Çelik 7.hafta-1

ÇELİK YAPILAR - I
1
2
Çelik kullanımının tarihsel gelişimi 3
4
5
6
7
Kiriş Kütükler
8
Köprüler İçin
1100 mm
9
10
11
12
Çelik Ürünler
 I Profilleri:
Piyasada mevcut olan I profili tipleri,

1. Normal I profilleri (I, IPN)
2. Orta geniş başlıklı I profilleri-IPE
3. Geniş başlıklı hafif I profilleri-IPBl (HE-A)
4. Geniş başlıklı I profilleri-IPB (HE-B)
5. Geniş başlıklı ağır I profilleri-IPBv (HE-M)
Normal I profilinin başlığındaki eğim kaldırılarak IPE profilleri ve hem eğim kaldırılarak hem
de başlık genişletilerek IPB profilleri oluşturulmuştur. I profillerinin genel gösterimleri IPN 220
şeklindedir. Buradaki profil numarası profil yüksekliğini göstermektedir.
h: Profil yüksekliği,
t: başlık kalınlığı,
b: başlık genişliği,
s(d): gövde kalınlığı
13
 U Profilleri:
Bu tip profillerde profil numarası olarak verilen sayı aynı zamanda mm olarak kesit
yüksekliğidir.
h: Profil yüksekliği, t: başlık kalınlığı, b: başlık genişliği, s(d): gövde kalınlığı
 L Profilleri (köşebentler ya da korniyerler):
a) Eşit kollu L profilleri
L90.9 veya L90.90.9 olarak gösterilmektedir. Bu gösterimlerin anlamı, her iki kol uzunluğu
90 mm, et kalınlığı 9 mm dir. Çelik yapılarda kullanılabilecek minimum kesit boyları L50.50.5 dir.
14
b) Değişik kollu L profilleri
L.90.60.8 olarak gösterilmektedir. Bu gösterimin anlamı, profilin uzun kolu 90 mm, kısa kolu
60 mm ve et kalınlığı 8 mm dir. Çelik yapılarda kullanılabilecek minimum kesit boyutları L65.50.5
dir.
 T Profilleri :
T profilleri yüksek gövdeli ve geniş tabanlı olmak üzere iki türe bulunmaktadır. Ayrıca I
profillerinin ikiye bölünmesiyle de T profilleri yapılabilmektedir. Gösterimi T120.60 şeklindedir ve
yüksekliği 120 mm olan T profilini işaret etmektedir.
 Z Profilleri :
Z200 şeklinde
gösterime sahiptirler ve
bu gösterim 200 mm
yüksekliğindeki Z
profili işaret
etmektedir.
15
 Kutu Profiller :
100.80.9 ( b.h.s(t)) şeklinde

gösterilirler.
 Borular:
D.t şeklinde gösterilirler. Burada D boru

çapını, t ise boru kalınlığını ifade etmektedir.
 Levhalar:
t.a.b. şeklinde gösterilirler. t kalınlığı, a kısa kenar

uzunluğunu ve b ise uzun kenar uzunluğunu ifade
etmektedir.
 Lamalar:
b.t. veya b.t.-l şeklinde gösterilirler. b ve t kesit

boyutlarını l ise lama boyunu ifade etmektedir.
16
 Yuvarlak çubuklar:
D şeklinde gösterilirler. Burada D ile çubuk çapı anlaşılmaktadır.
 Soğuk çekilmiş profiller:
Hafif çelik yapılarda kullanılan bu profillere ait bazı kesitler aşağıda gösterilmektedir.
 Yapma Kesitler:
Levhaların kesilip kaynaklaması ile elde edilenler.
Hadde profilleri ile levhaların birleştirilmesi ile yapılanlar
Hadde ürünlerinin birbirleriyle birleştirilmesiyle oluşturulanlar
17
18
Çelik Yapılarda Hesap Yöntemleri
Çelik yapıların hesabında emniyet gerilmeleri yöntemi (elastik teoriye göre hesap) ile
taşıma gücü yöntemi (plastik teoriye göre hesap) kullanılabilmektedir.
Bu yöntemlerden emniyet gerilmeleri yönteminde; malzeme lineer elastik olarak dikkate

alınmakta ve malzemenin akma dayanımı belli bir güvenlik sayısına bölünerek emniyet gerilmesi
elde edilmektedir. Önce elemana etkiyen kesit tesirleri hesaplanır (N, M, T, Mb). Bu etkilerin
oluşturacağı maksimum gerilmeler bulunur (max, max). Bütün bu hesaplar bu emniyet gerilmesini
geçmeyecek ve şekildeğiştirmeler belli değerleri aşmayacak şekilde yapılmaktadır.
P
q
Ty
My
qL/2+P/2 qL/2+P/2
P z
x Tx
Tmax Mx
Nz Mz
2
Mmax=pL /8+PL/11 y
Nz: Normal kuvvet () Mx: Eğilme momenti ()

Tx: Kesme kuvveti () My: Eğilme momenti ()
Ty: Kesme kuvveti () Mz: Burulma momenti ()
→ = → = → =
19
Ülkemizde yürürlükte olan “Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları, TS648” şartnamesi
Emniyet Gerilmeleri Yöntemini esas almaktadır. Dolayısıyla bu ders kapsamında Emniyet
Gerilmeleri Yöntemine göre tasarım anlatılacaktır. Ayrıca “Çelik Yapıların Plastik Teoriye Göre
Hesap Kuralları, TS4561” şartnamesi de belirli koşulları sağlayan yapıların Plastik Tasarım
yöntemiyle boyutlandırılması sırasında kullanılabilir.
Daha sonra sehim denetimi, stabilite denetimi olarak adlandırılan burkulma, buruşma, yanal
burkulma denetimleri ve dinamik etkilerin hakim olduğu durumlarda yorulma denetimleri yapılır.
Çelik Yapılarda Yükler
Bir yapının projelendirilmesinde, o yapının ekonomik ömrü boyunca maruz kalacağı yüklerin
kesin olarak belirlenmesi oldukça zordur. Bu nedenle yapıya etkimesi muhtemel yükler proje
mühendisi tarafından dikkatle belirlenmelidir. Bir yapıya etkiyen yükler;
 Yapının öz ağırlığı
 Yapıda bulunan eşyalar, makineler, insanların ağırlığı
 Köprülerde ya da otoparklarda trafik ağırlığı
 Kar yükü
 Hareketli yüklerden kaynaklanan dinamik etkiler
 Rüzgar ve deprem yükleri
 Depolarda sıvı basıncı
 Sıcaklık değişiminden kaynaklanan kuvvetler
 Toprak basıncı
şeklinde sıralanabilmektedir. Etkidiği yer ve büyüklüğü belli olan yüklere ölü yükler (sabit yükler)
adı verilmektedir. Bunlara duvarların, döşemelerin, çatıların, tesisatların öz ağırlıkları örnek olarak
verilebilir. Sabit olmayan, yeri ve büyüklüğü değişen yükler ise hareketli yükler olarak adlandırılır
ki bu yüklere taşıt yükleri, rüzgar, deprem, kar ve kren yükleri örnek olarak verilebilir. Çelik
yapılarda yükler, dayanım ve stabilite tahkikleri için, TS498’den alınmalıdır. TS498’de olmayan
yükler için yük analizi yapılmalıdır.
Kar Yükünün Hesabı
TS 648’e göre
Kar yağmayan yöreler dışında kalan yerler için hesaplarda dikkate alınacak kar yükü;
Pk=mxP0 (Yatay düzlemde, kN/m2) bağıntısı ile hesaplanmaktadır. Burada m 0≤m≤1 arasında değer
alan bir katsayıdır. Bu katsayı çatı eğimine bağlı olarak ≤300 için m=1 ve >300 için m=1-(0-
300)/400 şeklinde değerler almaktadır. P0 (Kar yükü değeri) ’ın değeri ise, inşaat yerinin denizden
yüksekliğine ve bölgesine bağlı olarak TS498 de Çizelge 11’de verilmektedir.
TS 7046’ya göre
TS7046’ya göre kar yükünün hesabı ise standardın 2 sayfasında yer alan aşağıdaki formül
yardımıyla hesaplanmaktadır.
S  .s0
20
Burada, S çatıdaki kar yükü, S0 yerdeki karakteristik kar yükünü,  ise şekil katsayısını
göstermektedir. Basit çift eğimli bir çatıda,
0 <  ≤ 15o ise 1= 2=0.8

α
o o o
15 <  ≤ 30 ise 1=0.8, 2=0.8+0.4x(-15 )/15
30 <  ≤ 60o ise 1=1.2x(60o -)/30o, 2=0.8x(60o -)/30o

1
o 2
 ≥ 60 ise 1=2=0
Yerdeki karakteristik kar yükü
So=.d dir. Burada d kar derinliği (m),  ise karın yoğunluğu kg/m3
  300  200.e ( 1.5d ) (TS7046, Sayfa 18)
Eğimli çatısı olan yapılarda, rüzgar veya güneş nedeni ile bir tarafında kar birikmeyebilir. Bu
nedenle, tüm çatıya etki eden tam kar yükü yüklemesinin yanında, yalnızca çatının sol yanına ve
yalnızca sağ yanına etkiyen yarım kar yüklemeleri de mutlaka yapılmalıdır.
Tam kar yüklemesi Sol yarım kar yüklemesi Sağ yarım kar yüklemesi
Çatının simetrik olmaması nedeniyle gerçekte ve hesapta (m katsayısı ile azaltmalar

uygulandığından) aynı çatının farklı kısımlarında farklı kar yükleri ortaya çıkabilir.
Ayrıca, çatı geometrisi kar birikimine neden olacak tarzda ise yine aynı çatının farklı
kısımlarında farklı kar yükleri dikkate alınmalıdır.
21
TS 498’e Göre Rüzgar Yükünün Hesabı
Rüzgarın yapılar üzerindeki etkisi, esiş doğrultusu ve yönüne, yapının yüksekliği ve

geometrisine bağlıdır. Buna göre rüzgar yükü Pr=C.q şeklinde hesaplanmaktadır. Burada, C, rüzgar
esiş doğrultusu ve yönüne, yapının geometrisine bağlı şekil katsayısı adını almakta ve TS498’den
değeri alınmaktadır. Bu değer,
CA = +0.80
CB = -0.4
E
CE = (1.2Sin-0.4) F
CF = -0.4 
H
B
A
şeklindedir. Aşık, mertek ve cephe elemanı gibi tekil eleman hesaplarında bu katsayılar %25
arttırılır. C katsayısını pozitif işaretli olması rüzgar etkisinin düzleme doğru (basınç), negatif işaretli
olması ise düzlemden uzaklaşan (emme) olduğunu göstermektedir. Rüzgar şiddeti q=V2/1600
bağıntısıyla hesaplanmaktadır. Burada V(m/sn) cinsinden rüzgar hızı olarak alınırsa q (kN/m2)
olarak elde edilir. Rüzgar hızı, yapı yüksekliğine (H) aşağıdaki çizelgede verilmektedir (TS498,
Sayfa 9, Çizelge 5).
Yapı Yüksekliği Rüzgar Hızı Rüzgar Şiddeti

H(m) V(m/sn) q(kN/m2) q=1.1
0-8 28 0.5 48 m
9-20 36 0.8 q=0.8
21-100 42 1.1
q=0.5
>100 46 1.3
Deprem Yükleri
Deprem yükleri için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Deprem etkileri eşdeğer statik yüklere
dönüştürülerek yapını ağırlığı ile orantılı şekilde dikkate alınabilir. Bu yöntem az katlı yapılar için
yeterli bir yaklaşım olsa da, gökdelenler, asma köprüler gibi önemli yapılarda tam bir dinamik
analiz mutlaka gereklidir.
22
Çelik Profillere İlişkin Kesit Formülleri
Ağırlık Merkezi: Hazır profiller için tablolardan alınır. Yapma profiller için,
∑ ∑
= ∑
= ∑
formülüyle hesaplanır. Her bir parçanın seçilen karşılaştırma eksenine
göre statik momentlerinin toplamının toplam alana bölümüyle bulunur.
Alan: Hazır profiller için tablolardan alınır. Yapma profiller için geometrik kurallardan yararlanılır.
Atalet Momentleri: Hazır profiller için tablolardan alınır. Yapma profiller için mukavemet
formüllerinden hesaplanır. Atalet momenti hız, ivme, kuvvet gibi fiziksel bir büyüklük olmayıp
hesap kolaylığı sağlamaya yöneliktir. Bir cinsim atalet momenti onun dönmeye karşı direncinin bir
ölçümüdür. Örneğin büyük bir tekerleği durdurmak veya dönmeye başlatmak küçük tekerlekten
daha zordur. Çünkü büyük tekerleğin atalet momenti daha büyüktür.
= ( ) = ( )
Paralel eksen teoremi: Bir elemanın ağırlık merkezinden e mesafesi kadar uzaktan geçen bir eksene
göre atalet momenti ̅ = + . bağıntısıyla hesaplanır. Bu formülde F kesit alanını, Ix
elemanın kendi ağırlık merkezinden geçen eksen takımına göre atalet momentini göstermektedir.
Mukavemet Momenti:
eü
x
( ) ü
= = ü
=
ea
Statik Moment:
x
S x  F .e
e
x
Atalet Yarıçapı:
= ( ) = ( )
23
Örnek: x-x ve y-y eksenlerine göre atalet momentlerini hesaplayınız. Ix=?, Iy=?
y
U200
x x
15x125
10x300
e
Karşılaştırma ekseni
y 10x150
U200 için tablodan Ix=1910 cm4, Iy=148 cm4
F=32.2 cm2
x x
e=2.01 cm
d
d(s)=0.85 cm
y
∑( . ) . + . + . + . + .
̅= =
∑ + + + +
1 15 0.5 + 1.5 12.5 1.75 + 1 30 17.5 + 1.5 12.5 33.25 + 32.2 (34 + 0.85 − 2.01)
=
1 15 + 1.5 12.5 2 + 1 30 + 32.2
= 19.58
Atalet momentleri
= + . (paralel eksen teoremi)
1 1
= 15 1 + 15 1 (19.58 − 0.5) + 12.5 1.5 + 1.5 12.5 (19.58 − 1.75)
12 12
1 1
+ 1 30 + 1 30 (19.58 − 17.5) + 12.5 1.5 + 12.5 1.5 (33.25 − 19.58)
12 12
+[148 + 32.2 (34.85 − 2.01 − 19.58) ] = 23123
1 1 1 1
= 1 15 + 1.5 12.5 + 30 1 + 1.5 12.5 + 1910 = 2682
12 12 12 12
24
Örnek: x-x ve y-y eksenlerine göre atalet momentlerini ve atalet yarıçaplarını hesaplayınız. Ix=?,
Iy=?, ix=?, iy=?
yu yI yu
U300 IPE300 U300
xI,u xI,u
yu yI yu
U300 için tablodan F=58.8 cm2, Ix=8030 cm4, Iy=495 cm4, b=100 mm, ey=2.70 cm
y
x x
ey
IPE300 için tablodan F=53.8 cm2, Ix=8360 cm4, Iy=604 cm4, b=150 mm
= 2 8030 + 8360 = 24420
15
= 604 + 2 495 + 58.8 + 10 − 2.70 = 27353.1
2
24420 27353.1
= = = 11.94 , = = = 12.63
2 58.8 + 53.8 2 58.8 + 53.8
25
BÖLÜM II
2. Çelik Birleúim Gereçleri
Çelik yapÕlar, profillerin ve levhalarÕn birleútirme elemanlarÕile birleútirilmesi sonucunda elde edilir.
Birleútirilen elemanlarÕn zarar vermeden sökülüp, sökülememe durumuna göre ayrÕlabilir. Çözülebilen
birleúim araçlarÕbulonlardÕr. Çözülemeyen birleútirme araçlarÕise perçin ve kaynaktÕr.
x ÇözüleELOHQELUOHúLPDUDoODUÕ&ÕYDWD (bulon))

x d|]OHPH\HQELUOHúLPDUDoODUÕND\QDNSHUoLQ
olmak üzere iki türlüdür.
Çelik HOHPDQODUÕQELUOHúLPLQGHo|]PLVWH\HQoSUREOHPPHYFXWWXU%XQODU
.XOODQÕODELOHFHNELUOHúLPDUDFÕQÕQ|]HOOLNOHUL%XORQoDSÕYH\DND\QDNNDOÕQOÕ÷Õ)
%LUOHúWLULOHQHOHPDQODUÕQNDOÕQOÕ÷ÕQDED÷OÕRODUDNEHOLUOHQLU
2) Gerekli birlesLPDUDFÕQÕQPLNWDUÕ%XORQVD\ÕVÕYH\DND\QDNDODQÕ
%LUOHúWLULOHQ HOHPDQODUGDNL NXYYHWH YH ELUOHúLP DUDoODUÕQGDNL JHULOPH GH÷HUOHUL HVDV DOÕQDUDN
belirlenir.
3) BirleúLPDUDoODUÕQÕQELUOHúim yerinde düzenlenmesi ve detay resminin çizilmesi
Yönetmelikte belirtilen konstrüktif NXUDOODUDJ|UHG]HQOHPH\DSÕOÕU
dHOLN\DSÕODUGDELUOHúLPDUDoODUÕúXVHEHSOHUOHNXOODQÕOÕU
x 7DúÕ\ÕFÕ VLVWHP HOHPDQODUÕQÕ ELUELULQH ED÷ODPDN NLULú NRORQ ELUOHúLP QRNWDODUÕQÕ

PHVQHWOHULNDIHVVLVWHPOHUGHG÷PQRNWDODUÕQÕWHúNLOHWPHNYE
x 7DúÕ\ÕFÕVLVWHPHOHPDQODUÕQÕELUELULQHHNOHPHNE\NDoÕNOÕNOÕNDIHVVLVWHPDOWEDúOÕ÷Õ
YH\DPWHPDGLNLULúOHUJLELWHNSURILOLQ yeterli JHOPHGL÷LGXUXPODUYE
x =D\ÕIHQNHVLWOHULQWDNYL\HVL\DGDGROXJ|YGHOL\DSPDSURILOUHWPHN
19
2.1. 3HUoLQOL%LUOHúLPOHU
Perçin, yuvarlak çelikten presleme

suretiyle elde edilen, delik çevresinde
ezilme ve gövdesinde makaslama
etkisiyle yük taúÕyan birleútirme aracÕdÕr.
Bir daha çözülemeyecek olan
birleútirmelerde kullanÕlÕr. Yerine
konmamÕú perçin, bir baú ve gövdeden meydana gelir.

Esas perçin çapÕ yerine konmuú ve dövülmüú olanÕdÕr.
Çünkü yerine konmamÕú perçin çapÕ, yerine konmuú
perçin çapÕndan 1 mm küçüktür. Yerine yerleútirilen
perçinin dövüldükten sonra deli÷i tamamen doldurmalÕdÕr.
Bu nedenle yerine konmamÕúbir perçin uzunlu÷unu yerine
konduktan ve dövüldükten sonra hem deli÷i dolduracak ve
hem de bir baúoluúturacak uzunlukta seçilmelidir. Perçin
üretiminde, ana malzemeye göre daha yumuúak kalitede
çelik kullanÕlÕr. St.37çeli÷i ile yapÕlan yapÕlarda kullanÕlacak perçin St.34, St.52 çeli÷i ile yapÕlan
yapÕlarda ise, St.44 çeli÷i tercih edilir. Kopma uzamalarÕ% 30 a yakÕndÕr
20
2.2. &ÕYDWDOÕ%XORQOX%LUOHúLPOHU
&ÕYDWDODU (Bulonlar) DOWÕJHQ EDúOÕ VLOLQGLULN J|YGHOL XFXQGD \LYGLú DoÕOPÕú RODQ
ELUOHúLP DUDFÕGÕU dHOLN \DSÕODUÕQ ELUOHúLPLQGH QRUPDO FÕYDWDODU ve \NVHN GD\DQÕPOÕ
|QJHULOPHOLFÕYDWDODU ROPDN]HUHLNLWUFÕYDWDNXOODQÕOÕU
d d1
Gövde Somun

G*|YGHoDSÕ d 1 <LYdDSÕ '&ÕYDWDGHOL÷LoDSÕ
2.2.1. Normal Bulonlar
&ÕYDWDODUÕQ NXYYHW DNWDUÕPODUÕ J|YGHGH PDNDVODPD YH GHOLN oHYUHVLQGH H]LOPH

JHULOPHOHULQH J|UHKHVDSODQPDNWDGÕU1RUPDOFÕYDWDODUGDGLNNDWHGLOPHVL JHUHNHQHQ|QHPOL
KXVXV GLú DoÕOPDPÕú J|YGH NÕVPÕ ER\XQXQ ELUOHúWLULOHQ HOHPDQODUÕQ WRSODP ER\XQXQ
birleúWLULOHQHOHPDQODUÕQWRSODPNDOÕQOÕ÷ÕQGDQGDKDID]ODROPDVÕGÕU6RPXQXQDOWÕQDNRQDQSXO
EXID]ODOÕ÷DUD÷PHQVRPXQXQVÕNÕODELOPHVLQLVD÷ODU
0RQWDM HVQDVÕQGD FÕYDWD EXORQ GHOL÷H NRQGXNWDQ VRQUD GLú DoÕOPÕú XFXQD |QFH SXO
URQGHOD DUGÕQGDQ VRPXQ WDNÕOÕU &ÕYDWD EDúÕ ELU DQDKWDUOD VDELW WXWXOXS GL÷HU ELU DQDKWDUOD
VRPXQ VDDW \|QQGH G|QGUOHUHN VÕNÕOÕU 0RQWDMÕ NROD\ ROGX÷XQGDQ JHQHOOLNOH úDQWL\HGH
\DSÕODQPRQWDMELUOHúLPOHULQLQFÕYDWDOÕROPDVÕWHUFLKHGLOLUgWH\DQGDQSDKDOÕROGX÷XQGDQYH
21
ELUOHúWLULOHQSDUoDODUGDHQNHVLWND\EÕQDQHGHQROGX÷XQGDQDW|O\HELUOHúLPOHULQGHEXORQWHUFLK
edilmez.
(a) Bulon, (b) Rondela (pul), (c) Somun, (d) Üçü bir arada
1RUPDOFÕYDWDODU
x .DEDFÕYDWDODU.DUDFÕYDWDODU
x 8\JXQFÕYDWDODU3DUODNFÕYDWDODU
olmak üzere LNLNÕVPDD\UÕOPDNWDGÕU .DEDFÕYDWDODUGDDQÕODQoDSJ|YGHoDSÕQDHúLWWLU&ÕYDWD

GHOL÷LQLQ oDSÕ DQÕODQ oDSWDQ PP ID]ODGÕU 8\JXQ FÕYDWDODUGD DQÕODQ oDS J|YGH oDSÕQGDQ
PPD]GÕU&ÕYDWDGHOL÷LQLQoDSÕDQÕODQoDSWDQPPID]ODGÕUgUQH÷LQ
Kaba ve uygun EXORQDUDVÕQGDNLIDUNODU

1) .DEDEXORQODUGDEXORQJ|YGHoDSÕGGHOLNoDSÕQGDQ'PPNDGDUD]GÕU(d=D-1).
8\JXQEXORQODUGDLVHEXORQJ|YGHoDSÕGHOLNoDSÕQDHúLWWLU. 20-PPoDSOÕ bulonlar için 0.3 mm tolerans
d0.3 mm) . Daha küçük çaplarda EXPLNWDURUDQWÕOÕRODUDND]DOWÕOÕU
kabul edilir (D-dd
2) Kaba bulonlarda GLú DoÕOPÕú NÕVPÕQGÕúÕQGD NDODQJ|YGHNÕVPÕislenmemiútir. 8\JXQEXORQODUGDLVHEXNÕVÕP
GHOL÷H tam uyacak úHNLOGH tornalanmak suretiyle düzgün olarak islenmiútir.
.DEDFÕYDWDGDG '-1 mm; 8\JXQFÕYDWDGDG '
3UDWLNWH \D\JÕQ RODUDN NXOODQÕODQ FÕYDWD oDSODUÕ YH X\JXODQDFDN RODQ GHOLN oDSODUÕ
DúD÷ÕGDYHULOPHNWHGLU
22
Çekirdek (diú GLEL DODQÕ %XORQODUGD GLúOL J|YGH NÕVPÕQGDNL GLú GLSOHUL HVDV DOÕQDUDN EHOLUOHQHQ HQNHVLW
DODQÕGÕU$\QÕLVPHVDKLSX\JXQYHNDEDEXORQODUGDoHNLUGHNDODQODUÕHúLWWLU
1RUPDOEXORQODUGDLNLWUoHOLNNXOODQÕOPDNWDGÕU. Bunlar;
1) 4.6 Çeli÷i 6WoHOL÷LNXOODQÕODQ\DSÕNÕVÕPODUÕQGDNXOODQÕOÕU
oHOL÷L NRSPD PXNDYHPHWL [ NJPP YH DNPD VÕQÕUÕ [ NJPP RODQ oHOL÷L LIDGH
etmektedir).
2) 5.6 Çeli÷i 6WoHOL÷LNXOODQÕODQ\DSÕNÕVÕPODUÕQGDNXOODQÕOÕU
oHOL÷L NRSPD PXNDYHPHWL [ NJPP YH DNPD VÕQÕUÕ [ NJPP RODQ oHOL÷L LIDGH
etmektedir). .DEDEXORQRODUDNoHOL÷LX\JXQEXORQRODUDNLVHYHoHOLNOHULNXOODQÕOPDNWDGÕU
2.2.1.1.&ÕYDWD (Bulon) +HVDSODUÕ
&ÕYDWDODU HNVHQOHULQH GLN HNVHQOHUL ER\XQFD YH KHP HNVHQOHULQH GLN KHPGH HVNHQOHUL
ER\XQFDoDOÕúPDNWDGÕU
&ÕYDWDODU HNVHQLQH GLN ]RUODQGÕ÷Õ GXUXPODUGD FÕYDWD J|YGHVL LOH GHOLN \]H\L DUDVÕQGD
H]LOPH FÕYDWD J|YGHVL HQNHVLWLQGH GH ND\PD PDNDVODPD JHULOPHOHUL ROXúPDNWDGÕU $\UÕFD
FÕYDWDODU H]LOPH YH PDNDVODPD \DQÕQGD H÷LOPH\H GH oDOÕúPDNWDGÕU $QFDN FÕYDWD oDSÕQÕQ
OHYKD NDOÕQOÕ÷ÕQD RUDQÕ QHGHQL\OH H÷LOPH JHULOPHOHUL oRN NoN NDOÕU YH FÕYDWDODUGD LKPDO
edilebilir.
23
2.2.1.1.1.0DNDVODPD\DdDOÕúDQ%LUOHúLP
0DNDVODPD\DoDOÕúDQELUOHúLPGHGHIRUPDV\RQYH\DWDúÕPDJFQND\EHWPHGXUXPX
a) /HYKDQÕQ\ÕUWÕOPDVÕ\OD
b) &ÕYDWDQÕQNHVLOPHVL\OH
c) LevhaQÕQYH\DFÕYDWDQÕQ ezilmesiyle
d) /HYKDGDNLNHVPH\ÕUWÕOPDVÕ\OD
meydana gelmektedir.
a) /HYKDQÕQ <ÕUWÕOPDVÕ LHYKDODUGDNL \ÕUWÕOPD FÕYDWD GHOLNOHULQLQ DoÕOPDVÕ\OD HQ oRN

]D\ÕIODPÕúNHVLWWHPH\GDQD JHOPHNWHGLU %XQHGHQOHHQ]D\ÕINHVLWWHNLID\GDOÕ HQNHVLWDODQÕ
\NNDUúÕOD\DELOPHOLGLU%RúOXNoDSÕOHYKDNDOÕQOÕ÷ÕQDX\JXQúHNLOGHVHoLOPHOLGLUProfillerin
EDúOÕNYHNROODUÕQDDoÕODELOHFHNPDNVLPXPFÕYDWDGHOL÷LoDSODUÕWDEORODUGDYHULOPHNWHGLU
/HYKDODUYHKDGGHSURILOOHULQLQEDúOÕNYHNROODUÕGÕúÕQGDNLE|OJHOHULLoLQWcm cinsinden
en küçük levhDNDOÕQOÕ÷ÕROPDN]HUHDoÕODELOHFHN RODQGHOLNoDSÕ
5 0.2 () dir<DOPDQ2GDEDúÕ+LOPL'HUHQ
b) &ÕYDWDQÕQ .HVLOPHVL CÕYDWDODUÕQ oDOÕúPDODUÕ WHN HWNLOL YH\D oRN HWNLOL RODUDN
GH÷HUOHQGLULOPHNWHGLU %XUDGD HWNL VD\ÕVÕ PDNDVODPD\D oDOÕúDQ NHVLW VD\ÕVÕ RODUDN GLNNDWH
DOÕQPDNWDGÕU
24
7HNHWNLOLRODUDNoDOÕúDQFÕYDWDODU
0DNDVODPD\DJ|UHWHNHWNLOLFÕYDWDODUÕQWDúÕ\DELOHFH÷LPDNVLPXP\N
Nm 4.N m
Wm d W em olmak üzere
S .d 2 / 4 S .d 2
S .d 2
Nm .W em ED÷ÕQWÕVÕLOHEHOLUOHQLU
4
W em &ÕYDWDQÕQND\PDHPQL\HWJHULOPHVLGLU.
Fe37 EY uygun bulon için W em =14 kN/cm2=1400 kg/cm2=137 N/mm2 (100 kg=1 kN)
dLIWHWNLOLRODUDNoDOÕúDQFÕYDWDODU
0DNVODPD\DJ|UHoRNHWNLOLRODUDNoDOÕúDQELUFÕYDWDQÕQWDúÕ\DELOHFH÷LPDNVLPXP\N
25
Nm S .d 2
Wm d W em olmak üzere Nm 2. .W em ED÷ÕQWÕVÕLOHKHVDSODQÕU.
2.S .d 2 / 4 4
W em : Makaslama emniyet gerilmesi
GFÕYDWDgövde oDSÕ
N: yük
QPDNDVODPD\]H\VD\ÕVÕ %XUDGDDOÕQPÕúoLIWHWNLOLROGX÷XQGDQ
c) /HYKDQÕQYH\D&ÕYDWDQÕQ Ezilmesi:
7HNHWNLOLRODUDNoDOÕúDQFÕYDWDODU
%LUDGHWWHNHWNLOLFÕYDWDQÕQH]LOPH\H J|UHDNWDUDELOHFH÷L\N
Ne
V ez d V ez ,em N e d .t.V ez ,em t=min(t 1 ,t 2 )
d .t
V ez,em : Tablo3, Sayfa 4
dLIWHWNLOLRODUDNoDOÕúDQFÕYDWDODU
26
Ne
V ez t=min(t 1 ;t 2 + t 3 )
d .t
V ez,em : Ezilme emniyet gerilmesi

t 1 , t 2 , t 3 %LUOHúWLULOHQOHYKDODUÕQNDOÕQOÕ÷Õ
%LU FÕYDWDQÕQ HPQL\HWOH WDúÕ\DELOHFH÷L \N N em =min(N m , N e GLU %LU ELUOHúLPGH

NXOODQÕODFDN FÕYDWD VD\ÕVÕ Q T/N em LOH KHVDSODQÕU %XUDGD 7 ELUOHúLPH HWNL\HQ WRSODP \N
göstermektedir.
1RW &ÕYDWD VD\ÕVÕQGD \XYDUODPD GDLPD VWH \DSÕOÕU gUQH÷LQ Q LVH Q DOÕQÕU %LU
ELUOHúLPGHHQD]FÕYDWDEXOXQPDOÕGÕU
d) /HYKDODUÕQ.HVPH<ÕUWÕOPDVÕ &ÕYDWDODUDUDVÕYHNHnar mesafeleri)
/HYKDODUÕQ NHVPH \ÕUWÕOPDVÕQÕ |QOHPHN LoLQ FÕYDWDODUÕQ \HUOHúWLULOPHVL 76¶H X\JXQ

\DSÕOPDOÕGÕU3URILOOHUGHFÕYDWDGHOLNOHULQLQ\HUOHULoL]HOJHOHUGHEHOLUOHQPLúWLU'L÷HUHOHPDQODU
LoLQNHQDUX]DNOÕNODU76¶GHVÕQÕUODQGÕUÕOPÕúWÕU
(Tablo 4 veya TS648 Sayfa 43, Çizelge 14)
D: %RúOXNoDSÕ 'HOLNoDSÕ
e min =3.D e max =8.D, 15.t min

e 1-min =2.D e 1-max =3.D, 6.t min
e 2-min =1,5.D e 2-max =3.D, 6.t min
27
ROPDOÕGÕU%XUDGD
HLNLFÕYDWDGHOL÷LDUDVÕQGDNLPHVDIH
e 1 .XYYHWGR÷UXOWXVXQGDNLNHQDUODUGDQRODQPHVDIH
e 2 : .XYYHWGLNGR÷UXOWXVXQGDNLNHQDUGDQRODQPHVDIH
CÕYDWDOÕ ELUOHúLP KHVDSODUÕQGD FÕYDWDODUD HúLW \N JHOGL÷L NDEXO HGLOPHNWHGLU $QFDN
NXYYHWLQ GD÷ÕOÕúÕ ELUOHúWLULOHQ HOHPDQODUÕQ YH NXOODQÕODQ ELUOHúLP DUDoODUÕQÕQ HODVWLNOL÷L LOH
\DNÕQGDQLOJLOLGLUYHbirçok DUDúWÕUPDFÕWDUDIÕQGDQJHUoHNOHúWLULOHQGHQH\OHUEXGD÷ÕOÕPÕQHúLW
ROPDGÕ÷ÕQÕ J|VWHUPHNWHGLU %X QHGHQOH ELU VÕUD\D NRQXODFDN FÕYDWD VD\ÕVÕQÕQ DOWÕGDQ ID]OD
ROPDVÕQD L]LQYHULOPHPHNWHGLU$\UÕFDLNLWDQHGHQD] ELUOHúLP DUDFÕ\OD ELUOHúLP \DSÕOPDVÕQD
da izin verilmemektedir.
76¶H J|UH ELU oXEXNWD DoÕODQ GHOLN oDSÕ QH NDGDU NoN ROXUVD ROVXQ oXEX÷XQ
WDúÕPDNDSDVLWHVLKLoELU]DPDQGROXNHVLWLQWDúÕPDNDSDVLWHVLQLQ¶LQLJHoHPH]
28
Problem :
Malzeme Fe37, EY yüklemesi øVWHQHQ%LUOHúLPLQX\JXQFÕYDWDLOHWHúNLOL
Çizelgelerden L55.55.8 için d 1 PP%XSURILOGHDoÕODELOHFHNPDNVLPXPGHOLNoDSÕ

/HYKD\DDoÕODELOHFHNFÕYDWDGHOL÷LoDSÕ
D d 5t 0.2(cm) D 5 x10 0.2 # 2cm 20mm
Bu durumda DoÕODFDNFÕYDWDGHOL÷LD PPGLU*|YGHoDSÕPPRODQ0FÕYDWDNXOODQÕODFDNWÕU

(Sayfa 4, Tablo 2). (÷HU'PPQLQDOWÕQGDROVD\GÕ' PP¶OL÷LNXOODQÕODFDNWÕ
&ÕYDWDVD\ÕVÕQÕEXOPDOÕ\Õ]
N em min( N m , N e )
%LUDGHW0X\JXQFÕYDWDQÕQWDúÕ\DELOHFH÷L\N
1-Makaslamaya göre tek etkili
S .d 2 S x1.7 2
Nm .W em x14 31.77 kN Tablo 3'ten o W em 14 kN/cm 2
4 4
2-Ezilmeye göre
Ne d .tmin .V ez ,em 1.7 x0.8 x 28 38.08 kN Tablo 3'ten o V ez ,em 28 kN/cm 2
N em min( N m , N e ) N em 31.77 kN
%LU0X\JXQFÕYDWDN1\NWDúÕ\DELOLUVH1.2 kN yükü;
29
61.2
n 1.926 # 2 adetÕYDWDWDúÕU
c
31.77
+DWÕUODWPD%LUELUOHúLPGHHQD]DGHWFÕYDWDEXOXQXU
&ÕYDWDQÕQ\HUOHULQLQEHOLUOHQPHVL
Tablodan L55.8 için w 1 PPDOÕQÕU (Tablo 26, Sayfa 19).
e t 3.D 3 x17 51mm # 55mm

e1 t 2.D 2 x17 34mm # 35mm
Not:
.|úHEHQWWHVDGHFHQRUPDONXYYHW &ÕYDWDODUGDVDGHFHQRUPDONXYYHW
&ÕYDWDODUGDH¶GHQGROD\ÕPRPHQWYDU .|úHEHQWWHH¶GHQGROD\ÕPRPHQWYDU
3UDWLNWH 'XUXP X\JXODQÕU )DNDW FÕYDWDODUD GúHQ PRPHQW SD\Õ GLNNDWH DOÕQPD]
76LNLQFLGXUXPX\JXODQGÕ÷ÕQGDPRPHQWHWNLVLQLDOPD\Õ]RUXQOXNÕODU
30
0RPHQW(WNLVLQGH&ÕYDWDOÕ%LUOHúLP
P
P P
NiyP NiyP NiyM
NixM
e NiyM NixM
NiyP NiyP NixM NiyM
M=P.e M
Eksantrik yük NiyM
P M M
N iyP N ixM . yi N iyM .xi
n J J
J: Polar atalet momenti
Süperpoze edilirse
P M ½
N y N iyP N iyM .xi °
°
n J
M °
¾N N N
2
ix
2
iy d N em min N m , N e

N N N P M
0 . yi
x ix ix
J °¿
Burada J ¦ x ¦ y 2
i
2
i
&ÕYDWDODUÕQD÷ÕUOÕNPHUNH]LQHRODQ[YH\ mesafeleri, IFÕYDWDDODQÕROPDN]HUH
ex
¦ f .xi i
ey
¦ f .yi i
¦f n. fi ex
¦x i
ey
¦y i
Q FÕYDWDVD\ÕVÕ
¦f ¦f
i
i i n n
Problem: &ÕYatalar M20 uygun bulon, Fe37, EY LoLQJHULOPHGHQHWLPL\DSÕQÕ]
P=50 kN
1
1
50
100 P x = 3&RVĮ &RV 35.35 kN
100
50 P y = 36LQĮ 6LQ N1
t=10 mm
t=12 mm
&ÕYDWDODUÕQD÷ÕUOÕNPHUNH]LQHHWNL\HQPRPHQW
50 50 50 50 200 mm
31
M=35.35x300+35.35x150=15907.5 kNmm
Py=35.35 kN
100 Px=35.35 kN
100
NxiM
M=15907.5 kNmm
NxiP=Px/n NyiM
NyiP=Py/n
50 50
hVWWH\NHHQ\DNÕQFÕYDWDHQoRN]RUODQÕU%XQHGHQOHRQXKHVDSODPDN\HWHUOLGLU
(1)
N1xPx N1xM
Py 35.35
N iyPy 7.07 kN
5 5
N1yM
Px 35.35
N ixPy 7.07 kN
5 5
N1yPy
N J ¦x 2
i yi2 4 x502 4 x1002 50000 mm 2
M 15907.5
N1Mx . y1 x100 31.815 kN
J 50000
M 15907.5
N1My .x1 x50 15.9075 kN
J 50000
¦N 1x N1Pxx N1Mx 7.07 31.815 38.885 kN
¦N 1y N1Pyy N1My 7.07 15.9075 22.9775 kN
N N12x N12y 38.8852 22.97752 45.17 kN
45.17 kN d N em min( N m , N e ) ROPDOÕ
32
1 adet M20 uygun bulon için
S x 2.1 ½
2
Nm x14 47 kN °
4 ¾ N em 47 kN
Ne 2.1x1.0 x 28 58 kN °¿
45.17 d 47 kN olur.
Örnek:
30 kN
Verilenler: Fe37, EY \NOHPHVL0X\JXQFÕYDWD
øVWHQHQOHU%LUOHúLPLGHQHWOH\LQL]
ex
¦ F .x ¦ x
i i i 70 70
28 mm J
n
¦ (x 2
yi2 )
i
Fi n 5 i 1
¦x 2
i 3 x 2.82 2 x(7 2.8) 2 58.8 cm 2 ¦y 2
i 2 x7 2 2 x3.52 122.5 cm 2
J 58.8 122.5 181.3cm 2

M Px(30 6.5 2.8) 1179 kN.cm
30
N 5Py = =6 kN N 5Px =0
5
M 1179
N 5My = .x5 = x2.8=18.2 kN
J 181.3
33
M 1179
N 5Mx = . y5 = x7=45.52 kN
J 181.3
¦N 5y =6 18.2=24.2 kN ¦N 5x =0 45.5=45.5 kN N 5 = 45.52 24.22 51.5 kN
0OÕNX\JXQFÕYDWDQÕQWDúÕ\DELOHFH÷L\N
U20 için d=8.5 mm
S x1.7 2
Nm 2x x14 63.55 kN
4
Ne 1.7 x min(1.2, 0.85 0.85) x 28 57.12 kN N em 57.12 kN 57.12>51. ROGX÷XQGDQ
emniyetli
2.2.1.1.3. dHNPH\H0DUX]&ÕYDWDOÕ%LUOHúLPOHU
D1RUPDO.XYYHW(WNLVLQGH&ÕYDWDOÕ%LUOHúLP
&ÕYDWDODU HNVHQOHUL ER\XQFD oDOÕúÕUNHQ FÕYDWD oHNPH\H oDOÕúPDNWD YH \N VRPXQGDQ
\LYH YH RUDGDQ GD J|YGH\H DNWDUÕOPDNWDGÕU %X GXUXPGD ELU FÕYDWDQÕQ WDúÕ\DELOHFH÷L \NQ
EHOLUOHQPHVLQGH \LY GLEL DODQÕQÕQ ELOLQPHVL |QHPOL ROPDNWDGÕU 6|] NRQXVX DODQ DúD÷ÕGD
YHULOGL÷LJLELKHVDSODQPDNWDGÕU
0DNDVODPD\DdDOÕúDQ%XORQODU dHNPH\HdDOÕúDQ%XORQODU
Fçek
34
Nç Nç
V d V ç ,em ROPDOÕGÕU
Fçek S .d12 / 4
Burada N ç bir bulonuQ SD\ÕQD GúHQ oHNPH NXYYHWL G 1 G FÕYDWDODU LoLQ GLú GLEL oDSÕ
F çek &ÕYDWDGLúGLELDODQÕYHQ FÕYDWDVD\ÕVÕGÕU
P
Nç V ç,em dHNPHHPQL\HWJHULOPHVLGLUYH7DEOR¶WHQYH\D76dL]HOJHµGHQDOÕQÕU
n
&ÕYDWD M12 M16 M20 M22 M24 M27 M30

F çek (cm2) 0.743 1.44 2.25 2.82 3.24 4.27 5.19
Problem: DGHW0NDEDEXORQODWHúNLO HGLOHQúHNLOGHNL oHNPH oXEX÷XQGD 3 N1¶OXN

\NFÕYDWDODUDNWDUDELOLUPL")H(<
t=15 mm
t=10 mm P=160 kN
M22 için F çek =2.76 cm2 (Tablo 2)
P/n 160 / 6
V 9.7 kN/cm 2
Fçek 2.76
Kaba bulon V ç,em =11.2 kN/cm2 (Tablo 3)
9.7 kN/cm2 V ç,em =11.2 kN/cm2 ROGX÷XQGDQEX\NWDúÕQÕU
b) 0DNDVODPDdHNPH.XYYHWL(WNLVLQGH&ÕYDWDOÕ%LUOHúLP
Ty T
Tx
35
T y *|YGHGHPDNDVODPDROXúWXUXU
T x : *|YGHER\XQFDoHNPHROXúWXUXU
Ty / n Tx / n Wm V
Wm Vç ç d 1 olmalÕGÕU
S .d 2
Fçek W em V ç ,em
4
Problem: WDQH0¶OLNNDEDEXORQODJHULOPHGHQHWLPL\DSÕQÕ]
Ny N=178 kN
1
2
Nx
Nx 159 kN Ny 80 kN
M22 kaba bulonda d=22 mm, F çek =2.76 cm2
Ty / n 80 / 8 Nx / n 159 / 8
Wm 2.6 kN/cm 2 Vç 7.2 kN/cm 2
S .d S . 2.2
2 2
Fçek 2.76
4 4
Wm V 2.6 7.2
ç d1 0.89 1
W em V ç ,em 11.2(Tablo 3) 11.2(Tablo 3)
36
c) dHNPH.XYYHWL2OXúWXUDQ0RPHQW(WNLVLQGHNL&ÕYDWDOÕ%LUOHúLP
En çok zorlanan bulonlar
M M
T.E.
%DVÕQo E|OJHVLQGHNL OHYKD

çekme bölgesindeki bulonlar
\NDNWDUÕU
M
Vç . yi
Ix
I x %DVÕQoE|OJHVLQGHNLOHYKDLOHoHNPHE|OJHVLQGHNLEXORQODUGLNNDWHDOÕQDUDNKHVDSODQÕU.
GdHNPH.XYYHWL2OXúWXUDQ0RPHQWYH.HVPH(WNLVLQGHNL&ÕYDWDOÕ%LUOHúLP
P.e P
Vç . yi Wm yi L¶QFLFÕYDWDQÕQWDUDIVÕ]HNVHQHRODQPHVDIHVL
Ix n.F
ùHNLOGH GH J|UOHFH÷L JLEL FÕYDWD HNVHQL ER\XQFD YH HNVHQLQH GLN GR÷UXOWXGD
]RUODQGÕ÷ÕQGD W m (Makaslama gerilmesi) gerilmesi, V ç (çekme gerilmesi) gerilmesi ve V E
H]LOPHJHULOPHVLJHULOPHVLFÕYDWDJ|YGHVLQLQIDUNOÕE|OJHOHULQGHPDNVLPXPGH÷HUOHUDOÕUODU.
%XQODUÕQDUDHWNLOHúLPLQLVDSWDPDN]RUGXU8\JXODPDGDV ez ihmal edilerek;
Wm V
ç d 1 IRUPONXOODQÕOÕU (÷HUQRUPDONXYYHWYDUVD
W em V ç ,em
37
Nç
Vç V çt V çN V çM DOÕQÕU
Fçek
2.2.2. Yüksek Mukavemetli Bulonlar
<NVHN GD\DQÕPOÕ oHOLNOH UHWLOHQ EDú YH VRPXQODUÕ QRUPDO FÕYDWDODUD RUDQOD GDKD
E\NRODQFÕYDWDODUGÕU%XWUFÕYDWDODUODLNLWUOELUOHúLP\DSÕODELOPHNWHGLU
*|YGHVLQGHNL PDNDVODPD JHULOPHOHUL YH GHOLN oHYUHVLQGH ROXúDQ H]LOPH %DVÕQo

gerilmeleri) göz önünde tutularak hesaplanan yüNVHN GD\DQÕPOÕ FÕYDWDODUOD \DSÕODQ
ELUOHúLPOHU6/.DEDYH6/38\JXQELUOHúLPOHUL
<NQ VUWQPH NXYYHWOHUL LOH DNWDUÕOGÕ÷Õ ELUOHúLPOHU *9 .DED YH *93 8\JXQ
ELUOHúLPOHUL
6/ YH 6/3 ELUOHúLPOHUL QRUPDO FÕYDWDODUGD ROGX÷X JLEL KHVDSODQPDNWDGÕU Ancak
QRUPDO FÕYDWDODUGDQ IDUNOÕ RODUDN HPQL\HW JHULOPHOHUL \NVHN GD\DQÕPOÕ FÕYDWDODU LoLQ RODQ
GH÷HUOHUGLNNDWHDOÕQPDNWDGÕU
S .d 2
N SL ,em .W s ,em NE d .tmin .V t ,em
SLP , em 4
W s,em ve V E,em 7DEOR¶WHQDOÕQÕU
GV ve *93ELUOHúLPOHULQGH FÕYDWDODUDEHOOLELU|QJHUPHYHULOPHNWHGLU%|\OHFHGH÷PH
\]H\LQGHROXúDQVUWQPHLOHNXYYHWDNWDUÕOPDNWDGÕU3 v LOHJ|VWHULOHQYHEXORQoDSÕQDJ|UH
GH÷LúHQ|QJHUPHNXYYHWL7DEOR¶GHYHULOPHNWHGLU
6UWQPHHWNLVL\OHDNWDUÕODQNXYYet,
P
GV için N GV ,em .P LOHKHVDSODQÕU P ve Q LVH7DEORYH¶GDQDOÕQÕU
Q v
P6UWQPHNDWVD\ÕVÕQ LVHND\PD\DNDUúÕHPQL\HWNDWVD\ÕVÕGÕU
1
GVP için; N GVP ,em N SLP ,em N GV ,em LOHKHVDSODQÕU
2
N
VE d V ez ,em (tablo 10)
d .n.tmin
38
Öngerilmeli EXORQOX ELUOHúLPGH GÕú \NWHQ GROD\Õ LODYH oHNPH NXYYHWL J|YGH ER\XQFD
HWNL\HELOLU*9<NVHNPXNDYHPHWOL|QJHULOPHOLNDEDEXORQELUOHúLPOHULQGHEXORQODUGDGÕú
\NWHQGROD\ÕLODYHoHNPHNXYYHWL
N GV ,em 0.2 N GV ,em
Bulonlarda daha az çekme kuvveti varsa,
§ Çem Ç ·
N GV ,em ¨ 0.2 0.8 ¸ .N GV ,em RODUDNKHVDSODQÕU
© Çem ¹
%XUDGDdFÕYDWD\DHWNL\HQLODYHoHNPHNXYYHWLGLU
Çem V z ,em . As LOHKHVDSODQÕU
3.6 t/m 2 ( EY ) S § d 2 d3 ·
2
V z ,em ® 2
As .¨ ¸
¯4.1 t/m ( EIY ) 4 © 2 ¹
d2 d3
Bulon M12 M16 M20 M22 M24

P(mm) 1.75 2.00 2.00 2.50 2.50
A s (cm2) 0.843 1.57 2.45 3.03 3.53
<NVHN PXNDYHPHWOL EXORQOX ELUOHúLPOHUGH EXORQ DUDOÕNODUÕ YH NDQDU X]DNOÕNODUÕ LoLQ
QRUPDO EXORQOX ELUOHúLPOHUGHNL úDUWODU JHoHUOLGLU $OÕQ OHYKDOÕ ELUOHúLPOHUGH LVH EX úDUWODUD
X\PDN]RUXQOXGH÷LOGLU
39
KAYNAK
.D\QDN ELUELULQLQ D\QÕ YH\D HULPH DUDOÕNODUÕ ELUELULQH \DNÕQ LNL YH\D GDKD ID]OD PHWDO
SDUoD\Õ ÕVÕ EDVÕQo YH\D KHU LNLVL ELUGHQ NXOODQDUDN D\QÕ
WUGHQELUPDO]HPHNDWDUDNYH\DNDWPDGDQELUOHúWLUPHNWLU
3DUoDODUÕQ ELUOHúWLULOHFHN NÕVÕPODUÕ X\JXODQDQ ÕVÕ YH
EDVÕQo HWNLVL\OH ELUELULQH NDUÕúÕU %X HWNLOHULQ NDOGÕUÕOPDVÕ\OD
WHNUDUNDWÕODúDQSDUoDODUPDO]HPH\HED÷OÕRODUDNELUOHúWLULOPLú
ROXU.D\QDNLúOHPLGHPLUúHULWOHULQÕVÕWÕOÕSELUOLNWHG|YOHUHN
ELUOHúWLULOGL÷L HVNL NÕOÕo \DSÕP úHNOLQGHQ JHOLúHUHN EXJQ
PHWDOXUML IL]LN NLP\D HOHNWURQLN YH NXDQWXP PHNDQL÷LQL
LOJLOHQGLUHQELUWHNQLNKkOLQHJHOPLúWLU
%XJQNXOODQÕODQND\QDNODUND\QDNLúOHPLQGHÕVÕYH\D
EDVÕQo HWNLVLQLQ HVDV URO R\QDPDVÕQD ED÷OÕ RODUDN EDVÕQo YH
HUJLWPH ND\QDNODUÕ RODUDN LNL DQD JUXED D\UÕOÕU %DVÕQo
ND\QDNODUÕQGDEDVÕQoED÷ODQWÕQÕQELUOHúWLULOPHVLQGHHVDVHWNLRODUDNNXOODQÕOÕU%XWLSND\QDN
LúOHPLQGH VR÷XN EDVÕQo ND\QD÷Õ GÕúÕQGD ED÷ODQWÕ\D \DUGÕPFÕ RODUDN ÕVÕ HWNLVL\OH GH WDWELN
HGLOLU (UJLWPH ND\QDNODUÕQGD SDUoDODU ÕVÕ HWNLVL\OH ELUOHúHFHN NÕVÕPODUGDQ HUL\LS ELUELULQH
NDUÕúDUDNELUOHúLU%XWLSND\QDNWDoR÷X]DPDQELUOHúWLULOHFHNSDUoDODUÕQPDO]HPHVLQGHPDPO
ELUGROJXPHWDOLND\QDNLúOHPLQH\DUGÕPFÕRODUDNHULWLOHUHNND\QDN\HULQHWDWELNHGLOLU
Kaynak YöntemlerLQLQøNL7HPHO.DWHJRULVL
• (ULWPHND\QD÷Õ– ELUOHúWLUPHELUOHúWLULOHFHNLNLSDUoDQÕQED]HQED÷ODQWÕ\DLODYHPHWDO
HNOH\HUHNHULWLOPHVL\OHJHUoHNOHúWLULOLU
1
í gUQHNOHUDUNND\QD÷ÕGLUHQoQRNWDND\QD÷ÕRNVL\DQÕFÕJD]ND\QD÷Õ
• .DWÕKDOND\QD÷Õ– ELUOHúWLUPH\LROXúWXUPDNLoLQÕVÕYHYH\DEDVÕQoNXOODQÕOÕUDQFDNHVDV
PHWDOOHUGHHULPHROPD]YHLODYHPHWDONXOODQÕOPD]
í gUQHNOHUG|YPHGHPLUFLND\QD÷ÕGLI]\RQND\QD÷ÕVUWQPHND\QD÷Õ
$UN.D\QD÷Õ
0HWDOOHULQELUOHúWLULOPHVLQLQELUHOHNWURGLOHSDUoDDUDVÕQGDNLHOHNWULNDUNÕQÕQÕVÕVÕLOH
ROXúWXUXOGX÷XELUHULWPHND\QDN\|QWHPLGLU
$UNÕQUHWWL÷LHOHNWULNHQHUMLVLKHUKDQJLELUPHWDOLHULWPH\H\HWHUOLVÕFDNOÕNODUROXúWXUXUa
5500 °C
dR÷XDUNND\QDN\|QWHPOHULQGHND\QDNOÕED÷ODQWÕQÕQKDFPLQLYHGD\DQÕPÕQÕDUWWÕUPDNLoLQ
dolgu (ilave) metal eklenir.
%D]ÕWHPHO\|QWHPOHUDUNODNHVPHGHGHNXOODQÕOPDNWDGÕU
(OHNWULN$UNÕ1HGLU"
(OHNWULNDUNÕ ELUGHYUHGHNLDUDOÕNWDQJHoHQ
HOHNWULNDNÕPGHúDUMÕ
$NÕPÕQDNWÕ÷ÕELUL\RQL]HJD]GHPHWL
(plazma) WDUDIÕQGDQVUGUOU
$UNND\QD÷ÕQGDDUNÕEDúODWPDNLoLQHOHNWURG
parça ile temas haline getirilir ve hemen
D\UÕODUDNNÕVDELUPHVDIHGHWXWXOXU
$UN.D\QD÷Õ
(OHNWURGXFXQXQ\DNÕQÕQGDELUHULPLúPHWDOEDQ\RVXROXúWXUXOXU
(OHNWURGED÷ODQWÕER\XQFDLOHUOHUNHQHULPLúPHWDONHQGLNDQDOÕQGDNDWÕODúÕU
ùHNLOBir ark kaynak yönteminin temel konfigürasyonu ve elektrik devresi
2
Eriyen Elektrodlar
(UL\HQHOHNWURGODUÕQELoLPL
í gUWOHOHNWURGRODUDNGDELOLQHQ.D\QDNoXEXNODUÕ
22,5 mm’den 45 mm’ye kadar uzunlukta ve 9,5 mm veya
GDKDNoNoDSOÕGÕUYHSHUL\RGLNRODUDNGH÷LúWLULOPHOHUL
gerekir.
í .D\QDNWHOOHULVÕNVÕNNHVLQWLOHUGHQNDoÕQPDN]HUH
X]XQWHOER\ODUÕQDVDKLSPDNDUDODUGDQVUHNOLRODUDNEHVOHQHELOLU
• Hem tel hem de çubuk formundaki elektrod, ark içinde tüketilir ve ilave metal olarak
ND\QD÷DHNOHQLU
Erimeyen Elektrodlar
(ULPH\HGLUHQoOL7XQJVWHQ¶GHQ\DSÕOÕU
.D\QDNVÕUDVÕQGD\DYDú\DYDúWNHQLUEXKDUODúPDWHPHO
PHNDQL]PDGÕU
$\UÕFDWHOúHNOLQGHNLELULODYHPHWDOin, kaynak banyosuna sürekli
olarak beslenmesi gerekir.
Dekapan
.D\QDNVÕUDVÕQGDRNVLWOHULQYHGL÷HUNLUOLOLNOHULQROXúXPXQXHQJHOOH\HQYH\DEXQODUÕ
o|]HUHNX]DNODúWÕUDQELUPDGGHGLU
.D\QDNLoLQNRUX\XFXDWPRVIHUROXúWXUXU
$UNÕNDUDUOÕKDOHgetirir.
6ÕoUDPD\ÕD]DOWÕU
gUWO(OHNWURG$UN.D\QD÷Õ
gUWOHOHNWURGDUNND\QD÷ÕND\QDNLoLQJHUHNOLÕVÕQÕQ|UWNDSOÕWNHQHQELUHOHNWURG
LOH Lú SDUoDVÕ DUDVÕQGD ROXúDQ DUN VD\HVLQGH RUWD\D oÕNWÕ÷Õ HOOH \DSÕODQ ELU DUN ND\QDN
yöntemdir. Bu yöntePGH GR÷UX '& YH\D DOWHUQDWLI $& DNÕP oHúLWOHULQLQ KHU LNLVL GH
NXOODQÕODELOLU.D\QDN\DSÕODQE|OJHED]ÕGXUXPODUGDNRUXPDJD]ÕRODUDNGDELOLQHQELUJD]LOH
NRUXQDUDN|UWOHOHNWURGDUNND\QD÷Õ\DSÕOÕU
(OHNWURGXQ XFX ND\QDN EDQ\RVX DUN YH Lú SDUoDVÕQÕQ ND\QD÷D \DNÕQ E|OJHOHUL
DWPRVIHULQ ]DUDUOÕ HWNLOHULQGHQ |UW PDGGHVLQLQ \DQPDVÕ YH D\UÕúPDVÕ LOH ROXúDQ JD]ODU
WDUDIÕQGDQNRUXQXU(UJLPLú|UWPDGGHVLQLQROXúWXUGX÷XFUXI
ND\QDNEDQ\RVXQGDNLHUJLPLúND\QDNPHWDOLLoLQHNELUNRUXPD
VD÷ODU ølave metal (dolgu metali), tükenen elektrodun çekirdek
WHOL YH ED]Õ HOHNWURGODUGD GD HOHNWURG |UWVQGHNL PHWDO WR]ODUÕ
WDUDIÕQGDQVD÷ODQÕU
gUWO HOHNWURG DUN ND\QD÷Õ VDKLS ROGX÷X DYDQWDMODUÕ
QHGHQL\OHPHWDOOHULQELUOHúWLULOPHVLQGHHQoRNNXOODQÕODQND\Qak
yöntemidir.
3
ùHNLOElektrik
DUNND\QD÷Õ
$YDQWDMODUÕ
1. gUWOHOHNWURGDUNND\QD÷ÕDoÕNYHNDSDOÕDODQODUGDX\JXODQDELOLU
2. (OHNWURGLOHXODúÕODELOHQKHUQRNWDGDYHSR]LV\RQGDND\QDN\DSPDNPPNQGU
3. 'L÷HUND\QDN\|QWHPOHULLOHXODúÕODPD\DQGDUYHVÕQÕUOÕDODQODUGDND\QDN\DSPDN
mümkündür.
4. .D\QDNPDNLQHVLQLQJoND\QD÷ÕXoODUÕX]DWÕODELOGL÷LLoLQX]DNPHVDIHGHNL
ED÷ODQWÕODUGDND\QDN\DSÕODELOLU
5. .D\QDNHNLSPDQODUÕKDILIYHWDúÕQDELOLUGLU
6. Pek çok malzemenin kimyasal ve mekanik özHOOLNOHULQLNDUúÕOD\DFDN|UWOHOHNWURG
WUPHYFXWWXU%XQHGHQOHND\QDNOÕELUOHúWLUPHOHUGHDQDPDO]HPHQLQVDKLSROGX÷X
özelliklere sahip olabilir.
'H]DYDQWDMODUÕ
1. gUWOHOHNWURGDUNND\QD÷ÕQÕQPHWDO\Õ÷PDKÕ]ÕYHYHULPOLOL÷LSHNoRNDUNND\QDN
yöntemiQGHQGúNWU(OHNWURGODUEHOOLER\ODUGDNHVLNoXEXNODUúHNOLQGHGLUEX
QHGHQOHKHUHOHNWURGWNHQGL÷LQGHND\QD÷ÕGXUGXUPDNJHUHNLU
2. +HUND\QDNSDVRVXVRQUDVÕQGDND\QDNPHWDOL]HULQGHROXúDQFUXIXWHPL]OHPHN
gerekir.
(OHNWULN'LUHQo.D\QD÷Õ
Direnç kayQD÷ÕPHWDOOHULQ]HULQGHQJHoHQDNÕPDNDUúÕJ|VWHUGL÷LGLUHQoOHÕVÕ
UHWPHVLHVDVÕLOHLNLYH\DGDKDID]ODPHWDO\]H\DUDVÕQGD\DSÕODQND\QDN\|QWHPLGLU
0HWDOGHQJHoHQ\NVHNDNÕP- 100.000 A.) nedeni ile kaynak bölgesinde küçük bir
eriyik metal hDYX]XROXúXU*HQHOGHGLUHQoND\QD÷Õ\|QWHPOHULYHULPOLYHD]NLUOLOLN\DUDWDQ
\|QWHPOHUGLUIDNDWX\JXODPDODUÕVÕQÕUOÕYHHNLSPDQODUÕROGXNoDSDKDOÕGÕU
g]O7HOOH$UN.D\QD÷Õ
dXEXNHOHNWURGXQVÕQÕUODPDODUÕQÕQVWHVLQGHQJHOPHNLoLQ|UWOoXEXNHOHNWURGla ark
ND\QD÷ÕQÕQJHOLúWLULOPLúKDOLGLU
(OHNWURG|]QGHGHNDSDQYHGL÷HUNDWNÕPDGGHOHUL|UQ'HRNVLGDQODUYHDODúÕP
elementleri) içeren sürekli bir eriyen tüptür
øNLWU
í .HQGLQGHQJD]NRUXPDOÕ)&$:– g]NRUX\XFXJD]LoHUHQELOHúHQOHULGHEDUÕQGÕUÕU
í øODYHJD]NRUXPDOÕ)&$:– 'ÕúELUNRUX\XFXJD]X\JXODQÕU
4
ùHNLO g]OWHOOHDUNND\QD÷Õ'ÕúDUÕGDQVD÷ODQDQNRUX\XFXJD]ÕQYDUOÕ÷ÕYH\D\RNOX÷XLNL
WUROXúWXUXUNRUX\XFXJD]ELOHúHQOHULVD÷ODGÕ÷ÕNHQGLQGHQJD]NRUXPDOÕYH
GÕúNRUX\XFXJD]ODUÕQNXOODQÕOGÕ÷ÕLODYHJD]NRUXPDOÕ
Oksi-$VHWLOHQ.D\QD÷Õ
Bu yöntemLQHQJHQHONXOODQÕPúHNOLRNVL-JD]ND\QD÷ÕGÕURNVL-DVHWLOHQND\QD÷ÕRODUDN
GDELOLQLU(QHVNLYHHQoRN\|QOND\QDN\|QWHPOHULQGHQELULGLUIDNDWVRQ\ÕOODUGD
HQGVWUL\HOX\JXODPDODUGDNLSRSOHUOL÷LD]DOPÕúWÕU+DOD\D\JÕQRODUDNERUXYHNDQDO
ND\QD÷ÕQGDYHWDPLULúOHULQGHNXOODQÕOPDNWDGÕU
(NLSPDQÕXFX]YHEDVLWWLUJHQHOGHND\QDNDOHYL\DNODúÕN&RNVLMHQOHDVHWLOHQLQ
\DQPDVÕVRQXFXHOGHHGLOLU$OHYHOHNWULNDUNÕQGDQGDKDD]JoOROGX÷XQGDQND\QDN
VR÷XPDVÕGDKD\DYDúROXUYHPH\GDQDJHOHQJHULOPHYHND\QDNoDUSÕOPDODUÕQÕQGDKDD]
RODELOPHVLQHLPNkQWDQÕ\DELOLUEXQHGHQOH\NVHNDODúÕPoHOLNOHULQLQND\QD÷ÕQÕQ\DSÕOPDVÕ
EX\|QWHPOHGDKDNROD\GÕU%XPHWRGPHWDOOHULQNHVLOPHVLQGHGHNXOODQÕOÕU
'L÷HUJD]ND\QDNPHWRGODUÕGDKDYD-asetilen ka\QD÷ÕRNVLMHQ-KLGURMHQND\QD÷ÕYH
EDVÕQoOÕJD]ND\QD÷ÕJLELROGXNoDEHQ]HUGLUVDGHFHNXOODQÕODQJD]WLSLGH÷LúLU*D]ND\QD÷Õ
SODVWLNND\QD÷ÕQGDGDNXOODQÕOÕU
*D]DOWÕ.D\QD÷Õ
*D]DOWÕND\QD÷ÕND\QDNLoLQJHUHNOLÕVÕQÕQWNHQHQELUHOHNWURGLOHLú SDUoDVÕDUDVÕQGD
ROXúDQ DUN VD\HVLQGH RUWD\D oÕNWÕ÷Õ ELU DUN ND\QDN \|QWHPLGLU .D\QDN E|OJHVLQH VUHNOL
úHNLOGH EHVOHQHQ VUOHQ PDVLI KDOGHNL WHO HOHNWURG
HUJL\HUHNWNHQGLNoHND\QDNPHWDOLQLROXúWXUXU
(OHNWURGND\QDNEDQ\RVXDUNYHLúSDUoDVÕQÕQ
ND\QD÷D \DNÕQ E|OJHOHUL DWPRVIHULQ ]DUDUOÕ
HWNLOHULQGHQND\QDNWRUFXQGDQJHOHQJD]YH\DNDUÕúÕP
JD]ODU WDUDIÕQGDQ NRUXQXU *D] ND\QDN E|OJHVLQL WDP
olarak koruyabilmelidir, aksi taktirde çok küçük bir
KDYDJLULúLGDKLND\QDNPHWDOLQGHKDWD\DQHGHQROXU
%DúOÕFDWUOHUL0,*-MAG ve WIG (TIG) gaz
5
DOWÕND\QDNWHNQLNOHULGLU%XND\QDNWUQGHNRUX\XFXJD]RODUDN$UJRQYH+HO\XPJLELVR\
JD]ODUNXOODQDQ0,*0HWDO,QHUW*DVND\QDNWHNQL÷LLOHNRUX\XFXJD]RODUDNDNWLIELUJD]
olan Karbondioksit kullanan MAG 0HWDO$FWLYH*DVWHNQLNOHULHQ\R÷XQRODUDNNXOODQÕOÕU
'L÷HUOHULQHJ|UHQLVSHWHQGDKDD]NXOODQÕODQ:,*WHNQL÷LQLQGL÷HUOHULQGHQIDUNÕ
HULPH\HQ:ROIUDP7XQJVWHQHOHNWURGNXOODQÕOPDVÕGÕU
ùHNLO(UL\HQHOHNWURGODJD]DOWÕDUNND\QD÷Õ0,*0$*ND\QD÷Õ
$YDQWDMODUÕ
1. *D]DOWÕND\QD÷Õ|UWOHOHNWURGDUNND\QD÷ÕQDJ|UHGDKDKÕ]OÕELUND\QDN\|QWHPLGLU
Çünkü;
o 7HO úHNOLQGHNL ND\QDN HOHNWURGX ND\QDN E|OJHVLQH VUHNOL EHVOHQGL÷L LoLQ
ND\QDNoÕ|UWOHOHNWURGDUNND\QDN\|QWHPLQGHROGX÷XJLEL tükenen elektrodu
GH÷LúWLUPHNLoLQND\QD÷ÕGXUGXUPDN]RUXQGDGH÷LOGLU
o &UXI ROXúPDGÕ÷Õ LoLQ |UWO HOHNWURGODUGDNL JLEL KHU SDVR VRQUDVÕ FUXI
WHPL]OL÷L LúOHPL \RNWXU YH ND\QDN PHWDOLQGH FUXI NDOÕQWÕVÕ ROXúPD ULVNL
ROPDGÕ÷ÕQGDQGDKDNDOLWHOLND\QDNODU elde edilir.
o gUWO HOHNWURG DUN ND\QD÷ÕQD J|UH GDKD GúN oDSOÕ HOHNWURGODU
NXOODQÕOGÕ÷ÕQGDQ D\QÕ DNÕP DUDOÕ÷ÕQGD \NVHN DNÕP \R÷XQOX÷XQD YH \NVHN
PHWDO\Õ÷PDKÕ]ÕQDVDKLSWLU
2. *D] DOWÕ ND\QD÷Õ LOH HOGH HGLOHQ ND\QDN PHWDOL GúN KLGURMHQ PLNWDUÕQD VDKiptir, bu
|]HOOLNOHVHUWOHúPH|]HOOL÷LQHVDKLSoHOLNOHUGH|QHPOLGLU
3. *D]DOWÕND\QD÷ÕQGDGHULQQIX]L\HW VD÷ODQDELOGL÷L LoLQ ED]HQ NoN N|úH ND\QDNODUÕ
\DSPD\D L]LQ YHULU YH |UWO HOHNWURG DUN ND\QD÷ÕQD J|UH GDKD G]JQ ELU N|N
SHQHWUDV\RQXVD÷ODU
4. øQFH PDO]HPHOHU oR÷XQOXNOD 7,* ND\QDN \|QWHPL LOH LODYH PHWDO NXOODQDUDN YH\D
NXOODQPDGDQ ELUOHúWLULOVH GH JD] DOWÕ ND\QD÷Õ LQFH PDO]HPHOHULQ ND\QD÷ÕQD |UWO
HOHNWURGDUNND\QD÷ÕQGDQGDKDL\LVRQXoYHULU
5. +HP \DUÕ RWRPDWLN KHP GH WDP RWRPDWLN ND\QDN VLVWHPOHULQGH NXOODQÕPD oRN
uygundur.
7,*ND\QD÷ÕND\QDNLoLQJHUHNOLÕVÕQÕQWNHQPH\HQELUHOHNWURGWXQJVWHQHOHNWURG
LOHLúSDUoDVÕDUDVÕQGDROXúDQDUNVD\HVLQGHRUWD\DoÕNWÕ÷ÕELUDUNND\QDN\|QWHPLGLU
6
(OHNWURGND\QDNEDQ\RVXDUNYHLúSDUoDVÕQÕQND\QD÷D\DNÕQE|OJHOHULDWPRVIHULQ
]DUDUOÕHWNLOHULQGHQND\QDNWRUFXQGDQJHOHQJD]YH\DNDUÕúÕPJD]ODUWDUDIÕQGDQ
korunur.
Gaz, kaynak bölgesini tam olarak koruyabilmelidir, aksi taktirde çok küçük bir
KDYDJLULúLGDKLND\QDNPHWDOLQGHKDWD\DQHGHQROXU
DezavantDMODUÕ
1. *D] DOWÕ ND\QDN HNLSPDQODUÕ |UWO HOHNWURG DUN ND\QD÷Õ HNLSPDQODUÕQD J|UH GDKD
NDUPDúÕNGDKDSDKDOÕYHWDúÕQPDVÕGDKD]RUGXU
2. *D] DOWÕ ND\QDN WRUFX Lú SDUoDVÕQD \DNÕQ ROPDVÕ JHUHNWL÷L LoLQ |UWO HOHNWURG DUN
ND\QD÷ÕJLELXODúÕOPDVÕ]RUDODQODUGD ND\QDN\DSPDNNROD\GH÷LOGLU
3. 6HUWOHúPH |]HOOL÷L RODQ oHOLNOHUGH JD] DOWÕ ND\QD÷Õ LOH \DSÕODQ ND\QDN ELUOHúWLUPHOHUL
oDWODPD\DGDKDH÷LOLPOLGLUdQN|UWOHOHNWURGDUNND\QD÷ÕQGDROGX÷XJLELND\QDN
PHWDOLQLQVR÷XPDKÕ]ÕQÕGúUHQELUFUXIWDEDNDVÕ\RNtur.
4. *D] DOWÕ ND\QD÷Õ JD] NRUXPDVÕQÕ ND\QDN E|OJHVLQGHQ X]DNODúWÕUDELOHFHN KDYD
DNÕPODUÕQD NDUúÕ HN ELU NRUXPD JHUHNWLULU %X QHGHQOH |UWO HOHNWURG DUN ND\QD÷ÕQD
J|UHDoÕNDODQODUGDND\QDN\DSPD\DX\JXQGH÷LOGLU
ùHNLO7,*ND\QD÷Õ
$YDQWDMODUÕ
1. 7,*ND\QD÷ÕVUHNOLELUND\QDNGLNLúL\DSPDNDUDOÕNODUODND\QDN\DSPDNYHSXQWR
ND\QD÷Õ\DSPDNLoLQKHPHOOHKHPGHRWRPDWLNND\QDNVLVWHPOHULLOHX\JXODQDELOLU
2. (OHNWURGWNHQPHGL÷LLoLQDQDPHWDOLQHUJLWLOPHVL\OHYH\DLODYHELUND\QDNmetali
NXOODQDUDNND\QDN\DSÕOÕU
3. +HUSR]LV\RQGDND\QDN\DSÕODELOLUYH|]HOOLNOHLQFHPDO]HPHOHULQND\QD÷ÕQDoRN
uygundur.
4. .|NSDVRND\QDNODUÕQGD\NVHNQIX]L\HWOLYHJ|]HQHNVL]ND\QDNODUYHULU
5. ,VÕJLUGLVLND\QDNE|OJHVLQHNRQVDQWUHROGX÷XLoLQLúSDUoDVÕQGDGHIRUPDV\RQGúN
olur.
6. ']JQND\QDNGLNLúLYHULUYHND\QDNGLNLúLQLWHPL]OHPH\HJHUHN\RNWXU
7
'H]DYDQWDMODUÕ
1. 7,*ND\QD÷ÕQÕQPHWDO\Õ÷PDKÕ]ÕGL÷HUDUNND\QDN\|QWHPOHULQHJ|UHGúNWU
2. .DOÕQNHVLWOLPDO]HPHOHULQND\QD÷ÕQGDHNRQRPLNELU\|QWHPGH÷Lldir.
7R]DOWÕ.D\QD÷Õ
7R] DOWÕ ND\QD÷Õ ND\QDN LoLQ JHUHNOL ÕVÕQÕQ

WNHQHQHOHNWURGYH\DHOHNWURGODULOHLúSDUoDVÕ
DUDVÕQGD ROXúDQ DUN YH\D DUNODU VD\HVLQGH
RUWD\D oÕNWÕ÷Õ ELU DUN ND\QDN \|QWHPLGLU $UN
E|OJHVL ND\QDN WR]X WDEDNDVÕ LOH ND\QDN metali
YH ND\QD÷D \DNÕQ DQDPHWDOGH HUJL\HQ ND\QDN
WR]X FUXI YH ND\QDN GLNLúL WDUDIÕQGDQ
korunur.
7R] DOWÕ ND\QD÷ÕQGD HOHNWULN DUNWDQ YH
HUJLPLú PHWDO LOH HUJLPLú FUXIWDQ ROXúDQ
ND\QDNEDQ\RVXQGDQJHoHU$UNÕVÕVÕHOHNWURGXND\QDNWR]XQXYHDQDPHWDli ergiterek kaynak
D÷]ÕQÕ GROGXUDQ ND\QDN EDQ\RVXQX ROXúWXUXU .RUX\XFX J|UHYL \DSDQ ND\QDN WR]X D\UÕFD
kaynak banyosu ile reaksiyona girerek kaynak metalini deokside eder.
$ODúÕPOÕ oHOLNOHULND\QDN \DSDUNHQNXOODQÕODQ ND\QDN WR]ODUÕQGD ND\QDN PHWDOLQLQ kimyasal
NRPSR]LV\RQXQX GHQJHOH\HQ DODúÕP HOHPHQWOHUL EXOXQDELOLU 7R]DOWÕ ND\QD÷Õ RWRPDWLN ELU
ND\QDN \|QWHPLGLU %D]Õ WR] DOWÕ ND\QDN X\JXODPDODUÕQGD LNL YH\D GDKD ID]OD HOHNWURG D\QÕ
DQGDND\QDND÷]ÕQDVUOHELOLU
Elektrodlar yan yana (twin arc) kaynak banyosuna sürülebilir veya kaynak
EDQ\RODUÕQÕQELUELULQGHQED÷ÕPVÕ]NDWÕODúPDVÕQÕVD÷OD\DFDNNDGDUX]DNOÕNWDDUNDDUND\D
VUOHUHN\NVHNND\QDNKÕ]ÕYH\NVHNPHWDO\Õ÷PDKÕ]ÕQDXODúÕODELOLU
$YDQWDMODUÕ
1. '] YH VLOLQGLULN SDUoDODUÕQ ND\QD÷ÕQGD KHU NDOÕQOÕN YH ER\XWWDNL ERUXODUÕQ
ND\QDNODUÕQGD YH VHUW GROJX ND\QDNODUÕQGD NXOODQÕODELOHQ \NVHN ND\QDN KÕ]ÕQD YH
\NVHNPHWDO\Õ÷PDKÕ]ÕQDVDKLSELU\|QWHPGLU
2. +DWDVÕ]YH\NVHNPHNDQLNGD\DQÕPOÕND\QDNGLNLúOHULYHULU
3. .D\QDN HVQDVÕQGD VÕoUDPD ROPD] YH DUN ÕVÕQODUÕ J|UQPH] EX QHGHQOH ND\QDN
RSHUDW|ULoLQJHUHNHQNRUXPDGDKDD]GÕU
4. 'L÷HU\|QWHPOHUHJ|UHND\QDND÷]ÕDoÕODUÕQÕND\QDN\DSPDNPPNQGU
5. 7R]DOWÕND\QD÷ÕNDSDOÕYHDoÕNDODQODUGDX\JXODQDELOLU
'H]DYDQWDMODUÕ
1. 7R] DOWÕ ND\QDN WR]ODUÕ KDYDGDQ QHP DOPD\D H÷LOLPOLGLU EX GD ND\QDNWD J|]HQH÷H
neden olur.
2. <NVHN NDOLWHGH ND\QDNODU HOGH HGHELOPHN LoLQ DQD PHWDO G] G]JQ ROPDOÕ DQD
PHWDO\]H\LQGH\D÷SDVYHGL÷HUNLUOLOLNOHUROPDPDOÕGÕU
8
3. &UXI ND\QDN GLNLúL ]HULQGHQ WHPL]OHQPHOLGLU EX ED]Õ X\JXODPDODUGD ]RU ELU LúOHP
RODELOLUdRNSDVROXND\QDNODUGDND\QDNGLNLúLQHFUXINDOÕQWÕVÕROPDPDVÕLoLQFUXI
KHUSDVRVRQUDVÕWHPL]OHQPHOLGLU
4. 7R] DOWÕ ND\QD÷Õ PP
GHQ LQFH PDO]HPHOHUGH \DQPD \DSDELOHFH÷L LoLQ JHQHOOLNOH
X\JXQGH÷LOGLU
5. Yöntem özel ED]ÕX\JXODPDODUKDULoG]\DWD\SR]LV\RQGDNLDOÕQND\QDNODUÕYHN|úH
ND\QDNODUÕLoLQX\JXQGXU
6. +HUPHWDOYHDODúÕPLoLQX\JXODQDELOHQELU\|QWHPGH÷LOGLU
.D\QDN+DWDODUÕ
• Çatlaklar
%RúOXNODU
.DWÕNDOÕQWÕODU
']JQROPD\DQúHNLOYH\DNDEXOHGLOHPH]GÕúJ|UQú
• Yetersiz erime
'L÷HUKDWDODU
.D\QDNdDWODNODUÕ
.D\QDNGLNLúLQGHYH\DND\QD÷DELWLúLNHVDVPHWDOGHD\UÕOPDWUVUHNVL]OLNOHU
0HWDOGHGD\DQÕPÕ|QHPOLRUDQGDGúUHQELUVUHNVL]OLNROGX÷XQGDQFLGGLKDWD
%]OPHVÕUDVÕQGD \NVHNVÕQÕUODPD LOH ELUOHúLN ND\QD÷ÕQ JHYUHNOL÷L YH\D GúN VQHNOL÷L
QHGHQL\OHROXúXU
• Genel olarak bu
KDWDQÕQWDPLUHGLOPHVL
gerekir
ùHNLO .D\QDNoDWODNODUÕQÕQGH÷LúLNúHNLOOHUL
%RúOXNODU
Dökümdeki hatalara benzer iki hata türü:
1. Gözenek – ND\QDNPHWDOLQLQNDWÕODúPDVÕVÕUDVÕQGDVÕNÕúDQJD]ODUÕQROXúWXUGX÷XNoN
ERúOXNODU
Atmosferik gazlar, kaynak metalindeki kükürt veya yüzey kirlilikleri neden olur.
%]OPHERúOXNODUÕ– NDWÕODúPDVÕUDVÕQGDNLE]OPHQLQROXúWXUGX÷XERúOXNODU
9
.DWÕ.DOÕQWÕODU
.DWÕNDOÕQWÕODU– ND\QDNPHWDOLQGHVÕNÕúPÕúPHWDOGÕúÕPDO]HPHOHU
(Q \D\JÕQ WU GHNDSDQ NXOODQÕODQ DUN ND\QDN
\|QWHPOHULQGHROXúDQFXUXINDOÕQWÕODUÕGÕU
í .DWÕODúPD VÕUDVÕQGD ND\QDN PHWDOLQLQ \]H\LQGH
\]PHN\HULQHGLNLúLQLoLQGHVÕNÕúÕUODU
.DOÕQWÕODUÕQ GL÷HU úHNOL QRUPDO KDOGH $O2 \]H\
NDSODPDVÕQD VDKLS DOPLQ\XP JLEL EHOLUOL PHWDOOHULQ
ND\QD÷ÕQGDROXúDQPHWDORNVLWOHUGLU
Yetersiz Erime
(ULPHD]OÕ÷ÕRODUDNGDELOLQHQHULPHQLQED÷ODQWÕQÕQWPNHVLWLQGHROXúPDGÕ÷Õbir kaynak
GLNLúLGLU
ùHNLO<HWHUVL]HULPHQLQGH÷LúLNúHNLOOHUL
.D\QDN'LNLúOHULQLQ'HQHWLPL
.D\QDNGLNLúLQLQWDúÕPD\HWHUOLOL÷LGHQHWOHQHUHNVDSWDQDELOPHNWHGLU%XDPDoOD
X\JXODQDELOHFHN\|QWHPOHUDúD÷ÕGDVÕUDODQPDNWDGÕU
1) Göz ve büyüteçle muayene (Yüzeysel kusurlar gözükebilir)

2) Röntgen ( J ÕúÕQODUÕLOHILOPLoHNLOLUøo\DSÕGDNLNXVXUODUVDSWDQDELOLU
3) 8OWUDVRQLN\|QWHP*|QGHULOHQVHVGDOJDVÕQÕQ\DQNÕVÕ|OoOU
10
4) 0DQ\HWLN WR] .D\QDN \]H\LQGH PDQ\HWLN DODQ ROXúWXUXODUDN WR]XQ DOGÕ÷Õ ELoLP
incelenmektedir)
.D\QDN'LNLúOHUL
dHOLN\DSÕODUGDHUJLWPHND\QD÷ÕPHWRGX\ODNWND\QDNGLNLúLYHN|úHND\QDNGLNLúL
ROPDN]HUHLNLWUND\QDNGLNLúLoHNLOHELOLU
a) .W.D\QDN'LNLúOHUL
.WND\QDNGLNLúOHULQGHSDUoDODUXFXFDJHWLULOHUHNND\QDN\DSÕOPDNWDGÕU%XWU
ND\QDNGLNLúLQLQROXúWXUXODELOPHVLLoLQND\QDNODQDFDNSDUoDODUÕQNHQDUODUÕPXWODND|QFHGHQ
LúOHQPHOLGLU%XLúOHPH³ND\QDND÷]ÕDoPD´DGÕYHULOLU
.D\QDND÷]ÕúHNOLQHJ|UHNWND\QDNGLNLúOHUL,9<;8JLEL|]HOLVLPOHUDOÕUODU
11
Tablo 1. $OÕQGLNLúLYHND\QDND÷Õ]ODUÕDND\QDNGLNLúNDOÕQOÕ÷ÕQÕJ|VWHULU
ùHNLO3ODNDGDNWND\QDNGLNLúL
12
ùHNLO.D\QDNNUDWHUOLGLNLú ùHNLO.D\QDNNUDWHUVL]GLNLú
b) .|úH.D\QDN'LNLúOHUL
øNLoHOLNHOHPDQÕQELUELULQHGLNveya en az 60o¶OLNDoÕROXúWXUDFDNúHNLOGH\]H\OHU
DUDVÕQDoHNLOHQND\QDNGLNLúLN|úHND\QDNGLNLúLDGÕQÕDOPDNWDGÕU<]H\OHUDUDVÕQGDNLDoÕQÕQ
600 GHQD]ROPDVÕKDOLQGHV|]NRQXVXGLNLúLQ\NWDúÕPDGÕ÷ÕNDEXOHGLOPHNWHGLU
ú ú \ ú ÷ J
Tablo 2. %DVLWN|úHGLNLúOHULDND\QDNGLNLúNDOÕQOÕ÷ÕQÕJ|VWHULU
ùHNLO.|úHGLNLúLND\QD÷Õ
13
ùHNLO.UDWHUOLN|úHGLNLúLND\QD÷Õ
.|úHND\QDNGLNLúOHULHWNL\HQNXYYHWLQ\|QQHSDUDOHOYHGLNROPDGXUXPXQDJ|UH
³\DQGLNLú´YH³DOÕQGLNLúL´RODUDNLVLPOHQGLULOLU.|úHND\QD÷ÕGLNLúLQLQNDOÕQOÕ÷ÕDRODUDN
ND\QDNHQNHVLWLQLQLoLQHoL]LOGL÷LGúQOHQLNL]NHQDUoJHQLQ\NVHNOL÷LHVDVDOÕQPDNWDGÕU
ùHNLO.|úHGLNLúOHUL
Tablo 3. Kaynak emniyet gerilmeleri (kgf/cm2)
.D\QDN'LNLúOHULQLQ+HVDEÕ
.D\QDNOÕELUOHúLPOHUND\QDNGLNLúOHULQGHNLPDNVLPXPJHULOPHQRUPDOJHULOPHND\PD
JHULOPHVLDVDOJHULOPHYEGH÷HUOHULHVDVDOÕQDUDNWDVDUODQPDNWDGÕU+HVDSODU76¶\HJ|UH
\DSÕOPDNWDGÕU +HVDSODUÕQ \DSÕODELOPHVL LoLQ ND\QDN NDOÕQOÕ÷Õ YH ND\QDN ER\XQXn bilinmesi
gerekmektedir.
1) .D\QDN'LNLúL.DOÕQOÕ÷Õa):
.WND\QDNGLNLúOHULLoLQ
.D\QDNGLNLúLNDOÕQOÕ÷ÕHQLQFHOHYKDNDOÕQOÕ÷ÕNDGDUDOÕQÕUa k = min(t 1 ,t 2 )
.|úHND\QDNGLNLúOHULLoLQ
0LQLPXPND\QDNGLNLúLNDOÕQOÕ÷ÕPPN|SUOHUGHLVHPPRODUDNDOÕQPDNWDGÕU
14
3 mm a k t min \DSÕODUGD 3.5 mm a k t min (köprülerde)
.|úH ND\QDN NDOÕQOÕ÷ÕQÕQ EHOLUOHQPHVLQGH GLNLú LoHULVLQH oL]LOHELOHFHN LNL]NHQDU
üçgenin teorik kök noktaVÕQGDQLWLEDUHQoL]LOHQ\NVHNOLNGLNNDWHDOÕQPDNWDGÕU
.D\QDNWHNQL÷LDoÕVÕQGDQVHoLOHFHNGLNLúNDOÕQOÕ÷ÕDúD÷ÕGDNLNRúXOXVD÷ODPDOÕGÕU
max ( ) 0.5 3; 3.5
ùHNLO .D\QDNNDOÕQOÕ÷Õ
2) Kaynak Boyu (l k ):
.WND\QDNGLNLúOHULLoLQ
dHNLOHQ ND\QDN GLNLúOHULQLQ Xo NÕVÕPODUÕQGD EHOLUOL X]XQOXNWD ELU NÕVPÕQ PXNDYHPHWL
GúN YH NDOÕQOÕ÷Õ D]GÕU %X ]D\ÕI NÕVÕPODUD NUDWHU DGÕ YHULOLU YH NUDWHU X]XQOX÷XQXQ ND\QDN
NDOÕQOÕ÷Õa k NDGDUROGX÷XNDEXOHGLOLUg]HO|QOHPOHULOHNUDWHUROXúPDVÕ|QOenebilir.
g]HO|QOHPDOÕQPDGÕNoDNaynak boyundan (bLNLDGHWNUDWHUER\XoÕNDUWÕODUDNND\QDN
hesap boyu (l) belirlenir.
Bu durumda kaynak hesap boyu, l k = b-2 x a k
ak
lk b
ak
/HYKD JHQLúOL÷LQGHQ NUDWHU ER\ODUÕ oÕNDUWÕOPDPDVÕ LoLQ ND\QDN WDúÕUPD OHYKDVÕ

NXOODQÕODUDNGLNLúoHNLOHELOLU.
15
lk = b
.D\QDNWDúÕUPDOHYKDVÕ
%XUDGDWDúÕUPDOHYKDVÕRODUDNEDNÕU\DGDDOPLQ\XPJLELPDO]HPHOHUNXOODQÕODELOPHNWHGLU
.|úHND\QDNGLNLúOHUL için
ak
ak

=
= 2
ve 15
100
(÷HUDOÕQGLNLúLGHoHNLOLUVH
= 2
+ ve 10
100 olur.
ak
b ak N
ak
%XWUELUOHúLPOHUGHNUDWHUER\ODUÕQÕQoÕNDUWÕOPDVÕQDJHUHN\RNWXU
l1 Arkadan ND\QDNOÕ
ak
b ak N
ak
l2
E÷ik kaynaktaki artÕú payÕ ihmal edilebilir

= (
2 +
1 + 2)
1 10 ,
2 100
16
.|úHND\QDNGLNLúLLOHNWND\QDNGLNLúLQLQELUOLNWHoDOÕúPDVÕ
.WGLNLú
.|úHGLNLúL
N
ak
%DVÕQoNXYYHWLX\JXODQPDVÕKDOLQGH = ,ü + ,|ú

dHNPHNXYYHWLX\JXODQPDVÕKDOLQGH = 0.5 ,ü + ,|ú
2.3.6. .D\QDN'LNLúOHULQGH*HULOPHOHU
Genel olarak ND\QDNGLNLúOHULQGH\NQYHND\QD÷ÕQSR]LV\RQXQDJ|UHND\QDNGLNLúLQH

SDUDOHOND\PDJHULOPHVLYHND\QDNGLNLúOHULQHGLNQRUPDOJHULOPHOHUROXúPDNWDGÕU

= =
(
) (
)
Burada = (
) GLU YH QRUPDO NXYYHW DNWDUÕOÕUNHQ EWQ GLNLúOHUL NHVPH NXYYHWL
DNWDUÕOÕUNHQ\DOQÕ]EXNXYYHWLNDUúÕOD\DELOHFHNND\QDNDODQÕQÕJ|VWHULU
2.3.6.1. Küt .D\QDN'LNLúOHULQGH*HULOPHOHU

a) Normal Kuvvet
lk
ak

'LNLúHGLN\|QGHoHNPHJHULOPHVLROXúXU = , =
.

V k,em : ka\QD÷ÕQND\PDHPQL\HWJHULOPHVL
b) Kesme Kuvveti
'LNLúOHUER\XQFDND\PDJHULOPHVLROXúXU

= ,

W k,em ND\QD÷ÕQND\PDHPQL\HWJHULOPHVL
17
c) (÷LOPH0RPHQWL
lk
ak
ak .lk3
12 ak .lk2
= = . Wk
lk 6
2
W k ND\QDNNDOÕQOÕ÷ÕYHX]XQOX÷XHVDVDOÕQDUDNEHOLUOHQHQND\QDNPXNDYHPHWPRPHQWLGLU
d) (÷LOPH0RPHQWL1RUPDO.XYYHW01

= = = + ,

Not: 1RUPDO YH ND\PD JHULOPHOHULQLQ D\UÕ D\UÕ HPQL\HW JHULOPHOHULQGHQ NoN ROPDVÕ
\HWHUOLGLU.WND\QDNODUGDNÕ\DVODPDJHULOPHVLKHVDSODQPD]
.|úH.D\QDN'LNLúOHULQGH*HULOPHOHU
a) Normal Kuvvet

'LNLúte normal JHULOPHVLROXúXU = ,

b) Kesme Kuvveti
P P
18
P P

// = , = ,

W // LúDUHWLLONúHNOHNDUúÕOÕNJHOHQJHULOPHOHULQGLNLúER\XQFDSDUDOHOROGX÷XQXJ|VWHULU
c) Normal Kuvvet + Kesme Kuvveti + (÷LOPH0RPHQWL
Py P
Py // =

Px
ey
lk Px
M
ak ak .
ex = = // =
.
= + = ( )2 + //

2
, ROPDOÕGÕU
1RUPDO.XYYHW.HVPH.XYYHWL(÷LOPH0RPHQWL .HVPH.XYYHWL(÷LOPH0RPHQWL
19
20
a) .|úH.D\QDNWD.Õ\DVODPD*HULOPHVL
<DSÕ HOHPDQODUÕ D\QÕ ]DPDQGD KHP QRUPDO KHP GH ND\PD JHULOPHOHUL HWNLVLQGH LVH
EXQODUÕQ ELU DUDGD oDOÕúPDVÕQÕQ JHUoHNOH\HFHN EHOLUOL ELU JHULOPH GH÷HULQL DúPDPDVÕ JHUHNLU
.D\QDN GLNLúLPLQ ELUOHúLN ]RUODQPDVÕ LoLQ ELU NDUúÕODúWÕUPD GH÷HUL NXOODQÕOÕU %X JHULOPH
JHUoHNJHULOPHROPDGÕ÷ÕQGDQPHNDQLNDQODPWDúÕPDPDNWDGÕU
Vk
Wk 4
3’
2 Wk/
Wk
1 Vk
2’
2
= 2 + 2 + // , NDUúÕODúWÕUPDGH÷HUL JHUoHNOHPHVL \DOQÕ]N|úHND\QDNODUÕQGD
YH\DUÕP9WLSLN|úHND\QDNODUGD\DSÕOÕU$QFDNED]ÕVÕQÕUGH÷HUOHUDúÕOPDGÕ÷ÕQGDEXQDJHUHN
NDOPD].WND\QDNODUGDNÕ\DVODPDJHULOPHVLKHVDSODQPD]1RUPDOYHND\PDJHULOPHOHULQLQ
D\UÕD\UÕHPQL\HWJHULOPHOeriQGHQNoNROPDVÕ\HWHUOLGLU
W k// 'LNLúER\XQDHNVHQLQHSDUDOHOND\PDJHULOPHVL
W k 'LNLúER\XQDHNVHQLQHGLNND\PDJHULOPHVL
Not: V ve W JHULOPHOHULQLQKHUELULVÕQÕUJHULOPHRODQ(<(,<\NOHPHVLYH6WoHOL÷L

için V=750 kg/cm2 GH÷HULQGHQ NoN LVH NÕ\DVODPD JHULOPHVL V v ) tahkiki gerekmez
(TS648).
V v JHUoHNOHPHVLQLQJHUHNPHGL÷LGXUXPODU
a) V ve W etkisi bulunmayan durumlar

b) %DúOÕNYHOHYKDDUDVÕQGDNLN|úHND\QDNODUÕQGD
c) (÷LOPHULMLWOLNOL041ELOHúLPOHULQGH
4J|YGHGLNLúOHULQFHNDUúÕODQÕUVD
M, BDúOÕNGLNLúOHULQFHNDUúÕODQÕUVD
1WPGLNLúOHUFHNDUúÕODQÕUVD
d) $úD÷ÕGDNLVÕQÕUGH÷HUOHUDúÕOPD]LVH
V, ezilme kg/cm2 Fe 37 Fe 52
2
750 1200
, 2 + 11
2
1100 1700
+ 2 + 11
21
76GHND\QDNGLNLúOHULLoLQDOÕQPDVÕJHUHNHQHPQL\HWJHULOPHOHULDúD÷ÕGDNL tabloda
YHULOGL÷LJLELGLU
gUQHN 6ÕQDY 6RUXVX ùHNLOGH YHULOHQ oHNPH oXEX÷X ED÷ OHYKDVÕ ELUOHúLPLQGH
ND\QDNGLNLúOHULQLQWDúÕ\DELOHFH÷L\NEHOLUOH\LQL] Fe37, EY
ak =3 mm
t= 20 mm
N
ak =3 mm
150 mm
N
W k // d W k ,em N max ¦ F .W 2 x0.3 x15 x11 (Tablo 15'ten) 99 kN
¦ Fk
k k , em
Örnek 2:
100 mm
ak=3 mm 2L75.7
97 kN
ak=3 mm
120 mm
)H(<LoLQSURILOGHYHND\QDNWDJHULOPHGHQHWLPL\DSÕQÕ]
a) Profilde gerilme denetimi
L75.7 için F t =10.1 cm2 ( L profil tablosundan)
N 97
V 4.8 kN/cm 2 V em 14 kN/cm 2 (Fe37, EY Tablo 1)
Ft 2 x10.1
b) .D\QD÷ÕQJHULOPHGHQHWLPL
¦F k 2 x 0.3 x10.0 0.3 x12.0 13.2 cm 2
97
W k // 7.35 kN/cm 2 d W k ,em 11 kN/cm 2
13.2
22
Örnek 3:
t=12 mm
l1=?
ak=3 mm 2L80.8
N
ak=6 mm
l2=?
D.HVLWLQWDúÕ\DELOHFH÷LPDNVLPXPoHNPHNXYYHWLQLKHVDSOD\ÕQÕ] Fe37, EY
EhVWWHPP¶OLNDOWWDPP¶OLNND\QDNNXOODQDUDNJHUHNOLND\QDNER\ODUÕQÕKHVDSOD\ÕQÕ]
a) L80.8 profil için F=12.3 cm2
N max Ft .V em 2 x12.3 x14 344 kN
b) L80.8 profil için e=2.26 cm e
l1
N1 3 mm
8-2.26
N= 344 kN
N2 e
6 mm
l2
.D\QDNODUGD PRPHQW ROXúPDPDVÕ LoLQ 1 \N DOW YH VW ND\QD÷D RUDQWÕOÕ úHNLOGH
GD÷ÕWÕOPDOÕGÕU
N1 N 2 N max N1 N 2 344
N max GR÷UXOWXVXQDJ|UHPRPHQWDOÕ\RUX] 5.74 xN1 2.26 xN 2
N1 98 kN N2 246 kN
N1
W k //1 d W k ,em 11 kN/cm 2 l1 14.8 cm # 15 cm
2 x0.3 xl1
t 15ak 4.5 cm
l1 15 cm ® uygundur
¯d 100ak 30 cm
N2
W k // 2 d W k ,em 11 kN/cm 2 l2 19 cm
2 x0.6 xl2
t 15ak 9 cm
l2 19 cm ® uygundur
¯d 100ak 60 cm
23
Örnek 4:
ak=7 mm t=10 mm
75
N=84.85 kN
175 45o
P=120 kN
Q=84.85 kN
80 50
ùHNLOGHJ|UOHQED÷OHYKDVÕJHUJLoXEX÷XLOHoHNLOPHNWHGLU.|úHND\QD÷ÕGLNLúOHULQGH
JHULOPHGHQHWLPL\DSÕQÕ]
1RW $÷ÕUOÕN PHUNH]L WDP RUWDGD ROPDVD\GÕ |QFH D÷ÕUOÕN

7 mm 7 mm
PHUNH]LEXOXQDFDNWÕ
Q
125
N ()( ¦ M 0 84.85 x8 84.85 x5 1103.05 kNcm
125
M
Q.S x Q
V
N M W k // #
V
N M
k
Fk k I k .b Fk
Wk
Wk,max
V kt V kN V kM
Vv V W
t 2
k k //
2
d V v ,em
N 84.85
V kN 2.42 kN/cm 2
Fk 2 x0.7 x 25
ak .lk2 2 x0.7 x 252

Wk 145.8333 cm3
6 6
M 1103.05
V kM 7.564 kN/cm 2
Wk 145.8333
V kt 2.42 7.564 9.98 kN/cm 2
24
84.85
W k // 2.42 kN/cm 2
2 x0.7 x 25
Vv 9.982 2.422 10.278 kN/cm 2 V v ,em 11 kN/cm 2 (Tablo 15) uygun
Örnek 5:
2L80.8 P
300
100 mm
t=12 mm
100 mm
ak=6 mm
a) P N1¶OXN\NND\QDNGLNLúOHULDNWDUÕODELOLUPL"
E%X\NDNWDUPDNLoLQNDoDGHWNDEDFÕYDWDJHUHNOLGLU"&ÕYDWDODUÕ\HUOHúWLULQL]
)H(< %XUDGDPRPHQW \RN.XYYHW D÷ÕUOÕN PHUNH]LQGHQ JHoL\RU .D\QDN LNL \|QGH GH
var.
a)
Q=130 kN N Q
V kN W k //
Fk Fk
200 mm
N=225.17 kN Wk,max
6 mm 6 mm
225.17 Q 130
V kN 9.38 kN/cm 2 W k // 5.42 kN/cm 2
2 x0.6 x 20 Fk 2 x0.6 x 20
V W
2
Vv 10.83 kN/cm 2 d V v ,em ÕU11 kN/cm 2 aktar
2
N
k k // 9.382 5.422
b)
N=260 kN
25
L80.8 için d 1 =23 mm
t=12 mm. D d 5.t 0.2 22.5 mm D d 23 mm &ÕYDWDPÕ]0ROVXQ
Çift etkili
Çift etkili mi tek etkili mi?
8 12 8
2 xS x 2.2
2
Nm x11.2 85.15 kN
4
Ne tmin .d .V ez ,em 1.2 x 2.2 x 24 63.36 kN N em 63.36 kN
T 260
n 4.10 # 5 bulon
N em 63.36
w1=45
e 1 t 2D=46 | 50 mm
35
e t 3D=69 | 70 mm
e1 e e e e e1
Örnek 6: .HVPH(÷LOPH0RPHQWLHWNLVLQGHND\QDNKHVDEÕ
35kN
IPN200
(2)
L90.60.6 90 mm
(1)
40 mm 60 mm
IPN200
a k =4 mm Fe37 EY , øVWHQHQ(2) ve (3) QRNWDODUÕQGDJHULOPHGHQHWLPL
T=35 kN M=35x4=140 kNcm
26
M Q.S x Q
T (1)
V kM . yi W k // #
Ik I k .b Fkg
4 mm
(2)
M
x
60 mm
e 90 mm
K.E.
(3)
4 mm 4 mm
y
2 x90 x 4 x 45 68 x 4 x92
e 57.89 mm 5.789 cm
2 x90 x 4 68 x 4
1RW %DVLWOHúWLUPHN LoLQ NHVPH NXYYHWLQLQ J|YGH ND\QDNODUÕ WDUDIÕQGDQ NDUúÕODQGÕ÷Õ NDEXO
edilir.
ª 4 x903 2º 68 x 43
4 x90 x 57.89 45 » 68 x 4 x 92 57.8
2
Ik 2x «
¬ 12 ¼ 12
922099.35 mm 4 92.2099 cm 4
1RNWDVÕQGDJHULOPHGHQHWLPL
W k1 0,
M 140
V kM1 . y1 x 94 57.89
Ik 92.2099
5.48 kN/cm 2 11kN/cm 2 (Tablo 15,çekme
÷LOP
ve e ede çekme)
ROGX÷XQGDQHPQL\HWOLGLU
1RNWDVÕQGDJHULOPHGHQHWLPL
T 35
Wk2 4.86 kN/cm 2
Fk 2 x 4 x90
<XNDUÕGD ) k ¶ \Õ KHVDSODUNHQ VWWHNL ND\QD÷ÕQ ND\PD\D HWNLVL oRN D] ROGX÷XQGDQ KHVDED
ND\PDGÕNdQNNXYYHWVWWHNLND\QD÷DGLNRODUDNHWNL\RU
M 140
V kM2 . y2 x 9 5.789 4.88 kN/cm 2
Ik 92.2099
Vv V k2 W k2 4.882 4.862 6.89kN/cm 2 V v ,em 11kN/cm

Õ\D 2 (Tablo 15, k slama)
(31RNWDVÕQGDJHULOPHGHQHWLPL
T 35
W k3 4.86 kN/cm 2
Fk 2 x 4 x90
27
M 140
V kM3 . y3 x 5.789 8.79 kN/cm 2
Ik 92.2099
Vv V k2 W k2 8.792 4.862 10.04kN/cm 2 V v ,em 11kN/cm

Õ\ 2 (Tablo 15, k aslama)
Örnek 7: .WN|úHGLNLúELUOLNWHoDOÕúPDVÕGXUXPX
t=10 mm IPN240
küt
1/2IPN240 192 mm s
N=270 kN
N|úH
lN|úH=?
1
I 24 o s 8.7 mm J|YGHNDOÕQOÕ÷Õ aküt min(8.7;10)
2
192
Fküt aküt .lküt 8.7 x( 2,x8.7) 683.82mm 2
2 Krater
<NWDúÕWDELOPHNLoLQJHUHNOLND\QDNDODQÕ
T N N 270
W k // d W k ,em Fkt 24.55cm 2
Fk ¦ Fk W k ,em 11 W k,em : TS3357, Sayfa 40
1RW.WYHN|úHND\QDNELUOLNWHNXOODQÕOÕUVDdL]HOJH1VDWÕU¶GDNLGH÷HUOHUNXOODQÕOÕU
Fkt úHküt FN|úH

F kö F 24.55 6.83 17.70cm 2
17.79
DGHWN|úHND\QDNROGX÷XQGDQ FköúH 4.43cm 2 (bir tanesinin alanÕ
4
t 3mm
°
aköúH ® 0.7 xtmin (10; 13.1
, ) 0.7 x10 7 mm
a k =4 mm seçildi.
°̄ IPN 240 (t)
FköúH 4.43 t 15.aN 15 x0.4 60mm

lköúH 11.075 # 111mm lN ®
ak 0.4 ¯ 100.ak 100 x 4 400mm
Fküt
Not: 1) Kaynakta çekme kuvveti varsa Fkt úH Fkö DOÕQPDNWDGÕU
2
.D\QDNWDEDVÕQoNXYYHWLYDUVD Fkt úHküt Fkö DOÕQPDNWDGÕU
F
28
Örnek 8:
,3%SDUoDVÕ
.WN|úH
IPN220
N=480 kN
aN|úH=4mm
IPB280
120 mm
a) 14 tane M24 kaba bulonla gerilme denetimi?
b) Kaynakta gerilme denetimi?
a) M24 için F çek =3.17 cm2 (tablo 2)
P/n 480 /14

Vç 10.82 kN/cm 2 d V ç ,em ÷XQGDQJYHQOL
11.2 kN/cm 2
oldu
Fçek 3.17
b) FköúH 8 x0.4 x12 38.4 cm 2
I220 için s=8.1 mm IPB280 için s=10.5 mm
aküt min 8.1;10.5 8.1 mm
§ ·
Fküt aküt xlküt , 2,
0.81x ¨ 176 x8.1¸ 12.94 cm 2
© IPN(h-2.c) Krater ¹
Fküt 12.94
Fkt úH Fkö 38.4 44.87 cm 2
2 2
N 480
Wk d W em W k 10.70 d W k ,em 11 kN/cm 2 güvenli
Fkt 44.87
29
Örnek 9:
95 kN
t
t/2
70.9
ak ¥a
¥Hx
e
45o
t=10 mm
150 mm
ex
Kaynaklar N+M etkisinde. Fe37 EY ND\QDNWDJHULOPHGHQHWLPL\DSÕQÕ]
L70.9 için e x = e y = e=2.05cm
t 2.ak ak t 0.4 1
e 2.ex 2.(ex ) 2 x(2.05 ) 2.116cm
2 2 2 2 2 2
t 3 mm
M 95 x 2.116 201.02kNcm ak ® buradan ak =4 mm seçtik
¯d 0.7t min 0.7 x9 6.3 mm
M
V kM .y
Ik
T .S x T
W k // (Gerçekte) #
I k .b Fkg
0.4 x153 M 201.02 15

Ik x 2 225 cm 4 V kM .y x 6.70kN / cm 2 yada
12 Ik 225 2
0.4 x152 M 201.02

W 2x 30cm3 V kM 6.7 kN / cm 2
6 Wk 30
T 95
W k // 7.92kN / cm 2 Vv 7.922 6.7 2 10.37 kN / cm 2 11kN / cm 2
Fk 2 x0.4 x15
30
Örnek 10 (Kesme+Moment):
I300
I260 (a)
(b)
M
T
I300
Kolon-NLULúELUOHúLPL
M=25kN, T=100 kN, Fe37, EY
øVWHQHQDYHE QRNWDODUÕQGDJHULOPHGHQHWLPL
I260 tablodan b=113 mm, s(d)=9.4 mm, t=14.1 mm, r 1 =9.4 mm
I300 tablodan d=10.8 mm, t=16.2 mm
.XOODQÕODELOHFHNND\QDNNDOÕQOÕNODUÕ
! 3mm
°
%DúOÕNODUGD ak ® 0.7 xtmin 0.7 x(16.2;14.1) a k =4 mm seçildi.
, , 9.87 mm
°̄ t(I300) t(I260)
! 3mm
°
Gövdede, ak ® 0.7 xtmin 0.7 x(16.2;
, 9.4 , ) 6.58mm
a k =4 mm seçildi.
°̄ t(I300) d(I260)
*|YGHND\QD÷ÕQGD,¶QEDúOÕ÷Õ\OD,¶ÕQJ|YGHVLQLELUOHúWLUL\RUX]
(a) 4 mm
4 mm
I260 h=260 mm
(b)
h-2.c=208 mm
b1
I260 için b=113 mm
31
113 d 2r1 113 9.4 2 x9.4
b1 42 mm
2 2
M T .S x T
y V .y W #
Ik I k .b Fkg
Va Wa=0
(a)
Vb Wb
(b) ya
0.4 x 20.83 § 11.3 x0.43 § 26 0.4 · ·

2
Ik 2x 2x ¨ 0.4 x11.3 x ¨ ¸ ¸
12 ¨ 12 © 2 2 ¹ ¸¹
©
§ 4.2 x0.43 § 26 0.4 · ·
2
4 x ¨ 4.2 x0.4 x ¨ 1.41

, ¸ ¸ 3046.86cm
4
¨ 12 © 2 t (I260) 2 ¹ ¸¹
©
(a1RNWDVÕQGD7J|YGHND\QDNODUÕWDUDIÕQGDQWDúÕQGÕ÷ÕNDEXOHGLOLUVH
M 2500
Va . ya x13.4 10.99kN / cm 2 11kN / cm 2 (Tablo 12, sütün 6)
Ik 3046.86
Wa 0
(b1RNWDVÕQGD
M 25000
Vb . yb x(20.8 / 2) 8.533kN / cm 2
Ik 3048.86
T 100
W k // b 6kN / cm 2 J|YGHND\QDNODUÕQÕQWDúÕGÕ÷ÕNDEXOHGLOLU
Fk , gövde 2 x0.4 x 20.8
Vv 62 8.532 10.43 kN/cm 2 d V v ,em 11 kN/cm 2
32
BÖLÜM 3
ÇEKME ÇUBUKLARI
Kesit zoru olarak yalnızca eksenel doğrultuda çekmeye maruz kalan elemanlara çekme
çubukları denir. Kafes sistemlerin çekme çubukları, gergiler, askılar vb. bu tür taşıyıcı
elemanlara örnek gösterilebilir.
P3
P2 P4 T T
O2 O3
P1 P5
O1 D1 V2 O4 Kablo çekmeye çalışır
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
Alt başlık ve diyagonallerin bazıları çekme çubuğudur
Çekme çubukları tek ya da çok parçalı olarak düzenlenebilirler, yalnız kesitlerinin en az

bir simetri ekseni olmasına ve kafes sistemlerde bu eksenin kafes düzleminde bulunmasına
özen gösterilir.
Çekme çubuklarında, çubuğun bağlanma ya da eklenme biçimi eğer en kesit alanında

azalmaya neden oluyorsa bu durum hesaplar sırasında mutlaka dikkate alınmalıdır. Kesitteki
kaybın düşülmesi yoluyla elde edilen en kesit alanına faydalı alan ya da net alan denir.
Yük etkisindeki çekme çubuğunun gerilme kontrolü aşağıdaki bağıntıyla yapılır.
T
   em ( em  0.6 a )
A
Burada T Çekme kuvvetini, em çekme çubuğu malzemesinin emniyet gerilmesini ve A

enkesit alanını ya da faydalı en kesit alanını göstermektedir.
t
t
h D An= A-di.t = t.h- di.t
A toplam kesit alanını, An faydalı enkesit alanını göstermektedir. di =D+1 mm dir. Üretim
sırasında oluşabilecek kusurları ve montaj sırasında oluşabilecek ezilmeyi göz önünde tutmak
için hesaplarda boşluk çapı 1 mm arttırılır (TS 648 Sayfa 6, Madde 2.3.6.1).
t
t
D
An= A-2.di.t = t.h-2. di.t
h D
56
Not: Taşıyıcı elemanlarda kesit kaybı söz konusu ise net alan toplam alanın %85’inden büyük
kullanılamaz.
(1) An hesaplanan
(2) An  A x 0.85
Hangisi küçükse hesaplarda o dikkate alınır.
3.1. Kopma (Yırtılma) Çizgileri
En kesit alanındaki kayıplar, cıvatalı birleşimlerde, cıvata delikleri nedeniyle

oluşabilecek yırtılma çizgisi boyunca meydana gelmektedir. Bu hesaplarda kesit kaybı en
büyük olan en elverişsiz yırtılma çizgisi dikkate alınmaktadır. Kesit kaybı olan elemanlarda
kritik kesit yani çubuğun koptuğu kesit kopma çizgileri izlenerek bulunur.
Levhalarda Kopma Çizgileri:
En zayıf kesitte
An=F-di.t
di=D+1 (mm)
An=A-Ad
Ad=2.di.t
n n
s2
An2 2  A   n.d i .t   .t
i 1 i 1 4.g
s2
, eğik kopma çizgisindeki artış
4.g
payı
n: eğik kopma çizgisi sayısı
A: brüt enkesit alanını
di: delik çapını (birleşim elemanlarında açılan deliklerin anma çapı 1 mm arttırılır TS648)
t: ortalama kalınlığı
g: birbiri ardına gelen boşluklar arasındaki kuvvete dik doğrultudaki mesafeyi
s: birbiri ardına gelen iki boşluk arasında kuvvet doğrultusundaki mesafeyi göstermektedir.
Köşebentler veya U profillerinde hem başlık hem de gövdede boşluk varsa levha açılmış
gibi düşünülür.
57
Hadde Profillerinde Kopma Çizgileri
Hadde profillerinde faydalı genişlik (b) kol uzunluklarının toplamından kalınlık

çıkartılarak elde edilir. Karşılıklı kollardaki delikler arasında enlemesine mesafenin hesabında
dıştan dışa mesafeden kalınlık çıkartılır.
g  w1  w1  d 
U ve I profillerinde kalınlık; kol ve gövde kalınlıklarının ortalaması olarak
t'  d
t formülüyle hesaplanır.
2
Örnek: Fe 37, EY için çözeceğiz. t=10 mm, D=23 mm, An=?, Tmax=?
10 mm
t=10 mm
60 A
60 B
T T
100
D C
80
55 mm 50 mm
58
A-D kopma çizgisi için AnA D  At  2.di .t  30 x1  2 x(2.3  0.1) x1  25.2 cm 2
A-B-D kopma çizgisi için
n
s2  5.52 5.52 
AnA B  D  At  3.di .t   .t 30 x1  3x (2.3  0.1) x1  1x     24.82 cm
2
i 1 4.g  4 x 6 4 x10 
A-B-C kopma çizgisi için
 5.52 52 
AnA B C  30 x1  3 x(2.3  0.1) x1  1x     24.68 cm
2
 4 x 6 4 x10 
(1) An  24.68 cm 2 (2) An  0.85 x30 x1  25.5 cm 2 Buradan An  24.68 cm 2 alınır.
T
   em  Tmax  An . em  24.68 x14  348 kN
An
Örnek: Şekilde görülen çekme çubuğunu Fe37 ve EY yüklemesi için kaba bulonlu ve uygun
bulonlu olarak ayrı ayrı teşkil ediniz.
t=20 mm
t=20 mm
2L90.9
Çift etkili
T=270 kN
Profillerde gerilme denetimi
Cıvata (bulon) L90.9 için d1=25 mm (sayfa 20)
D  5.t  0.2  5 x 2.0  0.2  2.96 cm
Levhayı 29 mm’ye kadar açabiliriz ancak profili 25 mm açabildiğimizden D≤25 mm

seçiyoruz. D=25 mm için Tablo 2’den cıvatamız M24 olmalıdır. M24’ten küçük cıvatalarda
seçilebilir. Ama açılabilecek deliğe uygun en büyük cıvata M24 biz bu soru için M20 seçelim.
Kaba bulonlu çözüm
d=20 mm N em  min( N m , N e )
 .d 2  x 2.0 2
Nm  . em .2(çift etkili)  2 x x11.20(Tablo 3)  69 kN
4 4
N e  d .t. ez ,em  2.0 x1.8 x 24(Tablo 3)  86.4 kN
59
T 270
N em  min(69,86.4)  69 kN n   3.9  4 tane M20 kaba bulon
N em 69
Uygun bulonlu çözüm
d=21 mm
 .d 2  x 2.12
Nm  . em .2(çift etkili)  2 x x14(Tablo 3)  96.98 kN
4 4
N e  d .t. ez , em  2.1x1.8(20;9  9) x 28(Tablo 3)  105.84 kN
T 270
N em  min(96.98,105.84)  96.98 kN n    2.78  3 tane M20 uygun bulon
N em 96.98
Bulonların yerleştirilmesi
2L90.9 2L90.9
Kaba bulonla Uygun bulonla
40 40
T=270 kN T=270 kN
w1=50 w1=50
e1 e e e e1 e1 e e e1
e1  2.D  42 mm  45 mm e  3.D  63 mm  65 mm
Profillerde gerilme denetimi
9 mm
At  F  15.5 cm 2 (Tablodan L90.9 için)
D=21 mm
(1) An  2. At  d i .t   2 x 15.5   2.1  0.1 x 0.9   27.04 cm 2
(2) An  0.85 At  0.85 x 2 x15.5  26.35 cm 2 An  26.35 cm 2
T 270
   em     10.24 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
An 26.35
 Çekme çubuğu güvenli
60
3.2. Çekme Çubuğu Ekleri
Çekme çubuğu kesit zoru olarak yalnız eksenel doğrultuda çekme türü normal kuvvet
taşıyan çubuklardır.
N EY EIY EY
   em ( em  0.6 a ,  em  1.15 em ) Fn  F  F
Fn
Profillerin ve lamaların standart boyları sınırlı olduğundan (12 m), uzun çekme
çubuklarının oluşturulabilmesi için zaman zaman ek yapılması gerekmektedir. Özellikle kafes
kirişler büyük açıklıklı olduklarından; alt başlık çubuklarını eklemeden tek bir profil
kullanarak teşkil etmek çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Kimi zaman ekonomik
nedenlerle toplam zaiyatı azaltmak amacıyla da ek yapılabilmektedir. Çekme çubuğunun
kaynaklı, perçinli veya bulonlu eklerinde, ek lamaları ve ek korniyerlerinin kullanılması
gerekir. Bunlara ek parçaları adı verilmektedir.
Bu tür eklenmiş çubuklarda güvenle taşınabilecek kuvvet 3 açıdan incelenmelidir.
- Çubuk açısından (Çubuk kesiti yeterli olmalıdır)

- Birleşim araçları açısından (Birleşim araçları yükü aktarabilmelidir)
- Çubuk eki açısından (Ekler parçaları gerekli koşulları sağlamalıdır)
Çekme çubuğu eklerinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir.
1- Ek parçalarının faydalı enkesit alanı, eklenen çubuğun faydalı en kesit alanından az

olmamalıdır.
Ek parçaları Ek parçaları
Fn ,ek  Fn
2- Ek parçalarının ağırlık merkezi(delik kayıpları düşünülmeksizin) ile çubuk ağırlık

merkezi birbirlerine mümkün olduğu kadar yakın olmalıdır. Mümkünse üst üste
düşmelidir.
3- Her ek parçası kendi payına düşen kuvveti aktarabilmelidir. Bu birleşim araçları içinde
geçerlidir. Parçaların hisselerine düşen kuvvetler, çubuğa etkiyen kuvvet ve parçaların
enkesit alanlarıyla orantılı olacak şekilde bölünerek hesaplanır.
61
Çekme çubuklarına ait bazı kaynaklı, perçinli veya bulonlu ekler aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.
Çekme çubuklarının ekleri üç çeşittir.
1) Küt ek
2) Enine levhalı ek
3) Lamalı ek
1) Küt ek
Aşağıda ½ I profiliyle oluşturulmuş bir çekme çubuğu görülmektedir. TS 3357 ye göre

böyle bir ekin yapılması zorunlu haller dışında önerilmemektedir. Eğer böyle bir ekin
yapılması zorunlu ise; ek kesitinde boyun kısımları dairesel olarak oyulmalı(Fosfor ve kükürt
yığışması olduğundan) ve kaynak hesabı da kaynak emniyet gerilmelerinin yarısıyla
yapılmalıdır. (k,em=11/2=5.5 kN/cm2)
2) Enine levhalı ek
Aşağıdaki şekilde ½ I profili ile oluşturulmuş bir çekme çubuğunun enine levhalı eki
gösterilmektedir. Ek, profil parçaları enine levhaya köşe dikişiyle kaynaklanarak yapılmıştır.
Enine levha kalınlığı en az profil başlık kalınlığı kadar alınır.
62
3) Lamalı ek
Aşağıdaki şekilde ½ I profili ile oluşturulmuş bir çekme çubuğunun Lamalı eki
gösterilmektedir. Perçinli, bulonlu veya cıvatalı eklerde verilen üç şartın bu tip kaynaklı
eklerde de sağlanması gerekmektedir. Aşağıdaki şekilde görülen ekte sadece yan dikişler
kullanılmıştır. Bu köşe dikişlerinin çekileceği köşelerin sağlanabilmesi için, parçalardan
birinin kenarının diğerininkine nazaran en az 3a kadar taşmış olması gerekir. Ekin bir
tarafında kalan dikişlerin boyu TS 3357 ye göre 15a≤ lk ≤100a şartını sağlamalıdır. Ek
lamalarının uçlarına alın dikişleri de çekilip, bu dikişlerde hesaba katılabilir. Bu durumda
daha kısa ek lamalar kullanılabilir. Lamalı ek ile çubuğun taşıyabileceği çekme kuvvetinin
>=3a
½I
>=3a
tamamı taşınabilir.
Örnek 1:
A 15 20 15
35 20x200
65
N N=400 kN
65
35 15x200
A A-A kesiti
40 60 60 60
Şekildeki çekme çubuğu ekinde M20 uygun bulonlar kullanılmıştır. Çekme çubuğunda, ek
levhalarda ve bulonlarda gerilme denetimi yapınız. Fe37, EY
63
Çekme çubuğunda gerilme denetimi
12 3
(3-3) ve (2-2) kopma çizgileri aynı

65
M20 uygun bulon için D=21 mm
65
12 3
60 60
d1
11
Fn  20.0
 x 2  2 x(2.1  0.1) x 2  31.20 cm 2
Sadece taralı alan
 62 62 
Fn2 2  2 x 20  3 x(2.1  0.1) x2     x2  32.34 cm
2
 4 x 6.5 4 x 6.5 
(1) Fn  31.2 cm 2 
F  31.2 cm 2
2 n
(2) Fn  0.85 x 2 x 20  34 cm 
N 400
   12.82 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2 esas çubukta gerilme denetimi sağladı.
Fn 31.2
Ek levhalarda denetim
Fn  31.2 cm 2
20 15 15

4ad boş.
2
Fn,ek  20 x1.5 x 2  4 x(2.1
  x 1.5
 0.1)   46.8 cm
di t
200
Fn ,ek  Fn
Çubuk levhalar
Bulonlarda denetim
Ekin bir tarafında 5 tane çift etkili M20 bulon var. 1 tane çift etkili M20 uygun bulon için
 x(2.1)2 
Nm  2x x14  96.932 kN 
4  N em  96.932 kN
N e  d .tmin . ez , em  2.1x min(1.5  1.5; 2.0) x 28  117.6 kN 
5 x96.932  484.5 kN > 400 kN olduğundan bu yükü taşır.
64
Örnek 2:
10 8 80 mm l=?
12 mm
ak2=6 mm (arkada)
ak1=3.5 mm
ak2=6 mm
ak2=6 mm
ak2=6 mm
150 mm U200
400kN
ak1=3.5 mm
50 mm
10x150x180 12x80
180 mm
l=? Soldan görünüş
Üstten görünüş
N=400 kN, Fe37, EY
a) Çekme çubuğunda gerilme denetimi yapınız

b) Çekme çubuğunun ve eklerin ağırlık merkezlerini bulunuz.
c) Başlık levhasının uzunluğu ne olmalıdır?
d) Gövde kaynak dikişlerinde gerilme denetimi yapınız.
e) Fn,ek>Fn ?
a) Çekme çubuğunda gerilme denetimi
U200 için F=32.2 cm2 (tablodan alındı)
400
  12.42 kN/cm 2   em  0.6 a =14 kN/cm 2
32.2
65
b) Ağırlık merkezlerinin belirlenmesi
12x80
8
10x150x180
U200 e
K.E
e
12x80
Tablodan U200 için e=2.01 cm
15 x1x ( 0.5)  2 x8 x1.2 x 4.8

Ek levhaları için e   2.475 mm
15 x1  2 x1.2 x8
fark 2.475-2.01=0.461 cm ??
c) Başlık levhasının uzunluğunun belirlenmesi
Ekin bir tarafını düşüneceğiz. 2 tane başlık, 1 tane gövde eki var. Ekin bir tarafında her bir
başlıkta 2 kaynak var.
U200 için başlık genişliği b=75 mm ve başlık kalınlığı t=11.5 mm
Başlık levhasının payına düşen yük,
Fb 7.5 x1.15
Nb  N .  400 x  107.14 kN
F 32.2
Kaynak dikişindeki gerilme,
Nb Nb 107.14
k    k ,em olmalıdır.  k    14 cm
Fk  k ,em .2.ak 11x 2 x 0.35
Başlık levhasının uzunluğu
   k   k  50  140  140  50  330 mm  350 mm
Bu durumda levha boyutları 12x80x350 olur
d) Gövde kaynaklarında gerilme denetimi
Gövdenin payına düşen yük
N g  400  2 x107.14  185.72 kN
66
Toplam kaynak alanı
lkg  150 mm a2=5.5 mm Fkg  2 x 0.6 x15  18 cm 2
Ng 185.72
 kg    10.317 kN/cm 2   k ,em  11 kN/cm 2 sağladı.
Fkg 18
e) Çubuk ve ek parçalarının alanlarının karşılaştırılması
Fn,ek  Fn =? Fn,ek  1.0 x15  2 x1.2 x8.0  34.20 cm2  Fn  32.2 cm2
Not: Başlık ve levhanın payına düşen kuvvet ek levhalarının alanları ile de hesaplanabilir. bu
durumda,
Fekb 8 x1.2
Nb  N .  400 x  112 kN
Fn , ek 34.2
Fekg 15 x1
Ng  N.  400 x  175 kN
Fn ,ek 34.2
Örnek 3:
M22
U300 35
75 50
M22 500 kN 130 500 kN
50 50
20 mm
20 mm
50 75 75 75 75 75
15 mm
Fe37, EY, M22 uygun bulon, Birleşim etkiyen yükü emniyetle aktarabilir mi?
W1 45
b-d
d(s)
67
Çekme Çubuğu
U300 için F=58.8 cm2, b=100 mm, t=16 mm, d(s)=10 mm, w1=55 mm,
M22 uygun bulon için D=23 mm
45 b-d=100-10=90 mm
55-10=45 (w1-d)
U profilin kolları açılmış hali
35
50
130 300
50
35
25
2.52
Fn  58.8  2 x  2.3  0.1 x1.6  2 x  2.3  0.1 x1.0  2 x xtort  46.63 cm 2
      4 x  4.5  8.5 
başlıklardaki bulonlar gövdedeki bulonlar 
eğik kopma çizgisindeki artış payı
1.6  1.0
tort   1.3
2
Fn  46.63 cm 2 
F  46.63 cm 2
2 n
Fn  0.85 xFt  49.98 cm 
500
  10.72   em  14 kN/cm 2
46.63
Başlıktaki bulonlar
Fb 10 x1.6
Pb  N .  500 x  136.05 kN
Fnt 58.8
Ekin bir tarafında başlıkta 2 adet M22 kaba bulon var (çift etkili)
 x(2.3)2 
Nm  2x x14  116.33 kN 
4  N em  103.04 kN
N e  d .tmin . ez ,em  2.3 x min(2.0  2.0;1.6) x 28  103.04 kN 
başlıkta 2 adet var. 2 x103.04  206.08 kN>136.05 kN demek ki başlıktaki bulonlar güvenli
Gövdedeki bulonlar
Pb  500  2 x136.05  227.9 kN
68
Ekin bir tarafında gövdede 4 adet M22 kaba bulon var (tek etkili)
 x(2.3)2 
Nm  x14  58.17 kN 
4  N em  58.17 kN
N e  d .tmin . ez ,em  2.3x1.0 x 28  64.40 kN 
Bir tarafta 4 adet var. 4 x58.17  232.68kN>227.9 kN güvenli.
Örnek 4:
L100.16 L120.11 L100.16

L120.11
N N
66 mm
40 40 40 40 40 40 80 40 40 40 40 45
66 mm
Fe37, EY için çekme çubuğu eki tarafından taşınabilecek maksimum yükü bulunuz. M20
uygun bulon
N
   em  N max  Fn . em (L profillerde kolları açık düşüneceğiz)
F
L120.11 için F=25.40 cm2
L100.16 için Fek=29.60 cm2
Fek > F √
66 -11=55
66 mm 66 mm
55 mm
66 mm
40 mm
69
s2
.t
4g
   1
2
11 4.0 2
Fn  25.40  2 x  2.2  0.1 x 1.1  x1.1  20.92 cm
  t 4 x  6.6  5.5
di
Fn,ek > Fn olmalı Aynı işlem tekrarlanır (Fn,ek=23.24 cm2)
Fn  20.92 cm 2 (1)  2
2  Fnet  20.92 cm
Fn  0.85 x 25.4  21.59 cm (2) 
N max  20.92 x14  292.8 kN Çekme çubuğu bu kadar yük taşıyor
Bulonlar
 x (2.1) 2 
Nm  x14  48.49 kN 
4  N em  48.49 kN
N e  2.1x(1.6;1.1) x 28  64.68 kN 
Ekin bir tarafında 6 adet bulon var 6x48.49=290.94 kN
Dolayısıyla birleşimin taşıyabileceği maksimum yük 290.94 kN
Not: ½ I veya I profilinden oluşuyorsa çekme çubuğu aşağıdaki gibi düşünülür.
2 tane L 2 tane U gibi düşünülür
70
BÖLÜM 4
BASINÇ ÇUBUKLARI
Eksenel doğrultuda basınç kuvveti aktaran çubuklara basınç çubuğu adı verilmektedir.
Basınç çubukları ile genelde kafes kirişlerdeki üst başlık, dikme ve diyagonal elemanlarında,
çerçevelerin kolon elemanlarında ve çerçevelerdeki çapraz bağlantı elemanlarında karşılaşılır.
Eksenel basınç
Basınç çubuklarının emniyet yüklerinin saptanmasında burkulma olayı esas alınır.

Çubukların burkulması malzeme dayanma sınırının aşılması ile değil stabilite sınırının
aşılması ile gerçekleşir.
Burkulma; sabit yük altında elemanın doğru eksenli denge konumundan eğri eksenli
denge konumuna geçmesidir.
Çift simetrili Enkesitlerde Burkulma
Basınç çubuğu zorlandığında ya x-x ya da y-y eksenine dik

doğrultuda burkulur; veya eğilmeli burkulur.
Tek simetrili Enkesitlerde Burkulma
Çubuk ağırlık merkezi ile kayma merkezi arasında fark olan kesitler (açık kesitler)
71
x-x eksenine dik doğrultuda burkulur veya eğilmeli burkulur. (burkulma tek düzlem
içerisindedir)
y-y eksenine göre eğilmeli burulmalı burkulur. Çubuk enkesiti hem burkulur hem döner.
İki ucundan eklemli bir basınç çubuğu P kuvveti etkisinde ise P≤Pkritik oluncaya kadar
çubukta zararlı bir değişiklik olmaz. P kuvveti güvenle taşınır. P>Pkritik olduğu zaman çubukta
ya büyük yerdeğiştirmeler olur veya çubuk burkulur. Her iki durumun oluşması inşaat
mühendisliğinde istenmez. Pkritik yükü çeliğin davranışına ve yapılan ön kabullere göre
değişmektedir.
Elastik bölge için geçerli olan Euler burkulmasında, çubuk ekseni düz kesitler, düzlem
kalır. Yük ekseneldir. Hooke yasası geçerlidir. Burada yalnız elastik bölge göz önünde
tutulur. Prizmatik bir çubuğun lineer elastik bir bölgede taşıyabileceği kritik basınç yükü,
 2 .E.I
Euler burkulmasında kritik yük: Pcr 
 2b
Pcr  2 .E.I
Euler burkulmasında kritik gerilme  cr   2
F  b .F
Burada EI çubuğun eğilme rijitliğini, F çubuğun enkesit alanını ve lb ise çubuğun burkulma
boyunu göstermektedir.
72
Çubuğun burkulma boyları aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır.
 b  K .
Bu ifadedeki K burkulma katsayısını göstermekte olup çubukların sınır koşullarına (uç)

bağlı olarak değişmektedir (Tablo 18). Aşağıdaki tabloda bazı sınır koşulları için burkulma
katsayıları verilmektedir (TS648). Bunların dışındaki (örneğin çerçevedeki kolonlarda) sınır
koşullarına sahip basınç çubuklarında burkulma boyları için özel olarak hazırlanmış
Nomogramlardan yararlanılır (TS648).
Hesaplarda tavsiye edilen burkulma boyu çarpanları kullanılmaktadır. buna göre her iki
mafsallı çubuk için K=1 iken her iki ucu ankanstre çubuk için K=0.65 olmaktadır.
 2 .E.I I I  2 .E 2
 cr  i  i2   cr  .i
 2b .F F F  2b
b  2 .E  cr 1  2 .E
 (Narinlik oranı)  cr   b,em   . 2
i 2  n n
 
Basınç emn. ger.
Güv. kat.
73
Euler formülü çeliğin orantılı sınır gerilmesi olan p değerine kadar geçerlidir. Daha
büyük gerilme değerleri için malzeme elastoplastik davranış gösterir. St37 (Fe37) çeliği için,
plastik narinlik p hesaplanırsa yaklaşık olarak,
 2 .E σ π 2 .E 2. 2 .E
 cr  2  a = 2   p 
  2 λp a

Elastik bölge için

Plastik bölge için Akma gerilmesi
2. 2 .2100
Fe 37 için p   131.4
2400
Plastik narinlik için  formülünde cr yerine a/2 yazılarak p bulunur. n emniyet katsayısı
aşağıdaki esaslara göre belirlenir.
  20  n  1.67
2
     
20     p  n  1.5  1.2 x    0.2 x  
 p
   p 
   p  n  2.5
P
   b ,em olmalıdır.
F
b,em ’nın bir fonksiyonudur. TS 648 Çizelge 8’den alınabilir. Sayfa 15-19.
Not: TS6482’e göre narinlik () ≤ 250 olmalıdır.
P P   Basınç emn.ger.
   b,em   b ,em  em  0.6 a 
F F . em  em  Çekme emn.ger.
 
1
w
P 1 P.w
    em
F . em w F
Burada w burkulma katsayısıdır. burkulma katsayıları Tablo 31-32 den veya TS648, Çizelge
6-7, Sayfa 12-13’ten alınır.
Hesap Yolu
a)Burkulma basınç emniyet gerilmeleri ile hesap (1. yol)
P
b    b ,em olmalıdır. Burada b,em, f() değerleri ’ya bağlı olarak basınç emniyet
F
tablolarından alınır.
74
b)Burkulma katsayıları ile hesap (2. yol)
P
 b  w.   em olmalıdır. Burada w burkulma katsayısı olup ’ya bağlı olarak tablolardan
F
(Tablo 31) okunur. EIY durumunda emniyet gerilmesi %15 arttırılarak kullanılır.
Not: F dolu enkesit alanı çekme çubuklarından farklı olarak, basınç çubuklarının hesabında
bulon delikleri doldurulduğundan net alanın hesaplanmasına ihtiyaç duyulmaz.
Örnek:
y
N=490 kN N=490 kN
x
0.8l
3.80 m
x
y
x y
IPB160, Fe37, EY için gerilmeyi hesaplayınız.
 bx  3.80 m  by  0.8  0.8 x3.80  3.04 m
IPB 160 (Eğer berkitilmezse normal alınacak) için F=54.3 cm2, ix=6.78 cm, iy=4.05 cm
 bx 380
x-x’e dik yönde x    56.04
ix 6.78
 by 304
y-y’e dik yönde y    75.06
iy 4.05
Narinliği büyük olan daha etkindir.   75.06 için Tablo 31’den w=1.55 alınır.
w. N 1.55 x 490
   14 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
F 54.3
75
2. çözüm
935.5 x9.81
  75.06 için  b ,em  935 kgf/cm 2   9.18kN/cm 2 alınır.
1000
P 490
  b ,em   9.023 kN/cm 2   b ,em  9.18 kN/cm 2
F 54.3
Örnek:
4m
4.5 m
x x
x-x e dik durumda tüm boy burkulur, y-y’ye dik durumda ortadaki kuşaktan dolayı burkulma
ikiye ayrılır.
IPE300 Fe37, EY için Pmax=?
 bx  8.50 m  by  4.50 m (Büyük olan seçilecek çünkü daha narin)
IPE 300 için F=53.8 cm2, ix=12.5 cm, iy=3.35 cm (y-y ekseni zayıf eksen)
 bx 850  by 450
x-x’e dik yönde x    68 y-y’e dik yönde y    134
ix 12.5 iy 3.35
Narinliği büyük olan daha etkindir.   134 için Tablo 31’den w=3.12 alınır.
w.P F . em 14 x53.8
   em  Pmax    241 kN
F w 3.12
76
Çerçeve Çubuklarının Burkulma Boyları
Bunun için abaklar kullanılır. (Çerçeve sistemlerin burkulma boyu)
AB kolonunun burkulma boyu için
GA için kolon temele rijit bağlanmışsa (ankastre) G=1.0 alınır. Dönebilir bağlanmışsa
(mafsallı) G=10 olarak o nokta için alınır (hesap yapılmadan alınır).
Ic
s
c
GB  bağıntısıyla bulunur.
Ig
s
g
Ic : Düğüm noktasına birleşen kolonların atalet momenti (cm4)
Ig : Düğüm noktasına birleşen kirişlerin atalet momenti (cm4)
Sc : Düğüm noktasına birleşen kolonların serbest boyları (cm)

Sg : Düğüm noktasına birleşen kirişlerin serbest boyları (cm) değerlerini gösterir.
Her iki uçtaki G değerleri hesaplandıktan sonra Sayfa 10 Şekil 2’deki abaklar
yardımıyla burkulma katsayısı (K) belirlenir.
Burkulma boyu  b  K . olarak hesaplanır.
77
Örnek:
x x
IPE300
B
lb
IPB260
IPB260
5m
A Yanal ötelenme önlenmiş

5m
y y
x x
Kiriş IPE300
Kolon IPB260
IPE300 için Ix=8360 cm4
IPB260 için Ix=14920 cm4
A-B kolonunun burkulma boyunu

hesaplayınız.
G A  10 
14920 

Ötelenme varsa 500  Sayfa 10, Şekil 2'den K  2.1
GB   1.78
8360

500 
G A  10 
Ötelenme önlenmişse  Sayfa 10, Şekil 2'den K  0.9
GB  1.78
 bx  K .  0.9 x500  4.5 m
Not: Ankastre ayak olsaydı.
GA  1  GA  1 
Ötelenme var  Şekil 2'den K  1.42 , Ötelenme yok  Şekil 2'den K  0.83
GB  1.78  GB  1.78
78
Örnek:
IPB260 IPB240 IPB240

x x
4.2 m
IPE300 IPE300 x x
B
4.2 m
IPE300 IPE300 x x
A
5m
O
5m 5m
x x
Ötelenme önlenmiş. KAB=?, KOA=? Şekildeki çerçevenin OA ve AB kolonlarının burkulma

boylarını hesaplayınız.
IPE300 Ix=8360 cm4 (kirişlerde hep Ix)

IPB260 Iy=5130 cm4
IPB240 Iy=3920 cm4
OA Kolonu için
GO  1 
5130 3920 
 
500 420  Şekil 2'den K  0.74  b ,OA  0.74 x500  370 cm
GA   0.586 
8360 8360
 
500 500 
AB Kolonu için
GA  0.586 
3920 
2x 
420  Şekil 2'den K  0.70  b,OA  0.70 x 420  294 cm
GA   0.558
8360
2x 
500 
79
Örnek:
D x x
I240
I240 4m
y y
A C E
B F 6m
5m
x x
I200 y y y y I200
x x
Tüm kolonlar I200, tüm kirişler I240, Fe37, EY için CF kolonunun taşıyabileceği maksimum
eksenel yükü hesaplayınız.
CF her iki düzlemde de var.
y y x x
A C C D
4m
B F F E
5m 6m
Üstten görünüş x y y
y y x x x x
=?
lbx= x y lby=? y
I200 F=33.4 cm2, Ix=2140 cm4, Iy=117 cm4, ix=8 cm, iy=1.87 cm
I240 F=46.1 cm2, Ix=4250 cm4, Iy=221 cm4
80
ABCF düzleminde
GF  10 
2140 

400  Şekil 2'den K  3.2  bx  3.2 x 400  1280 cm
GC   12.10 
221

500 
 bx 1280
x    160
ix 8
FCDE düzleminde
GF  10 
117 

400  Şekil 2'den K  0.70  bx  0.70 x 400  280 cm
GC   0.0413
4250

600 
 by 280
y    150 Ötelenme önlenince burkulma boyu kısaldı
iy 1.87
w.P F . em 33.4 x14

etkin  160  w  4.45   em  P    105.83 kN
F w 4.45
Örnek:
Ötelenme var
Kirişler x ekseni etrafında
eğiliyor (Ix). Şekilde planı
görülen iki katlı çerçevenin
I200’den oluşan ortadaki
I240 13 m
1.Kat kolonunun
I200
taşıyabileceği maksimum
Ötelenme yok I160 I160 eksenel yükü hesaplayınız.
Kolonun temelde ankastre
bağlı olduğunu ve kolon
I240 13 m
enkesitinin komşu katlarda
değişmediğini kabul ediniz.
Kat yüksekliği 5 metredir.
Fe37, EY
7m 7m
Plan
81
I200 F=33.4 cm2, Ix=2140 cm4, Iy=117 cm4, ix=8 cm, iy=1.87 cm
I240 F=46.1 cm2, Ix=4250 cm4, Iy=221 cm4
I160 F=22.8 cm2, Ix=935 cm4, Iy=54.7 cm4
x-x eksenine dik yönde
GA  1 
2140 
2x 
5m I200
500  Şekil 2'den K  1.35
GB   1.31
4250
I240 I240 2x 
B
1300 
 bx  1.35 x500  675 cm
5m I200
A  bx 675
x    84.38
13 m 13 m ix 8
y y
y-y eksenine dik yönde
GF  1 
117 
I200 2x 
5m 500  Şekil 2'den K  0.66
GC   0.18
935
I240 I240 2x 
B
700 
 bx  0.66 x500  330 cm
5m I200
A  by 330
7m 7m y    176.47
iy 1.87
x x
w.P F . em 33.4 x14

etkin  176.47  w  5.44   em  P    85.95 kN
F w 5.44
82
Kafes Kiriş Çubuklarının Burkulma Boyları
Üst başlıklarda;
Kafes kiriş düzleminde burkulma için  b   alınır. Kafes düzlemine dik doğrultudaki
burkulmada düğüm noktalarının yanal ötelenmesi engellenmiş ise  b   alınır. Eğer çubuğun
iki ucunda (her bir yanında) farklı bir basınç kuvveti varsa N 2  N1 çubuk N1 kuvvetine göre
boyutlandırılır ve burkulma boyu olarak;
 N 
 b  x  0.75  0.25 x 2  değeri alınır.
 N1 
Örgü çubuklarında;
Kafes kiriş düzleminde burkulma için  b  sk  olarak birleşim araçları ağırlık merkezleri
arasındaki uzaklık alınır. bu uzaklık genellikle şekilden okunur.
Kafes kiriş düzlemine dik doğrultuda burkulma da düğüm noktasının yanal ötelenmesi
önlenmiş ise  b   alınır. eğer çubuğun iki ucunda ( her bir yanında ) farklı bir basınç kuvveti
varsa N 2  N1 çubuk N1 kuvvetine göre boyutlandırılır ve burkulma boyu olarak;
83
 N 
 b  x  0.75  0.25 x 2  değeri alınır.
 N1 
Eğer N2 çekme kuvveti ise
 N 
 b  x  0.75  0.25 x 2  olarak burkulma boyu bulunur. Ancak  b  0.55 olmalıdır.
 N1 
Bir tek örgü çubuğundan oluşan (korniyer) basınç çubuğu tek kolu ile düğüm noktasına
birleştirilmiş ise hesap Eksenel yük etkisinde olarak yapılır ve burkulmanın minimum eksene dik
doğrultuda olmasına göre hesap yapılır. Burkulma boyu olarak düzlem içindeki ve düzleme dik
doğrultudaki burkulma boylarının ortalaması alınır.
4.1. Tek Parçalı Basınç Çubukları
Tek bir profil veya parçaları çubuk boyunca sürekli birleştirilmiş birden fazla profilden
oluşurlar. Aşağıdaki şekilde bunlara örnek olmak üzere, bazı en kesit şekilleri gösterilmiştir.
Hadde ürünleri
Yapma kesitler
84
Aşağıda örnekleri verilen parçaları çubuk boyunca sürekli birleşik olan çok parçalı basınç
çubukları da tek parçalı basınç çubukları gibi hesaplanırlar.
y y
y
x x x x x x
y
y y
Bu tür basınç çubuklarının enkesiti birden fazla kesitten oluşuyorsa bu çubukların

kaynaklı teşkilinde kaynak dikişleri sürekli olarak çekilmelidir. Köşe kaynak dikişlerinin
kalınlığı 3-4 mm olur.
Merkezi basınca çalışan çubukların burkulma katsayıları ile tahkikinde ilk olarak,
çubuğun sistem içindeki durumuna ve uç şartlarına göre burkulma boyları saptanır (lbx, lby).
Bundan sonra, her iki doğrultudaki burkulmada narinlik değerleri hesaplanır (x, y). Büyük
olan narinliğe karşılık gelen w (burkulma katsayısı) değeri tablodan alınarak gerilme tahkiki
yapılır.
w.P
   em olmalıdır.
F
Örnek:
lbx=480 cm, lby=350 cm, Fe37, EY için Pmax=?

80 mm
y y y U220 için F=37.4 cm2

2.14 cm
U220 Iy=197 cm4
ix=8.48 cm
b=80 mm
x x
d e=2.14
y y y b
x-x’e dik yönde
I xt  2.I x
2.I x I  bx 480
ix   x  8.48 cm (profilinkine eşittir) x    56.6  57
2.F F ixt 8.48
85
y-y’e dik yönde
 2

I yt  2.  I y  F .d 2   2 x 197  37.4 x
   8  2.14    2962 cm4
 F
 
 d 
I yt 2692  by 350
i yt    6.2934 cm y    55.61  56
2.F 2 x37.4 i yt 6.2934
w.P F . em 2 x37.4 x14

etkin  57  w  1.33   em  P    793 kN
F w 1.33
Örnek:
U220 d U220
IPBl200 9.6 m
x x
lbx=?
y x
y
x x y y
y x
Şekilde enkesiti verilen basınç çubuğu 2 adet U220 ve 1 adet IPBl200 profillerinin
kolon boyunca sürekli birleştirilmesiyle elde edilmiştir. Sistemin ağırlık merkezinden geçen
eksenler ile I profilinin ağırlık merkezinden geçen eksenler çakışmaktadır.
a) Çubuğun y-y eksenine dik burkulmadan taşıyabileceği maksimum eksenel yükü

hesaplayınız.
b) x-x eksenine dik burkulmada aynı yükü taşıyabilmesi için yerleştirilmesi gereken
kuşağın tabandan itibaren yüksekliği ne olmalıdır?
IPBl200 h=190 mm, F=53.8 cm2, Ix=3690 cm4, Iy=1340 cm4

U220 F=37.4 cm2, Ix=2690 cm4, Iy=197 cm4, ey=2.14 cm
86
a)y-y’e dik yönde
 by  960 cm Ft  2 x37.4  53.8  128.6 cm 2
2
  19.0   4
I yt  3690
  2 x  197  37.4 x   2.14    14218 cm
Profil dönük   2  
I yt 14218  by 960
iyt    10.5147 cm y    91.30  92
Ft 128.6 i yt 10.5147
w.P F . 128.6 x14

 y  92  w  1.81   em  Pmax  t em   994.7 kN
Ft w 1.81
b) x-x’e dik yönde
w.P wx994.7
  em   14  w  1.81    92
Ft 128.6
I xt  2 x 2690  1340  6720 cm 4
I xt 6720  bx  bx
ixt    7.2287 cm x   92    bx  665 cm
Ft 128.6 ixt 7.2287
Ödev:
y lbx=lby=5.20 m
Fe37, EY için
Pmax=?
IPB320
x x Cevap: Pmax=3278 kN
20 mm
300 mm
320 mm
y
IPB320 h=320 mm, b=300 mm, F=161 cm2, Ix=30820 cm4, Iy=9240 cm4
87
Ft  161  2 x 2.0 x30  281 cm 2
x-x’e dik yönde

2
1 3  30 2   4
I xt  9240
  2 x  x30 x 2  30 x 2 x      40000 cm
Profil dönük(I yI ) 12  2 2  
I xt 40000  bx 520
ixt    11.95 cm x    43.515  44
Ft 281 ixt 11.95
y-y’ye dik yönde
1 3 4
I yt  30820
  2 x 12 x 2 x30  39820 cm
Profil dönük(IxI )
I yt 39820  by 520
iyt    11.90 cm y    43.69  44
Ft 281 i yt 11.90
w.P F . 281x14
 y  44  w  1.20   em  Pmax  t em   3278 kN
Ft w 1.20
4.2. Çok Parçalı Basınç Çubukları
Bu tür basınç çubukları birbirlerinden ayrık tekil elemanlardan oluşur. Bu tekil

elemanların tek bir çubukmuş gibi bir arada çalışmasını sağlamak için yer yer birbirlerine
enleme bağlantıları ile bağlanır.
Burada iki çeşit burkulma söz konusudur. Çubuk tek bir bütün olarak burkulur ve ayrıca
enlemeler arasında kalan tekil çubuklar kendi başlarına burkulur.
88
Bu tür basınç çubukları I. Grup basınç çubukları, II. Grup basınç çubukları ve III. Grup
basınç çubukları olmak üzere 3 ana gruba ayrılmaktadır.
Malzemeli eksen: Tüm tekil çubukları kesen eksendir.
Malzemesiz eksen: Tekil çubuklardan birini kesiyorsa veya hiç birini kesmiyorsa
malzemesiz eksen denir
y y
x x x x
y y
x-x malzemeli eksen x-x malzemeli eksen
y-y malzemesiz eksen y-y malzemesiz eksen
Minimum eksen (1-1 eksen) (imin yada i1): Atalet yarı çaplarından en küçük değeri veren
eksendir
. y  y  (kıssi)
x x x x
  (eta)
y y
iy= i1= imin i= i1= imin L çelikler için -
ekseni minimum eksen
I. Grup Basınç Çubukları
Birden çok tekil elemandan oluşmaktadır. Ağırlık eksenlerinden birisi bütün elamanları
keser. Öbür eksen bütün elemanları kesmeyebilir. Tüm tekil çubukları kesen eksene
“Malzemeli eksen” tekil çubukların birini kesen veya hiç kesmeyen eksene de “malzemesiz
eksen” adı verilir (TS 648, Sayfa 21-22). Eksenlerden biri malzemeli eksendir.
89
Tekil elemanlar arasında ayrıklık fazla ise ara bağlantı çerçeve veya örgü biçiminde
düzenlenir. Ayrıklık az ise ara bağlantı araya yerleştirilen levhalarla yapılır (Çerçeve düzeni).
Malzemeli eksene göre hesap
Tek parçalı basınç çubukları gibi hesap yapılır.
I xt  w.P
ixt   x  bx  w (tablodan)    em olmalıdır
Ft ixt Ft
Malzemesiz eksene göre hesap
İtibari (ideal) bir narinlik derecesine göre hesap yapılır (yi). Sırasıyla
I yt  by
Atalet Yarıçapı i yt  hesaplanır; Narinlik  y  hesaplanır;
Ft iyt
m 2
İdeal (itibari) narinlik yi  y2 
.1 bulunur. Burada m enleme bağlantıları ile tek bir
2
çubukmuş gibi çalışan çubukların sayısı
w.P
 yi  w (tablodan)    em olmalıdır
Ft
1 in çerçeve tipi bağlantı için hesabı
Örgü ve çerçeve çubuklarında ayrı yollarla hesaplanır. Örgü çubuklarında;
e
Tekil çubuklar
s1
s1
1  i1  imin (1-1 minimum eksen)
i1
s1
En küçük atalet yarıçapı kullanılacak.
90
1 in kafes tipi bağlantı için hesabı
e
diagonal
FD
 s1
s1
s1
d
F d3
1   . . (TS648,Sayfa 20). Burada enlemelerin yük taşımadığı sadece s1 boyunu
z.FD s1.e 2
belirlediği kabul edilir.
Bu formülde;
F: Tüm kesitin alanı (Enkesiti oluşturan tekil çubukların toplam alanını)

FD: Örgü çubuklarında tek bir diyagonalin enkesit alanı
S1: enine bağlantılar arasındaki en büyük uzaklık
d: Diyagonalin uzunluğu
e: Tekil çubuklar eksenleri arasındaki uzaklık
z: Aynı kesitte diyagonal ara bağlantı sayısı (Paralel düzlemdeki bağlantı sayısı)
Tekil Çubuk Denetimi
1  wyi .P 
 x  4  3   x  100 ise
s1  2  F . em 
1   
i1   wyi .P 
 50  4  3   x  100 ise
  F . em 
Parantez içi yaklaşık olarak 1 kabul edilirse
1
s1  x  x  100 ise
1    2 x: Malzemeli eksene göre narinlik
i1 
 50  x  100 ise
91
Örnek (I. Grup Basınç Çubuğu):
y Diğer doğrultuda
U220 I220 U220 3m
x x
3m
3m
e=30 cm
x
y
y y
x
Mesnetlenme durumu ve kuşlakların yeri
Fe 37, Ey için Pmax=? s1=75 cm
I220 F=39.5 cm2, Ix=3060 cm4, Iy=162 cm4 i1=2.02 cm

U220 F=37.4 cm2, Ix=2690 cm4, Iy=197 cm4, i1=2.30 cm (imin’ler iy eksenleri)
 bx  300 cm  by  900 cm
x-x’e dik yönde
I xt  2 x 2690  3060  8440 cm 4 Ft  2 x37.4  39.5  114.3 cm 2
8440  bx 300
ixt   8.59 cm x    34.92
114.3 ixt 8.59
y-y’e dik yönde
I yt  162  2 x 197  37.4 x30 2   67876 cm 4
67876  by 900
iyt   24.37 cm y    36.93
114.3 i yt 24.37
s1 75 3
1    37.13  yi  36.932  x37.132  58.58
i1 2.02 2
wyi .P 114.3 x14

etken  58.58  wyi  1.35    em  Pmax   1185 kN
Ft 1.35
Tekil çubuk denetimi
s1 75
  37.13  50 ( x  100 olduğundan) tekil çubuk denetimi sağlar.
i1 2.02
92
II. Grup Basınç Çubukları
Bunlar köşeleme yerleştirilmiş korniyerlerden oluşurlar. Bağlantı levhaları şaşırtmalı

olarak düzenlenir. Sistemin asal eksenleri köşelemedir.
Sadece malzemeli eksene göre (x-x ekseni) hesap yeterlidir.
2. Grup basınç çubuklarında burkulma boyu olarak her iki eksene dik doğrultuda burkulma
boylarının aritmetik ortalaması alınır.
 bx   by  bx w.P
b  olarak belirlenir. x   w (tablodan)    em olmalıdır
2 ixt Ft
Not: Değişik kollu korniyerlerle düzenlenen II Grup basınç çubuklarında x-x ve y-y eksen
takımının konumunun bulunması uzun hesaplar gerektirmektedir. Bu nedenle TS648,
ix  i0 /1.15 formülünü önermektedir. Burada i0 ortak enkesitin köşebentlerinin uzun kollarına
paralel ağırlık eksenine göre atalet yarıçapını göstermektedir.
0
x
i0
ix 
1.15
x
0
s1
 50 i1  imin  i
i1
93
III. Grup Basınç Çubukları (TS 648, sayfa 22-23)
Bu tür basınç çubukları çalışırken aynı davranışı gösteren tekil elemanlar grubundan
oluşur (m veya m’). Bu grup çubuklarda malzemeli eksen yoktur. Her iki eksene dik
burkulma tahkikleri hayali narinlik dereceleri (yi) ile yapılır.
m 2 w .P
x-x’e dik yönde xi  x2  .1  wxi (tablodan)  xi   em olmalıdır
2 Ft
m 2 wyi .P
y-y’e dik yönde  yi   y2  .1  wyi (tablodan)    em olmalıdır
2 Ft
s1x  w .P  s s1 y  w .P  s
 50  4  3 xi   1x  50  50  4  3 yi   1 y  50
i1  F . em  i1 i1  F . em  i1
4.2.1. Tekil Çubuk Bağlantılarının Hesabı
Enleme bağlantılarının görevi çok parçalı çubuk sistemlerin bir arada çalışmasını
sağlamaktır. Çubuk biçim değiştirmediği sürece bağlantılara yük gelmez. Ancak burkulma
nedeniyle çubuğun eğilmesinden dolayı oluşan kesme kuvveti bağlantılara etkir. TS648’e
göre bağ levhaları veya örgü çubukları ve bunların çubuklarla birleşimini sağlayan birleşim
araçları itibari (ideal) bir kesme kuvvetine göre boyutlandırılır.
e F . em
e  20.i1 ise Qi  ile hesaplanır.
80
Çerçeve bağlantı çubuklarında e >

Qi 20.i1 olması halinde şartnamelere göre Qi
s1
e 
değeri 0.05 x   20  kadar arttırılır ve
 i1 
Qi
aşağıdaki gibi hesaplanır.
F . em  e 
Qi  x 1  0.05 x   20  
80   i1 
Örgü çubuklarında ise Qi değerinde herhangi bir arttırma yapılmaz.
94
4.2.1.1. Örgü Çubuklarının Boyutlandırılması (Kafes Bağlantılarının Hesabı)
F . em
Yatay elemanlarda yukarıdaki formül aynen geçerlidir Qi 
80
Qi Q d
Diyagonalde oluşan itibari basınç kuvveti D  i.
z.Sin z e
olarak elde edilir. Burada z paralel düzlemde yan yana duran enleme bağlantılarının sayısıdır.
 diyagonal ile çubuk ekseni arasındaki açıyı gösterir (TS648, Sayfa 23-25).
Qi
d
D
α
Qi
4.2.1.2. Çerçeve Bağlantılarının Hesabı
Bağ levhaları, Qi’den oluşan T kesme kuvveti ile M momentini karşılayabilmelidir. Bağ
elemanlarına etkiyen kuvvetler aşağıdaki şekildeki gibidir.
İki Tekil Çubuktan Oluşan Basınç Çubuklarında (m=2)
Qi/2 Qi/2 Qi/2

T T
S1/2 e Q
S1 T .  i .S1
S1/2 2 2
Qi/2 Qi/2 Qi/2 Qi .S1

T (TS648,Sayfa 25-26)
e e/2 e
Üç Tekil Çubuktan Oluşan Basınç Çubuklarında (m=3)
Qi/3 Qi/3 Qi/3

T
S1/2
S1 Qi .S1
S1/2 T
2.e
Qi/3 Qi/3 Qi/3
2e/3 e/3 e/3 2e/3
95
Dört Tekil Çubuktan Oluşan Basınç Çubuklarında (m=4)
Qi/4 Qi/4 Qi/4 Qi/4

T’’ T’ T’’ Qi .S1
S1/2 Kenarda; T ''  0.3 x
S1 e
S1/2
Qi .S1
Qi/4 Qi/4 Qi/4 Qi/4 Ortada; T '  0.4 x
e
5e/6 e/6 e/2 e/2 e/6 5e/6
e e e
a) Bağ levhalarının Küt Kaynaklı Olarak Hesap ve Teşkili
x x h
g
g
t
c
t  8 mm g  16.t tavsiye edilir. g=(0.8~1).h
Bağ Levhalarında Gerilme Tahkiki
s1
T  Qi .
e
g
T1  T / 2 (aynı düzlemde iki bağ levhası olması durumunda)
t
c
M  T1 . Levhada oluşacak en büyük moment
2
96
t .g 2 M T1
W  ,     em ,    em
6 W F
 0.75 aEY  em
 v   2  3. 2   v,em   EIY
 < ise  v gerekmez
0.80 a 2
Küt Kaynak Dikişlerinde Gerilme Tahkiki
aküt  min(t , tprofil )  küt  g  2.aküt
lküt
aküt . 2küt
Fküt  aküt . küt Wküt 
aküt 6
M T1
k    k ,em k    k , em
Wk Fküt
Küt kaynakta kıyaslanma gerilmesi hesaplanmaz.
b) Bağ levhalarının Köşe Kaynaklı Olarak Hesap ve Teşkili
s1
T  Qi .
e
g
T1  T / 2 (aynı düzlemde iki bağ levhası olması durumunda)
t
c
M  T1 . Levhada oluşacak en büyük moment
2
97
t .g 2 M T1
W  ,     em ,    em (TS648, Sayfa 41)
6 W F
 0.75 aEY  em
 v   2  3. 2   v,em   EIY
 < ise  v gerekmez
0.80 a 2
Köşe Kaynak Dikişlerinde Gerilme Tahkiki
ak . 2k
3 mm  ak  0.7tmin  k  g Fk  ak . k Wk 
6
g
T1 
ak k 
Fk  2 2
  v   k   k   v ,em
M
k 
Wk 
c) Bağ levhalarının Bulonlu Hesap ve Teşkili
t
T di
g
c/2
2D
T
3D
3D T
2D T1 
c 2
Önden görünüş D:delik çapı di=D+1mm
In: Dolu kesitin atalet momenti (Net alanın atalet momenti)
c M T1
M  T1 .   . yi ,  
2 In Fn  Dolu kesitin alanı (net alan)
2 2
 0.75 aEY
 v    3.   v ,em  EIY
0.80 a
98
Bulonların Tahkiki (Moment ve Kesme Etkisinde bulon hesabı)
T1/3
2 2
M
T1
NxM
N  N   T / 3
M
x 1  N em
Burada 3 cıvata sayısıdır.
Örnek:
300 cm Fe37, EY,

O2 O3 Omax=390 kN(B)
300 cm  bx   by  3 m
O1 O4
s1  100 cm
Enkesiti 2L ve ½ I(T)
olarak belirleyiniz
x xp xp x
t=10 mm
e y
y 1()

Seçilen kesit 2L150.100.10 olsun x x
F=24.2 cm2, Ix=552 cm4, Iy=198 cm4, ey=2.34 cm

ix=4.78 cm, iy=2.86 cm, i1=2.15 cm  1()
y
a) x-x malzemeli eksen I. Grup basınç çubuğu
x-x’e dik yönde (Malzemeli eksen)
Ft  2 x 24.2  48.4 cm 2
I xt  2.I x  2 x552  1104 cm 4 (Paralel eksen kanununu uygulamaya gerek yok

x eksenleri üstüste düştü)
99
I xt 1104  bx 300
ixt    4.78 cm x    62.76
Ft 48.4 ixt 4.78
y-y’ye dik yönde (Malzemesiz eksen)

2
  1.0   4
I yt  2 x 198  24.2 x  2.34     786.38 cm
  2  
I yt 786.38  by 300
i yt    4.03 cm y    74.4
Ft 48.4 i yt 4.03
s1 100
1    46.51
i1 2.15
Tekil Çubuk Denetimi
s1
 46.51  50, x  100 s1 uygun. sağlamasaydı s1 küçültülecekti
i1
m 2 2
yi   y2  1  74.42  x 46.512  88 m=2 2L çubuğu (2 tekil çubuk var)
2 2
 yi etkindir.
w.P 1.74 x390

  88  w  1.74    em   14 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
Ft 48.4
Bağlantıların Hesabı
5 mm
? 150 mm
5 mm
?
S1 S1 S1
F . em 2 x 24.2 x14
Qi    8.47 kN
80 80
Qi .s1 8.47 x100

T   149 kN (2 tekil çubuktan oluşuyorsa)
e 5.68
T kesme kuvveti levha kalınlığına dik etkidiği için ve kalınlık az olduğundan levha
kalınlığının kenarında oluşacak olan moment ihmal ediliyor.
100
Köşe kaynak kalınlığı
  3 mm
ak  5 mm (seçtik) 
 0.7tmin  0.7 x10  7 mm
T 149
Tk    74.5 kN (her bir tarafta iki kaynak alanı olduğu için)
2 2
Tk T Tk 74.5
k    k , em  k   k ,em   k   k   13.55  14 cm=140 mm
Fk ak . k  k , em .ak 0.5 x11
(moment için denetim yapmıyoruz çünkü çok küçük)
Kaynak için en az 5 mm lazım 150+5+5=160 mm
Gerekli levha boyutu 10x140x160
Düğüm noktası birleşimi
t=10 mm
N1 2L150.100.10
2.34
390 kN
12.66
N2
N1  N 2  390 kN 2.34 xN1  12.66 xN 2 bu iki denklemden

N1  329.16 kN N 2  60.84 kN
60.84 329.16
k    k ,em   k1  55.3 mm k    k ,em  11   k 2  299.23 mm
2 x ak x k1 2 x ak x k 2
0.5 0.5
15ak   k  100ak  75   k  500  k1  75 mm,  k 2  300 mm,
b) ½ I seçilirse (T) tek parçalı basınç çubuğu halini alır.
Omax=390 kN  bx   by  3 m
Seçilen kesit ½ I400 F=58.9 cm2, imin=iy=3.13 cm
300 1.88 x390

  96  w  1.88   12.44 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
3.13 58.9
101
Alt başlık
Üst başlık
390 kN
t=10 mm
Küt+köşe kaynak
Qmax 390
aküt  10 mm  küt  200  2 x10  180 mm Fküt  1800 mm 2 k    35.45 cm 2
Fk 11
17.45 4.36
Fköşe  17.45 cm 2  4.36 cm 2  köşe   109 mm  110 mm (uygun)
4 0.4
Not: Basınç çubuğu kesiti seçilirken atalet yarıçapının büyük olması önemlidir. Değişik kollu
ve eşit kollu L profilin her ikisi de aynı alana sahip olsa dahi değişik kollu L çeliğinin atalet
yarıçapı daha büyük olduğundan basınç çubuğu enkesiti olarak daha uygundur.
Örnek: (I. Grup Basınç Çubuğu)
y  bx   by  8 m
s1  100 cm
280 mm
I260 I260 Fe37, EY
x x
a) Pmax=?
b) Örgü çubuklarının hesabı?

y I260 için
F=53.3 cm2
Iy=288 cm4
L50.7 d α
S1=100 cm
ix=10.4 cm
iy=imin=2.32 cm
e d (s) (gövde kalınlığı)=9.4 mm
102
x-x eksenine dik yönde (malzemeli eksen)
 bx 800 2.I x
x    76.923  77 ixt 
ixt 10.4 2.F
y-y eksenine dik yönde (malzemesiz eksen)

2
  28 0.94   4 22896
I yt  2 x  288  53.3x      22896 cm i yt   14.66
  2 2   2 x53.3
 by 800  d ( s) d ( s) 
y    54.58 e  28      28  0.94  28.94 cm
iy 14.66  2 2 
diyagonalin uzunluğu d  e 2  s12  28.942  100 2  104.103 cm
Fd : bir diyagonalin alanı, z kesilen diyagonal sayısı L50.7 için tab Fd=6.56, imin=0.96 cm
F d3 2 x53.3 104.1033
1   . 2  x  32.87
zxFd s1e 2 x 6.56 100 x 28.942
m 2 2
yi  y2  1  54.582  x32.872  63.71  64
2 2
2 x53.3 x14
x etkin x  77  w  1.57 Pmax   950 kN
1.57
s1 100
 x  77  100  için   43.1  50 olduğundan sağlar
i1 2.32
Örgü çubukları (Sadece diyagonaller, enlemelerin yük taşımadığı kabul edilir)
 em .F 14 x 2 x53.3
Qi    18.65 kN
80 80
Qi 18.65
D   33.54 kN ( Diyagonale gelen basınç kuvveti )
z.Sin 2 x 28.94
104.103
d 104.103
Bu diyagonalde oluşacak en büyük narinlik bu diyagonal    108.44  w  2.18
imin 0.96
w.D 2.18 x33.54

D    11.14 kN/cm 2  14 kN/cm 2
F 6.56
103
Bulonlu birleştirilirse
L50.7
I260
Cıvatalar L50.7 için d1=13 mm I260 için d1=17 mm küçük çap seçilecek
Demek ki M12 uygun bulon (tek etkili)
 xd 2  x1.32 
Nm  x em  x14  18.58 kN 
4 4  N em  18.58 kN
N e  d .tmin . em  1.3 x0.7 x 28  25.48 kN 
2 adet M12 uygun cıvata 2 x18.58  37.16 kN yük taşır. 37.16 > 33.79 olduğundan bulonlar
güvenlidir.
Örnek :
22 kN/m ½ I260
A
V2 1.87 m
3 3 3 3 3 3
V2
A detayı
Fe37, Ey için Şekildeki kafes sistemin
a) V2 çubuğu 1 adet eşit kollu korniyerden teşkil edilecektir. Gerekli profili belirleyiniz.
b) V2 çubuğu kafes sistemin üst başlığına köşe kaynakla birleştirilecektir. Kaynak kalınlığını
5 mm alarak gerekli kaynak boyunu hesaplayınız.
P=68.1 kN P=22.7x(1.5+1.5)=68.1 kN
A   Fy  0  V2  68.1 kN (B)
V2
104
y() y
 
x() x() x x


y() y
68.1/14=4.86 cm2 çekme çubuğu gibi düşünüp kuvvet bölü emniyet gerilmesinden alan
buluyoruz. Basınç çubuğu için daha büyük profil seçerek tahmin şansımızı arttırıyoruz. Buna
göre seçilen kesit L75.75.7 olsun
L75.75.7 için F=10.1 cm2, ix=i=imin=1.45 cm, iy=i=2.88 cm
 b 187 w.P 2.88 x68.1

   129  w  2.88    19.4 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
imin 1.45 Ft 10.1
gerilme büyük. Kesit yetersiz, büyütülmeli
L80.80.8 deneyelim F=12.3 cm2, imin=1.55 cm
 b 187 w.P 2.55 x68.1

   121  w  2.55    14.12 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
imin 1.55 Ft 12.3
Yine yetersiz, biraz daha büyütülelim
L80.80.10 deneyelim F=15.1 cm2, imin=1.54 cm
 b 187 w.P 2.55 x 68.1

   121  w  2.55    11.5 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
imin 1.54 Ft 15.1
L80.80.10 yeterli.
b)
y
t
e x
ex
V2
½ I260 için d(s)=9.4 mm, L80.10 için ex=2.34 cm (kesme+eğilme momenti)
Çubuk ile kaynak ağırlık merkezleri arasındaki uzaklık
t 2  0.94 
e  2.ex   .ak  1.41x 2.34    0.707 x0.5   2.47 cm
2 2  2 
105
ak=4 mm M
ak=4 mm
lk=120 mm
V2
M=V2.e=68.1x2.47=168.207 kNcm
ak  5 mm 15ak  k  100ak İki tarafta kaynak var. İçeride kaynak yok dışarıda var.
  
75 120 seçelim 500
V2 68.1
Fk  2 x0.5 x12  12 cm 2    5.675 kN/cm 2
Fk 12
ak . 2k 0.5 x122 M 168.207

Wk  .2  x 2  24 cm3  k    7.00 kN/cm 2
6 6 Wk 24
 vk   k2   k2  7.02  5.6752  9.01 kN/cm2  11 kN/cm2
Demek ki kaynak uzunluğu 120 cm uygun
Örnek (II. Grup basınç çubuğu):
y x
P  120 kN
L80.8
t=8 mm
 bx   by  375 cm
e s1  75 cm
x y
M16 Uygun bulon Fe37, EY
35
100
35 a) Gerilme denetimi
S1
c F=12.3 cm2
imin=i1 =1.55 cm
i=3.06 cm (ix)
w1=45 mm
 y 
1 1=3.20 cm e=2.26 cm
x x
 w1
 y
106
 bx   by 375  375
b    375 cm
2 2
Sadece malzemeli eksene göre hesap yeterlidir.
b 375 2.63 x120

   123  w  2.63   12.83 kN/cm 2  14 kN/cm 2
ix , i 3.06 2 x12.3
s1 75
Tekil Çubuk denetimi  50 olmalıdır.  48.39  50
i1 1.55
b) Bağ levhaları ve birleşim araçları denetimi
t 0.8
e  1    1  3.20   3.20  7.53 cm
cos 45 cos 45
F . em 2 x12.3 x14
Qi    4.336 kN
80 80
Qi .s1 4.336 x75

T   43.19 kN c  4.5  0.8  4.5  9.8 cm
e 7.53
c 9.8
M  T .  43.19 x  211.6 kNcm
2 2
Bağ levhası
M16 uygun bulon D=17 mm

2
0.8 x173  0.8 x1.73  10  
In   2x   1.7 x0.8 x     259.33 cm 4
35 12 12  2  

17
100 g=170 mm In 259.33

Wn    30.533 cm3
g / 2 17 / 2
17
35 M 211.6
    6.93 kN/cm 2
Wn 30.533
8
T 43.19
   4.03 kN/cm 2
Fn 17 x0.8  2 x1.8 x 0.8
 v   2  3. 2  6.932  3 x 4.032  9.76 kN/cm2   v, em  0.75 a =18 kN/cm2
107
Bulonlar
T/n=T/2 T 43.19
Ny    21.6 kN
2 2
Nx=M/b
M M M b
b Nx  .y  .y  2
. 
Jp  x  y 22
b 2
2x  
Nx=M/b 2
M 211.6
Nx    21.16 kN
T/n b 10
N  N x2  N y2  21.62  21.162  30.24 kN gelen yük N<N em olmalı
 .d 2  .1.7 2 
Nm   em  x14  31.78 kN 
4 4  N em  31.78 kN
N e  d .tmin . ez ,em  1.7 x0.8 x 28  38.08 kN 
N  30.24 kN<N em  31.78 kN
Birleşim kaynaklı olursa
x
ak  5 mm  3 mm
 0.7 t min  0.7 x 8  6.8
 k  170 mm
T 43.19
x
k    5.081 kN/cm 2
Fk 0.5 x17
0.5 x17 2
Wk   24.083 cm3
170 mm 6
c 10
100 mm M  T .  43.19 x  215.95 kNm
2 2
M 215.95
k    8.967 kN/cm 2
Wk 24.083
 v   k2   k2  8.9672  5.0812  10.3 kN/cm2   v ,em  0.75 a =11 kN/cm 2
108
Örnek (III. Grup basınç çubuğu):
L130.65.10
y
P=750 kN
yp
 bx  6.5 m
x x e’ 400 mm
 by  3.9 m
d
y
Fe37, EY
s1  65 cm
e
Gerilme denetimi?
240 mm
x-x’e dik yönde m’=2, y-y’ye dik yönde m=2
ey y L130.65.10 için F=18.6 cm2 imin=i1 =1.37 cm=i

 
ex=4.65 cm Ix=321 cm4
x x ey=1.45 cm Iy=54.2 cm4
ex
 ix=4.15 cm iy=1.71 cm

e  24.0  2 x1.45  21.1 cm
e  40.0  2 x 4.65  30.7 cm
Gerilme denetimi
x-x’ e dik yönde (Malzemesiz eksen)
m 2  bx I xt
xi  x2  .1 x  ixt 
2 ixt Ft
2
  30.7   4 18814.314
I xt  4 x 321  18.6 x     18814.314 cm ixt   15.90 cm
  2   4 x18.6
650 s 65
x   40.88 1  1   47.45
15.90 i1 1.37
2(m)
xi  40.882  .47.452  62.63  63
2
109
y-y’ ye dik yönde (Malzemesiz eksen)
Malzemesiz eksen olduğu için itibari narinlik hesaplanacak

2
  21.1   4
I yt  4 x 54.2  18.6 x     8497.706 cm
  2  
8497.706 390
i yt   10.69 cm y   36.48
4 x18.6 10.69
s1 65 2
1    47.45 yi  36.482  .47.452  59.85  60
i1 1.37 2
1.39 x750
etkin  63  w  1.39   14 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
4 x18.6
S1
 47.45  50 uygundur. (s1x=s1y)
i1
Bağ levhaları ve birleşim araçları
2D
T
3D
2D
c
w1= 50 300 50=w1
F . em 4 x18.6 x14 Qi .S1 13.102 x 65

Qi    13.02 kN T   27.56 kN
80 80 e 30.7
T 27.56
T1    13.78 kN Tek levhaya gelen
2 2
İki enleme levhası var
c
M  T .  13.78 x15  206.7 kNcm
2
110
Bağ levhaları
L130.65.10 d1=25mm, M20 uygun bulon seçelim D=21mm

45
21 mm 2D=42=45 mm
155 mm
65 44 mm 3D=63=65 mm
21 mm
g=45x2+65=155 mm
45
10 mm
2
1.0 x15.53  1.0 x 2.13  6.5   4 I 3
In   2x   1.0 x 2.1x     265.96 cm Wn  n  34.2758 cm
12  12  2   g/2
Fn  0.8 x17  2 x 1.8

 x0.8  10.72 cm 2
di  D 1mm
M 206.7
    6.023 kN/cm 2
Wn 34.32
T1 13.78 
    1.28 kN/cm 2  em olduğundan  v gereksiz
Fn 10.72 2
Cıvatalar
T1/2 b=65 mm
Bir cıvataya gelen yük

M/b 2 2
T   M 
N   1      32.74kN
2  b 
b=65 mm T1
M N<Nem olmalıdır
M/b
 x (2.1) 2 
Nm  x14  47 kN 
4  N em  47 kN
N e  2.1x1x 28  58 kN 
T1/2
32.74 kN  N em  47 kN olduğundan güvenli
111
TEK PARÇALI BASINÇ ÇUBUKLARI
1
2
3
4
5
6
7
olarak bulunur.
8
9
Soru 15
10
11
Soru 17
12
13
14
15
16
Soru- 22
17
Soru- 23
18
19
Soru- 24
20
21
ÇOK PARÇALI BASINÇ ÇUBUKLARI
Soru 2
İKİNCİ GRUP BASINÇ ÇUBUKLARI
ÜÇÜNCÜ GRUP BASINÇ ÇUBUKLARI
BÖLÜM 5
EĞİLMEYE ÇALIŞAN ELEMANLAR
Yalnızca eğilme momenti etkisinde olan kiriş gibi elemanlara eğilmeye çalışan
elemanlar adı verilmektedir. Çelik yapılarda kullanılan kirişler;
1) Dolu gövdeli kirişler 2) Kafes kirişler
a) Profil kirişler a) Düzlem kafes kirişler
b) Yapma kirişler b) Uzay kafes kirişler
Bu bölümde dolu gövdeli kirişler incelenecektir.
Basit Kiriş Sürekli Kiriş
Çerçeve Kiriş
Profil kirişler hadde ürünlerinden yapılmaktadır. Kesitleri ise;
I profilleri, U profilleri, Z profilleri, ½ I veya T profilleri şeklinde olabilir.
Yapma kirişler, çeşitli kalınlıkta levhaların kesilip kaynaklanması ile elde edilen
kirişlerdir. Bu kirişlerin enkesitleri;
şeklinde olabilir. Yapma kirişler kaynakla oluşturulabileceği gibi cıvatalı da hazırlanabilir.
I, IPE en çok tercih edilen kiriş kesitleridir. Tercih nedeni ise Ix’in büyük olması
nedeniyle eğilme rijitliklerinin büyük olmasıdır (EIx).
Kirişlerde; 1) Gerilme, 2) Deplasman, 3) Stabilite denetimleri yapılır.
110
5.1. Dolu Gövdeli Kirişlerde Gerilme Denetimi
Maksimum kayma gerilmesi mesnette oluşur.

q
Tmaks .sx Tmaks
 maks     em
c I x .b Fg
Burada sx kayma gerilmesinin

Tmaks Tc hesaplanacağı noktanın üzerindeki alanın x
eksenine göre statik momentini, b ise kayma
Tmaks gerilmesinin hesaplandığı noktadaki kesit
genişliğini göstermektedir.
Max normal gerilme ise açıklık ortasında oluşur.

Mmaks M
 maks  maks   em
Mc Wx
Herhangi bir c noktasında ise,
Mc 
c  
Wx  2 2  0.75 a ( EY )
  v   c  3. c   v ,em  şartı sağlanmalıdır.
Tc .s x Tc   0.80 a ( EIY )
 maks  
I x .b Fg 
Sürekli kirişlerde,
(T)
(M)
Sürekli kirişlerde kayma gerilmeleri ve normal gerilmeler mesnet bölgelerinde en büyük

değerlerine ulaşabilirler. Bu durumda kıyaslama gerilmesi hesaplanarak kıyaslama emniyet
gerilmesi ile karşılaştırılmalıdır.
111
5.2. Dolu Gövdeli Kirişlerde Sehim Denetimi
Kirişlerde f (sehim) ≤ fmax (izin verilen sehim) olmalıdır. Açıklığı 5 m den büyük olan
kat kirişlerinde maksimum sehim açıklığın 1/300’ü olarak verilmektedir. Bu değer
konsollarda 1/250 dir. (TS 648, Sayfa 6).
5 q.L4 L
f  .  fizin verilen  (Basit mes.)
384 E.I x 300
fmax
1 q.L4 L
L f  .  fizin verilen  (Ankastre mes.)
384 E.I x 300
P
x x
1 P.L3 L
fmax
f  .  fizin verilen 
48 E.I x 300
L/2 L/2
1 qL3 L
f max  fizin verilen 
fmax 8 EI x 250
5.3. Dolu Gövdeli Kirişlerde Stabilite Denetimi (Yanal Burkulma)
Yanal burkulma kirişin gövde düzlemi boyunca yüklenmesi durumunda stabilitesini

yitirip yana doğru yer değiştirmesi ve burkulmasıdır.
Yanal ötelenme
x x
Düşey yerdeğiştirme
L
Burulma
Üstten görünüş
(Basınç Başlığı)
B
Yanal burkulma Ç
112
Yanal burkulma emniyeti, kirişin burulmasına ve yanlamasına eğilmesine mani olacak
önlemlerle arttırılmalıdır. Bu önlemlerin başında enleme ve boylama bağlantıları gelir. Kiriş
enkesitinin kendi düzlemi içindeki burulmasına mani olan enleme bağlantıları, kirişin
mesnetlerinden başka mümkün olduğunca kirişin diğer enkesitlerinde de oluşturulmalıdır.
Kirişin yana doğru kaçması boylama bağlantılarıyla önlenmelidir.
Basınç başlığı
max ≤ B ≤ 0.6a
Çekme başlığı
max ≤ em
Basınç başlığında,
 max   B   em ( 0.60 a )
Kirişlerde yanal burkulma olmaması için basınç başlığı yer yer yanal ötelenmeye karşı
tutulur veya tümüyle betona gömülür. Genelde kuşaklarla bağlantılar yapılır.
Kirişte yanal burkulma olmaması için hesaplanacak yanal burkulma emniyet

gerilmesinin kirişin basınç bölgesinde oluşan maksimum basınç gerilmesinden büyük olması
gerekir (TS648, Sayfa 28).
B: yanal burkulma emniyet gerilmesi hiçbir zaman 0.60a değerini aşamaz.
Eksenel simetrisi olan ve gövde yönünde yüklenen kirişlerde ve büyük asal eksenine
göre yüklenen U kirişlerinde basınç emniyet gerilmesi daha kesin hesap yöntemleriyle
belirlenemediği müddetçe aşağıdaki formüllerden elde edilen gerilmelerden büyüğü emniyet
gerilmesi olarak alınmalıdır. Yalnız bu değerler 0.60xa değerini aşmamalıdır.
2
  a .  s / iyB  
s 3.107.cb 2
 ise  B     . a  0.6 a
i yB a 3 9.107.cb 
 
s 3.107.cb 107.cb
 ise  B  2
 0.6 a
i yB a  s / iyB 
Eğer basınç başlığı dolu (delik kaybı yoksa), enkesiti yaklaşık olarak dikdörtgen ve
çekme başlığı enkesitinden daha küçük değilse; yukarıdaki formül yerine
840000 xcb
B   0.6 x a kullanılabilir. Burada; a malzemenin akma gerilmesi (kg/cm2), s
sxd / FD
kirişin basınç başlığının yanal burkulmaya karşı tutulmamış kesiminin serbest boyudur (cm).
113
iyB: Basınç başlığı enkesit alanı ile gövdenin basınç bölgesinde kalan kısmının üçte birinden
oluşan alanın gövde düzlemindeki eksenine göre atalet yarıçapı (cm).
Simetrik kesit
h/2 h
h   (simetrik kesitler için)
3 6
tb
h’
I yB
x
i yB 
x h H FB
t
tb .b3 h.t 3
I yB  
12 12
b
FB  b.tb  h.t
Simetrik olmayan kesit
tb
h1 h’
x x
h1
h  (simetrik olmayan kesitler için)
t 3
Cb: İndirgeme katsayısı

2
M  M 
cb  1.75  1.05 x  1   0.3 x  1   2.3 2.3’ten büyük çıkarsa 2.3 alacağız.
 M2   M2 
M1: Kirişin yanal desteklerinin olduğu noktadaki uç momentlerinin küçüğü (mutlak değerce)
M2: Kirişin yanal desteklerinin olduğu noktadaki uç momentlerinin büyüğü (mutlak değerce)
M1 ve M2 aynı yönde (ters eğrilikli eğilme) ise M1/ M2 oranı pozitif alınır.
114
2
M  M 
cb  1.75  1.05 x  1   0.3 x  1   2.3
 M2   M2 
M1 ve M2 ters yönde (tek eğrilikli eğilme) ise M1/ M2 oranı negatif alınır.
2
M   M1 
cb  1.75  1.05 x  1   0.3 x    2.3
 M2   M2 
Özel durumlar
Serbest boyun herhangi bir noktasındaki eğilme momenti M1 veya M2’den mutlak
değerce büyükse cb=1 alınır.
Ayrıca, M1=0 ise cb=1.75 alınır.
olur.
115
5.4. Yapma Profillerin Sağlaması Gereken Koşullar (TS 648, Sayfa 35)
Basit Kirişlerde,
tb
H 1
h H L 12
t Sürekli kirişlerde,
L
H 1
b L 25
M
Dolu gövdeli yapma kirişlerin tasarımı     em bağıntısı yardımıyla yapılır. Kiriş
W
başlığında ve gövdede taşıma kapasitesinden tam olarak yararlanabilmek için bu elemanların
genişlikleri ve kalınlıkları arasında belirli bir oranın aşılmaması gerekir.
Gövde Levhası:
h 950
Başlıklar arasındaki net uzaklığın gövde kalınlığına oranı  olmalıdır.
t  a . a  12 
Burada h(cm) gövde yüksekliğini, t(cm) gövde kalınlığını, a(t/cm2) gövde levhası akma
dayanımını göstermektedir.
Basınç Başlığı:
Başlığın kalınlığı, başlık boyunca berkitmeli olup olmamasına göre iki durumda
incelenmelidir. Başlıkların genişliği, yüke paralel serbest yüzden, başlığı gövdeye bağlayan
cıvata sırasına veya kaynağın kök noktasına olan uzaklıktır.
Basınç başlığı
Basınç bölgesi Basınç bölgesi
Gövdenin basınç bölgesinde kalan kısmı
Çekme bölgesi Çekme bölgesi

Çekme başlığı
x x
116
Bu genişlik, sıcak haddelenip U, korniyer ve Z profillerinde başlık genişliğinin tamamı
olarak dikkate alınır. Başlık yüzleri birbirlerine paralel değilse başlık kalınlığı olarak başlık
genişliğinin orta noktasındaki kalınlık olarak alınır (I profillerinde başlığın yarı genişliği
olarak dikkate alınır).
a) Yanal desteklenmemiş başlıklar:
Yanal desteklenmiş
Berkitmesiz başlıklar, basınç gerilmeleri doğrultusuna paralele serbest kenarı olan

elemanlardır ve başlığın tamamının, meydana gelen gerilmelerin aktarılmasında göz önüne
alınabilmesi için başlık genişliğinin (b), başlık kalınlığına (tb) oranı
b 25
 a 
 t / cm 2 
tb

a
bağıntısına uymalıdır.
Bu oran aşıldığı taktirde basınç emniyet gerilmesi azaltılır. Basınç başlığında izin
verilen gerilme
a) 0.6xaxQs
b) B Yanal burkulma emniyet gerilmesi
değerini aşmamalıdır. Burada Qs geniş basınç başlıklarında emniyet gerilmesinin elde

edilmesinde kullanılan yardımcı bir değerdir. Bu değer;
b 25
  Qs  1
tb a
25 b 46 b
   Qs  1.415  0.0166 x x  a
 a tb a tb
b 46 1400
  Qs  2
tb a b
ax 
 tb 
olarak belirlenir (TS 648, Sayfa 37).
117
b) Yanal Desteklenmiş başlıklar:
Yanal desteklenmiş
Bu tür başlıklar basınç gerilmesi doğrultusuna paralel her iki kenarı boyunca
mesnetlenmiş elemanlardır. Başlık genişliğinin kalınlığına oranı
b 63

tb a
şartını sağlamalıdır. (bu sağlamaz ise başlık ve gövde için emniyet gerilmelerinde indirim
yapılır). Yukarıdaki değer aşıldığı taktirde, eğilme özelliklerinin hesabında azaltılmış etkin
genişlik (be) kullanılmalıdır.
63.tb
be  ( a t/cm 2 olarak alınır)
a
Örnek:
y
15 mm
65 kN/m
x x 1000 mm
10 mm
2.5 m
y 1.5 m
1.5 m
200 mm
2.5 m
8m
Fe37, EY için
a) Kirişte gerilme denetimi yapınız.
b) Boyun kaynaklarında gerilme denetimi yapınız. (ak=3 mm)
c) Başlık ve gövde levhalarının boyutlarının denetimini yapınız.
d) Yanal burkulma denetimini yapınız.
118
65 kN/m
8m
T=260 kN
=0
max T=260 kN
max =0
M=q.l2/8=520 kNm
a) Gerilme denetimi
20 x1033 19 x1033
Ix    237878.334 cm 4
 12
   12
 
Tümü Boş kısım
Ix 237878.334
Wx    4619 cm 3
b/2 103 / 2
Maksimum normal gerilme açıklık ortasında
x x
max
y max
M max 52000
 max    11.26 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
Wx 4619
Tmax 260
 max    2.6 kN/cm 2   em  9 kN/cm 2
Fg 100 x1
119
Uzun formülde
Şeklin yarısının x eksenine göre statik momenti
s x  20 x1.5 x50.75  50 x1x 25  2772.5 cm 3
Tmax .s x 260 x 2772.5

 max    3.03 kN/cm 2   k , em  9 kN/cm 2
I x .b 237878.334 x1
b) Kaynağın üstünde kalan alanın x eksenine göre statik momenti
s x  1.5 x 20 x50.75  1522.5 cm 3
Tmax .sx 260 x1522.5

   2.773 kN/cm 2   k ,em  11 kN/cm 2 güvenli.
I x . b 237878.334 x (2 x 0.3)

ak
 ak
c) Gövde levhası
h 950 h 950
    100  323.19
t   t  
 a x   a  1.2  2.4 x  2.4
  1.2 
 2   2.4 t / cm2 
 t / cm 
Başlık levhası
b 63 20 63
    13.33  40.66
tb a 1.5 2.4
d) Yanal burkulma
200
I II II I
15
500/3
500
2.5 m 1.5 m 1.5 m 2.5 m x x
M(kNm) 10
450 450
520
50
FB  20 x1.5  x1.0  46.67 cm 2
3
1.5 x 203 50 / 3x13 1001.4

I yB    1001.4 cm 4 iyB   4.63 cm
12 12 46.69
120
I. Bölge
2.5 m cb  1.75
M1=0
M2=450 kNm
s 250 30000000.cb 30000000 x1.75

  53.99    147.9 olduğundan
iyB 4.63 a 2400
2
  a x  s / i yB  
2
B     x a bağıntısından yanal burkulma emniyet gerilmesi hesaplanır.
 3 90000000 xcb 
 
 2 2400 x  53.99  2 
B     x 2400  1493 kg/cm 2  14.93 kN/cm 2  14 kN/cm 2
 3 90000000 x1.75 
B =14 kN/cm2 alınır.
I. Bölgede basınç başlığındaki maksimum gerilme
I M 2 45000
 max    9.74 kN/cm 2   B  14 kN/cm 2 yanal burkulmaz.
Wx 4619
II. Bölge
1.5 m
M1=450 M1
 ( )
M2
M2=520 kNm
2
   
 450   450 
cb  1.75  1.05 x     0.3x   520   1.066
520

 M /M   M 
 1 2  1 / M2 
s 150 30000000 xcb 30000000 x1.066

  32.4    115.43
iyB 4.63 a 2400
121
2
 a  s / iyB  

  
 2 2400 x 32.4 2 
B   x 2400  1537 kg/cm 2  15.37 kN/cm 2  14 kN/cm2
 3 90000000 x 1.066
 
 cb 
 
II. Bölgede basınç başlığındaki maksimum gerilme
II M2
 max   11.26 kN/cm 2   B  14 kN/cm 2 yanal burkulmaz.
Wx
Not: Yanal burkulma açısından güvenli çıkmasaydı kuşak sayısı arttırılacaktı
Örnek (Sürekli Kiriş):
35 kN/m
4.5 m 4.5 m
59.05 98.45
T(kN)
98.45
8860 59.05
M(kNcm)
4430
4980 4430
4980
IPE 330 Fe37, EY için gerilme ve stabilite denetimi yapınız.
M (0.4 L)  0.0703qL2  4980 kNcm
M (0.5 L)  0.0625qL2  4430 kNcm
M (1.0 L)  0.1250qL2  8860 kNcm
IPE330 için Ix=11770 cm4, Wx=713 cm3, d(s)=7.5 mm, b=160 mm, t=11.5 mm
Gövde uzunluğu=h-2.t=33-2x1.15=30.7 cm
Mesnette gerilme denetimi
M 8860 T 98.45
 max    12.43 kN/cm 2  max    4.28 kN/cm 2
Wx 713 Fg 30.7 x0.75
122
 v  12.432  3 x 4.282  14.47 kN/cm 2  0.75 a  18 kN/cm 2 sorun yok
Stabilite denetimi
s=4.5 m
M2=8860
cb=1.75
M1=0
4430
4980
160
11.5
h’=(h-2t)/2/3=5.117 cm
x x
FB  16 x1.15  5.117 x0.75  22.23 cm 2
1.5 x163 5.117 x0.753

I yB    392.71 cm 4
12 12
392.71
i yB   4.2 cm
22.23
s 450 30000000.cb 30000000 x1.75

  107.14    147.9
iyB 4.2 a 2400
 2 2400 x 107.14  2 
B     x 2400  1180.2 kg/cm 2  11.80 kN/cm 2  12.43 kN/cm 2
 3 90000000 x1.75 
Yanal burkulur. Kuşak konmalı.
Açıklık ortasından kuşak konulursa
I II
2.25 m 2.25 m
M1=0
4430
4980 4430
4980
123
I. Bölge
2.25 m cb  1
M1=0
Uç momentlerden büyük bir moment arada varsa 1 alınır.
M2=4430 kNm s 225 30000000.cb

M3=4980 kNm   53.57   111.8
iyB 4.2 a
2
 2 2400 x  53.57  
B     x 2400  1416 kg/cm 2  14.16 kN/cm 2  14 kN/cm 2
 3 90000000 x1 
I 4980 x102
 max   6.98 kN/cm 2   B  14 kN/cm 2 yanal burkulmaz. 1 kuşakla burkulmayı
713
önledik.
II. Bölge
M2=8860 kNm M1
 ()
M2
M1=4430 Çift eğrilikli. Küçük olan her zaman M1

2
 4430   4430 
cb  1.75  1.05 x    0.3 x    2.35
 8860   8860 
cb ,max  2.3 olabilir. bu nedenle 2.3 alınacak
s 30000000 x 2.3
 53.57   169.55
iyB 2400
 2 2400 x  53.57 2 
B     x 2400  1520 kg/cm 2  15.20 kN/cm 2  14 kN/cm 2
 3 90000000 x 2.3 
II 8860
 max   12.43 kN/cm 2   B  14 kN/cm 2 yanal burkulmaz. Bir kuşak yeterli oldu.
713
124
5.5. Takviyeli Kirişler
Profil enkesitinin yeterli olmadığı durumlarda veya daha büyük numaralı profil
bulunmadığı zaman, profillerin taşıma kapasiteleri ilave levhalarla berkitilerek arttırılır. Bu
levhalar kaynak veya cıvatalarla birleştirilir. Bu işlem yapılırken moment diyagramlarından
yararlanılır.
Gerekli olursa berkitme levhaları moment kapama diyagramlarına göre yerleştirilir.
q.l 2 M max
M     em
8 Wx
I  Wx , M 1   em .Wx (İlk profil)
I  Wx1 , M 2   em .Wx1 (ilk profil + 1 ilave levha)
I  Wx 2 , M 3   em .Wx 2 (ilk profil+2 ilave levha)
Berkitme levhasının boyu, teorik bitim noktasından (teorik uç noktasından) itibaren

aşırtma boyu kadar fazla olmalıdır.
125
Aşırtma boyu, berkitme levhası genişliğinin en az yarısı kadar olmalıdır.
Aşırtma boyu  b/2
Teorik Uç Noktasının Bulunması:
1o Nokta için
X1
M 1  q. X 1.  A. X 1  0
2
X1 değeri bulunur
2o Nokta için
X2
M 2  q. X 2 .  A. X 2  0
2
X2 değeri bulunur
b1
1. Levhanın uzunluğu; l1  l  2. X 1  2.
2
b
2. Levhanın uzunluğu; l2  l  2. X 2  2. 2
2
TS 3357’ye göre ilave levhaların kaynaklı birleşimi
>b/2
hk 1
hk
 veya daha yatık olmalı
bk 1
TS3357, Sayfa 43
bk
ak(1/2)t olmalı
Önemli Not: Her ilave başlık levhası hesapça gerektiği noktadan en az yarısı kadar öteye
uzatılmalıdır. Uçlar şekle göre düzenlenmeli ve alınlar en az a=0.5xt kalınlığında ikizkenar
köşe kaynağı ile tespit edilmelidir.
126
Örnek:
113.75 kN/m
3m
3m
3m
9m
15 mm
x x 1200 mm
10 mm
y
200 mm
a) Kesit yeterli mi?
b) Gerekli ilave levha sayısı nedir?
c) Yanal burkulma denetimi yapınız.
a)
20 x1233 19 x1203
Ix    365445 cm 4
12 12
Ix 365445
Wx    5942 cm 3
H / 2 123 / 2
q.L2 113.75 x9 2 q.L 113.75 x9

M max    1151.7 kNm Tmax    512 kN
8 8 2 2
M 1151.7 x102
   19.38 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
Wx 5942
Tmax 512
 max    4.26 kN/cm 2   em  9 kN/cm 2
Fg 120 x1
Kesit yetersiz bir ilave levha koyalım.
127
b)
180
15
15x180 mm levha seçilsin

x x H1
H1=1200+30+30=1260 mm
2
18 x1.53  123  
I x1  365445  2 x   18x1.5x   0.75    574708.5 cm4
 12  2  
I x1 574708.5
Wx    9122.35 cm3
H1 / 2 126 / 2
M max 1151.7 x102

   12.65 kN/cm 2   em  14 kN/cm 2
Wx1 9122.35
Güvenli. 1 ilave levha yeterli oldu.
İlave levhanın boyu
113.75 kN/m
511.875 kN 511.875 kN
M 1  Wx . em  M 1  5942 x14  83188 kNcm ilk kiriş kesitinin taşıyabileceği moment
113.75 kN/m
M1=831.88 kNm
(o)
x
511.875 kN
X2 X  2.2184 m
M o  0  831.88  511.875 xX  113.75 x  0 1
2 X 2  6.7816 m
128
x2
x1
Aşırtma boyu  b/2
Mmaks
Teorik uç noktaları
0.180
Levha boyu   L  2.x1  2.b / 2  9  2 x 2.2184  2 x  4.92 m
2
c) Yanal burkulma
3m
I II I 2.21
180x15
M(kNm)
200x15
h’=h/2/3=120/2/3=20 cm
1023.75 1023.75
1151.7 x
1 cm
FB  20 x1.5  18 x1.5  20 x1.0  77 cm 2
1.5 x 203 1.5 x183 20 x13

I yB     1730.667 cm 4
12 12 12
1730.667
i yB   4.74 cm
77
I. Bölge
2.5 m cb  1.75
M1=0
M2=1023.75
129
s 300 30000000.cb 30000000 x1.75
  63.27    147.9
iyB 4.74 a 2400
 2 2400 x  63.27 2 
B     x 2400  1453 kg/cm 2  14.53 kN/cm 2  14 kN/cm 2
 3 90000000 x1.75 
I 1023.75 x102
 max   11.22 kN/cm 2   B  14 kN/cm 2 yanal burkulmaz.
9122.35
II. Bölge
S=3 m
M1=1023.75 M2=1023.75
M3=1151.7
M 1  M 2  M 3  cb  1
s 30000000 x1
 63.27   111
iyB 2400
 2 2400 x  63.27  2 
B     x 2400  1343 kg/cm 2  13.43 kN/cm 2  14 kN/cm 2
 3 90000000 x1 
II 1151.7 x102
 max   12.63 kN/cm 2   B  13.43 kN/cm2 yanal burkulmaz. Kuşaklar yeterli.
9122.35
130
5.6. Kiriş Ekleri
a) Kaynaklı Ekler
Küt ek
Enleme levhalı ek
Köşe kaynaklı ek
b) Cıvatalı (Bulonlu) Ekler
131
Örnek: (Cıvatalı Kiriş Eki)
M24
28
25
t=8 mm 45
t=10 mm 45
6x70=420
600 510
x x
21M20
M20
45
45
25
28
250 mm 45 65 65 100 65 65 45
Fe37, EY
Kiriş: 2 250x25+ 10x600
Ek levhaları Başlık: 250x28 Gövde: 2 8x510
Gövdede M20 uygun cıvata, başlıklarda M24 uygun cıvata kullanılmaktadır.
Ek yerinde M=430 kNm, T=190kN ve N=110 kN (Basınç)
İstenen: a) Gövde cıvatalarında gerilme denetimi
b) Alt ve üst başlıkta gerekli cıvata sayısının bulunması ve cıvataların

yerleştirilmesi
Fb  25 x 2.5  62.50 cm 2 Fg  1.0 x 60.0  60.00 cm 2 Ft  2 x62.50  60.00  185.00 cm 2
1.0 x60.03  25.0 x 2.53 

Ig   18000 cm 4 I x  18000+2x   25.0 x 2.5 x31.252  =140135 cm 4
12  12 
NbM NbN
NbM NbN
132
Fb 62.50 Fg 60.00
N bN  N .  110 x  37.162 kN N gN  N .  110 x  35.675 kN
Ft 185.00 Ft 185.00
M 430 x100
N bM  .z.Fb  x31.25 x62.50  599.309 kN
Ix 140135
N b ,üst  37.162  599.309  636.64 kN(Basınç)
N b , alt  37.162  599.309  562.148 kN(Çekme)
Ig 18000
Mg  M.  430 x102 x  5523.2 kNcm
Ix 140135
Gövdedeki cıvatalar (Kesme +Burulma momenti)
i
NyT
Tg
NgN o NyM NM
Mg
i NxN
NxM
115 65
e
M  o  M g  Tg .e  5523.2  190 x11.5  7708.2 kNcm
J P   xi2   yi2  14 x6.52  2 x3x  7.02  14.0 2  21.0 2   4707.50 cm 2  cm 4 
M (o) 7708.2 Tg 190

N yM  .xmax  x 6.5  10.64 kN N Ty    9.047 kN
Jp 4707.50 n 21
M ( o) 7708.2 N gN 35.675
N M
x  . ymax  x 21.0  34.84 kN N xN    1.698 kN
Jp 4707.50 n 21
2 2
N max  N M
x  N xN    N yM  N Ty   41.106 kN
133
Gövdedeki bir cıvata çift etkili
 x 2.12 
Nm  2x x14  96.98 kN 
4  N em  58.8 kN>N max olduğundan gövdedeki cıvata emniyetli
N e  2.1x1.0 x 28  58.8 kN 
b) Başlıktaki cıvatalar tek etkili
 x 2.52 
Nm  x14  68.72 kN 
4  N em  68.72 kN
N e  2.5 x(2.5; 2.8) x 28  175 kN 
Üst başlıkta gerekli cıvata sayısı
Nb,üst 636.64
n   9.26  10 adet M24 (5+5)
68.72 68.72
Alt başlıkta gerekli cıvata sayısı
Nb,alt 562.148
n   8.18  10 adet M24 (5+5)
68.72 68.72
800 mm
Ekin bir tarafında

10M24
e1 e e e e 100 e e e e e1
e  3.D  3 x 25  75 mm
e1  2.D  2 x 25  50 mm
134
BLONLU BİRLEŞİM ÖRNEKLERİ
EĞİLMEYE ÇALIŞAN ELEMANLAR
EĞİLMELİ BURKULMA
BİRLEŞİK EĞİLME
EĞİLME EKLERİ
BÖLÜM 6
KAFES SİSTEM ÇATI HESAPLARI
6.1. Özağırlık Hesaplamaları
Makas özağırlığı : gm (Yatay düzlemde)
a e e a a e e
P1m       gm P3m          g m
2  2 2  2 2  2 2
P1m  P1m' P5m  P3m  P3m'  P5m'  P7m
Makas öz ağırlığından düğüm noktalarına gelen yük yatay düzlemdeki boyutlarla hesaplanır.
Ölü yükler :
Çatı Örtüsü :
Çatı yüzey alanına göre çatı

örtüsünden gelen yük hesaplanır.
Çatı örtüsünden kaynaklanan
kuvvetin doğrultusu yatay düzleme
diktir.
141
Rüzgar ve Stabilite Bağlantıları :
Çatı yüzey alanına göre rüzgar ve

stabilite bağlantılarından gelen yük
hesaplanır. Rüzgar ve stabilite
bağlantılarının öz ağırlığından
kaynaklanan kuvvetin doğrultusu
yatay düzleme diktir.
Aşık Özağırlığı :
Çatı örtüsü ve stabilite bağlantılarının ağırlıkları önce aşıklara, daha sonra aşıkların
özağırlıkları ile birlikte çatı makasına etkirler.
Ara aşıklardan makasa etkiyen ölü yüklerin hesabı : (3-5-3’-5’ noktaları)
a
Çatı örtüsünden Pi c  g c  e
cos 
a
Rüzgar ve stabilite bağlantılarından Pi rb  g rb  e
cos 
Aşık öz ağırlığından Pi a  g a  e
Düğüm noktasına gelen toplam yük Pi  Pi c  Pi rb  Pi a
Mahya aşıklarından makasa etkiyen ölü yüklerin hesabı : (7 noktası)
Mahyada iki tane aşık var. Her bir aşığa ayrı ayrı olarak;
142
1 a
Çatı örtüsünden Pi c  g c   e
2 cos 
1 a
Rüzgar ve stabilite bağlantılarından Pi rb  g rb   e
2 cos 
Yükleri etkir. İki mahya aşığındaki yükler toplanarak makasın düğüm noktasına etki ettirilir.
Düğüm noktasına gelen toplam yük Pi  2  ( Pi c  Pi rb  Pi a )
Damlalık aşıklarından makasa etkiyen ölü yüklerin hesabı : (1-1’ noktaları)
1 a
Çatı örtüsünden Pi c  g c   e
2 cos 
1 a
Rüzgar ve stabilite bağlantılarından Pi rb  g rb   e
2 cos 
Düğüm noktasına gelen toplam yük Pi  Pi c  Pi rb  Pi a
Çatı makasının düğüm noktalarına etkiyen toplam öz ağırlıklar belirlendikten sonra Çatı
makasının mesnet tepkileri hesaplanır.
x 0 A x  B x  0  Ax  Bx  0
F y
y 0 A y  B y  0  Ay  B y 
2
Daha sonra Düğüm noktalarının dengede kaldığı kabulü ile çubuk kuvvetleri hesaplanır.
6.2. Kar Yüklerinin Hesabı
Kar yükü (Pko) değeri, Ek-I ve II'de verilen kar yağış yüksekliğine göre düzenlenmiş
haritadaki bölgelerin numarası ile aşağıdaki Çizelge den alınır.
143
Zati Karyükü (Pko) Değerleri kN/m2 (*)
Pko değeri belirlendikten sonra çatı eğimine bağlı olarak
 o  30 o
m 1  0  m  1 olmalıdır.
40 o
Pk  m  Pko
Bu formülle belirlenen kar yükü yatay düzleme yağan karın ağırlığıdır. Bu nedenle kar yükü
hesaplamalarında binanın yatay düzlemdeki boyutları dikkate alınmalıdır. Kardan dolayı çatı
makasının düğüm noktalarına gelen kuvvetler;
3-5-3’-5’-7 düğüm noktalarında Pi k  Pk  a  e
e
1- 1’ düğüm noktalarında Pi k  Pk  a  ile hesaplanır.
2
Kar yüklerinin hesabında,
1- Kar sistemin solunda iken

2- Kar sistemin sağında iken
3- Kar sistemin tümü üzerinde iken
olmak üzere üç farklı yükleme ile yapılır. Her yükleme için ayrı ayrı mesnet tepkileri ve
çubuk kuvvetleri hesaplanır.
6.3. Rüzgar Yüklerinin Hesabı
Rüzgarın yapılar üzerindeki etkisi, esiş doğrultusu ve yönüne, yapının yüksekliği ve

geometrisine bağlıdır. Bu etki;
Pr = C.gr
144
Şeklinde hesaplanmaktadır. Burada, C, rüzgar esiş doğrultusu ve yönüne, yapının
geometrisine bağlı “şekil katsayısı” adını almakta ve TS 498’ den değeri alınmaktadır. Bu
değer;
CA = +0.80
CB = -0.4
E
CE = (1.2Sin-0.4) F

H
B
A
şeklindedir. Aşık, mertek ve cephe elemanı gibi tekil eleman hesaplarında bu katsayılar % 25
artırılır. C katsayısı pozitif işaretli olması rüzgar etkisinin düzleme doğru(basınç), negatif (-)
işaretli olması ise düzlemden uzaklaşan(emme) olduğunu göstermektedir. Rüzgar şiddeti, gr;
gr= V2/16
bağıntısıyla hesaplanmaktadır. Burada V(m/sn) cinsinden rüzgar hızı olarak alınırda gr

(kg/m2) olarak elde edilir. Rüzgar hızı, yapı yüksekliğine(H) bağlı olarak aşağıdaki çizelgede
verilmektedir(TS498).
Yapı Yüksekliği Rüzgar hızı Rüzgar Şiddeti

H(m) V (m/sn) gr (kg/m2)
0-8 28 50
9-20 36 80
21-100 42 110
>100 46 130
145
Rüzgardan dolayı düğüm noktalarına etkiyen kuvvetlerin hesaplanması
Rüzgar sisteme soldan ve sağdan olmak üzere iki ayrı şekilde etkittirilecektir.H yapı
yüksekliğine göre rüzgar şiddeti gr belirlenir. CE, CF katsayıları hesaplanır.
WE = CE x gr , WF = CF x gr , ile çatı düzlemine dik olarak etkiyen (Çekme veya Basınç)

yayılı rüzgar yükleri belirlenir.
3, 5, 3’ ve 5’ nolu ortadaki düğüm noktalarına etkiyen rüzgar kuvveti
a
E yüzeyi için .WE  C E  g r  Pi w  W  e
cos 
a
F yüzeyi için .WF  C F  g r  Pi w  W  e
cos 
1 ve 1’ nolu kenar düğüm noktalarına etkiyen rüzgar kuvveti
1 a
E yüzeyi için .WE  C E  g r  Pi w  W   e
2 cos 
1 a
F yüzeyi için .WF  C F  g r  Pi w  W   e
2 cos 
7 nolu mahya düğüm noktaına etkiyen rüzgar kuvveti
1 a
E yüzeyi için .WE  C E  g r  Pi w  W   e
2 cos 
146
1 a
F yüzeyi için .WF  C F  g r  Pi w  W   e
2 cos 
Düğüm noktalarında hesaplanan kuvvetlerin yatay ve düşey bileşenleri rüzgarın soldan

ve sağdan etkidiği durumların her ikisi içinde hesaplanır. Yine her iki durum için mesnet
tepkileri ve çubuk kuvvetleri hesaplanır.
Daha sonra tüm hesaplamalarda bulunan çubuk kuvvetleri aşağıdaki gibi bir tabloda
süperpoze edilir. Hangi yüklemenin daha elverişsiz olduğu görülerek hesaplamalar ve
tahkikler bu doğrultuda yapılır.
Kar yükü Rüzgar Yükü EY(H) EIY(HZ)

yüklemesi yüklemesi
Çubuk Özağırlık
solda sağda Tam Solda Sağda MAx MİN MAX MIN
147
Örnek:
A
4.788 kN/m2
C
3m
B
D
1.5 m
F
1.5 m
A B
0.75 m
C-D kirişine etkiyen çizgisel yük
0.75 m
4.788 x  0.75  .075   7.182 kN/m
C D
0.75 m
A-B ve E-F kirişine etkiyen çizgisel yük
0.75 m 4.788 x 0.75  3.591 kN/m
E F
3.591 kN/m 7.182 kN/m 3.591 kN/m
A B C D E F
3m 3m 3m
5.39 kN 5.39 kN 10.77 kN 10.77 kN 5.39 kN 5.39 kN
5.39 kN 10.77 kN 5.39 kN 5.39 kN 10.77 kN 5.39 kN
A E b F
1.5 m 1.5 m 1.5 m 1.5 m
148
Örnek:
Çatı makası
h=5 m
L
a: Makas aralığı=2m
149
Mahya aşığı
Çatı örtüsü
Ara aşık
Damlalık aşığı
1m 1m
Damlalık aşığı
Mahya aşığı
Ara aşık
a
a/2
P1 P2 P3 P4 P5
Rüzgar bağlantıları
İlk ve son makaslar yarım yüklü ortadaki makaslar tam yüklüdür. Bu yüzden en elverişsiz
olan aradaki bir makasın üzerine gelen yükü hesaplıyoruz.
O2 O3
O1 D1 V2 O4 2m
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
2m 2m 2m 2m
a: iki makas arası, l: iki aşık arası
150
Yüklerin hesabı (TS 648)
4.472
2 4
 Cos 
4.472
Yatay düzlem Çatı düzlemi 4
Çatı örtüsü (oluklu sac) g=0.25 kN/m2
g1
g
g1=g/cos=0.25/cos=0.28 kN/m2 (g’yi yatay düzleme indirgedik ve g1’i bulduk)
Çatı örtüsü (yatay düzlemde) = 0.28 kN/m2
Aşık ağırlığı (yatay düzlemde) = 0.10 kN/m2
Rüzgar stabilite bağlantıları = 0.05 kN/m2
g2= 0.43 kN/m2
Makas ağırlığı = 0.08 kN/m2 (Makas açıklığına eşit alınabilir) (1 kg/m)
g3= 0.51 kN/m2 (taradığımız kısma gelen yayılı yük)
a) Öz ağırlık
P3=2.04 kN
P2=2.04 kN P4=2.04 kN
O2 O3
P1=1.02 kN P5 =1.02 kN
O1 D1 V2 O4 2m
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
4.08 kN 4.08 kN
2m 2m 2m 2m
2
P1  0.51xax  0.51x 2 x1  1.02 kN (Makas aralığı a=2 m olsun)
2
P2  0.51xax (1  1)  0.51x 2 x 2  2.04 kN
P3  0.51x 2 x 2  2.04 kN P4  2.04 kN P5  1.02 kN
151
1.02
O1  () Fx  0  U1  O1.Cos  0
  () Fy  0  4.08  1.02  O1.Sin  0

U1
O1  6.84 kN (B)
4.08
U1  6.11 kN (Ç)
b) Kar yükü (TS7046, TS498) (Tam kar yüklemesi)
d=0.50 m (kar yüksekliği). Bu soru TS7046’ya göre çözülecek
q2=2.277 kN/m
q1=1.644 kN/m
P3
P2 P4
O2 O3
P1 P5
O1 D1 V2 O4 2m
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
2m 2m 2m 2m
2
1
Kar yükü S  .s0 (:Şekil katsayısı, s0 :yerdeki karakteristik kar yükü)
= 26.56o 15 <  ≤ 30o için 1=0.8, 2=0.8+0.4x(-15o)/15o buradan 2=1.108 hesaplanır
  300  200.e( 1.5d )  300  200.e( 1.5 x 0.5)  205.5 kg/m3
Yerdeki karakteristik kar yükü s0   .d  205.5 x0.5  102.75 kg/m 2
Çatıdaki karakteristik kar yükü s1  1.s0  0.8 x102.75  82.2 kg/m 2
s2   2 .s0  1.108 x102.75  113.85 kg/m 2
152
q1  82.2 x 2( a )  164.4 kg/m=1.644 kN/m
q2  113.85 x 2( a)  227.7 kg/m=2.277 kN/m
2
P1  2.277 x  2.277 kN P2  2.277 x 2  4.554 kN
2
2 2 2
P3  2.277 x  1.644 x  3.921 kN P4  1.644 x 2  3.288 kN P5  1.644 x  1.644 kN
2 2 2
P3=3.921 kN
P2=4.554 kN P4=3.288 kN
O2 O3
P1=2.277 kN P5 =1.644 kN
O1 D1 V2 O4 2m
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
8.475 kN 7.209 kN
2m 2m 2m 2m
2.277
 () Fx  0
O1
  () Fy  0
U1
U1  13.859 kN (B)
8.475 O1  12.396 kN (Ç)
Yarım kar yükü ( Aşağıdaki yükleme etkisinde yukarıdaki gibi çubuk kuvvetleri hesaplanır)
q2
P3
P2 P4
O2 O3
P1 P5
O1 D1 V2 O4 2m
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
2m 2m 2m 2m
153
TS 498’ e göre kar yükü hesaplansaydı yine aşağıdaki yükleme etkisinde yukarıdaki gibi
çubuk kuvvetleri hesaplanacaktı ve yarım kar yükü için aynı işlemler tekrarlanacaktı.
Pk
P3
P2 P4
O2 O3
P1 P5
O1 D1 V2 O4 2m
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
2m 2m 2m 2m
Pk  m  Pko (Y.D.)
  0 olduğundan m  1 olmalıdır.
Pko  0.75 kN/m 2 (Yapının denizden yüksekliği 200 m den az olduğundan) (Tüm bölgelerde)
Pk  mxPk 0  Pk  1x0.75  0.75 kN/m 2
c) Rüzgar Yükü (TS 498’e göre)
(1.2Sin-0.4)q
0.4q
Rüzgar yönü O3
O2
O1 D1 V2 O4 2m
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
2m 2m 2m 2m
Pr  C.q (kN/m2 ) (C:şekil katsayısı, q:rüzgar şiddeti)
q=0.5 kN/m2 (h < 8 m için) (TS 498, Sayfa 9, Çizelge 5)
 2 
Basınç tarafında PRB  1.2Sin  0.4  .q  1.2 x  0.4  x0.5  0.0683 kN/m 2
 4.472 
Emme tarafında PR e  0.4q  0.4 x 0.5  0.2 kN/m 2 (oklar içe doğru olsaydı “-“ alacaktık)
154
l’
l’/2
l’/2
a/2
a/2
l
l’ = l/Cos = 2/ Cos = 2.236 m Rüzgar yüzeye dik etkir.
PR3B PR3e
PR2B PR4e
3
PR1B 4 PR5e
2
5
1
l 2.236
PRB1  PRB3  0.0683 xax  0.0683x 2 x  0.152 kN
2 2
PRB2  0.0683 x 2 x 2.236  0.3056 kN
2.236
PRe3  PRe5  0.2 x 2 x  0.4472 kN
2
PRB4  0.2 x 2 x 2.236  0.8944 kN
0.152 kN 0.4472 kN
0.3056 kN 0.8944 kN
3
0.152 kN 4 0.4472 kN
2
1 5
H
A B
155
0.152 () M B  0  A  0.125 kN
O1
 () Fx  0  H  1.07 kN

H U1
 () Fy  0  O1  0.62 kN (Ç)
A  () Fx  0  U1  0.44 kN (Ç)
Rüzgarın sağdan esmesi durumunda yüklemenin tersi dikkate alınarak aynı işlemler
tekrarlanır.
(1.2Sin-0.4)q
0.4q
O3 Rüzgar yönü
O2
O1 D1 V2 O4 2m
D2
V1 V3
U1 U2 U3 U4
2m 2m 2m 2m
Yükleme durumuna göre çubuk kuvvetleri (Zafer Öztürk’ün kitabında var Sayfa 248)
Çubuk Kuvvetleri (kN) Maksimumlar (kN)

(1) (2)
(3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)
Çubuk l
Öz Tam Yarım Rüzgar Rüzgar EY EIY
No (mm)
Ağırlık Kar Kar (Soldan) (Sağdan) (3)+(4) veya (5) (8)+(6) veya (7)
U1 2000 6.12 9.00 0.44 -1.95 15.12 15.56
U2 2000 6.12 9.00 0.44 -1.95 15.12 15.56
U3 2000 6.12 9.00 -0.89 -0.62 15.12 14.50
U4 2000 6.12 9.00 -0.89 -0.62 15.12 14.50
O1 2236 -6.84 -10.06 0.62 1.22 -16.90 -16.28
O2 2236 -4.56 -6.7 0.83 0.54 -11.27 -10.73
O3 2236 -4.56 -6.7 0.54 0.83 -11.27 -10.73
O4 2236 -6.84 -10.06 1.22 0.62 -16.90 -16.28
D1 2236 -2.28 -3.35 -0.36 1.12 -5.63 -5.99
D2 2236 -2.28 -3.35 1.12 -0.36 -5.63 -5.99
V1 1000 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
V2 2000 2.04 3.00 -0.34 -0.34 5.04 4.70
V3 1000 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Not 1: (8)’de (3)’ e (4) veya (5)’ i eklerken hangisi sonucu mutlak değerce büyük yapıyorsa
onu ekliyoruz.
Not 2: (9)’da (8)’ e (6) veya (7)’ den birini işaretiyle birlikte ekliyoruz. Sonucu mutlak
değerce maksimum yapanı alıyoruz.
156
Not 3: Kar yükü TS 498’e göre hesaplanıp tablolaştırılmıştır. Kar yükü Pk0=75 kg/m2
alınmıştır. Yarım kar yükü ayrıca dikkate alınıp tabloya eklenebilir.
Not 4: Rüzgar yükü qr=50 kg/m2 ’ ye göre hesaplanmıştır.
Not 5: (+) işareti çubuğun çekmeye, (-) işareti çubuğun basınca çalıştığını göstermektedir.
6.4. Aşık Hesabı
Aşıklar çatı yükünü doğrudan doğruya veya merteklerden alarak çatı makaslarına
aktaran elemanlardır. Aşıkların diğer bir görevi de, makasların üst başlıklarını çatı
bağlantıların düğüm noktalarına bağlamak suretiyle, yanal burkulmaya karşı emniyet altına
almaktır. Aşık aralıkları çatı örtüsüne ve çatı eğimine göre belirlenir. Aşıklar genellikle I tipi
profillerle bazen de U profilleri ile teşkil edilirler. Aşık profillerinin gövdeleri genellikle çatı
düzlemine dik olacak şekilde, makas üst başlıklarına oturtulurlar.
I profilden imal edilecek olan aşıklar çubuk eleman oldukları için, çatı örtüsü vasıtası ile
üzerine etkiyen alan yükleri, statik hesaplar için çizgisel yüklere dönüştürülür.
Makas üzerine çatı düzlemine dik olarak sabitlenen aşıkların, çatı örtüsü vasıtasıyla her
iki taraftan gelen alan yükünün yarısına maruz kalacakları kabul edilebilir. Bu durumda;
- Ara aşıklara aşık boyunca (c) genişliğinde bir alan yükü etkir.
- Kenar asıklara (mahya ve damlalık aşığı) ise asık boyunca (c/2) genişliğinde bir alan
yükü etkir.
Çatı örtüsünün montajının yapılabilmesi için bir düzlem oluşturulması gerektiğinden en

elverişsiz aşıklar için (orta aşıklar) tasarım yapılır. Kenar aşıklar da aynı boyutta imal edilir.
Kenar aşıklardaki bu boyut fazlalığı daha sonraki aşamalarda değerlendirilir.
157
EY’ ye göre
c: Aşık aralığı çatı düzleminde c  c.Cos
g2: (Çatı örtüsü+Aşık+Rüzgar bağlantısı ağırlığı)
Ara aşıklar q   g 2  Pkar  . c

.Cos
c
 
c 
Damlalık aşığı q   g 2  Pkar  .  .Cos  b  b: saçak genişliği varsa
2  
 c / 2 
 
c 
Mahya Aşığı q   g 2  Pkar  .  .Cos 
2 
 c / 2 
158
y
q
q1
x
q1  q.Cos
q2
q2  q.Sin
x
y
(g2 ve kar yükü yatay düzlemde, rüzgar yükü çatı düzleminde)
q1
y
Çift eğrilikli eğilmeye maruz kiriş hesabı
q2 Mx My
    em
Wx W y
x x
M x  q1'in oluşturduğu moment
M y  q2 'in oluşturduğu moment

y
PR EIY için
q1t  q1  PR  M x (q1t ile hesaplanır)

q1
Not: Rüzgar emme yönünde ise ihmal edilir.
x
basınç ise hesaplarda %25 arttırılarak kullanılır.
q2
x
Aşık statik sistemleri genelde üç farklı şekilde oluşturulabilmektedir. Bunlar;
159
1. Basit Kiriş Olarak:
Aşıkların basit kiriş olarak teşkil edilmesi halinde, her makas üzerinde aşıklara ek
yapılması gerekmektedir. Bu eklerdeki montaj kolaylıkla yapılabilmektedir.
(M)
Aşıklar basit mesnetli olarak teşkil edildiklerinden;
q1  l 2 q1  l 2
Mx  Mx 
8 8
( EY ) ( EIY )
q  l2 q  l2
My  2 My  2
8 8
eşitliği ile hesaplanan momente göre boyutlandırılırlar. Daha sonra U, I, IPE, z gibi profil
seçimi yapılır. Seçilen profilin wx ve wy mukavemet momentleri ilgili tablolardan alınır.
Aşağıdaki formül sağlamalıdır.
Mx My
EY       em
Wx W y
EIY için aynı işlem tekrarlanır.
Sehim denetimi
5 q1.L4 L
fx  .  f izin verilen 
384 E.I x 300
Bileşke sehim
5 q2 .L4
fy  . fbileşke  f x2  f y2  f izin verilen
384 E .I y
Eğimin düşük olduğu çatılarda bileşke sehim denetimi yapmaya gerek yoktur.
160
Bu moment değeri diğer statik sistemlerde hesaplanan değerlerden büyük olduğu için
boyutlandırmada daha büyük ve daha ağır profil seçimine neden olurlar. Bu nedenle basit
kiriş teşkili nadiren kullanılır.
Makas üzerinde yapılan aşık ekleri, makas başlıklarının yanal ötelenmesinden doğan ve çatı
bağlantılarına aktarılacak olan aşık normal kuvvetleri bakımından yeterli olmalıdır.
a) Basit Kiriş Tek Gergi Durumu
Gergi
(Mx) (My) (My)

TS648, Sayfa 27
161
2
L
q2 .  
q1.L2 2 Mx My
Mx  My        em
8 11 Wx W y
Seçilen profilin wx ve wy mukavemet momentleri ilgili tablolardan alınır. Yukarıdaki formül

sağlamalıdır. EIY için aynı işlem tekrarlanır.
Sehim denetimi
5 q1.L2 L
fx  .  f izin verilen  olmalıdır.
384 8 300
4
L
q2 .  
2 2
fy  .    fizin verilen ile kontrol edilir.
384 E.I y
b) Basit Kiriş Çift Gergi Durumu
Gergi
L/3
(Mx) (My) (My) (My)
162
2 2
L L
q2 .  q2 . 
q1.L2 3 3
Mx  M y    (kenar açıklık) M y    (iç açıklık)
8 11 16
M M
  x  y   em
Wx W y
Seçilen profilin wx ve wy mukavemet momentleri ilgili tablolardan alınır. Yukarıdaki formül

sağlamalıdır. EIY için aynı işlem tekrarlanır.
Sehim denetimi
5 q1.L2 L
fx  .  f izin verilen  olmalıdır.
384 E.I x 300
b) Sürekli Kiriş Olarak
I -) Tamamı Sürekli Kiriş
Aşıkların sürekli kiriş olarak teşkil edilmeleri halinde TS 648 ‘e göre aşıklar, taşıma
yükü metodu ile elde edilmiş bulunan momentlere göre boyutlandırılırlar.
II-) İki Açıklıkta Bir Sürekli Kiriş (TS648, Sayfa 27)
163
Sürekli kiriş olarak teşkilde, basit kiriş haline göre momentler daha küçük olduğundan
daha küçük profil yeterli olur. Ancak, profil eklerinin moment aktaran ek olarak yapılması
gerektiğinden, profil üst başlığının ek levhası merteksiz çatı örtülerinde, çatı örtüsünün aşık
üzerine muntazam olarak oturmasına engel olur. Bu sakıncaya karşı, aşıklar sadece iki
açıklıkta sürekli teşkil edilebilir.
L L
(Mx, My) (Mx, My)

Bu takdirde aşık momenti
q  l2 q2  l 2
Mx  1 My 
11 11
formülü veya statik yöntemlerle hesaplanabilir. Seçilen U, I, IPE ve Z gibi profilin wx ve wy

mukavemet momentleri ilgili tablolardan alınır. Aşağıdaki formül sağlamalıdır. EIY için aynı
işlem tekrarlanır.
Mx My
    em
Wx W y
Aşık profilinin eki her ikinci makasta bir aşıdaki şekildeki gibi teşkil edilebilir. Ek
yapılmayan mesnet üzerinde mesnet reaksiyon kuvveti daha büyük olacağından, mesnet
görevi yapan makaslara gelen yükleri dengelemek için aşık ekleri şaşırtılarak düzenlenmedir.
164
Açıklık ve mesnet momentleri statik yöntemlerle belirlenir
Sehim denetimi
2 q1.L4 L
fx  .  fizin verilen = olmalıdır.
384 E.I x 300
2 q2 .L4 L
fy  . fbileşke  f x2  f y2  fizin verilen 
384 E .I y 300
III-) Üç Açıklıkta Bir Sürekli Kiriş
İki açıklıklı sürekli kirişe benzer şekilde aşık statik sistemi üç açıklıklı sürekli kiriş
olarak ta düzenlenebilir.
165
Açıklık ve mesnet momentleri statik yöntemlerle belirlenir
c) Gerber Kirişi Olarak
Özellikle çatı asığı olarak kullanılan Gerber kirişleri çok kere sabit kesitli olarak
boyutlandırılırlar. Bu nedenle, en ekonomik çözümü elde etmek için, mafsal yerlerinin en
küçük kesiti sağlayacak şekilde belirlenmesi gerekir. Düzgün yayılı yük etkisindeki eşit
açıklıklı bir Gerber kirişinde, orta (iç) açıklıklardaki açıklık ve mesnet momentlerinin
birbirlerine ve
ql2
M  değerine eşit olmaları halinde sistem ekonomik olarak boyutlandırılmış olur.
16
166
Mesnetler arası açıklık eşit olması durumunda kenar açıklıktaki momentin, iç açıklık
momentlerinden küçük olması nedeniyle bu kenar açıklıktaki aşığa takviye yapılması
gerekebilir.
Gerber mafsallarının teşkilinde kullanılmak üzere mafsal kuvvetlerinin de

belirlenmesi gerekir. Yukarıdaki şekilde görülen kenar açıklıklardaki mafsallarda mafsal
kuvveti T  0.4375  q  L iç açıklıktaki mafsallarda ise T  0.354  q  L kadardır.
EY(H) ve EIY(HZ) yüklemelerinden elde edilen yük bileşenlerinin her biri için (qx (EY),
qy(EY), qx(EIY), qy(EIY)) aşık statik sisteminin hesabı yapılarak kesit zorları belirlenir.
Aşıkların çatı makaslarına bağlantı örnekleri
Örnek: (İki açıklıklı sürekli kiriş olarak aşık hesabı)
Kar yükü = 0.75 / ( . .) ( =1 . ç )
Rüzgar şiddeti = 0.50 / (Ç. . )
= 0.43 / (Kaplama + aşık + rüzgar bağlantısı ağırlığı)
Aşık yüklerinin hesabı (EY)
Tam yüklü ara aşık için
q=( + ). ́ = (0.43 + 0.75) 2 = 2.36 /
q = . ∝= 2.36 0.8943 = 2.11 /
q = . ∝= 2.36 0.4473 = 1.06 /
Rüzgar Yükleri (EIY için)

= (1.2 ∝ −0.4). = (1.2 0.4473 − 0.4) 0.5 = 0.068 /
Rüzgar yükleri emme yönündeyse ihmal edilebilir, basınç yönündeyse %25 arttırılır.
q = + = 2.11 + (1.25 0.068 2.236) = 2.30 /
167
Momentler
. 2.11 2
EY yüklemesi M = = = 0.77
11 11
. 1.06 2
M = = = 0.39
11 11
. 2.30 2
EIY yüklemesi M = = = 0.83
11 11
M = 0.39 (EY ile aynı)
Seçilen kesit INP100 olsun
Wx=34.2 cm3, Wy=4.88 cm3, Ix=171 cm4, Iy=12.2 cm4
Gerilme denetimi
EY için = + ≤ → + = 10.24 ≤ 14 /
. .
EIY için = + ≤ → + = 10.42 ≤ 16 /

. .
Sehim denetimi
fizinverilen=L/300=200/300=0.66 cm
2 . 2 2.11 200
= . = . = 0.05
384 . 384 2100000 171
2 . 2 1.06 200
= . = . = 0.33
384 . 384 2100000 12.2
ş = 0.05 + 0.33 = 0.33 < 0.66
168
GENEL- TEKRAR VE EK BİLGİLER
ÇELİK YAPILARDA BİRLEŞİM TİPLERİ VE DAVRANIŞLARI

Çelik 7.hafta-1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çelik 7.hafta-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÇELİK YAPILAR - I

Piyasada mevcut olan I profili tipleri,

h: Profil yüksekliği, t: başlık kalınlığı, b: başlık genişliği, s(d): gövde kalınlığı

 L Profilleri (köşebentler ya da korniyerler):

a) Eşit kollu L profilleri

100.80.9 ( b.h.s(t)) şeklinde

D.t şeklinde gösterilirler. Burada D boru

t.a.b. şeklinde gösterilirler. t kalınlığı, a kısa kenar

b.t. veya b.t.-l şeklinde gösterilirler. b ve t kesit

D şeklinde gösterilirler. Burada D ile çubuk çapı anlaşılmaktadır.

 Soğuk çekilmiş profiller:

Levhaların kesilip kaynaklaması ile elde edilenler.

Hadde profilleri ile levhaların birleştirilmesi ile yapılanlar

Hadde ürünlerinin birbirleriyle birleştirilmesiyle oluşturulanlar

Bu yöntemlerden emniyet gerilmeleri yönteminde; malzeme lineer elastik olarak dikkate

Nz: Normal kuvvet () Mx: Eğilme momenti ()

Çelik Yapılarda Yükler

Kar Yükünün Hesabı

0 <  ≤ 15o ise 1= 2=0.8

30 <  ≤ 60o ise 1=1.2x(60o -)/30o, 2=0.8x(60o -)/30o

Yerdeki karakteristik kar yükü

  300  200.e ( 1.5d ) (TS7046, Sayfa 18)

Çatının simetrik olmaması nedeniyle gerçekte ve hesapta (m katsayısı ile azaltmalar

Rüzgarın yapılar üzerindeki etkisi, esiş doğrultusu ve yönüne, yapının yüksekliği ve

Yapı Yüksekliği Rüzgar Hızı Rüzgar Şiddeti

U200 için tablodan Ix=1910 cm4, Iy=148 cm4

= + . (paralel eksen teoremi)

+[148 + 32.2 (34.85 − 2.01 − 19.58) ] = 23123

U300 IPE300 U300

= 2 8030 + 8360 = 24420

2. Çelik Birleúim Gereçleri

x ÇözüleELOHQELUOHúLPDUDoODUÕ &ÕYDWD (bulon))

olmak üzere iki türlüdür.

x 7DúÕ\ÕFÕ VLVWHP HOHPDQODUÕQÕ ELUELULQH ED÷ODPDN NLULú NRORQ ELUOHúLP QRNWDODUÕQÕ

Perçin, yuvarlak çelikten presleme

konmamÕú perçin, bir baú ve gövdeden meydana gelir.

Gövde Somun

2.2.1. Normal Bulonlar

&ÕYDWDODUÕQ NXYYHW DNWDUÕPODUÕ J|YGHGH PDNDVODPD YH GHOLN oHYUHVLQGH H]LOPH

olmak üzere LNLNÕVPDD\UÕOPDNWDGÕU .DEDFÕYDWDODUGDDQÕODQoDSJ|YGHoDSÕQDHúLWWLU&ÕYDWD

Kaba ve uygun EXORQDUDVÕQGDNLIDUNODU

.DEDFÕYDWDGDG '-1 mm; 8\JXQFÕYDWDGDG '

2.2.1.1.&ÕYDWD (Bulon) +HVDSODUÕ

a) /HYKDQÕQ <ÕUWÕOPDVÕ LHYKDODUGDNL \ÕUWÕOPD FÕYDWD GHOLNOHULQLQ DoÕOPDVÕ\OD HQ oRN

5  0.2 () dir <DOPDQ2GDEDúÕ+LOPL'HUHQ

V ez,em : Ezilme emniyet gerilmesi

%LU FÕYDWDQÕQ HPQL\HWOH WDúÕ\DELOHFH÷L \N N em =min(N m , N e GLU %LU ELUOHúLPGH

d) /HYKDODUÕQ.HVPH<ÕUWÕOPDVÕ &ÕYDWDODUDUDVÕYHNHnar mesafeleri)

/HYKDODUÕQ NHVPH \ÕUWÕOPDVÕQÕ |QOHPHN LoLQ FÕYDWDODUÕQ \HUOHúWLULOPHVL 76¶H X\JXQ

(Tablo 4 veya TS648 Sayfa 43, Çizelge 14)

e min =3.D e max =8.D, 15.t min

Malzeme Fe37, EY yüklemesi øVWHQHQ%LUOHúLPLQX\JXQFÕYDWDLOHWHúNLOL

Çizelgelerden L55.55.8 için d 1 PP %XSURILOGHDoÕODELOHFHNPDNVLPXPGHOLNoDSÕ

D d 5t  0.2(cm)  D 5 x10  0.2 # 2cm 20mm

Bu durumda DoÕODFDNFÕYDWDGHOL÷LD PPGLU*|YGHoDSÕPPRODQ0FÕYDWDNXOODQÕODFDNWÕU

1-Makaslamaya göre tek etkili

Ne d .tmin .V ez ,em 1.7 x0.8 x 28 38.08 kN Tablo 3'ten o V ez ,em 28 kN/cm 2

Tablodan L55.8 için w 1 PPDOÕQÕU (Tablo 26, Sayfa 19).

e t 3.D 3 x17 51mm # 55mm

J: Polar atalet momenti

&ÕYDWDODUÕQD÷ÕUOÕNPHUNH]LQHRODQ[YH\ mesafeleri, IFÕYDWDDODQÕROPDN]HUH

Problem: &ÕYatalar M20 uygun bulon, Fe37, EY LoLQJHULOPHGHQHWLPL\DSÕQÕ]

¦N 1x N1Pxx  N1Mx 7.07  31.815 38.885 kN

¦N 1y N1Pyy  N1My 7.07  15.9075 22.9775 kN

x ÇözüleELOHQELUOHúLPDUDoODUÕ&ÕYDWD (bulon))

x 7DúÕ\ÕFÕ VLVWHP HOHPDQODUÕQÕ ELUELULQH ED÷ODPDN NLULú NRORQ ELUOHúLP QRNWDODUÕQÕ

&ÕYDWDODUÕQ NXYYHW DNWDUÕPODUÕ J|YGHGH PDNDVODPD YH GHOLN oHYUHVLQGH H]LOPH

olmak üzere LNLNÕVPDD\UÕOPDNWDGÕU .DEDFÕYDWDODUGDDQÕODQoDSJ|YGHoDSÕQDHúLWWLU&ÕYDWD

Kaba ve uygun EXORQDUDVÕQGDNLIDUNODU

.DEDFÕYDWDGDG '-1 mm; 8\JXQFÕYDWDGDG '

2.2.1.1.&ÕYDWD (Bulon) +HVDSODUÕ

a) /HYKDQÕQ <ÕUWÕOPDVÕ LHYKDODUGDNL \ÕUWÕOPD FÕYDWD GHOLNOHULQLQ DoÕOPDVÕ\OD HQ oRN

5 0.2 () dir<DOPDQ2GDEDúÕ+LOPL'HUHQ

%LU FÕYDWDQÕQ HPQL\HWOH WDúÕ\DELOHFH÷L \N N em =min(N m , N e GLU %LU ELUOHúLPGH

/HYKDODUÕQ NHVPH \ÕUWÕOPDVÕQÕ |QOHPHN LoLQ FÕYDWDODUÕQ \HUOHúWLULOPHVL 76¶H X\JXQ

Malzeme Fe37, EY yüklemesi øVWHQHQ%LUOHúLPLQX\JXQFÕYDWDLOHWHúNLOL

Çizelgelerden L55.55.8 için d 1 PP%XSURILOGHDoÕODELOHFHNPDNVLPXPGHOLNoDSÕ

D d 5t 0.2(cm) D 5 x10 0.2 # 2cm 20mm

Bu durumda DoÕODFDNFÕYDWDGHOL÷LD PPGLU*|YGHoDSÕPPRODQ0FÕYDWDNXOODQÕODFDNWÕU

Tablodan L55.8 için w 1 PPDOÕQÕU (Tablo 26, Sayfa 19).

&ÕYDWDODUÕQD÷ÕUOÕNPHUNH]LQHRODQ[YH\ mesafeleri, IFÕYDWDDODQÕROPDN]HUH

Problem: &ÕYatalar M20 uygun bulon, Fe37, EY LoLQJHULOPHGHQHWLPL\DSÕQÕ]

¦N 1x N1Pxx N1Mx 7.07 31.815 38.885 kN

¦N 1y N1Pyy N1My 7.07 15.9075 22.9775 kN

N N12x N12y 38.8852 22.97752 45.17 kN

Verilenler: Fe37, EY \NOHPHVL0X\JXQFÕYDWD

J 58.8 122.5 181.3cm 2

¦N 5y =6 18.2=24.2 kN ¦N 5x =0 45.5=45.5 kN N 5 = 45.52 24.22 51.5 kN

Problem: DGHW0NDEDEXORQODWHúNLO HGLOHQúHNLOGHNL oHNPH oXEX÷XQGD 3 N1¶OXN

9.7 kN/cm2 V ç,em =11.2 kN/cm2 ROGX÷XQGDQEX\NWDúÕQÕU

%DVÕQo E|OJHVLQGHNL OHYKD

*|YGHVLQGHNL PDNDVODPD JHULOPHOHUL YH GHOLN oHYUHVLQGH ROXúDQ H]LOPH %DVÕQo

W s,em ve V E,em 7DEOR¶WHQDOÕQÕU

Çem V z ,em . As LOHKHVDSODQÕU

ùHNLOBir ark kaynak yönteminin temel konfigürasyonu ve elektrik devresi

7R] DOWÕ ND\QD÷Õ ND\QDN LoLQ JHUHNOL ÕVÕQÕQ

max ( ) 0.5 3; 3.5

%DVÕQoNXYYHWLX\JXODQPDVÕKDOLQGH = ,ü + ,|ú

Genel olarak ND\QDNGLNLúOHULQGH\NQYHND\QD÷ÕQSR]LV\RQXQDJ|UHND\QDNGLNLúLQH

= + = ( )2 + //

Not: V ve W JHULOPHOHULQLQKHUELULVÕQÕUJHULOPHRODQ(<(,<\NOHPHVLYH6WoHOL÷L

¦F k 2 x 0.3 x10.0 0.3 x12.0 13.2 cm 2

1RW $÷ÕUOÕN PHUNH]L WDP RUWDGD ROPDVD\GÕ |QFH D÷ÕUOÕN

V kt 2.42 7.564 9.98 kN/cm 2

Vv 9.982 2.422 10.278 kN/cm 2 V v ,em 11 kN/cm 2 (Tablo 15) uygun

t=12 mm. D d 5.t 0.2 22.5 mm D d 23 mm &ÕYDWDPÕ]0ROVXQ

a k =4 mm Fe37 EY , øVWHQHQ(2) ve (3) QRNWDODUÕQGDJHULOPHGHQHWLPL

Vv V k2 W k2 4.882 4.862 6.89kN/cm 2 V v ,em 11kN/cm

Vv V k2 W k2 8.792 4.862 10.04kN/cm 2 V v ,em 11kN/cm

Fkt úHküt FN|úH

FköúH 4.43 t 15.aN 15 x0.4 60mm

Kaynaklar N+M etkisinde. Fe37 EY ND\QDNWDJHULOPHGHQHWLPL\DSÕQÕ]