb lJeeceJeleYeerjeb mevleefMeleeMeerjoe~~4~~
meKe ieeeefvle-
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
Yeewceer- meefKeeeB iee jner nQ-ns jIegvevove! Deye Petuevee kees megMeesefYele keerefpeS~ DeekeeMe ceW Jes yeeoue efIej
Deees nQ, pees Dece=le jme kee Je<e&Ce kejWies~ osefKeS, megvoj Je<ee& he=LJeer kes eje Yeesie efJehegue peue keer Je<ee& kej jner
nw eesie yewue iepe&ve kej jns nQ~ efoJe ueleeSB ogOee nes ieF& nQ~ Det eJeen Jeeues peue efvePe&j kees OeejCe kejlee
ngDee Jeeeg Oeerjs-Oeerjs eue jne nw Deewj Mejerj hej yeukeue Jee eoeve kejves Jeeues mevlepeve Deeefmleke yegef mes
Deeheeer Deevevokevo keer MejCe ceW Dee jns nQ~ he=LJeer hej Delevle efveke Deekej veeelee ngDee ceesj heeieue nes jne
nw Deewj mJeeefle ve#e$e ceW Jeerjlee efoKeeves Jeeuee meewce eeleke ceOegj heer-heer j jne nw leeW kees lees[ves Jeeueer veefoeeB
Gheeve hej Dee ieF& nQ~ mevle cegmkejekej oeBle keer MeesYee efoKeeles ngS Deehekeer MejCe ceW Dee ieS nQ Deewj efieefjOej
keefJe YeeJeveeDeeW mes heg eeJeCe ieerle ieeles ngS Yeejefnle Deeheeer kee mleJeve kej jns nQ~
ieerle mebKee-19
op
yr
ig
ht
20
11
meKe ieeeevfle-
oesuee
megYeies
oesuee megYeies,
oesueeeeb meerleejeceew oesuee megYeies~~
efmLejeheueeefevceeheeesOejmeceeveew
~
osJeovegpecevegpeefvekejmelelemesJeceeveew
~
MegefeieewjMeeceew oesuee megYeies~~1~~
Jeefmeleveerueheerlece_pegefvece&ueogketueew
~
veJeueveefueveejCeMejCemegpeveevegketueew
~
heeJeveeCeeceew
oesuee
megYeies~~2~~
418
ieerlejeceeeCeced
er
ve
d
Deveesveb
meefmceleMeb efJeueeskeevleew~
eCeleefvekejueeskeb meoe efJeMeeskeevleew~
YeJeYeeefJejeceew oesuee megYeies~~3~~
ieeeb ieeeb efieefjOejieefoleieerefleieerleced~
Oeeeb Oeeeb eesefieOeseegieueheveerleced~
veeveeefYejeceew
oesuee megYeies~~4~~
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
Yeewceer- meefKeeeB iee jner nQ-ns MegYeebieer, megYeies meKeer! Deye meerleejecepeer kees Petuee hej PegueeDees~ heefJe$e
efyepeueer Deewj yeeoue kes meceeve osJelee, oeveJe Deewj ceeveJe mecetn eje efvejvlej mesJee kee efJe<ee yeveees ieS heefJe$e
ieewj-Meece ocheleer kees Petues hej PegueeDees~ ns meewYeeieJeleer! veeruee Deewj heeruee heefjOeeve OeejCe efkeS ngS veJeerve
keceue kes meceeve ejCe leLee YeeeW kes MejCeoelee, meppeveeW kes Devegketue heefJe$e eCeece Jeeues meerleejecepeer kees Petues
hej PegueeDees~ Ske-otmejs kees cegmkejekej efvenejles ngS Deewj eCelepeveeW kees efvejvlej Meeskejefnle kejles ngS, YeJeYee
kes DeYeeJe kes mLeevehe meerleejecepeer kees Petues hej PegueeDees~ efieefjOej keefJe kes eje mhe De#ejeW ces ieeS ngS
eermeerleejece mecyevOeer ieerleeW kees iee-iee kej Deewj eesieerpeveeW kes Yeer Oese meewvoe&ue#ceer mecheVe eermeerleejecepeer kes
egieuehe kee Oeeve kej kejkes veeveeefYejece efkeMeesj ocheleer eermeerleejecepeer kees Petues hej PegueeDees~
efJeMes<e- en ieerle oeoje leeue ceW efveye nw~
Se
ieerle mebKee-20
ee
th
meKe ieeeefvle-
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
meerleeJeoveefJeOegekeesjb ns jeIeJeb oesueefe<es~

Jewosnerceevemecenesjb ns ceeOeJeb oesueefe<es~~
keesefkeesefkevohe&keceveerecetefle&ced
~
oMejLecenejLeceveesjLemeghetefle&ced
~
keesmeuejepeefkeMeesjb ns jeIeJeb oesueefe<es~~1~~
leCeefceefnjefkejCemegYeieJemevleb
Jemeeveced~
efvece&ueefve<ekeeC[keeceg&keb
oOeeveced~
Keuekeguekegefue<eke"esjb ns jeIeJeb oesueefe<es~~2~~
veerueveerjOejMeeceueeseveeefYejececed
~
DeehlekeecehetCe&keecehegCeeCeececed
~
efveefueveeveke=les MegYeceIeesjb ns jeIeJeb oesueefe<es~~3~~
meceeieles
jefmekejmeoeeJeCemegceemes~
ceefCeefieefjmeceefe&leceneslmeJeefJeueemes
~
efieefjOejefJeueeseveeesjb ns jeIeJeb oesueefe<es~~4~~
DeeesOeekeeC[
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- meefKeeeB kenleer nQns meefKeeeW! meerleepeer kes cegKeev kes ekeesj mJehe jIegkegue ceW eke eerjece
kees ceQ Petuee PegueeTBieer~ efJeosn leveee peevekeerpeer kes ceve kees ceneslmeJe eoeve kejves Jeeues ceeOeJe DeLee&led ew$e
cenerves ceW eke cee DeLee&led meerleeefheCeer ceneue#ceer kes OeJe DeLee&led heefle eerjece kees ceQ Petues hej PegueeTBieer~
kejes[eW keeceosJeeW kes meceeve keceveere eerefJeen cenejLeer oMejLepeer kes ceveesjLeeW kes hetefle& mLeeve keewmeue jepeefkeMeesj
eerjece kees ceQ Petues hej PegueeTBieer~ yeeuemete& kes meceeve megvoj heerleecyej OeejCe kejves Jeeues efveoex<e leke&Me-yeeCe
Deewj Oeveg<e kees mJeerkeejs ngS je#eme kegue kes efueS Jee kes meceeve ke"esj eerjece kees ceQ Petues hej PegueeGBieer~ veerues
yeeoue kes meceeve megvoj ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues mJeeb mechetCe& keece JemlegDeeW kees eehle efkees ngS Deewj YeeeW
keer mechetCe& JeemeveeDeeW kees hetCe& kejves Jeeues efpevekee eCeece Yeer heefJe$e nw Ssmes Yeeue ves$e efMeJepeer kes efueS
keueeCekeejer Deewj keesceue eerjeIeJe kees ceQ Petues hej PegueeTBieer~ ceefCe heJe&le kes eje efpevekes ceneslmeJe meceepe kee
hetpeve Deewj mecceeve efkeee ieee nw Ssmes jefmekeeW kees Deevevo osves Jeeues eeJeCe cenerves kes Dee peeves hej efieefjOej
keefJe kes ves$eeW kees egjeves Jeeues eerjece kees ceQ Petues hej PegueeTBieer~
efJeMes<e- en ieerle efceefLeuee keer ueeskeOegve ceW efveye nw~
419
.A
ll
mevoYe&Mueeske:
Se
va
ya
s
cesIees cesnefle cesogjsJeefveleues heeret<eet<eb Mevewjo&lecyegJeoevececyegoefceJe mJeeleerpeueb eelekes~

Je<e&leg
Jejyeefn&efCemJevevewJe&Oee&heeleeojeled
meerlesMeb mecegJeeeeeJeovee eereeMeeruee meKeer~~1~~
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Yeewceerpeye cesIe Oeerjs-Oeerjs Jejmee kej he=LJeer leue kees jmecee yevee jne Lee Deewj peye eeleke mJeeefle kes cesIe
mes Dece=le kes meceeve peueefyevogDeeW kees ceeBie jne Lee~ peye ceetj Dehevee ve=le kejkes Je<ee& $e+leg kee mJeeiele kej jne
Lee, Gmeer mecee meerleeheefle YeieJeeve eerjece mes megvoj cegKe Jeeueer eereeMeeruee meKeer yeesueeR
ieerle mebKee-21
op
yr
ig
ht
20
11
DeeqOejesnleeb
efnvoesueveeb
eermeerleejeIeJeew~
eermeerleejeIeJeew
ns
veerleeueeIeJeew~~
mecegheeieleeseb eeJeCees
ceemees ceveesnj~
Jeesceeefele
meodeJeCees
cesIesve cesogj~
Deejesnleeb efnvoesueveeb ns megCeeCe&Jeew~~1~~
Je<e&efvle Jew heeescege he=Mele megMeerleuee~
ke<e&efvle lmegOeeefmee efmekelee megefvece&uee~
mebjesnleeb efnvoesueveeb ns MecYegMecYeJeew~~2~~
egJeeesceg&KesvogceeOegjeR
meKees
efo#eJe~
eercelheoeypejsCegkee
efMejmee efpeIe=#eJe~
420
ieerlejeceeeCeced
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
es
er
ve
d
Yeewceer- ns meerleejeIeJe mejkeej! Deye Deehe oesveeW efnb[esues hej efJejepe peeeW~ ns veerlee ueeIeJe! DeLee&led ieglee
kees eehle efkees ngS efoJe ocheleer Deye Deehe oesveeW efnb[esues hej efJejepeW, osefKees, es megvoj meeJeve kee cenervee Dee
ieee~ yeeoueeW kes keejCe ceOegj Deewj mevleeW kees Yeer efJele kej osves Jeeuee en ceeme DeekeeMe kees Yeer eYeeefJele kej
jne nw~ ns esiegCeeW kes meceg eermeerleejecepeer! Deye Deehe oesveeW efnb[esuee hej Dee{ nes peeSB~ osefKees, es yeeoue
Meerleue-Meerleue yetBoW yejmee jns nQ Deewj Dece=le kee Meseve kejves Jeeues cesIe oe kees Yeer Deekeef<e&le kej jns nQ~
yeeuegkeeSB yengle efvece&ue nes egkeer nQ~ ns efMeJe kee Yeer keueeCe kejves Jeeues eermeerleejecepeer! Deye Deehe oesveeW
efnb[esuee kees mJeerkeej kejW~ Deehe oesveeW kes eercegKeev ceeOegjer kes meefKeeeB oMe&ve kejvee eenleer nQ Deewj Deeheeer
keer ejCekeceue keer Oetefue kees cemleke hej OeejCe kejvee eenleer nQ~ ns YeeeW kees JewYeJe eoeve kejves Jeeues
meerleejecepeer! Deehe efnb[esuee kees Deuebke=le keerefpeS~ mevleeW kes eje Deehekes ejCekeceue kee cekejvo heeve efkeee
peeS Deewj efieefjOej keefJe keer JeeCeer kes eje efovejele Deehekee ner ieerle ieeee peeS~ ns cebieuecee ceneslmeJe Jeeues
eermeerleejecepeer! Deye Deehe oesveeW DeYeer Petues hej efJejepeW~
heefjjesnleeb efnvoesueveeb ns YeeJewYeJeew~~3~~

eg<cevedcegKeecyegpeemeJeb
meef
eheereleeced~
efieefjOejefieje veeb efoJeb ieerleb eieereleeced~
DeefYejesnleeb efnvoesueveeb ns ceueeslmeJeew~~4~~
Se
va
ieerle mebKee-22
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
meefKe cevob cevob oesuee jefmekemJepeveced,

mewjOJepeermeewcemeejermJeeleerIeveced
~~
ceefCeheJe&les
ce_pegoesuee
megueefmelee~
e_euemeceerjCeefJeueesuee
efJeueefmelee~
lemeeb
efJeYeevleb
YegJeveceesnveced~~1~~
jefMceb
efvee meefKe! gleceguevleerced~
oesueeb mebe meewces
{cegeuevleerced~
cee iee
eleerheb
eleerheYe_peveced~~2~~
Oeewelf e efleuekeuesKeeb ue#ceCeeepeueueeerced~
Deeeb heeesefYe: heMe
heeefLe&Jeermeeerced~
j_peemJe
Yekelee eCelej_peveced~~3~~
Oeeevleer
egieuemJeheb
eCeerleced~
ieeevleer
efieefjOejieefoleieseieerleced~
oes ieeshee jeceeveKeb Oeveced ~~4~~
Yeewceer- ns meKeer! jefmeke meepeve kees Oeerjs-Oeerjs PegueeDees~ meerleepeer he meewce eelekeer kes mJeeleer cesIe-
DeeesOeekeeC[
er
ve
d
mJehe eerjece kees Oeerjs Oeerjs PegueeDees~ ceefCe heJe&le hej megvoj Petuee he[e nw, pees ebeue Jeeeg kes Pekeesjs mes efnuelee
ngDee yengle megvoj ueie jne nw Gmeer hej efJejepe jns meYeer YegJeveeW kees ceesn uesves Jeeues eerjece kees Oeerjs-Oeerjs PegueeDees~
ns meKeer! Gueleer ngF& [esj kees heke[ uees Deewj yengle Jesie mes eueles ngS Petues kees efveebef$ele kej uees~ efJehejerleleeDeeW
kees ve kejves Jeeues eerjece kes efJehejerle cele euees~ meKeer! efleuekejsKee mes ecekeles ngS ue#ceCepeer kes ye[s Yewee
eerjece kes cemleke kees osKees Deewj peue mes ieerueer meerleepeer keer mee[er osKees Deewj YeeeW kees Deevevo osves Jeeues eYeg
kees Deheveer Yeefe mes emeVe kej uees~ Fme mecee efieesej nes jns egieuemJehe kee Oeeve kejleer ngF& Deewj efieefjOej
keefJe eje jefele ieseieerle kee ieeve kejleer ngF& eerjece he megvoj Oeve kees oe ceW ghee uees~
421
ht
20
R
s
11
Sh
ri
T
ul
si
P
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
ht
efnvoesueeeececeg<eeb
oesuesles
meerleejeceew~~
Je<exeb
meceeeesiee
yeeYeeefle cevees%eeYee~
ke=<ekeeCeeb ceveesYeesiee jejeefle jmeuueeYee~
efnvoesueeeececeg<eeb oesuesles
hetCe&keeceew~~1~~
he=<elewe
Jeeefjoeveeb Deee cewefLeueerMeeer~
otefjleeefeees
jsKee
jepeles
nefjueeueeer~
oesuesles Deehlekeeceew~~2~~
iepe&efvle
cegngcexIee
$emeefle
meerleeefe$es
Je<e&efvle
cegngefye&votved
<eleYeerrleeefees~
oesuesles ieewjMeeceew~~3~~
ue#ceCees cegefolecevemee
Jesieb
e
Oees
Yejlees
efveJeejevleb efJecYeb
meceeOelles~
peveejeceew~~4~~
oMe
oMe
heb
ceveespeeleb YeeJeveerleced,
efieefjOejes
jeieyeb ieeeefle oesueeieerleced~
ieefYejeceew~~5~~
es
ieerle mebKee-23
op
yr
ig
Yeewceer- Fme Petues hej Deepe eermeerleejecepeer Petue jns nQ~ en Je<ee& Delevle eesie nw pees ke=<ekeeW kes efueS Yeues
Yeesie heoeLeeX kees osves Jeeueer, ueeYeege Delevle megMeesefYele nes jner nw~ Fme Petues hej hetCe&keece eermeerleejecepeer Petue
jns nQ~ yeeoueeW kes peueefyevogDeeW mes meerleepeer keer mee[er ieerueer nes jner nw Deewj eerjece kes cemleke keer eerefleueke jsKee
Yeer Oegue ieF& nw~ Fme efnb[esues hej Deehlekeece meerleejecepeer Petue jns nQ~ yeeoue iejpeles nQ, lees meerleepeer efee ceW [jleer
nQ Deewj peye yeeoue yejmeles nQ leye meerleepeer yengle emeVe nesleer nQ~ Deepe efnb[esues ceW ieewj-Meece meerleejecepeer Petue jns
nQ~ ue#ceCepeer emeVe ceve mes leere ieefle mes Petuee eueeles nQ hejbleg Yejlepeer GvnW jeskeles ngS Petues keer ieefle Oeerceer kejkes
meceeOeeve kejles nQ~ meppeveeW kees Deevevo osves Jeeues eermeerleejece, Fme Petues ceW Petue jns nQ Fme ekeej keeceosJe kes Yeer
422
ieerlejeceeeCeced
YeeJe kees Deeke= kejves Jeeues eYeg kes he kees osKe-osKe kej efieefjOej keefJe jeieeW mes ye Petuee ieerle iee jns nQ~
Deepe ves$eeW kees Deevevo osves Jeeues eermeerleejecepeer Fme Petues hej Petue jns nQ~
ve
d
er
es
R
s
ht
R
ig
ll
ee
th
Se
va
ya
s
.A
jecees
efJejepeefle
oesueeefJenejer~~
MejethegefueveJejkeefuelekeocyeleues
~
efveefKeueueeJeCeueeskeue#ceerueefueleheues~
jeveeeefkeleerke=lepeieoiekeejer ~~1~~
efJeeefle efJehegueJejJeeefjos efJeuemeefle~
ceefCeefiejew efJeYeeecejeJeleeR efJenmeefle~
levegmeg<eceecevceLeceonejer
~~2~~
IeveJevekeCeefeleJemeveb
Jemeeve~
megjcegefvecevegpeovegpemesJeceeve
~
menke=leeerefceefLeuesMekegceejer
~~3~~
meKeerieCes egieuemJeheb Oeeeefle~
efieefjOejs megjefieefj ieerleb ieeeefle~
peeefle
nefjpe&veogejf leefJeoejer~~4~~
ieerle mebKee-24
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
si
P
Yeewceer- mechetCe& ueeske kes meewvoe& ue#ceer kes ess heuemJehe, eermejet kes megvoj le hej efJejepes keocye
Je=#e kes veeres, Gme heefjmej keer jevee mes yeeepeer kees Yeer eefkele kejves Jeeues eerjece Petues hej efJejepe jns nQ~
DeekeeMe ceW megvoj he#eerieCeeW kes megMeesefYele nesves hej Deewj ceefCe heJe&le eje DecejeJeleer keer Yeer nBmeer G[ees peeves hej
Deheveer MeesYee mes keeceosJe kes ceo kees otj kejves Jeeues Petueeefyenejer eerjeIeJe mejkeej megMeesefYele nes jns nQ~ yeeoue kes
peue keCe mes Dee& Jee OeejCe kejles ngS osJelee, cegefve, je#eme Deewj ceveg<e mes Yeer mesJeceeve efceefLeuesMekegceejer
meerleepeer kees meeLe efueS ngS eerjece efnb[esues hej efJejepe jns nQ~ meKeerpeveeW kes egieue mJehe kee Oeeve kejles jnves
hej mebmke=leYee<ee ceW efieefjOej keefJe kes megvoj ieerle ieeles jnves hej peiele keer efJeheefe ve kejvesJeeues Petueeefyenejer
eerjecepeer keer pee nes jner nw~
ieerle mebKee-25
oesueeb oesueeleeb ke=heeuet kegMeueocheleer~
meerleejeceew
meleeb
ieleer
ns~
jepeleeb
eeJeCees
ceeme
JeveosJeleeMegYeeMeerkeeMe
~
oesueeb oesueeleeb eeuet mejueocheleer~~1~~
DeeesOeekeeC[
ve
d
er
es
R
s
ht
YeskeOJeefveJee&ecevegkegles
meecemJejb
meeOeg
melkegles~
oesueeb oesueeleeb oeeuet efJeceueocheleer~~2~~
jpeveerpeeiejCeeouemeoemeew
eeref[lemeevOemejespeefJenemeew
~
oesueeb oesueeleeb efveeuet veJeueocheleer~~3~~
efieefjOejefiejeieerlemeerleew
Deveesveeefhe&leYeeJehejerleew
~
oesueeb oesueeleeb mhe=neeuet lejueocheleer~~4~~
423
ee
th
Se
va
ya
s
.A
ll
R
ig
Yeewceer- ns ke=heeueg kegMeue-ocheleer, mevleeW kes Deeee, eermeerleejecepeer! Deehe Petuee PetueW~ JeveosJeleeDeeW kes
DeeMeerJee&o mes megMeesefYele en meeJeve cenervee yengle megvoj ueie jne nw~ ns ee ceW mejue ocheleer eermeerleejecepeer!
Deehe Petuee PetueW~ es osefKees ces{ke keer OJeefve yeee kee DevegkejCe kej jner nw Deewj en meeceJeso kes mJej kee
mecceeve kej jner nw~ ns oeecee efvece&ue ocheleer eermeerleejecepeer! Deehe Petuee PetueW~ jeef$e kes peeiejCe mes efpevekes cegKe
hej Deeueme Dee ieee nw Deewj efpevneWves Deheves cegKe keer MeesYee mes meevOe keceue kees Yeer ueefppele efkeee nw, Ssmes veeRo
ceW Deeves Jeeues veJeefJeJeeefnle ocheleer Deehe ke=heee Petuee PetueW~ Ske otmejs kes efueS Deefhe&le YeeJeeW mes ege Deewj
efieefjOej keefJe keer JeeCeer mes ieeee ngDee ieerle ner efpevekee mebieerle nw, Ssmes Deveesve keer mhe=ne mes ege ns lejue
ocheleer eermeerleejecepeer! Deye Deehe Petuee Petefuees~
DeJeOesMe oesueeb oesuee cevob cevoced~~

ceefCeheJe&les
oesuee
oesueles
euecyes~
Mejetmeceerjueesuee
ueesueles
keocyes~
keesmeuesMe oesueeb oesuee cevob cevoced~~1~~
oesueeceefOeeflee
meerlee
megkegceejer~
lJeodJesielees
Yeerlee
efceefLeueekegceejer~
peevekeerMe oesueeb oesuee cevob cevoced~~2~~
Meerleueeefve meerkejeefCe Je<e&ved
hepe&ve~
Gheeg&heefj egJeeb mleveefle ce=ogOe&veOeve~
jeIeJesMe oesueeb oesuee cevob cevoced~~3~~
IeveeIeveeIeveoe
egJeeb oMe oMe&ced~
ceesovles kegmegceeefve keeceb Je<e Je<e&ced~
op
yr
ig
ht
20
11
Sh
ri
T
ul
meKeer ieeeefle-
si
P
ieerle mebKee-26

Gitaramayanam - 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gitaramayanam - 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GejkeeC[

DeLe ceee emLeeve$eeerYee<ekeejsCe

ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes

pee pee eermeerleeefYejece eerjece jece jIegkeguevevove~

ieerlejeceeeCeced kes jeefelee cenekeefJe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeefcejeceYeeeee& DeeMeerJee&oelceke cebieueeejCe

oMe oMe men<e nefjceJeefvepeee

oes efveJesMe jeceb veeves efveceerue Meececed~

keg efvece&ueb cevees ces keg meodyeueb cevees ces~~5~~

Yepes efo keesefkeecekeceveereew megjvejcegefveveceveereew~

kewmes OejTB ceve Oeerje, nceej oesG nerje efvekeefj ieS

YeeJeceeb Keiekegueb efvejuemeb efJeeefle efJeMeg efJeveesoe~

jece MeerIeb ceeer<elke=hee efeeleeced ~

keb yeJeerefce Jesoveeb efJevee YeJevleceerejced~

meerleejeceew leovegYejlees ue#ceCees Jeeegmetveg

Fme ekeej eerefe$eketleguemeerheer"eOeerej cenekeefJe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeeeee& efieefjOejkeefJe

ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes

uehmemes elegj megheg$eeved heueeveerJe ceneefvle~

ueeskee meces vejerve=levles pesieerevle Goeje~~4~~

efMeJemeeefhe ogue&Yeb YeJelke=les megueYeefceoced~

je%eer keewmeueepeveeled megheg$eb keesmeuehegjs Jeeeles JeOee&heer~

JeOee&heveeefve Jeeevleeced DeJeOehegjs jece ekeefle~

megKeb veeueekele&veb keefj<es keewmeueeee meeeR ener<es~

DeLe jepeeveb eefle-

Jeeeles keesmeues JeOee&heer jeIeJe ekeefle~~

lJeeeeesOeemegKeb eelee mekeue ueeskes megefJeKeelee~

JeeCeer JeeCeeR meceekeCe& efJeyeYeew ieodieodJeeCeer ieerJee&Ceer~

efMeMees jeIeJe ve=heefleYeJeves megKeb peerJee Meleb Mejoeced~

Oevees Oevees ueeskes mewJe eeCeer YeJevleb eefo Oeeeefle ns~

Fme ekeej eerefe$eketleguemeerheer"eOeerej cenekeefJe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeeeee& efieefjOejkeefJe

ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes

yeepeefnb DeJeOe ieneiens Deevebo yeOeees~

ns ke=heekej jece jeIeJe heehele heefjheeefn ceeced~

Dee yeeue eYeg&Meleeced Meleeced~~

jeIeJe Oeefve Oeefve yeejQ jeJegefj yeeueueeruee,

keefn&efeled megcegKeevekeesefjleveeveb mekeuemegke=leOeececed~

keesefkeeoefcyeveerefveefvokeeb les levetb yeeuejefJeJeememee eefvokeeb mevcevegced~

efieefjOejeYegb oesueeefle oesuee efeeleeb MeerIeceueesuee meefKe ns~

kevekejlveceefCejefeleheeuevee leogheefj jepeefle yeeuecegkegvo~

heeueveeb efJenee heefjnee mJemeneeleeced~

keefn&efeo_eueJe=leb mleveceLees ceelee Oeeleejb Oeeeeles~

Fme ekeej eerefe$eketleguemeerheer"eOeerej cenekeefJe peieodieg jeceevevoeeee& mJeeceer jeceYeeeee& efieefjOejkeefJe

ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes

hegve heefjOeeheheerleJeeb heCelepeveKesoYekeeeced~

meevOes lJeeb mevOeeeseb leJe efJeOegJeoveb Oeeeseced ~~1~~

legce mees peeDees ceQ ieeGB legcns efvejKe-efvejKe megKe heeTB~~

jeIeJe peer kes Yeeue hej efleueke Peuekes

MejCeeieleeveeb meefKe YeJeYeeb Ye_peeved~~

heMe YeevegeKejleeb eeelees cueememes lJeb JehegJee&efjpeele~

Deejeces jceles jece men megovegpew eerjece~

dJee yeeueJee&ceee&oeb eesefiepevees veleefMejmee Oeeeefle~

jeIeJees vewJe Mekeees ceee Oeleg meggefce$es Oesefn yeeueb cegoe~

eb ve Meejoe eYeJeefle ieelegb metefe efkeceueb efmevOegb ceelegced~

efJeMes<e- elego&Me met$e efvecveJeled nQ

eefmceved Jeves meerkejes ve oesueefle Keiees ve keuueesueefle~~

mJeeefceved ceew_pee JevOeefe<evles e oge jecesCe jCecetOe&evf e ns~~3~~

eflebeleg<kes ceefCecegeecees Jet jeceeves jepeefle ns~

ieerlejeceeeCes ieerlemeerleeefYejeces mebmke=leieerlecenekeeJes

#egyOe een peveke: hegjesefnleb YeJeleeefhe veslLeb Jeeeb ns~

JewMeeKes Megkeuehe#es heeJeveveJeceeb DeefYeefpeefle cegnlt ex eefmeYeewceJeejs~~2~~

Dee ceueJeeeb e Jeeoveereb pevekeiesns meerleeielee~~

efoves efoves JeOe&ceevee Megkeuehe#eeeverJe efceefLeueeveiejs meerlee Yeeefle ns~

hegjeefhe ceveesjLees ces oMejLemegleke=les meceefle me vetleveleeb eeefle ns~

Oeveesefme Yees ve=hecegkegceCes peerJeveb leJe Oeveced ~

heoerefhekee oerheefMeKee efvepeYeeeveeceveJeee~

keg efvece&ueb cevees ces keg meodyeueb cevees ces5

ueeskee meces vejerve=levles pesieerevle Goeje4

meevOes lJeeb mevOeeeseb leJe efJeOegJeoveb Oeeeseced 1

mJeeefceved ceew_pee JevOeefe<evles e oge jecesCe jCecetOe&evf e ns3

JewMeeKes Megkeuehe#es heeJeveveJeceeb DeefYeefpeefle cegnlt ex eefmeYeewceJeejs2

TveeoMeeyoes efJeYeeeeref[leveJeeyoes veceveefueveveeveesvegefMe:2

efpelJee jepekegueb mJeecyejs eYegCee cegng eYeteleeced1

efJekemee melmejespeefvekegjcyeb ueeskee ueeskeueeskejesuecyeced2

peefle ceve keeceb ceveesYeJe meJee& mecemee meceeOeereleeced5

jeceb efJevee ce=legb efveefeveesefce ns efmeeecemeeOees3

efoJeeeeCeveskeMeesefOeieleew efveheceMeefeyeues keceveeres3

ejew meerleemJeecJejb kelee&jew meesMs eced4

peueOejkevekemeceeveMejerjew~ hegjle heMele meKees jIegJeerjew1

jeIeJe eele heg<heJeeefkeeceeeeefn ns njs!1

DeeefYejer[deeefYe meKeerefYe hejerlee ieewjeR hetpeefelegceeeeefle ns1

Jejosefcyekes veveg jIegJejb jeceb Jejb Jew osenf ces3

Fceew efvejJeemeewvoeez efveneje efveYe&eb meerles4