Celik Kafes Sistemi

EL K ATI S STEMLER HAKKINDA GENEL B LG
elik at sitemleri aadaki bileenlerden olumaktadr. Kafes kiriler (Makaslar) Alt balk elemanlar st balk elemanlar Dikme elemanlar Diyagonal elemanlar Aklar Gergi elemanlar
(L, 2L, T, I profilleri)
(I , U profilleri) (10, 12 betonarme elii )
Tayc elemanlar
Stabilite elemanlar (L profili veya lama) (yatay ve dey stabilite elemanlar) Mesnetler (Lama, levha) at rts Tanan eleman (ikincil tayc) Ak (I profil) at rts
Ak (I profil)
Makas
Mesnet
Gergi eleman Stabilite eleman at rts Ak (I profil)
Stabilite eleman
Gergi eleman Makas
EL K KAFES S STEM TASARIMI
1. HAFTA
1) elik at Tayc Sisteminin Geometrik zelliklerinin Belirlenmesi

1.1) Ak Aralklarnn at rtsne Bal Olarak Belirlenmesi at rtsn tayan tayc eleman ak olarak isimlendirilir. at sistemi toplam maliyeti iinde nemli bir yer tutan ak elemanlarnn saysn en aza indirmek amacyla, at rtsnn tama kapasitesinden maksimum oranda yararlanlr. at rts ana tayc eleman olmamakla birlikte, kar, rzgar, buz, insan vb yklere direkt olarak maruz kalmas ve bu ykleri yeterli gvenlikle ak elemanlarna aktarmas nedeniyle ikincil tayc eleman olarak adlandrlabilmektedir. at rt tiplerinin eitlilii nedeniyle, rtlerin uygulama ekilleri ve yk tama kapasitelerine bal olarak geebilecekleri maksimum aklk deerleri, ilgili firmalar tarafndan verilen teknik kataloglardan yararlanlarak belirlenir. Buna gre; ncelikle at rtsnn maruz kalaca maksimum yk belirlenir. Daha sonra bu yke bal olarak rtlerin geebilecekleri en byk ak aral aratrlr. rnek Hesap: at rts yk Alminyum Sandvi Panel iin; lgili teknik brorden seilen 50 mm polistren dolgu kalnl iin P rt = 4,10 kg / m2 Kar Yk : Proje naat Yeri : Balkesir (rakm: 150 m) TS 498deki Kar yk Tablosundan (haritasndan) Pkar = 75,00 kg / m2 Rzgar Yk : Yap ykseklii H =12.40 m iin TS 498deki Rzgar Yk tablosundan, Birim rzgar yk q =80 kg / m2 olarak belirlenir. TS 498deki Rzgar Yk dalm emasndan, yap yzeylerine etkiyecek ykler belirlenir.
Soldan Saa Rzgar +0,8q
- 0,4q
TS 498deki Rzgar Yk dalm emas
1. HAFTA
Bu yk dalmlar trapez kafes sistem iin uygulanrsa aadaki gibi elde edilir.
E yzeyi F yzeyi
+0,8q - 0,4q
L1
Yk dalmlarnn saysal deerleri hesaplanrsa; L1 = 16.20 m , h1= 2.025m , h2= 1,0125 m iin = arctg(L1/2(h1- h2)) = 7,125o
Her iki yzeyde de emme etkisi olduundan at yk analizinde hesaba katlmaz.
PrE = (1,2sin - 0,4)q = -20,10 kg / m2 PrF = -(0,4)q =-32,00 kg / m

2
20,10 kg / m2
32,00 kg / m2
64,00 kg / m2
32,00 kg / m2
L1
(Not: Rzgar yknn basn kmas halinde at yk analizine katlmas gerekir.)
Buz Yk Balkesirin Rakm = 150 m TS 498e gre; Rakm=150 m < 400 olduundan buz yk almaya gerek yoktur. (Not: Rakm > 400 m olmas halinde, TS 498de verilen buz yk esas alnacaktr. TS 498de, Buz yk olarak Pbuz= 21 kg / m2 lik yk alnmas ngrlmektedir.)
Toplam at yk: P = Prt + Pkar + Prz + Pbuz = 79,10 kg/m2
1. HAFTA
at rtsne ait teknik brorden, yukardaki yk deeri ( P = 79,10 kg/m2) kullanlarak maksimum ak aral (t) belirlenir.
aklar
Lt t t t at rts (Al. Sand. panel)
L1 = 16,20 m
t iin n hesap:
Lt = L1/2(cos) = 8,163 m P = 79,10 kg/m2 iin teknik brorden geilebilecek maksimum ak aral tn = 2,35 m olarak belirlenir. Lt Gz says n = = 3,47 4 elde edilir. t n Kesin t hesab iin, aklk bu kez gz saysna blnr. Lt Ak aral: t = = 2,041 m olarak belirlenir. n t deeri kullanlarak; a = t. cos = 2,025 m olarak hesaplanr.
1. HAFTA
Sonu olarak, sistemin aadaki gibi 8 gzl olarak tekil edilmesine karar verilmitir. t = 2,041 m t
aklar
t at rts (Al. Sand. panel)
a = 2,025 m a a
L1 = 16,20 m
Not: Ak aral hesab yaplrken, panel boyu ve uygulama ekli (bindirme mesafesi vb.) gznnde bulundurulacak ve minimum zayiat olacak ekilde bir zm retilecektir.
1. 2) Kafes Kiri Saysnn ve Ara Mesafelerinin Belirlenmesi Kafes kiri olarak tekil edilen at sistemlerinin ekonomik olmas iin kafes kiri (makas) aralklarnn 3 8 m seilmesi uygun olmaktadr. Buna gre; ar at rtleri (kaln gazbeton plaklar, kiremit vb.) kullanlmas durumunda 3 mye yakn aklklar, hafif at rtleri (al. sand. panel, trapez. levha, eternit vb.) kullanlmas durumunda 8 mye yakn aklklar kullanlmas en uygun zm vermektedir. Kafes kiri aralklarn belirlerken etkili olan dier parametreler; Ak statik sistemi ve retilen standart profil boyudur (ihtiya miktarna bal olarak deiebilmektedir.)
1. HAFTA
Ak (I profil) Ak (I profil) Ak (I profil) Makas
q kg/m
Kafes kiri aral Mesnet (makas)
Ak statik sistemi
Ak Statik sistemleri farkl ekilde oluturulabilmektedir. Bunlar; Ak 1) Basit Kiri Makas Mafsall balant Ak
2)
Srekli kiri a) Tamam srekli kiri Ak Makas Rijit balant Rijit balant
Makas
b) ki aklkta bir srekli kiri
Ak Makas
Mafsall balant
Ak Makas
1. HAFTA
Ak c) aklkta bir srekli kiri Makas
Mafsall balant
Ak Makas
Ak 3) Gerber Kirii Makas
Mafsall balant
Ak Makas
1.2.1) Aklarn Srekli Kiri olarak tekil edilmesi durumunda makas saysnn ve aralklarnn hesab L2 = Yap Toplam Uzunluu Lo = Makaslar aras aklk
q kg/m
Lo Lo Lo
L2
Lo
Lo
Lo
a) ki aklkta bir srekli kiri iin hesap Lo at rtsne bal olarak seilir. ki aklkl srekli kiri says : L2 = 2*n * Lo ifadesi ile
n = ........... adet olarak belirlenir.
Bulunan n deeri tekrar (L2 = 2*n * Lo ) ifadesinde yerine konursa; Lo = ........... m olarak bulunur. Kafes Kiri Says = 2n + 1 olarak belirlenir.
1. HAFTA
b) Aklkta bir Srekli Kiri Lo at rtsne bal olarak seilir. ki aklkl srekli kiri says : L2 = 3*n * Lo ifadesi ile
n = ........... adet olarak belirlenir.
Bulunan n deeri tekrar (L2 = 3*n * Lo ) ifadesinde yerine konursa; Lo = ........... m olarak bulunur. Kafes Kiri Says = 3n + 1 olarak belirlenir. c) Tamam Srekli Kiri Sabit dey yk (q kg/m) Lo Lo Lo L2 Lo Lo Lo
_ + +
_ +
qL2 o 16
_ +
_ +
_ +
ematik Moment diyagram
qL2o 11
Yukarda gsterildii gibi, kenar aklk momentleri orta aklk momentlerinden byktr. Ak tasarmnn ekonomik olmas iin iki farkl zm uygulanabilir. Ak, orta aklk momentine (q L2o /16) gre tasarlanr, sadece kenar aklklarda ilgili momenti (q L2o /11) karlayacak ekilde aa takviye yaplr. Kenar aklklar, moment deerleri orta aklk momentine eit olacak ekilde daraltlr ve kafes kiri aralklar buna gre belirlenir.
kinci alternatif iin hesap Lo at rtsne bal olarak seilir.

qL2k qL2o = 11 16
eitliinden yararlanarak
Lk ve Lo arasndaki oran belirlenir ve bunlar
L2 = 2*Lk + n * Lo orta aklk says :
ifadesinde yerine konularak n = ........... adet olarak belirlenir.
Bulunan n deeri tekrar yukardaki ifadede yerine konularak;
1. HAFTA
Lo = ............ m ve
Lk = ........... m olarak elde edilir.
Kafes Kiri Says = n + 3 olarak belirlenir.
Sabit dey ykler (q kg/m) Lk Lo Lo L2 Lo Lo Lk
qL2k _ 11 _ + + qL2k 11
qL2 o 16
_ + +
_ +
_ +
ematik Moment Diyagram
1.2.2) Aklarn Gerber Kirii olarak tekil edilmesi durumunda makas saysnn ve aralklarnn hesab Gerber kirilerde de, tamam srekli kirite uygulanan kenar aklklar azaltarak momentleri eitleme yaklam aynen uygulanr. Gerber kirilerde srekli kirilerden farkl olarak, mafsal yerlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Gerber kirilerde mafsallar sabit dey yklerden oluan moment deerlerinin sfr olduu kesitlere yerletirilmektedir (Bkz. Yap Statii-I Cilt 1, A. akrolu, E. etmeli).
Sabit dey ykler (q kg/m) Lk Lo Lo L2 Lo Lo Lk
_ +
qL2k 10.45
_ +
qL2 o 16
_ + +
_ +
_ +
ematik Moment Diyagram
Belirlenen kafes kiri sistemi ve kafes kiri aralklar bir kesit ve plan zerinde gsterilir ( planda ak ek yerleri (mafsallar ve moment aktaran ekler) belirtilmelidir). Gerber kirilerde mafsal yerleri de llendirilmelidir.
1. HAFTA
at rts ad
t t t a
L1
KES T
Makas Ak
Lo Lo Lo Lo
aklkta bir srekli kiri iin birleim yerleri
Lo L2 Lo Lo Lo Lo PLAN
Mafsall birleim gsterimi :

Ak
Srekli Kiri birleimi (rijit) gsterimi :

Ak
1. HAFTA
10
3 . AIK HESABI
3.1 Ak Yk Analizi Aklar makas zerine basit mesnetli olarak tekil edildikleri iin, at rts vastasyla her iki taraftan gelen alan yknn yarsna maruz kalacaklar kabul edilebilir. Bu durumda; Orta blgelerde bulunan aklara ak boyunca (t) geniliinde bir alan yk etkir. Kenar aklara (mahya ve damlalk a) ise ak boyunca (t/2) geniliinde bir alan yk etkir. at rtsnn montajnn yaplabilmesi iin bir dzlem oluturulmas gerektii iin en elverisiz aklar iin (orta aklar) tasarm yaplr. Kenar aklar da ayn boyutta imal edilir. Kenar aklardaki bu boyut fazlal daha sonraki aamalarda deerlendirilir.
Ak yk idealletirmesinin perspektif zerinde gsterimi

Mahya A Orta Ak (I profil) t/2 t/2 t/2
t/2
t/2
t/2
Makas
q kg/m
Kenar Ak
Ak statik sistemi
a L1
I profilden imal edilecek olan aklar ubuk eleman olduklar iin, at rts vastas ile zerine etkiyen alan ykleri, statik hesaplar iin izgisel yklere dntrlr. Bu aamada yklerin zellikleri gznnde bulundurulur. Aklarn tasarm iin TS 648 gereince iki ayr ykleme yaplmas gerekmektedir. Bunlar; Esas ykler (YDI) (H yklemesi) [ l ykler ve kar ykn kapsar] Esas ve ilave ykler (YDII) (HZ yklemesi) [l ykler, kar yk ve rzgar ykn kapsar]
y A qy x
x qx q A datay y
Ak elemanlar at dzleminde bulunduklar iin yerekimi ykleri altnda eik eilmeye maruz kalrlar. Bu nedenle aklara etkiyen izgisel yk deerleri belirlendikten sonra bu yklerin, profil asal eksenlerine (x,y) karlk gelen bileenlerinin elde edilmesi gerekmektedir. ESAS YKLER (YDI)
at rts Arl: grt Ak Arl : ga Kar Yk: Pk Buz Yk: Pb (varsa
[kg/m2] [10 kg/m ] [kg/m2] [kg/m ]

2 2
grt * t = ................. kg / m ga * a = ................... kg / m Pk * a = .................. kg / m

+
Pb * a = .................. kg / m q (YDI) = ................. kg / m
qx (YDI) = q (YDI) * cos = ....................... kg / m qy (YDI) = q (YDI) * sin = ....................... kg / m

ESAS VE LAVE YKLER (YDII) Bu ykleme durumunda Esas yklere ilave olarak rzgar ykleri de gznne alnr. TS 498de verilen deerler iin at sistemine etkiyen rzgar yk dalmlar belirlenir. Ak yk analizinde en elverisiz yk deeri gznne alnr. Rzgar yknn zellii gerei (TS 498) at dzlemine dik etkidii kabul edilir. Bu nedenle, rzgar yk profilin (y) asal ekseni dorultusunda etki yapar, dier dorultuda herhangi bir etkisi olmaz.
y
E yzeyi F yzeyi
PR x qy
- 0,4q
+0,8q
qx q A datay
2
L1
E yzeyindeki rzgar yk: PRE F yzeyindeki rzgar yk: PRf
[(1.2sin-0.4)q [-0.4q kg/m2]
kg/m2] PRE * t = ................ kg / m PRF * t = ................ kg / m
Rzgar yk : PR = en elverisiz (PRE ; PRF ) qx(YDII) = qx(YDI) PR = ....................... kg / m qy(YDII) = qy(YDI) = ....................... kg / m ( Bu yk bileeni deimez)
3.2 Ak Statik Hesab

YDI ve YDII yklemelerinden elde edilen yk bileenlerinin her biri iin (qx ak statik sisteminin hesab yaplarak kesit zorlar (M, T) belirlenir.
(YDI)
, qy(YDI), qx(YDII), qy(YDII))
Srekli kirilerin statik hesabnda; Aklk says 3 ve 3den az ise Cross Yntemi ile kullanlmaldr. Aklk says 3den fazla ise Yaklak Moment Deerleri kullanlabilir. Gerber kiriin statik hesabnda Yaklak Moment Deerleri kullanlabilir. Gerber mafsallarnn tekilinde kullanlmak zere mafsal kuvvetlerinin de belirlenmesi gerekir.
qx(YDI), qy(YDI), qx(YDII), qy(YDII)

Lk Lo Lo L2 Lo Lo Lk
Tamam srekli kiri M [kgm] +
qL2k 11
+
_ +
_ +
_ +
qL2k 11
qL2o 16
Lo
Lo
ki aklkta bir srekli kiri M [kgm] +
Lo L2
Lo
Lo
Lo
+ +
Cross Yntemi ile belirlenecek

3

Lo Lo Lo L2 Lo Lo Lo
aklkta bir srekli kiri M [kgm] + + + + +
Cross Yntemi ile belirlenecek

Lk Lo Lo L2 Lo Lo Lk
Gerber kirii M [kgm] +
qL2k 16
+
_ +
_ +
_ +
qL2k 10.45
qL2o 16
GERG LER Genellikle NPI enkesitli profilden tekil edilen ve eik eilmeye maruz olan aklarda, NPI kesitinde Ix >> Iy olmas nedeniyle qy yklerinden meydana gelen gerilmeler ve sehimler at eimine bal olarak ok byk deerlere ulamakta bu nedenle profil enkesitinin bytlmesi gerekmektedir. Bu sakncay nlemek ve profil boyutlarn makul tutabilmek amacyla, aklara aklk ortalarnda yeter sayda gergi elemanlar balanarak, aklarn at dzlemindeki (qy) eilmesine kar birer mesnet tekil edilmektedir. Bylece, kullanlan gergi saysna bal olarak, aklk deeri ve dolaysyla Ak boyutlar azaltlmaktadr. Gergi eleman olarak genellikle 10luk veya 12lik betonarme elikleri kullanlmaktadr.
Gergisiz Durum
y x y fx x fx fy Ak Ak fy Ak Ak
qy q qx
Tek Gergili Durum
fx fy y x y x fy
: deimez : gergi balant noktasnda sfr olur : ara blgede ok klr.
Ak Ak Ak Ak fy fx
Sadece at dzleminde mesnet grevi yapar
rnein iki aklkta bir srekli olarak tekil edilen ak sisteminde tek gergi kullanlmas durumunda: qx ve qy yklemesi iin iki farkl sistem kullanlr.
qx (kg/m) L qy (kg/m) L/2 L/2 L/2 L/2 L
Gergi nedeni ile oluan mesnetler
Gerber kiri olarak tekil edilen ak sisteminde tek gergi kullanlmas durumunda : qx yklemesine ait momentler deimez, bu nedenle gergisiz durum iin elde edilen momentler aynen kullanlr. qy yklemesine ait momentler ise aadaki bantlar yardm ile belirlenebilir [Bkz. H. Deren vd. (2006)]. Kenar aklk iin: Orta aklklar ve mesnetler iin: My = 0.120 * qy * ly2 My = 0.110 * qy * ly2 ly = lk / 2 ly = lo / 2 (lk : kenar aklk) (lo : orta aklk)
ift Gergili Durum
fx fy y x y x fy
: deimez : gergi balant noktasnda sfr olur : ara blgede ok klr.
Ak Ak Ak Ak
Sadece at dzleminde mesnet grevi yapar
rnein iki aklkta bir srekli olarak tekil edilen ak sisteminde ift gergi kullanlmas durumunda: qx ve qy yklemesi iin iki farkl sistem kullanlr.
qx (kg/m) L qy (kg/m)
L/3 L/3 L/3 L/3 L/3 L/3
Gergi nedeni ile oluan mesnetler Gerber kiri olarak tekil edilen ak sisteminde ift gergi kullanlmas durumunda : Kenar aklk iin: Orta aklklar ve mesnetler iin: My = 0.110 * qy * ly2 My = 0.135 * qy * ly2 ly = lk / 3 ly = lo / 3 (lk : kenar aklk) (lo : orta aklk) 6
3.3 Ak Boyutlandrmas
Eik eilmeye maruz ak elemanlar, eilme gerilmesi, kayma gerilmesi ve sehim artlar esas alnarak boyutlandrlmaldr. Not: Ak elaman iin, gergisiz durum, tek gergili durum ve ift gergili durum iin ayr ayr boyutlandrma yaplmal ve en ekonomik zm uygulanmaldr.
y A qy x
qx q y
a) Gergisiz Durum iin boyutlandrma

Eilme gerilmesine gre boyutlandrma Statik hesaplar sonucu elde edilen maksimum moment deerleri ( Mx, My ), aadaki eik eilme durumuna ait gerilme ifadesinde yerine konularak, gerekli mukavemet momenti (W) belirlenir ve buna bal olarak ilgili profil tablosundan gerekli profil belirlenir. Bu aamada, ortalama bir (W x/W y) deeri kullanlabilir. Bunun iin NPI 120 ile NPI 260 profillerine ait W x W y deerlerinin ortalamas esas alnabilir.
Wx = k w * Wy
(EY yklemesi iin)
Mx My + EY em Wx Wy
Wx =
M x + k wMy
EY em
Tablodan Profil (NPI) seilir.
(E Y yklemesi iin)
Mx My EIY + em Wx Wy
Wx =
Mx + k wMy
EIY em
07.11.2008 (Gncelleme)
3.HAFTA
Sehim kriterine gre boyutlandrma Ak statik sistemine bal olarak belirlenen maksimum sehim ifadeleri kullanlarak, gerekli Atalet momenti (I) belirlenir ve buna bal olarak ilgili profil tablosundan gerekli profil belirlenir. Bu aamada, ortalama bir (Ix/Iy) deeri kullanlabilir. Bunun iin NPI 120 ile NPI 260 profillerine ait Ix Iy deerlerinin ortalamas esas alnabilir.
Ix = k I * Iy
fx = c *
q x * L4 Ix
4
q *L fy = c * y Iy
f MAX = f x2 + f y2 f SINIR
c: Ak statik sistemine bal katsay (Bkz. Y. Odaba, elik at El. Ek. z.) fSINIR : TS 648den alnr. Eilme gerilmesine ve Sehim kriterine gre belirlenen profillerden en elverisiz (byk) olan seilir. Mukavemet momenti ve atalet momenti oranlar iin balangta yaplan kabuller (kw ve kI ) kontrol edilir, gerekirse hesap tekrarlanr. Kayma gerilmesine gre boyutlandrma Eilme gerilmesine ve Sehim kriteri esas alnarak seilen profil kayma gerilmesine gre tahkik yaplr. Bu tahkikte, her iki dorultudaki maksimum kesme kuvvetleri (Tx, Ty) ve bunlara kar koyan ilgili profil gvde ve balk alanlar kullanlabilir. Buna gre; Ty kesme kuvvetinin profil gvde alan ile, Tx kesme kuvvetinin ise profil balk alanlar ile karland ve aralarndaki etkileimin terk edilebilecei kabul edilebilir. (EY yklemesi iin)
y =
Ty Fgvde
EY em
Tx EY x = em Fbaslik
Ty
(E Y yklemesi iin)
Tx
Tx EIY x = em Fbaslik
x y
y =
Ty Fgvde
EIY em
Not: Genellikle elik I profillerinde kayma gerilmesi boyutlandrmada etkili olmamaktadr.
3.HAFTA
b) Tek Gergili Durum iin boyutlandrma

Eilme gerilmesine gre boyutlandrma Tek gergili sisteme ait statik hesaplar sonucu elde edilen maksimum moment deerleri ( Mx, My ), aadaki eik eilme durumuna ait gerilme ifadesinde yerine konularak, gerekli mukavemet momenti (W) belirlenir. Not: Gergi bulunan kesitlerdeki maksimum moment deerleri kullanlmaldr.
Wx = k w * Wy
(EY yklemesi iin)
Mx My + EY em Wx Wy
Wx =
M x + k wMy
EY em
(E Y yklemesi iin)
Wx =
M x + k wMy
EIY em
Sehim kriterine gre boyutlandrma Ak statik sistemine bal olarak belirlenen maksimum sehim ifadeleri kullanlarak, gerekli Atalet momenti (I) belirlenir ve buna bal olarak ilgili profil tablosundan gerekli profil belirlenir.
y x y x fy fx
fx = c *
fy 0
q x * L4 Ix
f x f SINIR
c: Ak statik sistemine bal katsay (Bkz. Y. Odaba, elik at Sist. Ekonomik zmleri) fSINIR : TS 648den alnr. Eilme gerilmesine ve Sehim kriterine gre belirlenen profillerden en elverisiz (byk) olan seilir. Mukavemet momenti ve atalet momenti oranlar iin balangta yaplan kabuller (kw ve kI ) kontrol edilir, gerekirse hesap tekrarlanr.
3.HAFTA
Kayma gerilmesine gre boyutlandrma Eilme gerilmesine ve Sehim kriteri esas alnarak seilen profil kayma gerilmesine gre tahkik yaplr. Bu tahkikte, tek gergili sisteme ait statik hesaplar sonucu elde edilen maksimum Tx kesme kuvveti ve bunlara kar koyan ilgili profil gvde ve balk alanlar kullanlabilir. Gergi nedeniyle Mx momenti deimedii iin Ty kesme kuvvetine gre tahkik yaplmasna gerek yoktur. Buna gre; Ty kesme kuvvetinin profil gvde alan ile, Tx kesme kuvvetinin ise profil balk alanlar ile karland ve aralarndaki etkileimin terk edilebilecei kabul edilebilir. (EY yklemesi iin)
x =
Tx EY em Fbaslik
(E Y yklemesi iin)
Tx
T EIY x = x em Fbaslik
x y
c) ift Gergili Durum iin boyutlandrma

Eilme gerilmesine gre boyutlandrma ift gergili sisteme ait statik hesaplar sonucu elde edilen maksimum moment deerleri ( Mx, My ), aadaki eik eilme durumuna ait gerilme ifadesinde yerine konularak, gerekli mukavemet momenti (W) belirlenir. Not: Gergi bulunan kesitlerdeki maksimum moment deerleri kullanlmaldr.
Wx = k w * Wy
(EY yklemesi iin)
Mx My + EY em Wx Wy
Wx =
M x + k wMy
EY em
(E Y yklemesi iin)
Wx =
Mx + k wMy
EIY em
3.HAFTA
Sehim kriterine gre boyutlandrma Ak statik sistemine bal olarak belirlenen maksimum sehim ifadeleri kullanlarak, gerekli Atalet momenti (I) belirlenir ve buna bal olarak ilgili profil tablosundan gerekli profil belirlenir.
y x y x fy fx
fx = c *
fy 0
q x * L4 Ix
f x f SINIR
c: Ak statik sistemine bal katsay (Bkz. Y. Odaba, elik at Sist. Ekonomik zmleri) fSINIR : TS 648den alnr. Eilme gerilmesine ve Sehim kriterine gre belirlenen profillerden en elverisiz (byk) olan seilir. Mukavemet momenti ve atalet momenti oranlar iin balangta yaplan kabuller (kw ve kI ) kontrol edilir, gerekirse hesap tekrarlanr. Kayma gerilmesine gre boyutlandrma Eilme gerilmesine ve Sehim kriteri esas alnarak seilen profil kayma gerilmesine gre tahkik yaplr. Bu tahkikte, tek gergili sisteme ait statik hesaplar sonucu elde edilen maksimum Tx kesme kuvveti ve bunlara kar koyan ilgili profil gvde ve balk alanlar kullanlabilir. Gergi nedeniyle Mx momenti deimedii iin Ty kesme kuvvetine gre tahkik yaplmasna gerek yoktur. Buna gre; Ty kesme kuvvetinin profil gvde alan ile, Tx kesme kuvvetinin ise profil balk alanlar ile karland ve aralarndaki etkileimin terk edilebilecei kabul edilebilir. (EY yklemesi iin)
Tx EY x = em Fbaslik
(E Y yklemesi iin)
Tx
T EIY x = x em Fbaslik
x y
3.HAFTA
3.4 Ak Gergi ubuklarnn Boyutlandrlmas

Betonarme eliinden tekil edilen gergi elemanlar en alt aktan balayarak, mahya ana kadar olan (mahya a hari) tm aklara balanr ve en st ak aralnda eik bir gergi vastasyla st bala sabitlenir. Gergiler iinde en elverisiz olan eik gergi boyutlandrlr ve tm gergiler iin ayn boyut kullanlr. En stte bulunan eik gergi, altndaki tm aklarn qy yklerini toplamn aktarabilecek ekilde boyutlandrlmaldr (Bkz. H. Deren vd. elik Yaplar, 2006). Tek gergili durum
t t MAKAS
ift gergili durum
Mahya A
Mahya A
qy qy qy
L/2 L/2
MAKAS
qy
t
MAKAS
qy qy
L/3 L/3 L/3
L
Eik gergiye gelen ekme kuvveti Z:
L
Eik gergiye gelen ekme kuvveti Z:
Y = 0
q
y
Z=
L * qy 4cos
Y = 0
Z=
L *qy 3cos
: Bir makas aralnda mahya dndaki btn aklarn qy yk bileenlerinin toplamdr.
Fgergi : Gergi ubuu enkesit alan (F =
* D2 4
D: ubuk ap)
Gergi ubuunda oluan gerilme : Uygun gergi ubuu ap belirlenir.
Z Fgergi
em
Fgergi hesaplanr ve ( r. 10 veya 12 )
........
3.HAFTA
MAKAS
Eik gergi ubuunun makas st balna balants, artan ak paralar kullanlarak tekil edilir. Bu balant, eik gergi kuvvetlerinin bileke deeri (R=2*Z*cos) ve bu kuvvetin oluturduu moment (R.e) gznne alnarak yaplmaldr.
Mahya aklar da gergisiz durum iin tahkik edilir. Bu aamada, kenar ak yklerinin orta aklarn yknn yars kadar olduu gzden karlmamaldr. Gerektii durumda, aadaki ekilde gsterildii gibi tek veya ift gergi uygulamas yaplr.
MAKAS
A Detay
ly L
ly
Tek gergili durum
MAKAS
3.HAFTA
Kenar aklardaki mahya aklar, eik gergi ubuklarndan kaynaklanan basn kuvveti (D=2*Z*sin) iin de tahkik edilerek yeterli olduu gsterilmelidir. Aksi durumda bu mahya aklar takviye edilmelidir.
Ak ek hesaplar yaplr ve detay resimleri hazrlanr (Bkz. H. Deren vd. elik Yaplar, 2006).
Tamam srekli kiri Dey ykler altnda momentin en kk olduu yerlerde, an elastik moment tama kapasitesine edeer moment aktarabilen ek hesab yaplr. Ak Makas Rijit balant Rijit balant
Makas
ki aklkta bir srekli kiri, aklkta bir srekli kiri Konstrktif bir ek oluturulur,tahkiki statbilite hesaplarndan sonra yaplr. Ak Makas Mafsall balant
Ak Makas
3.HAFTA
Gerber Kirii Maksimum mafsal kuvvetine gre mafsall ek hesab yaplr. Ak Mafsall balant Ak
Makas
Makas
Gerber mafsallar iin bileen zellikleri
3.HAFTA
Belirlenen Ak ve gergi boyutlar daha nce izilen kesit ve plan zerinde gsterilir ( planda ak ek yerleri (basit ekler, mafsallar ve moment aktaran ekler) belirtilmelidir). Gerber kirilerde mafsal yerleri ve gergi aralklar da llendirilmelidir.
at rts ad
t t t
a L1
KES T
Makas
..... ..... go ... go go go go go go go go
Lo Lo Lo Lo Lo L2 Lo Lo Lo Lo
Birleim yerleri
go go go go go NPI ..... NPI ..... NPI ..... go go go go
Ak : NPI .......
Gergi : ..... NPI .....
..... .....
...
PLAN
3.HAFTA
10
4 . KAFES (K R ) S STEM HESABI

4.1 Kafes Sistem Yk Analizi
Kafes kiriler (makaslar), aklar, at rtsn ve at rts zerine etkiyen d ykleri (rzgar, kar) tarlar ve bu ykleri aklar vastasyla kafes kiri dm noktalarna aktarrlar. Aklar makas zerinde basit mesnetli olarak tekil edildikleri iin, kafes kiriteki her bir dm noktasna, makas aral (Lo, Lk) ve ak aral (a veya t) ile orantl alan yklerinin etkiyecei kabul edilebilir. Bu durumda; Kafes kiriin orta dm noktalarna (t x Lo) boyutlarnda bir alan yk etkir (Po). t Kafes kiriin kenar dm noktalarna ( xLo) boyutlarnda bir alan yk etkir (Pk). 2 t t Kafes kiriin mahya dm noktasna ise ( xLo)+( xLo) boyutlarnda bir alan yk etkir (Pm). 2 2
Bu aamada yklerin zellikleri de (rn. kar yk iin a kullanlmaldr) gznnde bulundurulur. at rtsnn montajnn yaplabilmesi iin bir dzlem oluturulmas gerektiinden en elverisiz kafes kiri belirlenir ve onun iin tasarm yaplr. En elverisiz makas, tm aklklarn eit olmas durumunda i makaslardan herhangi biri, kenar aklklarn daha kk olmas durumunda, kenardan itibaren 3. i makas veya daha i makaslardan herhangi birisidir. Orta makaslara gre daha az yke maruz kalan kenar makaslar da ayn boyutta imal edilir. Not: Kafes sisteme etkiyen ykler daha detayl olarak belirlenmek istenirse; aklarn statik analizi sonucu elde edilen mesnet tepkileri ilgili dm noktalarna etkitilerek makas ykleri belirlenebilir.
Kafes Kiri yk idealletirmesinin perspektif zerinde gsterimi

t/2
Ak Orta dm noktas yk
t/2
t/2
t/2
Po
Orta dm noktas yk
Pm Po Po Pk
t/2
t/2
Po Pk
Lo Lo/2
Lo/2
Makas
En elverisiz makas
Lo/2
Lo/2 Lk
a L1
a
31.10.2008
a
4.HAFTA
Kafes sistemin tasarm iin gereince iki ayr ykleme yaplmas gerekmektedir (TS 648). Bunlar; Esas ykler (YDI) (H yklemesi) [ l ykler ve kar ykn kapsar] Esas ve ilave ykler (YDII) (HZ yklemesi) [l ykler, kar yk ve rzgar ykn kapsar]
Ancak at sistemlerinin zellii nedeniyle,
1) Kar yklemesi iin el elverisiz durumun (soldan kar, sadan kar, tam kar) aratrlmas, 2) Rzgar yklemesi iin el elverisiz durumun (soldan rzgar, sadan rzgar) aratrlmas 3) Rzgar ve/veya kar ykleri nedeniyle davran deitiren (ekme ubuu iken basn ubuuna veya basn ubuu iken ekme ubuuna dnen) eleman olup olmadnn aratrlmas gerekmektedir. Bu sebeplerle, zati ykleme, kar yklemeleri (soldan, sadan ve tam ykleme) ve rzgar yklemeleri (soldan ve sadan ykleme) ayr ayr yaplarak, elde edilen i kuvvetler, yukarda belirtilen en elverisiz durumlar belirlemek amacyla sperpoze (kombinasyon) edilir.
4.1.1 Zati Yk Analizi
Pk Po
Pm P o Po Po Po
Po P k
Zati ykler
Orta dm noktasna etkiyen yk (Po)
at rts Arl: grt Ak Arl : ga (I profil iin) Makas z Arl: gm
[kg/m2] [.... kg/m] [15 kg/m ]

2
grt * Lo* t = ........ kg ga * Lo = ......... kg gm *Lo* a = ......... kg
Po
= ...... kg
Kenar dm noktasna etkiyen yk (Pk)
at rts Arl: grt Makas z Arl: gm
[kg/m2] [15 kg/m ]

2
grt *Lo* t/2 = .........kg g a * Lo = .........kg = ......... kg gm *Lo * a/2 = ........ kg Pk
Ak Arl : ga (I profil iin) [.... kg/m]
Mahya dm noktasna etkiyen yk (Pm) Pm = 2xPk (Mahya dm noktasna etkiyen zati yk kenar noktaya etkiyen ykn yarsdr)
31.10.2008
4.HAFTA
4.1.2 Kar Yk Analizi

Aada gsterildii gibi farkl kar yklemesi gerekmektedir. (tam, soldan ve sadan ykleme) yaplmas
Pk
Po Pm Po P o Po Po Po Pk
Pk
Po Pm= Pk Po Po
Pm= Pk Po Po P o P k
Tam kar yklemesi
Soldan kar yklemesi
Sadan kar yklemesi
Orta dm noktasna etkiyen yk (Po)
Kar Yk: Pk Buz Yk: Pb (varsa)
[kg/m2] [kg/m ]
2
Pk * Lo* a = ....... kg
Pb * Lo *a = ....... kg Po = ........ kg
Pk = Po / 2
Mahya dm noktasna etkiyen yk (Pm)
Tam kar yklemesi iin : Pm = Po Soldan ve sadan kar yklemesi iin : Pm = Pk = Po / 2
31.10.2008
4.HAFTA
4.1.3 Rzgar Yk Analizi

Aada gsterildii iki farkl rzgar yklemesi (soldan ve sadan ykleme) yaplmas gerekmektedir.
R
E yzeyi F yzeyi E
R
F
A +0,8q
- 0,4q
A -0,4q
0,8q B
E Pk A PA PA Po Po
Po Pm Pm Po
F Po Po Pk PB PB B A
Soldan rzgar yklemesi

Soldan rzgar yklemesi Orta dm noktasna etkiyen yk (Po)
Sadan rzgar yklemesi
E yzeyi iin: PRE [(1.2sin-0.4)q F yzeyi iin: PRE [-0.4q kg/m2]
kg/m2]
Po = PRE * Lo* t = ....... kg Po = PRF * Lo* t = ....... kg
E yzeyi iin: Pk = PRE * Lo* t /2 = ......... kg F yzeyi iin: Pk = PRF * Lo* t /2 = ......... kg
Mahya dm noktasna etkiyen yk (Pm)
E yzeyi iin: Pm = Pk= PRE * Lo* t /2 = ........ kg F yzeyi iin: Pm = Pk= PRF * Lo* t /2 = ......... kg
Yan dm noktalarna etkiyen ykler (PA, PB)
A yzeyi iin: PRA [0.8q B yzeyi iin: PRB [-0.4q

Sadan rzgar yklemesi
kg/m2] kg/m2]
PA = PRA * Lo* h2 / 2 = ......... kg PB = PRB * Lo* h2 / 2 = ......... kg
h2
Soldan rzgar yklemesi iin elde edilen ykler, sisteme yukardaki ekilde gsterildii gibi etkitilerek sadan rzgar yklemesi elde edilir.
31.10.2008
4.HAFTA
4.2 Kafes Sistem Statik Hesab

Her bir yk analizinden elde edilen yklemler iin kafes sistemin statik hesab yaplarak tm ubuklardaki i kuvvetler (normal kuvvet) belirlenir. Verilen kafes sistemlerin izostatik olmas nedeniyle ubuk kuvvetleri, ubuklarn enkesit zelliklerine gereksinim duyulmadan aada verilen iki yntemden herhangi biri kullanlarak belirlenebilir (Bkz. A.akrolu, E.etmeli, Yap Statii, Cilt-1, 1990). zostatik kafes sistem hesabnda kullanlan saysal yntemler:
Dm noktalar denge yntemi Ritter (kesim) yntemi
Statik hesap ncesinde sistemdeki btn ubuklar isimlendirilir ve numaralandrlr. Kafes sistem ubuklarnn isimlendirilmesinde genellikle aadaki harfler kullanlr. st balk ubuklar iin Alt balk ubuklar iin Dikme ubuklar iin Diyagonal ubuklar iin
O4
D3 V3 V4 D4
O U V D
O5
(O1, O2, O3 ....) (U1, U2, U3 ....) (V1, V2, V3 .... ) (D1, D2, D3 ....)
O3 O1 U1 O2
V1 D1 V2 D2
O6
V5 D5 V6
O7
D6 V7
O8
U2
U3
U4
U5
U6
U7
U8
Her bir yklemeye ait statik hesaplar sonucu elde edilen ubuk kuvvetleri iaretlerine bal olarak tablo halinde gsterilir.
Zati Yk (kg)
ubuk ad O1 ... V1 ... D1 ... U1 ... 11490 9780 9560 ekme Basn (+) (-) 14300
Tam kar (kg)

ubuk ad O1 ... V1 ... D1 ... U1 ... 14490 2380 16760 ekme Basn (+) (-) 23300
Soldan Rzgar (kg)

ubuk ad O1 ... V1 ... D1 ... U1 ... 9890 9090 4579 ekme Basn (+) (-) 12345 -
31.10.2008
4.HAFTA
4.3 Boyutlandrmada esas alnacak maksimum ve minimum ubuk kuvvetlerinin belirlenmesi (Sperpozisyon tablosunun hazrlanmas)
Her bir ykleme iin yaplan statik hesaplar sonucu elde edilen ubuk kuvvetleri aada verilen sperpozisyon tablosuna aktarlr.
Sperpozisyon ubuk kuvvetlerinin elde edilmesi
ncelikle zati ykler ve kar yklemeleri gznne alnarak, Esas Ykler yklemesi (YD1) iin maksimum ubuk kuvvetleri hesaplanr. Zati ykler, kar yklemeleri ve rzgar yklemeleri gznne alnarak, Esas ve lave Ykler yklemesi (YD2) iin maksimum ubuk kuvvetleri hesaplanr. Zati ykler ve/veya kar yklemeleri ve/veya rzgar yklemeleri gznne alnarak, minimum ubuk kuvvetleri hesaplanr. Minimum ubuk kuvvetleri, YDI ve YDII yklemeleri sonucu bulunan ubuk davranlarnn deiip deimediini, yani ekme ubuu iken basn ubuuna veya basn ubuu iken ekme ubuuna dnp dnmediini belirlemek ve deiim mevcut ise ilgili elemanlar her iki davran iin de boyutlandrmak amacyla hesaplanmaktadr. ekme ubuklarnn Boyutlandrlmas Basn ubuklarnn Boyutlandrlmas
N (H em), ( HZ ) Fnet
b =
N . (H bem),( HZ ) F
Fnet = F F F: Enkesit alan F: Enkesit kayb
F: Enkesit alan : Narinlik arp N: Elemanubuk kuv
31.10.2008
4.HAFTA
Sperpozisyon Tablosu
YKLEMELER ubuk Ad Zati Yk (kg) + 15300
Kar Ykleri (kg) Soldan + ----7400 6500 5800 2200 ----Sadan + ----6700 9500 8200 4700 ----+ ----14100 16000 Tam 14000
Rzgar Ykleri (kg) Soldan + --Sadan + --4500
Maksimum ubuk Kuvveti Minimum ubuk YD I YD II Kuvveti (H) (HZ) (kg) (kg) (kg)
+
-----
29300 15800 -----
+
----10700 28100
37100 20300 -----
+
------5800
5700 600 4900 YDII ---
O1 V1 D1 U1
----6500 5800
7800 9600 --9900 ------6300
8900 -----
6900 8300 ------3050
11400 20600 --21800
31.10.2008
4.HAFTA
5 . KAFES S STEM ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASI

Kafes sistem elemanlar (alt ve st balk ubuklar, dikme ve diyagonal ubuklar), ykleme durumlarna ait sperpozisyon kuvvetleri (EY, EIY ve min ubuk kuvvetleri) esas alnarak boyutlandrlr. Kafes sistemlerde st ve alt balk elemanlar iin genellikle, KUP I profil, T profil veya ift L profil kullanlmaktadr. Dikme ve diyagonal elemanlar iin ise genellikle, tek L profil veya ift L profil kullanlmaktadr. Proje kapsamnda, Alt ve st balk elemanlar (O, U ubuklar) KUP I profili ile (Yarm NPI) Dikme ve Diyagonal elemanlar (V ve D ubuklar) tek L profili (eit kollu) ile ( Not: Tek L profilin yetersiz kalmas durumunda ift L kullanlacaktr) tekil edilecektir. st ve alt balk ubuklarnn her biri (O1, O2,.. U1, U2,...) ayr ayr boyutlandrlacak ancak, dzgn bir at yzeyi elde edebilmek ve imalat kolayln salamak amacyla, tm st balk iin tek profil (gerekli en byk kesit) ve alt balk iin tek profil (gerekli en byk kesit) kullanlacaktr. Dikme ve diyagonal elemanlar iin ise farkl boyutlar kullanlabilir ancak, zaiyat azaltmak amacyla emniyeti tarafta kalnacak ekilde, boyutlar eitli gruplar halinde dzenlenebilir.
O3 O2 O1 U1
V1 D1 V3 V2 D2
U2
U3
A A D D Dm levhas B B
A-A Kesiti
B-B Kesiti
C-C Kesiti
D-D Kesiti
KUP I
KUP I
07.11.2008
5.HAFTA
Basit mesnetli gen ve trapez tip kafes sistemlerde, Esas Ykler yklemesi (EY) altnda genellikle alt balklarda ekme kuvvetleri, st balklarda basn kuvvetleri olumakta, dikme ve diyagonal elemanlarnda ise rg ekline gre ekme veya basn kuvvetleri oluabilmektedir. Esas ve lave Ykler (EIY) yklemesi altnda ise, at eimine ve at rts arlna bal olarak ubuklar iaret deitirebilmektedir.
5.1 ekme ubuklarnn Boyutlandrlmas

ekme ubuklarnn boyutlandrlmasnda, dm noktalarnda yaplacak birleim zellikleri gznnde bulundurularak, enkesit kayplar belirlenmelidir.
ekme gerilmesi :
N EY (em ), ( EIY ) Fnet
Fnet
N
EY (em ),( EIY )
profil seilir
Fnet = F F F : Enkesit alan F : Enkesit kayb Alt balk ubuklarnn mesnet dm noktas birleimlerinde, KUP I profilin boyun blgesinin oyulmas nedeniyle bir enkesit kayb olumaktadr (A-A kesiti). Diyagonal ve dikme ubuklarnn birleiminde, ke blgelerinin kesilerek karlmas nedeniyle enkesit kayb olumaktadr (B-B kesiti).
c A-A kesiti
A A
B oyuk
Enkesit Kayb
t B-B kesiti
Balangta profil belirli olmadndan, enkesit kayplarnn hesab iin gerekli byklkler de (gvde kalnl, kaynak kalnl vb.) belirli deildir. Bu nedenle ncelikle, enkesit kayb dnlmeksizin gerekli enkesit (profil boyutu) belirlenip, daha sonra bu profilde oluacak enkesit kayplar gznne alnarak sz konusu profil tahkik edilerek boyutlandrma yaplabilir. ekme ubuklar boyutlandrldktan sonra narinlik deerleri (max) hesaplanmal ve 250den kk olup olmadklar kontrol edilmelidir. Byk olmas durumunda enkesit boyutlar arttrlarak narinlikleri 250nin altna indirilmelidir. (TS 648). Not: Enkesit kayplarnn belirlenmesinde belirli profiller iin hazrlanm tablolardan yararlanlabilir (Bkz. Y Odaba, elik at Elemanlarnn Ekonomik zmleri, 1981).
07.11.2008
5.HAFTA
5.2 Basn ubuklarnn Boyutlandrlmas

Basn ubuklarnn boyutlandrlmasnda, ubuklarn narinlik zellikleri gznnde bulundurulmaldr. ubuklarn narinlikleri belirlenirken dm noktalar arasndaki hesap boylar esas alnacaktr. st balklarn toptan burkulmaya kar tahkikleri stabilite hesaplar ile birlikte yaplacaktr.
Basn gerilmesi :
b =
N. EY (bem ), ( EIY ) F
N. bem
Sk
( EY ),( EIY )
profil seilir
Hesap boyu
F : En kesit alan : Narinlik arpan ( Narinlik oran ya bal olarak belirlenir) N : Eleman ubuk kuvveti
Sk
Hesap boyu
Boyutlandrmada aadaki ardk yaklam yolu ( metodu) kullanlabilir.
1) balangta bilinmediinden tahmin edilir (rnein 2 alnabilir). 2) F
N.
EY (bem ),( EIY )
ifadesinden yararlanarak profil seilir.
3) Seilen profilin mukavemet zellikleri kullanlarak (ix, iy, veya imin) narinlik oranlar belirlenir.
st balk ubuklarnda, iki asal eksendeki burkulma boylar ve ilgili atalet yaraplar esas alnr. Diyagonal ve dikme elemanlarnda, minimum atalet yarap esas alnr.
x G x G x
x y
y st balk elemanlarnda
Dikme ve Diyagonal elemanlarnda max=
Skx x= ix
y=
S ky iy
Sk i min
imin = min( i x , i y , i , i )
Sk : Burkulma Boyu = Hesap boyu i : Atalet yarap

EL K KAFES S STEM TASARIMI 07.11.2008 5.HAFTA
4) Narinlik oranna bal olarak ilgili tablodan narinlik arpan belirlenir. Bu deeri iin (2.)
hesap adm tekrarlanarak yeni bir profil seilir. Farkl bir profil kmas durumunda , yeni profil iin (3.) hesap adm tekrarlanr. Ardk iki admda ayn profil bulununcaya kadar ilem tekrarlanarak gerekli profil belirlenir. balangta seilen deere yeter derecede yakn mukavemet zellikleri kullanlarak (ix, iy, veya imin) narinlik oranlar belirlenir. Kafes sistem elemanlarnn boyutlar belirlendikten sonra aada gsterildii gibi tablolatrlarak, uygun kesit seimi yaplr.
O4
D3 V3 V4 D4
O3 O1 U1 O2
V1 D1 V2 D2
O5 O6
V5 D5 V6
O7
D6 V7
O8
U2
U3
U4
U5
U6
U7
U8
Kafes Sistem Elemanlarnn Boyutlar ubuk Ad

st Balk elemanlar
No O1 O2 O3 .. O8 U1
Hesap Boyu (cm) 145 145 145 .... 145 .... .... ... .... ... -
Gerekli olan profil KUP 160 KUP 140 KUP 120 .... KUP 160 KUP 140 KUP 120 KUP 100 ... KUP 140 L 60.60.6 L 65.65.6 ... L 70.70.6 L 50.50.6 L 55.55.6 .... L 65.65.6
Seilen Profil
KUP 160
Alt Balkl elemanlar
U2 U3 ... U8 D1 D2 ... D6 V1 V2 ... V7
KUP 140
L 60.60.6 L 65.65.6 ... L 70.70.6 L 50.50.6 L 55.55.6 .... L 65.65.6
Dikmel elemanlar
Diyagonal elemanlar
07.11.2008
5.HAFTA
5.3 Kafes Sistem Sehim Kontrol

Boyutlandrlan kafes sistemde, Esas Ykler yklemesi (EY) ve Esas ve lave Ykler (EIY) yklemesi altnda oluan maksimum sehim deerleri hesaplanarak, ynetmelik (TS 648) koulu ile karlatrlmaldr. Ynetmelikte ngrlen sehim snrnn almas durumunda, gerekli oranda kesit bytlmesi yaplarak, oluan sehim, snrn altna indirilmelidir. Kafes sistemlerin sehim hesabnda, Virtel Teoremi kullanlabilir. Buna gre; maksimum sehimin olumas beklenen kafes kiri orta noktasna birim ykleme yaplr. Bu yklemeden elde edilen ubuk kuvvetleri ( S ), EY ve EIY yklemelerine ait ubuk kuvvetleri (S) ile birlikte aadaki bantda yerine koyularak, maksimum sehim hesaplanr.
+
1 birim
+ + + + +
[kg]
- + + +
Birim Ykleme Diyagram
Maksimum sehim:
f max . = SS
ds L = SS fSINIR EF EF
(TS 648)
L : ubuk hesap boyu F : ubuk enkesit alan E: elik elastisite modl Sehim Hesap Tablosu Birim Ykleme S (kg) EY S (kg) EIY S (kg) EY EIY
ubuk ad O1 O2 ... V1 V2 ... D1 D2 ... U1 U2 ...
L (cm)
F (cm2)
SS
L EF
SS
L EF
fmax =
EL K KAFES S STEM TASARIMI 07.11.2008
...
....
5.HAFTA
5.4 Alt ve st Balk Elemanlarnn Ekleri

Alt ve st balk elemanlarnn toplam boylar, profil retim (standart) retim boylar ile karlatrlr. Gerekli olmas durumunda, st balk iin basn kuvveti aktaran ek, alt balk iin ise ekme kuvveti aktaran ek tekil edilir. Sz konusu ekler, kaynakl enine levhal ek veya kaynakl lamal ek olarak tekil edilebilirler (Bkz. H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2006). Ek hesaplarnda, ilgili elemann elastik ekme veya basn kuvveti tama kapasitesi esas alnmaldr.
Lprofil L1 (> Lprofil )
Kaynakl Enine Levhal ek

Ek levhas
Kaynakl Lamal ek
Gvde ek levhas
KUP
KUP
Balk ek levhas
A Detay
A Detay
Not: Gerekletirilen eklerin yerleri kafes sistem kesiti zerinde gsterilmelidir.
07.11.2008
5.HAFTA
5.5 Aklarn Makas st Birleimlerinin Tekili Aklarn, kafes sistem st balk elemanlarna birleimi bu aamada yaplmaldr. Bunun iin at eimine bal olarak aada verilen birleim alternatiflerinden uygun olan kullanlr.
Eim > %10 ise
Eim > %10 ise
Eim < %10 ise
Kullanlan birleim aralarnn (kaynak, bulon ) tahkikinde, aklardaki qy yk bileeni esas alnmaldr. Her bir an mesnet hesab iin aada belirtilen yk deerleri esas alnabilir. Gergisiz durumda; (qy . Lo) yk, Tek gergili durumda (qy . Lo/2) yk, Tek gergili durumda (qy . Lo/3) yk, Ayrca, rzgarn emme etkisinin yaratabilecei byk ak mesnet reaksiyonlar nedeniyle, zati ykler ve rzgar ykleri altnda mesnetlerde oluan reaksiyon kuvvetleri de kontrol edilmeli ve gerekiyorsa birleim bu yklere gre de ( qy ykleri de gznne alnarak) tahkik edilmelidir. Birleim tasarlandktan sonra detay resimleri izilmelidir.
07.11.2008
5.HAFTA
6 . KAFES S STEM DM NOKTALARININ B RLE M HESAPLARI

Kafes sistem dm noktalarnn tekili, boyutlar belirlenmi olan kafes sistem elemanlarndaki (alt ve st balk ubuklar, dikme ve diyagonal ubuklar), sperpozisyon kuvvetleri (EY, EIY ve min ubuk kuvvetleri) esas alnarak yaplr. Proje kapsamnda birleim arac olarak kaynak kullanlacaktr. Tek L korniyer olarak tekil edilen dikme ve diyagonal ubuklar aada gsterildii gibi kelerinden yarlarak alt ve st balk ubuklarnn ( KUP I profil) gvdelerine birletirilir. Ancak I profillerde balk ve gvdenin birletii boyun blgelerinde kaynak yaplmas uygun olmad iin, korniyerlerin bu blgeye (c) gememelerine zen gsterilmelidir. Gerekli kaynak boyu iin gerekli blgenin, yukarda sz edilen sebeple veya profillerin geometrik zellikleri nedeniyle yetersiz olmas durumunda, dm levhasndan yararlanlr. Dm levhas alt veya st balk elemannn gvdesine kt kaynak ile birletirilerek, kaynak iin ilave alan elde edilir. h
c (h-2c)/2
Gerekli kaynak boyu
Kaynak yaplabilecek uzunluk
Gerekli kaynak boyu
Dm Levhas
V (kt kaynak)
Bu aamada yaplan hesaplar, kaynak yaplabilecek blgenin tespiti ve levha geometrisinin belirlenebilmesi iin milimetrik kat zerinde lekli olarak gerekletirilir. Genellikle 1/5 lekli izim yeterli olmaktadr.
05.12.2008
6.HAFTA
Dikme ve diyagonal birleimlerinin tekili Aadaki ekilde gsterildii gibi tekil edilen dikme ve diyagonal birleimlerindeki ke kaynaklar kesme kuvvetine (P) ve eilme momentine (M) maruz kalmaktadr. Buna bal olarak kaynak dikilerinde normal, kayma ve kyaslama (asal) gerilmeleri oluacaktr. (Bkz. H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2006).
a
B B a.l
X X
a.l e P
l Wk = Wx
Dm levhas M=P.e A t A-A Kesiti t Kaynak kesiti (B-B)
Bu gerilme durumunu salayan kaynak kalnln ve boyunu belirlemek iin bir ardk yaklam yolu izlenebilir. Buna gre; ncelikle snr koullar gznnde bulundurularak bir kaynak kalnl (a) seilir. ( min a = 3 mm, max a = 0.7 tmin , tmin : en ince levha kalnl)
k ve k gerilme ifadelerinden yararlanarak, gerekli kaynak boylar belirlenir.
Byk olan kaynak boyu esas alnarak kyaslama gerilmesi tahkiki yaplr. Tahkikin salamas durumunda kaynak boyu belirlenmi olur. Salamamas durumunda ise kaynak boyu oluan kyaslama gerilmesi tahkiki salayncaya kadar belirli oranlarda arttrlr. Sonuta belirlenen kaynak boyu, yan ke dikileri iin ngrlen snr koullar bakmndan tahkik edilir (15 a l 100 a). Kayma gerilmesi tahkiki
k =
P = Fk
P k em (a.l)
( a: kaynak kalnl, l: kaynak hesap uzunluu)
Normal gerilme tahkiki
k =
M kem ( W k: kaynak kesitinin mukavemet momenti, M=P.e) Wk
Kyaslama gerilmesi tahkiki
v = 2 + 2 vem k k
Kyaslama gerilmesi tahkiki yerine DIN 4100 de ngrlen asal gerilme tahkiki de yaplabilir. Asal gerilme tahkiki
1 h = ( k + 2 + 4 2 ) hem k k 2
Not: k ve k gerilmelerinin her biri snr gerilme olan s deerinden kk ise kyaslama gerilmesi ( v ) tahkiki gerekmez (TS 648). (EY, EIY yklemesi ve St 37 elii iin s = 750 kg/cm2 )
Dm levhas birleimlerinin tekili Dm levhasn alt veya st balk elemanlarna balayan kt kaynak dikileri, dikme veya diyagonalin birleme asna bal olarak normal gerilmeye ve/veya kayma gerilmesine maruz kalmaktadr. Bu kaynaklarn boyutlandrlmasnda aada verilen gerilme ifadeleri kullanlr ve yukarda anlatlan ardk yaklam uygulanabilir.
Normal gerilme :
k =
N k em (a l)
T N
N=P.sin T=P.cos
Kayma gerilmesi : k =
T k em (a l) 2 + 2 vem (TS 3357) k k
Kyaslama gerilmesi : v = Asal gerilme :
1 h = ( k + 2 + 4 2 ) hem (DIN 4100) k k 2
Dm levhasnn kalnl, birletirildii elemann gvde kalnlna yakn seilir. Kt kaynak kalnl ve tipi (I, V, Y, X gibi) belirlenir (a = tmin ,tmin : en ince levha kalnldr). Dm levhasnn geometrisi mmkn olduunca az iilik gerektiren bir geometride seilmelidir. Levhann boyutlar (B,H) ise kt kaynak uzunluuna ve zerindeki dikme veya diyagonal ubuun ke kaynak uzunluuna bal olarak belirlenir.
B H V
Dikme veya diyagonalin bir ksmnn balk elemanna, bir ksmnn dm levhasna balanmas durumunda, dm levhasn balk gvdesine balayan kt dikiler dm levhasndaki ke kaynaklarn aktard kuvvete gre boyutlandrlr. Bu kuvvet, toplam dikme veya diyagonal kuvvetinin kaynak uzunluu ile lineer orantl olarak datlmasyla elde edilebilir.
05.12.2008
6.HAFTA
Mesnet dm noktalarnn tekili Mesnet dm noktalarndaki dm levhalarnn balk elemanlarna kt kaynak ile birleimi, dier dm noktalarndakine benzer ekilde yaplabilir. Ancak, mesnet blgesinde byk mesnet reaksiyonlar nedeniyle lokal burkulma olumamas iin gerekli takviyenin yaplmas gerekmektedir. Alt balk elemanlarnn mesnet dm levhasna birleimi aadaki ekilde gsterildii gibi, kt ve ke kaynaklarnn birlikte kullanlmas ile gerekletirilmektedir. Bu tr birleimlerde toplam kaynak alan hesaplanrken, DIN 4100e gre; ke kaynak alannn yars ile kt kaynak alannn toplamnn esas alnmas ve kt kaynaa ait emniyet gerilmelerinin kullanlmas ngrlmektedir. (Bkz. H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2006).
V (Kt kaynak) V (Kt kaynak) N Ke kaynak
k =
N k em Fk
k
(Kt kaynaa ait)
IPB
1 Kose Kt = Fk + Fk 2
Mahya dm noktasnn tekili Mahya dm noktasnda iki st balk eleman ve bir dikme elemannn birleimi sz konusu olmaktadr. st balk elemanlarndaki basn kuvvetlerini karlayabilmek iin genellikle aadaki ekilde gsterildii gibi bir birleim tekil edilmektedir. Mahya dm levhasnn boyutlar gerekli kaynak boylarna bal olarak belirlenir.
V (Kt kaynak)
Mahya dm levhas
Ke kaynak
Dm levhasn balk elemanlarna balayan kt kaynak dikileri iin normal gerilme ve kayma gerilmesine maruz kalrlar. Bu kaynak dikileri, balk elemanlarn birbirine balayan kt kaynak dikileri ile birlikte altklarndan, balklardaki kuvvetler (N) gznne alnarak tahkik edilmelidir. (Bkz. H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2006).
05.12.2008
6.HAFTA
Btn dm noktalarna ait birleim hesaplar yapldktan sonra, sonular zetleyen aadaki gibi bir Tablo hazrlanmaldr.
4
V3 V2 D2
2 1 O1
O2
V1 D1
O3
U1 10 U2 11 U3
12
Dm noktas birleim hesaplar zeti Dn Noktas Ad No ubuk Kesiti Kt Kaynak a (mm) .. .. .. .. .. --l (mm) .. .. .. .. .. --Ke Kaynak a (mm) .. .. .. .. .. --l (mm) .. .. .. .. .. ----A D E F Dm levhas lleri B C
O1 KUP I 240 1 U1 KUP I 200
O1 KUP I 240 2 O2 KUP I 240 V1 3 4 --L 65.65.8 ---
Not: Tm birleim yapldktan sonra ekmeye alan dikme ve diyagonallerdeki enkesit kayplar, bu elemanlarn tasarmnda gznne alnan enkesit kayplar ile karlatrlmal ve gvensiz bir durumun olumad gsterilmelidir.
05.12.2008
6.HAFTA
7. KAFES S STEM MESNET HESAPLARI Proje kapsamnda ele alnan at sistemindeki kafes kirilerde bir sabit bir kayc mesnet bulunmaktadr. Bu mesnetlerin birer elik kolon (IPB) zerinde tekil edilecekleri kabul edilecektir. ncelikle, at sisteminin ykler altndaki davranna bal olarak mesnetlerin tipinin belirlenmesi gerekmektedir. Mesnet tiplerinin belirlenmesinde kafes sistemlerin maksimum dey sehim (fmax) deerlerinden yararlanlr (Bkz. H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2006). Buna gre; fmax (L / 500) ise Bulonlu basit mesnet (Dk dnme zelliine sahip mesnet) fmax > (L / 500) ise Merkezilik paral basit mesnet (Yksek dnme zelliine sahip mesnet) kullanlr. A B
fmax L
fmax L
Bulonlu basit mesnet
Merkezilik paral basit mesnet
Kaba bulon A
Takviye lamas
Takviye lamas
A Taban levhas IPE
A Trnak paras
Takviye lamas
Taban levhas Kaba bulon Merkezilik paras Takviye lamas
IPE
Trnak paralar A-A Kesiti (Sabit mesnet)
A-A Kesiti (Sabit mesnet)
05.12.2008
6.HAFTA
Btn ykleme durumlar gznnde bulundurularak, en elverisiz mesnet tepkileri ve kayc mesnette meydana gelen yatay yerdeitirmeler belirlenir. Kayc mesnedin yatay dorultudaki yerdeitirmelerini belirlemek iin d yklerin (zati, kar, rzgar) yan sra dzgn scaklk deimesi iin de hesap yaplmaldr. Kayc mesnetteki yerdeitirmelerin belirlenmesinde Virtel Teoreminden yararlanlabilir. Bunun iin, yatay dorultuda birim ykleme yaplarak ubuk kuvvetleri belirlenir. Daha sonra her bir ykleme durumu iin aadaki bant ile ilgili yerdeitirme deeri belirlenir. Hesaplanan yatay yerdeitirmelere bal olarak, kayc mesnette kayma boluklar braklr. Yklemelere gre kayma boluu belirlendikten sonra bu deerlere en az 20 mm emniyet pay da eklenerek tasarm yaplmaldr. Maksimum yatay yerdeitirme :
f max . = SS
ds L = SS EF EF
Kayma boluu
Kayma boluu Kayc mesnedin hareket dorultusu
Kayc mesnette trnak yerleimi ve kayma boluklar
Kayc mesnette bulon boluklar
MESNET TEPK LER ve YATAY YERDE T RME TABLOSU
BX A B H
H (kg) .......... .......... .......... .......... --.......... .......... ..........
A
A (kg) .......... .......... .......... .......... --.......... .......... .......... B (kg) .......... .......... .......... .......... --.......... .......... ..........
B BX (mm)
----.......... .......... .......... .......... .......... ..........
6.HAFTA
YKLEME DURUMU
Zati Ykleme Tam Kar Yklemesi Soldan Rzgar Yklemesi Sadan Rzgar Yklemesi Scaklk deimesi (t) etkisi Esas Ykler Esas ve lave Ykler Minimum Mesnet Tepkileri
1 br Birim Ykleme + + + + + + + +
S [kg]
Zati+Sol Rz.Y. S (kg) Zati+Sa Rz.Y. S (kg) EY
SS L EF
L F ubuk (cm) (cm2) ad O1 O2 ... V1 V2 ... D1 D2 ... U1 U2 ...
Birim Yk. S (kg)
EY S (kg)
EIY S (kg)
EIY
SS L EF
Zati+Sol Rz.Y.
SS L EF
Zati+Sa Rz.Y.
SS L EF
Scaklk Deimesi (t) Etkisi
S . t . t .L
fmax =
...
....
...
...
...
t : elik ssal genleme katsays (10-5 m/m C0) t : Dzgn scaklk deimesi (Yapnn maruz kalabilecei maksimum ve minimum scaklklar arasndaki farktr.
Yapnn bulunduu blgenin meteorolojik zelliklerine gre belirlenir.)
05.12.2008
6.HAFTA
Bulonlu Basit mesnetlerin tasarm Mesnette kaba bulon kullanlmal ve belirlenen mesnet tepkilerine bal olarak, bulonlar makaslama, ezilme ve gvdede eksenel ekme gerilmeleri esas alnarak tasarlanmaldr (Bkz. H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2006). N sem d 2 2 4
s =
l =
N lem d t min
z =
Z zem Fek
N: Bir bulona etkiyen makaslama ve ezilme kuvveti Z: Bir bulona etkiyen eksenel ekme kuvveti t min: minimum eleman kalnl Fek : Bulon ekirdek (didibi) alan
Taban levhasnn boyutlar (A,B) ve kalnl mesnetlendii kolon profili (IPB) geometrisi esas alnarak belirlenmelidir (Kalnlk 1.5 cm seilebilir). Mesnette kullanlan dm levhas, ilgili temas yzeyi esas alnarak kontrol edilmeli, gerekiyorsa kalnl arttrlmaldr. Ayrca, mesnet ekseninde lokal burkulmay nlemek amacyla lama veya korniyer ile ift tarafl takviye yaplmaldr. Mesnet elemanlarn birletiren kaynak dikileri ilgili gerilmelere gre tasarlanmaldr. Kolon gvdesinde de takviye lamalar atlmaldr.
Merkezilik paral Basit mesnetlerin tasarm Merkezilik paras, belirlenen mesnet tepkilerine bal olarak, Hertz ifadesi kullanlarak tasarlanmaldr (Bkz. H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2006).
Merkezilik paras
Temas gerilmesi : T = 0.418
A *E l*r
r
A : Mesnet reaksiyon kuvveti (kg), E : Elastisite Modl , l : Merkezlik parasnn boyu r : Silindirik yzn erilik yarap
Taban levhasnn boyutlar (A,B) ve kalnl mesnetlendii kolon profili (IPB) geometrisi esas alnarak belirlenmelidir (Kalnlk 1.5 cm seilebilir). Trnak paralarnn kalnlklar tipik Hertz elemanna bal olarak seilmeli ve dier boyutlar, kendisini taban levhasna balayan kaynak dikilerinin boylarna bal olarak belirlenmelidir. Sz konusu kaynak dikileri ise mesnet tepkilerine gre tasarlanmaldr. Mesnette kaba bulon kullanlmal ve belirlenen mesnet tepkilerine bal olarak, gvdede eksenel ekme gerilmeleri esas alnarak tasarlanmaldr. Mesnet elemanlarn birletiren kaynak dikileri ilgili gerilmelere gre tasarlanmaldr. Kolon gvdesinde de takviye lamalar atlmaldr.
Not: Mesnet hesaplar tamamlandktan sonra tm mesnet detaylar yaklak lekli olarak izilmelidir.
8 . STAB L TE HESAPLARI
at sistemlerinde; Kafes kirilerin (makaslarn) montaj aamasnda ve kafes dzlemine dik rzgar ve deprem etkileri altnda, mesnetlerini birletiren eksen etrafnda dnerek devrilmelerini engellemek, st balk (ve basn kmas durumunda alt balk) elemanlarndaki kafes kiri dzlemine dik burkulma boylarn azaltarak ekonomik kesitlerin elde edilmesini salamak, amalaryla stabilite balantlar ad verilen apraz balantlar dzenlenir. Stabilite elemanlar olarak genellikle L Profiller (L45.45.5 ila L 60.60.6) ve lamalar ( 50.5 ila 60.6) kullanlr. Stabilite balantlar uygulandklar dzleme gre ikiye ayrlmaktadr. Bunlar; 1) Yatay Stabilite balantlar : at dzleminde uygulanarak, st balk ubuklarnn kafes kiri dzlemine dik burkulma boylarn azaltan stabilite balantlardr. 2) Dey Stabilite balantlar : Kafes kiri dzlemlerine dik olarak uygulanan, alt balk elemanlarnn kafes kiri dzlemine dik burkulma boylarn azaltan stabilite balantlardr. Ayrca, trapez tipi kafes kirilerde, yatay stabilite balantlarn mesnetlere balamak amacyla da dey stabilite balantlar kullanlmaktadr. Yatay Stabilite eleman
Yatay stabilite eleman
Dey Stabilite eleman
Dey stabilite eleman
19.12.2008
7.HAFTA
Stabilite balantlarnn uygulanmasnda dikkat edilecek noktalar Yatay stabilite balantlar 3-5 makas aralnda bir uygulanmaldr. Dey stabilite balantlar her makas aralna uygulanmaldr. Stabilite balantlarnn plandaki yerleiminin simetrik olmasna zen gsterilmelidir. Ak statik sistemi gerber olan durumlarda, stabilite balantlar eer mmkn ise mafsallarn bulunmad aklarda uygulanmaldr.
Kesit Makas
A Makas
Kesit
Ak
Ak
Ak
Ak
Plan
Plan
19.12.2008
7.HAFTA
A-A ve B-B Kesiti 2
8.1 Yatay Stabilite Balantlarnn Uygulanmas

Kafes sistem st balklarn boyutlandrlmasnda ubuk burkulma boylar olarak, dm noktalar arasndaki hesap boylar esas alnmaktadr. Buna karlk, tm st balk elemanlarnda basn kuvveti bulunmas nedeniyle, tm st balklarn toptan burkulmas veya ksmi olarak burkulmas sz konusu olabilmektedir. Ak balantlarnn ve at rtsnn kendi dzlemi iindeki byk rijitliinin toptan burkulmaya belirli oranda engel olabilecei bilinmekle birlikte, bunun mertebesini belirlemek (ak ve at rts balantlarnn rijitlii vb.) mmkn olmadndan sz konusu etkiler ihmal edilerek, st balk elemanlarnn burkulma boylarnn sadece stabilite balantlar ile kontrol altnda tutulduu kabul edilir. at sistemlerinde yatay stabilite balantlar farkl ekillerde uygulanabilmektedir. Ancak, en ekonomik zm (alternatifi) belirlemek iin bir aratrma yaplmas gerekmektedir. st baln tm en byk st balk eksenel kuvvetine gre tasarland iin, baz st balk elemanlarnda belirli bir boyut fazlal bulunmaktadr. Bu boyut fazlal deerlendirilecek ekilde bir stabilite uygulamas aratrlr. Buna gre; aada rnek olarak ele alnan bir at sisteminde uygulanabilecek yatay stabilite alternatifleri ve yaplmas gereken hesaplar gsterilmitir. 1. Yatay Stabilite Uygulamas
Skx = t
Dey stabilite eleman Sky = 3.t l Stabilitede Skx = t , Sky =3.t Skx Sky x G x y
x=
( max 250 olmaldr) iy N = max ( NO4, NO5, NO6)
ix
y=
y ix , iy : Atalet yarap F :ubuk enkesit alan
Basn gerilmesi tahkiki
N. EY b = (bem ),( EIY ) F

7.HAFTA
2. Yatay Stabilite Uygulamas
Skx = t
Dey stabilite eleman Sky = 2.t Sky = t y kili Stabilitede Skx = t , Sky =2.t Skx Sky x G x
x=
ix
y=
iy
( max 250 olmaldr)
N = max ( NO4, NO5) Basn gerilmesi tahkiki:
b =
N. EY (bem ),( EIY ) F

ix , iy : Atalet yarap F :ubuk enkesit alan
Tekli Stabilitede Skx = t , Sky =t olduu iin hesap yapmaya gerek yoktur.
3. Yatay Stabilite Uygulamas
Skx = t
Dey stabilite eleman Sky = t Tekli Stabilite Skx = t , Stabilite Uygulamas yapmaya gerek yoktur. 4. Yatay Sky =t olduu iin hesap
4. Yatay Stabilite Uygulamas Bu stabilite balants 3. uygulamann alternatifidir.
Stabilite balantlar aa rijit olarak balanr (A detay) Skx = t
Dey stabilite eleman Sky = t Tekli Stabilite Skx = t , Sky =t olduu iin hesap yapmaya gerek yoktur.
A detay
19.12.2008
7.HAFTA
8.2 Dey Stabilite Balantlarnn Uygulanmas

Kafes sistem alt balk ubuklarnn rzgar yklemeleri nedeniyle ekme iken basnca dnmesi durumunda, alt balk ubuklarnn burkulma boylar da nem kazanr ve genellikle mevcut ubuk bayutlar yetersiz kalr. Bu gibi durumlarda alt balk ubuklarnn kafes dzlemi dna olan burkulma boylarn (Sky) azaltmak amacyla dey stabilite balantlar uygulanmas gerekir. Aada rnek olarak ele alnan bir at sisteminde uygulanabilecek iki farkl dey stabilite alternatifi ve yaplmas gereken hesaplar gsterilmitir. 1. Dey Stabilite Uygulamas Dey Stabilite eleman
Skx = a
Sky = 3.a
Skx = a y
l Stabilitede Skx = a , Sky =3.a Skx Sky x G x
x=
( max 250 olmaldr) iy N = max ( NU1 NU2, NU3)
ix
y=
Basn gerilmesi tahkiki:
b =
19.12.2008
7.HAFTA
2. Dey Stabilite Uygulamas

Skx = a Skx = a
Sky = 2.a Her bir kili Stabilitede Skx = a , Sky =2.a Skx Sky x
x=
( max 250 olmaldr) iy lgili eksenel kuvvetler iin; N = max ( NU , NU)
ix
y=
Basn gerilmesi tahkiki:
b =
Bu iki alternatif uygulama sonucunda alt balklarn hala yetersiz olmas halinde, yatay stabilite uygulamalarnda olduu gibi daha sk dey stabilite uygulamalar iin aratrma yaplmaldr.
19.12.2008
7.HAFTA
8.3 Yatay ve Dey Stabilite Balantlarnn Boyutlandrlmas Stabilite eleman olarak L45.45.5 ila L 60.60.6) profillerinin ve 50.5 ila 60.6) lamalarnn kullanlmas durumunda, stabilite elemanlarnn genellikle yeterli olmasna ramen, aadaki ifadelerde verilen diyagonal kuvvetine gre tahkik edilmesinde yarar vardr. AIK MAKAS MAKAS
Qi D
Qi =
F *
80
em
D em Fnet
Stabilite elemannn net enkesit alan (Korniyer ve Lama)
AIK
D = Qi / Sin
F : Balant tarafndan stabilize edilen makaslarn st balk enkesit alanlarnn toplamdr. (Dey stabilite durumunda alt balk enkesit alanlarnn toplamdr)
Diyagonal kuvveti (D) hesaplanrken, sadece ekme diyagonellerinin alt kabul edilir. Stabilite elemanlar, kesitikleri yerde birbirlerine bulon veya kaynak ile balanmal ve birleim aralar diyagonal kuvvetine (D) gre tahkik edilmelidir. Bulonlar ezilme ve makaslama gerilmeleri esas alnarak, kaynaklar kayma gerilmeleri esas alnarak boyutlandrlmadr. (Bkz. H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2006). Stabilite elelmanlar st balk elemanlarna bulon veya kaynak ile balanma ve birleim aralar diyagonal kuvvetine (D) gre tahkik edilmelidir. Stabilite balantlarnn aklk ortasnda aa baland bir uygulama yapldnda, birleim aralar (kaynak veya bulon) diyagonal kuvvetine (D) gre tahkik edilmelidir.
19.12.2008
7.HAFTA
9. METRAJ VE MAL YET HASAPLARI

Projesi hazrlanan elik at sisteminin imalat iin gerekli malzeme miktarnn belirlenmesi metraj olarak adlandrlr. Ancak elik eleman boyutlarnn standart olmas nedeniyle, at sisteminin imalat sonunda belirli miktarda malzeme zayi olmaktadr. Buna gre at sistemi iin;
Toplam zayiat = Gerekli (satn alnan) malzeme miktar Kullanlan malzeme miktar
eklinde ifade edilebilmektedir. at sisteminin maliyeti, gerekli malzeme miktarnn ilgili malzeme birim fiyatlar ile arpm sonucunda elde edilmektedir. Proje kapsamnda, Yaplacak metraj ve maliyet hesabnda kaynak miktar (elektrot says) ve iilik gznne alnmayacaktr. Maliyet hesabnda, Bayndrlk ve skan Bakanl 2007 Birim Fiyatlar veya elik Yap Malzemeleri Ticaretini Yapan zel Firma Fiyat Kataloglar kullanlacaktr.
MetrajMaliyet Hesab rnei

Aada, st balk eleman iin metraj ve maliyet hesab rnek olarak gsterilmitir. Profil kesim boylar 10,8 m 10,8 m
KUP I 200 st balk eleman : KUP I 200 Birim arlk : G = 13,1 kg/m Birim fiyat : F = 0,7 YTL/kg at sistemindeki makas says = 13 Standart profil boyu = 12 m Profil kesim boyu = 10,8 m Bir makas iin gerekli standart profil adedi = 1 (profil ortadan ikiye kesilecektir) Bir makas iin st balk zayiat = 2(12-10,8) = 2,4 m KUP I 200 at at at at sistemi sistemi sistemi sistemi iin iin iin iin gerekli profil adedi = 13 (13x12x26,2 = 4087,2 kg) gerekli profil maliyeti = 4087,2 x 0,7 = 2861,04 YTL st balk zayiat = 31,2 m ( 31,2x13,1 = 408,72 kg) st balk zayiat maliyeti = 408,72 x 0,7 =286,104 YTL
at sistemini oluturan tm elemanlar iin benzer ekilde metraj, maliyet ve zayiat hesab yaplacak ve aadaki tabloda gsterildii sonular zetlenecek ve tm maliyetler toplanarak, toplam maliyet belirlenecektir. Ayrca her bir eleman iin maliyet oran (eleman maliyeti/Toplam maliyet) hesaplanacaktr.
ATI S STEM N N METRAJ ve MAL YET HESABI TABLOSU (ZET)

at sistemi elemannn ad Tr/tipi Standart Boyut (m, m2) Birim fiyat (YTL) Gerekli Miktar (kg, m, m2, adet) Zayiat miktar (kg, m, m2, adet) Zayiat Maliyeti (YTL) Maliyet (YTL) Eleman Maliyeti / Toplam maliyet
at rts Ak st Balk Alt Balk D1 Diyagonal D2 D3 D4 V1 Dikme V2 V3 V4 Gergi ubuu Stabilite Balantlar
Gazbeton I 140 KUP I 240 KUP I 200 L 50.50.5 L 60.60.5 L 70.70.8 L 55.55.6 L 50.50.5 L 60.60.5 L 70.70.8 L 55.55.6 12 L 60.60.5 60 X 8 M 16 M 20 M 27 t= 0,8 mm
Bulonlar
Levhalar
t= 1,0 mm t= 1,2 mm
Toplam at sistemi toplam maliyeti :

....................YTL 2
10. PROJE UYGULAMA Z MLER HAKKINDA GENEL B LG LER

Tm izimler Rapido tipi kalemler kullanlarak A0 boyutundaki Aydnger katlarna el ile yaplacaktr. Bilgisayar program ile yaplan izimler kabul edilmeyecektir. Paftalara yaplan tm izimler Teknik Resim kurallarna uygun olacaktr. izimlerdeki yazlar iin uygun ablonlar kullanlacaktr. Her paftaya, projeyi yapan rencinin Ad, Soyad, Numaras, Blm, retimi, e-mail adresi bilgileri ieren bir antet yaplacaktr. Aydnger paftalar, A4 kad boyutunda ve ozalit kopya formatnda katlanarak teslim edilecektir.
Pafta ierikleri
Proje uygulama izimlerinin yaplaca pafta says at sistemi boyutlarna ve detaylara bal olarak deiecektir. Ancak at plan, kafes sistem kesiti ve dm noktas detaylar izimleri I. Paftaya, dier tm detay izimleri II. veya gerekirse III. Paftalara yaplacaktr.
Plan izimi (I. Paftaya)

at plan paftaya 1/100 veya 1/200 leinde izilecektir. at plan zerinde at rtsnn yerleimi, gergi ubuklar, stabilite balantlar, Ak boyutlar, Ak ekleri, gerber mafsallar vb. tm detaylar gsterilecektir. Gerekli tm grn ve kesitler at planna paralel olarak gsterilecektir. Planda, grnlerde ve kesitlerdeki tm llendirmeler ( l, d l, kotlamalar vb.) Teknik Resim kurallarna uygun olacaktr. Pafta zerinde, at sisteminde kullanlan malzemelerin isimleri ve kullanlan malzeme miktarlar LEJANT (tablo) yaplarak gsterilecektir.
Kafes sistemin kesiti izimi (I. Paftaya)

Kafes sistemin kesiti 1/20 veya 1/25 leinde izilecektir. Sistem simetrik olduundan sistemin yarsnn izilmesi yeterlidir. Kafes sistem elemanlarnn adlar ve tipleri ve boylar gsterilecektir. Kafes sistemde ak, at rts, mesnet birleimi, dm noktas levhalar (varsa) gsterilecektir. Kaynaklar gsterilmeyecektir. Kafes sistemin iziminde tm llendirmeler (i l, d l, kotlamalar vb.) Teknik Resim kurallarna uygun olarak yaplacaktr.
26.12.2008
8.HAFTA
Kafes sistem dm noktas detay izimleri (I. Paftaya)

Kafes sistemdeki dm noktas birleimlerinin detaylar 1/5 leinde ayr ayr izilecektir. Detaydaki elemanlarn adlar, enkesiti, kullanlan levha boyutlar, kaynak tipi, kaynak kalnl, kaynak boyu vb. detaylar gsterilecektir.
Detay izimleri (II. Paftaya)

Aada belirtilen detaylar izimleri 1/2 veya 1/5 leinde yaplacaktr. Tm detaylara ilgili yerinde (planda, kafes kesitinde, yan grnte vb.) isim verilecek (A, B, C gibi) ve detay paftasnda bu isimlerle anlacaktr.
Ak ek detay
( Birleimin detay, enaz bir kesit ve tm detaylar gsterilecektir)
Aklarn makas st birleimi detay

(En az iki grn ve tm birleim detaylar gsterilecektir)
Gergi ubuklarnn birleim detaylar

(Tm gergi ubuklarnn ak , makas balantlar ve gergi ubuklarnn boylar, alacak somun boylar vb. tm gergi detaylar gsterilecektir.)
Alt ve st balk ek detaylar

(Birleimin detay, en az bir kesit, kaynak, levha vb. tm detaylar gsterilecektir.)
at rtsnn Ak ile birleiminin tekili Sabit ve Kayc mesnet detaylar

Kullanlan mesnet tipinin (bulonlu, merkezilik paral) gerekli tm grnleri ve kesitleri gsterilecektir. Kullanlan levha boyutlar, kaynak tipleri, kalnlklar, boylar vb. tm detaylar gsterilecektir.
Stabilite balantlarnn detaylar

Yatay ve dey tm stabilite balantlarna ait birleimlerde, stabilitestabilite, stabilite makas birleimi vb. iin, kullanlan levha boyutlar, kullanlan kaynak tipleri, kalnlklar, boylar gsterilecektir.
26.12.2008
8.HAFTA
elik Yaplarn Analiz, Tasarm ve Proje izimleri iin (Yaygn) Kullanlan Bilgisayar Programlar
Program zellii Program ad Sistem analizi var - Genel var - Endstri Y. Eleman tasarm var var Birleim Tasarm var var Proje izimi var var
TS 648 ve Trk Deprem Ynetmeliine gre tasarm var var
Steel elik-pro RAM -Structural -Connection -Cad Studio Staad-Pro -Real steel -Steeelexpress Prokon SAP2000 ETABS X-Steel Limcon
var - Genel
var
var
var
---
var - Genel var - Genel var - Genel Var - Bina -----
var var var var -----
var var ------var
var ------var var
-------------
26.12.2008
8.HAFTA

Celik Kafes Sistemi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Celik Kafes Sistemi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EL K ATI S STEMLER HAKKINDA GENEL B LG

(L, 2L, T, I profilleri)

(I , U profilleri) (10, 12 betonarme elii )

Gergi eleman Stabilite eleman at rts Ak (I profil)

Gergi eleman Makas

EL K KAFES S STEM TASARIMI

1) elik at Tayc Sisteminin Geometrik zelliklerinin Belirlenmesi

Soldan Saa Rzgar +0,8q

TS 498deki Rzgar Yk dalm emas

EL K KAFES S STEM TASARIMI

PrE = (1,2sin - 0,4)q = -20,10 kg / m2 PrF = -(0,4)q =-32,00 kg / m

Toplam at yk: P = Prt + Pkar + Prz + Pbuz = 79,10 kg/m2

EL K KAFES S STEM TASARIMI

Lt t t t at rts (Al. Sand. panel)

EL K KAFES S STEM TASARIMI

t at rts (Al. Sand. panel)

EL K KAFES S STEM TASARIMI

Ak (I profil) Ak (I profil) Ak (I profil) Makas

Kafes kiri aral Mesnet (makas)

b) ki aklkta bir srekli kiri

EL K KAFES S STEM TASARIMI

Ak c) aklkta bir srekli kiri Makas

Ak 3) Gerber Kirii Makas

n = ........... adet olarak belirlenir.

EL K KAFES S STEM TASARIMI

n = ........... adet olarak belirlenir.

ematik Moment diyagram

kinci alternatif iin hesap Lo at rtsne bal olarak seilir.

Lk ve Lo arasndaki oran belirlenir ve bunlar

L2 = 2*Lk + n * Lo orta aklk says :

ifadesinde yerine konularak n = ........... adet olarak belirlenir.

Bulunan n deeri tekrar yukardaki ifadede yerine konularak;

EL K KAFES S STEM TASARIMI

Lk = ........... m olarak elde edilir.

Kafes Kiri Says = n + 3 olarak belirlenir.

Sabit dey ykler (q kg/m) Lk Lo Lo L2 Lo Lo Lk

ematik Moment Diyagram

Sabit dey ykler (q kg/m) Lk Lo Lo L2 Lo Lo Lk

ematik Moment Diyagram

EL K KAFES S STEM TASARIMI

aklkta bir srekli kiri iin birleim yerleri

Mafsall birleim gsterimi :

Srekli Kiri birleimi (rijit) gsterimi :

EL K KAFES S STEM TASARIMI

Ak yk idealletirmesinin perspektif zerinde gsterimi

at rts Arl: grt Ak Arl : ga Kar Yk: Pk Buz Yk: Pb (varsa

[kg/m2] [10 kg/m ] [kg/m2] [kg/m ]

grt * t = ................. kg / m ga * a = ................... kg / m Pk * a = .................. kg / m

Pb * a = .................. kg / m q (YDI) = ................. kg / m

qx (YDI) = q (YDI) * cos = ....................... kg / m qy (YDI) = q (YDI) * sin = ....................... kg / m

E yzeyindeki rzgar yk: PRE F yzeyindeki rzgar yk: PRf

[(1.2sin-0.4)q [-0.4q kg/m2]

kg/m2] PRE * t = ................ kg / m PRF * t = ................ kg / m

3.2 Ak Statik Hesab

, qy(YDI), qx(YDII), qy(YDII))

qx(YDI), qy(YDI), qx(YDII), qy(YDII)

Tamam srekli kiri M [kgm] +

ki aklkta bir srekli kiri M [kgm] +

Cross Yntemi ile belirlenecek

qx(YDI), qy(YDI), qx(YDII), qy(YDII)

aklkta bir srekli kiri M [kgm] + + + + +

Cross Yntemi ile belirlenecek

Gerber kirii M [kgm] +

L2 = 2Lk + n Lo orta aklk says :

grt * Lo* t = ........ kg ga * Lo = ......... kg gm Lo a = ......... kg

grt Lo t/2 = .........kg g a * Lo = .........kg = ......... kg gm Lo a/2 = ........ kg Pk