SOWNIK POJ UYWANYCH W BRANY TURYSTYCZNEJ

A LA CARTE menu (dania z KARTY) - jadospis z wyborem da. z ktrych kade ma przypisan cen. ACCOR- francuska grupa hotelowa, waciciel m.in. hoteli Ibis, Novotel, Mercure, Sofitel AGENT - osoba, ktra posiada otwarcie wyraone lub domniemane upowanienie dziaania lub reprezentowania kogo innego, tj. zleceniodawcy, AIRPORT TAX (OPATA lotniskowa) - podatek, opacany przez pasaerw linii lotniczych, zarwno przy przylocie, jak i przy wylocie, lub tylko w jednym z tych przypadkw. AKWIZYCJA - dziaanie majce na celu pozyskanie jak najwikszej iloci nabywcw danego produktu lub usugi turystycznej; np. akwizytorem jest pilot grupy sprzedajcy turystom usugi dodatkowe, czyli tzw. optional. ALL INCLUSIVE (PORWNAJ INCLUSIVE TOUR) - wszystko wliczone, impreza, w ktrej oprcz noclegu i wyywienia turysta korzysta bez dodatkowych opat z wszystkich usug (napoje, rozrywka, rekreacja itp.) wiadczonych w danym hotelu (orodku). ALLOTMENT - Forma zawierania umowy z dostawc usug. Taka forma zawarcia umowy z dostawc usug stanowi, e zamawiajcy przez okrelony czas posiada w swojej dyspozycji uzgodnion ilo usug, w okrelonej cenie i standardzie. Umowa ta rwnie okrela, w jakim terminie zamawiajcy ma prawo zrezygnowa z caoci lub czci zamwionych usug bez ponoszenia kosztw. Podobnie jak umowa czarterowa, powinna mie form pisemn. ALTERNATIVE TOURISM (TURYSTYKA alternatywna) - termin uywany zwykle w odniesieniu do tych form turystyki, ktre maj na celu uniknicie negatywnego, a zwikszenie pozytywnego oddziaywania spoecznego, kulturalnego i ekologicznego; zwykle charakteryzuj j: niewielkie nasilenie, uprawianie samodzielnie, niezalenie lub w niewielkich grupach, powolny, kontrolowany i regulowany rozwj, nacisk na obcowanie z rodzim kultur odwiedzanych terenw z zachowaniem tradycyjnych wartoci i spoecznoci. ANIMATOR CZASU WOLNEGO - termin pochodzenia franc. (animateiir), ktry oznacza osob zatrudnion w celu organizowania ycia towarzyskiego i innych zaj (np. rekreacyjnych) dla goci w hotelu, orodku wakacyjnym lub innym miejscu; czsto osoba ta jest nazywana oficerem rozrywkowym na pokadzie statku wycieczkowego, a pracownikiem kulturalnym w orodku wypoczynkowym. APEX-ADVANCED PURCHASE EXCURSION (BILET WYCIECZKOWT W PRZEDSPRZEDAY) - specjalna lotnicza taryfa powrotna oferowana przez Unie lotnicze w przypadku lotw rejsowych (scheduled), po spenieniu okrelonych wymaga co do minimalnego terminu, kiedy bilet musi by kupiony w przedsprzeday i minimalnego/maksymalnego czasu pobytu: bilet musi by wykupiony i opacony w momencie dokonywania rezerwacji i nie moe by wymieniony lub anulowany bez uiszczenia kary umownej. ASERTYWNO - umiejtno otwartego i bezporedniego wyraania swoich myli, uczu, przekona lub pragnie, ale w sposb respektujcy uczucia, pogldy i opinie drugiego czowieka (rozmwcy). Asertywno jest wana w sytuacjach konfliktowych, pozwala osign kompromis, bez rezygnacji z uznawanych wartoci. Przydatna szczeglnie W sytuacji, gdy trzeba komu odmwi. Odmowa staje si wtedy zwizym i stanowczym komunikatem, zawierajcym sowo ..nie" i krtkie wyjanienie przyczyn odmowy, ale115S2 agresji, zoci czy usprawiedliwie. ATRAKCJE TURYSTYCZNE - skadniki produktu turystycznego przycigajce odwiedzajcych i decydujce o tym, e wybieraj oni dany obszar, a nie inny: podstawowy- podzia wystpuje midzy walorami miejsca, np. klimatycznymi, krajobrazowymi, historycznymi, kiedy sam obszar jest gwnym bodcem do przyjazdu, a walorami majcymi posta imprez/wydarze, jak np. festiwale, imprezy sportowe, targi, kiedy o decyzji przyjazdu rozstrzyga przede wszystkim odbywajca si impreza: walory miejsca i imprezy s czone i wsplnie wpywaj na wybr, ktrego dokonuje

turysta; inny podzia opiera si na rozrnieniu midzy walorami przyrodniczymi i stworzonymi przez czowieka, jak np. plae i zabytkowe zespoy miejskie. BED AND BREAKFAST (BB) - forma wiadczenia oferowanego turycie, w zestaw, ktrego wchodzi nocleg ze niadaniem. BILET LOTNICZY - dokument podry, a jednoczenie kwit bagaowy, skadajcy si z kilku odcinkw (kuponw). Bilet lotniczy spenia kilka funkcji - jest dowodem zawarcia umowy kupnasprzeday, dowodem nadania bagau, polis ubezpieczeniow oraz czekiem patniczym. Posiadanie biletu lotniczego jest warunkiem koniecznym do odbycia przelotu, na ktry jest on wystawiony. BOARDING PASS (karta pokadowa) - karta wrczana pasaerom samolotu na pocztku odprawy (check-in) przed wejciem na pokad, zawierajca nazwisko pasaera, numer lotu. sektor i numer miejsca w samolocie; analogiczna karta wydawana pasaerom statkw nazywana jest embarkation card. BOOKING - zamawianie, rezerwowanie usug turystycznych, np. biletw lotniczych, miejsc w hotelach, miejscwek itp. BRAND (MARKA) - ustalona nazwa produktu, ktra pozwala na natychmiastow jego identyfikacj i odrnienie od innych produktw w umysach kupujcych; Avis, Hilton i Thomas Cook s szczeglnie znaczcymi przykadami w przypadku turystyki i hotelarstwa. BUMPING - odmowa przewiezienia pasaera lub zakwaterowania gocia z rezerwacj na korzy innego w przypadku przebukowania" (overbooking); najczciej linie lotnicze stosuj bumping pasaerw wedug kolejnoci odprawy (check-in), przy czym ci, ktrzy odprawili si na kocu, zwykle trac swoje miejsca; coraz wicej linii stosuje praktyk amerykask, zgodnie z ktr naley zapyta, czy s pasaerowie skonni do rezygnacji za opat: Rada Ministrw Transportu Wsplnoty Europejskiej (European Community) uzgodnia minimalny poziom rekompensaty dla pasaerw w takim przypadku. CABOTAGE (KABOTA) - w egludze transport lub handel przybrzeny: w lotnictwie cywilnym podre i transport na liniach krajowych lub midzy terytoriami suwerennych pastw wcznie z ich koloniami i dominiami; w ten sposb np. nie tylko trasa Londyn-Glasgow i Nowy York-Los Angeles, ale take Londyn-Gi-braltar i Los Angeles-Honolulu s trasami kabotaowymi; porozumienia midzynarodowe nie obejmuj tras kabotaowych; dziki temu mieszkacom danego kraju mog przysugiwa specjalne znikowe stawki, znane jako stawki kabotaowe; prawa kabotau dotycz praw przewonika (carrier) krajowego do obsugiwania ruchu pasaerskiego midzy dwoma punktami w innym kraju. CARNET DE PASSAGE EN DOUANES - ksieczka wydawana przez organizacje motorowe, uprawniajca do czasowego wwozu pojazdw samochodowych, przyczep i pojazdw kempingowych do innych krajw bez opacania ca. W karnecie celnicy odnotowuj wjazd i wyjazd pojazdu. Dokument ten wymagany w krajach Bliskiego Wschodu, w Polsce kupujemy go w biurach Polskiego Zwizku Motorowego (cena 350 z + kaucja 10 000 z). CATERING - dostarczanie, zaopatrywanie w ywno; dostawa artykuw ywnociowych dla podrnych w rodkach transportu; rwnie catering biurowy, konferencyjny. CHARTER- forma wynajmu, np. samolotu, charakteryzujca si wykupieniem duej liczby miejsc; stosowane przy przemieszczaniu si duych grup CHECK-IN - procedura rejestracji, meldowania, odprawy przy wjedzie. Ma miejsce m.in. na lotnisku, w hotelu itp. CHECK-OUT - procedura wyrejestrowania, wymeldowania, odprawy przy wyjedzie. CO - forma podatku, stanowicego element polityki finansowej, nakadana na towary przywoone bd wywoone z danego kraju. CONFIRMATION - potwierdzenie rezerwacji na przelot. Rezerwacja miejsca nie jest jednoznaczna z zapewnieniem, e poleci si w danym dniu i o danej godzinie. Bilet musi by potwierdzony przez przewonika. CONTINENTAL BREAKFAST (niadanie KONTYNENTALNE) - niadanie skadajce si zwykle przynajmniej z herbaty lub kawy, chleba, grzanki lub rogalika, masa, demu lub galaretki, czasem rwnie soku, sera i wdliny.

CRUISE (rejs WYCIECZKOWY) - podr statkiem dla przyjemnoci - zwykle po morzu, ale take po jeziorach, rzekach, kanaach - o zrnicowanej dugoci trwania, ktra moe, ale nie musi, obejmowa wyruszenie i powrt do tego samego portu lub podane w rozkadzie (schedule) zawinicia do portw lecych na trasie podry; Morze Karaibskie i Morze rdziemne s gwnymi obszarami rejsw wycieczkowych obsugujcymi gwnie rynek pnocnoamerykaski i europejski; inne caoroczne obszary rejsw wycieczkowych to wody Atlantyku okalajce zachodnie wybrzee Afryki, poudniowy i zachodni Pacyfik, pnocny Pacyfik przy zachodnim wybrzeu Ameryki Pn.; Batyk i Morze Norweskie to obszary popularne latem. CZARTER - Forma zawierania umowy z dostawc usug. Ta forma zawarcia umowy wiadczy, e zamawiajcy zakupi u sprzedajcego okrelon ilo usug w okrelonym terminie i standardzie, za z gry uzgodnion kwot. Forma umowy uniemoliwia dokonywanie jakichkolwiek zwrotw zamwionych usug. Ceny przy umowie czarterowej powinny by nisze ni przy innej formie zamwienia. Umowa czarterowa, z uwagi na jej zoono, powinna mie form pisemn. CZEK - pisemne zlecenie do banku wypacenia okazicielowi czeku podanej w nim sumy pieninej z rachunku wystawcy. DEADLINE - nieprzekraczalny czas graniczny wykonania jakich czynnoci w acuchu dziaa obsugi turystycznej; np. zoenie wnioskw wizowych, opat za dan usug, zamwienia wiadcze u kontrahenta itd. DEWIZY rodki patnicze patne w obcej walucie za granic, przede wszystkim weksle, czeki, przekazy, pienidze papierowe DEMI-PENSION- taryfa hotelowa z niepenym utrzymaniem, obejmuje pokj, niadanie i jeden posiek DIETA DEWIZOWA (ZOTOWA) - ekwiwalent zryczatowany, przydzielony osobie udajcej si w delegacj zagraniczn lub krajow na pokrycie spodziewanych wydatkw, przede wszystkim na wyywienie i zakwaterowanie. Dieta nie jest form wynagrodzenia za prac. DOBA HOTELOWA - okres obejmujcy czas trwania umowy zawartej midzy turyst a danym hotelem, trwajcy na og od godziny 1400 danego dnia do godziny 1200 dnia nastpnego; w hotelach ORBIS od 1200 do 1200. DOSTPNO komunikacyjna - stopie atwoci, z jakim mona si dosta do danego miejsca; charakteryzujca si midzy innymi iloci i czstotliwoci pocze komunikacyjnych z danym miejscem, typami rodkw komunikacji tam docierajcych itp. DUTY-FREE - termin stosowany w odniesieniu do: 1) (bez ca) dbr, na ktre nie naoono podatku (tax) lub ca oraz 2) duty-free shop (sklep wolnocowy) sklepw zlokalizowanych na midzynarodowych lotniskach, w portach i na statkach, w ktrych pasaerowie podrujcy za granic mog kupowa po niszych cenach. E-TICKET- bilet elektroniczny (e-bilet) to alternatywa dla biletu papierowego, dziki ktrej latanie jest jeszcze wygodniejsze. Proces rezerwacji pozosta niezmieniony, ale bilet w przeciwiestwie do papierowego nie jest drukowany, lecz bezpiecznie przechowywany w bazie danych linii lotniczej, a klient otrzymuje wydrukowane potwierdzenie rezerwacji w biurze lub drog e-mailow. Bilet elektroniczny to nowoczesno, wygoda, oszczdno i podrowanie bez zbdnych formalnoci dziki nowoczesnej technologii. ENGLISH BREAKFAST (niadanie angielskie) - niadanie powszechnie serwowane na Wyspach Brytyjskich; zwykle skada si z soku i/lub patkw zboowych, dania gwnego, grzanki, masa i demw (galaretek) oraz kawy lub herbat}- danie gwne skada si zwykle z wdliny, ryby lub jajek albo kompozycji tych produktw. EXCURSION FARES (taryfy wycieczkowe) - specjalne taryfy lotnicze oferowane przez linie na loty rozkadowe, ktre obwarowane s pewnymi ograniczeniami, jak np. okrelona dugo pobytu minimalnego/maksymalnego, co ma zapobiega utracie wpyww z penych opat za bilety; s one mniej restrykcyjne ni APEX i PEX i pozwalaj np. na przerwy w podry (stopovers), jeeli zostay one uwzgldnione w momencie rezerwacji; s drosze ni APEX i PEX, ale s w caoci zwracane, jeli nie zostay wykorzystane. ferry (PROM) - statek lub samolot wykorzystywany do transportu pasaerw, towarw i pojazdw na ustalonej trasie midzy dwoma punktami, zwykle w poprzek

rzeki, jeziora lub innego akwenu; poniewa wybrzee Europy jest bardzo postrzpione, promy w ogle, a w szczeglnoci promy samochodowe, s charakterystyczne dla europejskich podry i turystyki; ogem istnieje ponad 200 tras promw samochodowych wzdu wybrzey od Morza Batyckiego do Morza Egejskiego. FORMULARZ JAZD - wg wzoru Interbus - dwustronny formularz (zwykle w kolorze zielonym, czsto w jzyku francuskim) w dyspozycji przewonika autokarowego przewozu okazjonalnego lub wahadowego; wypeniany jest zwykle przez pilota wycieczki zagranicznej przy pomocy kierowcy. Zgodnie z ustaw o transporcie drogowym z dnia 6 wrzenia 2001 r. (Dz.U. nr 125, poz. 1371) formularz jazd jest wymagany przy wykonywaniu przewozw wahadowych i okazjonalnych w ramach midzynarodowego transportu drogowego. Zawiera on takie dane, jak: oznaczenie przedsibiorcy, numer rejestracyjny pojazdu, rodzaj usugi, miejsce pocztkowe i docelowe przewozu oraz list imienn przewoonych osb. FULL BOARD (FB) - wiadczenie dotyczce wyywienia turystw, w skad, ktrego wchodz trzy posiki dziennie - niadanie, obiad i kolacja. GUIDE - czyli pilot, osoba funkcjonujca w systemie obsugi ruchu turystycznego, ktrej gwnym zadaniem jest wykonawcze zrealizowanie programu pobytu lub objazdu turystycznego - w kraju i za granic - w stosunku do zespou osb zwanych zorganizowan grup turystyczn. HALF BOARD (HB) - wiadczenie dotyczce wyywienia turystw, w skad, ktrego wchodz dwa posiki dziennie, najczciej niadanie i tzw. obiadokolacja. HERITAGE TOURISM (KRAJOZNAWSTWO) - turystyka o ukierunkowanych zainteresowaniach, koncentrujca si na podrach do miejsc wystpowania walorw dziedzictwa. HOME STAY - wiadczenie turystyczne, polegajce na zakwaterowaniu zainteresowanego u konkretnej rodziny, u ktrej si ywi, spdza z nimi wsplnie czas, bywa u ich znajomych itp. Ta forma turystyki bardzo zblia ludzi, szczeglnie popularna na zachodzie Europy i w USA. IATA BONDING SCHEME (System ubezpiecze wzajemnych IATA) - system ubezpiecze wzajemnych prowadzony przez Stowarzyszenie Midzynarodowego Transportu Lotniczego (International Air Transport Association - LATA) w celu ochrony linii lotniczych zrzeszonych z LATA i zapewnienia im zapaty w przypadku bankructwa organizatora turystyki (travel agent): system obejmuje loty rozkadowe linii lotniczych zrzeszonych w IATA zarezerwowane za porednictwem wyznaczonych agentw IATA. IMPREZA - Powszechnie przyjte przez organizatorw turystyki znaczenie imprezy turystycznej to: realizacja przedsiwzi zwizanych ze zwiedzaniem, wypoczynkiem, rekreacj, krajoznawstwem oraz wszystkimi formami wyjazdw, odnoszcych si do programw wasnych biura podry, bd realizowanych przez biuro podry na zlecenie z zewntrz, wedug ustalonego programu i okrelonych kosztw. Z punktu widzenia biura, nie ma znaczenia, czy przedsiwzicie jest wielodniowe czy jednodniowe, ile si na nie skada wiadcze, nie ma wpywu sposb rozliczania, po kadym przedsiwziciu, czy w duszym cyklu. W takim ujciu pojcia imprezy, organizacja regularnych przewozw przez biuro podry bdzie imprez. Nie bdzie natomiast imprez sprzeda biletw autobusowych lub lotniczych przez agenta. Inaczej imprez definiuje ustawodawca w ustawie o usugach turystycznych - co najmniej dwie usugi turystyczne tworzce jednolity program i objte wspln cen. jeeli usugi te obejmuj nocleg lub trwaj ponad 24 h, albo jeeli program przewiduje zmian miejsca pobytu. IMPREZA FAKULTATYWNA - (dodatkowo) Skadnik imprezy oferowany do sprzeday przez organizatora, jako uzupenienie programu wliczonego w cen. Moliwa do wykupienia w biurze z chwil zawierania umowy o wycieczk bd na miejscu pobytu (impreza lokalna w miejscu pobytu). IMPREZA GRUPOWA - Oznacza to, e jest to impreza organizowana dla okrelonej liczb}' osb (minimaln liczb osb okrela najczciej umowa z hotelem), po uzgodnionej cenie, w cile okrelonym terminie, zgodnie z okrelonym programem i wiadczeniami, zlecona przez zleceniodawc z zewntrz bd organizowana do sprzeday z wolnej akwizycji, majca przewodnika bd pilota, posiadajca ubezpieczenie. Zmiana iloci osb moe zmieni cen imprezy. Podzia na imprez grupow i indywidualn jest istotny z punktu widzenia biura, gdy w decydujcej mierze okrela poziom cen zarwno w hotelach, jak i usug transportowych. Dla klienta taki podzia jest

czsto niezrozumiay, gdy wykupujc np. dwa miejsca w imprezie pobytowej zagranicznej uwaa, e jedzie indywidualnie. IMPREZA INDYWIDUALNA - impreza organizowana na zlecenie klienta, zgodnie z jego zamwieniem, co do iloci, rodzaju i standardu wiadcze. Liczba osb biorcych udzia w tej imprezie jest mniejsza od minimalnej liczby osb okrelonej imprezie grupowej. Najczciej klient we wasnym zakresie organizuje sobie dojazd oraz sam si ubezpiecza. IMPREZA LOKALNA CYKLICZNA - wasna impreza organizatora turystyki, dla klienta krajowego bd zagranicznego, przeznaczona do sprzeday w wolnej akwizycji, dla turysty indywidualnego bd grup, posiadajca stay, z gry okrelony program oraz sta cen. odbywajca si cyklicznie w z gry okrelonych terminach, bez wzgldu na stan sprzeday. Okrelenie lokalna nie odnosi si do programu. Przymiotnik ten oznacza, e imprez mona naby w danym miejscu (bezporednio u organizatora, w centrum turystycznym bd u jednego z licznych porednikw, jak recepcje hotelowe, biura podry itp.). W zwizku z tym treci programowe imprezy lokalnej nie odnosz si do atrakcyjnych, godnych zwiedzenia obiektw historycznych czy kulturalnych miejscowoci, gdzie znajduje si siedziba organizatora, lecz mog swoim zasigiem obejmowa nawet odlege tereny. Przykadem mog by imprezy lokalne sprzedawane turystom w Krakowie: Krakw-Zakopane. Krakw-Owicim. IMPREZA ZLECONA - impreza organizowana na zlecenie kontrahenta z zewntrz. Nie ma znaczenia, czy jest to zleceniodawca krajowy czy zagraniczny, jak rwnie nie ma znaczenia, czy jest to impreza indywidualna czy grupowa. Biuro zamawia wiadczenia zgodnie z yczeniem zleceniodawcy, moe dokona korekty w zakresie programu, jeeli zamwienie klienta jest niemoliwe do zrealizowania ze wzgldu na czas bd ograniczenia wynikajce z przepisw transportowych. Biuro moe rwnie zasugerowa klientowi wzbogacenie jego zamwienia o dodatkowe atrakcje. INCENTIVE TRAVEL/TOURISM (TURYSTYKA MOTYWACYJNA) - podre pracownikw, sprzedawcw lub agentw opacane przez przedsibiorstwo w ramach nagrody za realizacj odpowiedniej sprzeday lub innych zada za wyrniajce si osignicia lub jako zachta na przyszo; specjalistyczne przedsibiorstwa nazywane incentive companies zajmuj si organizowaniem dla klientw programw motywacyjnych, a wiele linii lotniczych oferuje znikowe ceny znane jako motywacyjne (incentive fares). INCLUSIVE TOUR - IT (PODR ZRYCZATOWANA) - pakiet skadajcy si z transportu i noclegu, a czsto take innych usug (services) podrniczych, takich jak zwiedzanie, sprzedawanych jako wakacje za zryczatowan cen, ktra zazwyczaj jest znacznie nisza, ni gdyby konsument rezerwowa poszczeglne elementy oddzielnie; lotnicze podre zryczatowane s najbardziej znan form, ale w praktyce podre zryczatowane mog obejmowa dowoln form transportu i zakwaterowania w poczeniu z rnymi innymi usugami: przeciwiestwo do exclusive. INCOMING - popularna nazwa -turystyki przyjazdowej. INVOICE- rachunek, obcienie, naleno, faktura, wystawiana niekiedy pilotowi za poszczeglne segmenty otrzymywanych przez jego grup wiadcze turystycznych. JEDNODNIWKA - impreza jak wyej, z tym e program realizowany jest w cigu jednego dnia. KARTA POBYTU GOCIA W OBIEKCIE HOTELOWYM - (ang. Card of residence, niem. Aufenhaltskarte), jest podstaw wydania usug - klucza, niadania itp.: umoliwia poruszanie si w danej miejscowoci bez paszportu. KLIENT - osoba, ktra zamierza zawrze lub zawara umow o wiadczenie usug turystycznych, na swoj rzecz lub na rzecz innej osoby, a zawarcie tej umowy nie stanowi przedmiotu jej dziaalnoci gospodarczej, jak i osoby, na rzecz, ktrej umowa zostaa zawarta, a take osoby, ktrej przekazano prawo do korzystania z usug turystycznych, objtych uprzednio zawart umow. KODY BILETOWE (TICKETING CODE) -jednoliterowe standardowe skrty, ustalone przez IATA, umieszczane na bilecie i informujce o rnych cechach lotu. takich jak: klasa usugi (F pierwsza, C - club/ business, Y - ekonomiczna), czas: (np. N - noc. W - weekend, X - dzie roboczy), rodzaj taryfy: (np. E - wycieczkowa, P - rodzinna, Z - modzieowa). KONTRAHENT - partner krajowy lub zagraniczny, z ktrym biuro turystyczne i pilot wsppracuje

w trakcie realizacji zaplanowanych do realizacji usug turystycznych. Na og kontrahentem jest biuro turystyczne lub turoperator. KRAJWKA - okrelenie imprez organizowanych w kraju, zarwno wyjazdowych, jak i przyjazdowych. W argonie oznacza to prowadzenie przez biuro dziaalnoci w zakresie turystyki krajowej wyjazdowej (organizacj wczasw krajowych, kolonii, obozw, ewentualnie wycieczek krajowych). W odniesieniu do imprez przyjazdowych dodaje si - przyjazdwka krajowa. KUSZETKA - wagon z miejscami do leenia, na og o niszym standardzie ni wagon sypialny, np. w jednym przedziale wagonu kuszetkowego jest 6 miejsc do spania w kl. II. a 4 miejsca w kl. I. LEGITYMACJA MIDZYNARODOWA - przysuguje na og modym ludziom w wieku do 26 lat, zarwno uczniom, jak i studentom. Posiadacze takich legitymacji mog korzysta z rnego rodzaju zniek i udogodnie. Obecnie najpopularniejszymi legitymacjami midzynarodowymi s ISIC oraz YHT. LIMIT KILOMETRW - czna ilo kilometrw przypisana danej imprezie na czas jej trwania, czyli tak zwany ; limit oglny. Czsto bywa rozbijany na limity dzienne, a take - niezalenie - na limity przejazdw oraz limit na program. Do odlegoci rzeczywistej dodaje si 10% zapasu. LAST MINUTE- specjaln, nisz cen imprezy lub usugi turystycznej nabywanej tuz przed jej realizacj. Jako usugi nie moe by jednak inna ni w cenie wyjciowej. LOST TICKETS - bilety zagubione. S one traktowane przez linie lotnicze tak jak czeki podrnicze, tzn. po zgoszeniu faktu zaginicia mona otrzyma ich duplikaty, formalnie zaley to jednak od dobrej woli przewonika. MARINA - may port morski, rzeczny lub na jeziorze z urzdzeniami do cumowania odzi motorowych i aglowych, zwykle zapewniajcy usugi w zakresie konserwacji i zaopatrzenia: wikszo marin posiada keje do krtko- lub dugotrwaego wykorzystania oraz oferuje odzie w czarter. MEETING POINT (MIEJSCE ZBIRKI) - oznaczone miejsce znajdujce si w halach dworcw lotniczych, promowych, kolejowych z przeznaczeniem dla grup podrnych, grup turystycznych i turystw indywidualnych. MIEJSCWKA - dokument potwierdzajcy posiadanie miejsca siedzcego (numerowanego) w danym rodku lokomocji. MILA (MEE) - liniowa jednostka miary, ktra ma kilka rnych znacze, m.in.: 1. mila statutowa, zgodnie z prawem mila w W. Brytanii i w wikszoci krajw Wsplnoty Narodw odpowiada 1760 jardom lub 5280 stopom, lub ok. 1.609 km. 2. mila geograficzna, uk odpowiadajcy jednej minucie mierzonej na rwniku, rwna 6087 stp lub w przyblieniu 1,852 km, 3. mila morska, jedna minuta uku ustalonego w W. Brytanii na szerokoci pnocnej 48, rwna 6080stp lub 1,15 mili statutowej, lub ok. 1,852 km. 4. midzynarodowa mila morska, znana take jako mila powietrzna, stosowana w Stanach Zjednoczonych i innych krajach, rwna 6076 stp lub 1.15 mili statutowej, lub ok. 1,852 km. MOP (MIEJSCE OBSUGI PODRNYCH) - centrum usugowe przy autostradzie: wydzielony teren w pobliu drg gwnych (usytuowany zwykle po prawej stronie), o zrnicowanym wyposaeniu i funkcjach: MOP I - o funkcji wypoczynkowej, wyposaone w stanowiska postojowe, jezdnie manewrowe, urzdzenia wypoczynkowe, higieniczno-sanitarne i owietlenie, ew. obiekty maej gastronomii, MOP II - o funkcji wypoczynkowo-usugowej, wyposaone dodatkowo w stacj paliw, stanowiska obsugi pojazdw, urzdzenia gastronomiczno-handlowe, informacj turystyczn, MOP III - o funkcji wypoczynkowej i usugowej, wyposaone dodatkowo w obiekty noclegowe (motel, zajazd, gociniec) oraz ew. w agencj pocztow, bankow, turystyczn, ubezpieczeniow.

NATIONAL TOURISM ORGANIZATION (NARODOWA ORGANIZACJA TURYSTYCZNA - NTO) - nazywana take krajowym urzdem turystycznym, oficjalne ciao w

rnym stopniu odpowiedzialne za rozwj, promocj i koordynacj turystyki w danym kraju, uznawane, a take do pewnego stopnia finansowane przez rzd; wystpuje w trzech rnych formach: rzdowej (departament w rzdzie), uasi-rzdowej (ciao ustanowione przez rzd na mocy prawa), pozarzdowej (dobrowolne stowarzyszenie); np. Ministerstwo Turystyki, Komitet Turystyki, Stowarzyszenie Turystyki. W Polsce rol NTO peni POT (Polska Organizacja Turystyczna). NUMER IMPREZY - Kada impreza, jako samodzielne przedsiwzicie, posiada oznaczenie. Oznaczenie to nazywamy numerem imprezy. Umoliwia to identyfikowanie dokumentw zwizanych z dan imprez, uatwia jej obsug, umoliwia przypisanie do danej imprezy zwizanych z ni kosztw. Sposb numerowania jest wewntrzn spraw biura. Powinien on uatwia identyfikacj imprezy, a wic: czy krajowa, czy zagraniczna, czy to impreza wyjazdowa, czy przyjazdowa, czsto numer imprezy informuje, czy dotyczy turystyki indywidualnej, czy grupowej. W zalenoci od potrzeb biura, numer imprezy moe okrela, w ktrym miesicu impreza si zaczyna lub koczy. Spotyka si rwnie numery imprez odnoszce si do poszczeglnych obiektw bd miejscowoci, szczeglnie w turystyce zagranicznej wyjazdowej. Zbyt skomplikowany system numerowania imprez w praktyce moe si okaza utrudnieniem, a nie pomoc. Opuszczona cz numeru dla osoby niezorientowanej stanowi moe cakiem now imprez. W korespondencji dotyczcej imprezy jej numer jest sposobem identyfikacji zarwno u kontrahentw krajowych, jak i zagranicznych. OBJAZDOWA IMPREZA - okrelenie imprezy turystycznej kilkudniowej, majcej w programie zwiedzanie atrakcji turystycznych w kilku miejscowociach danego regionu kraju. OBLIGATORY - obowizek, a nawet przymus poddania si przez turyst pewnym procedurom, np. obowizek posiadania wizy, szczepienia, kwarantanny itp. OBSUGA IMPREZY TURYSTYCZNEJ - wykonywanie wszystkich czynnoci niezbdnych do przygotowania, przeprowadzenia i rozliczenia imprezy turystycznej. Dotyczy to zarwno czynnoci wykonywanych w biurze, jak i czynnoci wykonywanych przez pilota bd inne osoby uczestniczce w realizacji imprezy. OBSUGA PODRNICZA - dziedzina usug prowadzonych przez biuro turystyczne, dotyczca sprzeday biletw komunikacyjnych: kolejowych, lotniczych, autobusowych, promowych. Nazwa ta najczciej odnosi si do kompleksowej obsugi. W przypadku pojedynczych usug mwi si o sprzeday biletw lotniczych, kolejowych, promowych. OK - status rezerwacyjny biletu lotniczego potwierdzajcy prawo pasaera do odbycia danego lotu. OPEN - status biletu lotniczego (kolejowego, promowego, autokarowego) bez potwierdzenia dnia i godziny powrotu. OPEN jaw - typ biletu, na podstawie ktrego podr powrotn mona odby z innego miejsca ni to, do ktrego si przyleciao, dziki temu cz trasy mona pokona drog ldow. OPTIONAL - dodatkowy program poznawczy oferowany odpatnie danej grupie, sprzedawany turystom zarwno przez ich biuro macierzyste, jak i kontrahenta zagranicznego. ORGANIZACJA IMPREZY TURYSTYCZNEJ - przygotowanie, oferowanie i realizacja imprezy turystycznej. OSOBONOCLEG - wyraenie suce do okrelenia wykorzystania miejsc noclegowych. Jedna osoba korzystajca z jednego noclegu oznacza jeden osobonocleg. OWIADCZENIE - w praktyce obsugi turystycznej pisemne stwierdzenie turysty, dotyczce np. dobrowolnej rezygnacji z wybranego punktu programu, odczenia si od grupy w celu realizacji np. programu indywidualnego, rezygnacji z czci wiadcze itp. OUTGOING, OUTBOUND TOURISM - turystyka wyjazdowa, zagraniczna. OVERBOOKING - zarezerwowanie lub sprzedanie zbyt duej liczby miejsc ni jest w stanie pomieci (przyj) dany obiekt turystyczny bd rodek komunikacji. Np. sprzeda wikszej liczby miejsc ni liczy dany hotel, wicej biletw lotniczych ni jest miejsc na pokadzie samolotu. Ma to na celu pokrycie ewentualnych strat w przypadku anulowania rezerwacji. PACKAGE - caociowy i kompletny zestaw moliwych wiadcze, z jakimi turysta moe si spotka na trasie. Obejmuje na og zakwaterowanie, wyywienie, przejazdy, transfer}', program, ubezpieczenie.

PARK TEMATYCZNY (THEME PARK) - miejsce wyznaczone i eksploatowane w celu zapewnienia rekreacji i rozrywki odwiedzajcym za pomoc rnorodnych atrakcji opartych na wybranym temacie historycznym lub innym, gdzie wiadczy si take usugi gastronomiczne i handlowe, zwykle z patnym wstpem; dobrze znane przykady to Disneylandy. PASZPORT - dokument potwierdzajcy tosamo, upowaniajcy do przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej i okresowego przebywania na terenie innych krajw. W przypadku podry zagranicznych posiadanie paszportu jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczajcym. Niekiedy, bowiem trzeba take mie wiz, zaproszenie lub voucher. PASZPORT TYMCZASOWY - paszport wystawiany przez konsulat danemu turycie w przypadku utraty przez niego paszportu zasadniczego. Paszport tymczasowy upowania do powrotu do kraju ojczystego najkrtsz drog. PAYMENT - formy patnoci uzgodnione midzy partnerami. Okrela si w nich termin i sposoby patnoci, a take ich wielko na poszczeglnych etapach patnoci, walut rozliczenia, sposb bilansowania itp. PEX - PUBLIC EXCURSION - specjalna taryfa lotnicza oferowana przez linie lotnicze na przeloty rozkadowe/ rejsowe midzy okrelonymi miastami i obwarowana pewnymi warunkami; np. rezerwacja, zapata i wystawienie biletu musz by dokonane w tym samym czasie, chocia niekoniecznie z zachowaniem okrelonego minimalnego terminu, w ktrym mona dokona rezerwacji, ponadto stosowane s opaty za jej anulowanie. PILOT WYCIECZEK - to zawd (nr 511301 w klasyfikacji zawodw i specjalnoci) wykonywany przez osoby posiadajce uprawnienia do kierowania imprez turystyczn. Uprawnienia pilota wycieczek uzyskuje si po odbyciu kursu i zdaniu egzaminu pastwowego przed waciw terytorialnie komisj egzaminacyjn powoywan do grudnia 2005 roku przez wojewodw, a obecnie przez marszakw' wojewdztw. Prowadz oni take ewidencj nadanych uprawnie pilota. Nadanie uprawnie pilota wycieczek dokumentuje si poprzez wydanie odpowiedniej legitymacji i identyfikatora. Do zada pilota wycieczek naley sprawowanie, w imieniu organizatora turystyki, opieki nad uczestnikami imprezy turystycznej w niezbdnym zakresie, wynikajcym z charakteru imprezy, czuwanie nad sposobem wykonywania usug wiadczonych na rzecz uczestnikw podczas imprezy oraz przyjmowanie od nich reklamacji dotyczcych wiadczonych im usug, a take reprezentowanie organizatora turystyki wobec kontrahentw wiadczcych usugi w trakcie trwania imprezy. POBYTOWA IMPREZA - impreza o charakterze pobytowym - to znaczy, e przynajmniej kilka dni przeznaczonych jest na odpoczynek. Moe by imprez krajow, nazywan zwykle wczasami, bd imprez zagraniczn. POLICJA TURYSTYCZNA - powoana w wielu recepcyjnych krajach, miastach suba, majca zadanie pomaga turystom, czsto te kontroluje posiadanie uprawnie, licencji na oprowadzanie przewodnictwo zorganizowanych grup turystycznych. POLISA UBEZPIECZENIOWA - dokument stwierdzajcy fakt zawarcia umowy o ubezpieczenie pomidzy ubezpieczajcym a towarzystwem ubezpieczeniowo-reasekuracyjnym (ubezpieczycielem). POT (POLSKA ORGANIZACJA TURYSTYCZNA) - powoana ustaw sejmow w 1999 r.. pastwowa osoba prawna, nadzorowana przez ministra gospodarki; gwne cele to: promocja Polski (poprzez POIT). zapewnianie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej w kraju i na wiecie, planowanie rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej, wsppraca z samorzdem terytorialnym, gospodarczym oraz ze stowarzyszeniami w dziedzinie turystyki PREPAID TICKET ADVICE - PTA (.zawiadomienie o przedpacie za BILET) - zawiadomienie przez agenta lub przewonika, e dana osoba zapacia za transport innej osoby, zwykle z innego miejsca ni to. w ktrym dokonano zapaty; dziki tej informacji jej odbiorca (przewonik) jest upowaniony do wystawienia biletu lotniczego. PRO FORMA - INVOICE - wstpna, preliminowana faktura (obcienie), sygnalizujca kontrahentowi wielko obcienia, jakie bdzie musia ponie za zamwion usug. PROGRAM - precyzyjnie okrelona przez organizatora ilo, miejsce, czas i jako, a take forma zwiedzania (z przewodnikiem lub bez) miejsc oraz obiektw, jakie s zapewnione grupie - bezpatnie

bd za dodatkow opat. PROGRAM IMPREZY - dokument, stanowicy integraln cz umowy zawieranej z klientem, w ktrym przedstawiony jest harmonogram imprezy z rozbiciem na poszczeglne dni, zaznaczone s zwiedzane miejscowoci i atrakcje turystyczne, zwiedzanie, ktrych jest wliczone w cen, okrelona jest trasa podry i rodek transportu, ilo i rodzaj posikw oraz nazwa i standard obiektw noclegowych. PROPERTY IRREGULARITY REPORT - PIR (ZAWIADOMIENIE O USZKODZENIU BAGAU) - termin Stosowany w transporcie lotniczym w odniesieniu do formularza wypenianego na lotnisku przez pasaerw, ktrzy stracili baga; formularz ten dostarcza linii lotniczej opis bagau, krtk list zawartoci oraz adres, pod ktry powinien by odesany: jest spraw wan, by pasaer nie opuci lotniska przed zgoszeniem straty i wypenieniem zawiadomienia oraz by w przypadku dania kompensaty zaczy jego kopi, swj bilet lotniczy oraz identyfikator bagau/wywieszk bagaow (baggage tag). PRZELEW - forma obrotu bezgotwkowego, realizowana za porednictwem banku. PRZEWODNIK - pracownik obsugi ruchu turystycznego wiadczcy swoje usugi na rzecz turystw, gwnie przy zwiedzaniu muzew, zabytkw, zespow miejskich, prowadzcy turystw na szlakach nizinnych, grskich itd. PRZYJAZDWKA - okrelenie imprez, ktre s realizowane na zlecenie innego zleceniodawcy (biuro podry, podmiot gospodarczy, organizacja spoeczna bd osoba fizyczna). Impreza przygotowywana jest w miecie, w ktrym ma siedzib biuro, bd w jego okolicy, tradycyjnie uznawanej za atrakcj turystyczn przypisan do tego miasta, dotyczy to gwnie imprez krajowych. W argonie oznacza to dziaalno biura zajmujcego si realizacj imprez na zlecenie kontrahenta zagranicznego, odnosi si to do turystyki zagranicznej przyjazdowej. Nie ma znaczenia teren, na ktrym realizowana jest impreza. Czsto zdarza si, e zlecona impreza w ogle nie ma wiadcze w miecie, siedzibie biura. W odniesieniu do krajwki dodaje si - przyjazdwka krajowa. RAFTING - spyw rwc grsk rzek na tratwie lub pontonie, zaliczany do sportw ekstremalnych. RATE OF EXCHANGE - warto pokazujca relacje pomidzy najsilniejszymi" walutami wiata, a take walutami lokalnymi. Najmniej korzystne relacje wymiany wystpuj w miejscach duego ruchu turystycznego, np. w hotelach, na lotniskach, w pobliu miejsc zabytkowych. RECEPCJA - najwaniejszy wze informacyjno-operacyjny kadego hotelu. Poprzez recepcj nastpuje zakwaterowanie i wykwaterowanie grupy, tu zakupuje si dodatkowe usugi wiadczone przez hotel, deponuje klucze, tu te znajduje si sejf depozytowy. REJESTRY - Kada dziaalno biura zwizana ze sprzeda usug, realizacj zamwie klientw lub zlece otrzymywanych z innych biur, winna by ewidencjonowana. Dotyczy to zarwno sprzeday miejsc na wycieczkach, organizacji imprez wasnych, zlece krajowych lub zagranicznych na organizacj imprez, sprzeday biletw autobusowych lub lotniczych. Rejestry imprez su do ewidencji numerw nadawanych imprezie. Nazwa rejestru oraz tre zawartych informacji zwizana jest z przeznaczeniem rejestru, podobnie jak forma graficzna rejestru rozwizywana jest indywidualnie w kadym biurze. Technika komputerowa w wielu przypadkach zastpuje tradycyjne rejestry. RESORT (ORODEK TURYSTYCZNY) 1) miejsce, gdzie ludzie jed na wakacje i dla rekreacji, std orodek wakacyjny (holiday resort); historycznie rzecz biorc, rozwj turystyki by cile zwizany z pocztkami, a nastpnie rozwojem orodkw turystycznych; obecnie termin ten oznacza kady orodek, do ktrego przyjeda dua liczba odwiedzajcych (visitors). a stolice s zazwyczaj najwikszymi i najlepiej prosperujcymi orodkami tury stycznymi w swoich krajach, zwaszcza w odniesieniu do turystw zagranicznych, 2) w Stanach Zjednoczonych i na Karaibach take hotel wypoczynkowy/pensjonat, zapewniajcy szeroki zakres rozrywek i urzdzenia rekreacyjne. RESORT TAX (LOKALNY PODATEK TURYSTYCZNY) - podatek (tax) nakadany przez wadze lub inn agend na odwiedzajcych, zwykle w formie podatku hotelowego lub od pokoju (hotel lub room tax), jako sposb na zwikszenie dochodw; czasem wpywy z tego podatku wydatkowane s na cele zwizane z turystyk.

REZYDENT - pilot przebywajcy stale (w sezonie) na terenie kraju docelowego i speniajcy wiele funkcji zwizanych z opiek nad turystami wysyanymi przez zatrudniajcego go organizatora turystyki, ktrego reprezentuje wobec kontrahentw zagranicznych i wadz lokalnych. RIVIERA - region na wybrzeu Morza rdziemnego przylegajcy do Morza Liguryjskiego i rozcigajcy si od Alp na poudniu Francji do Ligurii w pnocnych Woszech; Riviera Francuska, znana take jako Lazurowe Wybrzee, obejmuje tak znane orodki turystyczne, jak Nicea, Cannes i Monako w ksistwie Monako; termin riviera" jest czasem stosowany w odniesieniu do innych regionw turystycznych, charakteryzujcych si atrakcyjnym klimatem i krajobrazem zwykle w celach marketingowych (np. Angielska, Kaukaska). ROOMING LIST - imienny wykaz turystw, przesany do hotelu odpowiednio wczeniej w celu przygotowania im odpowiedniego zakwaterowania, uwzgldniajcy midzy innymi informacje: kto, z kim ma by zakwaterowany. ROOMS TYPES (RODZAJE POKOJW) - adjoining (przylegajcy), cabana (przebieralnia), cabin (chata, kabina, kajuta), connecting rooms (przylegajce pokoje), double (podwjny), douplex, efficiency, lanai; single (pojedynczy) suit (apartament), twin (bliniaczy). ROUND TRIP? (PODR OKRNA) - synonim podry powrotnej; dla celw lotnictwa cywilnego Stowarzyszanie Midzynarodowego Transportu Lotniczego - IATA definiuje podr okrn jako podr z danego punktu do innego punktu zwrotnego i z powrotem t sam tras, bez wzgldu na to, czy cena w obie strony jest identyczna, lub inn tras powietrzn ni trasa z punktu wyruszenia, o ile normalna cena biletu na tej trasie jest identyczna. SCHEDULED - przejazdy, przewz, przeloty rozkadowe (rejsowe) wykonywane w duszym okresie czasu, ze sta ich powtarzalnoci. SERVICE - szeroko rozumiany zestaw czynnoci. wiadcze i usug, wykonywanych na rzecz turysty przez przewonikw, turoperatorw. agencje turystyczne, hotele, przewodnikw, pilotw itp. SERVICE INCLUDED - termin oznaczajcy, e w opacie za usug znajduje si te napiwek dla personelu, wynoszcy zwykle 10-15%. SHUTTLE (WAHADO) - usugi transportowe wiadczone z du czstotliwoci midzy dwoma punktami o znacznym nasileniu ruchu, na ktre nie jest wymagana rezerwacja; linie lotnicze, ktre wiadcz usugi wahadowe, zazwyczaj oferuj krtki czas zgaszania si na lotnisko (check-in time) w stosunku do terminu odlotu, a niektre podstawiaj dodatkowy transport, jeli dany lot ma komplet pasaerw, np. usugi British Airways na trasach midzy Londynem a kilkoma miastami Wielkiej Brytanii. SIGHTSEEING - zwiedzanie miast, skupisk urbanistycznych lub miejsc krajobrazowych, najczciej w formie objazdu autokarowego, raczej bez opuszczania pojazdu. Zadaniem sightseeingu jest oglne zapoznanie turystw z danym fragmentem trasy, bez wchodzenia w szczegy poznawcze. SON ET LUMIERE WIATO I DWTK" - spektakl wykorzystujcy efekty wietlne i dwikowe w celu spotgowania wraenia i objanienia wielu miejsc dziedzictwa; najbardziej interesujcymi przykadami s wielojzyczne prezentacje w takich miejscach, jak Akropol w Atenach, Forum Romanum w Rzymie i piramidy w Gizie. STAND-BY (SA) - status rezerwacyjny, zobowizujcy pasaera do wykupu biletu maksimum na 72 godziny przed odlotem samolotu. STOPOVER (PRZERWA W PODRY) - zwykle zaplanowana przerwa w podry uzgodniona wczeniej z przewonikiem. STUDY TOUR - okrelenie imprezy promocyjnej. Study tour organizowany jest dla agentw prowadzcych sprzeda imprez, dla dziennikarzy w celu promowania okrelonych atrakcji turystycznych lub na ich zamwienie. W zalenoci od przyjtej koncepcji impreza finansowana jest przez organizatora w caoci bd czciowo. Wwczas pozostae koszty pokrywa sam uczestnik bd biuro, ktre wysya pracownika. Imprezy tego typu najczciej organizowane s przy wsppracy przewonikw i wacicieli hoteli. Imprezy te maj zapozna uczestnika ze standardem wiadcze, atrakcjami turystycznymi, sposobem organizacji imprezy. Charakteryzuj si znacznym stopniem zindywidualizowania. W przypadku dziennikarzy oczekuje si, e po imprezie uka si publikacje promocyjne.

SUITE (APARTAMENT) - zestaw czonych pokoi skadajcy si z jednej lub wicej sypialni i salonw, a czasem take z dodatkowych pokoi, takich jak jadalnia; termin ten uywany jest take w odniesieniu do duego pokoju z wydzielonym obszarem do spania i pobytu dziennego, zwanego junior suit. SURVIVAL - umiejtno przeycia, przetrwania, zaadaptowania si do cikich warunkw, radzenie sobie w trudnych sytuacjach, rwnie w tych zagraajcych yciu i zdrowiu. SZWEDZKI ST - samoobsugowy bufet, z ktrego turysta ma prawo korzysta bez ogranicze, przyjte jest te, e nie wynosi si posikw w celu ich konsumpcji na zewntrz. TARYFA - opata za przelot lotniczy midzy dwoma lub kilkoma portami lotniczymi, zwizana gwnie z okresem wanoci biletu lotniczego. Do najpopularniejszych taryf naley m.in.: taryfa roczna, taryfa trzymiesiczna - wycieczkowa, taryfa trzymiesiczna - pex. taryfa jednomiesiczna superpex. Taryfy dziea si rwnie na - w jedn stron" (OW) oraz powrotn (RT). Istnieje te tania taryfa, tzw. modzieowa. TACHOGRAF- urzdzenie rejestrujce czas pracy kierowcy TECZKA IMPREZY - cao dokumentacji dotyczca imprezy powinna si znajdowa w jednym miejscu, umoliwia w kadej chwili peny wgld w dokumenty, a jednoczenie umoliwi wykonywanie niektrych rutynowych czynnoci bez potrzeby wgbiania si w plik papierw. Jest to wanie teczka imprezy - najczciej arkusz papieru formatu A-3 zoony na poow. Strona tytuowa ma opis, ktry po wypenieniu umoliwia realizacj imprezy bez czstego przegldania caej dokumentacji. Nie zapisane czci strony tytuowej lub wewntrzne strony stanowi miejsca na dokonywanie adnotacji z prowadzonych rozmw, ustale, zapisywanie, z kim prowadzono ustalenia, rejestracj zaliczek i wpat. Teczka imprezy moe te mie form duej koperty. Sposb opisywania teczki imprezy jest indywidualn spraw biura. Niemniej dla prawidowego speniania swoich funkcji teczka imprezy powinna posiada kilka podstawowych opisw, jak: nazwa zleceniodawcy (czsto uzupeniona o numer telefonu, faxu i nazwisko osoby prowadzcej dan imprez), termin imprezy, nr imprezy (numer nadany w oparciu o nasz rejestr imprez, czsto wpisuje si rwnie numer imprezy zleceniodawcy), liczba osb uwzgldnionych w zleceniu (czsto uzupenia si o rubryk dotyczc korekty), specyfikacja zamwionych dla danej imprezy wiadcze - sposb specyfikacji jest dowolny, niemniej praktycznie jest, jeeli oddzielnie s zaznaczane wiadczenia hotelowe, wyywienie, program, transport, referent prowadzcy dan imprez, nazwisko pilota. Dowiadczenie uczy, e zbyt rozbudowana strona opisowa teczki imprezy nie jest uatwieniem. Czsto mao istotne zapisy s z biegiem czasu pomijane. Natomiast referenci, zgodnie ze swoimi upodobaniami i przyzwyczajeniami, wprowadzaj swoje wasne skrty i symbole. Dopki te zapisy s zrozumiae i czytelne, dopty mona je w ostatecznoci akceptowa. Gorzej, jeeli zapisy w teczce imprezy staj si zrozumiae tylko dla osoby prowadzcej j. Naley pamita, e teczka imprezy ma umoliwi jej realizacj. Nieraz si tak zdarza, e imprez zaczyna realizowa jeden referent, a koczy trzeci lub czwarty w kolejnoci. Kady z nich w oparciu o zebrane dokumenty oraz dokonane adnotacje i zapisy powinien mie moliwo kontynuacji imprezy, bez specjalnego rozszyfrowywania" zawartych w niej zapisw. TIP (NAPIWEK) - kwota pacona przez klienta dobrowolnie, jako dodatek do normalnej ceny, osobie wiadczcej usugi osobiste w zakresie gastronomii, fryzjerstwa, przewozu takswk, w zalenoci od zadowolenia ze wiadczonej usugi i od panujcych zwyczajw. TOLL (MYTO) - opata nakadana na uytkownikw niektrych drg, mostw, kanaw i innych trwaych szlakw, ktra powinna pokry koszty ich budowy i/lub utrzymania. TOURIST TAX (PODATEK OD TURYSTW) - dowolny rodzaj ca, opaty obowizkowej lub podatku (tax) pobierany przez rzd (government) centralny lub lokalny, ich przedstawicieli lub inne wadze od odwiedzajcych w takich formach, jak podatek wyjazdowy lub wjazdowy (departure lub entry tax), lokalny podatek turystyczny (resort tax) lub podatek od odwiedzajcych (visitor tax). TOUR LEADER - (niem. Reiseleiter, Reiseleiterin) pilot zagranicznej grupy turystycznej przejazdowej lub wyjazdowej; w Anglii courier, w Ameryce Pnocnej tour conductor, director,

manager. W Polsce okrelenie is a licensed tour leader" znajduje si w legitymacji i na identyfikatorze pilota wycieczek. TRANSFER - przemieszczenie grupy turystw, na og autokarem i na krtkich dystansach pomidzy poszczeglnymi, nieskomunikowanymi odcinkami podry, np. z dworca kolejowego lub lotniska do hotelu, z hotelu na prom lub odwrotnie. TRANZYT - przejazd przez obce pastwo, na og bez noclegu, w drodze do kraju docelowego. TWIN pokj z dwoma pojedynczymi kami UMOWA-ZLECENIE - najczstsza forma angaowania pilota do obsugi grupy turystycznej. Pilot jako zleceniobiorca zobowizuje si w stosunku do biura turystycznego (zleceniodawcy) do wykonania caego szeregu czynnoci majcych na celu pene i satysfakcjonujce turystw zrealizowanie danej imprezy. USUGI HOTELARSKIE - krtkotrwae, oglnodostpne, wynajmowanie domw, mieszka, pokoi, miejsc noclegowych, a take miejsc pod ustawianie namiotw lub przyczep samochodowych oraz wiadczenie usug z tym zwizanych. USUGI TURYSTYCZNE - usugi przewodnickie, hotelarskie oraz wszystkie inne usugi wiadczone turystom. VOUCHER - dokument kredytowy umoliwiajcy realizacj wiadcze zamwionych przez biuro u kontrahenta zagranicznego. Wymienione na voucherze wiadczenia s przez klienta zapacone i winny by wydane w iloci i jakoci zaznaczonej na voucherze. Voucher jest dokumentem finansowym. Jego kopia zawsze jest doczona do rozliczenia. Ten sam dokument w wydaniu krajowym nazywamy SKIEROWANIEM. Voucher moe by przeznaczony na realizacj wiadcze dla grup, jak rwnie dla turystw indywidualnych. Z uwagi na swoje przeznaczenie rni si form. W voucherze indywidualnym podajemy zawsze nazwisko i imi realizatora voucheru oraz liczb osb towarzyszcych, przy voucherach grupowych operujemy numerem grupy i liczb osb. Voucher na realizacj wiadcze dla grupy najczciej jest wystawiany dla jednego kontrahenta na wszystkie wiadczenia do niego zlecone, czyli dla zagranicznego biura podry. Niemniej moe si zdarzy, i ze sposobu organizacji imprezy grupowej wynika, e wystpuje kilku kontrahentw, wwczas dla kadego musimy wystawi voucher. Dla turystw indywidualnych czsto na kade wiadczenie wystawiamy oddzielny voucher. Wynika to ze specyfiki tej turystyki. W przypadku, gdy realizacj wiadcze dla turysty indywidualnego przejmuje zagraniczne biuro podry, wwczas, jak przy turystyce grupowej, wystawiamy jeden voucher na wszystkie wiadczenia. Voucher powinien zawiera nazw i adres wystawcy, a take nazw i adres odbiorcy. Wystawiany jest minimum w 4 egzemplarzach, w tym 2 dla odbiorcy (jeden wraca doczony do faktury), jeden dla klienta i minimum jeden zostaje w biurze wystawiajcym. WAGON SYPIALNY - wagon z mikkimi miejscami do spania, z penym kompletem pocieli, o wyszym standardzie ni wagon z miejscami do leenia (kuszetka). W klasie II - 3 miejsca, w klasie 1-2 miejsca. WAITING LIST (WL) - status rezerwacyjny dla pasaerw z wykupionymi biletami, oznaczajcy, i odbd przelot (przejazd) z chwil posiadania przez przewonika wolnych miejsc. WALUTA - patnicze rodki zagraniczne, wystpujce w postaci gotwkowej (pienidza). WIZA - pisemne zezwolenie wystawione przez przedstawicielstwo konsularne pastwa, do ktrego dany turysta si udaje, bdce warunkiem koniecznym (ale nie wystarczajcym) do wjazdu na terytorium tego pastwa.

WIZA ADMINISTRACYJNA - dokument wystawiany przez administracj pastwow bd policj, nakazujcy jej posiadaczowi opuci kraj w cigu krtkiego, okrelonego czasu. Powodem wystawienia wizy administracyjnej jest cikie naruszenie norm prawnych obowizujcych w danym kraju. WOLNA AKWIZYCJA - impreza katalogowa - forma sprzeday imprez wasnych organizowanych przez biuro. W oparciu o posiadane rozeznanie, bd przeprowadzone analizy i badania rynku, biuro

przygotowuje program imprezy, kalkulacj, cen. Impreza przeznaczona jest do zakupu przez indywidualnych klientw zarwno we wasnych punktach sprzeday organizatora, jak i u agentw. Istnieje moliwo zakupienia wikszej liczby miejsc bd caej grupy przez klienta zbiorowego (organizacja spoeczna, stowarzyszenie, parafie, podmioty gospodarcze). WYCIECZKA - rodzaj imprezy turystycznej, ktrej program obejmuje zmian miejsca pobytu jej uczestnikw. WYJAZDWKA - okrelenie imprez krajowych i zagranicznych, ktre s zwizane z wyjazdem poza miasto bdce siedzib biura. W argonie oznacza to prowadzenie przez biuro dziaalnoci w zakresie turystyki zagranicznej wyjazdowej. W odniesieniu do krajwki dodaje si - wyjazdwka krajowa. ZAMWIENIE - POTWIERDZENIE - forma zawierania umowy z dostawc usug. Zamawiajcy okrela, jakie wiadczenia zamawia, usugodawca potwierdza, czy moe zamwione wiadczenia zrealizowa czy nie, okrela jednoczenie cen i inne elementy realizacji zamwienia, takie jak: warunki anulowania bd zmniejszenia zamwionych wiadcze, sposb zapaty itp. Zamwienie moe mie form ustn bd pisemn. Bezpieczniejsz i bardziej zalecan jest forma pisemna. ZIELONA KARTA (ANG. GREEN CARD) - polisa bdca dowodem ubezpieczenia od odpowiedzialnoci cywilnej (OC) posiadacza lub kierujcego pojazdem mechanicznym za szkody wyrzdzone osobom trzecim, powstae poza granicami RP w zwizku z ruchem pojazdu wyszczeglnionego w polisie. Zielonej karty daj od kierowcw funkcjonariusze stray granicznej poza granicami UE (wraz z dowodem rejestracyjnym pojazdu). ZNIKA - rodzaj ulgi oferowanej turycie na okrelone rodzaje wiadcze, np. przeloty lotnicze, przewozy kolejowe, usugi hotelarskie, wejcia do muzew itd. Podstaw do uzyskania zniki jest posiadanie legitymacji midzynarodowej, upowaniajcej do takowej, np. ISIC oraz YHT, lub innych uprawnie zniki dla staych klientw. Z-BED- dostawka Opracowanie wasne: Katarzyna Bednarek; na podstawie: S. Medlik, Leksykon podry, turystyki i hotelarstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.