DE APOSTELEN MOETEN WANDELEN

Geachte genodigden, beste collega's, Dit is het tweede GELDCULTUREELCAF van het GELDMUSEUM. Het is getiteld 'De apostelen moeten wandelen'. In de loop van de middag wordt nog wel duidelijk wat dat betekent. Het programma is als volgt: om te beginnen spreek ik een welkomstwoord uit. Om half vijf begint het gesprek met Ewoud Sanders. Dat duurt tot kwart over vijf. Daarna kunt u nog tot zes uur van de kasteleinswaren genieten die u worden verstrekt van GELDMUSEUM-wege. Voor wie dan nog niet naar huis wil: tot zeven uur staat de bar van de Faculty Club tot uw beschikking. Wel moet de drinkpot dan uzelf geldeloos maken. Het GELDMUSEUM mag geen schip van bijleg worden en u kunt tenslotte niet altijd voor een kwartje naar Amsterdam.

Dames en heren, voor u staat een onderzoeker geldcultuur die fungeert als middagvoorzitter in het GELDCULTUREELCAF. Zo, met mijn eerste zin hebt u al twee keer het woord geldcultuur te verstouwen gekregen. U zou mij een pak rammel mogen verkopen als ik me onttrok aan begripsverheldering. Wanneer noem je iets cultuur? Sociologen ik maak meteen maar melding van de diersoort waartoe ik behoor, dan hebben we dat tenminste gehad sociologen, zei ik, wringen bij de term cultuur steevast drie dingen uit hun pen: 1. cultuur is een zaak van meerderen; 2. cultuur is dat wat is aangeleerd; 3. cultuur is dat wat wordt overgedragen. Wil je deze elementen kwijt in een definitie waarin je ook iets doet met geld, dan krijg je:
De term geldcultuur verwijst naar op geld betrekking hebbende gedrags- en denkwijzen die mensen met elkaar delen, van elkaar leren en aan elkaar overdragen.

U zou me alsnog op mijn falie mogen geven, als ik naliet de definitie te illustreren. Een voorbeeld, met andere woorden. Weten om te gaan met geld ik stel voor drbij even met u stil te staan. Zeg je van mensen dat zij weten om te gaan met geld, dan heb je het over een bepaalde gedragsstijl, over bepaalde manieren van financieel doen, die onlosmakelijk verbonden zijn met bepaalde manieren van financieel denken. Mensen die weten om te gaan met geld zijn gematigd assertief en toekomstgericht. Bij hen is geen sprake van financile laksheid maar juist van financile voortvarendheid die weer wel in bedwang wordt gehouden door financile bedachtzaamheid. Zulke mensen zijn, anders gezegd, beheerst, behoedzaam en in balans. Ze doen niets impulsief, handelen altijd op basis van kennis van de situatie, geven zich ook moeite die kennis te vergaren. Zulke vrouwen en mannen, jongens en meiden beredeneren en berekenen hun winstkansen. Deze gedragsstijl is het ideaal, de norm, de olympische limiet. Massa's mensen halen die niet. Verstandig geldgedrag is geen zeldzaamheid, akkoord, maar naar onverstandige manieren van financieel denken en doen is het ook niet lang zoeken. Bingo, waarde toehoorders, ziedaar het thema van deze middag: onverstandig versus verstandig geldgedrag. In Voor een dubbeltje op de eerste rang van dit boek zijn vanmiddag exemplaren te koop vinden we onder meer de hoofdstukken 'Onverstandig handelen' en

2 'Verstandig handelen', dus dat komt mooi uit. Straks bespreek ik met Ewoud Sanders en hopelijk ook met u de spreekwoorden en zegswijzen die ik voor de gelegenheid aan die hoofdstukken heb ontleend. Het oude programma voor dit GELDCULTUREELCAF stelde u de tendoophouding in het vooruitzicht van een nieuw wetenschappelijk genre, de geldcitatenarcheologie. Ik moet u teleurstellen, de plechtigheid is afgelast. Eigenlijk was het programmapunt niet serieus bedoeld. Meer een lokkertje. Om het leed wat te verzachten toch een tweetal citaten. Het eerste citaat is een geldaforisme van Willem Frederik Hermans. Geen Nederlandse schrijver van formaat of hij heeft zich uitgelaten over geld. Maar het mooiste aforisme is van Hermans:
Geld stinkt alleen als het in andermans zakken zit.

Het tweede citaat is pozie. Nederlands kampioen bloemlezen Gerrit Komrij bracht in 1987 voor Van Lanschot een bundel bijeen met de volgende titel: Het geld dat spant de Kroon. 250 jaar pecuniaire pozie. Daaruit twee regels van Pieter Langendyk:
't Geld maakt edellui van boeren, En van luie meisjes hoeren.

Wie nu het verstandigst zijn, de geklommen boeren of de gevallen meisjes die vraag, beste mensen, zal vanmiddag wel onbeantwoord blijven. GERARD N. BORST

Deze tekst werd uitgesproken ter gelegenheid van het GeldcultureelCaf met Ewoud Sanders (in het Geldmuseum, 23 maart 2006) GerardNBorst, Leiden