T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

YG TESS PROJE ve EMALARI

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ............................................................................................................... ii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET-1 .................................................................................................3 1. PLAN ve PROJELER ......................................................................................................3 1.1. Plan ve Projelerin ncelenmesi ...................................................................................4 1.1.1. Proje lekleri.....................................................................................................5 1.1.2. Vaziyet Planlar ...................................................................................................5 1.1.3. Semboller ............................................................................................................5 1.1.4. Hesaplamalar.......................................................................................................7 1.1.5. Trafo Tesisi Keif Listesi...................................................................................13 1.1.6. Tek Hat emas .................................................................................................14 1.1.7. OG Yerleim Plan ............................................................................................17 1.1.8. Direk Tipi Trafo Plan ve Kesiti..........................................................................18 1.1.9. Trafo Binas Plan ve Kesitleri ............................................................................19 1.1.10. AG Datm Plan ............................................................................................22 1.2. Direk Tipi Trafo Tesis Tek Hat emasnn izimi ....................................................23 1.3. Elektrik Enerji Tesisleri Proje Ynetmelii ..............................................................24 1.4. Topraklama Ynetmelii..........................................................................................29 UYGULAMA FAALYET............................................................................................30 LME VE DEERLENDRME..................................................................................31 RENME FAALYET-2 ...............................................................................................32 2. PANO BALANTI EMALARI ...................................................................................32 2.1. OG/YG Tesis Panolar Malzeme Sembolleri ............................................................32 2.2. Pano Grn izimleri...........................................................................................33 2.2.1. lm Panosu ...................................................................................................33 2.2.2. AG Datm Panosu...........................................................................................33 2.2.3. Kompanzasyon Panosu ......................................................................................35 2.2.4. OG Modler Hcreler ve Tek hat emalar ........................................................37 2.3. Pano Balant Tek Hat emalar izimi ...................................................................40 2.3.1. lm Panosu ...................................................................................................40 2.3.2. AG Datm Panosu...........................................................................................40 2.3.3. Kompanzasyon Panosu ......................................................................................42 2.5. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii.......................................................................42 2.6. Topraklamalar Ynetmelii......................................................................................44 UYGULAMA FAALYET............................................................................................47 LME VE DEERLENDRME..................................................................................48 MODL DEERLENDRME...........................................................................................49 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................50 NERLEN KAYNAKLAR ..............................................................................................51 KAYNAKA ....................................................................................................................52

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 522EE0133 Elektrik Elektronik Teknolojisi Yksek Gerilim Sistemleri YG Tesis Proje ve emalar Kuvvetli akm ynetmelii, artnameler, YG plan ve projeleri, pano balant emalar ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40 / 32

MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK

YG tesis projeleri ve emalarn okumak. Genel Ama Gerekli ortam salandnda, standartlara, kuvvetli akm ynetmeliine, artnamelere uygun ve hatasz olarak, YG tesis plan ve projelerini okuyabilecek, pano balant emalarn izebileceksiniz. Amalar 1. YG plan ve projeleri hatasz olarak okuyup izebileceksiniz. 2. Pano balant emalarn hatasz olarak izebileceksiniz. izilmi plan projeler, tip projeler, kataloglar pano malzeme kataloglar, pano balant emalar, izim ara gereleri, resim masalar Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgileri ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac (test, oktan semeli, doru yanl, uygulama vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Hzla gelimekte olan gnmz teknolojisinde, elektrik enerjisine duyulan ihtiya gn getike artmaktadr. Elektrik enerjisinin kesintisiz ve kararl bir ekilde salanmas iin iletim ve datm hatlarnn nemi giderek daha ok n plana kmtr. Elektrik enerjisinin datmn ve iletimini en iyi bir ekilde tketicinin hizmetine sunabilmek iin ncelikle doru hazrlanm plan ve projelere ihtiya vardr. Bu sebeplerle hatasz ve herkesin anlayabilecei tarzda proje izimi gerekletirilmeli, bu konudaki almalarmz daha iyi bir seviyeye getirme gayreti iinde olmalyz. Bu amala, projelerin uygulamaya ynelik blmlerini, kuvvet tesisat projeleri, kuvvet datm tablo ve panolar ile kompanzasyon panolarnn izimi ve okumasn iyi kavramalyz. Gnmzde, elektrik projelerinin hazrlanmasnda ve iziminde eitli bilgisayar yazlmlar kullanlmaktadr. Bu nedenle, okullarmzda bulunan bilgisayarlardan ve ilgili programlardan yararlanmal, proje izimlerini bilgisayarla yapmaya almalyz. Bylece, standart hazr sembolleri kullanmak izimi kolaylatrarak, hz kazandracak ve zel ktphane oluturmak mmkn olabilecektir. Yksek ve orta gerilim projeleri balangta ok karmak gelebilir. Ancak projenin ok uzun olmas karmak olduu anlamna gelmez. Sizden istenilen, modl ierisindeki aklamalar ve tanmlar okuduktan sonra projeleri inceleyiniz. Bu konuda nceden hazrlanm ve uygulanm projeleri inceleyiniz, hazrlayanlar ziyaret ediniz. Projelerde kullanlan sembolleri, ksaltmalar renmeniz proje okumanz ve hazrlamanz kolaylatracaktr. Unutulmamaldr; ELEKTRK ASLA HATA KABUL ETMEZ.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Bu faaliyette standartlara, kuvvetli akm ynetmeliine, artnamelere uygun ve hatasz olarak, plan ve projeleri okuyabilecek, plan ve projeleri izebileceksiniz.

ARATIRMA
Kuvvetli akm ynetmeliini, proje artnamelerini, topraklama ynetmeliini aratrnz. Plan ve proje izen ve uygulamalar gerekletiren kiilerle grnz. Bilgisayar proje izim programlarn aratrnz

1. PLAN VE PROJELER
Riskleri ve belirsizlikleri en alt seviyeye indirerek, yksek kalite ve performans standartlar belirleyerek sonular mmkn olan en az zaman ve maliyetle elde ederek, projemizin ileyiini dzenli ve yaplandrlm bir biimde gereklemesini salamaya altmz mantkl srece "projeyi planlama", "planlama" ise proje ilerledike srekli olarak yeniden dzenleme ve gelitirme gereken dinamik bir sre olarak nitelendirebiliriz. Bir proje plan, i iin dzenlenen bilgilerin ve fikirlerin bir araya getirilmesi ilemidir. Planlar zerinde indirici merkezler, bina tipi trafo merkezleri, direk tipi trafolar, mterek direkler, AG direkleri, toplu ykler ve hesaplar neticesine gre kan trafo gleri, OG ebekesi iletken ve kesitleri yazlarak trafo besleme blgeleri ayrlr. Yeni OG ebekesinin dzenlenmesinde aadaki hususlar dikkate alnr. Bina tipi trafo postalar, balca trafo gcnn 630 KVA veya daha byk olmasnn gerektii, bylece direk tipi trafo postasnn kullanlamayaca durumda, Trafo gc 400 KVA veya daha kk olsa bile, imar ve evre artlar sebebiyle direk tipi trafo postasnn sakncal bulunduu hallerde, Direk tipi trafo yeterli olacak iken, bu noktadan emniyetli bir veya birka branman alnmas ihtiyac halinde, OG ebekede arzal hat blmn ayrabilmek iin emniyetli bir dm noktas tekil etmenin gerekmesi halinde, Ring devre veya ana hat zerinde hat emniyetini bozmadan enerji alabilmek zere trafo postas tesisi gerektiinde, tesis edilecektir. 3

Bina tipi trafolarn OG tehizat OG tehizat klasik tertipte ( ak hcre tertibi iinde ) dzenlenecektir. Trafo yeri sorunu olan yerlerde sa kkler, metal muhafazal modler hcreler ve modler binalar ok zorunlu hallerde RMU ( ring-main-unit) kullanlacaktr. ehrin merkezi ksmlarnda trafo bina yeri bulmakta glk ekilen yerlerde OG prefabrik betonarme yer alan trafo kkleri mdrlkten onay alnmas kaydyla kullanlabilecektir. Gerilim deiiklii nedeniyle mevcut binalarda hcre saysnn yetersiz kalmas halinde, mevcut binalarda yararlanabilmek iin modler hcreler kullanlabilecektir.

Direk tipi trafo postas Arsa veya kapal alan htiyac olmayan 400 KVA gce kadar tesis edilen datm trafosudur. Ana ring hatt zerinde direk tipi trafo postas tesisinden kanlacaktr.

1.1. Plan ve Projelerin ncelenmesi

Konusu ve amac her ne olursa olsun bir projeyi planlama sreci aada belirtilen aamalarda deerlendirebilir; Proje tanmn gzden geirme, Proje mantn oluturma, Balama izelgelerini hazrlama, Kaynaklar ve maliyet analizlerini oluturma, Mteri gereksinimlerini mkemmele ulatrma ve karlama (Mteri memnuniyeti, kalite), Geerlilik ve plan onay. (Uluslar aras standartlara uygunluk), Projeyi balatma,

Sonu olarak, artk kabul edilen ve proje iin gerekli bilgiler elde edildikten sonra srekli olarak gzden geirilecek gereki ve ayrntl bir plana sahip olunduu bilinerek projeye balanlabilir. Proje ve plan bizim iin veya eserin kt zerinde ina edilmesidir. Eer bir hata var ise kt zerinde ortaya kmal ve dzeltilmelidir. Yapm aamasnda ve bittikten sonra ortaya kan yanllklar hem dzeltilmesi ve dnlmesi zor hatalardr. Bu sebeple yaplan proje ve planlar dikkatli, ince hesap ve lme sonunda hayata geirilmelidir. 4

1.1.1. Proje lekleri

Cisimlerin gerekteki boyutlar Ktlara smayacandan belli oranlarda klterek izilir. Kroki, plan ve projeler izilirken belirli bir lek dahilinde izilir.Deiik alanlarda lekler deiik oranlarda kullanlr; corafi haritalarda 1/1000000, 1/5000000, ehir haritalar ve imar planlarnda 1/1000, 1/2000 vb., bina plan ve projelerinde 1/50, daha byk bahe, park, fabrika vb. projelerinde 1/100, vaziyet planlarnda 1/500 gibi lekler kullanlr. leklendirme konusunda bir rnek verilecek olursa, 20 m'lik bir gerek uzunluk 1/50 lekli izilirse 40 cm, 1/100 lekle izilirse 20 cm, 1/500 lekle izilirse 4 cm olarak projelendirilir.

1.1.2. Vaziyet Planlar

Vaziyet plan kuzey ynnde lekli olarak izilecek ve lek belirtilecektir. Projelerde izilen vaziyet plan, TEDAtan hat balamaya giden grevlilerin yapnn yerini kolayca bulabilmesini salayacak ekilde, mmkn olduunca belirli (okul, cami, trafo vs.) noktalar gsterilerek izilir.

ekil 1.1: Vaziyet plan ( lek 1/500)

ebeke bulunan yerlerde enerji alnacak direin yeri gsterilecektir. Ana kolon hatt tesis gzergh gsterilecektir. Proje ile ilgili zel aklamalar bu blmde yazlacaktr.

1.1.3. Semboller
Aada kullanlan semboller O.G. projelerinde kullanlan sembollerdir. izilen projelerin herkes tarafndan anlalabilmesi iin sembollerin standart olmas gerekir. Fakat geni kapsaml projede AG sembollerde kullanlr.

ekil 1.2: OG tesislerinde kullanlan semboller

1.1.4. Hesaplamalar
imdi beraber bir tesis iin yaplacak trafo merkezinin yaplabilmesi iin gerekli olan hesaplamalar ve tablolarn hazrlanmasn inceleyelim.

1.1.4.1. Trafo Gc Hesab Trafo gc hesaplanrken abone gc, mevcut toplu yk, sokak aydnlatma gc, muhtelif toplu ykler toplanr, talep faktr ile arplarak toplam g hesaplanr. G katsaysna blnerek trafo gc tespit edilir. Tablodan kan rakama en yakn st norm trafo gc seilir. eitli glerdeki trafolar : 50, 100, 125, 160, 250, 400, 500, 630, 800, 1000, 1250, 1600 2000, 2500 KVA Direk tipi bir trafonun gcnn hesaplanmasna ait bir rnek; rnek: Bir fabrikann enerji ihtiyac aada belirtilmitir. Fabrikann trafo gcn bulunuz? (cos=0,97) Pres 1 : 55 KW Pres 2 : 55 KW Pres 3 : 55 KW Hava kompresr : 15 KW ekil verme makinesi : 25 KW Aydnlatma : 5 KW leriki kapasite artm : 100 KW ------------310 KW Tesisin toplam kurulu gc: 310 KW Talep faktr :1 alnr Aktif talep gc : 310 KW Cos : 0,97 Grnr G :310/ 0,97 = 319,6 KVA Tesisde kullanlacak trafo gc, yukarda belirtilen standart trafo g deerlerinden 400 KVA olarak seilir. Bina tipi bir trafonun gcnn hesaplanmasna ait bir rnek; rnek 2: Bir fabrikann enerji ihtiyac aada belirtilmitir. Fabrikann trafo gcn bulunuz?(cos=0,97) AT 1 : 776 KW AT 2 : 776 KW AT 3 : 776 KW leriki kapasite artm

: 150 KW

Tesisin toplam aktif gc : 2478 KW Talep faktr : 0,8 alnr Aktif talep gc : 1858,5KW 8

Cos Grnr G

: 0,97 :1858,5 / 0,97 = 1916 KVA

Buradan, tesisde kullanacak trafo gc standart deerlerden 2000 KVA seilir. 1.1.4.2. Kompanzasyon Hesab nsanolu var olan enerji kaynaklarn en ekonomik ve verimli ekilde tketmenin yollarn her zaman bulmaya almtr. Yaadmz yerkrede en ok kullanlan enerji eidi olan elektrik enerjisinin faydal ekilde kullanlmas, retiminden tketimine kadar geen her safhada en az kaypla tanmas esastr. Eer alcmz bir motor, transformatr, floresan lamba balast vb gibi manyetik alan oluturan bir alc ise devreden aktif gcn yan sra reaktif g de eker. ebekeden reaktif g ekilmesi havai hatlarda, trafolarda, kablolarda, sigortalarda ve alterlerde gerilim dmlerine neden olur. Kayplar nlemek iin kesitin artrlmas gerekir. Artrlan kesit maliyete yansr, iilik zorlar. Bu durumu nlemek iin tesislere kompanzasyon sistemleri eklenir. Kompanzasyon, reaktif akmlarn dengelenmesi olarak tanmlanabilir. Kompanzasyon sistemlerinde kullanlan kondansatrlerin standart deerleri; 5, 10, 15, 20, 25, 30, 40, 50, 60, 80, 100, 125, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 450, 500, 550, 600 KVARdr. rnek-1: Trafo gc 400 KVA olan tesisin kompanzasyon hesabn ve kullanlacak kondansatrlerin deerlerini bulunuz. Trafo Gc Talep Faktr Mevcut Cos stenen Cos Talep Gc K. Katsays Kondansatr Gc Qc Gerekli Kondansatr Gc : 400 KVA :1 :0,7 :0,95 : 400 x 0,95 = 380 KW :0,69 : 380 x 0,69 = 262,2 KVAR : 270 KVAR seilmitir.

NOT: Yukarda kullanlan K Katsays Tablo 1.1deki, mevcut ve hedef deerler yardmyla (Cosnin 0,7 den 0,95e kartlmas iin gerekli katsay 0,69) bulunur.

Kondansatr gleri aadaki gibidir. Kondansatr kademeleri panoda bulunan reg e gre seilir. Sabit :20 KVAR, dierleri 10, 20, 40, 40, 40, 40, 40, 40 KVAR eklindedir. rnek-2: Trafo gc 2000 KVA olan tesisin kompanzasyon hesabn ve kullanlacak kondansatrlerin deerlerini bulunuz. Trafo Gc Talep Faktr Mevcut Cos stenen Cos Talep Gc K. Katsays Kondansatr Gc Qc Gerekli Kondansatr Gc : 2000 KVA :1 :0,79 :0,97 : 2000 x 0,97 = 1940 KW :0,53 : 1940 x 0,53 = 1028 KVAR : 1035 KVAR seilmitir.

Sabit :60 KVAR, dierleri 25, 50, 50, 50, 100, 100,100, 100, 100, 100, 100, 100, KVARdr. Sabit kondansatr gc 2000 x 0.03 = 60 KVAR olarak bulunur. NOT: Sabit kondansatr gc % 3-5 arasnda bir deer ile arplp bulunur.

Tablo 1.1: Kompanzasyonda kullanlan K faktr tablosu

10

1.1.4.3. Gerilim Dm ve Kablo Kesit Seim Hesab Alak gerilim tesislerinde gerilim dm %5'i amamaldr. K= z iletkenlik katsays, bakr iin 56 m / mm2, alminyum iin 35 m / mm2 alnr FORMLLER :

%e =

100.L.N K .S .U 2

I=

S N I= 3.U .Cos 3.U

L = Uzunluk (Mt) N = Aktif g (W) S = Grnr G (VA) K = z iletkenlik m / mm2 U = Gerilim (volt) S = Kesit (mm2) I = Akm iddeti (Amper ) rnek 1: Bir trafo ile fabrika arasndaki tesisin kablo kesitini bularak gerilim dm hesabn yapnz. TR- AT aras Grnr G = 400000 VA Mesafe = 10 m Kablo kesiti = 300 mm2

I=

S 3.U

400000 3.400

= 578A

%e =

100.L.N 100.10.400000 == =0,15 < 5 olduundan uygundur. 2 K .S .U 56.300.400 2

Tablo1.2den 2(3x150+70)mm2 NYY 650 A tayabildiinden uygundur. AT- TD2 aras Aktif G = 200000 W Mesafe = 60 mt Kablo kesiti = 190 mm2 Cos =0,7

Tablo1.2den 2(3x95+50)mm2 NYY 490 A tayabildiinden uygundur. 11

3.U .Cos 3.380.0.7 100.L. N 100.60.200000 %e = == =0,78 < 5 olduundan uygundur. 2 K .S .U 56.190.380 2

I=

200000

= 434,613A

TD2- PRES 1 aras Aktif Gc = 55.000 W Mesafe = 15 m Kablo kesiti = 35 mm2 Cos =0,7

I=

N 3.U .Cos

55000 3.380.0.7

= 119,518A

%e =

100.L.N 100.15.55000 == =0,29 < 5 olduundan uygundur. 2 K .S .U 56.35.380 2

Tablo1.2den (3x35+25)mm2 NYY 130 A tayabildiinden uygundur. GERLM DM HESABI. %E= %E1 + %E2 + %E3 %E = 0,15 + 0,78 + 0,29 = 1,22 < 5 OLDUUNDAN UYGUNDUR.

Tablo 1.2: letken kesiti seim tablosu

12

1.1.5. Trafo Tesisi Keif Listesi

Resmi binalar ve belediye snrlar dndaki yerlerde yaplan binalarn tm kontrolleri, kabul, yapm izni (ruhsat) vb. Bayndrlk Mdrlkleri tarafndan yaplr. Bayndrlk Mdrl teknik elemanlar Bayndrlk Bakanlnn her yl kard "Elektrik Tesisat Genel Teknik artnamesi ve Birim Fiyat Tarifesi" kitabna bal kalarak yaplacak veya yaplm iin teknik artlara uygun olarak yaplmasn salarlar. Yine ayn kitaptan yararlanarak yaplacak olan elektrik tesisatnn projesine bakarak iin maliyetinin ne olaca tahmini karlr. Buna birinci keif denir. ("Elektrik Tesisat Genel Teknik artnamesi ve Birim Fiyat Tarifesi" kitabndan baz kalemler aadaki izelge'de verilmitir.)
RNEK KEF ZET ( 2004 YILI TEDA BRM FYATLARI ) Montajl POZ Yaplan iin cinsi Miktar Birim B.fiyat NO NO 1 3,1,2 Q8mm bakr boru 10 KG 12,45 2 5,1 Boyal kaynakl demir direk 6700 KG 2,10 3 8 Gaz borusu 2' 2 AD 19,20 4 9,3 Swallow iletken 615 KG 5,86 5 11,4 VHD-35 mesnet izolatr 63 AD 29,50 6 11,5 B-35 izolatr demiri 63 AD 3,91 7 11,6 K1 tipi izolatr 3 AD 12,33 8 11,7 Tek ask tertibat 3 AD 15,40 9 11,8 Tek gergi tertibat 3 AD 17,38 Metaloksit parafudr 36kv 5kA 10 15,2 3 AD 169,93 36kv-400A harici tip topraklama ayr. 11 17,6 2 AD 707,26 36kv-16A O.G. Sigorta patronu 12 17,9 6 AD 46,48 Harici tip A.G. Panosu 400 13 24,4,2 KVA 1 AD 2.169,10 14 26,1 Tehlike levhas 15 AD 6,54 15 30,1 Galvaniz eritli topraklama 17 AD 94,86 16 30,2,1 50mm2 NYY kablo ile top. 1 AD 63,13 17 30,2,2 50mm2 NYY kablo ve gm. 25 MT 5,73 18 30,3,1 Topraklama elektrodu 17 AD 64,65 19 31,6,4,3 34,5kv-400 KVA trafo 1 AD 8.629,48 20 32,1 3x150+70mm2 NYY kablo 30 MT 46,60 3x150+70mm2 NYY kablo 21 32,21,1 bal 1 AD 29,12
GENEL TOPLAM

Tutar 124,50 14.070,00 38,40 3.603,90 1.858,50 246,33 36,99 46,20 52,14 509,79 1.414,52 278,88 2.169,10 98,10 1.612,62 63,13 143,25 1.099,05 8.629,48 1.398,00 29,12

Birim YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL YTL

37.522,00 YTL

Otuzyedibin beyzyirmiiki

YTL. ---------YKR. Tablo 1.3: Keif zeti tablosu

13

1.1.6. Tek Hat emas

Uygulama planlar tesisatya yapaca iin detayn vermesi ynnden nemlidir. Tesisat yapldktan sonra ehir ebekesinden enerji alacak balantnn yaplmas gerekir. Elektrik enerjisini satan messese yetkilileri yaplmakta olan tesisatn zellik ve deerlerini bilmek zorundadr. Tesisatn belli standartlarda yaplmas demek o standartlara uygun bir projelendirme demektir. Bu nedenle uygulama projeleri hazrlanrken tesisatn tek hat emas ve tesisatn ykleme cetveli de projeye ilave olarak hazrlanr.

ekil 1.3: Direk tipi trafo (160 KVA) tek hat emas

14

Tek hat emas tesisatn elektrik zetini, ykleme cetveli de fazlarn yklenme deerlerini linye linye aklamaktadr. letme yetkilileri bylece blgelerindeki enerji datmn daha dzenli ve dengeli olarak yapabileceklerdir. Bu iki konuyla birlikte gerilim dm deeri de kendilerine yardmc olmaktadr. ebeke geriliminin sabit tutulmas ve abonelerin salkl bir mr kazanmalar bu itina ve dzenle korunmu olmaktadr.

ekil 1.4: Direk tipi trafo (400 KVA) tek hat emas

15

ekil 1.5: Bina tipi trafo (2000 KVA) tek hat emas

16

ekil 1.5teki emann devamnda g trafosundan sonra dier emalardaki gibi AG tek hat emas devam etmektedir. OG tek hat emas hazrlanmasnda aada belirtilen haller dikkate alnacaktr. 1. Korumalarda ters zamanl iki ar akm bir adet toprak sekonder koruma rlesi kullanlacaktr. Korumalarda kullanlacak rleler ynsz seilecek ve koruma koordinasyonu normal iletme koullarna gre yaplacaktr. 2. Yerleim birimini besleyen hat ift devre ve bu hatlar ayn barada paralel alyor ise ynl rle kullanlacaktr. 3. Korumada kullanlacak akm trafolar OG havai hat veya OG yer alt kablosunun akm tama kapasitesine gre seilecektir.

1.1.7. OG Yerleim Plan

Orta gerilim hattnn gerekletirilmesi iin yerleim plannn izilmesi gerekir.

ekil 1.6: O.G. yerleim plan

17

1.1.8. Direk Tipi Trafo Plan ve Kesiti

Bu tip trafo merkezleri 400 KVA'ya kadar olan gler iin kullanlr. Kurulduklar direklerin yannda alak gerilim panolar bulunur. Genellikle kk yerleim birimleri ile ana datm trafosuna uzak aboneleri beslemek iin kullanlr. Trafo ve donanmlar bir direk zerine monte edilmitir. Bir ksm elemanlar direin altndaki panonun iindedir.

ekil 1.7: Direk tipi trafo plan ve kesiti ve fotoraf

18

1. Trafo direi boyu normal olarak 12,00 mdir. En kk tip 12/8'dir. 2. Bir direin trafo direi olduunu belirtmek iin, direk rumuzunun nne (TR) rumuzu ilave edilir rnek ; TR. 12/10 3. Trafo direinin seimi, A.G. direklerinin seiminde kullanlan cetvellere gre yaplr ve tevzi direklerinin seiminde olduu gibi vektr diyagram izilir. Bulunan deere, 250 KVA.'ya kadar 300 kg, 250'den 400 KVA'ya kadar 500 kg ilave edilerek direk tipi seilir. Kuvvetlerin hesabnda Y.G. hatlarnn cerri aynen, A.G. hatlarnn cerri ise 0.80 ile arplarak alnr. 4. YG ve AG hatlarnn azami menzili 50 m'dir. 5. A.G. hatlar iin direin 4 yznden, drt ayr yne azami 8 telli k yapmak mmkndr. 6. Seksiyonerin diree tesbitine mahsus demir konsollar ve kablo balklarnn balant emberleri, trafo direi ve platform teslimatna dahil deildir. 7. Trafo platformlar, 250-400 KVA dahil btn trafolar tayacak ekilde boyutlandrlmtr. Direk Tipi 12/8 12/10 12/12 12/16 12/20. 12/25 12/30 120 140 150 180 200 220 260 150 Temel lleri (cm) b t

Tablo 1.4: Direklerin temel l tablosu

1.1.9. Trafo Binas Plan ve Kesitleri

Bu tip trafo merkezleri kapal bir bina veya yapnn iine kurulur. Uygulamada kule tipi ve kk tipi trafo merkezleri olarak ikiye ayrlr. Kule tipi trafo merkezleri; direk tipi trafo merkezlerinin kurulmasnn zor ve sakncal olduu yerlerde kurulur. Ayrca direk tipinde kullanlan trafo dierlerine gre daha kk gtedir. Kule tipi trafo merkezinde trafo ve donanmlar kule eklindeki beton veya sacdan bir yap ierisine yerletirilmitir. Kulenin tabanna ve raylar zerine trafo monte edilmitir. 19

Kule zerinde braklan aklk ve alttaki zgaralar yardmyla trafo doal bir hava sirklasyonu ile soutulmaktadr. Kule tipi trafo binasnda enerji girii hava hattndan yaplacaksa kule ykseklii hava hatt direk boyuna eit olmas gerekir.

ekil 1.8: Trafo binasnn nden grn

20

ekil 1.9: Trafo binasnn kesiti

21

1.1.10. AG Datm Plan

Yerleim merkezlerine mesken hastane iyerleri gibi elektrik ihtiyalarn karlama amacyla AG datm hatlar tesis edilir.

ekil 1.10: Bir fabrikann A.G. datm plan

22

1.2. Direk Tipi Trafo Tesis Tek Hat emasnn izimi

Aada tek hat emalar verilmitir. Bu emalar yukarda verilen semboller ile inceleyiniz.

ekil 1.11: Direk tipi trafo (250 KVA) tek hat emas

23

1.3. Elektrik Enerji Tesisleri Proje Ynetmelii

MADDE 3 - Bu ynetmelikte kullanlacak balca terimlerin tanmlar aada verilmitir. a) Yaplabilirlik (fizibilite) raporu: eitli olanaklarla enerji salanmas ya da retilmesi durumlarnda ekonomik ve teknik bakmndan yaplabilir en uygun zm gsteren rapordur. b) Gereke raporu: Genel olarak, hazrlanacak projenin esaslarna ilikin aklamalar, bu esaslarn kabul iin zorunlu nedenlerle teknik ve ekonomik hesaplar gsteren rapordur. c) n proje: haleye karlmasn salamak amac ile bir tesis ya da inaatn hangi tesis gereleri ile ve nasl yaplacan gsteren aklama, ema, plan ve resimlerle bunlarn dzenlenmesine dayanak olan hesap, keif ve artnamelerden oluur. d) Uygulama projesi: haleden sonra yklenici ya da iveren tarafndan hazrlanacak olan bu proje, n projede belirtilen tesis gereleri ve kabul edilmi ilkelere uygun nitelikteki ayrntl aklama, ema, plan ve resimlerle bunlarn dzenlenmesine dayanak olan hesap, keif ve artnamelerden oluur. f) Enerji iletim hatlar: retilen elektrik enerjisini datm ebekelerine ya da tekil tketim tesislerine iletmek iin kullanlan hatlardr. Bunlar hava hatt ya da kablo hatt olarak kurulur. g) Balama tesisleri (alt tesisleri): Elektrik devrelerindeki gerilimleri alaltmak, ykseltmek ya da devreleri amak ve kapamak iin kurulan transformatr, kumanda (ayrc, kesici vb.) koruma (rle, parafudr vb.) ve l aletleri, l transformatrleri vb.) aygtlarnn tamamn ya da bir blmn iine alan tesislerdir. g.1 - Transformatr merkezleri: G transformatr bulunan balama tesisleridir. Bu tesisler ak hava, bina ya da direk tipinde olabilir. g.2 - l ve/veya kumanda merkezleri: G transformatr bulunmayan balama tesisleridir. rnein ayrc ve kesici ya da yalnz ayrc bulunan l merkezleri ya da ayn biimdeki l yaplmayan balama tesisleri gibi. g.3 - Tekil tketim tesisleri: ahslara ya da kurululara ilikin tesisleri elektrikle beslemek iin kurulan balama tesisleridir. Bu tesisler teknik bakmdan g 1`de tanmlanan tesislere girer. rnein bir fabrika, benzin istasyonu, sulama pompa tesisi vb. tesislere elektrik enerjisi salamak iin kurulan tesisler tekil tketim tesisleridir. h) Datm ebekeleri: Elektrik enerjisini tketicilere datmak iin kurulan ve datm transformatr merkezleri, hava ve/veya kablo hatlarndan oluan tesislerdir. i) ebeke glerinin hesaplanmasnda kullanlan baz katsaylarn ve terimlerin tanmlar: i.1 - G younluu: 24

ebekelerde yklenme derecesi farkl hat blmlerinde ayn zamanda ekilen yklerin hesaplanmasnda kullanlan bir katsaydr. i.2 - stek katsays (talep faktr): Bir ebekenin ya da ebeke blmnn alma sresi iinde ektii en byk gcn ebekenin ya da ebeke blmnn toplam bal gcne orandr ve yzde olarak verilir. i.3 - Farkl zamanllk katsays (diversite faktr): Bir gurup tketicinin istek gleri toplamnn bu tketicilerin en byk ortak istek gcne orandr ve genel olarak birden byk bir saydr. i.4 - Kurulu g: Bir sistemi besleyen kurulu makinelerin (elektrik reten makineler) anma glerinin toplamdr. PROJEY YAPANLARIN YETK VE SORUMLULUKLARI MADDE 4 - Elektrik tesislerine ilikin yaplabilirlik raporlarn gereke raporlarn, n projeleri ve uygulama projelerini yksek elektrik mhendisleri ya da elektrik mhendisleri hazrlayacaklar ve tm proje nshalarndaki aklama yazlarn, keif zetlerini, raporlar, emalar, resimleri, planlar ve hesaplar imzalayacaklardr. Projeleri hazrlayan mhendisler imzalar bulunan yerlere adlarn, bal bulunduklar mhendis odalarnn kayt numaralarn ve diploma numaralarn yazacaklardr. Resmi daire ve kurumlarn grevli mhendislerine yaptracaklar projelerde de bu kurala uyulacaktr. Projeleri hazrlayanlar serbest alan, yksek elektrik mhendisi ya da elektrik mhendisi iseler projede imzalar bulunan yerlere adlarn, bal bulunduklar mhendis odalarnn kayt numaralarn ve diploma numaralarn yazacaklar; ayrca 657 ve 6235 sayl yasalar gereince serbest alan mhendis olduklarn belirten belgeyi projeye ekleyeceklerdir. Projeyi hazrlayan mhendisler, hazrladklar projelerin amaca ve teknik kurallara uygun olmamasndan ve projeye esas alnan bilgilerin yanl olmasndan sorumludurlar. Projeler yerlerinde yaplacak incelemelere gre hazrlanacaktr. GEREKE RAPORU MADDE 7 - Projenin hazrlanmasnda, gereke raporunun ya da gerekeli uygulama projesinin onaylatlmasndan doacak olan her trl sorumluluk ve giderler projeyi hazrlayanlara ilikin olacaktr. PROJEDE SELEN GERELER MADDE 10 - Bu gerelerin salanmasnda nitelik (kalite) belgesi aranmas ve gerelerin varsa TSE standartlarna, yoksa tannan yabanc lke standartlarna uygun olmas zorunludur. Projeler rekabeti salayacak biimde hazrlanm olacak ve yalnz bir fabrikann yapmlarnn zelliini tamayacak biimde dzenlenecektir. V. GEREKE RAPORUNUN VE PROJENN NDEKLER MADDE 11 - a) Gereke raporlar projeden ayr olarak onaylatlacaksa, hazrlanacak projenin zelliine gre ierisinde aadaki yaz belge, ema, plan, resim ve hesaplar bulunacaktr. a.1 - indekiler listesi, a.2 - Projenin yaplma amacn aklayan yaz, a.3 - Enerji verecek kurulutan alnacak olan enerji verilebileceini gsterir olur yazs, a.4 - mar Kanunun Ek 7. ve Ek 8. maddelerine ilikin ynetmelik uyarnca Belediye snrlar dnda Valilikten (l mar Mdrl), Belediye snrlar iinde ise Belediyeden 25

alnacak (inaat ruhsat) ve bununla ilgili Valiliin (l mar Mdrl) grn kapsayacak n olurun (plan izni) asl ya da onanm sureti, a.5 - Besleme blgelerine gre kurulu ve kurulmas ngrlen sanayi tesislerinin glerini ve yerlerini belirten plan, a.6 - Proje konusu olan yere ilikin genel bilgiler (ynetimsel, corafi, kltrel ve ekonomik durum), a.7 - Proje konusu tesisin tek hat emas ve genel konum planlar, a.8 - Proje konusu tesisin kurulmas iin ngrlen gere ve aygtlarn teknik nitelikleri ve bunlarn seilmesine ilikin hesaplar, a.9 - Tahmini keifler ve amortisman tutar. Gerilim dm hesabnda, var olan ve beklenen gler gz nne alnmaldr. iv.2.2. - letken kesitlerinin hesab: Alak gerilim ebekesinde iletken kesitleri uygun bir yntemle hesaplanacaktr. letken kesintilerinin saptanmasnda gerilim dm, indirici transformatr k ile gerilim dm bakmndan en elverisiz alc balant noktas arasnda % 5ten fazla olmayacaktr. ebekede kullanlacak iletkenlerin kesitleri Trk Standartlarna, bu bulunmadnda tannan yabanc lke standartlarna uygun olacaktr. iv.2.3 - Transformatr glerinin hesab: Transformatr glerinin hesaplanmasnda, sz konusu transformatrden ekilecek var olan beklenen btn gler e zamanllk katsays gz nnde tutularak hesaplanacaktr. Bulunan g iin g katsays 0,8 varsaylarak transformatr gc hesaplanacak ve ilgili Trk Standartlarnda bu gce en yakn st deer transformatr gc olarak seilecektir. a.10 - Proje keif listeleri: Elektrik tesisleri ve bunlara ilikin inaat ileri iin gerekli olan gerelerin dkm yaplacak ve bunlar ayr yar fiyatlandrlacaktr. Hazrlanan dkm listeleri, varsa Bakanlka onaylanm birim fiyat izelgelerine gre deerlendirilecektir. Her blme ilikin keif listelerinin sonunda (santral, transformatr merkezi iletim hatt, ebeke vb.) ayr ayr toplam verilecektir. Birim fiyat izelgelerinde bulunmayan gere tutarlar, piyasa fiyatna, montaj, tama, teki giderler ve yklenici kazanc iin % 25 eklenerek bulunacaktr. Keif listeleri (YTL) para birimine gre dzenlenecek ve en son birim fiyat izelgeleri kullanlacaktr. a.11 - Keif zeti: Tesis blmleri iin hazrlanan keif listeleri keif zetinde ayr kalemler halinde gsterilecek, ayrca keif tutarlarna aada belirtilen eklemeler yaplacaktr: a.12 - Plan ve resimler: i.1.3 - Transformatr binalarnn ve balama tesislerinin plan ve kesitleri (1/20, 1/50, 1/100 lekli). i.2 - Elektrik ve makine blmne ilikin plan ve resimler. i.2.1 - Genel durum emas ya da plan. ii) Enerji iletim hatt projelerinde: ii.1 - Yksek gerilim enerji iletim hattnn getii yerlerin genel durum plan ve profil resimleri (1/2000, 1/500, 1/400, 1/200 lekli). ii.2 - Direk, travers, izolatr, parafudr ve topraklama resimleri ile ayrc, kablo k, parafudr vb. aygtlarn bulunduu direklerin kurgu (montaj) resimleri. ii) Balama tesisi projelerinde: iii.1 - Transformatr merkezlerinde ve transformatr postalarnda: 26

iii.1.1 - Transformatr merkezlerinde: iii.1.1.1 - Yap blmleri iin: Yap resimleri, elik yap resimleri, tesis gerelerine ilikin dayanak resimleri, transformatr taban ve yangn duvar resimleri, balama aygtlarnn yerletirilmesini gsteren genel konumu planlar (st grn ve kesitler), kumanda binasnn mimari ve inaat resimleri, kumanda binasndaki tesis gerelerine ilikin genel konum plan. iii.1.1.2 - Elektrik tesisleri iin: Tek kutuplu ema, akm yolu emalar, kablo denmesine ilikin resimler, eitli tesis ve aygtlara ilikin kurgu resimleri, pano resimleri, topraklama ve aydnlatma tesislerine ilikin resimler vb. iii.1.2 - Transformatr postalarnda: Genel konum plan (transformatrler ve ekilen gler bu plan zerinde yerleri ile gsterilecek), mimari ve inaat resimleri (stten grn ve kesitler), transformatr tabannn resmi, tesis direk tipi ise genel konum plan, tesis aygtlar (transformatr, ayrc vb.) ile birlikte direk resmi ve tek kutuplu ema. Alak ve yksek gerilimli ehir ebekesi tek kutuplu emas (bu ema zerinde datm ebekesini oluturan transformatr merkezleri ya da postalar ile l ve kumanda merkezleri arasndaki ayrc ve kesiciler zerinden yaplan balantlar ve transformatrler gsterilecek). VI. PROJELERN HAZIRLANMASINDA GZNNE ALINACAK HUSUSLAR PLAN, EMA VE RESMLERN DZENLENMES: MADDE 13 - ema, plan ve resimler ilgili Trk Standartlarna uygun olarak dzenlenmelidir. Mimari resimleri ve planlar ile harita ve ehir plan paftalar zerine ilenen planlarla da projeyi yapan, izen ve varsa kontrol edenler aka belirtilmelidir. PROJEDE KULLANILACAK ARETLER: MADDE 14 - Bu ynetmelie gre hazrlanacak projelerde, Trk Standartlar Enstitsnce hazrlanm olan TS-630, TS-631, TS-632, TS-633, TS-634 ve ilgili teki standartlarda verilmi olan sembol ekiller kullanlacaktr. PROJEDEK PLAN, RESM VE YAZILAR MADDE 15 - Plan ve resimler, iyi cinsten aydnger kd zerine ini mrekkebi ile, teknik kurallarna gre izilecektir. Resim ve plan zerine hesaplar yazlmayacaktr. Plan ve resimlerde kesinlikle kelik bulunacaktr. Genel durum planlar, st kenar kuzey ynn gsterecek biimde dzenlenecek, yazlar teknik resim kurallarna uygun olarak yazlacaktr. Proje yazlar ve hesaplar 297x210 mm boyutunda parmen kdna daktilo makinesi ile yazlacaktr. Yaz ve hesaplar hibir ekilde aydnger kd zerine yazlmayacaktr. Ozalite ekilmi plan ve resimler Trk Standartlarna ya da DIN normlarna uygun biimde katlanacaktr. Gereke raporu, keif zeti, plan ve resimler, hazrlayan mhendisler tarafndan, ad, soyad, nvan, diploma numaras yazlarak imzalanacaktr. PROJELERN DOSYALANMASI MADDE 16 - a) Ana dosya (klasr): Projeler uygun grlecek ana dosyalar iinde en az takm olarak tesis sahipleri ya da bunlarn vekaletname ile yetkili kldklar kimselerin imzal yazlar ile Bakanla teslim edilecektir. Bu dosyalar zerine aadakiler yazlacaktr: Ortaya: Proje ad, 27

Sol alta: Projeyi yapan firma ya da mhendislerin nvan, ad, soyad ve diploma nusu Sa alta: Projenin hazrlanma tarihi ve yeri b) Zmbal dosyalar: 17. maddede aklanan bilgiler ayr ayr zmbal dosyalar ierisine aada belirtildii gibi yerletirilecek ve bu dosyalar ayn maddede bildirilen sraya gre ana dosyaya konulacaktr. Her zmbal dosyann zerine iindekiler ksaca yazlacaktr. Bilgi dosyalarnn sralanmasn gsteren iindekiler listesi, ana dosyann i kapana yaptrlacaktr. Bilgi dosyalarnda ise iindekileri gsteren liste dosyann bana konulacaktr. PROJE DOSYALARININ DZENLENMES MADDE 17 - Ana dosya iine konulacak zmbal bilgi dosyalarnn sralanmas aadaki gibi olacaktr: - Gereke raporu - Proje hesaplar - Keif listeleri ve keif zeti - Yap blmlerine ilikin plan ve resimler - Elektrik ve makine blmlerine ilikin plan ve resimler - Teknik artnameler - Kamulatrma planlar (retim tesisleri projeleri iin) - Fotoraf ve jeolojik durumu gsteren belgeler (dokmanlar) - Keiflere esas olan lmeler. 4) Gerilim dm: Kablolarn gerilim dm hesaplanrken omik direnten baka endktif empedans da gz nne alnmaldr. Gerilim dm indirici trafo merkezlerinin sekonderinden itibaren yksek gerilim datm ebekelerinde %7'yi amamaldr. Ancak ring ebekeler iin ayrca arza hallerinde ringin tek tarafl beslenmesi durumu iin gerilim dm tahkikleri yaplmaldr. Bu durumda gerilim dm %10'u amamaldr. Alak gerilim tesislerinde gerilim dm %5'i amamaldr. Kendi transformatr bulunan tesislerde, transformatrlerin AG kndan itibaren gerilim dm bakmndan en kritik durumda olan tketiciye kadar olan toplam gerilim dm aydnlatma tesislerinde %6,5, motor yklerinde %8'i amamaldr. Ring olmas halinde yksek gerilim iin yukardaki aklamalar aynen geerlidir. 1. Proje dosyalamalar Elektrik Datm ebekeleri Proje Teknik artnamesinde belirtilen Etd Raporu fihristi ve OG-AG Elektrik Projesi fihristlerine gre tanzim edilecektir. 2. Kullanlacak OG-AG iletkenler, SBA beton direk tipleri, OG-AG yer alt kablolar Elektrik Datm ebekeleri Proje zel artnamesinde belirtilen deerlere gre seilecektir. 3. Aydnlatma direkleri, DAPT Dairesi Bakanlnca hazrlanan "Trkiye Yollar Aydnlatmas iin Tip Projeler " kitabndan yararlanlarak seilecektir. 4. mar planna gre yerleim olmayan blgelerin OG-AG ebekesi ara dneme gre projelendirilecektir. 5. OG-AG ebeke beslemelinde ayn direkte ift devreden kanlacaktr. 28

6. Bina tipi trafolarda 400 KVA' ya kadar (400 KVA dahil) sigortal ayrc le kumanda edilecektir. 400 KVA'nn zerindeki trafolar kesicili ve sekonder korumal projelendirilecektir. Modler bina tiplerinde ise, 1600 KVA' ya kadar sigortal yk ayrcs (Trafo koruma hcresi) kullanlacaktr. 7. Projelendirmede kule kl ve DAPT tipi binalar ile yerleim biriminin merkezi ksmlarnda yer sorunu olan yerlerde modler tip binalar ile modler giri k hcreleri kullanlmaldr. 8. Seilecek tm yeni kesiciler SF6 gazl olacaktr. 9. Tm trafo binalarnda yardmc gerilim 24 V DC, ana datm ve OG/OG indirici merkezlerinde 110 V DC olacaktr.

1.4. Topraklama Ynetmelii

Madde 8a) Topraklamalar ve endirekt temasa kar dier koruma yntemleri: Elektrik kuvvetli akm tesislerinin topraklanmasnda Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii hkmleri uygulanr. Endirekt temasa kar ebeke tiplerine gre uygulanabilecek dier koruma yntemleri ve ebeke tip snflamalar iin Elektrik Tesisleri Ynetmelii'nde belirtilen ilgili hkmler de gz nne alnr. b) Ar gerilimlerin olumasn nlemek veya ar gerilimleri zayflatmak iin alnacak nlemler: 2.2) Elektrik tesis ve aygtlarn yldrm etkisinden korumak iin parafudr, eklatr (atlama aral) gibi koruyucu aygtlar kullanlmaldr. zellikle 400 KVA'ya kadar olan tesislerde eklatr kullanlmas tavsiye edilir. ii) Birbirini etkileyecek kablo hatlarnda endklenecek gerilim, zel metal zrh kullanlarak ve kabloyu yaltm transformatrleri ile ksa paralara blerek kltlebilir. c) Ar akm etkilerine kar alnacak nlemler: Tesislerin btn blmleri, iletme koullar nasl olursa olsun, ksa devre akmnn kesilmesine ve bu kesilme an da dahil olmak zere, en byk ksa devre akmnn etkisiyle insanlar iin herhangi bir tehlike olumasna, yangn kmasna, ya da tesislerin zarara uramasna engel olacak biimde dzenlenmeli ve boyutlandrlmaldr.

29

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Vaziyet plan iziniz. Tek hat emasn okuyunuz. Orta gerilim yerleim plann iziniz. Trafo binas plan ve kesitlerini iziniz. AG datm plann okuyunuz.

neriler
leklendirmeye dikkat ediniz. Sembollere dikkat ediniz cetvellere gre malzemeleri seiniz. Teknik resim kurallarna gre iziniz. Trafonun bulunduu yeri belirtiniz. Hatlarn balant noktalarn belirtiniz. Direk tiplerini iletken seimini yapnz

30

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz. Doru seenei iaretleyiniz. 1. 40 mlik uzunluk, 1/100 lekle izilirse projede ka cm okunur? A) 10 cm B) 20cm C) 30 cm D) 40cm Vaziyet plan hangi ynde lekli izilmelidir? A) Dou B) Gney C) Kuzey

2.

D) Bat

3.

Semboln anlam aadakilerden hangisidir? A) Beton direk B) Aa direk C) Demir direk D) Kumanda bobini G katsays 0,6 dan 0,95 karmak iin K faktr aadakilerden hangisidir? A) 0,8 B) 1 C) 2 D) 0,9 Yaklak akm tama kapasitesi 230 A. havada 30 C lik bir durumda hangi kablo kesiti seilmelidir/ A) 370+35 B) 350+25 C) 335+16 D) 316+10 Direk tipi trafo merkezleri maksimum hangi gcte kullanlr? A) 100 KVA B) 150 KVA C) 200 KVA D) 400 KVA Reaktif gcn azaltlmas iin ne yaplmaldr? A) kesit azaltlmal B) kesit artrlmal C) kompanzasyon yaplmal D )trafo gc artrlmal Alak gerilim tesislerinde gerilim dm maksimum % de ka olmaldr? A) 2 B) 2,5 C) 4 D) 5 Yaplacak olan elektrik tesisatnn projesine baklarak iin maliyetini karma ilemi aadakilerden hangisidir? A) keif zeti B) tesis analizi C) kesit seimi D) malzeme analizi Gerilim dm formlnde hangi kriter dikkate alnmaz? A) uzunluk B) g C) kesit D) arlk

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz. 31

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Bu faaliyette A.G./Y.G. tesisi pano balant emalarn okuyabilecek ve basit izimlerini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlar olmaldr: lekleri, sembolleri okuma ve izmesini, pano balant izimi yapmasn renmek iin internet ortamnda aratrmalar yapmal ve eitli elektrik irketlerini gezmeniz gerekmektedir. Kazanm olduunuz bilgi ve deneyimleri arkada grubunuz ile paylanz.

2. PANO BALANTI EMALARI

2.1. OG/YG Tesis Panolar Malzeme Sembolleri

ekil 2.1: Modler pano sistemleri sembolleri

32

2.2. Pano Grn izimleri

2.2.1. lm Panosu
Bu tip panolarda kumanda ve l cihazlar 2 mm kalnlnda ve kabine balanan kenarlar 3010mm olmak zere profile edilmi ve ayrca koruyucu dolap iine yerletirilen ve ayna olarak isimlendirilen dikdrtgen boyutlu bir panoya montaj edilmitir bu pano n yznde ampermetre, voltmetre, voltmetre komtatr, i aydnlatma anahtar ana kumanda alteri abone ve sokak devresi sigortalar sokak lambalar kumanda alteri bulunur arka blmde ise saya akm transformatrleri baralar ve her trl l ve kumanda devreleri ile abone ve sokak sigortalarnn gvdeleri bulunmaktadr.

ekil 2.2: lm panosu

2.2.2. AG Datm Panosu

Kumanda alteri ile baralar aras irtibatlar 203 mm elektrolitik bakr bara ile,baralar ile abone sigortalar aras 25 mmlik kablo ile akm trafo devreleri 6 mmlik kablo ile bara ile pako alter aras ve pako alter ile sokak sigortalar aras 6 mm kablo ile, aydnlatma priz sinyal ve saya gerilim devreleri 2,5 mmlik kablo ile irtibatlandrlr.

33

Kablolar yalnz yatay ve dey olarak monte edilirler ayn dorultuya giden kablolar birbirlerine paralel ve yan yana demetler halinde montaj edilir.Dnler muntazam daire yaylar eklinde yaplr ve ok damarl kablolarn balantlar kablo pabular tarafndan yaplr. Datm panolarnda kullanlan faz baralar dikdrtgen 205 mm kesitli ve 600 mm uzunluundadr ntr baras ise ayn kesitte ve 200 mm uzunluundadr. Baralar 8 adet 1 KVA lk mesnet izolaterleri vastas ile tabloya irtibatlandrlr alter klar ile akm redktr balant baralar bu baralara M8 cvata ile tutturulur. Baralarn R faz sar, S faz yeil, T faz mavi ve ntr baras da beyaza boyanr baralar mesnet izalatrlerine salam tutturulur.

ekil 2.3: AG datm panosu

34

Resim 2.1: AG datm panosu

2.2.3. Kompanzasyon Panosu

Kompanzasyon panolarnda kondansatrler, sigortalar, kontaktrler, akm trafolar, reaktif g kontrol rlesi gibi elemanlar bulunur. Kompanzasyonlar tek tek kompanzasyon, grup kompanzasyon ve merkezi kompanzasyon olmak zere eittir. Kompanzasyon iin kullanlan kontaktrlerin kontak akm deerleri kondansatrlerin ektikleri akm deerinin iki katna yakn seilmelidir. Ar kompanzasyondan kanlmal. Enerji kesildiinde kompanzasyon devre d kalmaldr.

35

ekil 2.4: Kompanzasyon panosu

Resim 2.2 : Kompanzasyon pano ii

36

2.2.4. OG Modler Hcreler ve Tek hat emalar

Hcreler aras balantlar salayan ana bara dnda tm anahtarlama cihazlar ve balant elemanlar paslanmaz sacdan imal edilmi bir tank iindedir SF6 gaz ve polimerik izolasyon malzemesi kullanlarak boyutlar olduka kltlmtr. Tank iinde kullanlan SF6 gaz izolasyon ve ark sndrme amal olarak kullanlr. Modler yap sayesinde istenen konfigrasyonlarn bir araya getirilmesi mmkndr. Modler hcreler tm enerjili blgeler havadan izole edildii iin ve tm temas edilebilir yzeyler topraklanm olduundan tozlanma nemlenme gibi eitli nedenlerle meydana gelebilecek younlamalardan etkilenmez bundan dolay bakm ve temizlik gerektirmez. Ana bara balantlarnn esnekliinden dolay, deprem, toprak kaymas, zemin oturmas gibi olumsuzluklardan etkilenmez ve iletme srekliliini temin eder. Yaps tanklar, baralar, sigortalar, kesiciler, yk ayrc ve topraklayc, kablo balant blmlerinden oluur.

37

38

ekil 2.5: eitli modler hcre pano ve tek hat emalar

39

2.3. Pano Balant Tek Hat emalar izimi

2.3.1. lm Panosu
Bu tek hat emas normal olarak AG tek hat emasnda bulunan l aletlerinin bulunduu ksmdr. Panonun bu ksm mhrldr. TEDA Grevlileri haricinde mdahale edilemez. l aletlerine enerji akm ve gerilim trafolarndan sonra verilir.

ekil 2.6: lm panosu tek hat emalar

2.3.2. AG Datm Panosu

Tek hat emasnn bu ksm lm panosundan sonra gelir. Enerjinin alclara datld ksmdr. Baralardan enerji termik manyetik alterlerden karak dier panolara ular.

40

ekil 2.7: AG datm panosu tek hat emas

41

2.3.3. Kompanzasyon Panosu

Kompanzasyon panosu enerjisini datm pano barasndan alr. Termik manyetik alter tarafndan enerji kompanzasyon panosuna gelir. Buradan sigortalardan kontaktrlere verilir. Kontaktrlerde kondansatrleri kumanda eder.

ekil 2.8: Kompanzasyon panosu tek hat emas

2.5. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii

MADDE 51 - Datm Tablolar, a. Datm tablolar iletme srasnda ortaya kan mekanik zorlamalara, nem ve s etkilerine dayankl ve zor tutuan yapay (sentetik) ya da metal gerelerden yaplmal, saya a1tlklar iin sac kullanlmaldr. Kullanlacak gereler yrrlkteki ilgili standartlara uygun olmaldr.

42

Datm tablolarnn yapmnda kullanlan ve korozyona dayankl olmayan gereler gerektiinde boyanmal ya da bunlara ga1vanik yzey korumas gibi uygun bir yzeysel ilem uygulanmaldr. Pano ii, d ve iskeleti bir kat slyen, 2 kat frnlanm mat tabanca boyas ile boyanacaktr. Sa panolar, ykseklii 2100 mm, derinlii 750 mm ve genilii ihtiyaca gre 600, 800, 900 mm olmak zere serbest dikili sistemde 40 x 40 x 4 mm kebent veya benzeri profil demirden iskeletti, en az 2 mm kalnlnda ve kenarlar kvrlarak sabitletirilmi DKP satan pano tesis edilecektir. b. Gerilim altndaki plak blmler arasnda en az 10 mm aklk bulunmaldr. Gerilim altndaki plak blmler iletme aralarnn yaltlmam iletken blmlerinden evredeki metal paralardan ve yap blmlerinden en az 15 mm aklkta olmaldr. c. Datm tablolarnn n ve arka taraflarndaki gerilim altnda bulunan madeni blmlere insanlarn dokunmasna engel olacak dzenlerin yaplmas ve bu yaplamadnda tablolarn evresinin kapatlmas gerekir. d.Datm tablolarndaki aygtlara (sigorta, anahtar, saya, zil transformatr vb.) etiket taklmal, klemens ve iletkenlere numara verilmelidir. e. 60 A' e kadar akm eken tablolar barasz 60 A' den daha fazla akm eken tablolar bara1 tipte olmaldr. f. Toz1u ya da nemli yerlerde kullanlan tablolar, tamamen szdrmaz biimde, kapal dkme demir ya da elik sacdan yaplmaldr. g. yeri, konut vb. yerlerde datm tablolar merdiven ba gibi umuma ak yerler konulmamal, ait olduu bamsz blmn ierisine konulmaldr. h. Tablolarn demir gvdesi ile gerilim altnda olmayan tm demir blmleri topraklanmaldr. Topraklama levhas toprak elektrotlar ile topraklanacaktr. . Pano iin zemin zerinde 10 cm yksekliinde beton kaide yaptrlarak, pano bunun zerine tesbit edilecektir. i. Tablo arkasnda 75 cm geniliindeki geidin iki yanna biri alp kapanabilir, kilitli kap olacak ekilde alt ksmndan itibaren 1000 mm yksekliine kadar sac, yukars a3 mm elik telden 30 mm aralkla rlm kafes muhafaza yaplacaktr. j.Tablo arkasndaki servis geidi ahap demeden yaplarak PVC kaplama veya linolyumla kaplanacaktr. k. Ana tablonun arka yzeyine yalnz datm ubuk ve baralar, eitli iletken balantlar ve kablo ucu balantlar tesis edilip, sk sk kullanlmas gereken herhangi bir l aleti, cihaz vb. aletler buraya konulmayacaktr. l.Tablonun arka tarafnda bulunan ve akm geirmeye mahsus olmayan btn demir aksam ile tablonun demir iskeleti topraklanacaktr. m. Vida balantlarnn, zel surette temizlenmi ve asitsiz vazelin ile iyice yalanm temas yzeylerine sahip olmas gerekir. Vidalar galvenizli veya paslanmaz madenden olacaktr. n. Tablo iindeki topraklama tertibat bakr bara ile yaplacak ve toprak iletkeni ile balanacaktr. Bkme tel toprak iine konmayacaktr. Ayrca tablodan izole olarak bir ntr baras tesis edilecektir. o. Akm kayna merkezi veya hususi transformatr havi mahdut byklkteki tesislerde, mesela fabrikalarda gvenlik iletkeni sistemi mevcut ise tablo topraklamas olarak 30 ohm'dan fazla olmayan bir topraklama direnci yeterlidir. p. Sac levhalar istenilen renkte seilebilir fakat hibir zaman parlak boya kullanlmayp daima mat veya tabanca boyas kullanlmaldr. Sac levhalarn boyanmam 43

yzeyleri ift kat pastan muhafaza boyas ile boyanacaktr. Dier yzeyleri renk verilmeden evvel slyen ile astarlanacaktr. 13- 100 A'den byk alter ve sigorta balantlar kesin olarak baralar ile yaplmaldr. Tablo arkasnda bulunan iletkenler zel kroeler vastasyla muntazam bir sra haline getirilecektir. 14- Baralar norm renklerle iaretlenecektir. 15- l aletleri ile, alter, sinyal lambas vs.nin seiminde bunlarn ekil birliine ve sac panolarna uygun tipte olmalarna dikkat edilecektir. l aletlerinin aplar en az 130 mm veya 144 x 144 mm olacaktr. 16- Tablo lleri, siparii veren yerin projesine uygun olacaktr.

2.6. Topraklamalar Ynetmelii

Topraklamalar ve koruma yntemleri Madde 8-a) Topraklamalar ve endirekt temasa kar dier koruma yntemleri: Elektrik kuvvetli akm tesislerinin topraklanmasnda Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii hkmleri uygulanr. Endirekt temasa kar ebeke tiplerine gre uygulanabilecek dier koruma yntemleri ve ebeke tip snflamalar iin Elektrik Tesisleri Ynetmeliinde belirtilen ilgili hkmler de gz nne alnr. b) Ar gerilimlerin olumasn nlemek veya ar gerilimleri zayflatmak iin alnacak nlemler: 1) ar gerilimlerde: 1.1) Toprak temas sonucunda oluacak ar gerilimlere kar alnacak nlemler: 3 amperden kk kapasitif toprak temas akmlarnda ark, zel bir nlem alnmadan kendi kendine sner. Toprak temas akmnn daha byk deerlerinde ebekenin yldz noktas aada belirtildii gibi topraklanmaldr. i) Sndrme bobini zerinden topraklama: Uygun deerli bir reaktans bobini ile temas noktasndaki akmn kalc akm deerine dmesi ve arkn snmesi salanmaldr. Geni ebekelerde kalc akm, arkn snmeyecei kadar bykse ebekeyi blerek snme salanmaldr. ii) Dirensiz ya da kk bir omik ya da reaktif diren zerinden topraklama: Bu durumda ark otomatik tekrar kapama ile sndrlebilir. Bu yntem hava hatlarnda kullanlr. Kablolu ebekelerde tekrar kapama rlesi kullanlmaz ve tekrar kapama yaplmamaldr. 1.2) Balama olaylar sonucunda oluacak ar gerilimlere kar alnacak nlemler: i) Bu konuda balama teknii ile ilgili olarak aadaki nlemler alnabilir: - Bota alan transformatrlerin devrelerinin ayn anda iki taraftan kesilmesi nlenmelidir. - Transformatrler ile reaktans bobinlerinde olduu gibi seri bal endktif direnler, ksa devre durumu dnda hep birlikte devre d edilmemeli, ayr ayr devreden karlmaldr. 44

ii) Balama olaylar sonucunda oluacak ar gerilimleri kltmek iin en uygun nlem, transformatrlerin yldz noktalarn dirensiz olarak ya da kk omik direnler zerinden topraklamaktr. iii) stenilerek ya da kendiliinden olan ama ve kapamalar sonucunda oluan ar gerilimler kesici, ayrc ve sigortalarda alnacak yapmsal (konstrktif) nlemlerle de kltlebilir. Ar gerilimler, rnein akmlarn sfrdan geme annda kesilmesi, kontaklar arasnda tekrar atlamalarn nlenmesi ya da devre alr veya kapatlrken uygun direnlerin balanmasyla kltlebilir. 1.3) Rezonans olaylar sonucunda oluan ar gerilimlere kar alnacak nlemler: i) Yldz noktas dirensiz topraklanan ebekelerde rezonans olaylar olumaz. ii) letken kopmas sonucunda rezonans olay nedeniyle oluan ar gerilimler kopma noktas ebekeden iki tarafl beslenerek (ift hat ya da kapal ring hatt gibi) nlenir. iii) Yer alt kablolu ebekelerde, uygulanabildiinde i ar gerilimlere kar parafudr veya arktan dolay zarar olumayacak yerlerde eklatr kullanlmas tavsiye edilir. 2) Hava koullarnn etkisiyle oluan d ar gerilimlerde: 2.1) Ar gerilimlerin olumasn nleyen ya da bunlar snrlayan yapmsal nlemler: i) Hatlar ve transformatr merkezleri iin yer seiminde hava koullar iyi olan ve yldrm tehlikesi az olan yerler seilmelidir. Hatlar, geecekleri yerin doal koruyucu zelliklerinden yararlanabilmek iin olabildiince yama ve vadi gibi yerlerden geirilmelidir. ii) Hava hatlarnn iletkenleri, gerekli durumlarda zerlerindeki yeter saydaki toprak iletkenleri ile korunmal ve iletme akm devresindeki elemanlara yldrm dmesini nlemek iin gerekli nlemler alnmaldr. Yldrm younluunun fazla olduu yerler hari 36 KVa kadar olan hava hatlarnda toprak iletkeni kullanlmayabilir. 2.2) Elektrik tesis ve aygtlarn yldrm etkisinden korumak iin parafudr, eklatr (atlama aral) gibi koruyucu aygtlar kullanlmaldr. zellikle 400 KVAya kadar olan tesislerde eklatr kullanlmas tavsiye edilir. Sigorta, minyatr kesici ve kesiciler Madde 9- Tesislerdeki elektrik donanmlarnn ar akmlara kar korunmas genel kural olarak sigortalarla ya da kesicilerle yaplacaktr. Sigortalar minyatr kesiciler ve kesiciler bulunduklar yerde ulalabilecek en byk ksa devre akmn gvenlikle kesebilecek deerde seilmelidir. zerine tel sarlarak kprlenmi veya yamanm sigortalar kullanlmamaldr. Ar akmlara kar koruma dzeni, arza olduunda tehlike altnda kalan iletkenlerin akmnn kesilmesini salayacak biimde yerletirilmelidir. Buna karlk topraklanm sistemlerde, ar akmlara kar koruma dzeninin almas srasnda topraklama tesisleri sistemden ayrlmamal; topraklama tesisleri direnci ykseltilmemelidir. Aygtlarn koruma topraklamasna balanmas Madde 18- Kuvvetli akmla alan metal gvdeli elektrik aygtlarn ve koruyucu kutularn topraklama iletkenine balamak iin bir dzen bulunmaldr. c) Kablolarn korunmas: Kablolar ar gerilimlere kar ularna konacak parafudrlarla korunabilir. d) Kablolarn topraklanmas: Kablolarn topraklanmas iin Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmeliindeki hkmler uygulanr. e) Kablo yerlerinin iaretlenmesi: 45

Kablo tesisleri bulunan kurulular, bunlarn yerlerini tam olarak iaretleyerek bu kablolarn gei gzerghlarn gsteren planlar, belediye ve mcavir alan snrlar iinde ilgili belediyelere, dier yerlerde de ilgili mlki idare amirliklerine vermelidir. Yer alt kablo gzerghlar kaplamasz yerlerde iaretli beton kazklarla, kaplamal yerlerde oyulmu iaretlerle belirtilmelidir. yle ki gzergh grnmeyen kablolar (mesela hendek iindekiler), kablo gzergh ve nitelii anlalacak ekilde iaretlenmelidir. f) k hatlarnn topraklanmasnda kullanlan topraklama donanm hcre iindeki teki aygtlar topraklayamyorsa, gerektiinde topraklama ve ksa devre etme dzenlerini balamak iin hcrede ya da aygtlar zerinde sabit balant yapmaya uygun plak blmler braklmaldr. Topraklama dzenleri, hcrelere girmeden topraklama tesislerine balanabilmelidir. Topraklama ve ksa devre etme ii, alma yaplan yerin yaknnda ve olabilirse buras ile akm kaynaklar arasnda yaplacaktr. Topraklama ve ksa devre etme dzenleri, yaplan almalardan dolay ve alma sresince hi kaldrlmayacak biimde tesis edilecektir.

46

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler
OG/YG tesis pano malzeme sembollerini iziniz. leklendirme OG/YG tesis pano balant emalarndan modler ilemine dikkat ediniz hcrelerden SF6 gazl Kesicili giri k hcre panosunu Sembolleri teknik iziniz. resim kurallarna gre iziniz. Pano balant noktalarn titizlikle izmelisiniz karklk olmamaldr.

47

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

LME SORULARI
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. G katsaysn dzeltmek iin panolarda kondansatr kullanlr. Modler yap sayesinde istenen konfigrasyonlarn bir araya getirilmesi mmkndr. A.G. Datm panolarnda kondansatr bulunur. Kondasatr gc 20 K var olan tek hat emasnda Ana Besleme Hatt Devre elemanlarnda kullanlan Otom.alter 100 amperdir. l aletlerinin bulunduu pano A.G. datm panosudur. Modler panolarda ana bara balantlarnn esnekliinden dolay, deprem, toprak kaymas, zemin oturmas gibi olumsuzluklardan etkilenmez. Datm panolarnda 60 Aden sonra baralar kullanlr. Datm panolarnda bulunan baralar muhtelif renklerde olabilir. Modler hcre panolarnn d grnleri ayndr. Kompanzasyon baras enerjisini AG barasndan alr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdikten sonra modl deerlendirme faaliyetine geiniz.

48

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME)
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz. Aada bu modlde her renme faaliyetinin sonunda yaptnz uygulamalarn deerlendirmesi yer almaktadr. Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz. Eer ilemler tam olarak yapldysa 2yi, orta derecede yapldysa 1i, yaplamadysa 0 iaretleyiniz. En sonunda 2, 1 ve 0larn toplamn hesaplaynz. DEER LE 2 1 0

DEERLENDRME LTLER
1. Projelerde kullanlan lekleri rendiniz mi? 2. Vaziyet planlarnn ne ie yaradn ve nasl izildiini rendiniz mi? 3. Projelerde kullanlan sembolleri rendiniz mi?

PLAN ve PROJELER PANO BALANTI EMALARI

4. projelerde yaplan hesaplamalar yapabildiniz mi? 5. Trafo tesisi keif listesini anlayp karabildiniz mi? 6. Tek hat emalarn anlayp izebildiniz mi? 7. OG yerleim planlarn anlayp izebildiniz mi? 8. Direk tipi trafo plan ve kesitlerini anlayp izebildiniz mi? 9. Bina tipi trafo plan ve kesitlerini anlayp izebildiniz mi? 10. AG datm plann anlayp izebildiniz mi? 11. Konu ile ilgili kuvvetli akm ynetmeliklerini rendiniz mi? 12. Konu ile ilgili topraklama ynetmeliklerini rendiniz mi? 1. OG/ YG tesis panolar malzeme sembollerini rendiniz mi? 2. Pano grn izimlerini yapabildiniz mi? 3. Pano balant tek hat emalarn renip izebildiniz mi? 4. Konu ile ilgili kuvvetli akm ynetmeliklerini rendiniz mi? 5.Konu ile ilgili topraklama ynetmeliklerini rendiniz mi?

TOPLAM

49

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D C B B A D C D A D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D D Y Y Y D D Y Y D

50

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

Proje izimi yapan mhendislik brolar Trafo binas tesisi kuran firmalar

51

KAYNAKA KAYNAKA
DURMU Hayati, Ylmaz NSAL, Elektrik Tesisat Projesi Meslek Resmi. Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii EMO yayn 2000. Elte Elektrik Proje LTD. T. Ankara, 2005. Elektrik Mhendisleri Odas internet sitesindeki dokmanlar. zgney Mhendislik, Bursa, 2006. rt.Grv. KAYA Adem, Ders Notlar, Bursa, 2005. SEVM Mehmet, Elektrik Meslek Resmi, Aydn, 2000. TEA-TEDA internet sitelerindeki dokmanlar Yava Elektrik Proje LTD. T. Bursa, 2005.

52