DEKLINACJA III

Schemat zapisu sownikowego rzeczownikw aciskich, uywany na przykad w tym wprowadzeniu w pewne ciemne dla Was strony gramatyki aciskiej wyglda nastpujco: mianownik liczby pojedynczej, dopeniacz liczby pojedynczej. Do deklinacji III nale rzeczowniki wszystkich trzech rodzajw (poznane przez Was do tej pory rzeczowniki rodzaju eskiego naleay do deklinacji I i w zapisie sownikowym wyglday one np. tak: lupa, lupae; z kolei rzeczowniki rodzaju mskiego i nijakiego naleay do deklinacji II i ich zapis sownikowy wyglda tak: equus, equi lub ovum, ovi). Rzeczowniki deklinacji III rozpoznajemy po tym, e w dopeniaczu liczby pojedynczej (genetivus singularis) maj one kocwk -is, na przykad:
homo, hominis - czowiek mare, maris - morze ars, artis - sztuka

Istniej trzy typy odmiany deklinacji III, ktre nieco si od siebie rni. Chocia odmiana jeszcze nas nie interesuje, musicie umie okrela typ deklinacji III. Wedug typu I odmieniaj si rzeczowniki nierwnozgoskowe, czyli takie, ktre maj wicej sylab w dopeniaczu liczby pojedynczej ni w mianowniku liczby pojedynczej i, jednoczenie, przed kocwk dopeniacza liczby pojedynczej (-is) maj jedn spgosk, na przykad:
scriptor, scriptoris - pisarz (scrip-tor, scrip-to-ris) ius, iuris - prawo (ius, iu-ris) oratio, orationis - mowa (o-ra-tio, o-ra-tio-nis)

Kilka wyjtkw od tej reguy - rzeczowniki rwnozgoskowe odmieniajce si wedug typu I:

pater, patris - ojciec mater, matris - matka frater, fratris - brat canis, canis - pies

Wedug typu II odmieniaj si rzeczowniki zakoczone w mianowniku liczby pojedynczej na -e, -al, -ar, na przykad:
mare, maris - morze animal, animalis - zwierz exemplar, exemplaris - przykad

Wedug typu III odmieniaj si rzeczowniki rwnozgoskowe, czyli takie, ktre maj tyle samo sylab w dopeniaczu liczby pojedynczej co w mianowniku liczby pojedynczej oraz* rzeczowniki nierwnozgoskowe, ktre przed zakoczeniem dopeniacza liczby pojedynczej (-is) maj wicej ni jedn spgosk, na przykad:
nubes, nubis - chmura (nu-bes, nu-bis) civis, civis - obywatel (ci-vis, ci-vis) imber, imbris - deszcz (im-ber, im-bris) ars, artis - sztuka (ars, ar-tis) * niekoniecznie JEDNOCZENIE.