Bolivya Günlüğü - Che Guevara

BOLVYA GNL
ER YAYINLARI
1
Che Guevara Bolivya Gnl
CHE GUEVARA
BOLVYA GNL
CHE GUEVARA
Ernesto Che Guevara, Bolivya Gnl - Bolivianisches Tagebuch, Trke evirisi: Che Guevara, Bolivya Gnl, Yar Yaynlar, Aralk 1989. Eri Yaynlar tarafndan dzenlenmitir, 2005. erisyayinlari@kurtuluscephesi.org http://www.kurtuluscephesi.com http://www.kurtuluscephesi.net http://www.kurtuluscephesi.org
NDEKLER
Zorunlu Bir Giri, .idel Castro BOLVYA GNL CHE GUEVARA 25
27 35 47 60 72 88 105 119 132 147 161 180 184 186 187 189 191 193 194 195 196 198 202
I. KASIM 1966 II. ARALIK 1966 III. OCAK 1967 IV. UBAT 1967 V. MART 1967 VI. NSAN 1967 VII. MAYIS 1967 VIII. HAZRAN 1967 IX. TEMMUZ 1967 X. AUSTOS 1967 XI. EYLL 1967 XII. EKM 1967
EKLER Kba Devleti Bakanlar Kurulunun 15 Ekim 1967 Tarihli Karar ELN 1 Nolu Bildiri ELN 2 Nolu Bildiri ELN 3 Nolu Bildiri ELN 4 Nolu Bildiri 26 Temmuz in Kutlama Mesaj ELN-B Komutanl Politik Komiseri ELN 5 Nolu Bildiri Kentlerde alacak Kadrolara Talimat Komutan Che Guevarann Ald Mesajlar
BOLVYA GNL
CHE GUEVARA
ZORUNLU BR GR .idel Castro
Gerilla yaam boyunca gzlemlerini bir gnle not etmek, Chenin alkanlyd. Sarp ve engebeli yollarda, nemli ormanlarda uzun yrylerden sonra, srt antalarnn, silahlarnn, cephanelerinin arl altnda ezilen adamlar, bir dakikalk molalarda dinlenirken, yada yorucu bir gnn sonunda, kamp kurmak iin yukardan emir aldklarnda, Cheyi (Kballar batan beri ona sevecenlikle byle diyorlard), kk bir cep defteri karp doktorlara zg okunaksz yazsyla izlenbalamimlerini yazarken grrlerdi. Bu notlardan kurtarabildiklerini, daha sonra Kbadaki devrimci savan tarihini kusursuz bir anlatmla dile getiren yazsnda kullanmt, tmyle devrimciydi, reticiydi ve insan sevgisiyle yorulmutu bu notlar. Bu notlar, aslnda, yaynlanmak iin kaleme alnm deildi, bunlar mevcut durumun, olaylarn ve insanlarn deerlendirilmesinde ona veri olarak hizmet ediyordu. Hem titiz bir gzlemci, hem tahlilci, ou kez de ince bir mizahn biimlendirdii [sayfa 5]
bir dnce tarznn dile getiriliiydi. Sade bir anlatmla tutulan bu notlar bir btn oluturuyordu. Bu notlarn, gerilla birlii liderliinin ar ykmllkleri altnda, bedensel gcn insanst bir abayla ve kahramanca harcannn ardndan gelen ender dinlenme anlarnda, ok ar koullar altnda yrtlen bir mcadelenin balang aamasnda yazld unutulmamaldr. Bu da, onun sarslmaz iradesini ve alkanln bir kez daha kantlar. Bu gnlkte anlatlan olaylar ayrntl biimde tahlil edildiinde devrimci gerilla rgtnn geliimine zg kanlmaz yanllar, eletiriler ve sulamalar gndr. zellikle son derece olumsuz maddi koullar iinde ve sayca ok stn bir dmanla kar karya bulunan gerilla ordusu ekirdei evresinde, eletiriler, srekli vurgulanmaldr, nk en kk bir savsaklama, en nemsiz grnen bir yanl, felakete yol aabilir. Bu evrede lider, yaplandan daha fazlasn istemek zorundadr. Ayn zamanda, her olaydan, her olgudan, bunlar anlamsz grnse bile savalarn ve yeni gerilla birliklerinin gelecekteki kadrolarn eitmek iin yararlanmas gereklidir. Gerillann oluum sreci, insanlarn bilinlerine ve onurlarna yaplan srekli bir ardr. Che, devrimcilerin en duyarl yanlarna seslenmeyi ok iyi bilirdi. Che tarafndan birok kez sulanan Marcos, gerilla ordusundan onursuzca kovulacam duyduunda yle cevap vermiti: Beni kuruna dizin daha iyi. Sonra da hayatn kahramanca feda etti. nceleri gvendii, daha sonralar u yada bu nedenle knamak zorunda kald adamlarn tm ayn biimde davrandlar. Lider olarak son derece kardee ve insanca davranmasna karn, gerektiinde sertlemeyi ve byk taleplerde bulunmay da ok iyi biliyordu Che. Ne var ki, zellikle ve herkesten ok kendine kar byleydi. Chenin disiplini, gerilla bilincine ve kendisinin oluturduu gl rnee dayanrd. Gnlkte, Debrayden sk sk szedilmektedir. Debraye, Avrupada bir grev verilmiti, ama Che, iin iin onun gerillaclar [sayfa 6] arasnda kalmasn istiyordu. Notlarda, bu devrimci yazarn tutuklanp hapsedilmesinden Chenin duyduu byk endieyi sezebiliyoruz. Debrayle belirli bir anlamazla dmt ve onun
10
davranlar konusunda kararszd. Debrayin bask aygtnn arklarnda yaad serveni, onu tutuklayanlarn ve ikencecilerin karsnda gsterdii cesareti ve kararlln koruduunu, Che kukusuz biliyordu. te yandan Che, Debrayin yarglanmasnn politik neminin altn izmi ve 3 Ekimde ldrlnden alt gn nce, son derece gergin ve hrn olaylarn ortasnda u notu dmt: Debrayin, provokatr bir renciyle yapt cesur konumay dinledik. Onun, yazara ilikin son notu bu olmutu. Kba devriminden ve bu devrimin gerilla hareketiyle ilikisinden ska szedildii iin, bazlar, Gnlk yaynlamakla, yankee emperyalistlerinin ve bunlarn mttefii olan Latin Amerika oligarilerinin eline, Kbaya kar abluka, tecrit ve saldr planlan iin kantlar verdiimizi, onlar kkrttmz syleyebilirler. Olaylar byle deerlendirenlere, yankee emperyalizminin dnyann neresinde olursa olsun, cinayetlerini srdrmek iin hibir bahaneye gerek grmediini, nk lkemizde yaynlanan ilk devrimci yasayla birlikte Kba Devrimini ezme abalarna giritiini anmsatmak iyi olur; bunun ak ve bilinen bir nedeni de, emperyalizmin dnya gericiliinin jandarmas, kar devrimin sistemli kkrtcs ve yeryznde varln srdren en gerici ve en insanlk d toplumsal yaplarn savunucusu olmasdr. Devrimci hareketle dayanma bir bahane saylabilir, ama asla bir yankee saldrsna neden olmayacaktr: Bu bahaneyi yaratmamak iin uluslararas dayanmay yadsmak, amzdaki toplumsal devrimlerin enternasyonalist kimliine btnyle yabanc, gln bir devekuu siyasetidir. Devrimci hareketle dayanmadan kanmann anlam, yankee emperyalizminin eline koz vermemek deil, gerekte emperyalizmle ve onun dnya egemenlii ve dnyay kleletirme siyasetiyle dayanma iine girmektir. [sayfa 7] Emperyalizmin ve smrgeciliin yzyllar boyunca egemenlik altna alp smrd btn lkeler gibi, ekonomisi az gelimi, kk bir lke Kba. Birleik Amerika kylarna uzakl yalnzca 90 mil ve egemenlik alan iinde yankeelerin bir deniz ss bulunmakta. Kba, toplumsal ve ekonomik geliiminde saysz engelle kar karya. Devrimin zaferinden bu yana, lkemiz,
11
birok tehlikeye maruz kald. .akat devrimci izgimizin sapmazlnn beraberinde getirecei glkler bizi sarsamayacak, emperyalizm bize boyun erdiremeyecektir. Devrimci adan bakldnda, Chenin Bolivya Gnlnn yaynlanmas konusunda baka seenek yoktur. Gnlk, Barrientosun eline gemi, o da birer kopyasn hemen CIAye, Pentagona ve ABD hkmetine iletmitir. CIAya yakn gazeteciler, bu belgeyi, daha Bolivyadayken ele geirmiler ve imdilik yaynlamamak zere anlaarak fotokopisini karmlardr. Barrientos hkmeti ve yksek askeri eflerinin, bu gnln yaynlanmasn istememeleri iin yeterli nedenleri vard; nk Gnlk, ordularnn gszln ve birka haftalk bir savata ikiyzden fazla silah ellerinden alan kararl gerillaclardan olumu bir grubun kendilerini yenilgiye urattn aa vurmaktayd. Bunun dnda Che, Barrientos rejimini ylesine geree uygun szlerle anlatr ki, artk bunu tarihten skp atmak olanakszdr. te yandan emperyalizmin de kendine gre nedenleri vardr: Che ve ortaya koyduu olaanst rnek, her geen gn gleniyor, dnceleri, fotoraf, ad; ezilen ve smrlenlerin hakszla kar mcadelesinde bayraklayor, renciler ve aydnlar arasnda giderek byyen bir hayranlk uyandryor. Birleik Amerikada bile, zenci hareketiyle saylar her geen gn biraz daha artan ilerici renciler, Cheyi benimsiyor. Yurttalk haklar iin ve Vietnamn igaline kar yaplan byk gsterilerde, Chenin resimleri mcadele simgesi olarak dalgalanyor. Bir kiinin, bir adn, bir rnein, bu kadar ksa bir zamanda ve bylesine gl bir tutkuyla anlandrlmasna [sayfa 8] tarihte pek ender rastlanr yada hi rastlanmaz. Bunun nedeni, Chenin, bugnn, giderek de yarnn dnyasn belirleyen enternasyonalist dnceyi, en katksz ve en zverili biimde temsil etmesidir. Gemite smrgeci gler tarafndan ezilen, smrlen, bugnse, yankee emperyalizmi tarafndan son derece byk bir yoksulluk ve azgelimilik iinde tutulan Ktadan balayarak, emperyalizmin ve smrgeciliin metropollerine varncaya kadar, devrimci mcadelenin evrensel simgesi durumuna gelen bu zgn kiilik giderek daha da ykselmektedir.
12
Yankee emperyalistleri, bu rnein gcnden ve onu tantabilecek hereyden endie duyuyor. Gnlkn asl deeri, olaanst bir kiiliin canl anlatm olmasndan kaynaklanr. Her gnk atelilik ve gerginlik iinde kaleme alnan gerilla dersi, halklar kleletirenlerin ve onlarn paral askerlerinin karsnda Latin Amerika insannn aresiz olmadnn dinamit kadar tehlikeli, gerek bir kantdr. Gnln imdiye kadar yaynlanmamasnn nedeni budur. Kendilerine marksist, komnist ve benzeri adlan yaktrmalarna karn, Cheyi, yanlg iinde bulunan bir servenci, en olumlu deerlendirmeyle, lmyle Gney Amerikadaki silahl mcadelenin sonlanaca bir idealist olarak damgalamaktan ekinmeyen szde devrimciler, oportnistler ve her trl riyakrlar da Gnlkn yaynlanmamasndan yanalar. Bu dncenin en byk savunucusu, deneyimli gerillac Che bile, gerilla savanda ldrldne ve balatt hareketin Bolivyay kurtarmadna gre, bu onun ne kadar yanldn gsterir, diyorlar. Bu alaklardan kimbilir ka tanesi, gr ve tavrlarnn emperyalizm ve en gerici oligarilerle uyum iinde olmasndan yzleri kzarmadan, Chenin lmne sevindiler. Baka bir izgi iin btnyle yetersiz olduklarndan daha sonra anlalaca gibi gerekte, gerilla gruplarn yoketmek, devrimci almalar yavalatmak ve gln politik gnilerini rtl biimde benimsetmek amacyla, tayin edici silahl mcadeleye katlp gerillaclk oynamaktan ekinmeyen bu kiiler, kendilerini ya da hain yneticileri bu yoldan hakl karmaya [sayfa 9] abalyorlar. Bir de savamak istemeyenler, hibir zaman halk ve onun kurtuluu iin savamayacak olanlar, devrimci dnceleri, kitleler asndan ierikten yoksun, anlamsz, dogmatik afyon haline sokarak karikatrletirenler, halkn mcadele rgtlerini, Ktann smrlen halklarnn gerek karlarndan ok uzak bir politikann savunma aralarna dntrenleri bylelikle dorulamaya alyorlar. Che, gerilla sreci iinde lmn doal ve olas gryor, zellikle son yazlarnda, bunun Latin Amerikada devrimin kanlmaz ilerleyiini durduramayacana iaret etme ura veriyordu. Tricontinentale gnderdii mesajnda u dnceyi ileri sr-
13
mt: Tm eylemimiz emperyalizme kar bir sava narasdr ve insanln en byk dman Kuzey Amerika Birleik Devletlerine kar, halklarn birliine baldr. Sloganlarmz, kulaktan kulaa yaylacaksa, silahlarmz kavramak iin baka eller uzanacaksa, baka insanlar mitralyz sesleri ve yeni sava naralar arasnda cenazelerimize at yakacaksa, lm ho geldi, sefa geldi. Che, hayatn hie sayarak, kendini devrimin bir neferi olarak gryordu. Bolivya da srdrd mcadelenin son bulmasyla, onun dncelerinin baarszla uradn savunanlar, ayn basit grle, eserlerini sonulandramam ve abalarnn rnn grememi olan marksizmin kurucularyla birlikte btn byk devrimci dnr ve nclerin dncelerini de reddedebilirler. Ne Marti ve Maceonun atma srasnda lmeleri ki bunu kurtulu sava sonuna yaklarken yankee istilasnn mcadeleyi kesintiye uratmas izlemitir ne de emperyalist ajanlar tarafndan katledilen Julio Antonio Melle gibi sosyalist devrimin hayranlk uyandran savunucularnn lm, yzyl nce balayan bir geliimin zaferini nleyebilmitir. Artk hi kimse davann derin anlamndan, Kbal devrimcileri her zaman esinlendirmi olan bu nclerin mcadele tarzndan ve temel dncelerinin geerliliinden kuku duyamaz. Chenin gnlndeki notlardan, baar olanaklarnn ne kadar gerek ve gerilla savann hzlandrc gcnn ne kadar [sayfa 10] olaanst etkin olduu grlebilir. Bolhyadaki rejimin kme tehlikesi ve gszlk belirtileri gsterdii bir anda, Che yle yazyordu: Ynetim hzla zlmekte. u anda yz adammzn daha olmamas ne kadar ac. Che, Kba deneyinden, kk gerilla grubmuzun ka kez yokolmann eiinden dndn biliyordu. Yalnzca rastlantlar ve savan nceden saptanamayan yn deitirmeleri nedeniyle olasyd bu. Ama bu durum, birilerine, izgimizin yanl olduunu dnmek ve devrimi kesintiye uratmak amacyla halklara aresizlik duygusu, alamak iin gereke olabilir miydi? Tarihte ou kez, devrimci gelimelerden nce, bu geliime ters hareketler grlr. Kbada, Kba halknn silahl mcadelesinin kesin zafe-
14
ri, Moncada deneyiminden alt yl kadar sonra gereklemedi mi? Santiago de Cubadaki Moncada Klasna saldr tarihi olan 26 Temmuz 1953le Granma kartmasnn gerekletirildii 2 Aralk 1956 gn arasnda geen zaman iinde birok kii, Kbada, iyi silahlandrlm modern bir orduya kar devrimci savan baarsn olanakl grmyordu. Bir avu savann eylemleri tmyle yanlg iinde bulunan idealistlerin ve hayalcilerin d olarak kmsenmekteydi. 5 Aralk 1956da deneyimsiz gerilla mfrezesinin, urad ar yenilgi sonucu darmadan olmas, bu ktmser kehanetleri tmyle dorular gibiydi. Ne var ki, yalnzca yirmibe ay sonra, szkonusu mfrezeden geri kalanlar, ayn orduyu yoketmek iin gerekli gce ve deneyime erimilerdi. Her zaman ve her yerde savamamak iin ynla bahane bulmak kolaydr, fakat zgrle asla kavumamann tek yolu da budur zaten. Che, dncelerinin gerekletiini gremedi, ama dncelerini, dklen kanyla pekitirdi. Onu eletiren szmona devrimcilerse, korkaka politikalar, srgit eylemsizlikleri iinde budalalklarnn nasl aa ktnn aknln yaamaya mahkmdurlar. Gnlkte grlecei gibi, Latin Amerikada her geen gn daha da tipikleen devrimci rneklerden biri olan Bolivya Komnist Partisinin sekreteri Mario Monjenin, Bolivyada, [sayfa 11] Chenin karsnda, hareketin politik ve askeri ynetimi konusunda hak iddia etmesi dikkate deerdir. Bu nedenle, partideki grevini brakmaya hazr olduunu bile sylemiti. Demek ki, bulunduu mevki onun byle bir ayrcalk istemesine yetiyordu. Mario Monjenin gerilla konusunda elbette ki hibir deneyimi yoktu, hibir arpmaya katlmamt. te yandan, ben komnistim dedii halde, Latin Amerika daki ilk kurtulu sava nclerinin at kaba ve maddi ovenizmden kopmakla bile ykml saymyordu kendisini. Bu ktada anti-emperyalist savan ynetimini byle anlayan bu komnist nderler, fetih dneminde avnpali smrgeciler tarafndan tutsak edilen yerlilerin entemasyonalist dzeyini bile aamamlard. Bir lke ki, ikisi de Venezelal olan ilk kurtarclarnn onuruna Bolivya adn tayor, bakenti Sucre diye anlyor,
15
davas, dar, yapay ve aynca haksz biimde izilen snrlann ayor; halk kesin kurtuluu uruna gerek bir devrimci devin politik, rgtsel ve askeri yeteneklerinin emrine giriyor; bu lkenin Komnist Partisinin lideriyse, utan verici, gln ve haksz talepleri geerli klmaya almaktan baka birey yapamyor... Bolivya, denize almad iin, acmasz bir ablukayla kar karya kalmak istemiyorsa, herhangi bir lkeden daha ok, komularnn devrimci zaferine ihtiyac vardr. Son derece byk saygnl, deneyimi ve yeteneiyle Che, bu geliimi hzlandrabilecek tek adamd. Che, Bolivya Komnist Partisindeki blnmeden nce, ynetici ve militanlarla iliki kurarak, Gney Amerikadaki devrimci hareket iin yardm istemiti. Bu militanlardan bazlar, partilerinin onayyla, birka yl onunla birlikte eitli grevlerde alm kiilerdi. Blnme srasnda kritik bir durum ortaya kt, nk her iki grupta da kendisiyle birlikte alan partililer vard. .akat Che, Bolivyadaki mcadeleye ayr bir hareket olarak bakmyor, onu, ksa srede Gney Amerikann teki lkelerine yaylacak devrimci kurtulu hareketinin bir paras [sayfa 12] olarak gryordu. Emperyalizmin boyunduruu altndaki Bolivya ve dier Latin Amerika lkeleri halklarnn kurtuluu iin mcadele etmek isteyen herkesin katlabilecei, sekterlikten uzak bir hareket rgtlemeyi planlyordu. Ne var ki, gerilla ssnn hazrlk evresi, nemli lde, blnme srasnda Monjenin grubunda kalm deerli ve alakgnll kiilerin yardmna balyd. Che, temel olarak bu kiilere saygsndan tr, Monjeye kesinlikle sempati duymamasna karn, onu birlemeye davet etmiti. Daha sonra, maden iilerinin lideri ve politikac Moises Guevarayla da grt. Moises Guevara, yeni bir rgtn oluumuna katlmak iin Partiyle balarn koparm, daha sonraysa, Oscar Zamora ile anlamazla dtnden bu rgtten de ayrlmt. Bir baka Monje olan Oscar Zamora, Cheye, Bolivyada silahl gerilla mcadelesinin rgtlenmesi iin alacana szvermi, daha sonra, btn ykmllklerini yadsyarak, eylem an geldiinde korkaka bir kenara ekilmiti. Chenin lmnden sonraysa marksizm-leninizm adna Onu en sert eletirenlerden biri olmutu. Moises Guevara, Chenin Bolivyaya gelmeden nceki nerisine uyarak, duraksa-
16
makszn ona katld. Cheyi destekledi ve devrimci dava uruna hayatn kahramanca feda etti. O zamana kadar Monjenin rgtnde kalm olan bolivyal gerillalar da ayn biimde davrandlar. Daha sonralar, deerli ve cesur savalar olduklarn kantlayan Inti ve Coco Peredonun nderliinde Monjeden ayrlp Cheye btn gleriyle omuz verdiler. Ne var ki, Monje bu sonutan honut deildi, gerillaya katlmak isteyen, savamaya hazr, iyi eitilmi komnistleri La Pazda tutarak, hareketi boykot ediyordu. Bu olaylar, geliimleri, yetersiz, ikiyzl ve dzenbaz yneticiler tarafndan engellenen, sava iin gerekli btn yeteneklere sahip insanlarn devrimci saflarda varolduunu gsteriyor. Che, mevki, rtbe yada an ve erefle ilgilenmeyen bir insand. .akat, ktadaki yaklak btn lkelerin ekonomik, politik ve toplumsal durumu gznne alndnda, Latin Amerika halklarnn kurtuluu iin temel eylem biimi olan devrimci gerilla savanda, siyasi ve askeri komutann tek bir elde toplanmas, mcadelenin rahat ve brokratik yazhanelerden deil, [sayfa 13] gerilla tarafndan ynetilmesi gerektiine inanyordu. Bu konuda dn ver/neyi, gelierek Gney Amerikada yaygn bir mcadeleyi balatacak olan bir gerilla birlii ekirdeinin ynetimini, ksr fikirli, ovenist grl, deneyimsiz bir akna brakmay kabul etmiyordu. Che, eitli Latin Amerika lkelerinin devrimci unsurlarna bulaan bu ovenizme, bu gln, s ve gerici dncelere kar mcadele edilmesinin zorunluluunu vurguluyor, Tricontinentale gnderdii mesajda yle diyordu: Gerek proleter enternasyonalizmini yaratacak olan, altnda dvtmz bayrak, insanln kurtuluu kutsal davas olmal. O nedenle, yalnzca bugn silahl mcadeleye sahne olan lkelerden szedersek Vietnam, Venezuela, Guetamala, Laos, Gine, Bolivya bayra altnda lmek... bir Amerikal, Asyal, Afrikal hatta, bir Avrupal iin ayn biimde onurlu ve arzu edilirdir. nsann, bayra altnda domad bir lkeye aktt her damla kan, orada hayatta kalan her kiinin, daha sonra, kendi lkesinde verecei kurtulu mcadelesi iin bir deney; bir halkn kurtuluu, baka bir halkn kurtulu mcadelesinde kazanlm bir aamadr. Bunun tesinde Che, gerilla birliklerinde eitli Latin Ame-
17
rika lkelerinden savalar olmas gerektiini dnyordu. Bolivyada gerilla sava, eitimlerini arpmalarda geirecek devrimciler iin bir okul olmalyd. Bu grevde kendisine yardmc olacak, bolivyallarla birlikte, yeteneklerini, cesaret ve fedakrlklarm bildii, hemen hepsi, Kba devrimci savandan, Sierra Maestradan arkada olan, deneyim sahibi, kk bir gerilla grubunun yannda olmasn istiyordu. Bunlarn arasndan hikimse onun isteini geri evirmedi, hikimse onu terketmedi ve hikimse teslim olmad. Che, Bolivyadaki mcadelesini, szcn tam anlamyla ona zg olan, stnlk, soukkanllk ve rnek bir tutum iinde srdrd. Onun, stlendii grevin neminin bilincinde olarak, her zaman, kusursuz bir sorumluluk duygusuyla davrand sylenebilir. Gnlkne de not ettii gibi, gerillaclarn savsak davrand durumlarda onlar hemen uyarr ve eitirdi. Karsnda olumsuz etkenler inanlmaz biimde birlemiti. [sayfa 14] Gerillann, ilerinden bazlar hasta yada iyileme devresinde olan deerli kiilerden oluan bir kolunun birka gnlk diye dnlmt ayrlmasndan sonra, son derece engebeli bir arazide birbirlerini yitirmeleri sonucu ortaya kan kopukluk aylar boyu srm ve Chenin kuvvetleri, arama yapmakla uramt. Bu srada Che, ar astm krizleri geiriyordu. Aslnda hastaln basit ilalarla kolayca kontrol altnda tutabiliyordu, ama ila yokluu hastal korkun bir dman haline getirmiti, ilerisini dnerek gerilla birlii iin binbir glkle salad ilalar, dman tarafndan bulunup gaspedilince, ektii strap ok ciddi bir soruna dnmt. Bu durum, Austos sonunda balantsnn koptuu gerilla birliinin yokedilmesiyle birlikte, daha sonraki olaylarn geliiminde byk lde etkili olmutu. Ancak, elik iradesiyle Che, fiziksel aclarn yendi, hareket yetenei yada mcadele azmi bir an bile azalmad. O, Bolivya kylleriyle geni apta iliki kurmutu. Onlarn zihniyetine yabanc olmad iin bu kyllerin olaanst kukucu ve dikkatli karakteri Cheyi artmad. Daha nce baka vesilelerle onlarla ilikisi olduundan, davasn kazanmak iin, uzun, zor ve sabrl bir alma gerektiini biliyor, fakat zamanla onlar davaya kazanacandan kuku duymuyordu. Olaylarn geliimi
18
dikkatlice izlenirse, Eyllde lmnden bir ka hafta nce adamlarn says ok azaldnda bile, gerillann gelime yeteneini hl koruduu, nti ve Coco Peredo kardeler gibi baz bolivyal kadrolarn, nder olarak sivrildikleri gndr. Higuerasda kurulan pusu, onlan, aresiz bir durumna drmt. Ordunun, Chenin ynettii birlie kar tek baarl hareketi buydu. Gerilla birliinin ncleri yokedilmi, tekiler arasndan da bazlar yaralanmt. Politik geliimi daha yksek bir blgeye gndz vakti gelmilerdi. Bu, Gnlkte yer almayan, ama olayn tanklarndan bildiimiz bir gerektir. Gnlerce izledikleri bir rotada, gnnda ilerlemek kukusuz tehlikeliydi, nk ilk kez getikleri bir blgenin halkyla onlar kanlmaz olarak sk ilikiye sokuyordu. Ordunun onlan herhangi bir noktada yakalayaca kesindi. Bu durumun tmyle bilincinde olan Che, fiziksel bakmdan ok kt durumda bulunan [sayfa 15] doktora (El Medico) yardm etmek iin tehlikeyi gze almaya karar vermiti. Pusuya dmeden biraz nce yle yazyordu: Pujioya vardk, ama orada bizi nceki gngrm insanlar var. .slt gazetesi burada olduumuzu bildirmi olmal. Katrlarla yolculuk etmek giderek tehlikeli bir hal alyor, fakat ben, ok zayf dt iin, El Mediconun olanaklar elverdiince rahat yol almasna alyorum. Bir gn sonraysa unlar yazyordu: Saat 13.00te nc g, Jageye ulamak iin harekete geti. Orada katrlar ve doktor hakknda karara varlacak. Yani Che, bu rotay terkedip gerekli nlemleri alabilmek iin hasta konusunda bir zm yolu aramaktayd. Gel gr ki, o leden sonra, nc g Jageye yarmadan nce, grubu, iinden klmaz dununa srkleyen uursuz pusuya dtler. Bir gn sonra Che, Yuro Geitinde son arpmasn yapyordu. Bir avu devrimci tarafndan gerekletirilen bu baar son derece etkileyiciydi. Yalnzca gerilla savan srdrdkleri evredeki dmanca doa koullarna kar verdikleri mcadele bile, ei-benzeri grlmemi bir kahramanlk sayfasdr. Latin Amerika halklarnn snrsz devrimci yeteneinin uyandnlabileceine mutlak inanlar, zgvenleri ve bu greve kendilerini adaylarndaki kararllk, bize, bu adamlarn gerek byklklerini gster-
19
mektedir. Che, Bolivyada gerillaclara bir kez yle demiti: Mcadelenin bu tr bize, insan soyunun en st aamas olan devrimcilie erime olana veriyor, ama ayn zamanda, eksiksiz insan olmamz salyor. Bu aamalara ulaamayacak olanlar hemen sylesin ve mcadeleyi braksn. Onunla birlikte sonuna kadar mcadele edenler bu onurlu nitelikleri elde ettiler. Onlar, bugn tarihin gerekten zor ve etin bir grev iin ard bir insan ve devrimci tipini simgeliyorlar. Bu grev, Latin Amerikann devrimci dnmdr. lk bamszlk mcadelesinde nclerin karsndaki dman, k halindeki smrgeci gt. Bugnse devrimcilerin karsnda dman olarak emperyalist kampn en modern teknik [sayfa 16] ve endstriyle donanm en gl kalesi var. Bu dman, halkn daha nceki orduyu yoketmesinden sonra, yeni bir Bolivya ordusu rgtleyip silahlandrmakla kalmam, gerillalara kar sava iin hemen silah ve askeri danman yardm da yapmtr. Emperyalizm ayn biimde, bu ktann baskc glerine askeri ve teknik yardmda bulunmaktadr. Bunlarn yetmedii koullardaysa, Santa Domingoda yapt gibi, dorudan doruya askeri birlikleriyle saldrmaktadr. Bu dmana kar mcadele etmek iin Chenin szn ettii tipten devrimciler ve adamlar gerekir. Onlar gibi devrimci olmakszn, onlar gibi byk zorluklarn stne yrme cesareti gstermeksizin, onlar gibi her an lmeye hazr olmakszn, onlar gibi davann hakllna ve halklarn yenilmez gcne derinden ve sarslmaz biimde inanmakszn, askeri teknik ve ekonomik kaynaklaryla tm dnyaya kendini kabul ettiren yankee emperyalizmi gibi bir g karsnda, bu ktadaki halklarn kurtuluuna ulalamaz. lkelerinde egemen olan dev siyasal styapnn, oktan beri, yaklak ikiyz yl nce kundan o cennet cumhuriyet olmadn yava yava kavramaya balayan Kuzey Amerika halknn kendisi de, giderek artan lde, akld, yabanclam, insanlk d ve vahi bir sistemin ahlaki barbarl altnda eziliyor. Bu sistem, Amerikan halkndan, saldr savalar, politik cinayetler, rk ayrmcl, insanlarn acmaszca ayaklar altnda inenmesi, drt-
20
te azgelimi ve a olan bu dnyada, lsz, gerici, baskc bir askeri aygt uruna ekonomik, bilimsel zenginliin ve insan kaynaklarnn iren biimde salp savrulmas iin, her geen gn daha ok fedakrlk istiyor. Yalnz ve yalnz Latin Amerikann devrimci dnm, Birleik Amerika halkna, bu emperyalizmle hesaplamak hakkn verecektir. Ayn zamanda, Kuzey Amerika halknn, emperyalist politikaya kar giderek glenen mcadelesi, Latin Amerika daki devrimci hareketin belirleyici bir mttefiki olacaktr. Eer yerkrenin bu blm, kkl bir devrimci dnm geirmezse, bu yzyln bandan beri hzla sanayileen, ayn [sayfa 17] zamanda toplumsal dinamik ve ekonomi yasalar sayesinde, bymesi dev boyutlara ulaan gl ulusla, Amerika ktasnn balkanlatrlm geri kalan blmnde, feodal oligariler ve onlarn gerici ordularnn boyunduruu altnda bulunan gsz ve geliimleri durtnu lkeler grubu arasndaki dev uurum giderek byyecek, bugn, ekonomi, bilim ve teknik alandaki farkllk, yirmi ya da daha fazla yl sonra, emperyalist yapnn Latin Amerika halklarna dayataca muazzam eitsizliin yannda nemsiz kalacaktr. Bu yol izlenirse, daha yoksul, daha gsz, daha baml ve emperyalizme daha da kul kle olmak zorunda kalacaz. Bu karamsar tablo, Afrika ve Asyann geri kalm lkeleri iin de aynen geerlidir. Ortak pazarlar ve uluslarst bilimsel kurulular olmasna karn, Avrupann sanayilemi ve gelimi uluslar, geri kalma olast karsnda huzursuzlandklarna ve yankee emperyalizminin ekonomik smrgelerine dnme tehlikesiyle kar karya olduklarna gre, byle bir durumda, Latin Amerika halklarnn gelecei ne olabilir? Kukusuz halklarmzn kaderini etkileyen bu gerek ve tartma gtrmez durum karsnda, eyleme geme yeteneinden yoksun hangi liberal, reformist burjuva yada szde devrimci sahtekar, baml olduumuz, zellikle Birleik Amerikaya bamllmzn giderek artt, sanayilemi bir dnya karsnda, yzyllarn gnden gne byyen, ekonomik ve bilimsel teknik geri kalmln ortadan kaldrarak, dnyann bu blmn ileriye
21
gtrmek iin maddi, manevi ve insani gleri birletirebilecek derin ve etkili bir devrimci dnmn zorunluluundan baka bir cevap verebilir. Eer herhangi biri oligarklar, despotlar ve politikaclar, yani yankee uaklarn, yani efendileri silip spren ve bunu koullarn gerektirdii gibi olabildiince abuk gerekletiren Chenin gelitirdii yoldan baka, bizi, o noktaya ulatrabilecek sihirli bir forml biliyorsa, elini kaldrsn da Cheye kar ortaya ksn. Gerekte, ezici ounluu ne yazk ki yoksul olan, yaama hakk, kltrden ve uygarlktan yararlanma hakk elinden alnan [sayfa 18] Latin Amerika halklarn oluturan 300 milyon insan bu say yirmibe yl sonra 600 milyona ulaacak iin hikimsenin onurlu bir cevab ve kararl bir eylemlilii olmadndan, en uygunu, susmak olacaktr. Chenin tavr karsnda, onunla birlikte, dncelerini cesaretle savunarak denlerin tavr karsnda, susmak. Bir ktay kurtarmak gibi soylu bir dncenin harekete geirdii bu bir avu insann yaratt destan, iradenin, kahramanln ve insann byklnn en yksek kant olarak kalacaktr. Bu, bilinleri aydnlatacak, Latin Amerika halklarnn mcadelesine yol gsterecek bir rnektir, nk Chenin ars, uruna hayatn verdii yoksullara ve smrlenlere ulaacak, kesin kurtulularn gerekletirmek iin saysz el silahlar kavrayacaktr. Che, son satrlarn 7 Ekim de yazd. Bir gn sonra, saat 13.00 sularnda, dar bir geitte kuatmay yarmak iin geceyi beklerken, byk bir dman ordusu saldrya geti. O srada gerilla birliini oluturan az saydaki insan, karanlk basana kadar tek balarna, sel ukurunda ve geidin st srtlarnda gizlenerek, kendilerini kuatp saldrya geen, sayca stn askerlere kar kahramanca savatlar. Chenin yannda arpanlardan bugn hayatta olan kimse yok. Salk durumunun ktlnden daha nce sz edilen doktorla, yine sal iyi olmayan bir perulu gerilla, Chenin yannda olduundan, herey, yaraland ana kadar, onun, bu arkadalarnn daha gvenlikli bir yere ekilmelerini salamak iin, elinden gelen hereyi yaptn gstermektedir. Doktor bu atmada deil, birka gn sonra, Yuro Geidinde ldrlmtr. Dik, engebeli ve kayalk arazi, gerillaclarn birbirlerini grmelerini zorlatryor, hatta bazen olanaksz klyordu. Cheden birka
22
yz metre tede, geidin teki ucunda, savunma konumunda bulunanlar aralarnda nti Peredo da vard saldrya karanlk basncaya kadar kar koydular ve sonra dmandan uzaklaarak, daha nce kararlatrlan toplanma noktasna ilerlemeyi baardlar. Chenin, yaralandktan sonra da, M-2 tfeinin namlusu bir kurunla kullanlmaz duruma gelinceye kadar arpt kesin olarak saptanmtr. stndeki tabancann mermisi bitmiti. Bu inanlmaz koullar, onun neden canl ele getiini gsterir. [sayfa 19] Bacaklarndan ald yaralar, yardmsz yrmesini olanaksz klyordu, ama ldrc deildi. Higueras kyne getirildikten sonra, yaklak yirmidrt saat daha yaad. Kendisini ele geirenlerle tek bir szck konumaya yanamad. Hakaret etmeye yeltenen bir subayn suratnn tam ortasna yumruunu indirdi. Barrientos, Ovanda ve teki yksek rtbeli subaylar, La Pazda yaptklar toplantda, onu, hunharca ldrme karar aldlar. Bu alaka karam, Higueras kynn okulunda nasl uyguland, ayrntlaryla biliniyor. Yankeelerce eitilen Binba Miguel Ayoroa ve Albay Andres Selnich, ldrme grevini assubay Mario Terana verdiler. Assubay son derece sarho bir halde eve girdiinde, Che, biri bolivyal dieri perulu olan iki gerillay ldren silah seslerini duymutu. Celladnn bocaladn grnce, kesin bir dille: Hadi ate et, korkma! dedi. Dar kan assubay, komutanlar Ayoroa ve Selnichten yeniden ldrme emri alnca, ieri girdi ve makineli tfeinin kurunlann Chenin zerine boaltarak buyruu yerine getirdi. Chenin arpmadan birka saat sonra ld bildirildiinden, emri uygulayanlara, byk yaralar almamas iin, kafasna ve gsne ate etmemeleri sylenmiti. Bu, Chenin can ekimesinin, sarho bir baavu, Chenin sol yanndan ldrc kurunu atana kadar, zalimce uzatlmasna yol at. Bu tutum, tutsak ald bolivyal subay ve askerlerin hayatlarna kar onun gsterdii zenle tam bir kartlk iindedir. Chenin, aalk dmanlarnn elinde geirdii son saatlerinin ok ac olduu kesin. Ancak, hi kimse, bu snava Che kadar hazrlkl olamazd. Bu Gnlkn elimize nasl getiini aklamamz imdilik olanaksz. Ancak, herhangi bir maddi karln rol oynamadn
23
sylemek yeter. Gnlk, Chenin, Nacahuasuya geli tarihi olan 7 Kasm 1966dan Yuro Geidindeki arpmadan bir gn nce, yani 7 Ekim 1967ye kadar olan btn notlar iermektedir. Henz elimize gemeyen birka sayfa var, ancak bu sayfalar pek nemli olaylarn gereklemedii gnlere ilikin olduu iin, ieriin btnselliini etkilemiyor. [sayfa 20] Belgelerin doruluu konusunda herhangi bir kuku bulunmamasna karn, btn fotokopiler, gerek doruluunu denetlemek, gerekse, ne kadar kk olursa olsan herhangi bir olas deiiklii saptayabilmek iin titizlikle incelendi. Notlar, bugn hayatta olan bir baka gerillacnn gnlyle karlatrld ve ikisinin btn noktalarda akt grld. Ayrca, bugn yaayan ve tek tek olaylarn tan olan baz gerillaclarn anlattklar da notlarn dorulanmasna yardmc oldu. Sz konusu fotokopilerin, Chenin gnlne ait olduu bylece saptand. Bu kk ve okunaksz yazy zmek zor bir iti. Bu alma, Chenin hayat arkada Aleida March de Guevarann esiz yardmyla gerekleti. Bu Gnlk, .ransada .ranois Maspero Yaynevi, talyada .eltrinelli Yaynevi, .ederal Alman Cumhuriyetinde Trikont Yaynevi, Birleik Amerikada Ramparts dergisi, .ransada spanyolca olarak Ediciones Ruedo brico, ilide Revista Punto .inal dergisi, Meksikada Siglo XXI Yaynevi tarafndan ve baz baka lkelerde, ayn zamanda yaynlanacaktr. Her zaman zafere kadar! Hasta la Victoria Siempra!
24
BOLVYA GNL
CHE GUEVARA
I. KASIM 1966
7 Kasm Bugn yeni bir dnem balyor. iftlie gece vardk. Yolculuk iyi geti saylr. Pachungo1 ve ben, klmz iyice deitirip, Cochabambadan getik. Orada gerekli balantlar kurduktan sonra iki gn srecek bir yolculua kmak zere ciplere atladk. iftliin yaknnda arabalar durdurduk. Ve faaliyetlerimizin belki de kokain yapmyla ilgili olacam fsldayan komu mlk sahibinin kukusunu uyandrmamak iin, bunlardan yalnzca birine binip oraya vardk. Tuhaf ey, grubun kimyageri olarak hep Tumainiyi2 gsteriyorlar. Yol aladuralm, ikinci yolculuumuz srasmda kimliimi yeni renen Bigotes3 az kalsn sel yatana yuvarlanacakken cipini sel ukurunun kenarnda durdurabilmi. Yirmi km daha gittik ve geceyars iftlie vardk; Partiden en az kii bizi orada bekliyordu. [sayfa 25]
Ad Pacho olarak da geecek. Baka yerde Turna adyla geecek. 3 Ad Loso ve Jorse diye de geecek.
1 2
27
Parti nin tutumu ne olursa olsun, Bigotes bizlerle almaya hazrd, ama anlalan sevdii ve sayd Monjeye sadk kalmaya da kararl. Ona baklrsa Rudolfo ve Coco ayn ruh hali iindeler; ama Partinin savamaya karar vermesini salamak gerekir. Bulgaristanda bulunan ve bize yardm edecek olan Monjenin geliine dein Partiye birey duyurmamasn syledim; bu iki noktada anlatk. 8 Kasm Btn gn evden yaklak 100 metre uzakta bulunan derenin kysndaki makiliklerde geirdik. Sokmamakla birlikte, ok rahatsz edici bir sivrisinek tr bize musallat oldu. imdiye dein yaguasa, jejen, marigui, sivrisinek ve sakrga gibi eitli bceklere rastladk. Bigotes, Arganarazn yardmyla cipi kard ve domuz, tavuk gibi eyler satnalmak zere birlikte yola ktlar. Bilgi vermek iin volculuk srasnda bamzdan geenleri yazmak niyetindeydim. Bu ii gelecek haftaya braktm, o zamana kadar ikinci grubun da bize katlmak zere burada olacan umuyoruz. 9 Kasm Yeni birey yok. Tumaini ile evreyi tanyabilmek iin Nacahuasu rma boyunca ilerledik (pek rmak da denemez, aslnda bir dere) fakat kaynana kadar kamadk. Kylar sarp kayalk ve blgenin meskn olmad belli. Uygun bir disiplin tutturulabilirse burada uzun sre kalnabilir. leden sonra yaan bir saanak bizleri makiden kp eve snmaya zorlad. Bedenimden 6 sakrga aykladm. 10 Kasm Pachungo ve Pombo, bolivyah arkadalardan Serafinle birlikte evreyi tanmaya ktlar. Bizden biraz daha uzaa gitmiler ve rman dirsek evirdii bir yerde, uygun gibi grnen [sayfa 26] bir sel yata bulmular. Dnte, evin evresinde dolamlar ve al-verie kanlarla birlikte dnen Arganarazn ofr onlar grm. Onlar iddetle azarladm, yarn makiye tanmaya ve
28
kamp orada kurmaya karar verdik. Tumaini grnmekten ekinmiyor, onu zaten biliyorlar, nk o, kendini iftlikte alan bir ii olarak tantmt. Durum byk bir hzla ktleiyor; bakalm adamlarmzn bize ulamasna olanak verecek mi? Ancak onlar geldikten sonra rahat edeceim. 11 Kasm Geceyi, evin br yanndaki yeni kampmzda geirdiimiz bugn de, bir yenilik getirmedi. Sivrisinekler bir felaket, cibinlikli hamaa snyoruz (cibinlii olan yalnzca benim). Tumaini, Arganaraz ziyarete gitti, ondan tavuk, hindi filan satnald. Henz herhangi bir kuku uyandrmam grnyor. 12 Kasm Bugn de bir yenilik yok. kinci grubun alt adam geldikten sonra yerleeceimiz kamp yerini belirlemek iin, ksa bir keif yryne ktk. Setiimiz yer, mezarlktan birka yz metre uzaktaki bir tepeciin stnde ve bir maaraya yakn. Orasn, yiyecek ve malzememizi saklamak iin, mahzen gibi kullanabiliriz. Bize katlacak olan, iki kiilik gruptan ilki, nerdeyse bize ulayor olmal. Dklen salarm, seyrek da olsa uzamaya, aklar sararp kaybolmaya balad; sakalm da uzuyor, ki aya varmaz, eski halimi alrm. 13 Kasm Pazar. Birka avc, kampmzn yaknndan geiyor; bunlar Arganarazn rgatlar. Gen ve bekar dallar, tam aradmz gibi ve patronlarndan da nefret ediyorlar. Bize, buradan [sayfa 27] 8 fersah tede, dere boyunda evler ve iinde suyu olan baz sel yataklar bulunduunu sylediler. Bugn iin hepsi bu kadar. 14 Kasm Kamp kural bir hafta oldu. Pachungo daha alamam gibi biraz hznl grnyor, ama artk kendisini toparlamas gerekir. Tehlikeli olabilecek eyalar saklamak ve bir tnel amak iin bugn kazya baladk. Bunu, dallardan kafesler altnda gizleye-
29
cek ve nemden korumaya bakacaz. Birbuuk metrelik delik kazld bile, tnele de baladk. 15 Kasm Dehliz iinde alyoruz hep: Sabahleyin Pombo ve Pachungo, leden sonra Tumaini ve ben. Saat 6da, almaya son verdiimizde 2 metre derinlii bulmutu. Yarn bitereceimizi, akta kalmas tehlikeli olabilecek ne varsa oraya yerletireceimizi umuyoruz. Gece yamur, plastik rt ksa olduundan hamam slatt ve beni kalkmaya zorlad. Yeni birey olmad. 16 Kasm Tnel bitti ve kamufle edildi. imdi yolu gizlemek gerekiyor; ne var ne yok tayoruz, yarn da girii dallarla ve balkla tkayacaz. 1 numarayla gsterdiimiz tnelin plan 1 nolu belge arasnda. Baka bir yenilik yok, yarmdan itibaren La Pazdan gelecek haberleri rahata bekleyebiliriz. 17 Kasm Tneli, ev halk iin ele verici saylabilecek eyalar ve konserve olarak saklayacamz yiyeceklerle doldurduk. Kamuflaj fena saylmaz. La Pazdan haber kmad. Evdeki ocuklar, al-veri yaptklar Arganarazla konutular. Adam, kokain yapmna onlarn da katldn bir kez daha tekrarlam. [sayfa 28] 18 Kasm La Pazdan haber yok. Pachungo ve Pombo, sel yatanda bir kefe daha ktlar, ama dilediimiz kamp yerinin buras olduuna pek inanmyorlar. Pazartesi bir de Tumaini ile gideceiz. Arganaraz, yolu amak iin rmaktan birka ta karmaya geldi ve epeyce durdu. Burada kaldmz sezmediini sanyorum. Herey tekdzelik iinde geiyor. Sivrisinek ve sakrgalar iltihapl yaralar amaya balad. afakta, souk iyiden iyiye duyuluyor. 19 Kasm La Pazdan haber alamadk. Burada da bir yenilik yok,
30
zamanmz ierde geiyor. Bugn cumartesi, yrede ok avc var. 20 Kasm Marcos ve Rolando leyin geldiler. imdi 6 kiiyiz. Yolculuk ayrntlaryle anlatld. Haberi ancak bir hafta nce aldklar iin ge kalmlar. En ksa yoldan, Sao Paulodan getikleri iin ilk onlar gelmi. teki drt kiiyi bir haftadan nce beklememeliyiz. Rodolfo onlarla gelmi, ok beendim. Hereyle ban koparmaya Bigotesten daha hazr grnyor. Papi4 emirleri hie sayp ona ve Cocoya benim de orada bulunduumu sylemi. Bu, otorite ynnden kskanla yolayor gibi. Manilaya (Kba) yazdm ve baz nerilerde bulundum (Belge I ve II). Papinin sorularna da cevap verdim. Rodolfo, geriye dnmek zere, afakla birlikte yola kt. 21 Kasm Genileyen grubun ilk gn. Bardaktan boanrcasrna yamur yad. Yeni yerimize tanrken srlsklam olduk. te artk yerletik. adrmz bir kamyon rtsym, su alyor, ama yine de biraz koruyor. Hamamzla naylon rts de [sayfa 29] yanmzda. Birka silah daha geti elimize. Marcosun bir Garand var, Rolandoya da depodan bir M-1 verilecek. Jorge bize katld ama evde kald, iftliin onarm ilerini gzetecek. Rodolfodan, gvenilir bir tarm uzman bulmasn, istedim. Burada kalmzn olanaklar elverdiince uzun srmesi iin her areye bavuracaz. 22 Kasm Dere yatan incelemek iin Tuma, Jorge ve ben rmak boyunu (Nacahuasu) izleyerek dolatk. Dnk yamurdan sonra nehir tannmaz hale gelmiti ve istediimiz yere varmamz g oldu. Az iyice daralm bir su aknts, gerekli ekilde dzenlenirse srekli bir kamp yeri olmaya elverili. Dndmzde saat dokuzu geiyordu. Burada bir yenilik yok.
Ricardo ve Chinchu olarak da geecek.
31
23 Kasm Can skc bir ziyaret yada bir incelemeye kan olursa, nceden haber alalm diye, iftlie hakim bir yerde, bir gzetleme yeri yaptk. ki kii taramaya kacana gre geridekilere er saatlik nbet dyor. Pombo ve Marcos kamp yerimizden dere yatana uzanan araziyi iyice taramlar. 24 Kasm Pacho ile Rolando, sel yatam incelemeye gittiler. Yarn dnecekler. Akamst, Arganarazn iki adam gezmeye kmlar, bize de mnasebetsiz bir ziyarette bulundular. Bunda bir gariplik yoktu, ama Antonio keifilerle gitti. Tuma, evdekilerdendi, o da ortalarda yoktu. Bahane: av. Bugn Aliochann doum gn. 25 Kasm Gzetleme yerinden haber var: Bir cip gelmi, iinde iki ya da kii oturuyormu. Stma mcadele servisinden olduklarn sonra anladk, bizden kan alr almaz gittiler. Pacho ile [sayfa 30] Rolando, gece ge vakit dndler. Haritada gsterilen dereyi bulup incelemiler, sonra rman anakolunu izleyerek terkedilmi tarlalara varncaya dek kmlar. 26 Kasm Bugn Cumartesi, yine kapanacaz. Jorgeye, atla nehrin yatanda bir kefe kmasn ve sonuna dek gitmesini syledim. Hayvan burada deilmi, bir at istemek iin 20-25 km uzaa, Don Rembertoya yaya olarak gitti. Gece dnmedi. La Pazdan haber yok. 27 Kasm Jorge daha dnmedi. Btn gece nbet tutmalarn emrettim. .akat 9da La Pazdan ilk cip dnd. Coco ile birlikte kii daha gelmiti: Joaquin, Urbano ve Bolivyal bir tp rencisi olan Ernesto. O da bizimle kalacakm. Coco bir yolculuk daha yapt; Ricardo, Braulio ve Miguelden baka, bir de Bolivyal getirdi, nti,
32
bizimle kalacakm. imdi 12 kiiyiz ve Jorge, iftliin efendisi rolnde. Balantlar Coco ile Rodolfo salyor. Ricardo can skc bir haber getirdi. El Chino Bolivyadaym, beni grmek ve 20 adam gndermek istiyormu. Yalnz bir saknca var, Estanislaoya5 danmadan mcadeleye okuluslu bir nitelik vermek doru olmayacak. Sonunda u karara vardk: Santa Cruza gidilecek ve Coco onu alp buraya getirecek. Coco ve teki cipi alp La Paza kadar uzanacak olan Ricardo afakta yola ktlar. Coco giderken Rembertoya da urayacak ve Jorgeye ne oldu? diye, soracak. Yaptmz ilk konumada, nti bana, Estanislaonun gerillalara katlmayaca kansnda olduunu, syledi ama o, btn balar koparmaya kararl. [sayfa 31] 28 Kasm Jorge, bu sabah da ortaya kmad ve Coco da grnmedi. Sonra ge dndler, Jorge meer Rembertonun evinde kalm. Sorumluluk denen eyi pek bilmiyor. leden sonra Bolivyallar topladm ve Perulularn 20 adam gndermek istediklerini syledim; bunlarn gnderilmesini hepsi iyi karladlar, ama harekat baladktan sonra gereklemesini istiyorlar. 29 Kasm Nehrin topografik durumunu ve gelecekte kamp yerimiz olacak rmak yatan incelemeye gittik. Grup Tmaini, Urbano, nti ve benden kurulmutu. Nehir gvenli ama kasvetli. Baka bir yer bulmaya alacaz, buradan bir saat kadar uzakta bir dere daha olsa gerek. Tumaini dt, galiba ayann tarak kemii krld. Nehiri ltkten sonra, akam kampa dndk. Burada yeni birey yoktu: Coco, El Chinoyu beklemek zere Santa Cruza gitti. 30 Kasm Marcos, Pacho, Miguel ve Pombo, daha uzak bir yerde bulunan bir nehri incelemek iin ktlar. Yine ok yamur yad.
5 El Negro, Mario ve ksaca Monje diye de anlr. Onun gibi El Negro diye anlan Joaquinin gerillac grubu ile kartrmamak gerekir.
33
Evde yeni birey yok. AYIN ANALZ Herey iyi gitti, denebilir. Yolculuum olaysz geti. Burada olanlarn yars da ge, fakat skntsz vardlar. Ricardonun adamlar her trl gle gs gerip yanmza geldiler. Bu ssz blgede hereyin iyi gitmesi, gerekli grdmz sre burada kalabileceimizi gsteriyor. imdilik adamlarmzn geri kalan ksmn beklemekten ve bolivyallarn saysn 20ye ykseltmekten baka yapacak iimiz yok, harekete ancak bundan sonra geebiliriz. Monjenin tepkisinin ve Guevarann adamlarnn tutumunun ne olacan da bir grelim. [sayfa 32]
34
II. ARALIK 1966
1 Aralk Gn yenilik getirmedi. Marcos ve arkadalar akam dndler; ngrlenden de uzak bir mesafeye gitmiler, bir tepeden brne. Sabahn saat ikisinde Coconun biriyle dndn bana duyurdular. Bununla grmeyi yarna braktm. 2 Aralk El Chino erkenden yanma geldi, uzun uzun iini dkt. Btn gn ene almakla geirdik. nemli olan u: Kbaya gidecek ve durum hakknda bizzat bilgi verecek, iki ay iinde yani harekete getikten sonra grubumuza 5 perulu katlacak; imdilik yalnz ikisi geliyor, bir radyo teknisyeni, bir de doktor. Bunlar, bir sre bizimle, kalacaklar, silah istedi, ama bir BZ, birka mavzer, elbombalar vermeyi ve onlar iin M-1 satn almay kabul ettim. Ayrca, Puno yaknnda bir blgeden geip Titicacann teyanna silah karacak olan 5 Peruluya da yardm etmeye karar verdim. Bana, Perudaki skntlarndan ve Calbrtoyu kurtarmak iin kurduu cretli plandan szetti; ama bu bir hayalden teye gidemez. [sayfa 33] gibi geldi bana. Gerillalardan arta ka-
35
lan birka kiinin blgede atmaya devam ettiklerini dnyor, ama bu kesin deil, nk bu blgeye daha varamamlar. Konumann kalan ksmlar gevezelik. Ayn heyecanla, La Paza gitmek zere izin isteyerek kalkt; resimlerimizi ald. Coco (daha sonra greceim), Sanchezle ve bize haber szdrmay vadeden, ntinin kaynbiraderi, Cumhurbakanl Haberalma Servisi efyle balant kurma emrini ald. Kurduumuz a daha emekleme devresinde. 3 Aralk Yeni birey yok. Cumartesi olduu iin kefe de kmadk. Mal sahibinin iisi, Lagunillasa al-verie gitti. 4 Aralk Yeni birey yok. Bugn pazar, herkes uslu uslu oturuyor. Bize katlacak bolivyahlar ve sava karsndaki tutumumuz konusunda konutuk. 5 Aralk Yeni birey yok. kacaktk ama btn gn yamur yad. Loronun, haber vermeden att birka kurun, bizi alarma geirdi. 6 Aralk Birinci dere yatanda aacamz ikinci tnele balamak iin ktk. Apolinar6, nti, Urbano, Miguel ve ben altk. Turna deli, yryemedii iin onun yerini Miguel ald. Apolinar, gerilla birliine katlmay dnyor ama La Paza gidip baz zel ilerini halletmek de istiyor. Olur, dedik, ama biraz beklemesi gerekir. Saat lle doru dereye vardk, nce gizli bir patika atk, sonra da mahzen iin uygun bir yer aradk; arazi ok talk, stelik dere de yer yer kurumu, uzakta, akll bir vadide akyor. Keif iini ertesi gne brakyoruz. [sayfa 34] ntiyle Urbano avlanmaya gittiler. nk yiyeceimiz hzla tkeniyor ve elimizdekilerle cumay bulmamz gerekiyor.
6
Ad Polo olarak da geecek.
36
7 Aralk Miguel ile Apolinar, uygun bir yer buldular ve hemen bir tnel kazmaya baladlar, aralar ie yaramyor. ntiyle Urbano, elleri bo dndler, fakat akam Urbano M-1iyle yabani bir tavuskuu vurdu; yemeimizi yemi olduumuzdan, bunu ertesi gne sakladk. Gerekte, buraya geleli bugn bir ay oluyor, fakat, daha rahat olsun diye, sentezi her ayn sonunda yapacam. 8 Aralk nti ile dereye hakim bir noktada, bir dzle kadar gittik. Miguelle Urbano, kazmaya devam ettiler. leden sonra Apolinar, Miguelin yerini ald. Karanlk basarken Marcos, Pombo ve Pacho dndler; bu sonuncusu ok geriden geldi ve bitkindi. Marcos, dzelmezse, onu nclkten almam istedi. Plan I.deki mahzene giden yolun krokisini izdim. Burada bulunduklar srece yapacaklar en nemli ilerin neler olduunu gsterdim. Miguel onlarla kald, biz yarn yine oraya dneceiz. 9 Aralk Sabah yola ktk, ar ar yryerek leye doru oraya vardk. Pacho, grup dndnde orada kalma emrini ald. kinci kampa varmak istedik ama olmad. Yeni birey yok. 10 Aralk Evde yaptmz ilk ekmekten baka yeni birey yok. Jorge ve nti ile acele birka iten szettik. La Pazdan haber kmad. 11 Aralk
[sayfa 35]
Gn, yeni birey olmadan geti, fakat akama doru Coco, Papi ile kageldi. Beraberlerinde Alejandro ve Arturoyu, bir de Carlos adl bir bolivyaly getirmilerdi. teki cip her zamanki gibi yolun stnde kald. Daha sonra doktor Moroyu,7 Benignoyu ve iki bolivyaly daha getirdiler. Bunlar Caranavi malikanesinden iki camba8. Akam, herzamanki gibi yolculuktan ve imdiye dek
7
Morogoro, Muganga yada Doktor diye de geecek
37
gelmi olmalar gereken Antonio9 ve .elix10den konuuldu. Papi ile tartld ve onun Renan11 ile Taniay getirmek zere iki yolculuk daha yapmas kararlatrld. Evler ve depolar tasfiye edilecek, Sancheze 1000 pesoluk bir yardm yaplacak. Kamyonet onda kalacak, biz de ciplerden birini Taniaya devredip tekini alkoyacaz. , silahlan tamak iin yaplacak yolculua kalyor. Ona, gze batacak aktarmalardan kanlmas iin, btn silahlar ayn cipe doldurmasn emrettim. El Chino Kbaya doru yola kt; ok heyecanl grnyor, dnte buradan gemeyi tasarlyor. Coco, Camiriden yiyecek getirmek iin burada kald ve La Paza, Papi gilti. Tehlikeli birey oldu: Valle Grandedcn bir avc ayak izlerimizi grm, Pombonun kaybettii eldiven tekini bulmu, ya da birini grm olabilir. Bu planlarmz deitirmemizi, artk ok dikkatli olmamz gerektiriyor. Yarn Pombo, avlanmak iin kurduu tuzaklar gstermek zere Antonio ile kacak. nti, bana, buraya gelir gelmez Kbann savamza katlmas konusunda tartmalar aan ve Partinin bizimle birlememesi halinde bizlere katlmayacan syleyen renci Carlos hakkndaki kukularn anlatt. Rodolfo, byle eylerin kt yorumdan ileri geldiini syleyerek cehenneme kadar yolu var, deyip kt. 12 Aralk Btn grubu toplayp savan gereklerinden szettim.(sayfa 36] Tek elden ynetim ve disiplin zerinde srarla durdum; deiik bir yol tutmak ve parti disiplinine kar gelmekle yklendikleri sorumluluu bolivyallara hatrlattm. Atamalar da yaptm: Joaquini12 askeri ef yardmclna, Rolando ve ntiyi komiserlie, Alejandroyu harekat efliine, Pomboyu levazm efliine, ntiyi maliyeye, Natoyu ikmal ve silahlanmaya, Moroyu geici olarak tbbi servise atadm. Rolando ve Braulio, Valle Grande avcs tuzaklarn kuruncaya ya da Antonio ile kefe kncaya kadar rahat durmalarn gruba bildirmeye gittiler. Akam dndBolivyann dou blgesinden olanlara verilen ad. Yada Olo. 10 Baka yerde El Rubio. 11 van. 12 Ad Vilo olarak da geecek.
8 9
38
ler, tuzak uzakta deilmi. Avcy, bir ie singani iirip sarho etmiler, adam, hayatndan honut olarak kp gitmi. Coco, Caranaviden gerekli ikmalle dnd, ama Lagunillasda onu grenler ve bu kadar ok eyi birden aldna aanlar olmu. Biraz sonra da Marcos ve Pombo dndler. Marcos bir tahta paras yontarken, kann stn yaralam, iki diki altlar. 13 Aralk Joaquin, Carlos ve Doktor, Rolandoyla Braulionun yanna gittiler. Pombo da onlara katld, ama ayn gn dnmek emriyle. Yolu kapattm ve nehre ulaan baka bir yol atrdm. Bu yle baarl oldu ki Pombo, Miguel ve Pacho dnte kaybolup ayn yoldan devam ettiler. Apolinar, birka gn Viachada, evinde kalacak; konutuk, ailesine brakmas iin biraz para verdik, dilini tutmas iin de sk sk uyardk. Coco o akam bizden ayrld, fakat saat 3e doru slk sesleri ve bir kpek havlamas duyulduu iin alarm verdik; meer Coco ormanda yolunu kaybetmi. 14 Aralk Bugn de yeni bir ey yok. Valle Grandei avc daha nce sylenenin tersine dn kurduu tuza grmek iin gelmi, eve urad. Kuku uyandrmamak iin Antonioya ormanda atmz yolu gsterip ordan geirmesini, syledik. [sayfa 37] 15 Aralk Yeni birey yok. kinci kamp yerine kesin olarak yerlemek iin harekete gemeye karar verdik (8 kii). 16 Aralk Pombo, Urbano, Turna, Alejandro, Moro, Arturo, nti ve ben kesin olarak yerlemek zere bu sabah yklenip yola ktk. Yol saat srd. Rolando bizimle kald. Joaquin, Braulio, Carlos ve Doktor dndler. Carlos iyi yry ve alkan. Moroyla Turna, nehirde, koca balklarn kaynat bir ke bulup onyedi tane yakaladlar, doya doya yedik. Moro, balk tutaym derken elini yaralam. Birinci mahzen bittiinden, ikinciye uygun decek
39
bir yer aradk ve faaliyeti yarn sabaha dein durdurmaya karar verdik. Moro ve nti avlanmaya ktlar, geceyi pusuda geirecekler. 17 Aralk Moroyla nti, olup olaca bir yaban tavuskuu avlamlar. Biz, Turna, Rolando ve ben ikinci mahzeni kazmaya urayoruz, belki yarn biter. Arturo ve Pombo radyoyu kuracaklar uygun bir yer aradlar ve sonra da, kt durumda olan yolu amaya koyuldular. Akam yamur yamaya balad sabaha kadar da dinmedi. 18 Aralk Yamur btn gn srd, fakat biz mahzene devam ettik; dilediimiz 2,5 metreye ulamamza az kald. Radyo dzeneini kurmak iin tepeyi inceledik. Elverili gibi grnyor ama, bakalm uygulamada iyi sonu verecek mi? 19 Aralk Hava yine yamurlu ve gezintiye kma istei vermiyor, ama lle doru Braulioyla Nato geldi; nehir derin olmasna karn, geilebilirmi. Tam karken yerlemeye gelen Marcos [sayfa 38] ve ncleriyle karlatk. Ynetim onda kalacak. Olanaklarna gre -be adam gndermesi emredildi. Yol saatten biraz fazla srd. Geceyansna doru Ricardoyla Coco dndler; beraberlerinde Antonio El Rubio (geen perembe biletleri alamamlar) ile kesin olarak bize katlan Apolinar da getirmiler. .Ayna bir ksm ileri zmlemek iin van da geldi. Hemen hemen, uykusuz bir gece geirdik. 20 Aralk Baz noktalar tartld. Alejandro ynetimindeki ikinci kampta kalacak olan grup geldiinde, btn emirler verilmiti. Yol stnde ate edilerek vurulmu ve ayanda bir kement bulunan bir av hayvan grdklerini sylediler. Joacjuin bir saat nce oradan gemi ama birey grmemiti. Valle Grande avcs hayvan ora-
40
ya dek srklemi sonra bilemediimiz bir nedenle kap av orada brakm olacak diye dndk. Avcy yakalayp getirmeleri iin iki kii gnderdik; arkalarna da bir beki taktk. Az sonra, av hayvannn epey zaman nce ldn ve kurtlanm olduunu rendik, Joaquin de onu grm olduunu hatrlad. Coco ile Loro, avcy yakalayp getirdiler ve hayvan gsterdiler. Birka gn nce vurmu olduunu, syledi. Bu da bylece kapand. Coconun savsaklad hberalmadaki adamla balant kurma iinin bir an nce yaplmas ve Megianm vania hberalmadaki adam arasnda balant ajan olmas kararlatrld. Adam, Megia, Sanchez, Tania ve daha seilmemi olan Parti temsilcileriyle srekli balant halinde olacak. Parti temsilcisinin Villamontesden olmas mmkn, ama bir bakalm. Maniladan telgraf aldk. Monjenin gneyden geleceini bildiriyor. Bir balant sistemi dndler ama houma gitmiyor, nk bu, arkadalarnn, Monjeden kukulandklarn aka gsteriyor. Sabah lde, Monjenin La Pazdan hareket edip etmediini [sayfa 39] bize bildirecekler. van becerikli, ama pasaportu dzenli olmadndan birey yapamyor; ilk frsatta bu belgeyi dzene sokmal. Arkadalarn ellerini abuk tutmalar iin vanin Manilaya yaz yazmas da gerekiyor. Tania talimat almak zere gelecek; onu Buenos Airese gndermeyi dnyorum. Sonunda Ricardo, van ve Coconun, Camiriden uakla gitmelerine, cipin burada kalmasna karar verildi. Dndkleri zaman Lagunillasa telefon edip burada olduklarn bildirecekler; Jorge, akam olumlu birey olup olmadm soracak ve haber getirecek. Saat 1de La Pazla balant kuramadk. afakta Camiriye doru yola ktlar. 21 Aralk El Loro, keifinin yapt planlan bana brakmad iin, Yaquiye dek yolun nasl olduunu bilmiyordum. Sabah yola ktk ve rahat bir yolculuk yaptk. Hereyin ayn 24'ne dein tamamlanmas gerek, nk o gn yortuyu kutlayacaz. Radyo gerelerini tamakta olan Pacho, Miguel, Be-
41
nigno ve Cambaya rastladk. leden sonra saat 5te Pacho ve Camba dndler; gereleri getirmediler, ok ar olduklar iin ormanda bir yere saklamlar. Yarn be kii gidip getirecek. Mahzen tamamland, yarn da radyonunkine balayacaz. 22 Aralk Radyonun mahzenine baladk. nce herey iyi gitti, toprak yumuakt, ama biraz sonra, bir kaya tabakasa rastladk, bu yzden ilerleyemedik. Radyo takmn ar olduu halde oraya kadar tadlar, ama benzinimiz olmad iin deneyemedik. Loro, kart gndermediini, haberlerin szl olduunu ve yarn gelip kendisi anlatacan bildirdi. [sayfa 40] 23 Aralk Pombo, Alejandro ve ben, soldaki toprak ynndan oluan ykseklii kefe ktk. Bir yol amak gerekiyor, fakat olduu gibi de kullanabileceimizi sanyoruz. Joaquin iki arkadayla geldi. Loro gelemeyecekmi, nk domuzun biri kam ve onu aramaya km. Lagunillaslnn hangi yolu tuttuundan daha haber alamadk. leden sonra domuz geldi. Hayvan besili ama, ikiler noksan. Loro byle eyleri beceremiyor. 24 Aralk Noel geldi, sabahlayarak kutlayacaz. imizde ilk kez yolculua kanlar var, bunlar ge dndler, ama sonunda hep biraraya geldik ve iyi elendik; hatta bazlar biraz kardlar. Loro Lagunillaslnn yolculuunun istenen sonucu vermediini, ancak bir kroki elde ettiini syledi; o da ok belirsizmi. 25 Aralk Yine almaya koyulduk, kampa dnmedik. Oraya, Bolivyal doktorun nerisi zerine C-26 adn verdik. Marcos, Benigno ve El Camba sadaki dolma araziye gittiler, gece ge vakit dndler ve yoldan iki saat uzaklkta kurak bir ova grdklerini anlattlar; yarn oraya gidecekler. Camba hasta dnd. Miguel ve Pacho sol ksmda yanltmaya yarayan birka yolla, radyonun maaras-
42
na ulaan bir yol atlar. nti, Antonio, Tuma ve ben radyo mahzenine devam ettik; zor ilerliyor, nk arazi talk. Artlar kamp yerlerini kendileri dzenliyor ve nehrin iki ucuna hakim bir noktada bir gzetleme yeri yapyorlar; setikleri yer ok iyi. 26 Aralk nti ile Carlos, haritada Yaki diye gsterilen yere dein kefe ktlar; iki gn srecek bir yolculuk. Rolando, Alejandro ve Pombo, ok zor ilerleyen mahzen iinde altlar. Pachoyla ben, Miguelin yapt yolu grmeye gittik, dolma [sayfa 41] topraktan oluan yere giden yolu ama almasn srdrmeye demez. Mahzene uzanan yol fena deil ve bulunmas da zor. ki engerek ylan ldrdk, bir tane de dn ldrmtk. Galiba evrede ok var. Turna, Arturo, El Rubio ve Antonio ava ktlar, Braulio ve Nato br kampta nbeti kaldlar. Loronun arabasnn dndn anlattlar ve Monjenin geldiini bildiren bir yaz getirdiler. Marcos, Miguel ve Benigno, dolma toprak yolu geniletmeye gittiler, akam da dnmediler. 27 Aralk Marcosu bulmak iin Turna ile yola ktk; sol kydan douya doru inen bir sel ukuruna kadar ikibuuk saat yrdk; izleri srerek dik bir yokutan indik. Bu yol bizi kampa gtrr sanmtm, ama bo yere saatlerce yrdk. Saat 5ten sonra birinci kamp yerinden 5 km uzaklkta, Nacahuasuya vardk, saat 7de de kampmza. Marcosun geceyi orada geirdiini rendik. Marcosla yanndakilerin izleyecei yolu tahmin ettim, ama kimseye birey sylemedim. Cipi harap durumda bulduk. Loro, yedekpara aramak iin Camiriye gitmiti. Natoya baklrsa, direksiyonda uyuya kalm. 28 Aralk Urbano ve Antonio beni aryorlarm; biz kampa gitmek zere karken vardlar, Marcos ve Miguel, dolma topraktan yaplm setten kampa uzanacak yolu yapmaya gittiler. Daha gelmediler. Benigno ve Pombo, beni aramaya kmlar ve tam yolumuzu izlemiler. Kampa vardmda Marcos ile Miguele rastladm; kam-
43
pa dnememi ve geceyi darda geirmiler; Miguel bana gsterilen davrantan yaknd. Yaknma temelde Joaquin, Alejandro ve doktora yneltiliyordu galiba. nti ile Carlos dndler, kimseye rastlayamamlar. Yalnzca bo. bir ev varm. Haritada Yaki diye gsterilen yerin buras olmad kansna varmlar. [sayfa 42] 29 Aralk Marcos, Miguel, Alejandro ve ben, durumu daha iyi kavramak iin plak tepeye gittik. Buras Pampa del Tigrenin balangc olsa gerek. Yaklak 1500 metre ykseklikte bulunan, doruklar plak ve eit ykseklikte sradalar. Bu dalar, Nacahuasuya doru bir eri izdiinden, soldaki toprak seti dinamitle ykmak gerekiyor.ndik ve kampa biri yirmi gee vardk, malzemeleri tamak iin 8 kii gnderildi ama, yine de hepsini getiremediler. El Rubio ile doktor, Braulio ve Natonun yerini aldlar, bu sonuncusu gelmeden nce yeni bir yol yapt, bu yol, birka tala dere zerinden ve ormandan geiyor: akll olduu iin ayak izi brakma tehlikesi yok. Mahzen iin allmad. Loro, Camiriye gitmek zere yola kt. 30 Aralk Yaan yamurla rmak kabarm olduu halde, birinci kamp tasfiye etmek iin 4 kii yola kt; arkamzda kuku uyandracak hibir ey brakmadk.Dardan haber gelmedi. Alt kii, iki kez mahzene gittiler ve saklanacak ne var ne yok oraya tadlar. amur henz ok yumuak olduu iin frnn yapm bitmedi. 31 Aralk Saat 7.30da doktor, Monjenin geldiini haber verdi. nti, Turna, Urbano ve Arturo ile gittim. Karlama dosta, fakat gergin oldu, nk benim soramadm fakat onun cevaplandrmas gereken bir soru vard: Ne istiyorsun? Yannda, Pan Divino13, talimat almaya gelen Tania ile artk bizimle kalacak olan Ricardo vard. Monje ile nce undan bundan konumaya baladk, fakat
13
Ad Pedro olarak da geecek.
44
sz abucak asl soruna getirdi. temel art kouyor: 1) Parti ynetiminden ekilecek; ama hi olmazsa Partinin tarafsz kalmasn ve kadrosundan baz kimselerin ayrlp dve katlmasn salayacak. [sayfa 43] 2) Bolivya topraklar zerinde srdrlen devrim mcadelesinde, siyasi-askeri ynetim ona verilecek. 3) Kurtulu hareketlerini desteklemelerini salamak iin Gney Amerika partileriyle balant kuracak (rnek olarak, Douglas Bravoyu gsterdi). Parti sekreteri olarak, birinci nokta kendi bilecei iti. Ama tutumunu ok hatal bulduumu da syledim. Kararsz ve uzlamac. Nedense tarihin, sakat bir tutum olarak mahkum edecei bir rol oynamakta direniyor, zaman beni hakl karacak. nc noktada, saknca grmyorum. Giriimde bulunabilir, fakat baarszlkla sonulanaca kesin. Codoviladan Douglas Bravoyu desteklemesini istemek, kendi z partisinde kacak bir ayaklanmay krklemeyi istemekle birdi. Zaman, burada da hkmn verecek. kinci noktaya gelince: bunu hibir zaman kabul edemezdim. Askeri ef bendim ve bu konuda tartmaya giremezdim. Bu noktada takldk, tartma kmaza girdi, Dnmesine ve konuyu bolivyal arkadalarla da konumasna karar verdik. Yeni kamp yerine gittik. Orada btn arkadalarla konutu. Ve onlar bizimle kalmakla, Partiyi desteklemek arasnda bir seim yapmaya ard; hepsi de kaldlar, galiba buna zld. leyin erefe kadeh kaldrdk. O gnn tarihi nemine iaret etti. Ben, bu szlerden yararlanarak bu an, Murillonun yeni bir kta devrimi ars olarak gsterdim ve devrim karsnda hayatlarmzn hibir deeri olmadn, syledim. .idel, bana iliikteki mesaj gnderdi. AYIN ANALZ Kballar grubu baaryla tamamland; adamlarn morali yerinde, yalnz ufak tefek sorunlar kald. Bolivyallarn says az,
45
ama nitelik olarak iyi. Monjenin tutumu, gerillann geliimini geciktirebilir, ama br yandan yararl da olabilir: Beni politik dnlerden kurtarr. imdi yapacamz ey, baka Bolivyallar da gelmesini beklemek. Guevara ile Mauricio14 ve Jozami adl Arjantinlilerle grmek. [sayfa 44]
14
El Pelao ve Carlos adlaryla da geecek.
46
III. OCAK 1967
1 Ocak Bu sabah, Monje, benimle tartmaya girimeden, yola kacan ve 8 Ocakta Parti ynetiminden istifa edeceini bildirdi. Grevinin bittii kansndaym. Aslmaya gider gibi gitti. yle sanyorum ki, Cocodan, stratejiyle ilgili konularda kararmn kesin olduunu renmi. Demek ki, bizimle hesab kesmek iin bu nokta zerinde bile bile durdu. nk syledikleri tutarsz. leden sonra herkesi toplayp Monjenin tutumunu anlattm: Devrimci savaa katlmak isteyen herkesle ibirlii yapacamz syledim ve ilerde bolivyallarn g anlar, kaygl gnler yaayacaklarn haber verdim. Sorunlar hep birlikte ve komiserlerle tartarak zmleyeceiz. Mauricio ve Jozami ile grmek ve onlar buraya armak iin Taniann Arjantine yapaca yolculuk konusunda aklamalarda bulundum. Sanchezle, ona ne gibi grevler deceini saptadk ve Rodolfo, Loyola ve Humbertoyu imdilik La Pazda brakmaya karar verdik. Camiride Loyolann bir kzkardei ve Santa Cruzda Calvimonte var. Mito, [sayfa 45] yerleecek yer bul-
47
mak iin Sucre blgesine bir yolculuk yapacak. Loyola mali ileri denetlemekle ykml olaca iin ona 80.000 peso gnderilecek. Bundan 20.000i, kamyon satnalmas iin, Calvimonteye verilecek. Sanchez bir grme salamak iin Guevara ile balant kuracak. Coco, Carlosun kardeiyle grmek ve Havanadan gelecek kiiyi evinde barndrmasn sylemek zere Santa Cruza gidecek. .idele, belgelerde C ZO No 2 diye gsterilen mesaj yazdm. 2 Ocak Btn sabah mektubu ifrelemekte geirdik. ocuklar (Sanchez, Coco ve Tania), .idelin radyodaki konumasn dinledikten sonra, akamstne doru yola ktlar. .idel bizlerden yle szetti ki, bizleri davaya daha da balad, daha fazlas olabilirse, tabii. Kampta yalnz mahzen iiyle uratk, brleri de birinci kampta kalan teberiyi almaya gittiler. Marcos, Miguel ve Benigno kuzeye doru kefe ktlar. nti ve Carlos, meskun yerlere varncaya dek Nacahuasuyu taradlar ve herhalde Yakiye kadar gittiler. Joaquin ve doktor Yakiyi kefe gidecek ve kaynana doru meskun yerlere kadar tarayacaklar. Bu ileri yapmalar iin kendilerine be gn verildi. Kamptakiler, Loronun Monjeden ayrldktan sonra geri dnmedii haberini getirdi. 3 Ocak Mahzende tavan yapmaya urayoruz ama baaramyoruz, bu i yarn bitmeli. teberiyi almaya iki kii gitti; bunlar herkesin dn gece yola km olduu haberiyle dndler. Geri kalan arkadalar mutfan tavann yapmaya uratlar. Sonunda bu i de bitti. 6 Ocak Sabahleyin Marcos, Joaquin, Alejandro, nti ve ben plak tepeye gittik. Orada yle bir karar aldm; Marcos, Camba ve Pacho kimseye grnmeden Nacaheasuya sadan ulamaya [sayfa 46] alacaklar. Miguel, Braulio ve Aniceto toprak sette bir geit
48
arayp ana yolu aacaklar; Joaquin, Benigno ve nti, .riasa doru bir geit arayacaklar. Bu rman ak, haritaya gre Nacahuasununkine paralel olup Pampa del Tigre olduunu sandmz vadinin kar ynnde. leden sonra Loro, 2000 pesoya satnald iki katrla kageldi; iyi al-veri, yumuakbal ve gl hayvanlar. Loronun yarn yola kabilmesi iin Braulio ve Pachoyu birini gnderip arttk. Carlos ve Doktor onlarn yerlerini aldlar. Dersten sonra gerillann nitelikleri ve sk bir disiplinin nemine deinen birka sz syledim ve yklendiimiz grevin, hereyden nce rnek saylmaya deer elikten bir ekirdek meydana getirmek olduunu anlattm. Sz buraya gelmiken, ilerisi iin zorunlu olan incelemelerin yaplmasna da deindim. Sonra sorumlu kiileri, Joaquin, Marcos, Alejandro, nti, Rolando, Pombo, Doktor, Nato ve Ricardoyu topladm. Marcosun srekli olarak tekrarlanan hatalar yznden, kendime yardmc olarak Joaquini setiimi anlattm. Ylbanda Joaquinin Miguelle olan atmasndaki tutumunu eletirdim. Sonra, rgtmz daha yetkin bir duruma getirmek iin neler yapmamz gerektiini saydm. Daha sonra da Ricardo, Taniann nnde, vanla olan tartmasn anlatt. Az kavgas etmiler ve Ricardo, vana cipten inmesini sylemi. Arkadalar arasndaki bu irkin olaylar almamz bozuyor. 7 Ocak Keifiler yola ktlar. Gondola15 yalnzca Alejandro ve Natodan kurulu, tekiler ierdeki ilerle urayorlar, radyo takmn ve Arturonun btn eyalarn getirdiler; mahzene bir tavan daha yaptlar. Derenin zerinde kkbir kpr kurarak su kuyularn dzelttiler. [sayfa 47] 10 Ocak Eski kampn bekileri deitirildi, Carlos ve Doktorun yerini Rubio ve Apolinar ald. Irmak alalmaya balad, ama hl kabark. Loro, Santa Cruza gitti ve daha dnmedi.
15 Bolivya halknn otobse verdii ad. Burada, ara ve gereci tamak iin gidip geliler kastediliyor.
49
Doktor (Moro), Turna, kamp deitirmek iin kalacak olan Antonio ve ben, Pampa del Tigreye ktk. Orada Antonioya yarn, kampmzn batsnda bulunmas gereken bir dereyi arama grevi verdim, bu konuda bildiklerimi anlattm. Sonra Marcosun eskiden kulland yola kmaya altk ve kolayca ulatk. Karanlk basarken, keifilerden alts dnd. Miguelle Braulio ve Aniceto, Joaquinle Benigno ve nti. Miguel ve Braulio tmsei aan rmaa doru bir k yolu bulmular ve Nacahuasu olduu anlalan bir baka rmaa varmlar. Joaquin, .rias olmas gereken rmak boyunca inmi. Ama iki grubun da ayn rmak boyunca gitmi olmas olas, eer yleyse elimizdeki haritalar ok kt demektir, nk iki rman birbirlerinden bir dala ayrldklar ve Grandeye ayr ayr dkldkleri iaret edilmi. Marcos daha dnmedi. Havanadan bir mesaj aldk; El Chino, doktor ve radyo teknisyeni ayn 12sinde, Rea ise ayn 14'nde yola kacaklarm. teki arkadalar hakknda bilgi verilmemi. 11 Ocak Antonio, Carlos ve Arturo ile ilerideki akarsuya doru kefe kt, akamst geri dnd. e yarar tek bilgi, derenin mera karsndaki avlandmz yerden Nacahuasuya dkld. Alejandro ve Pombo, Arturonun mahzeninde haritalar tamamlamaya urayorlar; kitaplarmn slandn gelip haber verdiler, birka tanesi bozulmu, radyo ve telsiz aygtlar slanm ve paslanm. Bundan nce iki radyonun daha bozulmu olduunu buna eklersek, Arturo nun yetenekleri hakknda hazin bir tablo kar ortaya. [sayfa 48] Marcos akam zeri dnd. Nacahuasuya ok gerilerden varm ve rman, .rias olduunu sandmz rmakla birletii noktaya bile ulaamam. Ne haritalara, ne de bu ikinci rmak hakkndaki kanlarmza gvenebilirim. Aniceto ve Pedro ynetiminde Kechua dilini incelemeye baladk. Boro16 gn. Marcos, Carlos, Pombo, Antonio, Moro ve
16
Israrak kurtuunu brakan sinek.
50
Joaquindeki srklardan kurtuklar kardk. 12 Ocak Gondolayi, kalanlar da getirmesi iin yolladk. Loro daha gelmedi. Irmamzn vadilerini trmanma denemeleri yaptk. Yamalardan dolamamz iki saat, dorudan tepeye trmanmamz yalnzca 7 dakika srd; bu durumdan savunmada yararlanmalyz. Joaquin, geen gnk toplantda yaptm imalardan tr Marcosun gcendiini syledi. Onunla bu konuda konumalym. 13 Ocak Marcosla konutum. Bolivyallarn nnde eletirilmi olmaktan yaknd. Gerekelerinin hibir temeli yok. Heyecanll dikkat ekici. Gerisi belirsiz. Alejandronun kendisini kk drc szler sylediimi ileri srd. Konuyu, bu kiiyle birlikte konuarak aydnlattk; alayl bir sz bytt anlalyor. Marcos biraz duruldu. nti ve Moro ava ktlar, ama elleri bo dndler. Katrlarn ulaabilecei yere bir mahzen kazmak iin ekipler yola ktlar, ama birey yapamadlar; bunun zerine topraktan bir kulbecik yapmaya karar verildi. Alejandro ve Pombo kampn giriini savunma konusunu incelediler ve siper yerlerini belirlediler, ilerini yarn da srdrecekler. [sayfa 49] El Rubio ve Apolinar dndler, eski kampa Braulio ile Pacho gittiler. Lorodan haber yok. 14 Ocak Marcos, Benigno dndaki ncleriyle toprak kulbe yapmak iin rmaa indi. Akam dnmesi gerekirken yamur yznden, iini bitiremeden geldi. Joaquinin ynetiminde bir grup siperlere balad. Moro, nti, Urbano ve ben, rman sanda tmsein zerindeki mevkimizi evreleyecek bir yol amak iin ktk. .akat yanl yoldan gittik ve tehlikeli uurumlar amamz gerekti. leyin yamur balad ve almalar durdu.
51
Lorodan haber yok. 15 Ocak Kentteki kadroya verilecek talimat kaleme almak iin kampta kaldm. Pazar olduu iin yarm gn altk. Marcos ve ncler toprak kulbenin, artlar ve merkezdekler siperlerin yapmn srdrdler, Ricardo, Urbano ve Antonio ise dnk yolu dzeltmekle uratlar, baaramadlar, nk rmaa bakan vadi ile tmsek arasnda sivri bir kayalk var. Eski kampa gitmedik. 16 Ocak Siper ii srdrld, ama hl tamamlanmad. Marcos iini bitirdi saylr, olduka iyi bir kulbe yapt. Doktor ve Carlos, Braulio ve Pedronun yerini almaya gittiler. Geldiklerinde Loronun dnm olduu haberini getirdiler, katrlarla geldiini ve Aniceto onu karlamaya gittii halde, daha kimseye grnmediini sylediler. Alejandroda stma belirtileri balad. [sayfa 50] 17 Ocak Durgun bir gn. Birinci hattn siperleri ve kk toprak barnak bitti. El Loro yolculukta neler yaptn anlatt. Neden gittiini sordum, bu yolculuu ngrlm saydn anlatt ve orada bir kadna gittiini itiraf etti. Katr iin koum getirmi ama onu, rmak yatandan geirememi. Cocodan haber kmyor. Kayg verici olmaya balad. 18 Ocak Gne, bulutlar arasndan ykseldi. Siperleri denetlemeye gitmedim. Urbano, Nato, Doktor (Moro) nti, Aniceto ve Braulio bir gondola oluturdu. Alejandro kendini pek iyi hissetmediinden almad. Yamur gecikmedi ve iddetli yad. Loro bu saanakta kotu geldi, Arganarazm Antonio ile konutuunu ve ok eyin farknda olduunu haber verdi. Kokain de dahil, hereyde bizler-
52
le ibirlii yapmay nermi. Bylece, baka eyden de kukulandn aklam oluyordu. Loroya, herhangibir aklama yapmadan, anlamasn emrettim. i, cipiyle teberi tamak olacakt. Bize ihanet ettii takdirde lmle tehdit etmesini de syledim. Yamur yznden, rmak yolunu kesmesin diye Loro hemen yola kt. Saat 8de gondola hl grnmeyince onlara ayrdmz yemekleri de yiyebileceklerini syledim; hemen yuttular. Braulio ve Nato birka dakika sonra geldiler ve kabaran sularn yollarn kestiini, yola devam edeyim derken ntinin suya dtn, tfeini kaybettiini, imdide yara yerlerinin szladn anlatt. tekiler geceyi orada geirmeye karar vermiler; dnnceye dek onlarn da ekmedii kalmam. 19 Ocak Gn, kampn savunmas ve dzenlenmesi gibi herzamanki ilerle balad. Miguel, stma olduu hemen anlalan ate [sayfa 51] ve teki belirtilerle yatt. Bende de, btn gn bir krklk vard, fakat hastalk belirtisi henz yok. Saat sabahn 8',inde geciken drt kii, bolca tatl msrla (choclo) geldiler. Geceyi bir ate banda melerek geirmiler. Tfei bulabilmemiz iin rman alalmasn bekleyeceiz. Saat 4 sularnda, br kampta nbeti devralmak zere Rubio ve Pedro gittikten sonra Doktor geldi ve br kampa polis geldiini bildirdi. Temen .ernandez ve drt sivil polis, kiraladklar bir ciple kokain yapmevini aramaya gelmiler. Yalnz evi aramlar ve dikkatleri lambalarmz iin aldmz ve mahzene gtrmediimiz karbr gibi eylere taklm. Loronun tabancasn almlar, fakat mavzeri ve 22lii brakmlar. Arganarazn 22liini de, Loronun bunu grmesini salayacak biimde almlar; gitmeden nce de, hereyin farknda olduklarn ve bizleri gzetlediklerini sylemiler. Temen .ernandez, tabanca iin, El Loro Camiriden geerken, ses karmadan gelip beni grsn ve istesin demi, Brezilyal hakknda bilgi almaya alm. El Loroya, Valle Grandelilere ve Arganaraza gzda vermesini emrettim; nk bu casusluk, bu gammazlk ancak onlarn ii olabilir. Ayrca tabancasn islemek bahanesiyle de Camiriye
53
gitmesini ve Cocoyu bulmaya almasn istedim (Cocoyu yakalam olmalarndan korkuyorum); artk olanaklar elverdiince ormanda yaamalar gerekiyor. 20 Ocak Mevzileri denetledim ve dn gece anlatlan plann uygulanmas iin gerekli emirleri yazdrdm. Plan, rmaa yakn bir kesimin en seri biimde savunulmas temeline dayanyordu. Bu blge, artlarn bulunduu yerle birleen ve nclerden bazlaryla birlikte, rmaa paralel yollardan saldrya geilmesini salayan teki blgeyle balantl. Birka deneme yapmaya niyetliydik, fakat birinci kampta durum gittike ktleiyor. Durmadan etrafa ate eden eli [sayfa 52] M-2li bir gringo belirmi; Arganarazn arkada imi ve onun evine on gnlne misafirlie gelmi. Keif gruplar gnderecek ve kamp Arganarazn evinin yaknna tayacaz. Ama, biz blgeden uzaklamadan nce birey patlak verirse, neler yapabileceimizi de gstereceiz. Miguelin atei hl dmedi. 21 Ocak Ufak bir arpma denemesi yaptk, aksaklklar var ama genellikle iyi, en zayf noktamz, geri ekilme, buna biraz almalyz. Daha sonra, gruplar grevlerine dndler; Braulio ile gidenler batya doru rmaa paralel bir yol aacaklar, Rolando ile gidenler ayn ii douya doru yapacaklar. Pacho bir dinlenme merkezi kurmay denemek iin plak tepeye, Marcos ve Aniceto da, Arganaraz gerektii gibi gzetleyebileceimiz bir yol bulmaya gittiler. Marcosdan baka herkes saat 2 de dnm olmalyd. Yollar tamamland, ulam da salad. Marcos erken dnd, yamur gr engelliyormu. Pedro ile Coco, Benjamin, Eusebio ve Waller adl yeni gnllyle dndler. Birincisi Kbadan geliyor ve silah bilgisi olduundan nc gce girecek, br ikisi art gce. Mario Monje bu Kbalyla grm ve gerilla birliine katlmaktan vazgeirmeye alm. Monje, parti yneticiliinden istifa etmek yle dursun, stelik .idele, iliikteki belge D-IV gndermi. Taniadan
54
yola ktna ve vann hasta olduuna ilikin iki satr aldm. van da yazm (liikte D-V). Akam, btn grubu topladm ve belgeyi okudum; a ve b noktalarndaki hatalara iaret ederek baz eletiriler de yaptm. Etkili oldu sanrm. Yeni gelen kiiden ikisi gl kuvvetli ve akl banda kimselere benziyor. En genleri salkl bir kyl.
[sayfa 53]
22 Ocak On kiilik bir gondola, Pedro ve El Rubiodan nbeti almaya giden Braulio ve Walterle birlikte yola kt. leden sonra dndler, ama hepsini tayamamlar. Orada herey yolunda gidiyormu. Dnte El Rubio dm; tehlikeli sonulan olmad, ama grlecek eymi. .idele durumu anlatmak ve posta kutusunun ileyiini denetlemek iin belge 3' yazdm. Ayn 25inde Camirideki randevusuna gelirse, bunu Guevara ile La Paza gnderirim. Kent kadrolar (D-III) iin yazl talimat dzenledim. Herkes eya tadndan kampta alma yaplamyordu. Miguelin durumu dzeliyor, ama bu kez Carlosun atei ykseldi. Bugn iki yaban tavuskuu avladk; bir hayvanck daha tuzaa dm, ama tuzak onun ayan krdndan kurtulup kam. 23 Ocak Kamptaki iler ve yaplmas gerekli birka keif blld: nti ve Rolando, gerektii zaman Doktorun bir yaralyla gizlenmesine elverili bir snak aramaya koyuldular. Marcos, Urbano ve ben, Arganarazn evini gzetlememize yarayacak bir yer bulmak iin karki tepeyi incelemeye gittik. Olduka iyi bir yer bulduk. Carlosun hl atei var, tipik stma. 24 Ocak Gondola yedi kii olarak yola kt; eya ve msr alp erkenden dnd; bu kez slanan Joaquin olmu ve tfeini kaybetmi, ama sonra bulmu. Loro dnd ve sakland bile. Coco ve Antonio hl dardalar. Yarn ya da br gn Guevara ile geleceklermi.
55
Mevzilerimizi savunmak zorunda kaldmzda, dman askerlerini kuatmamza yarayacak yollardan birini onardk. Akam da, geen gn yaptmz tatbikat gzden geirdik ve yanllarmz dzelttik. [sayfa 54] 25 Ocak Bize saldracak olanlarn arkamza ulaaca yolu incelemek iin Marcosla yola ktk. Oraya ancak bir saatte varabildik, fakat yer ok iyi. Aniceto ve Benjamin, vadideki Arganarazn evine hakim olan tepedeki iletiim merkezini denemek iin ktlar, fakat yollarn kaybettiler. Bu yzden iletiim salanamad; bir daha denemeli. teberimizi koymak iin bir mahzen daha kazmaya baladk. Loro geldi, nclere katld. Arganarazla konumu ve kendisine sylediklerimi tekrarlam. Adam, Valle Grandeliyi bizi gzetlemesi iin gnderdiini kabullenmi, fakat bizi ele verenin kendisi olduunu inkar etmi. Coco, Alganarazn casus olarak gnderdii Valle Grandeliyi kovdu. Maniladan mesaj aldk, mektup ulam; Kolle oraya gidecekmi, Simon Reyes onu orada bekliyormu. .idel, onlar dinleyeceini, fakat sert davranacan bildiriyor. 26 Ocak kinci mahzeni kazmaya daha yeni balamtk, Guevara ile Loyolann geldiini haber verdiler. Saat 12.00de oraya ulatk. Bizi bekledikleri orta kamptaki ufak eve gittik. Guevaraya artlarm akladm: Grubun datlmas, rtbe zihniyetinin kaldrlmas, henz bir siyasi rgt bulunmadndan, ulusal ya da uluslararas gr ayrlklar etrafnda hertrl polemikten kanlmas. Hereyi gsterisizce kabul etti. Bylece bolivyallarla souk bir balangtan sonra dosta bir iliki kuruldu. Loyolay beendim. Gen ve tatl bir kz. Ama onda byk bir kararllk seziliyor. Genlik kolundan atlmak zere, ama imdilik istifa etmesini salamaya alyorlar. Kadro hakknda ona talimat ve bir de belge verdim; bundan baka, 70.000 pesoya ulaan harcamalar da dedim. Bundan byle para konusunda dikkatli olmalyz.
56
rgt ann efliine Dr. Parajay getireceiz, Rodolfo da 15 gn sonra bize katlacak. [sayfa 55] vana bir mektup (D-VI) ve talimat gnderdim. Cocoya, cipi satmasn, ama buna karn iftlikle iliki kurmasn emrettim. Saat 7ye doru, karanlk basarken ayrldk. Sabahleyin yola kacaklar ve Guevara 14 ubatta bize katlmaya gelen drt kiilik grupla birlikte dnecek. Baz balantlar kurmas gerektii iin daha nce gelemezmi. imdi yortu olduundan adamlar da bulamazm. Daha gl radyo vericileri gnderilecekmi. 27 Ocak Ne var, ne yok hepsinin tanmas iin kalabalk bir gondola gnderdik, fakat hl bireyler kalm. Coco ve habercilerin gece yola kmalar gerekti. Onlar Camiride kalacaklar ve Coco, ubatn 15inden sonra cipi satmak zere Santa Cruza gidecek. Mahzeni kazmay srdrdk. Vahi bir hayvan tuzaa yakaland. Yolculuk iin kumanya hazrladk. Coco dndkten sonra yola kmay dnyoruz. 28 Ocak Gondola eski kamp boaltmaya urayor. Valle Grandeliyi msr tarlalarnda dolarken grmler, fakat kam. iftlik hakknda bir karara varmamz gerektii artk anlalyor. Yiyecek ve cephane ikmali tamamland saylr: on gnlk bir yola yetecek kadar, Yolculuun tarihini de belirledik: Coconun dnnden bir ya da iki gn sonra ya da 2 ubatta. 29 Ocak A, avc ve nbetilerden baka herkes iin aylak birgn. leden sonra Coco geldi. Santa Cruza deil Camiriye gitmi. Loyola La Paza uakla, Moises de otobsle Sucreye [sayfa 56] hareket etmiler. Pazar balant gn olarak kararlatrmlar. Bu durumda 1 ubatta yola kacaz.
57
30 Ocak Oniki kiilik gondola mz bol yiyecek getirdi; geride be kiinin tayabilecei kadar yk kalm. Birey avlayamadk. teberimizi koyacamz mahzen bitti, ama hi de iyi olmad. 31 Ocak Kampta son gn. Gondola eski kamp boaltt ve nbetiler de ekildiler. Antonio, Nato, Camba ve Arturo burada kalacaklar. Talimat yle; en ge her gnde bir iliki kurulacak; drt kii bir arada olduka, en az iki kii silah tayacak ve her an tetikte beklenecek; yeni gelenler olursa talimata uygun eitilecekler, ama zorunlu olandan fazla ey renmeyecekler; kampta zel teberi bulundurulmayacak ve btn silahlar klflara sarlp ormanda bir yere saklanacak; paralar srekli olarak kampta ve birinin stnde kalacak; yollar ve civar rmaklardaki keifler srdrlecek. Ani bir ekilme durumunda, Antonio ile Arturo, Arturonun kazd mahzene gidecekler; Nato ve Camba rmak tarafndan gerileyecekler ve ilerinden biri yarn kararlatracamz yere durumu aklayc bir haber brakacak. Saylar drd aarsa, birka yedek mahzenle ilgilenecek. Herkesi toplayp konutum ve yryle ilgili son emirlerimi, Cocoya da son talimat verdim (D-VII).
AYIN ANALZ Beklemiyor deildim, Monjenin tutumu batan beri yan izmek oldu, sonra da ihanet etti. Parti bize kar silahl adamlarn hazrlyor, bense bu iin nereye varacan henz bilmiyorum. Ama bu bizi durdurmaz; [sayfa 57] hatta eninde sonunda yararl bile olabilir. (Bundan hemen hemen eminim). Az ya da ok bir i mcadele geirseler bile en drstleri ve en yreklileri bizimle olacaklar. Su ana kadar Guevara iyi davrand. O ve adamlarnn bundan sonraki tulumlarn zaman gsterecek.
58
Tania gitti. Ondan da, arjantinlilerden de bir haber kmad. Gerilla saylabilecek aama imdi balyor. Birliimizi deneyeceiz. Bakalm ilerde ne sonu verir ve Bolivya devrimi nereye varr. ngrlen eylerden en g baarlan bolivyal savalar bize ekmek oldu. [sayfa 58]
59
IV. UBAT 1967
1 ubat lk aama tamamland. Arkadalar biraz yorgun dtler, ama yolculuumuz tmyle iyi geti. Antonio ve Nato haberleme iaretlerini saptamak iin bizimle yukarya kadar geldiler. Benim ve yine stma krizleri geiren Moronun srt antalarmz tamaya yardm ettiler. Yolun yaknndaki aacn altna, bir ienin iine oturtulan bir alarm sistemi yerletirdik. Art Joaquin, srt antasnn yk altnda suratn ekitip duruyor ve grubun ge kalmasna sebep oluyordu. 2 ubat Yorucu ve skntl bir gn. Doktor yry geciktirdi. Zaten hz genellikle dkt. Saat 4te su bulunan son yere varyor ve kamp yapyoruz. ncler (.rias olduunu sandmz) rmaa gitme emrini aldlar. .akat ar ilerliyorlar. Btn gece yamur yad. [sayfa 59]
60
3 ubat afakta yamur balad. Bu yzden yola 8de ktk. O srada Aniceto elinde bir halatla geldi ve zor geitlerde bize yardm etti. Biraz sonra yine yamur balad. Dereye saat 10da srlsklam vardk. Bu gnlk bu kadarla yetindik. Bu dere, .rias olamaz. Haritada gsterilmemi bir akarsu olsa gerek. ncler yarn Pacho ile tepeye kacaklar ve her saat ba temas kuracaklar. 4 ubat Sabahtan akamn 4'ne dek yrdk. Yalnzca leyin yemek yemek iin iki saatlik bir mola verdik. Yol Nacahuasu boyunca sryor, kt saylmaz, ama ayakkablar mahvediyor; arkadalardan ou hemen hemen yalnayak kaldlar bile. Birlik yoruldu, ama iyi dayand. Yedi kilodan fazla kaybettim. Srlma bazan dayanlmaz arlar saplanyorsa da, henz rahatlkla yryorum. Irmak boyunca taze ayak izlerine rastlamadk, ama haritaya baklrsa ok gemeden meskun yerlere varrz. 5 ubat Sabahleyin, 5 saatlik bir yryten sonra (12-14 km) nc gruptan, beklenmedik bir haber kt; hayvanlara rastlamlar (bir ksrak ve tay). Durduk. Meskun bir yere rastlamak korkusuyla blgede bir kefe klmasn emrettim. ripitide mi, yoksa haritada gsterildii gibi, Saladillo rmann bir kol ald yerde mi olduumuzu tarttk. Pacho, Nacahuasudan da byk ve almaz bir rmak bulunduunu haber verdi. Oraya yneldik ve gerek Rio Grandeyle kar karya geldik. Yaam izleri var, ama yeni deil. Yollarn iinde yitip gittii ayrlar, son zamanlarda buralardan in cin gemediinden ayak izi tamyordu. Sudan yararlanmak iin, Nacahuasu kysnda kt bir [sayfa 60] yerde konakladk. Yarn evreyi tanmak iin rman iki yannda (dou ve bat) kefe kacaz; bir grup da karya gemeyi deneyecek.
61
6 ubat Dinlenmekle geirdiimiz durgun bir gn. Joaquin, Walter ve Doktor, Rio Grandeyi yata boyunca kefe ktlar; 8 km yrdkleri halde bir geide rastlamamlar; yalnz, suyu tuzlu bir dere grmler. Marcos akntya kar glkle ilerliyor, .riasa ulaamad. Aniceto ve Loro onunla birlikte gidiyordu. Alejandro, nti ve Pacho rma yzerek gemek istediler, ama baaramadlar. Biz de, daha uygun bir yer bulmak iin 1 km geriye tandk. Pombo rahatsz. Karya gemeyi bir kez daha denemek iin yarn bir sal yapmaya balayacaz. 7 ubat Marcosun gzetimi altnda bir sal yaptk, ok byk ve kullansz. Saat 1.30da geit yerine hareket ettik ve 2.30da aldk. ncler iki seferde getiler; ncsnde merkez grubun yarsn ve giysilerini geirdiler, antam bende kald; merkez gruptan geri kalanlar almaya gelirken El Rubio yanl bir manevra yapt ve sal akntya kaplp ald, yakalayamadk. Joaquin saat 9a kadar baka bir sal yapt ama gece zaman yitirmemiz gereksizdi, nk yamur durmutu ve rmak alalyordu. Merkez gruptan Turna, Urbano, nti, Alejandro ve ben kalmtk. Turna ve ben topran stnde yattk. 10 ubat Kendimi ntinin yardmcs gibi tantarak kyllerle konumaya gittim. Ama ksa srd iin komedi etkili olmad sanrm. Bunlar bize yardm dokunamayacak kyllerdendi, yarattklar tehlikenin de farknda olmadklar iin ok tehlikeliydiler. [sayfa 61] Biri kyller hakknda baz bilgiler verdi, ama kukululuu nedeniyle kesinletiremedi. Doktor ocuklar muayene etti, birinin barsaklar kurt dolu, teki ksraktan tekme yemi. Bu i bitince dndk. leden sonray ve akam huminta17 piirmekle geirdik. yi olmad. Akam arkadalar toplayp gelecek gn hakknda baz
17
Yumuak msr unu ile yaplan ve frnda piirilen ekmek.
62
aklamalar yaptm. imdilik, Masicuriye doru daha 10 gn yrmek niyetindeyim, ama arkadalarn askerleri grmelerini salamak, sonra da teki yolda bir keifte bulunmak iin .rias gemeyi deneyeceiz. (Kylnn ad Rojas.) 11 ubat htiyarn Doumgn: 67 Ky boyunca uzanan keiyolunu bozulmaya balad yere kadar izledik. Yer yer kaybolmas son zamanlarda buradan kimselerin gememi olduunu gsteriyordu. leyin yolun byk bir rmakla kesildii yere ulatk. Bunun Masicuri olup olmadn tarttk. Bir dere banda mola verdik, Marcos ve Miguel kaynaa doru kefe ktlar; dkld yeri bulmak iin nti, Carlos ve Pedro ak ynnde ilerlediler. Bylece bunun Masicuri olduunu ve ilk geidin biraz aada bulunduunu rendik. Orada, bir ka kyl atlar yklyorlarm. Bizim izleri grmlerdir. Artk ok dikkatli olmalyz. Kylnn sylediine baklrsa Arenalesden bir ya da iki fersah tedeyiz. Ykseklik 760 metre. 12 ubat nclerin dnk iki kilometresi abuk ald. Bundan sonra yol almak gleti. leden sonra saat 4te, aradmz yol olduunu sandmz, doru drst bir yola ktk. Irman te yannda bir ev vard ama bunu braktk ve Rojasm salk verdii rman bu kysndaki Montanann evini aramaya koyulduk. nti ve Loro gittiler, kimseyi bulamadlar, fakat herey aradmz yerin oras olduunu gsteriyordu. [sayfa 62] Saat 7.30. Bir gece yryne ktk ve bu sayede geri kalanlar da rendik. Saat 10a doru nti ve. Loro eve dnd, ama hi iyi haberler getirmediler: Adam sarhomu ve konuksever de deilmi. Elinde de msrdan baka birey yokmu. Irman kar kysnda, geide yakn yerdeki Caballeronun evinde imi. Geceyi yakn bir ormanda geirmeye karar verdik. Humintaslar (ekmek) mideme oturduu ve btn gn birey yemediim iin ok yorulmutum.
63
13 ubat Sabah, ok erken saatte iddetli bir yamur balad,leye kadar srd ve rma kabartt. Daha iyi haberler almaya baladk. Montano, ev sahibinin 16 yalarndaki oluymu. Babas burada deil, bir haftadan nce de dnmeyecek. Oradan bir fersah kadar uzakta bulunan aa ky hakknda belirli bilgiler verdi. Sola doru uzayan bir yol var, fakat dar. Bu ssz yerde, Perezin kardei, kz bir askerle nianl olan yoksul bir kyl oturuyor. Derenin ve msr tarlalarnn yannda, yeni bir kampa tandk. Marcos ve Miguel yola bakmak iin ktlar. Ykseklik 650 metre (hava frtnal). 14 ubat Kampta durgun bir gn geirdik. Evin olu kez geldi; birinde, baz kiilerin, birka domuz almak iin rman bu ynne getiklerini haber verdi ama, fazla birey sylemedi. Msr tarlasndaki zarar ona fazlasyla dedik. Arkadalar btn gn hibir eve rastlamadan al rp kesip yol atlar; onlarn hesabna gre 6 kmyi bulmular. Yani, yarnki yolun yars. Havanadan gelen bir mesaj deifre etmeye altk. z, Kolle ile yaplan grme. Grevin, ktasal nitelii hakknda o gne dein kendisine birey sylenmediini, bu durumda, koullarn benimle grtkten sonra ibirlii yapmaya hazr olduunu, bizzat kendisinin Simon Rodrigez ve [sayfa 63] Ramirez ile geleceini anlatm. Bundan baka Simonun, partinin alaca karar ne olursa olsun, bize yardm etmek istediini de haber veriyorlar. Ayrca, kendi pasaportuyla yolculuk eden .ranszn da ayn 23' nde La Paza varacan ve Pareja ve Rheann evinde kalacan bildiriyorlar. imdilik zemediimiz ufak bir ksm kald. Bu yeni dostluk atlmn nasl karlayacamz sonra dnrz. Baka yenilik: Merci be parasz gelmi, sylediine gre paralarn aldrm; yolsuzluk yaptn sanyoruz, ama kantlamamz olanaksz. Lechin para bulmaya gidecek. 15 ubat Hilditann Doumgn: 11
64
Telasz bir yry gn. Saat 10da, dn atklar yolun sonuna vardk. Bundan sonras ar ilerledi. leden sonra saat 5de ekili tarlalar grdkleri haberini getirdiler; yanlmadklarn saat 6da anladk. nti, Loro ve Anicetoyu kyllerle konumaya gnderdik. Adamn ad Michel Perez, zengin bir kyl olan Nicolann kardeiymi; ama kendisi yoksul ve kardei onu smryor, yle ki bizlerle ibirlii yapmaya hazr. Vakit ge olduundan akam yemei yemedik. 16 ubat Kardein dikkatini ekmemek iin biraz daha yrdk ve 50 metre aada akan rma gren bir noktada konakladk. Beklenmedik olaylara kar iyi bir snak buras ama rahat deil. Rositaya kadar uzanan sradalar amaya yetecek kadar bol yiyecek hazrladk. leden sonra da, gece yarsna dek dinmeden yaan iddetli ve inat bir yamur btn planlarmz altst etti; stelik rma da kabartt iin bizler yine tecrit edildik. Kylye domuz satnalp beslemesi iin 1000 peso vereceiz; kapitalist tutkular var adamn. [sayfa 64] 17 ubat Btn sabah yamur yad; 18 saat, durmadan. Herey sland ve rmak ok kabard. Marcos, Miguel ve Braulioyu Rositaya giden bir yol bulmalar iin gnderdim. Marcos, 4 km yol yaptktan sonra dnd, Pampa del Tigreye benzeyen kurak bir vadi grm. nti kendini iyi hissetmiyor, ok yedi herhalde. Ykseklik 720 metre (hava durumu anormal). 18 ubat Josefinann Doumgn: 33 Ksmi baarszlk. al kesip yol aanlara ayak uydurup yrdmzden, ar ilerledik. Saat 2de yol amay gerektirmeyen dzle gecikmeyle ulatk. Saat 3te tepeyi amak umuduyla bir su kenarnda konakladk. Sabah Marcosa Turna kefe ktlar ve ok kt haberlerle dndler: Tepe, yol vermeyen sarp ka-
65
yalarla evriliymi. Geri dnmekten baka are yok. Ykseklik 980 metre. 19 ubat Boa giden bir gn. Bir rmak bulup oradan karz umuduyla tepeden indik, ama bu mmkn olmad. Miguel ve Anicetoyu yeni karlatmz srada amalar ve br yana gemeyi denemeleri iin gnderdim; bu da olmad. Btn gn onlar bekledik. Dndklerinde tekine benzer, geit vermez kayalklar bulunduu haberini getirdiler. Yarn, rman arkasndaki ve batya bakan (tekiler gneye bakyordu) son tepeye trmanmaya alacaz. Ykseklik 760 metre. 20 ubat Gn olduka ar tempolu bir yryle, engebeli bir yolda geti; Miguel ve Braulio msr tarlasndaki ufak dereye varmak iin eski yoldan gittiler; orada yollarm kaybetmiler [sayfa 65] ve dereye karanlk basarken varmlar. kinci akarsuya vardmz zaman, Rolando ve Pomboyu sivri tepeyi buluncaya dein evreyi kefe yolladm fakat saat 3te dndler; bunun zerine Pedro ve El Rubioyu brlerini beklemek zere orada brakarak Marcosun amakta olduu yoldan devam ettik. Msr tarlalarnn ortasndan akan dereye saat 4.30da vardk ve kamp yaptk. Keifiler dnmedi. Ykseklik 720 metre. 21 ubat Derenin ters ynne doru ar yry. Pombo ve Rolando teki derenin geit verdiini bildirmeye geldiler; Marcos da grd ve ayn kanya vard. Saat llde oraya doru yol aldk ve 13.30da vardk, ama su ok souktu ve yzmeden amak olanakszd. Loroyu kefe gnderdik. Gecikti. Artlar beklemeleri iin Braulio ve Joaquini gnderdim. Loro, derenin ilerde daha geniledii ve geil verdii haberini getirdi. Bunun zerine Joaquinin alaca sonucu beklemeden yola ktk. Saat 6da tam kamp kurmaya hazrlandmz srada dnd; yamaca trmamlabiliyormu
66
ve epeyce kullanl yollar varm. nti hasta, bir haftada bu ikincisi. .azla yemekten oluyor. Ykseklik 860 metre. 22 ubat Gn, makilerle kapl tepelere trmanmakla geti. Yorucu bir gnden sonra, amaca ulamadan kamp kurma saati geliverdi. Joaquin ve Pedroyu oraya ulamay denemeleri iin gnderdim. Saat 7de dndler ve daha saat, al rp ayklayarak yrmemiz gerektiini bildirdiler. Ykseklik 1180 metre. Biraz gneyimizde Masicuriye dklen bir akarsuyun kaynandayz. 23 ubat Benim iin kt bir gn. Kendimi ok yorgun hissediyorum; ayakta durabilmek iin dilerimi zor sktm. Sabahleyin [sayfa 66] Marcos, Braulio ve Turna, biz kampta onlar beklerken, yolu dzenlemeye gittiler. Gnderdiim mesajn franszca mektuplar kutusuna vardn bildiren bir mesaj deifre ettik. leyin, topra atlatan ve biraz sonra, en yksek tepeye vardmzda baygnlk geirmeme sebebolan bir scakta yola ktk. O andan sonra da kendimi zorlayarak yrmeye altm. Blgenin en yksek doruu 1420 metre; Rio Grandeye, Nacahuasunun azna ve Rositann bir ksmna hakim. Topografsi, haritadaki iaretlerden farkl; belirli bir snr izgisinden sonra dik bir yokula, sonunda Rositann akt, 8-10 metre enindeki aalk bir dzle iniliyor. Oradan bu sradalarn yksekliindeki dalara varlyor. Ve uzakta, uzanp giden bir ova grnyor. Rio Grande ve oradan da Rositaya giden dereye ulamak iin, ok sarp fakat geit veren bir noktaya inmeye karar verdik. Haritann gsterdiinin tersine, bu yer meskun grnmyor. Cehennem gibi, kurak bir yolu ap, karanlk basarken 900 metrede kamp kurduk. Dn sabah Marcosun bir arkadaa, cehennem ol, diye kfrettiini dediini duymutum, bugn de bakasyla dalat. Onunla konumalym.
67
24 ubat Ernesticonun ya gn: 2 Hareketli ve yorucu bir gn. Ar ilerliyoruz, su yok, nk izlediimiz dere kurumu. leyin, bakla kam keserek yol aanlarn yorgunluktan ykldn grerek, yerlerine bakalarn gnderdik. Saat 2de biraz yamur yad, mataralar doldurduk. Biraz sonra da bir pnara rastladk. Saat 5te su kenarnda bir dzlkte kamp yaptk. Marcos ve Urbano kefe ktlar. Marcos dnd ve rman 2 km uzakta olduunu, fakat rmak boyunca giden yolun biraz sonra bataklkta kaybolduunu haber verdi. Ykseklik 680 metre. [sayfa 67] 25 ubat Kt bir gn. Yry arlat, bu yetmiyormu gibi Marcos yolunu kaybettiinden sabah boa geirdik; Miguel ve Loro ile gitmiti. Bunu leyin haber verdi ve radyo ile iletiim kurup bulunduu yeri belirlememizi bildirdi. Braulio, Tuma ve Pacho gittiler. Saat 2de Pacho geri dnd; onu buraya radyo konumalar duyulmad iin Marcos gndermi. Benignoyu yolladm ve 6 saatte rma bulamazsa geri dnmesini, emrettim. Benigno gittikten sonra Pacho beni ard ve Marcosla kavga ettiklerini, Marcosun ona sert emirler verdiini, kam kestii uzun bayla tehdit ettiini ve tokat attn anlatt. Pacho ona yrmeyi srdremeyeceini syleyince, davranlarn Pachonun giysilerini yrtmaya kadar vardrm. Durumun ciddilii karsnda nti ve Rolandoyu ardm. Pachonun sulamalarnn bazlarn kabul etmemekle birlikte, Marcosun karakteri yznden nc gurupta gergin, bir hava estiini doruladlar. 26 ubat Sabahleyin Marcos ve Pachoyu yzletirdim. Sonunda, Marcosun ona hakaret ettii, kt davrand, hatta belki de bakla tehdit ettii; buna karlk Pachonun hakaret dolu cevaplar verdii ortaya kt; belli ki o da doutan kabaday. Byle olaylar daha nce de olmu. Herkesin gelmesini bekledim ve sonra bir konuma yaparak Rositaya ulamann ne byk bir aba iste68
diini, bunun, gelecekteki abalara kyasla, ancak ufak bir balang olduunu ve iki Kbal arasndaki zc olayn, henz birbirlerine alamamaktan ileri geldiini anlattm. Marcosu tutumundan tr eletirdim ve Pachoya da, yanl tutumu srp giderse gerilla birliinden yz kzartc biimde kovulacam syleyerek uyardm. Pacho, radyo konumasn kesmi, dnte bana olay hemen anlatmam ve byk bir olaslkla Marcosun onu dvd yalann uydurmutu. [sayfa 68] Bolivyallardan, herhangi bir kukular varsa, dolambal yollara sapmadan, aka sylemelerini ve sorun karmadan ayrlmalarn rica ettim. Rio Grandeye ulamak ve yrymz onun ak ynne uydurarak srdrmek iin yeniden yola koyulduk. Hedefe vardk ve 1 km kadar kydan gittik ama, yolumuzun stne dik bir kaya kt. O noktada rma geemeyeceimizden trmanmak zorunda kaldk. Benjamin bitkin dt ve antasyla da ba derde girdii iin geride kalmt. Bize yetitii zaman yola devam etmesini emrettim, dediimi yapt. 50 metre trmand, bu arada yukar kan yolu kaybetti ve kaygan bir kayalkta aramaya balad. Urbanoya ona yanldn sylemesini emrettiim srada ani bir hareket yapt ve suya dt. Yzme bilmiyordu. Aknt iddetliydi, bu yzden aya yerde olduu halde srklendi. Onu kurtaracamza inanyorduk, fakat elbiselerimizi karncaya dein bir girdaba kaplp yok oldu. Rolando ona kadar yzd ve dalmaya alt fakat aknt onu uzaa gtrd. Be dakika iinde btn umudumuzu yitirdik. Zayf ve beceriksiz bir olan olmakla birlikte, byk bir yenme istemine sahipti. Ama bu kadar gcn amt; bylece ilk ly sama bir biimde Rio Grande sularnda verdik. Saat 5te, Rositaya ulaamadan kamp yaptk. O gece, son fasulye paymz yedik. 27 ubat Irmak boyunca ilerleyip kayalara trmanarak geirdiimiz zorlu bir gnden sonra Rositaya ulatk. Nacahuasudan byk ve Masicuriden ufak olan bu rman sular krmzmtrak. Son yiyeceimizi de bitirdik. Meskun yerlere ve anayola yakn olduu-
69
muz halde yaknlarda, evrede yaam izi yok. Ykseklik 600 metre. 28 ubat Yar dinlenme gn. Kahvaltdan sonra (ay) Benjanin lm zerine konutum ve Sierra Maestra ile ilgili ykler [sayfa 69] anlatp ksa bir konuma yaptm. Sonra keifler balad; Miguel, nti ve Loro, emrim zerine Rositann aknn ters ynne doru ilerlediler. 3-5 saat yrmelerini emrettim. Bu srenin Abapositoya varmak iin yeterli olduunu dnmtm, ama yolun bozukluu yznden varamadlar; yaam izine rastlamadk. Joaquin ve Pedro kar daa trmandlar. Hibirey grememiler; ne bir keiyolu, ne de eski bir patika kalnts. Alejandro ve El Rubio rma atlar ve yol bulamadlar, fakat onlarnki yzeysel bir incelemeydi. Marcos sal yapmn gzetti. Biter bitmez de Rositann kol ald bir kvrmdan karya gemeye baladk. Be kiinin antalar geirildi. Ama Miguel antas gemiken kendisi kald. Benignonun ise antas kalmken kendisi geti. Terslikler stste gelir. Benigno ayakkablarn kaybetti. Sal kurtarmak ise olanakszd, ikincisi de bitmemiti, bu yzden geimleri ertesi gne braktk. AYIN ANALZ Kampta, olup bitenlerden bir haber alamamakla birlikte, baz kanlmaz ve dununa gre zc olaylar dnda herey iyi gidiyor denebilir. Dardan, birliimizi tamamlamak iin gnderecekleri adamlardan haber kmad. .ransz La Paza gelmi olmal,birka gn sonra kampa varr. Arjantinlilerden ve El Chinodan da haber kmad. Ulam her iki ynden iyi iliyor. Partinin tutumu en yumuak deyimiyle duraksamal ve ikiyzl. Yeni temsilcilerle konutuktan sonra aydnlanr. Yolculuk iyi geti ama Benjaminin lmyle sonulanan kaza ona glge drd. Adamlar zayf, bolivyallar dayanamyacaklar. Yar a geen son gnler ve srp giden dargnlklar heye-
70
can sndryor. Kballardan deneyimsiz olan Pacho ve El Rubio bekleneni daha vermediler, Alejandro ise fazlasyla verdi; eskilerden Marcos srekli kavg kayna, ve Ricardo gayretli deil. Dierlerinin davran iyi. Gelecek aama sava olacak, bu kesin.
[sayfa 70]
71
V. MART 1967
1 Mart Sabahn 6snda yamur balad. Dindikten sonra rma gemeye karar verdik, ama hzland ve leden sonra saat 3e dein srd. Irman sular iyice kabarm olduundan geiin gvenli olmayacan dndk. imdi iyice kabarm durumda ve kolay kolay alalaca da yok. Yamurdan korunmak iin terkedilmi bir kulbeye sndm ve yeni kamp orada kurdum. Joaquin eski yerinde kald. Akam Polonun st kutusu, Eusebionun da st ve sardalya kutusu yrttklerini haber verdiler. Ceza olarak yemekte bu yiyecekler bulunaca gn onlara vermeyeceiz. Ktye iaret. 2 Mart Yamur afakta balad. Herkes bitkindi, bata ben. Irmak daha da kabard. Hava alr almaz kamp brakp geldiimiz rmaa paralel yoldan geri dnmeye karar vermitik. [sayfa 71]
72
leyin yola ktk ve corojos denen meyvenin bol miktarda stokunu yaptk. Yolumuzu brakp bir patikaya sapmtk, o da bir yerde bitiverince saat 4.30da durmak zorunda kaldk. nclerden haber kmad. 3 Mart Yrye heyecanla ve hzl admlarla baladk, ama zamanla hzmz kesildi. Benjaminin rmaa dt blgede yeni bir kaza daha olmasndan korkarak yolu deitirdim. Yarm saatte inmi olduumuz yeri amak 4 saatimizi ald. Saat 6da dere kysna geldik ve kamp yaptk. Yalnzca iki palmiye vard, Miguel ve Urbano, sonra da Braulio birka tane daha getirmeye gittiler. Geceyarsna doru yemee oturabildik; palmiye meyveleri ve corojolar imdadmza yetimiti. 4 Mart Miguel ve Urbano sabah erkenden gittiler. Btn gn al rp kestiler ve saat 6da dndler; 5 km yol amlar ve bir ova grmler. Bu, ilerleyiimizi kolaylatracak, ama kamp kuracak yer yokmu. Onlar yolu tamamlayncaya dein burada kalmaya karar verdik. Avclar iki maymun, bir papaan ve bir gvercin vurdular. Bunlar ve blgede bol bulunan palmiye meyvelerini yedik. Moralimiz bozuk, fiziksel durumumuz da gnden gne bozuluyor; bacamda dem balangc var. 5 Mart Joaquin ile Braulio, yamur altnda yol ama almalarn srdrmeye gittiler, ama ikisi de gevek, ii ilerletemiyorlar. 12 palmiyeden meyve topladk ve birka ku avladk. Bylece konserveler elimizde kald ve 2 gnlk meyve artt. 6 Mart Akamn saat 5ine dein aralklarla yrdk. Miguel, Urbano ve Turna machetelerle (baklarla) bize yol ayorlar. [sayfa 72] Biraz ilerledik; uzaktan Nacahuasunun yaknnda olduunu sandmz tepeler grnmeye balad. Olup olaca bir papaan vur-
73
duk, onu da artlara verdik. Bugn palmiye meyvesi ve et yedik. Elimizde kt kanaat n yiyecek kald. 7 Mart Drt ay oldu. Adamlar erzam tkendiini, yolunsa bitmediini grdke cesaretlerini yitiriyorlar. Bugrr rmak kysnda 4 ya da 5 km yol aldk ve umut verici bir yola ktk. Yediklerimiz: 35 kk ku ve palmiye meyvelerinin kalan ksm. Yarn konservelere balayacaz; adam bana 1/3den iki gn yeter, sonra st, hepsi bu. Zaten Nacahuasuya iki- gnlk bir yolumuz kald. 8 Mart Bugn az yol aldk, srprizli ve gergin bir gn oldu. Saat sabahn 2sinde avda olan Rolandoyu beklemeden yola ktk. Bir buuk saat sonra yol aanlara ve avclara rastladk (Urbano, Miguel, Turna, Doktor ve Chinchu). Epey papaan vurmular, fakat bir su ba bulup durmulard. Kamp yapmalarn emrettikten sonra o yeri grmeye gittim; bir petrol sondaj istasyonu grdm. nti ve Ricardo suya atladlar; kendilerini avc gibi tantmalar gerekiyordu. Elbiseyle atlamlard, kar kyya yzdler, ama ntiye ne olduysa, az kald bouluyordu; Ricardo ona yardm etti. Bylece kyya ulatlar, ancak herkesin dikkatini ektiler. Tehlike iareti vermeye gerek kalmadan ortadan kayboldular. Suya atldklarnda le vaktiydi, 15.15e dein bekledim, ortaya kmadlar. Son nbetiler de saat 21de ekildiler. ok kayglydm; iki cesur arkada tehlikedeydiler ve ne olup bittiini bilmiyordum. En iyi yzclerimiz olan Alejandro ve Rolandonun yarn karya geip bakmalarna karar verdik. Bugn, dier gnlerden daha iyi yemek yedik. Palmiye meyvesi kalmamt ama bol papaan eti vard, ayrca Rolando iki maymun avlamt. [sayfa 73] Geie erken saatte baladk, ama bir sal yapmamz gerekti ve bu da ok zaman kaybettirdi. Nbetiler, kar kyda yan plak adamlar grdklerini sylediler. Saat 8.30da gei durduruldu. br tarafa uzanan ufak yolu atk, buras ssz ama grlebiliriz; erkenden, sisten yararlanarak gemek gerekir. Saat 10.30dan 16ya dein sren umutsuz bir gzetleme-
74
den sonra kumanyaclarmz (nti ve Chinchu) suya atladlar ve epey aada karaya ktlar. Beraberlerinde bir domuz, ekmek, pirin, eker, kahve, biraz konserve, msr vs. getirdiler. Kendimize kahve, ekmek ve kondanse stle gzel bir ziyafet ektik. Kendilerini grelim diye her saat ba dar ktklarn fakat bizlere grnemediklerini anlattlar. Marcos ve beraberindekiler gn nce gemilerdi. Anlalan Marcos yine dalam ve silah ekmi. Sondajdaki mhendisler Nacahuasuya ka kilometre kaldn bilmiyorlar, ama varsaymlarna gre be gnlk bir yol var. Eer yleyse kumanyamz yeter. Sondajlar, kurulmaya balayan bir istasyona ait. 10 Mart 6.30da yola ktk ve yol aanlara yetiinceye dein 45 dakika yrdk. 8de yamur balad ve 11e dek srd. saat kadar yrdk ve saat 5te kamp kurduk. Uzaktan birka tepe gzkyor, Nacahuasu olabilir. Braulio kefe kt. Dndnde bir patika bulunduunu ve rman batya doru dmdz aktn syledi. 11 Mart Gn iyi balad. Yrdmz yol iyi durumdayd, ama bir saat sonra birden bitiverdi. Braulio macheteyi ald ve kyya varmak umuduyla yol amaya devam etti. Urbano ona yardma gitti, biz de onlar bekledik. Tam hareket ettiimiz zaman ykselen sular yolumuzu kesti. Sular iki metreye yakn ykseldi. [sayfa 74] Macheteros18lardan bylece ayrlm olduk ve yolumuza ormandan devam etmek zorunda kaldk. Saat 13.30da, Miguel ve Tumay, nclerle balant kurup Nacahuasuyu ya da iyi bir kamp yeri bulamazlarsa dnmelerini sylemek zere gnderdim. Saat 18de dndler. 3 km yrmler, sonra yollarn dimdik bir kaya kesmi. Varm saylabiliriz ama rmak alalmazsa (ki hi sanmam) nmzdeki gnler en etin gnler olacak. Drt ya da be kilometre yaptk.
18
Macheteros: Yol amakta yararlanlan baklan kullananlar.
75
Tatsz bir durumla karlatk. Artlarn ekeri bitmi. Acaba az m verildi, yoksa Braulio mu yrtt diye dnyorlar. Bunu kendisiyle grmeliyim. 12 Mart Dn alan yolu 1 saat 10 dakikada katettik. Vardmzda, bizden nce hareket etmi olan Miguel ve Turna dimdik ykselen bir kayay ama denemeleri yapyorlard. abalar btn gn srd. Yaptmz tek i 4 kk ku avlamak oldu. Bunlar midyeli pilavla yedik. ki n yemeimiz kalyor. Miguel kar kyda kald. Grne baklrsa Nacahuzuya giden bir geit bulmu olacak. 3-4 km kadar yrdk. 13 Mart Saat 6.30dan 12.00ye dek son derece tehlikeli dik kayalara trmandk ve Miguelin bir siklop19 almasyla at yolu izledik. Nacahuasuya vardmz sanrken karmza kt birka geit kt. Be saatte pek az ilerlemitik. Saat 17de orta iddette bir yamur altnda kamp kurduk. ocuklar ok yorgun ve moralleri yine bozuk. Yaklak 6 km yaptk ama ie yaramad. [sayfa 75] 15 Mart Yalnzca merkez grup rma at. El Rubio ve Doktor bize yardm ettiler. Nacahuasunun azna varacamz umuyoruz. Adamlardan yzme bilmiyorlard ve ykmz de fazlayd. Aknt bizi bir km kadar srkledi ve sal oray aamaz oldu. Onbir kii bu kyda kaldk; yarn El Rubio ve Doktor geilere tekrar yardm edecekler. Drt atmaca avladk ve umduumuzdan da gzel bir yemek yedik. Herey sland, nk hava ok nemli. ocuklarn morali bozuk. Miguelin ve daha birounun ayaklan iti. 16 Mart At yemeye karar verdik, nk yeterli beslenemediimiz iin salmz bozuluyor. Miguel, nti, Urbano ve Alejandroda hastalk belirtileri balad bile. Ben de ok dermanszm. Joaquin
19
Siklop: Efsanelerdeki tek gzl dev.
76
ve adamlarnn rma aacan sanmtk, aamadlar. Doktor ve El Rubio onlara yardma gittiler, ama akntya kaplp srklendiler ve gzden kayboldular: Joaquin, aramaya kma izni istedi, verdim fakat akntya uyup giderken o da onlarn izini kaybetti. Onlara yetimeleri iin bu kez Pombo ve Tumay yolladm. Ama bulamadlar ve akama dndler. Saat 17de at leni balad. Yarn bunun sonucu belli olur. Rolandonun bugn kampa varm olduunu sanyorum. 32 numaral mesaj deifre edebildik. Bir bolivyal bize katlmaya geliyormu, bir miktar da glucantine ile haarat ilac (leismania) gnderiyorlarm. imdiye dek bunlara sahip deildik. 17 Mart Silahl atma balamadan bir trajedi daha yaadk. Joaquin leye doru geldi; Miguel ve Turna ona gzel bir porsiyon et gtrmeye gitmilerdi. Serven ciddiydi. Sal zaptedememiler ve sal bir girdaba kaplp, anlattklarna baklrsa birka kez devrilinceye kadar srklenmi. Sonu, birok srt antas, hemen hemen btn kurunlar, 6 tfek ve bir insan [sayfa 76] kayb. Carlos, Braulio ile birlikte bir girdaba kaplm. Braulio kyya ulamay baarabilmi ve Carlosun aresizce akntya kaplp gittiini grebilmi, Joaquin btn takmlaryla daha ileride kyya km, fakat Carlosun srklendiini grmemi. imdiye kadar art gteki bolivyallarn en iyisi oydu; disiplinli, arbal ve evkliydi. Kaybolan silahlar unlar: Braulionun Brnosu, Carlos ve Pedronun 2 M-1i, Abel, Eusebio ve Polonun 3 mavzeri. Joaquin, El Rubio ve Doktoru kar kyda grdn, onlara ufak bir sal yapp gemelerini emrettiini syledi. Saat 14te grndler, plaktlar ve El Rubio yalnayakt. Servenlerini ve ektikleri skntlar anlattlar. Sal ilk anaforda para para olmu. Yakna, bizim kyya ktmz yere ulamlar. Biz yarn erken saatte yola kacaz, Joaquin ise leyin kacak. Yeni haberlerin ulaacan sanyorum. Joaquinin adamlarnn morali iyi grnyor. 18 Mart Erkenden yola ktk; Joaquin de yediklerimizden kalan
77
yarm at hazrlayacak ve gcn toplar toplamaz yola kacak. Adamlarmz, atn hepsini yiyip bitirmek istiyorlard; birazn saklamalarn salamak iin epeyce uratm. leye doru Ricardo, nti ve Urbano geride kaldlar. Kamp yerinde, istemememe karn, onlar beklemek zorunda kaldk. Zaten g ilerliyorduk. Saat 14.30da Urbano, Ricardonun vurduu bir dii geyikle kageldi. Bol bol yedik ve bu sayede biraz at pirzolas ayrabildik. Saat 16.30da vardmz yer, mola yerimiz olmas gerekirken, kaldk ve uyuduk. Gecikenler var, homurdananlar da ok: Chinchu, Urbano ve Alejandro. 19 Mart Sabahleyin, nce iyi yol aldk ve kararlatrdmz gibi saat 11de mola verdik. .akat, Ricardo, Urbano ve bu kez Aleandro [sayfa 77] yine geciktiler. Saat 13te yetitiler, ama bir de dii geyik getirdiler. Joaquin de onlarla birlikte geldi. Joaquin ile El Rubio az kavgasna baladlar, araya girmem gerekti ve haklya haksza bakmayp El Rubioyu serte azarladm. Akarsu ynnde yola devam etmeye karar verdim ama havada bir uak dnp duruyordu. Pek hayra alamet deil. Merkez kamptan haber kmay da kayg verici. Yol daha uzun srecek sanmtm, ama ocuklarn gevekliine karn, saat 17.30da vardk. Bizi El Chino ile gelen perulu doktor El Negro ve radyo teknisyeni karladlar. Benignonun yemei hazrladn ve bizi beklediini haber verdiler. Guevarann iki adam kamlar ve iftlie polis gelmi. Benigno, yiyecek yklenip bizi karlamaya geldiini ve gn nce Rolando ile karlatn anlatt. ki gnden beri buradaym ve kk uan gndr buralarda dolatn grerek ordunun rmak ynnden gelebileceinden korkup daha ileriye gitmemi. El Negro, 6 kiinin iftlie saldrdna tank olmu. Ne Antonio, ne Coco oradaymlar; Coco, Guevarann teki adamlarn almak zere Camiriye ve Antonio da, iki kiinin katn Guevaraya haber vermeye gitmiler. Marcosdan, servenini kendine zg bir biimde anlatan bir yaz (D-VIII) aldm; aka yasakladm halde iftlie gitmi. Antoniodan da durumu anlatan iki mektup aldm. (D-IX ve D-X) .ransz, El Chino ile arkadalar, El Pelado, Tania, Guevara
78
ve grubunun bir ksm imdi steler. .asulyal ve geyikli pilavla iyice karnmz doyurduktan sonra Miguel, yine sallana sallana gelen Chinchuyu kaybetmi olan Joaquini aramaya gitti. Ricardo ile dnd, Joaquin de sabah erken kageldi ve bylece hepimiz toplanm olduk. 20 Mart Saat onda hzl bir yryle yola ktk. Benigno ve El Negro nden gidiyor, Marcosa .yazdm mesaj gtryorlard. Bu mesajda kendisinin savunma ileriyle uramasn [sayfa 78] ve ynetim ilerini Antonioya brakmasn emrediyordum. Joaquin, acele etmeden dere giriindeki izlerimizi sildikten sonra yola kt. Yannda yalnayak adam var. Mola vermitik, saat 13te Pacho, Marcosun bir mesajn getirdi. Benignonun anlattklarnn devamn bildiriyordu. ler atallayor: 60 asker Valle Grande yolunda bekliyorlarm ve Guevarann adam olan bir habercimizi, Salustrioyu yakalamlar. Bir katrmz almlar, ciplerden biri de kaypm. Kk evimizi bekleyen Lorodan haber yok. Orada bir ay avladmz iin Ay adn yerdiimiz kampa ne yapp yapp varacaz. Miguel ve Urbanoyu yemekleri hazrlamak zere gnderdik, hepimiz ok ackmtk. Biz oraya karanlk basarken vardk. Orada Danton, El Pelao, Tania ve yiyecekleri tayp kamp boaltmak iin gondola olarak kulandklar bir grup bolivyal vard. Rolandoyu, ara ve gereci almaya gndermiler. Bir bozgun havas esiyordu. Biraz sonra, yeni katlan bir bolivyal doktor, Marcos ve Antonionun Rolandoyu su banda beklediklerini bildiren bir mesaj getirdi. Ayn aracyla ben de onlara bir mesaj yolladm, savan silhla kazanldn, hemen kampa ekilmelerini ve orada beni beklemelerini syledim. Bir kemeke ki, hi kimse ne yapacan bilmiyor. El Chino ile bir ngrme yaptk. On ay sreyle her ay 5.000 dolar istiyor. Havanada bu noktada benimle anlamasn sylemiler. Bir de mesaj getirmi, ok uzun olduu iin Arturo deifre edemedi. Ona nerisini alt ay iinde daa kmalar kouluyla kabul ettiimi syledim. Ynetimindeki on-be kiiyle Ayacucho blgesinde mcadeleye balayacaklarn syledi. Ayrca imdi be kii, ilerde sava denemesi geiren silahl onbe kii
79
daha yollamay da kabul ettim. Karlnda orta gte (40 mil) ok sayda radyo istedim. Aramzda bir kod zerinde anlap srekli balant halinde kalacaz. ok heyecanl bir durumu var. Rodolfo artk eskimi olan bir yn haber getirmi. Loronun dnd ve bir askeri ldrm olduu renildi. [sayfa 79] 21 Mart Gn El Chino, .ransz, El Pelao ve Tania ile baz noktalar akla kavuturmak amacyla tartmakla geirdim. .ransz, Monje, Kolle, Simon Reyes vs. konusunda baz haberler getirmi; ama bunlar daha nce duymutum. Bize katlmaya gelmi fakat .ransaya dnp destek rgtlerinden bir a kurmasn ve geerken Kbaya da uramasn syledim. ine geldi, evlenmek ve bir ocuk sahibi olmak istiyormu. Bolivyann kurtulu hareketine uluslararas bir yardm kampanyas amalar iin Sartre ve B. Russela mektup yazmalym. Bize ncelikle para, ila ve elektronik malzeme salayacak bir arkadala konumal, bir elektrik mhendisi ve gerekli aralar gnderebilecek birini bulmalym, El Pelao emrime girmeye hazr. imdilik Jozamy, Gelman ve Stamponi gruplaryla aramda balant ajanl yapmasn ve almaya balamak zere imdiden be adam gndermesini syledim. Mario Rosa Oliver ile ihtiyara urayp selam da gtrmeli. Bize gndermesi iin 500, kendisine de harcrah olarak 100 peso verecekler. Bu nerimi kabul ettii takdirde, Arjantinin kuzeyinde incelemelere balamas gerekir. Tania balantlar kurmu, adamlar gelmiler. Dediine baklrsa, buraya kadar ciple gelmiler ve bir gn kalmak niyetindeymiler. .akat iler sarpa sarm. Jozamy ilk kez kalamam, ikincisinde de, Tania burada olduu iin balant kuramam. vandan hogryle szediyor. Neden olduunu anlayamadm. Loyola hesab gndermi; 9 ubata dein (1.500 dolar). Ayrca genlik kolu ynetiminden ayrldn da bildiriyor. vandan iki aklama aldk. lki nemli deil, bir askeri kolejin de fotoraflarn eklemi. kincide de kayda deer birey yok. nemli olan ifreli (D-XIII) mesaj deifre edememesi. Antoniodan da tutumunu zrl gsteren bir yaz aldk (D-XII). Radyoda yeni bir kayp bildiriliyor, sonra da yalanlanyor, bu da Loronun doru syle-
80
diini kantlyor. [sayfa 80] 22 Mart (.....) de, kamp (...) brakp, iyi koruyamadmz (...) biraz yiyecekle yola ktk. Aaya leyin vardk ve ziyaretilerle birlikte 47 kii olduk. nti geldiinde, Marcosun yapt bir yn hatay aklad. Parladm ve Marcosa bu sylenenler doruysa, gerilladan kovulacan syledim; bunu yapacamza kendisini kuruna dizmemizi syledi. Irman banda be kiilik bir pusu kurulmas ve Antonionun ynetimindeki Miguel ve Lorodan oluan kiilik grubun kefe kmas emrini verdim. Pacho, Arganarazn evine bakan kurak tepedeki gzetleme yerine gitmiti, fakat birey grememi. Keifiler akam dndler, onlara sert bir uyarda bulundum. Olonun tepkisi takn oldu ve kendini savundu. Toplant zamanszd, grltl geti, iyi sonu da vermedi. Olaylar Marcosun syledii gibi gereklememi olsa gerek. Rolandoyu, adamlarn says ve blnmeleri iini zmlemek iin gnderdim. nk merkezi grupta bulunan bizler, 30' dan fazla insan, alk ekiyorduk.
20
23 Mart Sava harekatyla geen bir gn. Pombo, yukarda kalan birka eyay tamak iin bir gondola dzenlemek istedi, kar ktm ve Marcosun yerine biri gelinceye dein kalmasn syledim. Saat8 de, Coco, koa koa ordunun bir ksmnn pusuya dtn haber vermeye geldi. Sonu imdilik 60 milimetrelik 3 havantopu, 16 mavzer, 3 BZ, 3 USS, bir 30luk, iki radyo, bir yn bot vs, 7 l, 14 salam tutsak, 4 yaral. Ama yiyecekleri elegeiremedik. Nacahuasunun iki ucundan ilerleyip, merkezde, tek. noktada birlemeyi ngren hareket plan da elimize geti. Adamlar hemen kar tarafa geirdik, Marcosu ve aa yukar tm ncleri harekat yolu zerine koydum; merkez ve artlarn bir ksm savunma iin kaldlar, Braulio ise teki harekat yolunun ucunda [sayfa 81] pusuya yatt. Geceyi byle geireceiz, bakalm yarn o
20
Orjinalinde okunaksz yerler.
81
nl rangerlar gelecek mi? Tutsak den bir binba ve bir yzba blbl gibi konutular. El Chinonun getirdii mesaj deifre ettik. Debrayin yolculuundan, El Chinonun toplad 60.000 peso yardmn bize gnderileceinden szediyor ve neden vana yazmadklarn aklyor. Sanchezden Mitoyu baz yerlere yerletirme olanaklar hakknda bilgi veren bir yaz aldm. 24 Mart Toplam ganimet unlar: 16 mavzer, 64 obsyle 3 havan topu, 2 BZ, 2000 mermi, herbiri 2 arjrl 3 USS, 2 erit mermiyle bir 30luk. 7 l ve 14 tutsak var. Bunlardan drd yaral. Marcosu kefe yolladk, ama bir sonu vermedi. Uaklar imdi evimizi bombalyorlar. ntiyi tutsaklarla son kez konumaya gnderdim. Giysilerinden iimize yarayanlar kartp alkoyduktan sonra salverecek. ki subayla ayrca konuuldu, onlar da giyinik gittiler.Binbaya, llerini aldrmas iin 27 Mart leye dein sre verdik ve burada kald taktirde btn Lagunillas blgesi iin bir atekes nerdik. .akat ordudan istifa edecei cevabn verdi. Yzba, orduyu brakmken, bir yl nce, partinin isteiyle dndn ve Kbada okuyan bir kardei olduunu syledi. Bundan baka bizimle ibirlii yapmaya hazr iki subayn daha adlarn verdi. Uaklar bizi bombalamaya balaynca mthi bir korkuya kapldlar. Yalnz onlar deil, bizden de iki kii: Raul ve Walter. Bu sonuncusu pusuda da ok gevek davranm. Marcos evreyi tarad. Kimseye rastlamam, Nato ve Coco, ie yaramaz birka kiiyle gondolaya gittiler, ama adamlar yrmek istemedikleri iin onlar geri gndermiler. Bu adamlara yol vermeli. [sayfa 82] 25 Mart Gn, olaysz geti. Leon, Urbano ve Arturo, rman her iki kysna da egemen olan bir noktaya gzlemcilie gittiler. leyin Marcos pusudaki yerinden kt ve herkes asl pusunun bulunduu yerde topland. Saat 18.30da, btn gerillaclarn nnde, yolculuun ve anlamnn bir analizini yaptm. Marcosun hatala-
82
rn eletirdim ve onu grevinden alp nc gcn nderliine Migueli getirdim. Ayrca Paco, Pepe, Chingolo ve Eusebioya, almadklar taktirde kendilerine yemek ve sigara verilmeyeceini ve eyalarnn alnp ihtiya sahiplerine datlacan duyurdum. Kollenin gelip grmek istediine de iaret ettim; burada bulunan genlik kolu yelerinin kovulmasnn szkonusu olduu u srada bu geli ok isabetliydi. nemli olan olaylar, olaylarla dorulanmayan szler bo. Eitime ve inein aranmasna balamalarn syledim. Pedro ve Doktorla konutum, onlara, gerillac niteliini yar yarya kazanm olduklarn mjdeledim, ayn eyleri Apolinara da tekrarlayarak moralini ykselttim. NValteri, yolculukta kendini koyvermesi, savataki tutumu ve uaklar grnce korkuya kaplmas nedeniyle eletirdim. Hibir tepki gstermedi. El Chino ve El Pelado ile baz ayrntlar belirttik ve .ransza da durumun szl bir aklamasn yaptm. Toplantda gurubumuza Bolivya Ulusal Kurtulu Ordusu adn verdik. (atma hakknda bir bildiri yaynlayacaz.) 26 Mart nti, Antonio, Raul ve Pedro, erkenden Tikucha blgesinde bir inek bulmaya kmlar, fakat, buradan 3 saat uzaklkta askerlere rastlaynca grnmeden dnmler. plak bir tepede mevzi aldklarn ve parlak daml bir evden sekiz askerin ktn grdklerini anlattlar. Yaki dediimiz rman hemen yaknndaydlar. Marcosla konutum, onu artlara [sayfa 83] katlmaya gnderdim. Ama, davrannn dzeleceini sanmyorum. Ufak bir gondola yapld, eski nbetiler yine yerlerini aldlar. Arganaraz gzlediimiz yerden 30-40 askerin ve bir helikopterin indiini grdk. 27 Mart Bugn haber patlad, radyo btn gn bundan szetti; birok bildiriler yaynland ve Barrientos bir basn toplants yapt. Resmi bildirinin belirttii l says, bizim bildiimizden bir fazla, gya yaraiymlar da biz onlar kuruna dizmiiz; bizlerin de 15 l ve 4 tutsak verdiimizden, bunlardan 2sinin yabanc olduun-
83
dan, ayrca intihar eden bir baka yabancdan ve gerillann bileiminden szediyor. Kaak ve tutsaklarn konutuu belli, ama ne dediklerini bilemiyoruz. Herey, Taniann tehis edildiini gsteriyor; eer yleyse iki yllk titiz ve sabrl bir alma boa gitti demektir. Ziyaretilerin dnmeleri ok gleti. Bu durum Dantonun hi houna gitmedi sanrm. Bunu ilerde anlayacaz. Benigno, Loro ve Julio, Pirirendaya gitmeye alacaklar. Grnmeden oraya varmalarn, orada 2 ya da 3 gn kalmalarn ve sonra Gutierreze inmelerini emrettim. Keif ua birka parat att. Nbeti bunlarn av alanna indiklerini syledi. Antonioyu iki kiiyle birlikte bilgi toplamaya ve tutsak almaya gnderdim. Kimseyi bulamamlar. Akam kurmay toplants yapld ve gelecek gnlerde neler yapacamz dnld. Yarn, msr getirmek iin kk evimize bir gondola- yaplacak; sonra yiyecek satnalmak zere Gutierreze gidilecek. Ormanda, byk bir olaslkla Pincal ve Lagunillas arasndaki blgede, gelip geen aralara kar bir artma saldrs da dnlyor. Bir de bildiri (No.l) kaleme aldk. Bunu Camirideki gazetecilere ulatrmaya alacaz (D-XIII). [sayfa 84] 28 Mart Radyolar btn gn gerilla sava haberleri veriyor. Gya, 120 km apnda bir yerde 2000 kiiyle kuatlmz ve napalm bombardmanlaryla desteklenen ember gittike skyormu, 10-15 kadar da kayp vermiiz. Braulio ve emrine verdiim 9 kii msr bulmaya gittiler. Akamzeri bir dizi lgnca haberle geldiler. 1) lerdeki durumu bize haber vermek iin nden giden Coco kaybolmu. 2) Saat 16da iftlie varmlar ve mahzene daha nce birilerinin gelmi olduunu sezmiler. Msr toplamak iin tarlalara dalnca Kzl Hadan yedi adam, iki doktor ve birok silahsz askerle karlamlar. Atekesin sona erdiini syleyerek onlar tutsak almlar, ama sonra yollarna devam etmelerine izin vermiler. 3) Bir kamyon dolusu asker gelmi fakat esir subaylar, askerlere ate emri vereceklerine, bizimkilerin szne uyup ekilmelerini sylemiler. Askerler disiplin iinde ekilmiler. Bizimkiler salk
84
servisini, rmekte olan cesetlerin bulunduu yere gtrmler. .akat adamlar onlar ykleyememi ve yarn gelip yakacaklarn sylemiler. Bizimkiler Arganarazn iki atn onlarn elinden almlar ve atlarn geemedikleri yerde Antonio, El Rubio ve Anicetoyu brakarak gelmiler. Coco kendisini aramaya kacamz srada, kageldi. Bir yerde uyuyup kalm olsa gerek. Benignodan daha bir haber kmad. .ransz, bize dardan salayaca yardmlar, fazlaca bir heyecanla anlatt. 29 Mart Hareketsiz, fakat haberden yana canl bir gn. Ordudan bir yn bilgi szyor. Bunlar gerekse, bize ok yararl olacak. Havana radyosu haberi duyurdu ve hkmetin, Kba olayn OEAya rnek gstererek Venezueladaki harekat destekleyeceini bildirdi. Beni fazlaca ilgilendiren baka bir haber var: Piraboy boazndaki arpmada iki gerillann ldrlmesi. Pirirendaya gitmek iin oradan geilir. Benigno orada bir kefe kacakt, bugn dnmesi gerekiyordu. Ancak, [sayfa 85] daha gelmedi. Boazdan gemesini yasaklamtm, ama bu gnlerde verdiim emirleri uygulamadklar oluyor. Guevara elini abuk tutmuyor; ona dinamit verildi, ama bugn kullanamad. Bir at vurdular ve bol bol et yedik; oysa bu et bize drt gn yetmeliydi. Zor olacaa benzer ama, teki at da buraya getirmeye alacaz. Civarda lekargalar dolatna gre cesetleri daha yakmadlar. Mahzen tamamlanr tamamlanmaz tanacaz; buras kullansz ve biliniyor. Alejandroya, Doktor ve Joaquinle birlikte burada (Ay kampnda) kalacan syledim. Rolando ise bitkin. Urbano ve Turna ile konutum; bu sonuncusuyla eletirimin nedeni zerinde bile anlaamadm. 30 Mart Herey durgunlat. leye doru Benigno ve arkadalar geldiler. Gerekten Piraboy boazndan gemiler ama iki kiinin ayak izinden baka birey grmemiler. Gitmeleri gereken yere de gitmiler; fakat kyller onlar grm, Pirirendaya en az 4
85
saatte gidilebileceini ve yolun tehlikesiz grndn belirttiler. Uaklar kk evi srekli mitralyz ateine tuttular. Antonioyu iki kiiyle birlikte rman yukarsna kefe yolladm; askerlerin hareketsiz beklediklerini, ancak suyun stnde bir keif faaliyeti grldn haber verdiler. Siperler de kazmlar. Ksra getirdiler, demek ki, darda kalrsak drt gnlk yiyeceimiz var imdi. Yarn dinleneceiz, leden sonra nc grup, iki harekat iin yola kacak: Birinci harekatn amac Gutierrezi igal etmek, dierininkiyse, Arganaraz-Lagunillas yolu zerinde pusu kurmak. 31 Mart nemli bir yenilik yok. Guevara mahzenin yarn tamamlanaca haberini verdi, nti ve Ricardo, askerlerin havan topu, hava saldrs v. dzenlemek zere ufak iftliimizi igal [sayfa 86] ettiini anlattlar. Bu, erzak almak iin Pirirendaya gitme tasarmz suya dryor; buna karn ManuePe adamlarn toplayp kk eve kadar sokulmasn emrettim. Bo ise, igal etmesini ve iki gn sonra yola kabilmemiz iin, durumu, bana iki adam gnderip duyurmasn; igal altndaysa ve ani bir saldryla alnamyacaksa, geri dnmelerini ve orduya El Pincal ve Lagunillas arasnda bir pusu kurmak iin Arganaraz iftliinin iki ynnde mevzilenme olana aramalarn syledim. Radyo, arlatanlklarn ve arpma hakknda yarresmi bildirilerini srdryor. Mevkimizi, Yaki ve Nacahuasu arasndaki yerimizi iyice tesbit etmiler; kuatmaya gemelerinden endie ediyorum. Benignoyla konutum, bizi almaya gelmemekle hata ettiini syledim ve Marcosun durumunu akladm. Akam Loro ve Aniceto ile konutum. Bu grme ekimeli geti, Loro, zlme durumunda olduumuzu syledi. Daha ak konumasn istedim. Marcos ve Benigno ile ilgili olduunu syledi, Aniceto onu yaryarya dorulad. .akat, sonra Cocoya konserve hrszlna kendisinin de katlm olduunu aklam, ntiye de Loronun Benigno ve Pombo hakkndaki szlerine ve gerillann zlme durumunda olduu kansna katlmadn sylemi.
86
AYIN ANALZ Olaydan yana zengin bir ay yaadk. .akat genel grnm u zellikleri tayor: Gerillann salamlama ve arnma aamas tamamland; imdi sra Kbadan gelenler arasndan pek fena olmayan unsurlarn da katlmasyla, yava yava gelime aamasnda. Guevarann adamlarnda genel dzey dk (2 kaak, 1 geveze tutuklu, 3 kuru kalabalk, 2 mzmz). Gsterili ve tam bir vuruun niteledii bir sava balangc, fakat olaylardan nce ve sonra zrsz kararszlklar grld (Marcosun grevden alnmas ve Braulionun hareketi) Dmann kar-saldrnn balad aamay imdiye kadar unlar belirledi; a) Bir tecrit etme eilimi b) Ulusal ve uluslar aras [sayfa 87] gereksiz yaygara c) imdilik tam bir etkisizlik d) Kylleri seferber etme abas. Kararlatrdmzdan da nce ve geride sava grm bir grup ve beraberimizde ihanet edecekleri muhtemel 4 kiinin ykyle, bir grubu yedekte brakarak yola kmak zorunda kalmtk. Durum parlak deil, fakat balamakta olan yeni bir gerilla aamasnn eiindeyiz, bunu atlatabilmek herey iyi gidecek. Bileimimiz: nc g: Miguel, Benigno, Pacho, Loro, Aniceto, Camba, Coco, Dario, Julio, Pablo, Raul. Art g: Joaauin, yardmcs Braulio, Rubio, Marcos, Pedro, Doktor, Polo, Walter, Vctor (Pepe, Paco, Eusebio, Chingolo). Merkez : Ben, Alejandro, Rolando, nti, Pombo, Nato, Turna, Urbano, Moro, Negro, Ricardo, Arturo, Euslaquio, Gevara, Willy, Ltis, Antonio, Leon (Tania, Pelado, Danton, Chino - ziyaretiler), Serapio (mlteci). [sayfa 88]
87
VI. NSAN 1967
1 Nisan ncler, saat yedide hazr oldular, olduka ge. Silahlar Ay Mahzenine saklamaya giden Camba ve Nato gelmemilerdi. Saat 10da gzetleme noktasndan dnen Turna, av alannda 3 ya da 4 asker grdn syledi. Mevzilerimize getik ve nbeti alan Walter katr ya da eekle gelen 3 askerin birey yerletirmeye uratklarn haber verdi; bana da gsterdi, ama ben birey grmedim. Btn bunlarn Walterin bir gz yanlmasndan ibaret olduunu ve saldrmayacaklarn dnerek saat 16da geri dndm. Yarndan tezi yok, her yeri boaltmaya ve Joaquinin yokluunda art gcn bana Rolandoyu geirmeye karar verdim. Nato ve Camba, saat 21de dndler. Orada kalan Joaquin, Alejandro, Moro, Serapio, Eustaquio ve Polo iin yiyecek ayrdktan sonra kalan hereyi yerletirmiler. Kbal bu duruma itiraz ediyorlar. Gnete kurutulmu etleri akama saklamak iin bir ksrak daha kestiler. Saat 23te Antonio bir uval msrla dnd ve hibir yenilik olmadn haber verdi. [sayfa 89]
88
Sabah saat 4te, Rolando kuru kalabalk eden drt gevek tipi (Chingolo, Eusebio, Paco, Pepe) yannda gtrmek zere kaldrarak yola kt. Pepe, kendisine bir silah vermemizi, burada kalacan syledi. Camba onunla gitti. Saat 5fe Coco geldi, bir inek kestiklerini ve bizi beklediklerini anlatan bir mesaj getirdi. ki gn sonra, leyin, iftliin aasnda, dadan akan derenin kysnda bulumamz, syledim. 2 Nisan nanlmayacak kadar ok sayda biriken eyamz mahzenlere yerletirmek iin btn gn altk; tama saat 17de sona erdi. Drt kiiyi nbeti braktk. Gn tam bir durgunluk iinde geti, blgede uak dolamad. Radyonun yorumcular emberin daraldn ve gerillaclarn Nacahuau boazlarnda savunmaya hazrlandklarn bildiriyor. Don Rembertonun tutuklandm, iftlii Cocoya satann o olduunu da sylyorlar. Vakit ilerlemi olduundan yarn sabahn 3'nde yola kmaya ve randevumuz ters ynde olduu halde, dorudan doruya Nacahuasudan geip bir gn kazanmaya karar verdik. Moro ile konutum, pisboazlk ve arkadalarn alaylaryla ileden karma gibi huylar yznden kendisini en iyilerden saymadm syledim. Bu konuda bir sre konutuk. 3 Nisan Program herhangi bir glk kmakszn gerekletirildi; Saat 3.30da yola koyulduk, ar ar yrdk, dnemeten saat 6.30da getik ve iftliin yaknlarna 8.30da vardk. Pusu yerinden getiimizde yedi cesetten geriye iyice temizlenmi yedi iskelet kaldm grdk; lekargalan grevlerinin sorumluluunu yklenmesini bilmiler. ki kiiyi (Urbano ve Nato), Rolando ile balant kurmaya gnderdim. leden sonra Piraboy boazlarma vardk. Orada, inek eti ve msr yedikten sonra uyuduk. [sayfa 90] Danton ve Carlosla grp olaslktan birini semelerini syledim: bizimle kalmak, yalnz balarna dnmek, ya da Gutierrezden gemek ve kendilerine daha iyi olanaklar aramak. nc seenei uygun buldular. Yarn ansmz deneyeceiz.
89
6 Nisan ok gergin bir gn. Saat 4te Nacahuasu rman getik ve yolumuzu srdrebilmek iin havann masn bekledik. Sonra Miguel keif yapmaya gitti ama bizi askerlerin ta yaknna gtrme tehlikesi yaratan iki hata iledikten sonra. Saat 8de Rolando bir ay nce ktmz boazn karsnda on kadar askerin bulunduunu haber verdi. Ar ar gittik. Saat 11de bir tepeye vardmzda tehlikeli blgenin dna kmtk. Rolando koa koa gelip boazda yzden fazla askerin mevzi ald haberini getirdi. Akam, dereye varmadan nce, rmak tarafndan srtmalarn sesleri duyuldu. Oraya doru seirttik ve drt kylyle Arganarazn birka ineini ele geirdik. Kyllerde, oniki ba hayvan alp getirmeleri iin ordunun verdii gei belgeleri vard. Birka kii daha grdk, ama onlar ileriden getikleri iin yakalayamadk. ki inei kendimize alkoyduk ve onlar dere yatana kadar gtrmek zere karya geirdik. Bu drt sivil, bir mteahhit ve olu, biri Chuquisacal, br Camirili kyllerdi. ok iten davrandlar. Bildiriyi onlara verdik. Yayacaklarn vadettiler. Bir sre onlar tuttuk ve sonra kimseye birey sylememeye sz verdikleri iin braktk. Akam yemek yiyerek geirdik. 7 Nisan Sa kalan inekle dere yatana daldk ve hayvan keserek gnete kuruttuk. Rolando, kmldayan hereyi vurma emriyle, rman yaknnda pusuya yatt, ama, btn gn birey olmad. Benigno ve Camba, bizi Pirerendaya gtrecek [sayfa 91] olan yoldan ilerlediler ve bulunduumuz derenin yaknndaki vadiden bir bk motoru sesi duyulduu haberini getirdiler. Urbano ve Julioyu, bir mesaj gtrmeleri iin Joaquine gnderdim. Geri dnmediler. 8 Nisan Bugn yeni birey yok. Benigno gitti fakat iini bitirmeden dnd. Yarn da bitiremeyeceini sylyor. Miguel, Benignonun tepelerden grm olduu bir vadiyi taramaya gitti ve geri dnmedi. Urbano ve Julio, Polo ile geri dndler. Askerler kamp al90
mlar, etraf taramaya kmlar, sonra bayrdan inmiler. Bu haberi gnderen Joaquin, iliikteki belgede (D-XIX) baka sorunlara da deiniyor. Elimizde inek ve danalar vard. .akat ineklerden biri kam, imdi drt hayvanmz var. Bunlardan birini ya da ikisini, elimizde kalan tuzla gnete kurutacaz. 9 Nisan Polo, Luis ve Willy, Joaquine bir yaz gtrmeye ve adamlaryla buraya gelmesine yardm etmeye gittiler. Nato ve Guevara onlara uygun bir snak aramaya ktlar, bulunca oraya yerletireceiz. Natoya gre, sel yatana yakn olmakla birlikte, hi de fena olmayan yerler varm. Miguel dnd. Grd kadaryla yolun Pirirendaya dein uzanmas ve srt antalanyla bir gn srmesi gerekirmi. Bunun zerine Benignoya, iini bir gnden nce bitiremiyeceine gre, yanda brakmasn emrettim. 10 Nisan Gn olaysz balad. Btn izlerimizi sildikten sonra Miguelin gsterdii boazdan geerek Pirerenda-Gutierrez yolunu gemeye hazrlandk. leye doru El Negro nefes nefese koup geldi ve onbe askerin rmak boyunca indiini haber verdi. Inti pusuda bekleyen Rolandoyu uyarmaya gitti. Beklemekten baka birey yapamazdk, bekledik. Tumay [sayfa 92] haber toplamaya gnderdim. lk haberler gecikmedi, canskcydlar, El Rubio (Jesus Suarez Gayol), ar yaralyd. Kampa l olarak getirildi, bana bir kurun rastlamt. yle olmu: Pusu, rman iki ynne blnm, sekiz art ve yardmc olarak onlara katlan ncden kurulmutu. Onbe askerin gelmekte olduunu duyan nti, El Rubio nun bulunduu yne gemi ve rmaktan grlecek biimde ok kt bir yerde mevzi aldn anlam. Askerler tedbirsizce ve rman kenarndaki patikalar bulmak iin rman kylarn tarayarak ilerliyorlarm. Pusuya dmeden nce Braulio ya da Pedro ile karlamlar. Atlar birka saniye srm. Askerler bir l, 3 yaral ve 6 tutsak brakmlar. Bir gedikli hemen lm, teki drd kam. El Rubioyu bir yaralnn yannda bulmular, Garand mar-
91
ka tfei tutukluk yapm. Yannda pimi ekildii halde patlamam bir de el bombas varm. Yaraly ar durumu nedeniyle sorguya ekememiler, biraz sonra o da, onlar yneten temen de lm. Tutsaklarn sorgusundan unlar anladk: bu onbe asker Nacahuasu rmann aasnda mevzi alan bir birliktenmi. Vadiyi amlar, iskeletleri toplamlar ve sonra da kamp igal etmiler. Askerlerin sylediklerine baklrsa, radyo, belgelerin ve fotoraflarn ele getiini syledii halde birey bulamamlar. Birlik 100 kiilikmi. Onbei bir grup gazeteciye kampmza kadar elik etmi. Grevleri bir keif yaptktan sonra saat 17de dnmekmi. Asl kuvvetler Pincalda bulunuyormu Lagunillasda 30 kii kadar varm. Pireboya doru giden grubun da Gutierreze ekilmi olduunu sanyorlard. Dalarda yollarm kaybeden ve susuz kalan bu grubun servenini anlattlar. Kaaklarn ge dneceklerini hesaplayarak pusuyu kaldrmadm. Rolando 500 metre kadar ilerlemiti imdi ncler ona yardm edebilecek durumdaydlar. nce ekilmelerini emretmitim ama sonra hereyi olduu gibi brakmay daha mantkl buldum.Saat 17de, sayca kabark bir ordu gcnn ilerlemekte olduu haberi ulat. Beklemekten baka birey yapamazdk. Pomboyu aydnlatc [sayfa 93] bilgiler toplamak zere gnderdim. Bir sre silah sesleri duyuldu ve Pombo askerlerin yine pusuya dtklerini haber vermeye kotu; birok l ve bir tutsak binba varm. Bu kez olay yle gelimi: Irmak boyunca tedbirsizce yaylarak ilerlemiler. Srpriz tam olmu. Bu kez kt, 5 yaral ve toplam 22 tutsak (verilerin yetersizlii nedeniyle kesin bir bilano yaplmas olanaksz). 11 Nisan Sabahleyin teberiyi tadk ve El Rubioyu ara yokluundan toprak seviyesinde bir ukura gmdk. Tutsaklar gtrp salvermesi ve etrafa salan silahlan toplamas iin ntiyi artlarla braktk. Bu aramann tek sonucu: ki esir ve onlara ait iki Garand. 1 numaral bildiriden iki rnei, bunu gazetecilere ulatrmay vadeden binbaya verdik. Toplam kayplar unlar: kisi temen olmak zere 10 l, bir binba ve birka gedikli olmak zere 30 tutsak, bunlardan 6s yaral (biri ilk at-
92
mada). Bunlar eitli alaylara mensup olmakla birlikte 4'nc tmenin emrindeydiler. Rangerlardan, paratlerden ve blgedeki alaylardan olanlar var, hepsi de ocuk denecek yata. Tama ve yerletirmeye yarayacak bir mahzen bulma ii ancak leden sonra sona erdi. .akat yerletiremedik. Son aamada inekler rkt, yle ki elimizde yalnzca bir dana kald. Erken saatte yeni kampmza vardmzda adamlaryla birlikte aaya inen Joaquine ve Alejandroya rastladk. Anlattklarna baklrsa, grld sylenen askerler Eustaquionun fantazisinden baka birey deil ve bunca tanmalar bo yere. Radyo yeni bir kanl arpma olduunu, ordunun 9 l verdiini ve bizden de drt kiinin cesedinin tehis edildiini duyurdu. ilili bir gazeteci kampmzn ayrntl bir tanmn yapt. Benim de sakalsz ve pipolu bir resmimi bulmu. Nasl ele geirdiini aratrmamz gerekiyor. st mahzeni kefettiklerine dair belirtiler var, ama bu kesin deil. [sayfa 94] 12 Nisan Saat 6.30da kaybettiimiz drt arkadatan geriye kalanlar El Rubioyu anmak ve akan ilk kann, Kbal kan olduunu belirtmek iin topladm. Ricardo ile kan bir olaydan sonra Cambann, Kbahlara olan gveninin her geen gn biraz daha sarsld hakkndaki szleri zerine, ncler arasnda yerleen Kballan kmseme eilimine dikkatlerini ektim.Ate gc ve arpma evki artan birliimizin sayca azalmasna bir are aramak ve yeni gnlller ekmek gereine de deindim. Natonun uygun bir yere kurduu yeni mahzene ganimetleri yerletirdikten sonra, saat 14te ar admlarla ilerlemeye baladk. yle yava yryorduk ki, ilerlemiyorduk demek daha doru olur.Hemen sonra da, bir dere banda mola verip uyuduk. imdi ordunun kabullendii l says 11; herhalde bir l daha buldular ya da yarallardan biri ld. Debraynin kitab zerine eitime baladm. Yeni bir mesaj ksmen deifre ettik, iinde nemli birey yok.
93
13 Nisan Daha hzl ilerlemek iin grubu ikiye ayrdk, ama yine de ar ilerledik. Kampa saat 16da vardk, son gelenler de 18.30da vardlar. Miguel sabah gelmiti. Mahzenler bulunmam ve hibireye el dememi; herey olduu gibi duruyor, sralar, mutfak eyalar, frn, erzaklar. Aniceto ve Raul kefe ktlar, ama yeterli olmad, yarn kira rmana dein gitmeli. Kuzey amerikallar, Bolivyaya danman gnderilmesinin eski bir tasarya dayandn ve gerillayla hibir ilgisi bulunmadn iln ediyorlar. Yeni bir Vietnamn ilk aamas eiindeyiz belki. [sayfa 95] 14 Nisan Tekdze bir gn. Hastalarn snandan yiyecek tadlar, bize be gn yeter. st mahzenden, sttozu kutular getirmeye gittiler. Yirmi kutunun anlalmaz biimde yok olduu meydana kt. Moro 48 tane gtrmt ve kimse gidip bunlar alacak vakit bulmu olamaz. St, hep bamza i ayor. Mevzileri Joaquinin geliine dein pekitirmek iin zel mahzenden bir havan topu ve bir makineli tfek kardk. Harekat ynetme biimimiz belirli deil, ama en uygunu, topluca kmak ve Muyupampa kesiminde bir sre arptktan sonra kuzeye ekilmektir sanrm, olanaklar elverdii lde Danton ve Carlosu duruma gre Sucre-Cochabamba yolu stne yerletireceiz. Bolivya halkna 2 numaral bildiriyi ve Manila iin de 4 numaral raporu kaleme aldk. Bunu .ransz gtrecek (D-XXI). 15 Nisan Joaquin artlarla geldi. Yarn hareket etmeye karar verdik. Blgede uaklarn dolatn ve makilere ate edildiini sylediler. Yeni birey olmad. Gidenlerin yardmndan yararlanacak olan artlara (Marcos) 30luk bir makineli tfek vererek grubun donanmn tamamladk. Akam, yolculuk hakknda tler verdim ve st kutula94
rnn yrtlmesi konusunda ciddi uyarlarda bulundum. Kbadan gelen uzun bir mesaj deifre ettik. Lechio haberlerimizi alm; bizi destekleyen bir bildiri yaynlayacak, sonra da gizlice, en ok yirmi gn iinde lkeye gelecekmi. .idele son olaylar hakknda bilgi veren bir mektup kaleme aldk. (No. 4) ifreledik ve grnmez mrekkeple yazmay kararlatrdk. [sayfa 96] 16 Nisan ncler saat 6.15te hareket ettiler, bizde 7.15te yola ktk ve kira rmana dein hzl yrdk, fakat Tania ve Alejandro ge kaldlar. Termometreyi koyunca Tanianm 39dan fazla ve Alejandroriun 38 derece atei olduu grld. stelik bu gecikme, nceden dzenlediimiz programa gre ilerlememizi de engelledi. Onlar El Negro ve Serapio ile kiradan 1 km uzakta braktk. Biz de Bella Vista adl iftlikten getik ve drt kyly bize patates, bir domuz ve msr satmalar iin zorladk. Bunlar bizim burada bulunuumuzdan korkan yoksul insanlard. Geceyi yemek piirerek ve yiyerek geirdik. Ertesi gn Tikuchaya yol alacamzdan, o zamana dein gizlendik ve yerimizden kprdamadk. [sayfa 97] 17 Nisan Haberler, kararlarmzda deiiklik yapmamz gerektirdi. Kyllere baklrsa Tikuchaya gitmek vakit kayb olurmu. Muyupampa (Vaca Guzman)ya ulaan daha ksa ve biti kesimi arabayla almaya elverili, dmdz giden bir yol varm. Uzun bir duraksama geirdim. Ama sonunda bu yoldan gitmeye karar verdik. Birini, geciken drt arkadaa Joaquinle kalmalarn sylemeye gnderdim ve Joaquine de orduyu buralarda oyalayarak youn bir harekata yeltenmesini engellemek iin, bir artma manevras yapmasn ve bizi gn beklemesini emrettim. Ondan sonra da saldrlardan, atmalardan saknarak geliimizi bekleyecekti. Akam bir kylnn oullarndan birinin ortadan kaybolduunu sezdik. Bizi ele vermeye gitmi olabilirdi. .akat buna karn yola ktk. .ransz ve Carlosu blgeden karmalydk. Moises iddetli karacier arlar yznden gecikenlerin gru-
95
buna katld. Ayn yoldan dnmekle, Lagunillasda haber alp harekete geen orduya ya da Tikuchadan gelen askeri birliklere rastlama tehlikesiyle kar karya geliyoruz, ama artlarla balantmzn kesilmemesi iin bunu yapmak zorundayz. Saat 22de hareket ettik ve molalarla 4.30a dein yrdk. O saatte mola verdik ve uyuduk. Yaklak 10 km yapmtk. Rastladmz kyllerden Simon adls, korkak grnmesine karn ibirlii yapmaya eilimli. Blgenin zengini olan Vides ise tehlikeli. Carlos Rodasn olunun kaybolduunu da unutmamalyz. Bu ocuk ekonomik bakmdan blgenin efendisi olan Videsin etkisiyle bir aptallk yapabilir. 18 Nisan afaa kadar yrm ve gecenin son saatlerinde mthi soua karn, bir gzel kestirmitik. Sabahleyin ncler civarda kefe ktlar; bir yerli evine rastlamlar, ama fazla bir bilgi edinememiler. Nbetiler, bir atly yakalamlar, bu da Carlos Rodasn oullarndan biriymi ve Yakundaya gidiyormu. Tutuklamlar. Ar ilerledik. Matagala, oradan da [sayfa 98] A. Padillann bir fersah uzaklktaki evine gittik. Vardmzda saat 3 olmutu. Adam korkuyordu; bizi sepetlemek iin elinden geleni yapt, ama ans yokmu, yamur yamaya balad ve konaklamak zorunda kaldk. 19 Nisan Btn gn orada geirdik, yolun her iki ynnden gelen kylleri tutukladk, bylece kalabalk bir tutuklu grubu olutu. Saat 13te nbetiler krallara layk bir armaan getirdiler: bu, Lagunillasl ocuklarn klavuzluunda peimize dm olan Roth adl bir ingiliz gazeteciydi. Belgeleri dzenliydi, ama kukulu eyler vard: pasaportunda renci yazlyken silinmi, gazeteciye evrilmiti (gerekte foto muhabiriyim, diyordu). Bir Porto-Rico vizesi var. Buenos-Airesden alman bir rgtleyici kartna ilikin soru sorduumuzda askeri okul rencilerine ispanyolca dersleri verdiini itiraf etti. Kamp yerine gitmi olduunu, orada kendisine Braulionun yolculuklarn ve bandan geenleri anlatan gnce-
96
sini gsterdiini anlatt. Hep ayn masal, disiplinsizlik ve sorumsuzluk her tarafta egemen. Gazeteciye elik eden ocuklardan, bizim buraya geliimizi birinin Lagunillasa koup haber vermi olduunu rendik. Rodasn olunu sktrdk. Kardeinin Videsin rgatlarndan biriyle 500-1000 peso arasnda deerlendirilen dl alabilmek iin gittiini rendik. Atn misilleme olarak elinden alp tutsak kylleri durumdan haberdar ettik. .ransz, ngilizden iyi niyetini kantlamas iin, buradan kmalarna yardm etmesini istememizi nerdi. Carlos bunu isteksizce kabul etti, ben ie karmadm. Saat 21de (...) vardk ve yolumuzu kyllerin durgun olduunu syledikleri Muyupampaya doru srdrdk. ngiliz, ntinin ileri srd koullar ve benim kaleme aldm raporu kabul etti ve saat 23.45te gidenlerle el skarak ky igal etmek iin yola ktk. Ben, Pombo, Tuma ve Urbano ile kaldm. Souk ok iddetliydi, ufak bir ate yaktk. Saat lde Nato gelip kyn 20 asker ve savunma devriyeleriyle alarma gemi olduunu [sayfa 99] syledi. ki M-3e ve iki tabancaya sahip devriyelerden biri bizim nclerle karlam, ama kar koymadan teslim olmu. imdi benden talimat istiyorlard. Vaktin ilerlemi olmas nedeniyle ekilmelerini emrettim. ngiliz gazeteciye, .ransza ve Carlosa kendileri iin hangi yolun daha iyi olacan dnp bizzat karar vermelerini syledim. Saat 4te geri dndk: Amacmza ulaamamtk. Carlos kalmaya karar verdi, bu kez .ransz isteksizce onu izledi. 20 Nisan Saat yediye doru, akamst rastladmz ve bize kahve ikram eden Nemesio Caraballonun evine vardk. Anahtar kapnn stnde brakarak gitmiti, evde bir ka rkek hizmeti vard. Irgatlardan satn aldmz msr ve kabakla yemek piirdik. Saat 13e doru beyaz bayrak ekmi, iinde Muyupampa kaymakam, doktoru ve papaz bulunan bir kamyonet geldi. Papaz almand. Onlarla nti konutu. Bar nermeye gelmiler, ama ulusal bir bar olacakm bu, araclk etmek istediklerini sylediler. nti, bar yalnz Muyupampa iin ve verilecek listedeki mallar saat 18.30a dein getirip vermeleri kouluyla kabul etti. Bunu vadedemediler; Blgenin ordunun denetimi altnda olduunu syleyerek
97
sreyi sabahn 6sna dein uzatmak istediler; onu da biz kabul etmedik. yi niyetlerinin kant olarak iki karton sigara getirmilerdi ve yolcunun Muyupampada tutuklandn, ikisinin sahte belge tamas nedeniyle, durumlarnn tehlikeli olduunu sylediler. Carlos iin i sarpa sard demektir, Dantonun kendini kurtarabilmesi gerekir. Saat 17.30. AT-6 gelip iinde bulunduumuz evi, yemek piirdiimiz srada bombaladlar. Onbe metre uzaa den bir bomba Ricardoyu hafife yaralad. Ordunun cevabyd bu. Askerlerin morallerinin nasl bozulduunu anlamak iin haberlere gzatmak gerek, gelenlerin anlattklarna baklrsa bkknlk ba gstermi. [sayfa 100] Saat 22.30da iki atla yola ktk (biri Videsin olundan aldmz; teki gazetecininki) ve Tikchaya doru gittik. Saat 1.30da mola verdik ve uyuduk. 21 Nisan Roso Carrasconun evine dein yrdk. Bizi ok iyi karlad ve bize ihtiyacmz olan hereyi satt. Akam, Muyupampa-Monteagudo yolunun doru ikiye ayrld Taperillas sapana kadar yrdk. Niyetimiz bir su banda oturmak ve pusu kurmak iin keif yapmakt. Pusu kurmamzn bir baka nedeni daha vard; radyo bir fransz, bir ingiliz ve bir arjantinli cretli askerin ldrldn haber veriyordu. Bu kukuyu gidermeli ve ibret olacak bir ceza vermeliydik. Yemekten nce, Nacahuasuda len Vargasn kaynbabas, ihtiyar Rodasn evine uradk ve ona bir aklamada bulunduk. Yetinmi grnd. ncler emirleri iyi anlamamlar; yollarn srdrp kpeklerin uyanmasna ve iddetle havlamasna neden oldular. 22 Nisan Yanllklar sabahtan balad; Rolando, Miguel ve Antonio, biz ormana ekildiimiz srada pusu kurmak iin kefe ktlar. .akat YP.B marka kamyonette bizim izlerimizi inceleyen adamlara ve geceyi burada geirdiimiz hakknda bilgi veren bir kylye
98
rastlamlar ve onlar tutuklamaya karar vermiler. Bu, tasarlarmz altst etti, fakat pusuyu gndz vakti kurmaya ve geecek kamyon ve mallar ele geirmeye karar verdik. Pusu, ordunun gelme olasl karsnda onu da beklemekle grevliydi. Bal, muz ve baz baka mallarla ok sayda kyl tayan bir kamyona el koyduk. .akat izimizi srp gelen bir kamyonla, tankerlere dokunmadk. Epeydir hasret kaldmz ekmeklerin bir trl gelmek bilmemesi nedeniyle geciktik. [sayfa 101] Niyetim, btn yiyecekleri kamyonete ykleyip nclerle birlikte 4 km uzakta bulunan Tikucha yolunun ikiye ayrld yere gitmekti. Karanlk basarken, kk uak siperlerimizin zerinde umaya balad ve evredeki evlerin kpekleri, havlamalarn daha da iddetlendirdi. Saat 20de, orada gzetim altnda olduumuz kesin olduu halde yola kmaya hazrlanyorduk ki, ksa bir atmann grlts ve teslim olmamz bildiren sesler duyuldu. Hepimiz akna dnm, ne olup bittiini hi mi hi anlayamamtk. Neyse ki, teberi kamyonetteydi. Hereyi o anda dzenleyiverdik. Sadece Loro aramzda deildi, fakat atma, bizi kuatmak iin tepeyi evirmekte olan askerlerin klavuzlarn gren Ricardo ile baladna gre, Loronun bana birey gelmediine inanabilirdik. Klavuz belki de yaralanmt. Kamyonet ve atlarla yola ktk. Alt atmz vard. ocuklar, kimi yaya, kimi atla gidiyordu. Sonunda hepsi kamyonete atlad. nclerse atlara bindi. Tikuchaya saat 3.30da, papazn malikanesinin bulunduu Mesona da 6.30da vardk, sonra bir ukurda gizlendik. Harekatn bilanosu olumsuzdu, bir yandan disiplinsizlik, tedbirsizlik (geicidir, umarm), br yandan bir insan kayb. Ayrca parasn deyip de gtremediimiz mallarla, Pombonun cebinden den dolar paketi. te bu harekatn sonular. Ayrca, gafil avlanmz ve sayca az bir grup tarafndan bozguna uratlmz da var. Moralleri olduka yksek olmakla birlikte, adamlarmzn iyi dven bir g olmalar iin daha ok aba gerekiyor. 23 Nisan Dinlenme gn ilan edildi, yeni birey de olmad. Gn ortasnda kk uak (AT-6) blgede dolat; nbetilerin saysn
99
arttrdk ama, yeni birey kmad. Akam, ertesi gn iin gerekli talimat verildi. Drt gn Benigno ve Aniceto, gidip Joaquini arayacak, drt gnde Coco ve Camba, Rio Grandeye giden patikada bir kefe kp buray kullanlr duruma sokacaklar. Joaquin gelinceye kadar msrlarn civarnda kalacaz ve ordunun gelip gelmeyeceini anlayacaz. Joaquin, [sayfa 102] btn adamlaryla gelme ve hasta olan varsa, gecikenlerden birini onun yannda brakma emrini almt. Danton, El Pelado ve ingiliz gazetecinin balarna geleni daha bilmiyoruz; basna sansr kondu. Baka bir atmadan ve -be tutsaktan sz ediliyor. 24 Nisan Keifiler yola kt. Irman bir km daha yukarsna, ufak bir dzle yerletik. Gr alan, papazn iftliinden yaklak 500 metre yakn olan, son kylnn evine kadar uzanyor (tarlada marihuana bulduk). Kyl dndnde arp kald. leden sonra bir AT-6, kk evin zerine iki yaylm at yapt. Pacho gizemli biimde kayboldu, hastayd ve geride kalmt. Antonio ona yolu gstermi ve 5 saatte ulaabilecei yolda ilerlemeye balam; fakat gelmedi. Yarn kp onu arayacaz. 25 Nisan Kara gn. Saat 10da Pombo gzetleme yerinden gelip 30 askerin kk eve doru ilerlediini haber verdi. Antonio gzetleme yerinde kald. Hazrlandmz srada koup bakt, askerlerin 60 kii kadar olduklarn ve daha gelenlerin bulunduunu syledi. Gzetleme yerinin yetersiz olduu artk ortadayd; bu yer olaylar nceden haber almamza elverili deildi. Kampn giri yolunda, o andaki olanaklarmzla pusu kurmaya karar verdik. Alelacele akarsuyun kysnda, 50 metre gr uzakl olan kk, dik bir yokuta mevzi aldk. Urbano, Miguel ve ben otomatik tfeklerle yerletik. Doktor, Arturo ve Raul sa tuttular, grevleri ka ve o ynden ilerlemeyi engellemekti; Rolando, Pombo, Antonio, Ricardo, Julio, Pablito, Dario, Willy, Luis, Leon onlar yandan bastrmak iin akarsuyun br yannda mevzi aldlar. nti, sel yatanda kald, oraya snmaya kalkanlara saldracakt. Nato ve Eusta-
100
quio gzetlemeye getiler, ama ate balar balamaz ekilmelerini emrettim; El Chino, kamp korumak iin art kald. Elimdeki yetersiz mevcuttan kii eksilmiti: kaybolan Pacho, onu aramaya giden Turna ve Luis. [sayfa 103] ok gemeden dman ncleri grnd. Bunlarn alman oban kpei ve klavuzdan kurulu olduunu grmek bizi artt. Hayvanlarn sinirli bir grnm vard, ama bizim oradaki varlmz sezmie benzemiyorlard. Yollarna devam ettiler; ilk kpee nian aldm, ama vuramadm, namluyu klavuza evirdiim srada M2 tutukluk yapt. Miguel baka bir kpek ldrd ya da bana yle geldi ve artk kimse pusuya girmedi. Ordunun brne aralkl atlar balad. lk arada Urbanoyu geri ekilmeleri emrini iletmeye gnderdim, fakat Rolandonun yaral olduu haberi geldi.Biraz sonra getirdiler; ok kan kaybetmiti ve plazma verilirken ld. Kurun oyluk kemiini delmi, atardamarlara ve sinirlere ulamt; daha birey yapmaya frsat bulamadan tm kann kaybetti. Gerilla en iyi yesini ve ayn zamanda temel talarndan birini kaybetmiti. ocuk denecek yatan beri arkadamd. stilaya kadar 4'nc kolun habercisiydi ve bu yeni devrimci servene de katlmt. Bu adsz l hakknda, gelecek iin kalplaabilecek sz olarak unu syleyebiliriz: Senin kk, cesur yzba bedenin, sert grntsyle sonsuzlua kadar yaayacak. Daha sonras ar bir geri ekilme harekat oldu. Rolandonun (San Luis) cenazesini de beraberimizde tadk. Pacho bize daha ge katld. Yanlm ve Cocoya katlm, bu yzden dn btn gecesini alm. Saat 3te cenazeyi ince bir toprak tabakasnn altna gmdk. Saat 16da Benigno ve Aniceto geldiler, ordunun pususuna (daha dorusu bir karlama) dtklerini; srt antalarn kaybettiklerini anlattlar. Ama sasalim kurtulmulard. Olay, Benignonun hesabnca, biz Nacahuasuya vardmz srada olmutu. te, iki k yolumuz da kapanmt ve artk tepelere trmanmak zorundaydk. Rio Grandeye doru gitmek iki ynden iyi deil. lk olarak, bura doal bir k yoludur ve ikinci olarak, bizi henz haber alamadmz Joaquinden uzaklatrr. Akam, yolun Nacahuasu ve Rio Grandeye doru ikiye ayrlan yerine vardk ve orada uyuduk. Grubumuzun tamamlanmas iin
101
Coco ve Cambay da orada bekliyeceiz. Harekatn bilanosu son derece olumsuz, Rolando ld; yalnz bu deil, orduya verdirdiimiz kayp da olup olaca iki adamla bir kpek. Durumu iyi inceleyememitik, nianclar da dman grmyorlard. Gzetleme yeri de ok ktyd, bu yzden nceden hazrlanmamza yeterli deildi. Bir helikopter, papazn evinin yanna iki kez indi, sanrm bir yaraly almak iin. Uaklar eski mevzilerimizi bombaladlar; bu da onlarn hi ilerlemediklerini kantlyor. 26 Nisan Birka metre uzaklanca birini Coco ve Cambay aramaya gnderdim. Miguele de, bu srada kamp yapp bekleyeceimiz bir yer bulma emri verdim. .akat leyin brleriyle dnd. Sylediklerine baklrsa, ykn altnda glkle drt saatlik bir yol amlard ve oradan tepeye trmanlabilird:. Bununla birlikte, Benigno ve Urbanoyu, daha yakn olan Nacahuasuya dklen nehrin vadisine trmanma olana aratrmalar iin gnderdim; fakat gne batarken dndler ve hereyin ok kt gittiini sylediler. quiriye ulaan bir yol bulmak umuduyla, Coconun at patikadan yolumuzu srdrmeye karar verdik. Bir maskotumuz var: Lolo adnda bir karaca. Bakalm o ok yaayacak m? 27 Nisan Coconun drt saat srdn syledii yolu ikibuuk saatte atk. Turun aalarnn sk olduu bu yerin haritada Masico olarak iaretlenen yer olduu kansna vardk. Urbano ve Benigno yol amay srdrdler, fazladan, bir saatlik bir ksm eklediler. Geceleri souk iddetli oluyor. Bolivya radyolar ordunun bir bildirisini yaynlad; burada kpek bakcs bir sivil klavuzun ve Royo adl kpein lmnden szediliyor. Bizden de Rubio adli bir Kbal ile bir bolivyalmn ldn ekliyor. Ayrca, Dantonun Camiri yaknlarnda tutuklu olduu, brlerinin de hayatta ve onunla birlikte olduklar anlalyor. Ykseklik 950 metre. [sayfa 105]
102
28 Nisan Saat 15e dein ar ar yrdk. Bulunduumuz yerde nehir su kaybetmiti ve baka bir ynde akyordu. Orada durduk. Kefe kmak iin vakit ge olmutu, kamp yapmak iin suyun kenarna dndk. Drt gnlk yiyeceimiz kald. Yarn quiri yoluyla Nacahuasuya ulamaya alacaz, fakat geit amak gerekiyor. Birok yerde yol bulmaya altk ama sonu alamadk. Burada, en azndan k olmayan bir boazdayz. Coco daha kefini yapmad apraz bir vadi grdn sanyor; yarn bu ii hep birlikte yapacaz. 35 nolu mesaj gecikmeyle, fakat tmyle deifre ediyoruz. Bir paragrafnda, Bertrand RussePn Vietnam hakkndaki bir arsnda imzamn da bulunmas iin izin istiyorlar. 30 Nisan Tepeyi amaya altk. Vadi sandmz dzlk, duvar gibi dik kayalarla bitiyor, ama bir yol bulup trmandk; dorua yaklarken karanlk bast ve orada uykuya daldk. ok da medik. Lolo ld. Zavallck Urbanonun fkeli huyunun kurban oldu. Tabancay ekip hayvan kafasndan vurdu. Havana radyosu, ilili muhabirlerden ald haberde, gerillaclarn kentleri yenecek gte olduklarn ve son olarak ii yiyecek dolu askeri kamyonlar ele geirdiklerini bildirdi. Siempre dergisi, Barrientosla yaplan bir grmeyi yaynlad. Barrientos eitli konulara deindikten sonra, orduda yankee askeri danmanlarnn bulunduunu ve gerillann, Bolivyann toplumsal koullarnn sonucu ortaya ktn kabul ediyordu. [sayfa 106] AYIN ANALZ Rubio ve Rolando gibi iki ciddi kaybmz olmasna karn herey normal gidiyor denebilir; hele ikincisinin lm ar bir darbe oldu, nk olas bir ikinci cephenin kumandanln ona brakmay dnyordum. Drt yeni harekata giritik; hepsi de
103
genel olarak olumlu sonular verdi. lerinden, El Rubionun kaybyla sonulanan zellikle baarlyd. Bunun dnda tamamen tecrit olmu durumdayz; hastalk baz arkadalarn saln rseledi, gcmz blme zorunda brakt. Bu da etkililiimizi azaltt. Joaquin le daha balant kuramadk. Kyller iinde taban yaratma ii henz pek geliemedi. Ne var ki, rgtl terr sayesinde ounluun tarafszln salayabileceimiz grlyor, sanrm destek daha sonra gelecek. Bir tek yeni gnll katlmad, lenlerden baka Taperillasda bir de Loronun izini kaybettik. Askeri strateji bakmndan u noktalara iaret edebiliriz: a) u ana kadar, ordu etkili bir kontrol kuramad. Bizi sktryorlar, fakat hareket etmemizi engelleyemiyorlar, nk Kem zayflar, hem de hareket yetenekleri az. stelik, kpeklere ve terbiyecisine kar son pusudan sonra dalara kmaktan ekineceklerini dnebiliriz, b) Yine grlt koparlyor. Ama bu kez iki tarafl olarak. Havanada yaynlanan makalemden sonra burada olduumu artk herkes rendi. Kuzey Amerikallarn buraya iddetle mdahale edeceklerine kesin gzyle bakabiliriz. Helikopter bile gndermeye baladlar ve biz burada henz grmemi olsak bile, paratler geldi, c) Ordu (en az bir ya da iki blk) tekniini ilerletti: bizi Taperillasda habersiz bastrd ve El Mesonda morali bozulmad, d) Haberalma konusunda bir kaynak oluyorlarsa da, kyllerin seferber olmas diye birey grlmyor. Yrekli ve etkili olmadklarndan, gvenilir bir haberalma kayna da deiller. Yok saymak daha iyi. Chinonun grevi deiti, ikinci ya da nc cephe kuruluncaya kadar sava olacak. [sayfa 107] Danton ve Carlos, kapldklar telan ve kama isteinin, br yandan da benim bunu engellemekte gstermi olduum gevekliin kurban oldular. Bunun sonucu olarak Kba (Danton) ve Arjantinle (Carlos) balantmz kesildi. Sonu olarak; gerillann kanlmaz srprizlerini kanlmaz kabul edersek, gidiin normal olduunu syleyebiliriz. Gerillann ilk snavn geiren savalarn moralleri yerinde. [sayfa 108]
104
VII. MAYIS 1967
1 Mays Bayram, al rp skp yol aarak kutluyoruz. Ar ilerliyoruz. Akarsuyun ayrlma izgisine daha ulaamadk. Almeida Havanada beni ve bolivyal nl gerillaclar ven bir konuma yapt. Sylev uzun, fakat iyiydi. gn yetecek yiyeceimiz var. Bugn Nato sapanla bir ku vurdu, ku dnemi balad demektir. 2 Mays lerlemenin ar yrd ve corafi durumun belirsizlik gsterdii bir gn. al rpy temizleme gl yznden, ancak iki saat yryebildik. Bir tepeden, Nacahuasunun yaknlarnda olduumuzu kestirdim; demek ok kuzeydeyiz, ama daha quiriden eser yok. Miguel ve Benignoya btn gn, quiriye ya da bir akarsuya ulaacak bir yol amalarn emrettim, nk hi suyumuz kalmad. Yiyeceimiz de kt kanaat [sayfa 109] be gn
105
yeter. Havana radyosu, abartmal Bolivya haberleri verip saldrm srdryor. Ykseklik 1760 metreye ulat, 1730 metrede uyuduk. 3 Mays Bugn srekli al rp kesme iiyle geirdik. ki saatlik yararl bir yryten sonra bir dere kenarna ulatk. Suyu bol ve ak kuzeye doru gibi. Yn deitirip deitirmediini anlamak iin yarn al rp bierek bir keif yapacaz. ki gnlk yiyeceimiz kald, o da azla yetinmek kouluyla. Nacahuasudan 200 metre ve deniz dzeyinden 1080 metre yksekteyiz. Uzaktan bir motor sesi geliyor, ama yn belli deil. 4 Mays Sabahleyin Coco ve Aniceto sel yatan kefe ktklar srada, biz de yol amay srdrdk. Saat 13te geldiler ve nehrin, douya ve gneye kvrldna gre, bunun ilerde ynn deimemesi kouluyla, quiri olabileceini sylediler. al rp temizleyenleri armalarn ve yolun, suyun ak ynne doru srdrlmesini emrettim. Saat 13.30da yola koyulduk ve saat 17de genel ynn dou-kuzey-dou olmasndan bu suyun quiri olamayacan anlayarak durduk. Yol aanlar su bulamadklar ve yalnzca kuru topraklar grdkleri haberini yolladlar; Rio Grandeye doru yol aldmz umarak ilerlemeye devam ettik. Arkadalarmz bir cacare21 (kakare) avladlar, ancak kk olduundan yol aclara braktlar. Kt kanaat iki gnlk yiyeceimiz var. Radyo, Loronun bacandan yaral olarak ele geirildiini bildirdi, imdiye kadar ifadesi iyi. Herey onun evde yaralanmadn gsteriyor, belki kaarken vurulmutur. [sayfa 110] 5 Mays Be saat yrdk ve 12-14 km yol aldk. nti ve Benignun kurduklar kampa ulatk. Haritada gsterilmemi olan Congri rma kysndayz. Bu akarsu, sandmzdan ok daha kuzeyde. Bu durumda u sorular akla geliyor: quiri nerede? Benigno ve
21
nsanlarn ya da hayvanlarn yaklatn grnce ten bir ku.
106
Aniceto, quiride baskna uramamlar myd? Saldranlar Joaquinin adamlar olmasn! imdilik, bizi Ay Mahzenine gtrecek yolda ilerlediinizi sanyoruz. Orada iki gnlk yiyeceimiz olmal. Sonra da eski kampa gideceiz. ki byk ku ve bir cacare vurduk. Bu bize yiyeceimizi arttrmamz, iki gnlk paket orba ve konserve et yedeine sahip olmamz salad. nti, Coco ve Doktor avlanmak iin pusu kurdular. Debrayin, gerilla eflii ya da kuruculuundan sank olarak Camiride bir askeri mahkeme tarafndan yarglanaca iln edildi; annesi yarn gelecekmi. Bu i etrafnda ok grlt koparlyor. Lorodan hibir haber yok. Ykseklik 840 metre. 6 Mays Ay Kampna varma hesaplarmz yanl kt. Kk ev sandmzdan da uzakm. Yol da tkalyd, amak gerekti. Eve, yrmekten bkm adamlarla ve 1400 metreye ulaan tepeleri aarak saat 16.30 da ulatk. Sondan nceki yemeimiz ok yavand. Yalnzca bir keklik vurduk onu da yolu aana (Benigno) ve onu izleyen iki kiiye verdik. Haberler hep Debra/le ilgili. Ykseklik 1100 metre. 7 Mays Ay Kampna erkenden vardk. Orada bulunan 8 kutu stle kahvalt ettik, biraz gcmz yerine geldi. Mahzenden baz gereler de kardk; bazuka grevi yapacak olan bir [sayfa 111] mavzeri Natoya verdik; ayrca 5 tane de tanksavar elbombas aldk. Nato, geirdii bir kusma krizi sonunda fenalat. Kampa varr varmaz, Benigno, Urbano, Leon, Aniceto ve Pablito kk iftlii gezmeye gittiler. Son orbalar ve eti yedik, ama mahzende biraz iya stokumuz var. Orada grdmz ayak izleri ve baz hasarlar askerlerin buradan gemi olduunu gsteriyor. Keifiler elleri bo dndler. Askerler iftlie girmiler ve msrlar kesmiler (Bugn, ben geleli ve gerilla resmen balayal tam 6 ay oluyor). Ykseklik 880 metre.
107
8 Mays Mahzenin dzenlenmesini ve iya kutularnn indirilip ielere doldurulmasn biraz erken emrettim. Baka yiyeceimiz de yok. Saat 10.30a doru pusu yerinden birka silah sesi duyuldu. Silahsz iki asker Nacahuasuya doru ilerliyorlarm, Pacho onlar nc sanm, ayak ve karnlarndan yaralam. Onlara, uyarsn dinlemeyip yrdkleri iin ate ettiini sylemi, onlarsa birey duymamlar. Pusu kt dzenlenmi ve Pacho doru hareket etmemiti. ok sinirli adam. Antonio ve birka kii sa tarafa gnderilince durum dzeldi. Askerler quiri civarnda olduklarn sylediler ama, yalan. leyin iki askeri, telala Nacahuasudan aa inerken yakaladk. Ava ktklarm, quiri yoluyla dnerlerken blklerinin yokolduunu ve onu aradklarn sylediler; onlar da yalan sylyorlard, gerek uydu: Askerler av alannda konaklyorlard ve helikopter bugnlerde onlara erzak tamad iin bizim iftlikten yiyecek almaya gidiyorlard. Birincilerin ellerinden kzartlm ve i msr paketlerini, drt kutu bal, eker ve kahveyi aldk; bylece yediimiz bol yala bugnk yiyecek iimiz zmlenmi oldu. Bazlar hastaland. Daha sonra nbetiler askerlerin, rman dnemecine gelip gittiklerini haber verdiler. Bunlarn says 27yi bulunca gerginlik artt. Anormal bireyler sezmi olacaklar ki, astemen Lorendo ynetimindeki grup ilerledi. Lorendo ate at [sayfa 112] ve iki acemi askerle birlikte ld. Gece oluyordu. Bizimkiler ileriye atlp alt asker yakaladlar. tekiler ekildi. Bilano: 3 l ve 10 tutsak, ikisi yaral; Yedi M-1 ve drt mavzer, kiisel eyalar, donatm ve almz gidermek iin iyayla yediimiz biraz yiyecek. O gece orada yattk. 9 Mays Saat 4de kalktk (btn gece uyumadm). Askerleri, konutuktan sonra salverdik. stlerindeki asker giysileriyle ayakkablar aldk, yerine, baka eyler giydirdik. Yalan syleyenlere gelince, onlar donla gnderdik. Yaraly da yklenip iftlie doru gittiler. Saat 6.30da mahzenden geip ganimetleri yerletirdikten sonra Maymunlar Deresine doru ekildik. Yiyecek olarak yalnz iyamz kald. Neredeyse baylyordum ve yine de yolumu, ar
108
admlarla srdrebilmek iin 2 saat uyumam gerekti; tm iinde, yry byle geti. lk rastladmz su kenarnda iyayla orba yaptk. ocuklar ok dermansz ve biroklarnda dem var. Gece, ordu, arpmann sonucunda verdii l ve yarallar aklad, ama tutsaklardan szetmedi; byk atmalar ve byk kayplar verdiimiz ne srlyor. 10 Mays Ar ilerliyoruz. El Rubionun mezarnn bulunduu kampa geldik. Kurutulmu etler ve yalar bozulmutu. Hepsini topladk. Askerlere ait hibir iz yok. Nacahuasuyu saknarak getik. Miguelin kefini yapt, fakat yolu ksmen tkal olan bir boazdan Pirirendaya doru yol almaya baladk. Saat 17de durduk. Kuru eti ve ya yedik. Ykseklik 800 metre. 11 Mays ncler bizden nce ktlar, haberleri dinlemek iin bir [sayfa 113] sre kaldm. Biraz sonra Urbano geldi: Benignonun bir yaban domuzu vurduunu, paralamak ve piirmek iin ate yakma izni istediini syledi. Benigno, Urbano ve Miguei gle doru yol amay srdrrken, biz de orada kalp hayvan yemeye karar verdik. Saat 14te yrmeye baladk ve saat 18de kamp yaptk. Miguei ve tekiler ilerlediler. Benigno ve Urbano ile serte konumalym: ilki, sava gn bir kutu konserve yemi ve inkar etmi; Urbano da El Rubionun kampndaki kuru etin bir ksmn. Blgede hareket halinde olan 4. Tmenin Komutan Albay Rochenun grevinden alnd iln edildi. Ykseklik 1050 metre. 12 Mays Ar yrdk. Urbano ve Benigno yol ayorlard. Saat 15te, 5 km uzaktan gl grdk. Biraz sonra da eski bir yol bulduk. Bir saat sonra, balkabaklar da bulunan usuz bucaksz bir msr tarlasna vardk. yayla kabak kzartmas ve msr taneleyip msr kebab yaptk. Kefe kanlar dndler ve temen Henry Lore-
109
donun gnlnde iyi bir dost diye szettii Chiconun evine gittiklerini sylediler; Chico evde deildi, ama ierde drt rgat ve bir hizmeti kadn vard; biraz sonra kocas da geldi, onu da alkoyduk. Pirinli domuz, sakatatdan kzartma ve ek olarak balkaba piirdik. Pombo, Arturo, Willy ve Dario uvallar beklemek iin kaldlar. Yazk ki evdekinden baka su bulamadk. Saat 5.30da ar admlarla ekildik, herkes hastayd. Evin beyi gelmemiti; ona, yaptmz hasar ve neleri kullandmza dair bir yaz braktk. Irgat ve hizmetilere de, hizmetleri karlnda 10ar peso verdik. Ykseklik 950 metre. 13 Mays Geirme, yellenme, kusma ve ishaller gn. Gerek bir [sayfa 114] org konseri. Domuzu sindirebilmek iin gn tam bir hareketsizlik iinde geirdik. Kusuncaya dein kendimi ok kt hissettim, sonra biraz dzeldim. Akam msr kebab, kabak ve dnk lenden arta kalanlar yedik, daha dorusu yiyebilecek durumda olanlar yedi. Btn radyolar, Venezuelaya yaplan bir Kba karmasnn baarszlkla sonulandn srarla yaynladlar. Leoni hkmeti ilgili kiilerin isim ve rtbelerini verdi, tanmyorum bunlar, ama bireylerin sarpa sard da anlalyor. 14 Mays Erken yola ktk, keyifsizdik. Amacmz, Benigno ve Cambann bir keif srasnda bulduklar bir patikadan Pirerenda glne varmakt. Hareketten nce adamlar topladm ve takldmz sorunlar hakkndaki dncelerimi syledim: en nemlisi, yiyecek konusuydu. Benignoyu bir kutu konserve yedii ve suunu kabul etmedii iin, Urbanoyu gizlice kuru et yedii ve Anicetoyu da yemek konusunda ibirlii yapmaya gnll iken baka konularda yanizdii iin eletirdim. Toplant srasnda yaklamakta olan bir kamyonun sesi duyuldu, Birgn iimize yarar diye, yakn bir snaa 50 kadar balkaba ve iki kental tanelenmi msr yerletirdik. Yoldan km, fasulye toplamaya balamtk ki, yaknmzda patlamalar duyuldu ve az sonra bizi vahice bombalayan
110
ua grdk. Ama mevzilerimizi deil, 2-3 km uza bombalyordu. Ufak bir tepeye trmanmaya baladk; oradan gl grnyordu. Askerler at srdryorlard. Gne batarken, sakinleri tarafndan ksa sre nce terkedilmi bir eve rastladk. Yiyecek boldu, su da vard. Gzel bir pilavl tavuk yahnisi yaptk ve saat 4e dein orada kaldk. 15 Mays Kayda deer birey yok. [sayfa 115] 16 Mays Yola kmadan nce, kusma ve ishalle birlikte iddetli bir karn arsna tutuldum. Ary demerolla kestiler; beni bir hamaa tarlarken kendimi kaybetmiim; uyandmda kendimi iyi hissettim, ne var ki kundak ocuu gibi altm kirletmitim. Bir pantalon buluturup verdiler ama, su yokluundan bir fersah teden pis pis kokuyordum. Gn olduumuz yerde geirdik, hi kendimde deildim. Coco ve Nato civarda kefe ktlar ve gneyden kuzeye ynelen bir yol buldular. Gece, ayndan yararlanp ilerledik, o da kaybolunca dinlendik. 17 Mays Yry saat 13e, yaklak gn nce brakld anlalan bir keresteci atlyesine varncaya dek srdrdk. .lar iinde eker, msr, iya, un ve su vard. Orada kamp yaptk. ocuklar kamptan kp ormanda kaybolan yollar kefe gittiler. Raulun ayanda iddetli arlar veren ve yrmesini engelleyen bir yara ald. Kuvvetli bir antibiotik srdk; yarn da yaracaz. Yaklak 15 km yol aldk. Ykseklik 920 metre. 18 Mays Roberto-Juan Martin. Gn, iiler ya da ordu gelir korkusuyla pusuda geirdik, yeni birey yok. Miguel ve Pablito gidip iki saat uzakta, aprazlama uzanan bir yol kenarnda su buldular. Raulun yarasn deldik
111
ve 50 cc. irinli sv akttk, sonra da iltihaba kar bir tedavi uyguladk. Bir adm atacak durumda deil. Bu gerillada ilk kez di ektim, kurban Camba. Herey iyi geti. Ufak bir frnda piirilmi ekmek ve akam da kt bir sebze orbas yedik, hepsini kustum. [sayfa
116]
19 Mays ncler kavakta pusu kurmak iin erkenden yola ktlar. Oraya varnca yerlerine biz getik, onlar da Raulu alp kavaa getirdiler, merkez grubun bir ksm bir suya dein yrd, antalar oraya brakp yava yava iyilemekte olan Raulu tamaya yardm etmek iin geri dnd. Antonio suyun ak ynnde ufak bir kefe kt ve terkedilmi bir askeri kamp buldu, orada da kuru erzak vard. Nacahuasu uzak olmamal ve yaptm hesaba gre Congri rmann alt tarafnda bulunuyoruz. Sanlann tersine, btn gn yamur yad. On gn yetecek kadar yiyeceimiz var, etraf balkabayla msr dolu. Ykseklik 780 metre. 20 Mays Camilo. Bugn yerimizden kprdamadk. Merkez grup sabahleyin pusuya yatt ve leden sonra hep Pombonun ynetiminde bulunan nc onun yerini ald. Pombo, Miguelin setii yerin kt olduu kansnda. Miguel, rman ak ynnde bir incelemeye kt ve srt antas olmadan iki saat iinde Nacahuasuyu buldu. Kim tarafndan atld belli olmayan bir el silah sesi duyuldu. Nacahuasu kysnda iki manga askere ait olmas gereken, baka bir askeri kampn izleri var. Luisnin hrnl yznden yine olay kt, ceza olarak pusuya gitmesini yasakladm. Olgunca karlad sanrm. Bir basn konferansnda Barrientos, Debraynin gazetecilik niteliini kabul etmediini ve Kongreden lm cezas isteyeceini aklad. Hemen hemen tm gazeteci ve yabanclar, ona, Debray hakknda soru sordular. Kendini, inanlmayacak kadar zayf dayanaklarla savundu. Bu adam alacak kadar yeteneksiz. [sayfa 117]
112
21 Mays Pazar. Yine ayn yerde kaldk ve le saatlerinden balayarak onar kiilik nbetlerle, pusuya yattk. Raulun durumu iyiye gidiyor.Yarasn ikinci kez yardlar ve yaklak 40 cc. irinli sv kardlar. Atei dt, ama ars var ve yryemez durumda, imdilik btn kaygm bu. Akam doya doya bir yemek yedik: orba, un, kurutulmu et kymas, motelu22 balkaba. 22 Mays Beklediimiz gibi oldu: dorama atlyesinin sorumlusu Guzman Robles, ofr ve olu leyin hurda bir ciple geldiler. Balangta olup bitenleri anlamak zere ordu tarafndan gnderilmi bir nc gibi grndyse de yava yava ald ve akam, olunu tutsak brakarak Gutierreze gitmeye raz oldu, yarn dnecek. ncler btn gece pusuda kalacaklar ve yarn saat 15e dek bekleyeceiz. Ondan sonra da hemen ekilmeliyiz, nk durum tehlikeli olabilir. Adamn bizi ele vermeyeceini sanyoruz, ama smarladmz teberiyi kuku uyandrmadan satn alabilecek mi? Topra zerinde kullandmz hereyin karln dedik. Tatarenda, Limon ve pitadaki durum hakknda bize bilgi verdi. pitada bir temen varm, br yerlerde asker yokmu. Tatarenda hakknda bildikleri de kulaktan dolma, oraya gitmemi. 23 Mays Gergin bir gn. Atlyenin sorumlusu btn gn grnmedi. evrede hareket sezilmiyordu, ama, biz yine de 17 yanda bir olan olan tutsa alp akam zeri ekilmeye karar verdik. Patikada bir saat yrdk ve yolda uyuduk. Yanmzda on gnlk yiyecek vard. [sayfa 118] 24 Mays ki saatte Nacahuasuya vardk, her taraf sszd. Saat 4te Congri rmann ak ynnde yrdk. Dn Ricardonun, bugn de Moronun ar ve isteksiz admlarna ayak uydurarak yava
22
Tuzsuz,halanm msr.
113
yrdk. lk yolculuumuzun ilk gnnde kullanm olduumuz kampa vardk. z brakmadk, yeni izlere de rastlamadk. Radyo, Debrayin Habeas Corpus23 dileinin reddedileceini duyurdu. Yaptm hesaba gre Saladillodan bir ya da iki saat uzaklkta bulunuyoruz, dorua ulatmz zaman ne yapacamz dneceiz. 25 Mays z brakmadan, bir buuk saatte Saladilloya vardk. Nehrin aknn tersi ynne doru, kaynaa dein yaklak iki saat yrdk. Yemeimizi orada yedik. Saat 15.30da tekrar trmanmaya baladk. Yine iki saat yrdk; saat 38de, dorua ulamadan, 1100 metrede kamp yaptk. Olana gre byk babasnn chaco24suna (ako) dein iki fersah ve Benignoya gre de Rio Grande zerindeki Vergasn evine kadar bir gnlk yol var. 26 Mays ki saatlik yryten ve 1200 metrelik doruu atktan sonra olann byk babasnn chacosuna vardk. Orada alan iki rgat bize doru yrdkleri iin yakalamak zorunda kaldk. Bunlar, ihtiyarn kaynbiraderleriydi. Yalar 16 ile 20 arasnda. Bize, olann babasnn yakalandn ve hereyi akladn anlattlar. pitada 30 asker varm, heryerde devriye geziyorlarm. Kzartlm domuz ve iyayla pimi balkaba yedik. Blgede su yok, pitadan fyla getiriyorlar. [sayfa 119] fyla getiriyorlar. Akam, pitaya 4 ve batya doru 4 olmak zere 8 km uzaktaki iki kardee ait chacoya doru yola kp afakta vardk. Ykseklik 1100 metre. 27 Mays Tembellik, biraz da umutsuzluk gn. Vadedilen mucizeler yerine, bula bula biraz kurumu eker kam ve ie yaramaz
23 Kiisel zgrlkleri gven altna almak ve zellikle kiiyi keyfi tutuklamalardan korumak amacyla ingilizler tarafndan X. yzylda yaplan bir szlemedir. Bugn birok dillerde yarg huzuruna karlmay isteme hakk anlamnda kullanlan bir terim olmutur. 24 Geimi salamaya yetecek kadar tarm yaplan toprak.
114
bir pres bulduk. Tahmin ettiimiz gibi chaconun ihtiyar sahibi leyin arabasyla, domuzlar iin tad suyla geldi. Dnerken, artlarn pusuya yatt yerde bireyler sezmiti. Artlar onunla bir rgat tutukladlar. Saat 18e dek alkondular ve bu saatte, pazartesiye dein civardan ayrlmamalarn ve kimseye boboazlk etmemelerini tleyerek, iki kardein kyle birlikte adam salverdik. ki saat yrdk ve Caraguatarenda yolu kenarnda, bir msr tarlasnda uyuduk. 28 Mays Pazar. Erkenden kalktk ve yola koyulduk. Bir buuk saatte Caraguatarenda chacolarn getik. Benigno ve Coco kefe ktlar, fakat bir kyl onlar grm; tutuklamlar. ok gemeden, zel korku belirtileri gstermeyen bir yn tutsak birikmiti yanmzda. htiyar bir kadn ve ocuklar bizi grnce haykrmaya baladlar. Ne Pacho, ne de Pablo kadn tutuklamaya cesaret edebildi. Kadnla ocuklar kye doru katlar. ki ucuna mevzilenerek saat 14te ky igal ettik. Biraz sonra petrol istasyonunun cipini aldk. Petrol istasyonuna ve kiilere ait olmak zere toplam iki cip ve iki kamyona elkoyduk. Bireyler yedik, kahve itik ve bir yn tartmadan sonra saat 19.30da pitacito ynnde yol aldk. Bir dkkana girdik ve 500 pesoluk mal alarak, bunlar trenle kyllere emanet ettik. Itayda konuk kaldmz evde bizi iten karladlar. pitacitodaki dkkann sahibi de oradayd. .iyat listesi yaptk, sk bir pazarla giritim; fakat,sanrm beni tandlar. [sayfa 120] Peynir ve ekmekleri vard, kahveyle birlikte ikram ettiler; ama bu konukseverlikte bir bityenii var. Santa Cruza giden demiryolunu izleyerek Espinoya doru yolumuzu srdrdk, fakat kamyonlarmzdan bir .ord, Espinodan 3 fersah beride bozuldu. Sabah onu altrmaya uraarak geirdik, ancak abalarmz boa gitti, nk 2 fersah daha gittikten sonra tam ve kesin olarak durdu. ncler iftlii ve cipini ele geirdiler, drt kez gidip gelerek bizi tadlar. Ykseklik 880 metre. 29 Mays Espino, eski ky 58deki su basknnda, sular altnda kald-
115
ndan, ne de olsa yeni bir ky. Sakinleri hep Guarani25, ok ekingen insanlar, ispanyolcay az biliyorlar ya da yle grnyorlar. Yaknda alan petrol iileri vard. Hepimizin, iine rahata yerleebileceimiz bir kamyon ele geirdik, ama frsat kardk, nk Ricardo yznden bir bataa saplanp kald. Ayr bir dnyadaymz gibi bir sessizlik oldu. Coco evredeki yollarda kefe kt, ama yetersiz ve eliik bilgilerle dnd. O derece yetersiz ki, tehlikeli olmakla birlikte bizi Rio Grandeye gtrecek olan bir yola sapmaya karar vermiken, vazgetik ve su bulunduu iin Mchiriye gittik. rgtlenme sorunlar nedeniyle saat 3.30da nc grubu ciple (Coco ile 6-7 kii), tekilerse yaya olarak yola ktk. Radyo, Camiride bulunan Loronun katn bildirdi. 30 Mays Demiryolu hattna vardk ama, Michuriye gittii iaret edilen yolun gerekte bulunmadn grdk. Aratrdk ve kavaktan 500 metre tede petrol yataklarna ulaan bir yol bulduk. ncler ciple oraya doru gittiler. Antonio geri ekilirken, bir delikanl kpeiyle ortaya kt, durmas iin uyarda bulununca da kap gitti. Bu olay karsnda Antonioyu yolun banda pusuda braktm ve 500 metre ileriye ekildik. [sayfa 121] Miguel gelip douya doru 12 km yol gittikleri halde ne eve, ne de suya rastladklarn, yolun da kuzeye doru kvrldn haber verdi. Yanma kii alp bu yolu 10 km kuzeye doru izleyip incelemesini ve karanlk basmadan dnmesini syledim. Saat 15te rahata uyurken pusudan atlan bir silah sesiyle uyandm. Haberler abuk ulat. Ordu ilerlemi ve tuzaa dm: lyle bir yaral, bilano bu galiba. Bu pusuya katlanlar, Antonio, Arturo, Nato, Luis, Willy ve Raul (bu sonuncusu geveke). Yaya olarak geri ekildik, kavaa dek 12 km gittik, fakat Miguele rastlamadk. O zaman rendik ki, cipin motoru su kaynatm. 3 km uzakta bulduk onu. Hepimiz tankn iine iedik ve buna bir matara su ekleyerek Julio ve Pablonun bizi bekledii son aamaya ulatk. Saat 2de herkes, tavuskuu ve domuz eti evirdiimiz bir atein evresinde toplanmt. Bir hayvan yedek olarak sakla25
Gney Amerikann (Brazilya-Arjantin) yerli halk.
116
dk, suya rastladka hayvana su iireceiz. Daha aalara iniyoruz, 750 metreden, 650 metreye. 31 Mays Cip, sidik ve bir matara suyla yolunu yiite srdryor. ki olay tempomuzu bozdu: Kuzeye kvrlan yol bitti, Miguel de yry durdurmak zorunda kald. Gzc gruplarndan biri, bisikletle tuzak kurmaya gelen (adamn ii buydu) Gregorio Vargas adl bir kyly yakalad. Adamn davranlar ak saylamazd, ama su balar hakknda deerli bilgiler verdi. Birini, kyly klavuz alarak gidip su getirmek ve yemek piirmekle grevlendirdim. Dnte orduya ait iki kamyon grmler ve alelacele pusu kurmular. ki kii ldrmler galiba. Tanksavar elbombas Natonun burnunun dibinde patlam, yaralanmam ama silah para para olmu. Uaklar tarafndan rahatsz edilmeksizin geri ekilmeyi srdrdk ve ikinci su bana ulancaya dek 15 km yol aldk. Gece olmutu. Cip son durandayd, nk benzin kalmam, motor da kzmt. Geceyi yemek yiyerek geirdik. [sayfa 122] Ordu yaynlad yeni bildiride, dn bir assubayla bir erin ldrldn kabulleniyor ve bizden de lenler olduunun grldn ne sryor. Yarn demiryolunu ap dalara ulamaya alacaz. Ykseklik 620 metre. AYIN ANALZ Dalardaki uzun yrylerimize karn, Joaquinle balant kuramaymz olumsuz bir nokta. Baz belirliler onun, kuzeye doru yer deitirdiini gsteriyor. Askeri bakmdan, kayba uramakszn orduya kayplar verdiren yeni silahl atma ve ayrca Pirirenda ve Caraguatarendaya girilerimiz baar iaretleri. Kpekler, ie yarar olmadklar anlalarak hizmetten karld. En nemli noktalar unlar: 1) Manila, La Paz ve Joaauinle balant salanamamas
117
yznden 25 kii kalmamz. 2) Bizden artk korkmamakla, hatta gerillaclara hayran olmakla birlikte, kyllerden tek kiinin bile bize katlmamas. Yava yryen, ok sabr isteyen bir i bu. 3) yle sanyoruz ki, parti Kolle araclyla ibirliine yanayor. 4) Debray ii etrafnda koparlan yaygara, hareketimize, kazanlm on savatan fazla sava ruhu alad. 5) Gerilla yava yava gl bir moral kazanyor. yi kullanlrsa, baar sugtrmez. 6) Ordu rgtlenemiyor, tekniinde de farkedilir bir gelime yok. Ayn haberi: Loronun tutuklanmas ve kamas. imdi bize dnmesi ya da balant kurmak iin La Paza gitmesi gerekir.
[sayfa 123]
Ordu, bizimle ibirlii yapan Masicuri blgesi kyllerinin tutuklandn duyurdu. Artk farkl belirtiler erevesinde olsa da kyller zerinde her iki tarafn da terr uygulayaca aamaya geliniyor. Gerillann geliimi iin gerekli niteliksel deiim bize zafer kazandracak.
118
VIII. HAZRAN 1967
1 Haziran ncleri yolda mevzi almaya ve 3 km kadar uzaa, petrol yatana giden yolun kavana doru kefe yolladm. Uaklar blgeyi taramaya baladlar. Bu da, kt hava koullar yznden zorlaan askeri harekata tekrar balanaca yolundaki radyo haberlerini dorulamakta. ki l ve yaral hakknda tuhaf bir bildiri yaynladlar: eskilerden mi szedildii yoksa yeni mi olduu belli deil. Saat 5te yemek yedikten sonra anayola doru gittik. 7-8 kmsi olaysz geti. Birbuuk saat anayolda ilerledikten sonra, 7 km uzakta bulunan bir chacoya uzanmas gereken bir yola saptk. Ama herkes yorulmutu, yar yolda uyuyup kaldk. Btn yol boyunca, uzaktan bir tek silah sesi duyuldu. Ykseklik 800 metre. 2 Haziran Gregorionun dnd gibi 7 kmyi katedince chacoya ulatk. Orada, semiz bir domuz alp kestik, fakat o srada [sayfa 125]
119
Braulio, Roblesin srtmac, olu ve iki rgatla birlikte geldi. Biri, Symuni iftliinin sahibinin vey oluymu. Sel yata iinde 3 km ilerlemek ve giderken paraladmz domuzu tamak iin onlarn atlarndan yararlandk. Ormanda kylleri tutukladk, ayn anda ortalktan kaybolduu bilinen Gregorioyu onlardan sakladk. Tam merkez grubun oraya varaca srada, orduya ait asker ve f ykl bir kamyon geti; kolay av, ama o gn len ve domuz gnyd. Akam yemek piirmekle geirdik. Saat 3.30da, herbirine gndeliklerinin karl olarak 10 peso verip drt Guajiroyu26 salverdik. Yemei yedikten sonra, kabuln bekleyen Gregorio saat 4.30da yola kt. Kendisine 100 peso verildi. Irman suyu ac. 3 Haziran Saat 6.30da rman sol yakasndan yola ktk. leye kadar yrdkten sonra, Benigno ile Ricardoyu yol stnde keif yapmaya yolladk. Pusu kurmaya elverili bir yer bulmular. Saat 13te mevzi aldk. Ricardo ve ben merkez grubun adamlarndan kurulu birer grupla yerletik. Pombo bir ucu tuttu, Miguel ise, btn nc gle ideal bir noktada yer ald. Saat 14.30da domuz ykl bir kamyon geti, ilimedik. Saat 16.20de bo ielerle dolu bir kamyonet ve 17de, orduya ait dnk kamyon geti, iinde rtlere sarlm ve arabadaki sralara uzanm iki asker vard. Vurmaya kyamadm ve o anda, tutuklamay da dnemedim; braktk gesinler. Saat 18de pusuyu kaldrdk ve yeni bir rmak bulmak iin yoldan aa inmeye baladk. Oraya yeni varmtk ki, nden 4, arkadan 3 kamyon halinde ilerleyen bir konvoy geti, ama silahl deillerdi galiba. 4 Haziran Irmak kysndan yrymz srdryoruz. Koullar uygun olursa bir pusu daha kurmaya niyetliyiz, fakat batya [sayfa 126] doru gtren bir yol bulup oradan ilerledik, sonra kuru bir nehir yatan izleyerek gneye doru yol aldk. Saat 14.45te kahve ve yulaf piirmeye koyulduk. amurlu bir su birikintisindeydik, fakat
26
Kyl anlamna gelen Kbal terimi.
120
uzun sre kaldk ve orada kamp yaptk. Gece lodos kt, peinden yamur iselemeye balad ve btn gece srd bu ya. 5 Haziran Patikay brakp srekli frtna altnda ormanda yol amaya baladk. Saat 17ye dek, iki saat bir eyrek, evrenin en yksek dann yamalarnda sk bir maki topluluu iinde, dal keserek yrdk. Gnn ulu tanrs ateti. Btn gn azmza birey koymadk, mataralardaki suyu bile yarnki sabah kahvaltsna sakladk. Ykseklik 750 metre. 6 Haziran Yavan bir sabah kahvaltsndan sonra Miguel, Benigno ve Pablito yol amaya ve evreyi kefe gittiler. Saat 14te Pablo geldi ve sryle birlikte terkedilmi bir chacoya rastladklar haberini getirdi. Hep birlikte yola koyulduk, rman akn izleyerek chacoyu atk ve Rio Grandeye ulatk. Orada, birini, yaknlarda ssz bir ev bulursa, elkoymas emriyle kefe yolladk, bulmu. Aldmz ilk haberlere gre, 50 askerin bulunduu Puerto Ca-machoya 3 km uzaklktaydk. Bir patikay izleyip oraya vardk. Akam domuz ve locro27 piirerek geirdik. Gn umduumuz gibi verimli olmad. Hava aardktan sonra hl yorgun olarak yola ktk. 7 Haziran Bize klavuzluk eden kylnn olu burada artk kimsenin oturmadm syledikten sonra her trl ihtiyat bir yana brakarak otlaklarda yrdk. iinde kabak, eker kam, muz aalan ve biraz da fasulye bulunduunu rendiimiz baka bir chacoya varncaya dek ky boyunca yol aldk. [sayfa 127] Kampmz orada kurduk. Bize klavuzluk eden olan, iddetli karn arlarndan yaknmaya balad, doru olup olmadn bilmiyoruz. Ykseklik 560 metre.
27 Pirin, gnete kurutulmu et ve niastayla hazrlanan Bolivyann dou blgelerine zg bir orba.
121
8 Haziran Kydan ve chacodan bizi gzetlemelerini engellemek iin, kamp yerini rmaktan 300 metre kadar uzaklatrdk. Kylnn yoldan deil, gemiyle geldiini sonradan rendik. Benigno, Pablo, Urbano ve Leon ok dik bir kayann kestii yolda bir geit bulmaya gittiler, ama leden sonra geri dnerek, bunun olanakszln anlattlar. Kstahl yznden Urbanoya bir uyarda bulunmak zorunda kaldm. Yarn dik kayalklarn yaknnda bir sal yapmaya karar verdik. Skynetim ilan edildiine ve maden iilerinin tehdit edildiine ilikin haberler duyduk, fakat herey o kadar belirsiz ki. 11 Haziran Tmyle sessizlik iinde geen bir gn. Pusuda bekledik, fakat ordu ilerlemedi, yalnzca, ufak bir uak blgede birka dakika dolat. Belki de bizi Rositada bekliyorlardr. Tepedeki yol ilerledi, hemen hemen dorua ulat. Yarn nasl olsa gideceiz, yiyecekler bize 5-6 gn bol bol yeter. 12 Haziran nce Rositaya yada hi olmazsa, yine Rio Grandeye ulaabileceimizi sanarak yola kmtk. Kk bir su bana vardmzda iin gln anladk ve orada kalp haber beklemeye baladk. Saat 15te daha nemli bir akarsu bulunduunu, fakat imdilik oraya inmenin olanakszln rendik. Orada kalmaya karar verdik. Gn bitiyordu, stelik gneyden esen rzgar souk ve yamurlu bir gece getirdi. [sayfa 128] Radyo ilgin haberler verdi: Presencia gazetesi cumartesi gnk atmada bir askerin ldn, bir dierinin de yaralandn bildiriyor; bu ok iyi birey ve doru gzyle de baklabilir, demek atmalarn dzenini dmana srekli kayplar verdirecek biimde srdryoruz. Baka bir bildiri, gerilla eflerinden birinin, ntinin lmn bildiriyor ve gerilladaki yabanclarn saysn veriyor: 17 Kbal, 14 Brezilyal, 4 arjantinli, 3 perulu. Kbal ve Perulularn says doru, bunu nasl rendiklerini aratrmak gerek. Ykseklik 900 metre.
122
13 Haziran Bir sonraki su bana dek ve yalnzca bir saat yrdk. nk, yol aanlar ne Rositaya ne de Rioya varabildiler. ok souk. Oraya yarn varacamz dnlebilir. imdilik yiyeceimiz var, idare edersek be gn yeter. lgin olan ey, lkedeki siyasal tela, sz edilen kyamet kadar pakt ve kar-paktlar. Gerillann nasl bir hzlandrc g rol oynayabilecei bu kadar ak biimde az grlmtr. Ykseklik 840 metre. 14 Haziran Celita: 4 Gn, souk suyun kysnda, atein banda ve yol amaya giden Miguelle Urbanodan haber bekleyerek geirdik. En ge saat 15te dnmeleri emredilmiti, fakat Urbano daha ge geldi. Bir sel yatana vardklarn ve evredeki izlere baklrsa, Rio Grandeye ulaabileceimizi sandn syledi. Orada kaldk ve son orbay itik, imdi elimizde, yalnzca biraz yerfst ve gnlk mote kald. Bugn 39 yama bastm; gerillaclktaki geleceim hakknda kayglarmn balayaca yaa doru amanszca ilerliyorum: imdilik tamm. 28 Ykseklik 840 metre. [sayfa 129] 15 Haziran 3 saatten az bir sre yryerek Rio Grande kysnn, daha nceden tandmz bir noktasna ulatk. Bana gre Rositadan 2 saat, kyl Nicolasa gre 3 km. uzaktayz. Adamn eline 150 peso ve bizden ayrlma iznini verdik, fze hzyla frlayp kat. Orada kalyoruz. Aniceto kefe kt, rma aabileceimiz kansnda. Yerfst orbas ve kaynatldktan sonra iyanda kzartlm totai yrei yedik, ancak gnlk mote kald. Ykseklik 610 metre.
28
Herhangi bir ikayetim yok anlamnda kullanlyor (n).
123
16 Haziran Bir km. yol aldktan sonra kar kyda ncleri grdk. Pacho, evreyi kefetmek iin rma am ve geil yerini bulmutu. Belimize dein gelen buz gibi suyu atk: biraz akntdan baka zel birey yoktu. Bir saat sonra, Rositaya ulatk. Orada orduya ait olduu anlalan birka eski ayakkab izi bulduk. Rosita sandmzdan fazla kabark, haritadaki patikay belki bu nedenle bulamyoruz. Bir saat buzlu suyun iinde yrdk; totai yreklerinden yararlanmak ve daha nceki bir keifle Miguclin rastlad bir ar kovann bulmay denemek iin orada kamp yaptk. Kovan bulamadk, bylece mote ve iyayla hindistan cevizinden baka birey yiyemedik. Yarn ve br gnlk yiyeceimiz var (mote). Rositaya 3, Rio Grandeye doru da 3 km yol aldk. Ykseklik 610 metre. 17 Haziran Rosita boyunca bebuuk saatte 15 km yrdk, haritada yalnzca Abapacito iaretlenmi olmakla birlikte 4 nehri atk. Oralardan yeni geildiini gsteren bol iz vard. Ricardo bir Hochi* vurdu. Bu, mote ile birlikte bizi btn gn tok tuttu. Yarna da Mote var ama belki bir eve rastlarz. Gney Amerikada yaayan kemirici bir hayvan. [sayfa 130] 18 Haziran imizden ou ardndaki tm gemileri yakmt. Sabah kahvaltsnda msr lapasnn tmn yeyip bitirdiler. Saat llde, 2 saatlik bir yryten sonra, iinde msr, Yucca29, ekerkam ve onu ezmeye yarayan pres, balkaba ve pirin bulunan bir chacoya vardk. Proteinsiz bir yemek hazrladk ve Benigno ile Pablityu evrede bir keifte bulunmaya yolladk. Saat 2de dnen Pablo, chacosu 500 metre tede bulunan bir kylye rastladklarn, biraz ilerde baka kyllerin de bulunduunu, oraya vardklarnda hepsini tutukladklarn anlatt. Gece kamp deitirdik ve
29 Ilman iklimlerde de yetitirilebilen Amerikaya zg zambakgillerden bir tr (n).
124
genlerin 7 km uzaktaki Abapodan gelen yolun kavanda bulunan chacolannda uyuduk. Evleri Mosquera ile Oscurann birletii yerden 10-15 km uzakta ve Oscura kysndayd. Ykseklik 680 metre. 19 Haziran Ar admlarla ilerledik, 12 km yrdkten sonra, ailenin oturduu, hanelik kk iftlie vardk. 2 km. aada, tam Mosquera ve Oscuronun birletii yerde, Galvez soyadl bir aile oturmaktayd. Buradakilerle sktrmadan konuulmuyor, nk rkek hayvanlara dnmler. Genellikle bizleri iyi karladlar, fakat bir ay nce buradan geen bir askeri komisyon tarafndan belediye bakanlna atanan Calixlo ekingen davrand ve bize en ufak birey satmak bile istemedi. Karanlk basarken tabancal ve mavzer tfekli domuz tccar kageldi, onlar nclerin nbetisi ntiye teslim ettik. nti onlar sorguya ekti ama, silahlarn almadn gren Antonio mdahale edip silahlar ald. Calixto, adamlarn Postrer Valleli tccarlar olduunu, onlar tandn syledi. Sol yandan Rositayla birleen baka bir rmak daha var, Suspiro. Kys boyunda kimse oturmuyor. Ykseklik 600 metre. [sayfa 131] 20 Haziran Sabahleyin, aa chacodaki genlerden Paulino, o kiinin tccar olmadn, birinin temen, dier ikisinin tccarlkla ilgisiz kimseler olduunu syledi. Bu bilgiyi, nianls olan Calixtonun kzndan alm. nti yanna birka kii alarak oraya gitti ve subay teslim etmeleri iin 9a dek sre verdi; aksi halde hepsi kuruna dizilecekti. Adam hemen alayarak geldi. Bir polis assubay imi, bir jandarma ve bu ie gnll Postrer Valleli bir retmenle buraya gnderilmi. Onlar gnderen albay 60 askerle birlikte o kydeymi. Grevleri Oscura rma boyunca birok yeri iine alacak drt gnlk bir yolculuk yapmakm. nce onlar ldrmeyi dndk, ama sava kurallar hakknda sert bir uyarda bulunduktan sonra salvermeye karar verdim. Nbetileri nasl geebildiklerini aratrnca, Anicetonun nbeti brakp
125
Julioyu armaya gittii srada szdklarn anladk, stelik Aniceto ve Luisi nbet yerinde uyur bulduk. Cezalandrdk: Yedi gn a yamakl yapacaklar ve domuz yemeyecekler, ne zgarasn, ne tavasn, ne de onlara bol bol datlan orbadan verilecek. Cezallarn btn eyalar da ellerinden alnacak. 21 Haziran Chacoda bana .ernando Sacamuelas olarak n salayan bir yn di ekimleriyle geen iki gnden sonra muayenehanemi kapattm; leden sonra yola ktk ve bir saatten fazla yrdk. Bu sefer boyunca, ilk kez bir katra bindim. tutsa Mosquera yolunda bir saat yrttk; saat ve Abazalar30 da iinde olmak zere btn eyalarna el koyduk. Belediye bakan Calixtoyu klavuz olarak gtrmeye niyetimiz vard, ama hasta olduunu grnce (belki de numara yapyordu) braktk ve hibir ie yaramayacan bildiimiz ciddi uyarlarda bulunmakla yetindik. Paulino mesajm Cochabambaya gtreceine sz verdi. Ona, ntinin karsna bir mektup, Manilaya ifreli bir mektup ve drt bildiri vereceiz. [sayfa 132] Drdncs gerillamzn bileimini veriyor ve ntinin lmn yalanlyor. Bu (.....)31dr. Kentle iliki kurup kuramayacamz artk anlayacaz. Paulino bizim tutsamzm gibi grnerek geri dnd. Ykseklik 750 metre. 22 Haziran Oscura ve Morocosu geride brakp birka saatlik sk . bir yryten sonra Pasiones adl akarsuya ulatk. Haritaya gre .loridadan yada Paulinonun bir kaynbiraderinin oturduu ilk meskun yer olan Piraydan 6 km uzaktayz. .akat, Paulino yolu bilmiyor. Ay ndan yararlanarak yryecektik, ama bu kadar yakndayken bu zahmete demez. 23 Haziran Ancak bir saat doru drst yryebildik. Patika kayboldu,
30 31
Kyl ayakkabs. Orijinalinde de yazsz braklmtr.
126
sabah ve leden sonra bir sre daha bulmaya altk, zamann kalan ksmn da, patikay yarn iin dzenlemeye harcadk. SaintJean yortusunda gece ok souk olur derler, ama sylenildii kadar olmad. Astm beni ciddi ekilde rahatsz etmeye balad ve ila stokumuz da azald. Ykseklik 1050 metre. 24 Haziran Ancak 4 saatlik bir yry yapabildik ve yaklak 12 km yol aldk. Yol, yer yer iyiydi, sonra yeniden aramamz gerekti. nanlmayacak kadar dik bir bayr, srleriyle oradan gemi olan obanlarn izlerini kollayarak indik. Duranin yamacnda incecik bir akarsuyun yannda kamp kurduk. Radyo, maden ocaklarndaki atmalarla ilgili haberler veriyor. Astmm iddetleniyor. Ykseklik 1200 metre. [sayfa 133] 25 Haziran Yolumuza, obanlarn at yoldan devam ettik fakat onlara yetiemedik. leye doru yanan bir otlaa rastladk, uaklar blgede dolayordu. Bu iki olay arasnda balant var m, bilmiyoruz, yrymz srdrdk ve saat 16da Paulinonun kz kardeinin oturduu Piraya vardk. hanelik bir yerde evlerden biri terkedilmiti, tekinde kimse yoktu ve ncsnde Paulinonun kzkardeiyle drt ocuunu bulduk fakat kocas, komusu Paniaguayla .loridaya gitmi olduundan orada yoktu. Herey normale benziyordu. Bir km tede Paniaguann bir kz oturuyor. Kamp olarak oray setik, bir dana satnalp hemen kestik. Coco, Julio, Camba ve Leon, bireyler satnalmak iin .loridaya gittiler. Ama ordunun orada olduunu renmiler. 50 kii ve daha da fazlas bekleniyormu, saylar 120-130a kacakm. Evin sahibi .enelon Coca adl biri. Arjantin radyosu 87 kiinin ldn bildiriyor, bolivyallar saylarn saklyorlar (Siglo XX, Yirminci Yzyl) Astmm gittike artyor ve arlk rahat uyuyamyorum. Ykseklik 780 metre.
127
26 Haziran Benim iin kt bir gn. Herey normal gibiydi, ama .lorida yolunda pusuya yatanlardan nbeti almalar iin 5 kii gndermitim ki, silah sesleri duyuldu. Atla hemen oraya kotuk ve garip bir manzarayla karlatk: Kesin bir sessizlik iinde, gnete, rman kumlar stnde drt asker cesedi yatyordu. Gidip silahlarn alamazdk, nk dmann nerede olduunu bilmiyorduk. Saat 17ydi, bunu yapabilmek iin gece olmasn bekledik. Miguel haber yollad: Sol yamacnda krlan dal sesleri iitiyormu. Antonio ve Pacho seirttiler ama grmeden nian almamalarn emrettim. Biraz sonra karlkl silah sesleri duyuldu. Geri ekilmelerini emrettim nk bu koullar iinde yenilme ansmz fazlayd. Geri ekili gecikti ve iki kiinin yaral olduu haberi geldi: Pablo ayandan, Turna ise karnndan. Onlar elimizdeki olanaklarla [sayfa 134] ameliyat etmek iin aceleyle eve tadk. Pablonun yaras hafif, tek sonu yryememesi, bu da bizim iin skntl olacak. Tumannki karacierini yrtm ve barsa delmi. Ameliyat srasnda ld. Son yllarda yanmdan hi ayrlmam, ball her trl kukunun stnde olan bir arkada kaybetmitim. imde evladm kaybetmiim gibi bir duygu var. lrken saatini bana vermelerini istemi, cesaret vermek iin yapmadklarn grnce, kendisi karp Arturoya teslim etmi. Bu hareketiyle saatin hi grmedii oluna gnderilmesini istediini anlatmt. Bundan nce len arkadalarn saatlerini hep gndermitim. Sava srdke tayacam. Cenazesini bir ata ykleyip gtrdk. Buradan uzak bir yere gmeceiz. ki yeni casus yakaladk: Bir jandarma temeni ve bir jandarma eri. yice azarladk. stlerinde bize yararl ne varsa alnp donla gnderildiler. nk adamlarmz, yararl olabilecek hereyin alnmas, yolundaki emrimi aynen uygulamlard. Dokuz atla yola ktk. 27 Haziran Tumay iyi kt gmme grevini zlerek yerine getirdikten sonra, yolculuumuzu srdrdk. Tejeria denen yere geldik. Onbe kmlik bir yolculua kld, ncler saat 14de hareket ettiler, biz de saat 14.30 da. Gece bastrdndan, arkadan gidenler
128
iin yol uzad, nk ay n beklemek zorunda kaldlar. Klavuzlarmzn ky olan Paliziaya 2.30da vardlar. ki at, ihtiyar Paniaguaya gndermesi iin yeeni olan Tejeriadaki evin sahibine braktk. Ykseklik 850 metre. 28 Haziran 40 peso cretle bir klavuz bulduk. Bizi Don Lucasn evine doru uzanan yolun kavana gtrmeyi nerdi. .akat daha nce, nnde su kayna bulunan bir evde durduk. [sayfa 135] Ge hareket ettik fakat sonuncular, Moro ve Ricardo ok geride kaldlar. Haberleri dinlememitim. Ortalama saatte 1 km yrdk. Ordunun hizmetindeki bir radyo, gerillaclarla Mosquera blgesinde yaplan bir atmada 3 l ve 2 yaral verildiini sylyor; son savamzdan szediliyor galiba, ama biz 4 ceset grmtk. Bunu kesinlikle syleyebilirim, meer ki biri en yetkin biimde l taklidi yapm olsun. Zea adl birinin evinde kimse yoktu, fakat danalar ieri kapatlm inekleri vard. Ykseklik 1150 metre. 29 Haziran Ge kallar hakknda Moro, zellikle de Ricardo ile ciddi bir konuma yaptm. Moro ile nclerden Coco ve Dairo srt antalarmz atlara ykleyip yola ktlar. Nato kendininkini alkoydu, nk btn hayvanlardan o sorumlu. Pombonunki ve benimki bir katra ykletildi. Pombo yumuakbal bir hayvann srtnda kolay yolalabiliyor. Onu yukarda, 1800 metrede biri guatrl olan iki kzyla birlikte oturan Don Lucasn evine yerletirmitik. ki ev daha var, biri mevsimlik alan bir iinin, hemen hemen bo, teki iyi denmi. Gece yamurlu ve souktu. Edindiimiz bilgilere gre, Barohcelon yarm gn uzaklkta, fakat patikadan gelen iki kylye baklrsa yol berbatm. .akat yine de, evin efendisi tersi kanda, kolayca dzeltilebileceini ileri sryor. Kyller gya komu evdeki adam grmeye geldiler ve kukulu kiiler olarak tutuklandlar. Yolda, imdi 24 kiiden oluan birliimizle bir konuma
129
yaptm. Onlara rnek olarak, bu kez El Chinoyu gsterdim; kayplarn bizim iin ve bir evlat gibi sevdiim Tumann lmnn benim iin ne demek olduunu anlattm. Kendilerini disipline sokamamalarn ve yry yavalatmalarn eletirdim ve bamza gelenin baka bir pusuda tekrarlanmamas iin baz ek bilgiler vereceimi vadettim. Bo yere ve kurallara uyulmad iin insan kaybna uruyorduk. [sayfa 136] 30 Haziran htiyar Lucasn komular hakknda verdii bilgilerden anlaldna gre ordu buraya kadar uzanm ve faaliyete balam. Komularndan biri, Andulfo Diaz blgenin kyl sendikas (Barriantos taraftar olan bir sendika) genel sekreteri; teki ihtiyar bir geveze, ktrm olduu iin dokunmamlar, bir bakas daha var; meslektalar korkan biri diyorlarm, bana i almasn diye bildiklerini sylermi. htiyar bizimle gelmeyi ve Barohcelona doru bir yol amaya yardm etmeyi vadetti. Yamurlu, skntl bir gnd, dinlenmekle geirdik. Siyasal alanda en nemli olay Ovandonun, benim burada olduumu aklayan bildirisi. Ayrca, ordunun Kuzey Amerikann en sekin alaylarn bile bozguna uratan Vietkong gerilla eflerini de aralarnda bulunduran yetkin ve iyi eitilmi gerillaclarla kar karya olduunu ekliyor. Bunlar sylerken, gereinden fazla konutuu anlalan Debraynin verdii ifadeye dayanmakta. Tabii ki Debrayn hangi koullar altnda konutuunu ve bunlarn ne gibi sonular vereceini bilmiyoruz. Loronun ldrlm olduu iddialar da dolayor. Madenlerdeki ayaklanmann Nacahuasu iiyle balantl olduu ve benim tarafmdan kkrtld da iddialar arasnda. ler yoluna giriyor, ok gemeden .ernando Samuelas olmaktan kurtulacam. Kbadan mesaj aldk; gerillann Peruda nasl az gelitiini anlatyor. nsan ve silah says yok denilecek kadar azm, oysa bir servet harcamlar. Paz Estenzoro, Seone adl bir albay ve Pando blgesinden MNR yesi, zengin biri olan Ruben Julio ynetiminde sahte bir gerilla rgtnden szediliyor mesajda. Guayaramerinde bulunuyorlarm. (...). (...)
130
AYIN ANALZ Olumsuz noktalar unlar: Joaauinle iliki kurulamamas ve insan kayb vermemiz. Ordunun haberi olmasa bile, bunlarn herbiri bizim iin birer bozgundur. Bu ay iinde birka ufak sava verdik ve bu, onlarn haberlerine baklrsa orduya 4 l ve 3 yaralya maloldu. [sayfa 137] En nemli zellikler unlar: 1) liki kopukluu sryor. Bu yzden 24 kii kaldk. Pombo yaral ve hareketliliimiz snrl. 2) Kyllerin katlmamas etkisini duyuruyor. Bir ksrdng iindeyiz, kylleri bize ekebilmek iin meskun yerlerde faaliyet gstermeliyiz, bunu yapabilmek iinse ok adama ihtiyacmz var. 3) Gerilla efsanesi gn getike yaygnlayor, imdiden yenilmez, insanst kiiler olduk. 4) Partiyle bile ilikimiz kesildi. imdilik Paulino araclyla bir giriimde bulunduk, bu bir sonu verebilir. 5) Debray kendinden szettirmeye devam ediyor ancak benimle birlikle anlyor. Hareketin efi olarak grlyorum. Hkmetin bu yeni giriiminin sonularn greceiz, bakalm, bizim iin olumlu mu olacak, olumsuz mu? 6) Gerillann morali salam ve savama azmi artyor. Btn Kballar savata rnek oluyorlar, bolivyallardan ise yalnz iki yada gevek. 7) Ordu askeri adan yine sfr olarak kalyor ama kyller arasnda balad almaya dikkat etmeliyiz, nk, korkutarak yada bizim amalannz konusunda yalan uydurarak onlar birer hafiye durumuna sokuyor. 8) Madenlerdeki katliam, bizim iin durumun ne olduunu aka gsteriyor. Bildirimiz yaynlanabilirse, iin yoluna girmesi kolaylaacak. En acil grevimiz, Pazla ilikiyi yeniden kurmak, askeri, tbbi gerelerimizi tamamlamak ve her ne kadar harekat srasnda savalarn says 10-25e dyorsa da, kentten 50-100 kadar adamn seferber edilmesini salamak. [sayfa 138]
131
IX. TEMMUZ 1967
1 Temmuz Hava aarrken, haritada Barcelona olarak gsterilen Barchelona doru yneldik. htiyar Lucas, yolu dzeltmek iin bize yardm etti, fakat yine de sarp ve kaygand. ncler sabahleyin yola ktlar, biz de leyin. Bulunduumuz ykseklikten inmek, sonra boaz yeniden trmanmak iin leden sonra btn zamanmz harcadk. ncler yollarna devam ededursunlar biz de ilk chacoda uyuduk. Orada, adlar Yepez olan, ok ekingen ocuk vard. Barrientos bir basn konferans verdi ve benim burada olduumu kabul etti, fakat birka gn iinde hesabmn grleceini szlerine ekledi. Bizlerden fareler ve ylanlar diye szederek, bilinen o budalaca savsatalarna bir yenisini daha ekledi. Ayrca, Debrayi cezalandracan tekrarlad. Andres Coca adl bir kyly tutukladk; onu yolda bulduk, br iki kii (Roque ve olu Pedro) ile birlikte gtrdk. Ykseklik 1550 metre. [sayfa 139]
132
2 Temmuz Sabahleyin, tepenin stnde, nnde bir portakal aac bulunan, bize sigara satan Don Nicomedes Arteagaya ait evde kamp yapan nclere katldk. Asl ev aada, Piojera stnde, oraya gittik, bol bol yemek yedik. Piojera sarp kayalklar arasnda akyor, bu yzden ancak yaya olarak Angostura ynnde ilerlenebilir. k,rman Juntaya doru bir noktasnda, fakat olduka yksek bir tepeyi amak gerekiyor. Bu yer nemli, nk kavak oluturuyor. Ykseklii 950 metre ve iklimi lman. Sakrgann yerini mariguy ald. Ky, Arteagann ve oullarnn evlerinden meydana gelmi. Ufak bir, kahve plantasyonlar var, evreden iiler gelip burada alyor. u anda San Juan dolaylarndan 6 rgat var. Pombonun aya, at stnde srekli yolculuk yznden olsa gerek yeteri kadar abuk iyileemiyor. Ama ktye gidi szkonusu deil, imdilik bu ynden kayglanmyoruz. 3 Temmuz Pombonun aya mmkn olduu kadar dinlensin diye btn gn yerimizde kaldk. Yksek fiyatlarla alveri yapyoruz; yle ki kyller korkuyla karlar arasnda bocalama iindeler. Birka poz resim ektim, herkes ilgiyle karlad; bakalm banyosunu nasl yapacak, nasl basacak ve buraya nasl ulatracaz. de sorun. leden sonra bir uak geti, akam da birisi, gece bombardmana geleceklerinden sz etti; hepsi kaacaklard, ama onlar tuttuk ve byle bir tehlikenin olmadn anlattk. Astmm da bana zorluk karmay srdryor. 6 Temmuz Sabah erkenden, bizi dehet iinde karlayan meskun bir kesimden geerek, Pena Coloradoya doru yol aldk. Akamst Palermoda 1600 metreye vardk ve yedek teberi alacamz ufak bir dkkann bulunduu kye doru inmeye baladk. Anayola vardmzda karanlk bastrmt. Bu yol [sayfa 140] zerinde, ihtiyar dul bir kadnn evi var. ncler, gsterdikleri bocalama yznden bu evi igal edemediler. Tasarmz, Sumaipatadan gelecek bir arac elegeirmek, durum hakknda bilgi edinmek ve ofrle birlikte oraya gitmekti: Orada DCyi alacak, eczaneden alveri
133
yapacak, hastahaneden gerekli ilalar temin edecek, biraz konserve ve ekerleme satnaldktan sonra ekip gidecektik. Sumaipatadan ara gelmeyince ve zaten aralarn orada durdurulmadn, yani yolun serbest olduunu renince, tasarmzda deiiklik yaptk ve uygulanmasn Ricardo, Coco, Pacho, Aniceto, Julio ve Ghinoya braktk. Bunlar Santa Cruzdan gelen bir kamyonu sorun kmadan durdurdular. .akat peinden bir tane daha geliyordu, ofrler arasndaki dayanma nedeniyle o da durdu; sonra ne olup bittiini anlamak iin nc bir kamyon daha durdu, kamyonla yolculuk eden ve kznn inmesini istemeyen kadnla uzun sre tartmak zorunda kaldk. Hkm sren aknl gren bir drdncs de durunca yol tkand. Sonunda, ileri yoluna sokabildik: drt kamyon yol kenarna dizildi, bir ofr soru soranlara, mola verdiklerini sylemeye balad. Adamlarmz kamyonlardan birine atlayp gittiler; Sumaipataya varmlar, iki jandarma, sonra da karakol komutan temen Vacafloru tutuklamlar. avutan parolay renip bir yldrm harekat dzenleyerek karlk veren bir askerle attktan sonra 10 askeriyle birlikte karakolu igal etmiler. Be mavzer, bir Z-B-30 ele geirmiler ve 10 tutsak almlar. Onlar Sumaipatadan 1 km uzakta rlplak brakmlar. Ama yiyecek salama bakmndan harekat tam bir baarszlkt; El Chino, Pacho ve Julionun lafna uyduu iin, ie yarar birey satnalnamam. lalar arasnda gerilla iin zorunlu olanlar var, ama bana gerekenlerden hibiri yok. Harekat halkn ve kalabalk yolcularn nnde srdrldnden haber azdan aza hemen yaylm. Saat 2de, ganimetlerimizi yklenip dn yolunu tutmutuk bile. 7 Temmuz Ramonun evinden bir fersah uzaktaki, bizi geen geliimizde iyi karlayan adamn ekerkam tarlasna varncaya [sayfa 141] dein aralksz yrdk. Korku halkn iliklerine ilemi; adam bize bir domuz satt ve sevimli davrand, fakat Los Ajosda 200 askerin ve San Juandan yeni dnen kardeinin sylediine gre, orada da 100 askerin bulunduunu haber verdi. Dilerini ekmek istedim, yanamad. Astmm artyor.
134
8 Temmuz ekerkam tarlasndaki evden Piojeraya dek temkinli yrdk, fakat herey durgundu ve askerden eser yoktu; San Juandan gelenler orada da bulunmadn sylediler. Adam bizi sepetlemek iin bu hileye ba vurmu olmalyd. Irmak boyunca El Piraya dek iki fersah ve mahzene dein de bir fersah yrdk. Oraya vardmzda hava kararyordu. .ilo yaknlarndayz. Yrye devam edebilmek iin ine stne ine yaptm ve sonunda 1/900 orannda adrenalinli collyre karm kullandm. Paulino grevini yerine getirmediyse astm ilalarn almak zere Nacahuasuya dnmemiz gerekecek. Ordu, harekat hakknda bir bildiri yaynlayarak, bir kiinin ldrldn aklad, adam Ricardo, Coco ve Pachonun karakolu igali srasnda yaplan silahl atmada lm olmal. 9 Temmuz Yrye balar balamaz yolumuzu kaybettik ve sabah yolu aramakla geirdik. leyin, bizi bugne dek ktmz en yksek tepeye, 1840 metreye gtrecek olan bir yola girdik. Az sonra bir tapera32ya vardk ve geceyi orada geirdik. .ilo yolu gvenli deil. Radyo, Catavi,Siglo XX ve Comibol iileriyle 14 nokta zerinde bir anlamaya varldn bildirdi, iiler iin tam bir bozgun.
[sayfa 142]
10 Temmuz Bir at kaybettiimizden yola ge ktk, hayvan sonra geldi. En yksek tepede, 1900 metrede az kullanlan bir yoldan getik. Saat 15.30da bir taperaya ulatk. Geceyi orada geirmeye karar verdik, ama yolun orada bittiini grmek tatsz bir srpriz oldu. Bir de nemsememi olduumuz patikalar gzden geirdik, ama onlar da bir yere kmyordu. .iloya bal olmas gereken chacolar kardan grnyordu. Radyo, Sumaipata ve Rio Grande arasnda olup haritada gsterilmemi olan El Dorado blgesinde gerillaclarla arpldn
32
Terkedilmi yada geici olarak kullanlan kulbe.
135
ve ordunun bir, bizim de iki l verdiimizi bildiriyor. te yandan, Debray ve El Peladonun aklamalar iyi deil; hele gerillann ktasal amacn hi anlatmamalar gerekirdi. 11 Temmuz Yamurlu ve youn sisli bir gn; dnte yolumuzu kaybettik ve sonunda eski bir patikadan ilerleyebilmek iin yol amaya abalarken nclerden ayr dtk. Bir dana kestik. 12 Temmuz Gn Miguelden haber bekleyerek geirdik, ama gelen Julio oldu; gneye doru akan ay boyunca ilerlemi. Olduumuz yerde kaldk. Astm beni iyiden iyiye sktrd. Radyo, en nemli noktas da doru olduu hissini uyandran bir haber yaynlad; quiride bir atma olmu, bizden bir kii lm ve askerler cesedini Lagunillasa gtrmler. Bu cesedin verdii sevince baklrsa btn bunlarda doru olan birey var. [sayfa 143] 13 Temmuz Sabahleyin ok dik ve kt havann kayganlatrd bir tepeyi indik. Saat 11.30da Migueli bulduk. Camba ve Pachoyu rmak boyundakinden ayrlan patikada kefe yollamtm. Bir saat sonra dndler ve chacolar, evler grdklerini, hatta terkedilmi bir eve de girdiklerini sylediler. Yola ktk,biraz sonra ufak bir derenin akn izleyerek, ilk eve ulap geceyi orada geirdik. Evin sahibi daha ge geldi ve bir kadnn, belediye bakannn annesinin bizi grdn, buradan 1 km uzakta bulunan .ilo kyndeki askerlere haber ulatrabileceini syledi. Btn gece nbet tuttuk. 14 Temmuz Srekli iseleyen yamurlarla geen bir geceden sonra, gndz de yamaya devam etti, fakat, leyin yanmzda iki klavuzla belediye bakannn kaynbiraderi Pablo ve ilk evin sahibi Aurelio Mancilla ile yola ktk. Kadnlar alar halde braktk. Yolun kavana geldik; biri .lorida ve Morocoya teki Pampaya
136
gidiyordu. Bu ikincide, Mosqueraya kadar yeni alm bir ksm yol bulunduundan, klavuzlar bunu salk verdiler. Kabul ettik. Ama, 500 metre gitmemitik ki, bir kyl ve bir atla gelen gen bir astemene rastladk, Hayvan un yklyd ve 30 askerin bulunduu Pampadaki astemenden .ilodaki meslektana bir mesaj gtryordu. Yn deitirmeye karar verdik, .lorida yoluna saptk, az sonra da kamp yaptk. PRA ve PSB, Devrim Cephesinden ekiliyor ve kyller Barrientosu .alangela ittifak kurmas iin uyaryorlard. Ynetim hzla zlyor. u anda yz adammzn daha olmamas ne ac. Olduka az yrdk nk yol ktyd, yllardan beridir kullanlmamt. Aurelio nun dn dinleyip belediye bakannn ineini kestik ve ahane bir yemek yedik. Astm yakam brakt biraz. Barrientos, szmona bizi birka saatte yokedecek olan Cintia harekatn ilan etti. [sayfa 144] 16 Temmuz Yolu youn al rpdan temizlediimiz iin, ok ar ilerledik. Hayvanlar da bu yolda ok eziyet ektiler, fakat akam dar bir boaza varncaya dek bakaca skntmz olmad. Ancak, buray ykl atlarla geemezdik. Miguel ve nclerden drt kii ilerledi, bunlar geceyi bizden ayr geirdiler. Radyo, kayda deer bir haber vermedi. Solumuzda braktmz Duran yaknndan, 1600 metre ykseklikten getik. 17 Temmuz Yolu kaybettik, bu yzden ar tempoda yrmek zorunda kaldk. Klavuzun szettii portakal bahesine ulamay umuyorduk, fakat varnca aalarn kurumu olduunu grdk. Kamp kurabileceimiz bir suba vard. Aslnda ancak 3 saat yrdk. Astmm ok daha iyiye gidiyor. Piraya ulaan yolu buluruz belki. Durana yaknlatk. Ykseklik 1560 metre. 18 Temmuz Bir saat sonra klavuz yolu kaybetti ve karamayacan
137
syledi. Sonunda eski bir patika bulduk. Miguel ormanda kendisine yol aarak ilerledi ve Piraya giden yolun kavana vard. Kk bir dereye ulatk, kampmz kurduktan sonra, kyly ve gen askeri salverdik. Paulinonun gizli yere birey brakp brakmadn anlamak zere Coco, Pablito ve Pacho yola koyuldular; eer bir terslik kmazsa, yarn dnecekler. Gen asker ordudan kaacan sylyor. Ykseklik 1300 metre. 19 Temmuz Eski kampa dein bir yolculuk yaptktan sonra, Cocoyu beklemek zere nbeti deitirerek oraya yerletik. Saat 18de dnd ve orada yeni birey bulunmadn syledi. Tfek yerli yerindeymi Paulinodansa eser yokmu. Buna karlk, yolun bulunduumuz blmnden askerler gemi ve iz brakmlar. [sayfa
145]
Siyasal haberler nereye varaca bilinmeyen ciddi bir bunalm gsteriyor. imdilik Cochabambadaki tarm sendikalar Barrientosu destekleyen hristiyan eilimli bir siyasal parti kurmular. Barrientos ise drt yl daha iktidarda braklmay istiyor; adeta bir yalvar. Siles Salinas, muhalefete bizim iktidara geliimizin, hayatlarna malolaca tehdidini savuruyor ve lkenin sava iinde olduunu ilan ederek halk ulusal birlie aryor. Tavr hem yalvarmakl, hem de demogogca. Kendini bir nbel deiimine hazrlyor belki. 20 Temmuz Paniaguann oullarndan biri ve Paulinonun damadnn bulunduu ilk iki eve dein dikkatlice yolaldk. Paulino hakknda Btn biliimiz. bize klavuzluk ettii iin ordunun onu aramakta olduundan ibaretti. Bizden bir hafta nce buradan necip .loridaya giden 100 kiilik bir grubun izlerini bulduk. Ordu pusuda 3 l ve 2 yaral vermi. Neler olup bittiini anlamak ve bireyler satn almak iin Coco, Camba, Leon ve Julioyu .loidaya gnderdik. Coco saat 4de biraz yiyecek ve Melgar adl biriyle dnd. Adam atlarmzdan ikisinin sahibiymi, bize yardm etmeyi kabul etti. Olduka iirerek anlatyor, nemli olan u: Harekelimizden drt gn sonra. Tumann hayvanlar tarafndan paralanan cese-
138
dini bulmular, ordu atmann ertesi gn ve plak temenin ortaya kmasndan sonra ilerlemi. Sumaipata harekat btn ayrntlaryla renilmi, eklemeler de yaplyormu ve kyller bunu alay konusu haline getirmiler. Tumann piposunu ve salm birka eya bulmular; Soperna adl bir binba varm, bize sempati ve hayranlk besliyormu; ordu Tumann ld Coconun evine dek gelmi ve oradan Tejeriaya. sonra da .loridaya dnm. Coco, adam bir mektup gtrmekle grevlendirmeyi dnyordu, ama nce birka ila satn almaya gndererek denemeyi uygun buldum. Bu Melgar. Aralarnda bir kadnn da bulunduu bir grubun buraya geldiinden szetti. Bunu, Rio Grande belediye bakanndan akl bu mektuptan rendiini syledi. Bu adam [sayfa 146] .lorida yolunda bulunduundan nti, Coco ve Julioyu onunla konumaya gnderdim. Baka bir grup hakknda bilgisi olduunu inkar etmi ve Melgarn br szlerini dorulam. Susuzluktan ok kt bir gece geirdik. Radyo bir cesedin kimliinin Moises Guevara olarak tesbit edildiini aklad, ama Ovando bir basn toplantsnda daha ihtiyatl davranarak, kimlik tesbitinin sorumluluunu ileri Bakanlna ykledi. Btn bunlarn artmaca ve kimlik tesbitinin uydurma olmas olaand eyler deil. Ykseklik 680 metre. 21 Temmuz Durgun bir gn geirdik. Bize, bakasna ait bir inei satm olmas konusunda ihtiyar Coco ile konutuk. nein bakasna ait olduu iddiasn iddetle reddetti ve bedelinin denmediini syledi; bizse onu, bedelini adama demeye zorladk. Akam Tejeriaya gittik. Oradan domuz ve chankaka33 satnaldk. Alveri yapan nti, Benigno ve Anicelo ok iyi karlanmlar. 22 Temmuz Sabahleyin erkenden, hayvanlarla birlikte, tka basa ykl olarak yola ktk. zimizi iyice kaybettirmeye alacaktk. Morocoya gtren yolu brakp, bir ya da iki km gneyinde bulu33
ekerli ekmek.
139
nan ve gle ulaan yolda ilerlemeye baladk. Ama ileride ne olduunu bilmediimizden, ncler gndermek zorunda kaldk. Gln kenarnda hayvanlarn otlatan Marcilla ve Kk Paniaguay grdk. Onlara azlarn sk tutmalarn tledik. imdi durum epeyce deimiti. Yaklak iki saat yrdk ve bir derenin kysnda uyuduk. O noktada biri, ak izleyerek gneydouya, tekisi, daha bozuk olup gneye giden iki patika balyordu. Radyo, Bustos (Pelao)un karsnn beni burada grdn, ama burada bulunuumun asl nedeninin bu olmadn sylediini bildiriyor. Ykseklik 640 metre. [sayfa 147] 23 Temmuz ki kii, bu iki yolu kefe gittiler. Biz de onlar orada bekledik. Yollardan biri Rio Seconun Piray sularnn katld kumlarn sular emmedii bir yere, yani, pusu yerimizle .lorida arasna, tekiyse, anayoldan 2 ya da 3 saat uzakta terkedilmi bir taperaya gtryormu. Kefi yapan Miguel oradan Rositaya kabilecei kansnda. Yarn, Melgarn Coco ve Julioya szettii yollardan biri olduunu sandmjz bu yoldan gideceiz. 24 Temmuz Patikada yaklak 3 saat yrdkten sonra 1000 metreden, 940 metreye indik. Bir dere yatann kysnda kamp yaptk. Yol burada biliyor ve yarn gnmz, en iyi k bulmaya harcayacaz. .aaliyette olan birok chaco var ve bunlarn .loridaya bal olduu anlalyor. Buras belki de Canaloncs denen yer. Maniladan gelen uzun bir mesaj deifre etmeye alyoruz. Raul, Maximo Gomez okulu subaylarnn terfilerinden szetti ve eklerin, Vietnamla ilgili yorumlarn rtt. Dostlar bana, yeni Bakunin diyor, imdiye kadar ok kan dkldnden, 3 ya da 4 Vietnam daha olmas halinde, daha ok kan dkleceinden yaknyorlar. 25 Temmuz Gn dinlenmeyle geirdik ve ikier kiilik 3 grubu evreyi kefe yolladk. Coco, Benigno ve Miguel bu ile grevlendirilmi-
140
lerdi. Coco ve Benigno ayn yere varmlar, oradan Moroco yoluna klabilirmi. Miguel, rman Rositaya dkldn ve macheteyle yol amak gerekse bile, o ynden ilerlenebileceini kesin bir dille syledi. ki harekattan szediliyor, biri Taperasda, teki San Juan del Potreroda. Bunlarn ayn grup tarafndan yaplm olmas olanaksz; imdi btn i, gruplarn ya da olaylarn gerekle ilikisini anlayabilmekte. [sayfa 148] 26 Temmuz Benigno, Camba ve Urbano, Maroco rmann tersi ynnde, dere yatanda bir yol amakla grevlendirildiler. Grubun geri kalanlar kampta kaldlar ve merkez grup geride bir pusu kurdu. lgin birey yok. Yabanc radyolar San Juan del Potrero harekatnn haberlerini bir yn ayrntyla veriyor: 15 asker ile bir albay tutuklanm ve soyulduktan sonra salverilmiler. Ayn bizim tekniimiz. Bu yer Cochabamba-Santa Cruz karayolunun te tarafnda. Akam, 26 Temmuzun anlamn belirten bir konuma yaptm: Oligarilere ve devrimci dogmalara kar ayaklanma. .idel, Bolivyadan da ksaca szetti. 27 Temmuz Yola kmak iin herey tamamlanmt ve pusudakiler saat 11de yola kma emri almlard, 11den az nce Willy geldi ve ordunun orada olduunu bildirdi. Harekat kendisi, Ricardo, nti, Chino, Leon, Antonio, Arturo ve Chapaco gerekletirmiler. Olay yle gemi: Tepede 8 asker grnm; eski dar bir yoldan gneye doru yrmler, birka havan topu ateinden ve bir bez parasyla iaret verdikten sonra geri dnmler. Bir sre sonra, Melgar diye aran bir ses duyulmu, bu .loridadaki olabilir. Bir an dinlendikten sonra 8 gen asker pusuya doru yrmeye balam. Drd ar yrdklerinden geride kalm, nden giden drt asker vurulmu; nn ld kesin, drdncs yaral, belki o da l. Silahlarn ve gerelerini almak g olacandan, vazgeip ekildik ve suyun ak ynne doru ilerlemeye baladk. Baka
141
bir boazda, yine bir pusu kurduk. Atlar yolun ulat yere dein geldiler. Astm fena sktrd ve elimdeki yattrc ila da neredeyse bitmek zere. Ykseklik 800 metre. [sayfa 149] 28 Temmuz Coco, Pacho, Raul ve Aniceto, Suspiro olduunu sandmz rman dkld yere keifte bulunmaya gittiler. Olduka dar bir boazda yol aarak yrdk, ama fazla ilerleyemedik. nclerden ayr kamp yaptk nk Miguel, kumlara batan ve akllarda glkle yryen atlar yznden, ok uzaklamt. Ykseklik 760 metre. 29 Temmuz Suyu bol bir blgede, yamalarnda iyi snaklar bulunan ve gneye inen bir boazda yrmeye devam ettik. Saat 16 sularnda Pablitoya rastladk, Suspironun dkld yerde olduumuzu syledi, kayda deer birey yok. nce, srekli olarak gnee yneldiinden bu boazn Suspironun az olamayacan dnmtm, fakat son dnemete batya doru sapt ve Rositaya ald. Saat 16.30 sularnda artlar yetiti. Irman azndan uzaklamak iin yola devam etmeye karar verdim; fakat Paulinonun chacosunu gemek iin gerekli abay harcamalarn istemeye cesaret edemedim. Suspironun azna bir saat uzaklkta, yolun kenarnda kamp yaptk. Akam, 28 Temmuz, vatannn bamszlk gn hakknda konumas iin sz El Chinoya braktm. Sonra bulunduumuz yerin neden elverisiz olduunu anlatarak, sabah 5te kalkmalarn ve Paulinonun chacosunu igal etmeye gidilmesini emrettim. Havana radyosu ordunun kayplar verdii ve bunlarn helikopterlerle tand bir pusudan szetti, ama ses iyi gelmiyordu. 30 Temmuz Astm beni epey sktrd ve btn gece uyuyamadm. Saat 4.30da, kahve piirirken Moro, rma gemekte olan bir fener grdn haber verdi. Nbeti almak iin uyanm olan Miguel
142
ve Moro, gelenleri tutuklamaya gittiler. Mutfaktan konuulanlar duydum. [sayfa 150] Hey, kim var orada? Trinidad mfrezesi. Ve hemen peinden silah sesleri. Miguel hemen sonra, elinde, bir yaralya ait bir M-1 ve fieklikle dnd, 21 kii Abopoya doru ilerliyorlarm, Morocada ise 150 kii varm. Onlara baka kayplar da verdirdik, ama hkm sren kemeke iinde iyice belirleyemedik. Atlar yklemek epey vaktimizi ald. El Negro da, dmandan ald balta ve havan topuyla birlikte kayboldu. Saat 6ya gelmiti ve ykler ykld iin yine zaman kaybettik. yle ki son geitte, cesaretini toplamaya balayan askerlerin atei altndaydk. Paulinonun kzkardei evdeydi. Bizi sakince karlad ve Morocodaki btn erkeklerin tutuklanm olduunu, imdi La Pazda bulunduklarn syledi. ocuklar acele etmeleri iin zorladm ve Pombo ile birlikte ate altnda ilerleyerek, direniin rgtlenebilecei boaza gittik. Ben atlar srerken Miguel, Coco ve Julioyu ileriye gnderdim. Geri ekilecek dman tutmak iin 7 nc, 4 art ayrca, savunmay pekitirmek iin de geride kalan Ricardo vard. Benigno, Dario, Pablo ve Camba da tutuyorlard, tekiler soldaydlar, ilk elverili yerde durmalarn emretmitim. Camba geldi, Ricardo ve Anicetonun rma geerken dtkleri haberini getirdi. Urbano, Nato ve Leonu iki atla gnderdim. Miguel ve Julioya da Cocoyu nde nbeti brakarak, aratrma yapmaya kmalarn emrettim. Talimat almadan rma gemiler. Biraz sonra Camba geldi, Miguel ve Julio ile saldrya uradklarn, askerlerin epey ilerlemi olduunu, Miguelin geri ekildiini ve emir beklediini anlatt. Cambayi Eustaquio ile geri gnderdim ve ben de nti, Pombo ve Chino ile kaldm. Saat 13de Julioyu nbette brakp, Migueli gidip getirmelerini emrettim. Hayvanlar alp yanmdakilerle birlikte geri ekildik. Coconun nbet tuttuu tepeye ulanca, sa kalanlarn ortaya ktn rendik. Raul lmt, Ricardo ve Pacho yaralyd. Olay yle gelimi: Ricardo ve Aniceto ihtiyatszca ve savunma nlemi almadan rma gemiler, bu srada, ilki yaralanm, Antonio bir ate hatt kurmu ve Arturo, Aniceto, Pacho onu almaya [sayfa 151] gitmiler; fakat Pacho yaralanm ve
143
Raul azna gelen bir kurunla lm. ki yaraly da beraberlerinde srkledikleri bu ekilme harekat zor olmu: Willy ve Chapaco34 ise onlara hi yardm etmemi, hele bu sonuncusu. Biraz sonra Urbano, grubu ve hayvanlaryla, Benigno da adamlaryla onlara katlm, yle ki br kanat boalm ve askerler oradan ilerleyerek Migueli bastrmlar. allar arasnda g bir yryten sonra rmaa varm, oradan da bize ulamlar. Pacho atla geliyordu, ama Ricardo ata binemedii iin onu hamakla getirmek gerekti. Miguel, Pablito, Dario, Coco ve Anicetoyu sa kyda ilk dere azn igal etmek zere gnderdim. Biz de yarallar tedavi etmeye baladk. Pachonun ki hafif bir yarayd, kurun kasklarndan geip hayalarn syrmt; fakat Ricardonun durumu ard ve.Willynin antasyla birlikte, kalan az miktardaki plazmamz da kaybetmitik. Saat 22de Ricardo ld; onu askerler bulmasn diye rman yaknnda gizli bir yere gmdk. 31 Temmuz Saat 4te rmak boyunca yrye koyulduk. Kestirme bir yolu atktan sonra iz brakmadan suyun ak ynnde inie getik. leden sonra, Miguelin pusu kurduu dereye vardk; emri anlamam ve iz brakmt. Akn ters ynnde 4 km yaptk ve izlerimizi sile sile ormana daldk. Irman kollarndan birinin yannda kamp yaptk. Akam harekatn yanllarn akladm: 1) Kt kamp yeri. 2) Zamann iyi kullanlmamas, onlarn bize ate etmelerine meydan vermiti. 3) Ricardonun, sonra da, onun yardmna giden Raulun vurulmasna yolaan ar gven. 4) Btn ara ve gereci kurtarma iinde yeterince kararl davranamamak. inde ilalar, drbnler ve Maniladan gelen mesajlarn kaydedilmi olduu manyetofonlar, notlar dtm Debrayin ve Trotskynin kitaplar gibi, kayb tehlikeli sonular verebilecek baz eyalar bulunan onbir anta yitirmitik. Bunlar ele geirmenin hkmet iin tad nem ve askerlerin kendine gveninin [sayfa 152] artmas da cabas. Hesaplarmza gre, 2 l ve 5 yaral vermilerdi; ama ortada birbirine ters den iki sylenti var: Biri ordununki. Ayn 28in de 4 l ve 4 yaral verdiklerini ak34
Baka bir yerde Luis adyla geer.
144
lyor; teki ilininki. 30 Temmuzda 6 yaral ve 3 lden szediyor. Daha sonra ordu, yaynlad bildiride, bir ceset ele geirdiklerini ve bir astemenin tehlikeyi atlattn aklad. Bizim llerimize gelince: Raul iin fazla birey sylenemez. ok iine kapankt. Pek sava ve alkan deildi; hi soru sormazd, ama siyasal konularla ilgilendii belliydi. Ricardo, Kba grubunun en disiplinsiziydi ve gnlk abalar karsnda gevek davranrd; ama olaanst bir sava olup, Kongoda kinci Cephenin ilk bozgunu srasnda olduu gibi, burada da bulunmaz bir mcadele arkada olmutu. Tad deer nedeniyle, ar bir kayba daha uram bulunuyoruz. imdi 22 kiiyiz; iimizde Pacho ve Pombo yaral, bense, delirten astm krizlerinin penesindeyim. AYIN ANALZ Geen ayn olumsuz noktalan hl giderilemedi. Bunlar, Joaquin ve daryla balant kurulamamas ve insan kayb. imdi 22 kiiyiz; bunlardan 3ti sakat (biri benim). Bu durum hareket yeteneimizi azaltyor. Sumaipatadakini de sayarsak, 3 atma yaptk. Kesin sonu belirtmeyen bildirilere baklrsa, bunlar orduya 7 l ile 10 yaralya maloldu. Biz de iki kii kaybettik ve bir de yaralmz var. En nemli belirleyici noktalar unlar: 1) Balantnn tmden kopuk oluu. 2) Tamdk birka yal kylnn bize gsterdii kabul umut verici olmakla birlikte, kyllerin bize katlmaya yanamamas. 3) Gerilla efsanesi ktasal bir genilie ulama yolunda; Ongania snrlarn kapatyor, Peru ise nlemlerini alyor. 4) Paulino araclyla balant kurma giriimi baarszla urad. [sayfa 153] 5) Gerillann sava deneyimi ve morali her arpmada ykseliyor; Camba ve Chapaco hl gevek gidiyorlar. 6) Ordu tmyle yanlmalar iinde, ama aralarnda ok sava birlikler var. 7) Hkmette siyasal bunalm artyor. .akat, ABDnin sa-
145
lad ufak krediler Bolivya iin byk bir yardm yerine geiyor ve honutsuzluu azaltmaya yaryor. En ncelikli grevlerimiz unlar: Balanty yeniden kurmak, savalarmzn saysn arrtrmak ve ila bulmak. [sayfa 154]
146
X. AUSTOS 1967
1 Austos Durgun bir gn; Miguel ve Camba yolu amaya baladlar, fakat toprakla bitkilerin kard glkler nedeniyle bir kilometreden fazla gidemediler. 5-6 gnlk yiyeceimizi salayacak yabani bir tay vurduk. Ordunun oradan gemesi olasln dnerek, tuzak kurmak iin hendekler kazdk. Yarn yada brgn gelip kampmz bulmamalar halinde, tasarmz, gemelerine izin vererek, sonradan ate etmek. Ykseklik 650 metre. 2 Austos Yol, Benigno ve Pablonun abalar sonucu epey ilerledi. Vardklar yerden geri dnmeleri yaklak iki saat srd. Radyo bir toplum aleyhtarnn cesedinin kaldrldn ilan edeli beri, hakkmzda hibir haber yaynlamyor. Astm beni fena sarst ve son inelerimi de tkettim; imdi yalnzca haplar kald, onlar da ancak 10 gn yeter. [sayfa 155]
147
3 Austos Yol ama fiyaskoyla sonuland; Miguel ve Urbano bugn 57 dakikada dndler; ok ar ilerliyoruz. Hibir haber kmad. Pachonun durumu dzeliyor, bense ktym. Geceyi de gndz de kt geirdim, yaknda iyileeceimi de ummuyorum. Damardan novokain inesi yapmay denedim, ama sonu alamadm. 4 Austos ocuklar, gneybatya ynelen bir kanyona vardlar. Bunun, Rio Grandeye dklen dereye kadar uzand dnlebilir. Yarn, ikier kiilik ekipler halinde, 4 kii yol amaya gidecek ve Miguel bizim ynde, terkedilmi chacolar sandmz yerleri grmeye kacak. Astmm biraz dzeldi. 5 Austos Benigno, Camba, Urbano ve Leon ikier kiilik ekipler halinde blndler. Ama nlerine Rositaya dklen bir dere yata ktndan, yollarna bugn tarlalardan devam ettiler. Miguel chacoyu grmeye gitti, ama bulamad. At eti bitti. Yarn balk avlanmaya alacaz ve brgn baka bir hayvan keseceiz. Yarn su bana dek ilerleyeceiz. Astmm iyice ktledi. Ayrlmaya kar olduum hade, yarn bir grubu nden gndermek zorunda kalacam; Benigno ve Julio gnll ktlar, bakalm Natonun tutumu ne olacak. 6 Austos Kampmz tadk, ne yazk ki, saat deil, ancak bir saat yryebildik; bu da henz uzakta olduumuzu gsteriyor. Benigno, Urbano, Camba ve Leon yol amakla oyalana dursunlar, Miguel ve Aniceto da, yeni dere boyunca, Rositaya dkld yere dek keif yapmaya gittiler. Akam dnmeyince, uzaktan havan topu at gibi bir ses de duyduumdan, nlemlerimizi aldk. Bolivyann bamszlk yldnm olduundan nti, Chapaco ve ben birka sz syledik. Ykseklik 720 metre. [sayfa 156]
148
7 Austos Saat 11de, Miguel ve Anicetonun kaybolduklarna hkmederek Benignoya, ok tedbirli olarak, derenin Rositaya dkld yere dek yrmesini ve hangi yne gitmi olabileceklerini anlamaya almasn emrettim. Eer oraya ulatlarsa, elbet. .akat saat 13' te kaybolduunu sandklarmz kageldiler: Yolda glklerle karlamlar, bu yzden Rositaya gece ulaamamlar. Miguelin anlattklar canm skt. Olduumuz yerde kaldk, ama yol aanlar baka bir dere kenar buldular, yarn oraya tanacaz. htiyar atmz Anselmo bugn ld, artk eyalarmz tayacak yalnz bir hayvanmz kald; astmm dzelmiyor, ilalar da bitiyor. Nacahuasuya bir grup gnderme ii konusunda, yarn bir karar alacam. Bugn, buraya geleli ve gerilla birlii kurulal tam 9 ay oluyor. lk 6 kiiden ikisi ldler, biri kayboldu ve ikisi yaral. Bense astmm nasl durduracam bilemiyorum. 8 Austos Yaklak bir saat yrdk, benim iinse iki saat srd, nk kk ksrak ok yorgundu; birara, onu boynundan ciddi biimde yaralayan bir bak darbesi attm. Yeni kamp yerimiz, Rosita yada Rio Grandeye ulancaya dek su bulunan son yer. Yol aanlar 40 dakika uzaklktalar (2-3 km) Sekiz kiilik bir grubu u ile grevlendirdim: Yarn buradan hareket edecek ve btn gn yryecekler. brgn Camba, olup bitenler hakknda bilgi vermek iin dnecek, bir gn sonra Pablito ve Dario gelip gnn haberlerini ulatracaklar; teki bei Vargasn evine dek birlikte gidecek ve Coco ile Aniceto, ilerin nasl yrdn anlatmak iin oradan dnecekler, Benigno, Julio ve Nato ilalarm almak iin Nacahuasuya gidecek. Pusulardan saknmak iin ok dikkatli ilerlemeleri gerekir. Biz de onlar izleyeceiz; buluma yerimiz Vargasn evi yada hzmza gre, Rio Grande zerinde bulunan maarann karsndaki Masicuri (Honorato) rma yada Nacahuasu. Ordudan haber var, [sayfa 157) kamplarmzdan birinde bir silah deposu ortaya karmlar. Akam herkesi topladm ve u noktaya dikkati ektim: zor durumdayz; Pacho iyileiyor ama ben, adeta bir inChe Guevara Bolivya Gnl
149
san enkazym. Kk ksrak olay bazan kontrolm nasl kaybettiimi gsteriyor; dzelecek, fakat durum hepimiz iin ar ve katlanamayacan hissedenler varsa, aka sylemeleri daha iyi olur. Yani, nemli kararlarn alnmas gereken bir andayz. Mcadelenin bu tr bize, insan soyunun en st aamas olan devrimcilie erime olana veriyor, ayn zamanda da eksiksiz insan olmamz salyor. Bu aamalara ulaamayacak olanlar hemen sylesin ve mcadeleyi braksn. Btn Kballar ve birka bolivyal sava sonuna dek srdreceklerini sylediler. Eustaquio da ayn eyi yapt ama, Mugangay eletirmek, katrlara odun ykleyeceine srt antasn yklediinden yaknd, bu sonuncusu fkeli bir cevapla karlk verdi. Julio da, Moro ve Pachoyu benzeri bir nedenle sulad ve bu da Pachonun fkeli bir cevabyla karland. Burada, ok deiik dzeyde iki sorunu, bir yandan mcadeleyi srdrmeye hazr olup olmaymz, dier yandan balca ufak ekimeleri olay haline getirdiimizi, syleyerek, tartmaya son verdim. Eustaquio ve Julionun ikayetlerinden de, Moro ve Pachonun cevaplarndan da holanmadm; daha devrimci ve rnek insan olmak gerekir. 9 Austos Sekiz keifi bu sabah yola kt. Yol aanlar, Miguel, Urbano ve Leon kamp yerinden 50 dakika ge ayrldlar. Topuumdaki ban detiler, artk basabiliyorum, fakat hl ok acyor ve yine ateim var. Pacho, ok iyi. Ykseklik 780 metre. 10 Austos Antonio ve Chapaco geriye doru, avlanmaya gittiler ve dii bir geyikle yabani bir dii tavuskuu getirdiler; ilk kamp yerimize bakmlar, bir yenilik yokmu. Yanlarnda bir yn [sayfa 158] portakal getirdiler. ki tane yedim, bu hemen bir astm krizine yol at, ama iddetli deil. Saat 13.30da giden sekizlerden Camba dnd ve u haberleri getirdi: Dn susuz yatmlar, bugn de, 9a dek yrdkleri halde su bulamamlar. Benigno evreyi taradktan sonra su bulmak iin Rositaya ynelmi. Pablo ve Dario
150
ancak su bulduktan sonra geri dneceklermi. .idel uzun bir sylev verdi ve geleneki partilere, zellikle Venezueladakine ate pskrd, kulislerde iddetli tartmalar gemi olmal. Ayam yeniden tedaviye baladlar; iyiceyim, ama iyiletim denemez. Buna karn, yarn yola kmal ve btn gn iinde ancak 35 dakika ilerleyebilmi olan yol aclarn bulunduu yere yaklamalyz. 11 Austos Yol aanlar ok ar ilerliyor. Saat 16da Pablo ve Dario, Benignonun, Rosita yaknnda olduklarn ve yaklak 3 gnde Vargasn evine varacaklarn bildiren bir yazsyla geldiler. Pablito 8.15 sularnda geceyi geirdikleri su bandan hareket etmi ve 15e doru Miguele rastlam. Bu da gsteriyor ki, varacamz yer pek yakn deil. Tavuskuunun astmma dokunduu anlalyor, nk yine bir kriz geirdim ve paym Pachoya verdim. Kampmz gndzn kaybolup geceyars ortaya kan ufak bir selin kenarna tamak zere yola kyoruz. Yamur yad,ama hava souk deil, ok mariguy var. Ykseklik 740 metre. 12 Austos Kasvetli bir gn. Yol aanlar ok az ilerlediler. Burada bir yenilik yok, yiyeceimiz de ok deil; yarn bir at daha keseceiz, bylelikle 6 gnlk yiyecek salayacaz. Astmm ayn, katlanlabilir derecede. Barrientos gerillaclarn kmekte olduunu ilan etti ve yine Kbaya kar mdahaleye geme tehditleri savurmaya balad: Konumas herzamanki gibi ahmakayd. [sayfa 159] Radyo, Monteagudo yaknnda yaplan bir silahl atmay ve bizden Taratal Antonio .ernandezin ldn bildirdi. Bu, belki de Taratah olan, Pedronun asl addr. 13 Austos Miguel, Urbano, Leon ve Camba, Benignonun bulduu su banda kamp yapmaya, oradan da yola devam etmeye gittiler. Yanlarna gnlk yiyecek, yani, bugn kestiimiz Pachonun atndan paralar aldlar. Drt hayvanmz kalyor ve yiyecee
151
ulamadan nce bir tanesini daha keseceiz galiba. Herey yolunda gittiyse, Coco ve Aniceto yarn burada olacaklar. Arturo iki dii tavuskuu vurdu. Msrmz bilmek zere olduundan, etten bana da verildi. Chapaco gittike artan dengesizlik belirtileri gsteriyor. Pacho iyileme yolunda; benim astmma gelince, dnden beri artma yolunda. imdi gnde hap alyorum. Ayam hemen hemen iyileti. 14 Austos Kt bir gn. alma ynnden de yle. Hibir yenilik yok, fakat akam haberleri dinlerken ocuklarn gitmekte olduklar mahzenin, ordunun eline getiini rendik; yle kesin bilgiler veriyorlar ki, kuku gtrmez. Bugn havann gariplii yznden astmm azacak. eitli belgelerimiz ve fotoraflarmz da ellerine gemi. ndirdikleri en ar darbe bu oldu; biri konutu mu ne? Kim? Belirsiz. 15 Austos Coco ve Anicetonun gelmememeleri halinde Benignoyu aramak zere iki kii gndermesi iin, Miguele bir mesaj yazdm ve bunu gtrmekle Pablitoyu grevlendirdim. Ama onlara yolda rastlam, birlikte dndler. Miguel, karanlk bast anda, vard yerde kalacan syleyip su gndermemizi istemi. Yarn erkenden hareket edeceimizi bildirmesi iin Darioyu gnderdim, o da yolun bittii haberini getiren Leona yolda rastlam.
[sayfa 160]
Santa-Cruz radyosu, Muyupampa grubundan iki kiinin tutuklandn bildirdi. Artk kukumuz kalmad, szkonusu olan Joaquinin grubu. ok sktrldklar belli, iki tutuklu da konumu. Hava souktu fakat kt bir gece geirmedim. Ayn ayamda baka bir ban daha dememiz gerekecek. Pacho iyileti. Chuyuyakoda orduya kayp verdirmeyen bir atmadan daha szedildi. 16 Austos yi denebilecek bir yolda 3 saat 40 dakika yrdk, sonra bir saat dinlendik. Bir kymk batt iin katr beni yere silkeledi,
152
fakat hibir yerim acmad; ayam iyileiyor. Miguel, Urbano Ve Camba yol aa aa Rositaya ulatlar. Benigno ve arkadalarnn bugn mahzene varmalar gerekir. Uaklar blgede birka kez dolat. Belki de Vargas civarnda ocuklarn brakt bir ize rastladlar. Rosita yada Rio Grande boyunca inmekte olan bir birlii korumak iin de dolayor olabilirler. Akam ocuklara suyu amann tehlikelerini anlattm ve yarn iin nlem aldk. Ykseklik 600 metre. 17 Austos Erken yola ktk ve saat 9da Rositaya vardk. Orada, Coco iki el silah sesi duyduunu sanarak gizlendi, fakat yeni birey olmad. Sk sk yolumuzu kaybettiimiz, yanl yola saptmz iin gerisi ar gitti ve Rio Grandeye ancak 16.30da varp kamp yaptk. Ay ndan yararlanp ilerlemeyi tasarlamtm fakat, ocuklar ok yorulmutu. Kt kanaat yemek artyla iki gnlk at etimiz kald; bense iki gnlk mote ile yetineceim. Galiba bir hayvan daha feda etmek zorunda kalacaz. Radyo Nacahuasudaki drt mahzenin ele geirildiini gsteren belgelerin ve kantlarn aklanacan bildirdi. Anlalan maymunlu maara da ellerine gemi. Koullar byle olduu halde, astmm beni ok sktrmyor. Ykseklik 640 metre (dn 600de olduumuz dnlrse mantk d birey). [sayfa 161] 18 Austos Her zamankinden erken yola ktk, fakat biri derince drt rma gememiz ve yer yer patikalar amamz gerekti. Bu yzden, nehre ancak saat 14te ulatk da, lesiye yorulan ocuklar biraz dinlendiler. alma durdu. Bulunduumuz yerde bulut gibi nibarigi35 var. Geceleri de hl souk oluyor. nti, Cambann gitmek istediini syledi; dediine baklrsa salk durumu devam etmesine elverili deilmi, kald ki, bu iin sonunu gremiyormu. Korkaka davrann tipik bir rnei, ekip gitmesine izin vermek manevi gcmz bulmamz iin
35
Bir tr ufak sivrisinek.
153
yararl olur. .akat, bizi Joaquine ulatracak yolu bilen bir o olduuna gre, imdilik kalmas gerekir. Yarn onunla ve Chapaco ile konuacam. Ykseklik 680 metre. 19 Austos Miguel, Coco, nti ve Aniceto, bir mfrezenin bulunduu anlalan Vargasa giden en iyi yolu bulmak zere, kefe ktlar. Ama yeni birey bulamadlar. Eski patikadan yolumuza devam etmemiz gerekecek. Arturo ve Chapaco ava ktlar, bir dii geyik vurdular. Arturo da, Urbano ile nbetteyken bir tapir vurdu. Ama, yedi el ate etmesi kampta tela yaratt. Bu hayvan bize 4 gnlk, dii geyik de 2 gnlk et salayacak. Biraz da fasulyemiz ve sardalyamz var; hepsi 6 gnlk eder. Listede sras gelen beyaz atn, ban kurtarmaktan yana ans artyor. Camba ile konuup bundan sonraki konak yerimizde Joaquinle bulumamzdan nce gidemiyeceini syledim. Chapaco ayrlmayacan, nk, bunun alaklk olacan belirtti. Ama alt ay yada bir yl iinde ayrlabilmeyi dilediini de ekledi; bu umudu ona baladm, birbirini tutmayan eyler syledi. Durumu iyi deil. Haberler hep Debray ile ilgili, teki sanklarn sz bile edilmiyor. Benignodan haber yok; varm olabilir. [sayfa 162] 20 Austos Yol ama iiyle uraanlar, yani Miguel ve Urbano, ayrca bayndrlk ileriyle grevli olanlar, yani Willy ve Dario fazla ilerleyemiyorlar; bunun iin o gn de orada kalmaya karar verdik. Coco ve nti birey tutamadlar, fakat Chapaco bir dii geyik ve bir maymun avlad. Dii geyikten yedim, bu yzden gece iddetli bir astm krizi geirdim. Doktor hl hasta; bu, salk durumunu tmyle etkileyen ve onu sakat eden bir lumbago olsa gerek. Benignodan haber kmad. Artk onunla ilgilenmeye balamalyz. Radyo, Sucreden 85 km uzaklkta gerillaclarn bulunduunu aklad. 21 Austos Ayn yerde Benigno ve arkadalarndan haber almadan bir
154
gn daha geirdik. Eustaquio drt ve Moro bir maymun vurdular; Moro hl lumbago sanclar ekiyor. Kendisine bir meperidine verildi. Geyik eti astmma dokunuyor. 22 Austos Nihayet yola kabildik. Ama, nce bir alarm verildi, kyda kaar gibi olan bir adam grmlerdi. Neden sonra bunun, yolunu kaybeden Urbano olduu anlald. Doktora bir lokal anestezi yaptm, ac gemediyse de yolculuk yapabilecek hale geldi; galiba biraz daha iyi. Pacho yaya ilerliyor. Sa kyda kamp yaptk. Azck bir yol amakla Vargasn evine ulaabileceiz. Tapir etinden yarn ve br gne yetecek kadar kald, fakat yarndan sonra avlanamayacaz. Benignodan haber yok; Cocoyla birlikte gideli 10 gn oldu. Ykseklik 580 metre. 23 Austos ok sarp bir kayal amamz gerektiinden, gn zorluklarla geti. Krat ilerlememek iin direndi; onu amur iinde ve hi yararlanamadan braktk. Ufak bir avc kulbesine ulatk, yakn zamanlara dek iinde birilerinin yaad baz [sayfa 163] izlerden anlalyordu. Orada pusu kurduk. Az sonra pusuya iki kii dt. Etrafta on tuzak kurmu olduklarn ve imdi de bunlar dolamaya ktklarn sylediler. Onlara baklrsa, Vargasn evinde, Tatarendada, Caraguatarendada, pitada ve Yumonda askerler varm. ki gn nce de, Caraguatarendada atma olmu, bir gerillac yaralanm. Benignodur bu, a ve kuatlm olmal. Adamlar askerlerin yarn bala kacaklarn sylediler; 10-20 kiilik gruplar halinde karlarm, tapirin etini ve adamlarn dinamitle avlad balklar paylatk; ben pirin yedim, iyi geldi. Doktor iyiye doru gidiyor. Debrayin yarglanmasnn eyll ayna ertelendii bildirildi. Ykseklik 580 metre. 24 Austos Kalk borusu 5.30da ald ve tasarladmz gibi, boaza doru yrmeye baladk. ncler yolu at, birka metre git-
155
milerdi ki, kar ynden gelen kyl belirdi. Miguel ile adamlarna haber verip pusuya yattk: 8 asker bize doru geliyordu. Emir, geidi amalarna izin vermek ve kar kyya ulatklar anda ate etmekti, fakat askerler geitten ilerlemediler, birka tur yaptlar. Tfeklerimizin nnden getiler, ama ate etmedik. Sivil tutsaklar bunlarn asker deil, avc olduunu ileri srdler. Miguel, Urbano, Camba, Dario ve avc Hugo Guznan batya doru uzanan, fakat nerede bittii bilinmeyen yola gnderdik. Biz de btn gn pusuda kaldk. Karanlk basarken yol aanlar tuzaa den bir and (kondor) akbabas ve rm bir yaban kedisiyle dndler. Bunlar, tapirden kalanlarla birlikte o gece yendi. Btn umudumuz kalan biraz fasulye ve avlayabileceimiz hayvanlarda. Camba, moral bozukluunun son haddinde; askerlerden szedildi mi, titremeye balyor. Doktor hl strap ekiyor ve talamonalla kendini tedavi ediyor; ben iyiceyim ama karnm ok a. Ordu, bir mahzenin daha ele geirildiini, kendilerinde iki hafif yaral olduunu ve Gerillaclarn da kayplar verdiini [sayfa 164] aklayan bir bildiri yaynlad. Havana radyosu, Taparillasda silahl atma olduu ve ordudan bir kiinin yaraland sylentisini iletti, ama dorulamad. 25 Austos Gn, yeni birey olmadan geti. Kalk borusu 5te ald ve yol aanlar erkenden yola ktlar. Ordudan 7 kii mevzilerimize dek sokuldu, ama gemeye yeltenmediler. Avclar silah sesleriyle aran bir halleri vard; yarn frsat bulursak saldracaz. Yol ilerlemedii iin, Miguel, Urbanoyu talimat almaya gnderdi. Ama o, talimat kt ve artk birey yaplamayacak bir saatte ulatrd. Radyo, Dorado tepesinde bir silahl atma olduunu Joaquinin grubuyla olsa gerek ve gerillaclarn Camiriden 3 km uzakta bulunduklarn haber verdi. 26 Austos Herey ters gitti: 7 kii yine geldiler, 5i rman aa ynne gitmek ve 2si de rma amak zere blndler. Pusudan
156
sorumlu olan Antonio ok erken ate etti. Adamlar pusudan kurtulup takviye aramaya gittiler; teki 5 kii aceleyle bulunduklar yerden atlayarak geri ekildiler. nti ile Coco stlerine yrdlerse de adamlar saklanmay ve onlar pskrtmeyi baardlar., Onlar izlerken, bizim taraftan atlan kurunlarn ok yaknlarna dtn grdm. Koup yanlarna gittim. Ate eden Eustaquio idi, nk Antonio ona gerekli talimat vermemiti. ylesine bir fkeye kapldm ki Antonioya azma geleni syledim. Ar admlarla yola koyulduk nk Doktor formunda deildi, ordu da kendini toparlam, kar adadan 20-30 kiilik bir kuvvetle ilerlemekteydi; onlarla atmaya girmek yararl olmaz. En ok iki yarahlar olmal. Coco ve nti karar alma yeteneklerim ortaya koydular. Doktorun bitkin dmesi nedeniyle yrymz durdurmak zorunda kalmamza dek, herey yolundayd. Bizden [sayfa 165] birka metre nden gittii halde, Miguele ulaamadan, ama balant kurarak saat 18.30da durduk. Moro, son aamay trmanamadndan bir boazda kald, bylece ayr grup halinde uyuduk. zlendiimizi gsterir belirti yok. Ykseklik 900 metre. 27 Austos Btn gn umutsuzca, bir k yolu aradk, bulup bulamayacamz da belli deil. Rio Grandenin yaknndayz ve Yumonu getik, ama alnan bilgilere baklrsa rmak geit vermiyor. yle ki, yolu Miguelin kayalndan srdrmek zorundayz, fakat katrlar geemeyecekler. Bir olanak daha kalyor; ufak bir srada amak ve sonra Rio Grande-Masicuriye ynelmek; ancak, bunun yaplp yaplamyacan yarn renebiliriz. 1300 metrelik ykseklikleri atk; bu, blgenin en yksek ortalamas ve geceyi 1240 metrede geirdik: hava olduka souktu. Kendimi ok iyi hissediyorum, ama Doktor kt durumda. Suyumuz da bitti. Yalnz Doktor iin biraz var. yi haber veya mutlu kavuma! Benigno, Nato ve Julio geldiler. Balarndan gemeyen kalmam: Vargas ve Yumonda askerler varm, atmalarna ramak kalm. Saladillodan inen ve Nacahuasu boyunca trmanan bir birlii izlemiler. Congri dere-
157
sinden balayan ve askerler tarafndan alan yol grmler. Ayn 18inde, ulatklar Ay Kamp 150 askerin bulunduu bir kargerilla ss halini alm. Neredeyse karlaacaklarm, buna karn grnmeden uzaklaabilmiler. Byk babann chacosuna gitmiler. Orada da, iftlik terkedilmi olduundan yalnzca balkaba varm. Yeniden askerlerin burnunun dibinden gemiler, silah seslerimizi duymular, geceyi evrede geirdikten sonra izlerimizden yryerek bize ulamlar. Benigno, Natonun ok iyi davrandn fakat Julionun iki kez kaybolduunu ve askerlerden biraz da korktuunu syledi. Benigno, Joaquinin adamlarndan bazlarnn birka gn nce oradan getiini sanyor. [sayfa 166] 28 Austos Kasvetli ve kayg verici bir gn. Susuzluumuzu Caracore meyveleriyle36 giderdik. Daha dorusu, nefsimizi aldattk. Miguel, bir tabancadan baka silah olmayan Pablitoyu avclardan biriyle su bulmaya gnderdi. Saat 16.30da hl dnmediini grnce Coco ve Anicetoyu onu aramaya gnderdim. Gece dnmediler. Artlar bayrn banda kaldlar. Radyoyu dinleyemedik; yeni bir mesaj yaynland galiba. Sonunda, iki aydr bize arkadalk eden gen ksra kestik; kurtarmak iin elimden geleni yaptm, ama almz gittike artyordu, imdi yalnzca susuzluk ekeceiz. Yarn da suya ulaacamz sanmyorum. Radyo, Tatarenda blgesinde bir askerin yaralanm olduunu bildiriyor. Anlamadm nokta u: Kayplarn titizlikle aklyorlar da, neden baka ynden yalan sylyorlar? Yalan sylemiyorlarsa, Caraguatarenda ve Taperillas gibi ssz yerlerde onlara bu kayplar verdiren kimler? Joaquin, adamlarn iki gruba m ayrd? Yoksa bamsz odaklar m kuruluyor? Ykseklik 1200 metre, 29 Austos Yorucu ve kaygl bir gn. Yol aanlar ar ilerliyor; birara, Masicuriye nereden gideceklerini ardlar. 1600 metrede ve ol36
Kuzey Afrika nciri .(yabani incir-n).
158
duka nemli olup zsuyu susuzluu gideren, bir tr eker kamnn bittii bir yerde kamp yaptk. Chapaco, Eustaquio ve Chino susuzluktan bitkin halde. Yarn en yakn suyun nerede olduuna bakmal. Katrclar iyi dayanyor. Radyoda nemli haber yok: Yalnzca haftalardr srncemede olan Debrayin yarglanmasndan szediliyor. 30 Austos Durum kayg verici olmaya balamt: Yol aanlar baygnlk geirdiler. Miguel ve Dario idrarlarn itiler. El Chino da [sayfa 167] ayn eyi yapt; sonu kt oldu; diareler, kramplar. Urbano, Benigno ve Julio bir kanyona doru indiler, orada su buldular. Katrlarn geemedii haberini yolladlar, bunun zerine Nato ile kalmaya karar verdim. .akat nti su ile yukarya kt, sonra mz oturup ksrak eti yedik. Radyo aada kald iin haberleri dinleyemedik. Ykseklik 1200 metre. 31 Austos Sabahleyin Aniceto ve Leon aaya doru kefe ktlar. Saat 16da dndklerinde katrlar iin su bandaki kamptan balayan bir geit bulunduunu haber verdiler. Btn glk oraya varmaktayd; fakat yeri grdm, hayvanlar geebilecek sanrm. Bunun zerine Miguele, kayaln arkasndan dolanacak bir yol amaya devam etmelerini emrettim, hayvanlarla oradan inecektik. Maniladan mesaj var, ama not edemedik. AYIN ANALZ Savaa balayal, geirdiimiz en kt ay kukusuz bu oldu. Belgelerin ve ilalanl bulunduu tm mahzenlerin dmann eline gemesi, zellikle psikolojik ynden ar bir darbe oldu. Ay sonunda iki kiinin kayb ve at eti yiyerek geen yry ocuklarn moralini bozdu ve ilk vazgeme Camba ile balad. Aslnda iyi de olurdu ama, bu koullar iinde deil. Daryla ve Joaqinle
159
balant kurulamamas ve Joaquinin grubundan tutuklanan iki kiinin konumas ocuklarn moralini bozdu. ektiim hastalk bazlarnda bir kararszlk durumu yaratt; bunun sonucu, dmana kayplar verdirmemiz gereken son arpmada yalnzca bir kii yaralamamzda kendini gsterdi. Bundan baka, susuz tepelerdeki yry ocuklarn baz olumsuz ynlerini ortaya kard. En nemli belirleyici zellikler unlar: 1) Hl hibir balant kuramadk, yaknda kuracamz umudu da yok. 2) Hl kyllerden kimse aramza katlmyor; son zamanlarda onlarla ne kadar az iliki kurduumuz dnlrse, bu doal birey. 3) Savalarn moralleri bozuluyor, geicidir umarm. 4) Ordu, ne etkililiini, ne de savaln arttryor. Moralimizin sarsld, devrimci anlaymzn geriledii bir noktadayz. En acil grevler, geen aynkilerle ayn: Balantlar kurmak, sava salamak, ila ve malzeme bulmak. nti ve Coconun salam asker ve devrimci kadrolar olarak gittike sivrildiklerine de iaret etmek gerekir. [sayfa 169]
160
XI. EYLL 1967
1 Eyll Erkenden yola ktk, katrlardan birinin dmesi yznden olayl bir yryten sonra tepeyi inebildik. Doktor iyi deildi, ama ben iyiydim, katr rahata srebiliyordum. Yry sandmzdan uzun srd. Honoratonun evinin yaknndaki akarsuya vardmz 18.15te farkettik. Miguel var gcyle yrd, ama anayola ancak karanlk basarken vard; Benigno ve Urbano temkinli yrdler, gzlerine anormal birey ilimedi. Bunun zerine, bo evi igal ettik; Ordu iin, etrafna barakalar yaplarak geniletilmiti. imdilik evlerin hepsi botu. Un, ya, tuz ve olaklar bulduk; ikisini kestik ve unla kendimize bir len dzenledik, ama piirilmesi btn gecemizi ald. afakta evde ve yolun banda birer nbeti b: rakarak ekildik. Ykseklik 740 metre. 2 Eyll Sabah erkenden, Coco, Pablo ve Benignoyu evde, Miguelin ynetiminde, pusuda brakp chacolara doru gittik. [sayfa 171]
161
br ynde de bir nbeti braktk. Saat 8de Coco, srtmalarn Honoratoyu aradklarn haber vermeye geldi, drt kiiymiler. teki n getirmelerini emrettim. BUtn bunlar zaman ald, nk bulunduumuz yerden eve dek bir saatlik yol vard. Saat 13.30 da birka el silah atld ve atl bir kylnn yanndaki askerle yaklatn rendik. Pombo ve Eustaquio ile nbet tutan El Chino: Bir asker! diye bararak tfeine sarld; asker ona ate edip kat. Pombo da ate edip at vurdu. ylesine ileden ktm ki, beceriksizliin daniskasyd bu; zavall Chino utancndan yerin dibine geti. Bu srada, bizim tarafa geen drt srtmac ve iki tutsa salverdik, sonra herkesi Masicurinin st yanna yolladk. Srtmalardan 700 pesoya yavru bir boa satnaldk ve Hugoya almas karlnda 100 peso, kendisinden aldmz baz eyalarn karl olarak da 50 peso verdik. len atn, sakat olduu iin Honoratonun evinde brakldn rendik. Irgatlar, Honoratonun karsnn ordudan yakndn sylediler; askerler kocasn dvmler, stelik evde ne var ne yok yemiler. Srtmalar sekiz gn nce uradklarnda Honorato, bir yaban kedisi srn tedavi ettirmek iin Valle Grandede bulunuyormu. Ama evde biri bulunmalyd, nk oraya vardmzda ate yanyordu. Chinonun yanl yznden, o gece, srtmalarn gittii yne gitmeye karar verdim. Askerlerin saysnn az olmas ve ekilip gitmi olmalarn dileyerek ilk eve ulamay umuyordum. .akat yola ge ktk, akarsuyu da ancak saat 3.45te geebildik. Evi bulamadk, bu yzden ineklerin getii patikada uyuyarak sabahladk. Radyo, Camiri blgesinde Joaquin adl bir Kbal tarafndan ynetilen 10 kiilik bir grubun yokedildii ynnde kt bir haber verdi. .akat, bunu syleyen Amerikann Sesi, yerli radyolar susuyor. 3 Eyll Bugn pazar olduundan yine atmal geti. afakta Masicurinin ak ynnde, azna kadar bir kefe ktk ve sonra biraz da Rio Grande boyunca yrdk; saat 13te nti, [sayfa 172] Coco, Benigno, Pablito, Juli ve Leon eve ulamay denemek iin ktlar; ordunun orada olup olmadna bakacaklar ve yaammz
162
biraz olsun dayanlr duruma getirecek olan nesneleri satmalacaklard. Grup nce iki rgat yakalam. Adamlar ev sahibinin evde olmadn, askerlerin gelmediini ve evde epeyce erzak bulabileceklerini sylemiler. Baka haberler: Dn 5 asker, eve uramadan drt nala gemiler; Honorato oullarndan ikisiyle, iki gn nce evine uram. Adamlarmz iftlik sahibinin yanna vardnda, orada 40 askerle karlamlar, geliigzel bir atma olmu. Bizimkiler en az bir askeri ldrmler, adamn bir de kpei varm. Askerler kar-saldrya geerek onlar kuatmlar, fakat barmalar zerine ekilmiler. Tek pirin tanesi bile ele geirememitik. Uak blgede dolat ve Nacahuasuya olsa gerek, birka roket att. Kyllerden edindiimiz baka bir bilgi de u: Bu blgede gerillacya rastlamamlar; onlarla ilgili ilk haberi, dn oradan geen srtmalardan almlar. Amerikann Sesi, orduyla yaplan bir atmada, on kiilik bir gruptan tek bir kiinin, Jose Carrillo adl gerillacnn sa kaldn bildirdi. Bu Carillo, Paco olduuna ve yoketme de Masicuride getiine gre, btn anlatlanlarn palavra olduu anlalyor. 4 Eyll Miguel tarafndan ynetilen 8 kiilik bir grup, Masicuriden Honaratoya giden yolda saat 13e dein pusu kurup beklediler. Bir sre sonra da Nato ve Leon kk bir boay srkleye srkleye gbela getirdiler. .akat daha sonra elimize besili iki kz geti. Urbanoyla Camba suyun aknn tersi ynnde 10 km gittiler. Drt geit bulmular, bunlardan biri derinmi. Kk boay kestik. Hem malzeme, hem de haber salamak iin yaplacak bir akna gnll aradk. Sonunda nti, Coco, Julio, Aniceto, Chapaco, Arturo seildiler ve ntinin ynetimine verildiler. Paco, Pombo, Antonio ve Eustaquio da gnll kmlard.ntinin talimat yle: afakta eve varmak, geleni gideni gzetlemek, asker yoksa, [sayfa 173] malzeme salamak, varsa, evin evresini dolap askeri yakalamak, en nemlisi de, kayp vermemek. ok temkinli olmay salk veriyordu. Radyoda, Yeso geidinde, 10 kiilik grubun yokedildii yerin yaknnda, yeni bir atmada bir kiinin ldrld bildirildi. Artk anlalyor ki Joaquin hikayesi bir balon, ayrca, Palmaritoda
163
ldrlen ve Camiriye tanan perulu doktor El Negro hakknda geni bilgi veriliyor; El Pelado, onun kimlik tesbitinde bulunmu. Bu kez gerek bir lm szkonusu galiba, tekiler uydurma ya da iirme olabilir. Ne olursa olsun Masicuri ve Camiriden szeden haberlerde bir tuhaflk var. 5 Eyll Gn, hibir haber alnamakszn, sonucu beklemekle geti. Grup saat 4.30da bir katr ve biraz malla dnd. Moronun evinde askerler varm ve kpeklerinin sayesinde, neredeyse grubun farkna varacaklarm, bunlar geceleri dolayor olmal. Adamlarmz evin etrafnda gezinmiler. Sonra Montanoya doru bir yol amlar; orada kimse yokmu. Ama evde msr bulmular, bir kental kadar almlar. leyin rma gemiler ve kar kyda iki ev grmler. Evlerden birinde bulunanlarn hepsi kam; bizimkiler de braktklar katra el koymular; tekinde bulunanlar ibirliine yanamam, bu nedenle tehdide bavurmak zorunda kalmlar. Gerillaclara hi rastlamadklarn ve yalnzca, karnavaldan nce Perezin evinde bir grup (biz) grdklerini sylemiler. Grubumuz yola ktnda henz gndzd, Moronun evini igal etmek iin geceyi bekledik. Herey iyi gidiyorken Arturo yolunu kaybetti, bir patikada uyuyakalm, av bulmak iin de 2 saat kaybedildi. Baz izler brakmlar, hayvanlar hepsini silmezse bizi bulabilirler; stelik yolda birka ey de kaybetmiler. ocuklarn derhal morali bozuldu. Radyo, len gerillaclarn kimliklerinin henz tesbit edilmediini, fakat her an haber alnabileceini syledi. Bir mesaj tmyle deifre edilebildi. OLASn bir zafer, fakat Bolivya [sayfa 174] delegasyonunun bombok olduunu yazyor; PCBden Aldo .lores ELNin temsilcilii iddiasndaym, onu yalanlamak gerekmi. Kollenin bir adamn grmek iin istemiler; Lozanonun evini aramlar, o ise saklanyor. Debrayi takas edebileceklerini umuyorlar. Hepsi bu kadar; Son mesajmz almadklar anlalyor. 6 Eyll Benigno Benignonun doum gnnn olaylara gebe olduu erken-
164
den anlald. Gelen tahldan un yaptk ve ekerli paraguay ay itik. Sonra Miguel 8 kiinin banda pusu kurmaya gitti; Leon da baka bir yavru boa getirdi. Geciktiklerini, saatin 10u getiini ve hl gelmediklerini grnce, leyin pusuyu kaldrmalarn sylemek zere Urbanoyu gnderdim. Birka dakika sonra bir silah sesi, sonra ksa bir yaylm atei iitildi ve bizim yne doru bir el silah sesi duyuldu. Mevzilerimize gemek zereydik ki, Urbano koarak geldi; kpekleriyle ilerleyen bir mangaya rastlam. 9 adammz teki yndeydiler, nerede olduklarn bilmediimden telaa kapldm, oradan kabilmek iin yol atlar, ama rmaa varamadk, Moro, Pombo ve Cambay, Cocoyla oraya gnderdik. Onlar bir pusuya dm olmas muhtemel olan gruba ulancaya dein, antalar tamaya ve art grevi yapmaya almalydk. Ancak,o srada Miguel adamlaryla allar arasndan kverdi. yle olmu: Miguel patikada nbeti brakmadan ilerleyip hayvanlar aramaya km. Leon bir kpek havlamas duyunca, Miguel tedbirli davranp geri dnmek istemi; o anda silah sesleri duyulmu. Atl bir devriyenin orman iindeki patikada ilerlediini grdklerinden, kendilerine yol ap geri dnmler. katr, srla sessizce yola ktk ve ikisi tehlikeli olmak zere drt rmak getikten sonra, son kampmzdan 7 km uzakta bir yerde kamp kurduk. nei kesip itahla yedik. Artlar, kamp yeri ynnden srekli silah ve mitralyz sesleri duyulduunu haber verdiler. Ykseklik 640 metre. [sayfa 175] 7 Eyll Ksa bir yry yaptk. Irmak zerinde yalnz bir geitten getik, nmze dimdik bir kaya kt iin Miguel bizi beklemek zere kamp kurdu. Yarm etref kefe kacaz. Durum u: Kampa vardklar halde uaklar bizi burada aramyorlar. Radyo, benim grubun efi olduumu bildiriyor. Tm sorun unu bilmekte: Korkuyorlar m? Pek olas deil. Trmanmay olanaksz m buluyorlar? Ne yaptmz ve onlarn da neler bildikleri dnlrse, sanmam. Bizi stratejik bir noktada sktrmak zere gememizi mi istiyorlar? Malzeme salamak iin Masicuri blgesinde kalacamz m sanyorlar? Olabilir. Doktorun durumu iyi, ama ben
165
yine hastalandm ve uykusuz bir gece geirdim. Radyo, Jose Carrillo (Paco)nun verdii deerli bilgilerden szediyor. Ona rnek olacak bir ceza vermeli. Debray, Paconun kendi aleyhindeki aklamasndan szediyor, bazan ava kt iin yannda tfek bulundurduunu sylyor. La Cruz del Sur radyosu, kadn gerillac Taniann cesedini Rio Grande kysnda bulunduklarndan nemle szediyor. Ayrntlar El Negro olayndaki gibi gerekmi etkisi uyandrmyor. Haberi Altiplano radyosu deil, yalnzca bir istasyon veriyor ve cesedin Santa Cruza gtrldn de ekliyor. Julio ile konutum. Durumu ok iyi, ama iliki kuramaymzdan ve saflarmza yeni savalarn katlmayndan yaknyor. Ykseklik 720 metre. 8 Eyll Durgun bir gn. Antonio ve Pombonun ynetiminde, sekizer kiilik pusular sabahtan akama dek bekledi. Hayvanlar bir chuchiale37 dalp iyice karnlarm doyurdular, katr da iyileiyor. Aniceto ve Chapaco rman kaynana doru kefe ktktan sonra, yolun hayvanlar iin rahat saylabileceini sylediler. Coco ve Camba gslerine kadar suya batarak bir geitten kar kyya geip orada bir kayaya trmandlar, [sayfa 176] fakat bir bilgi elde edemediler. Bu kez Migueli ve Anicetoyu gnderdim. Daha uzun bir keif sonunda Miguel hayvanlarla rma aamayacamz kansnda olduunu syledi. Yarn bu ynden bakacaz, nk hayvanlar yksz olarak sudan geirme olana herzaman bulunur. Radyo, kadn gerillac Taniann, bir hristiyan mezarlna gmldn ve Barrientosun cenaze treninde hazr bulunduktan sonra, Puerto Mauricioya Honoratonun evinin bulunduu yer hareket ettiini haber verdi. Barrientos, vadedilen cret verilmeyip aldatlan bolivyallara, ellerini balarnn stnde kenetleyip askeri merkezlere teslim olduklar takdirde aleyhlerinde hi bir kovuturmaya bavurulmayacan aklad. Tam o srada bir kk uak, Barrientosa gsteri yapmak istiyormuasna Honoratonun evini bombalad.
37
Bir tr bambu ekilmi tarla.
166
Budapete gazetelerinden biri, kederli bir sima ve grnte sorumsuz olarak niteledii Che Guevaray eletiriyor, eylem karsnda pratik bir tutum benimseyen ili partisinin marks davrannysa vyor. Salt u alaklarn, her posta brnebilen uaklarn maskelerini alaa edebilmek ve tkrdklerini yalatmak iin, iktidara gelmek isterdim. 9 Eyll Miguel ile Nato kefe ktlar, dnp geldiklerinde rman geilebileceini, ancak geidin insanlar iin olduunu, hayvanlarn yzmeleri gerektiini sylediler. Sol kyda rmaa dklen bycek bir dere var, orada kamp yapacaz. Antonio ile Pombo ynetimindeki sekizli pusular srdrld; yeni birey olmad. Aniceto ile konutum; gc yerinde, birok bolivyahnm gevediini dnyor. Coco ve ntinin siyasal alma yapmadklarndan yaknyor. nei bitirdik, yarna etsuyu piirmemize yarayacak drt ayaktan baka birey kalmad. Radyonun verdii tek haber, Debrayin yarglanmasnn en yalan 17 Eylle ertelenii. [sayfa 177] 10 Eyll Kt bir gn. yi belirtilerle balad, fakat sonra hayvanlar ok kt olan yolda ilerlememek iin direndiler. Sonunda biri geride kald, yrmedi, onu kar kyda braktk. Irman epeyce kabarmas karsnda Coco bu karar almt. Ayrca te tarafta drt adet silahmz da kald: Moronunki ve Benignonun silah iin 3 tanksavar bombas da kalan silahlar arasndayd. Irma katrla yzerek getim, fakat, geerken kunduralarm kaybettim; imdi abarca giymek zorundaym bu da hi houma gitmiyor. Nato elbiseleriyle silahlarn muambaya sarp boha yapt ve aknt gl olmasna karn rmaa atlad, ama hereyi yitirdi. Bu kezbr katr suyu gemek istedi, fakat artk su geit vermedii iin onu geri ektik. Leoun suyu katrlarla birlikte gemeyi yeniden denemesi, neredeyse hepsinin boulmasyla sonulanyordu, nk aknt ok iddetliydi. Sonunda hepimiz hedefimiz olan rmaa vardk, ama Doktor kt durumda: btn gece el ve ayaklarndaki nevralji sanclar yznden szland durdu. Niyetimiz hayv-
167
anlar yine yzerek karya yollamakt, ama rmak kabarmas ve bunu engelledi, alalmasn beklememiz gerekiyor. Uak ve helikopter blgede dolat, helikopterler hi houma gitmiyor nk rmak boyunda pusular yerletirebilirler. Yarn, nerede olduumuzu iyice anlamak iin rmak boyunca her iki ynte kefe kacaz. Bir olaya deinmeyi unuttum: Bugn, 6 aydan fazla bir sreden beri ilk kez ykandm. Ksa srede bu rekora daha birok arkada ulaacak. Ykseklik 780 metre. 11 Eyll Durgun bir gn. ocuklar kaynaa ve rmaa doru kefe ktlar. Irmaktakiler karanlk basarken geldiler ve sularn biraz alalmas halinde rman geit vereceini ve hayvanlarn yrmelerine elverili kylar bulunduunu bildirdiler. Benigno ve Julio dereyi kefe kmlard, ama stnkr br keif oldu bu, leyin dndler. Nato ve Coco, artlarn yardmyla [sayfa 178] geride kalan eyalarmz getirmek iin katrla rma atlar; orada yalnz, iinde mitralyz arjr bulunan bir anta kalm. Tatsz birey oldu: El Chino, Natonun koca bir filetoyu kzartp gzleri nnde yediini haber verdi. Grevi olduu halde onu engellemedii iin Chinoya kzdm, fakat inceleyince i kart, nk bunu Chinonun izniyle yapp yapmad anlalmad. Grevden alnmay istedi. Bunun zerine, yerine Pabloyu getirdim. .akat ar bir darbe, hele El Chino iin. Radyo bu sabah, Barrientosun benim oktan ldm ve gerisinin hep propaganda olduunu iddia ettiini bildirdi. .akat ayn akam benim l ya da diri ele geirilmeme olanak salayan bilgiyi getirene 50.000 peso (4.200 ABD dolar) vereceini aklad. Anlalan silahl kuvvetler ona (..)38 vermiler. Blgede, benim ekalimi veren brorler datld. Requeteran, Barrientosun koyduu dln psikolojik saylabileceini, nk gerillaclarn inat olduklarn ve uzun bir savaa hazrlandklarnn bilindiini syledi.
38
Orjinalinde okunaksz.
168
12 Eyll Gn traji-komik bir olayla balad; Saat 6da, tam kalk borusu srasnda Eustaquio, dere ynnden gelenler olduunu haber verdi. Herkes hemen silahna sarld, Antonio onlar grd ve ka kii olduklarn sorduumda eliyle 5 iareti yapt. Sonunda bunun bir kuruntu olduu anlald. Bunlar gerilla morali iin tehlikeli eyler, nitekim hemen psikozdan szedilmeye baland. Antonio ile konutum, normal olmad grlyor. Alamaya balad ama kaygl olmadm, btn bunlarn uykusuzluktan ileri geldiini, inkar etmesine karn nbette uyuduu gnden bu yana yani 6 gndr srekli angaryada olduunu syledi. Chapaco bir emri yerine getirmedii iin 3 gn angarya ile cezalandrld. Gece, Antonio ile anlaamadndan nclere verilmeyi istedi, reddettim. nti, Leon ve Eustaquio, uzaktan grlen byk bir sradan [sayfa 179] teki ynne gemek iin rman elverili olup olmadm iyice aratrmak amacyla kefe ktlar. Coco, Aniceto ve Julio kaynaa doru yol aldlar. Yolu buradan srdrme olasln dikkate alarak rmaktaki geitleri bulmaya alacaklar ve hayvanlar nasl geirebileceimizi inceleyeceklerdi. Barrientosun dl epeyce ilgi uyandrd galiba. Bir gazeteci de, benim oluturduum tehlikeye kyasla 4200 ABD dolarnn az olduunu ileri sryor. Havana. Radyosu, OLASn ELNden bir destek mesaj aldn bildirdi. Telapatinin mucizesi diye buna derler! 13 Eyll Keifiler dndler: nti ve grubu, rman kaynana doru btn gn dolamlar; olduka yksekte uyumular, bu yzden mler, rmak karda, batda bulunan bir sradadan kyor olmalym, hayvanlarn gemesine elverili deilmi. Coco ve arkadalar rma amak istemiler, baaramamlar. Pesca olmas gereken bir rman kanyonuna ulamak iin onbir sarp kayal amlar; yaam belirtisi olarak, yanm chacolar ve bir kze rastlamlar. Hep birlikte gemeyi istersek bir sal yapmalyz, yoksa hayvanlarn teki yandan gemeleri gerekir. Ama birlikte gemeye alacaz. Dario ile konutum ve dilerse gidebileceini syledim. nce
169
gitmenin tehlikeli olduunu syledi. .akat, buray bir barnak sanmamasn, kalmaya karar verirse bir daha geri dnemeyeceini hatrlattm. Kalacan ve kendine ekidzen vereceini syledi. Greceiz. Radyonun verdii tek haber: Debrayin babasna ate edilmesi ve siyasal bildirilere dntrlmesini nlemek bahanesiyle, olunun btn savunma belgelerine el konulmas. 14 Eyll Yorucu bir gn. Saat 7de Miguel ncler ve Nato ile yola kt. Bu ynde olanaklar elverdiince uzaa gitmesini, geiin [sayfa 180] gletii yerde bir sal yapmasn emretmitim. Antonio btn artlarla pusuya yatt. Nato ile Willynin bildii bir maaraya iki M-1 tfei braktk. Hibir haber gelmedii iin, Saat 13.30da yola ktk. Katrla gidemedik, bense yeniden astm krizine yakalanmak zereydim. Hayvan Leona braktm, yola yaya devam ettim. Artlar, tersi anlamda emir gelmezse, saat 15te yola kacaklard. O srada, Pablito gelip kzn, hayvanlarn geecei yerin karsnda bulunduunu, 1 km yukarda da saln yaplmakta olduunu bildirdi. Hayvanlarn gelmesini bekledim, sonunda saat 18.15te adamlar gnderdim de getirdiler. Bu srada, iki katr rma at (kz daha nce gemiti) ve biz de saln bulunduu noktaya doru ar ar gittik. Baktm ki, 12 kii daha bu kydalar, yalnzca 10 kii karya gemi. Bylece geceyi ikiye blnm olarak geirdik ve son kokmu sr eti paymz da yedik. Ykseklik 720 metre. Yol 2-3 km. 15 Eyll Biraz fazla yol aldk, 5-6 km kadar. .akat, Pesca rmana ulaamadk, nk hayvanlar iki kez sudan geirmekgerekti, birinde de katr gememekte inadetti. Bir sefer daha kald, ama, bakalm katrlar geebilecekler mi? Radyo, Loyolann tutuklandn bildirdi. .otoraflar yznden olacak. Boamz ld, celladn eliyle elbet. Ykseklik 780 metre.
170
16 Eyll Gn, sal yapm ve rma ama abalaryla geti. Bir sukaynana varana kadar, yalnzca 500 metre yryebildik ve orada kamp yaptk. Irma ama ii, iki kyya balanan iyi bir salla, olaysz baarld. Yalnz kalnca Antonio ve Chapaco srttler ve hakaret ettii iin Antonio, Chapacoya gnlk bir ceza verdi; adil olduundan emin olmamakla birlikte, bu karara sayg gsterdim. Akam bir olay daha oldu [sayfa 181] Eustaquio Natoyu bir pay fazla yemekle sulad. Yemek yznden kan can skc bir durum daha. Doktorun sal ve ocuklarn onunla ilgili olarak neler dndkleri, hep birer dert (Julio hep sama sapan laflar ediyor). Yine de btn bunlar nemsiz saylabilir. Ykseklik 820 metre. 17 Eyll Pablito Bugn yine diilikle uratk: Arturo ve Chapaconun dilerini ektim. Miguel rmaa kefe ve Benigno yolu kollamaya gittiler. Katrlarn kabileceini, ancak bundan nce rma iki kez gemek iin yzmeleri gerektiini sylediler. Pablitonun onuruna pilav piirdik. Gerillaclardan en genci o, bugn 22 yana bast. Radyo yarglamann ertelendiinden ve Loyola Guzmann tutuklanmasna kar yaplan bir protesto hareketinden baka haber vermedi. 18 Eyll Saat 7de yola ktk, fakat biraz sonra Miguel geldi, dnemete kylye rastladklarn ve bunlarn bizi grp grmediklerini bilmediini syledi. Chapaco, eksilmeyen kavgalardan birini daha sahneye koydu: Arturoyu arjrnden 15 kurun almakla sulad. .elaket adamn biri ve iin iyi yn, Kballara satat halde, bolivyallarn onun tarafn tutmay. Katrlar yzmeden rma atlar, fakat bir uurumdan geerken siyah katr elimizden kat, sonra 50 metre yuvarlanarak yaraland. Piraypandi rmana doru eeklerine binmi giden 4 kyly tutukladk. Buradan bir mil uzaktaki bir rmakta, Rio Grande kysnda Aladino Gutierrez ile adamlarnn avlandklarm ve balk tuttuklarn
171
sylediler. Benigno ok byk bir tedbirsizlik yapm, bir kylye grnd halde, onu, karsn ve baka bir kyly serbest brakm. Bunu duyduum zaman tepem att ve bu hareketi ihanet [sayfa 182] olarak niteledim. Benigno bir alama krizine yakaland. Kyllere, yarn, oturduklar 7-8 fersah uzaklktaki Zitano adl iftlie bizimle birlikte gideceklerini syledik. Aladino ve kars ekingen davranyorlar, bu yzden bize yiyecek satmalarn salamak ok g oldu. Radyo, Loyolann gerillaclarn misillemesinden korkarak iki kez intihara kalkt ve ibirliki demesek bile, sempatizanlarmz olan iki retmenin tutukland haberini verdi. Loyolann evinde ok dokman bulmu olmallar. Btn bunlar mahzendeki fotoraflar yznden deseler hi amam. Karanlk basarken kk uak ve mustang blgede kuku verici uular yaptlar. Ykseklik 800 metre. 19 Eyll Erken yola kamadk nk kyller bir trl hayvanlarn toparlayamadlar. Sonunda ktm ve tutuklu kervanyla yola dzldk. Moro ile ar ar yrdk. Irmaktan uzaklanca tutsak daha alndn ve nclerin iki fersah tede ekerkam bulma umuduyla bir iftlie doru yola ktklarn rendik. Bu iki fersah, bundan nceki iki fersah gibi g ald. Aslnda, bir ekerkam tarlasndan baka bir ey olmayan bu iftlie vardmzda, saat akamn 9u olmutu. nclerse saat 21den sonra geldiler. nti ile, yemekten yana baz zayflklar olduu konusunda konutuk. Can sklarak dorulad ve yalnz kaldmz bir srada zeletiri yapacan syledi, baz sulamalar yalanlad. 1440 metreden getik, imdi 1000 metredeyiz. Buradan Lucitoya 3 saatlik yol var, karamsarlar belki de 4 saatlik diyorlar. Sonunda domuz eti yiyebildik ve tatly sevenler bol bol chankaka attrdlar. Radyo, Loyola ii zerinde srarla durdu. retmenler tmyle grev halindeler. Tutuklulardan birinin grev yapt Hiquenastaki lisenin rencileri alk grevi yapyor ve petrol iileri de, yeni petrol irketinin kuruluu nedeniyle grev ilan etmek zere-
172
ler. [sayfa 183] 20 Eyll saatte varabileceimizi hesapladmz Lucitanoya, karanlk basarken varabilmek iin saat 15te yola kmaya karar verdim; fakat baz glkler hareketimizi saat 17ye dek geciktirdi, biz tepenin stndeyken karanlk bastrd; bir meale yaktk, ama Aladino Gutierrezin evine yine de 20den nce varamadk; bize satacak bireyleri yoktu, birka sigara ve birka vr zvr bulabildik, ama giyecek yoktu. Biraz kestirdikten sonra 4 fersah tede olduunu sandmz Alto Seco ynne gitmek zere, saat 3te yola ktk. Varr varmaz belediye bakannn telefonuna elkoyduk, ama yllardan beridir almyormu, hat kopukmu. Belediye bakannn ad Vargas ve atanal ok olmam. Radyoda nemli bir haber yok. 1800 metreden getik, Lucitano ise 1400 metre ykseklikte. iftlie dek yaklak 2 fersah gittik. 21 Eyll Saat 3te parlak ayn altnda yola ktk. Yolda nceden bir keifte bulunmutuk; saat 9a dek canl bir varla rastlamadan yrdk ve o gne kadar ulatmz en yksek tepelerden, 2040 metreden atk. O srada iki srtmaca rastladk; bize Alto Secoya giden yolu gsterdiler, daha 2 fersahlk yolumuz vard, gecenin bir ksmn ve btn sabah yryle geirdiimiz halde, ancak 2 fersah yol alabilmitik. niteki ilk evlere ulatmzda, yiyecek bireyler satnaldk ve bunlar belediye bakannn evine gidip yedik; daha sonra Piraymini kysnda msr ten bir su deirmenine rastladk (ykseklik 1400 metre). Adamlar korkuyor ve yolumuzdan kamaya alyorlar, ar hareket ediyor, bu yzden ok zaman kaybediyoruz. Alto Secoya dein 2 fersahlk yol 12.35ten saat 5e dek srd. 22 Eyll Biz, yani merkez grup, Alto Secoya vardmzda belediye bakannn, yaknda bulunduumuzu haber vermek zere, [sayfa 184] dn yola ktn rendik, misilleme olarak, biz de onun
173
dkkann boalttk. 1900 metre ykseklikte 50 hanelik ufak bir ky olan Alto Seco bizi ll bir korku ve merak karmyla karlad. Erzak ve malzeme tedariki ii iyi gitti ve ksa zamanda kampmz su bandaki terkedilmi ev bol miktarda yiyecekle doldu. Valle Grandeden gelmesi beklenen kamyonet gelmedi; bu da belediye bakannn haber ulatrdn kantlyordu. Buna karn karsnn, Tanr ve ocuklar adna, aldklarmzn parasn dememiz iin yalvarmalarn dinlemek zorunda kaldm. .akat, kesin olarak reddettim. Akam nti okulda (1. ve 2. snfta) bir toplant yapt. 15 kiilik akn ve sessiz bir kyl grubuna devrimimizin amalarn anlatt; yalnz retmen mdahale etti ve kylerde savap savamadmz sordu. Kurnazln, bilginin ve ocuk saflnn karm bir. kylyd; sosyalizme deinen bir yn soru sordu. Kk bir ocuk bize klavuzluk yapmay nerdi ve tilki dedikleri retmene kar bizi uyard. Saat 1.30da Santa Elenaya doru yol aldk ve oraya saat 10da vardk. Barrientos ve Ovando bir basn toplants yaparak belgelerden edindikleri btn bilgileri ve Joaquinin grubunun tmyle yokedildiini akladlar. Ykseklik 1300 metre. 23 Eyll Bulunduumuz yer gzel bir portakal bahesiydi ve epey meyve kalmt. Gn dinlenmekle ve uyumakla geirdik, fakat sk nbet tutmak gerekti. Saat 1de kalkp 2de, Loma Largaya doru yola ktk, oraya afakta vardk. 1800 metreye ktk. Ykler ar, bu yzden yrymz yava. Benignonun yapt yemekten ok fazla yedim. 24 Eyll Loma Larga adl kye ben karacier sancs ve kusmalar, ocuklar da sonu vermeyen yryler yznden bitik durumda ulatk. Geceyi Pujio yolu kavanda geirmeye karar [sayfa 185] verdim. Evinde kalan tek kylden, Sostenos Vargasdan tekiler bizi grr grmez kamlard satmaldmz domuzu kestik. Ykseklik 1400 metre.
174
25 Eyll Pujioya vardk, ama orada bizi nceki gn grm insanlar var; baka bir deyimle, fslt radyosu orada olduumuzu bildirmi. Pujio, bir tepede kurulmu ufak bir ky. Bizi grdkleri zaman kaan kyller, sonra yava yava yaklatlar ve iyi davrandlar. Serranodan Chuquisacaya bir borluyu tutuklamaya gelen jandarma o sabah afakta yola kmt. blgenin kesitii noktadayz. Katrlarla yolculuk etmek tehlikeli bir hal alyor, fakat, ok zayf dt iin doktorun olanaklar elverdiince rahat yol almasna alyorum. Kyller blgede hi askere rastlamadklarn sylyorlar. Trana Mayoya ulancaya dek, mola vererek yrdk ve sonra bir yolun kenarnda uyuduk. Migucl istediim nlemleri almamt. Higueras belediye bakan bu civarda; nbetiye tutuklamas iin emir verdim. nti ile ben, Rucara yaknnda bulunan La Higueraya varncaya dek, bizimle gelmesi iin Camba ile konutuk. Oradan Santa Cruza gitmeyi deneyebilirdi. Ykseklik 1800 metre. 26 Eyll Bozgun. afakta Picachoya vardk. Herkes bayram yapyordu; ulatmz en yksek nokta buras: 2280 metre. Kyller bize ok iyi davrandlar ve Ovando benim her an yakalanabileceimi ilan ettii halde, yolumuzu korkusuzca srdrdk. Higuerada herey deiti, erkekler kam, yalnz birka kadn kalmt. Coco telgrafnn evine gitti, nk orada telefon vard ve ayn 22sinde alnm bir haberle dnd. Valle Grande kaymakamnn belediye bakanna, gnderdii bu yazda, gerillaclarn blgede bulunduklarnn renildii [sayfa 186] ve btn haberlerin demeli olarak V.Gye (Valle Grande) ulatrlmas bildiriliyordu. Telgraf kamt, fakat kars, komu ky Jageyde bayram olduundan, kimsenin telefon etmediine dair gvence verdi. Saat 13te nc g Jageye ulamak zere yola kt. Orada katrlar ve Doktor hakknda karara varlacak. Biraz sonra kyde kalan, fakat byk bir korku iinde bulunan tek erkekle konuuyordum ki, bir tccar kageldi. Valle Grande ve Pucarodan geldiini, birey grmediini syledi. Onun da ok sinirli bir hali
175
vard, fakat bunun bizim orada bulunuumuzdan ileri geldiini dnerek, yalan sylemi olmalarna karn, gitmelerine izin verdim. Saat 13.30 sularnda kydaki tepeye doru yol alrken, tepenin her yanndan silah sesleri duyulmaya balad; bizimkilerin pusuya dtkleri anlalyordu. Sa kalanlara ulaabilmek iin kk kyde bir savunma dzenledim. k yolu olarak da Rio Grandeye giden bir yolu setim. Biraz sonra Benigno yaral olarak, sonra da Aniceto ve aya kt durumda olan Pablito geldiler. Miguel, Coco ve Julio ldrlmlerdi. Camba ise, antasn brakp kayplara karmt. Artlar hemen o yolda ilerlemeye baladlar. Ben de iki katr alarak onlarn peinden seirttim; arkadakiler yakndan atee tutuldular, nti balanty kaybetti. Ufak bir pusuda yarm saat bekledikten ve dadan gelen bir saldrya dayandktan sonra, onlar brakmaya karar verdik; ama ok gemeden yetitiler. Leonun kaybolduunu o zaman farkettik ve nti antasn patikada grdn, oradan kam olacan syledi. Kanyonda acele acele yryen birini grp o olduuna hkmettik. zimizi kaybettirmek iin katrlar kanyonun aasna doru saldk. Biz de ac suyun tesinde bulunan ufak bir boaza doru yolumuzu srdrdk, artk ilerleyecek halimiz kalmadndan saat 12de uyuduk. 27 Eyll Saat 4de k yolu bulmak iin yrmeye baladk; 7de tasarladmzn tersi ynnde bir yol bulduk; karda plak [sayfa 187] ve grnte zararsz bir tepe vard. Ufak bir koruda uaklardan korunmak iin, yksek bir mevkiye knca, o gn kimsenin gememi olduu anlalan bir yol bulduk. Karanlk basarken bir asker ve bir kyl yamac yar ykseklie dek trmandlar, oralarda biraz dolandlar, fakat bizi grmediler. Kefe kan Aniceto yaknlardaki bir evde kalabalk bir asker grubuna rastlam. Artk bizim iin en kolay geilecek yol da kapanmt. Sabahleyin kar tepeye tek sra halinde kan askerler grdk, silahlan gnete parlyordu. Daha sonra, leyin, tek tk silah sesleri, birka yaylm atei ve sonra barmalar duyuldu: te orada! k oradan! kacak msn, kmayacak msn? Ve silah sesleri. Adam ne oldu bilemedik, belki de Cambayd. Karanlk basarken teki
176
ynden suya inmeyi denemek iin yola ktk. ncekilerden de youn fundalklar arasna daldk. Dimdik bir kaya nmz kestii iin, su aramaya, kanyona inmek zorunda kaldk. Radyo, Galindo blyle attmz, l verdiimizi, bunlarn, kimlikleri tesbit edilmek zere Valle Grandeye gtrleceini bildirdi. Ne Camba, ne de Leon ellerine gemi olmal. Bu kez kayplarmz ok ar. En ac kaybmz Coco. Miguel ve Julio da yetkin savalard. de paha biilmez, stn nitelikli insanlard. Leon iyi resim yapard. Ykseklik 1400 metre. 28 Eyll Kayg dolu bir gn. Bir an, son saatimiz geldi, diye dndk. afakta su getirdiler. nti ve Willy kanyona doru baka bir ini yolu aramaya gitmilerdi, fakat hemen geri dndler. nk kar tepeyi boydan boya aan yolda at zerinde bir kyl gidiyordu. Saat 10da srt antalaryla 46 asker tam karmzdan geti. Bir trl uzaklamak bilmediler. Saat 12ye doru, bu kez 77 asker geldi. Tam o srada bir silah sesi duyuldu ve askerler mevzilendiler; subay, ne yapp yapp sel ukuruna inmelerini emretti. Bizim bulunduumuz ukurdan szediliyordu herhalde, fakat sonunda bir telsiz konumas [sayfa 188] yaptlar, honut oldular ve inmekten vazgetiler. Barndmz yer stten gelecek bir saldrya kar savunmaszd ve bizi grselerdi kamamz olanakszd. Daha sonra ge kalan bir asker, yorgun bir kpekle birlikte geti. lerlemesi iin drtp duruyordu kpei. Onlar, geciken baka birine klavuzluk eden bir kyl izledi ve hemen geri dnd. Sonra geilerin arkas kesildi. .akat silah sesi duyulduu an gerekten ok korkuluydu. Btn askerler antalaryla getiklerine gre ekiliyorlar diye dndk. Kk evde ate grnmedi; genellikle karanln basn selamlayan silah sesleri de duyulmad. Yarn btn gn kk kyde keif yapacaz. iseleyen yamur biz slatt, ama sanrm izlerimizi silip ortadan kaldrmad. Radyo, Coconun tehis edildiini bildirdi, Julio hakkndaysa, anlalmaz bir haber verdi. Migueli, Maniladaki faaliyetlerini bildikleri Antonio ile kartryorlar. nce ldm haberini yaydlar, sonra yalanladlar.
177
29 Eyll Gergin bir gn daha. Keif: nti ve Aniceto btn gn evi gzetlemek zere gittiler. Yolda hareket erken balad. leye doru, her iki ynden antasz askerler geti, dier bazlar da, yksz eeklerle tepeye kp yklerle indiler. nti saat 18.15te geldi; tepeyi inen 16 askerin chacoya girdiklerini ve bir daha kmadklarn haber verdi, eekler orada yklenmi olmal. Bu yolu izlemek, en kolay ve en mantklsyd, fakat bu haberler karsnda tehlikeli olduu anlalyordu, nk pusuda bekleyen askerler bulunabilecei gibi, evlere, bizim varlmz sezecek kpekler de yerletirilmiti. Yarn iki keif yapacaz: Biri ayn yerde, teki, askerlerin getii yolu ap tepelere kmak ve oralardan teye bir k yolu olup olmadm anlamak iin. Radyo hibir haber vermedi. [sayfa 189] 30 Eyll Yine gergin bir gn. ilinin Balmaceda Radyosu, ordunun resmi kaynaklarndan, Che Guevarann bir kanyonda sktrlm olduunu haber aldklarn aklad. Yresel istasyonlar birey sylemiyorlar, iin iinde ihanet olduu ve bizim bu blgede olduumuzu kesin olarak bildikleri anlalyor. Az sonra askerler yine iki ynden gemeye baladlar. Saat 12de 40 silahl asker ayr ayr kollar halinde getiler. Kulbeye dek gittiler, orada kamp kurdular ve sinirli bir halde nbet tutmaya baladlar. Bunu Aniceto ve Pacho haber verdiler. nti ve Willy, Rio Grandenin ku uuu 2 km uzaklkta olduunu, kanyonun yukar kesiminde ev bulunduunu ve kamp yapmak iin etraftan grnmeyecek uygun yerler bulunduunu sylediler. Su aradk, sonra saat 22de zahmetli bir gece yolculuuna ktk. El Chinonun karanlkla yrmekte glk ekmesi bizi geciktirdi. Benigno iyileiyor, fakat Doktor kendini toparlayamyor. AYIN ANALZ Bir toparlanma ay olmas gerekiyordu, neredeyse olacakt da. .akat Migel, Coco ve Julionun lmyle sonulanan o pusuya
178
d hereyi mahvetti. Leonu kaybettiimiz gibi, tehlikeli bir noktada beklemek durumunda kaldk. Cambann kayboluuysa, bizim iin kazan saylr. Ufak atmalar oldu. Bir at ve bir asker ldrdk. Urbano bir devriyeyle att, sonra, o lanet olasca Higuera pususu.,. Katrlar salverdik ve yle sannn ki uzun sre byle hayvanlara sahip olamayacaz, astm krizlerim tekrar balamazsa tabii. Ayrca, yokedilmi gzyle bakabileceimiz teki gruptaki ller hakknda ok deiik sylentiler dolayor. Ama 7 kiinin ldrld haberi yanl ya da abartmal olabilecei iin, aralarnda sa kalanlarn bulunduunu ve bunlarn orduyla karlamamaya alarak dolatn da dnebiliriz. Ayn zellikleri: Geen aynkine benziyor. Ancak ordu imdi [sayfa 190] harekatta daha etkili; kyl kitlesi bizi hibir biimde desteklemiyor ve kyller muhbirlii kabul ediyor. En nemli i buradan ekilmek ve daha elverili bir blge bulmak, sonra La Pazla btn rgt datld halde, yine de bir balant kurmaya bakmak. te yandan, birliimiz moralini iyi korudu. Ancak Willyden yana kukuluyum, onunla konumazsam ilk kargaal frsat bilip tek bana kaacak gibi. Pablito ile uzun uzun konutum; tekiler gibi o da iliki kurulmayndan dolay kaygl ve temel grevin kentle balant kurmak olduu kansnda. Ama Ya zgr vatan ya lm! ve bunun gerekleri konusunda azimli ve kararl. [sayfa 191]
179
XII. EKM 1967
1 Ekim Ayn bu ilk gn yeni birey olmad. afakta bir koruya vardk ve giri noktalarna nbetiler dikerek kamp kurduk. gal etmeyi tasarladmz kanyondan 40 asker havaya ate ederek geti. Saat 14te son silah sesleri duyuldu. Kulbede kimse yok gibi; geri Urbano oradan 5 askerin ktn grm, ama belirleyemediimiz bir yne doru gitmiler. Yerin iyilii ve dman kuvvetlerinin harekatn tmyle grmeye elverili olmas nedeniyle, orada bir gn daha kalmaya karar verdim. Pacho, Nato, Dario ve Eustaquiosu bulmaya gittiler ve saat 21de dndler. Chapaconun piirdii kzartmalar ve biraz kurutulmu etle almz bastrdk. Hibir haber yok. Ykseklik 1600 metre. 2 Ekim Antonio Btn gn bir tek asker gremedik. Yalnzca oban kpe-
180
klerinin gtt olaklar mevzilerimizin yaknndan geti, [sayfa 193] kpekler havlad. Kanyona en yakn chacoyu dolanmaya karar vererek saat 18de inmeye baladk; bylece oraya rahata ulaacak ve yemek piirmeye zaman bulabilecektik. .akat El Nato yolunu ard, stelik de bu yanlnda diretti. Geri dnmeye karar verdik, ama biz de yolu kaybettik, geceyi yemek piirmeksizin ve susuz geirdik. Radyo, askerlerin ayn 30undaki faaliyetinin nedenini bildirdi, La Cruz del Surun yaynlad haberlere gre, Ordu, Obra del Quinolda bizimkilerden ufak bir grupla atma olduunu, her iki tarafn da kayp vermediini aklam. Ayn bildiriye gre bu grup alt kiiden kuruluymu. 3 Ekim Uzun ve gereksiz bir gerginlik gn: ssmz olan kampa gitmek zere yola kmtk ki, Urbano geldi ve birka kylnn, Dn gece sz geen adamlar ite bunlar dediini duyduunu bildirdi. Doru bir habere benzemiyordu bu, ama ciddiye alr grndm ve susuzluumuzu gidermeden, askerlerin getii yola hakim bir tepeye trmandk. Gnn geri kalan saatleri tam bir durgunluk iinde geti; karanlk basarken tepeden indik ve su ac, kap yal olduu halde piirdiimiz kahvenin lezzetine doyum olmad. Bu kapta daha sonra orada yemek iin hamur ve gtrlmek zere tapir etiyle pilav piirdik. Bir keif yaptktan sonra, saat 3te yola ktk. Chacoyu kolaylkla atlatp setiimiz boaza ulatk. Su yoktu, fakat askerler tarafndan kefedildiini gsteren bir ize rastlamadk. Radyo iki kiinin tutsak edildiini bildirdi: Antonio Dominguez .lores (Leon) ve Orlando Jimenez Bazan (Camba). Bu sonuncusu orduya kar savatn kabul ediyor, ama dieri bakann szne gvenerek teslim olduunu sylyor. Her ikisi de, .ernando ile ilgili birok bilgi vermiler, hastaln anlatmlar. Daha da kamuoyuna aklanmayan neler neler sylemilerdir kimbilir. ki kahraman gerillacnn yks bylece sona erdi. Debrayin, provokatr bir renciyle yapt cesur konumay dinledik. Ykseklik 1360 metre. [sayfa 194]
181
4 Ekim Boazda dinlendikten sonra, yrymz yarm saat daha, yolun baka bir yolla kesitii yere dek yoku aa srdrdk. Orada kestirme yola saparak ka getik, gneten kanmak iin 15e dek dinlendik. Sonra, yarm saatten biraz fazla yrdk ve kanyona dek inip su bulamayan keifilerle karlatk. Saat 18de boaz brakp bir kei yolundan saat 19.30a dek ilerledik. Karanlktan etraf gremez olunca, sabahn 3'ne dek orada kaldk. Radyoda, gerillaclarn snmak zere gidebilecekleri Serrano blgesini daha iyi denetleyebilmek iin, Lagunillasda bulunan 4. Tmen kurmaynn bu kez Padillaya nakledildiini akland. Beni 4. Tmenin yakalamas halinde Caciride, 8inci Tmenin yakalamas halindeyse Santa-Cruzda yarglayacaklarn da haber bltenlerinde resmen bildirdiler. Ykseklik 1650 metre. 5 Ekim Yola ktk, 5.15e dek glkle ilerledik. Sonra keiyolunu brakp aalarnn ykseklii sayesinde, merakl gzlerden uzak kalabileceimiz kk bir koruya daldk. Benignoyla Pacho, birka kez kefe ktlar ve su bulmak iin de yredeki bir evin evresinde dnenip durdular. Oysa evin yannda bir kuyu olmas gerekiyordu. Keif bittii srada, 6 askerin eve geldiini grmler, geerken uram olmallar. Karanlk basarken ktk; ocuklar susuzluktan bitkindiler, hele Eustaquionun bir yudum su, diye yalvaran hali yrekler acsyd. ok bozuk, engellerle dolu bir yolda ilerleyip afakta, yresinden kpek havlamalar duyulan kk bir koruya vardk. ok yaknda yksek ve plak bir tepe var. Yarasndan irin szan Benignoyu tedavi ettik. Benigno gece sancdan inleyip durdu. Doktora da bir ine yaptm. Radyo, Leonla Cambann Debray davasnda tank olarak dinlenmek zere Camiriye gtrldklerini, syledi. Ykseklik 2000 metre. [sayfa 195] 6 Ekim evrede yaptmz keif sonucunda bir evin yaknnda ol182
duumuzu, biraz ilerde suyu olan bir ev daha bulunduunu rendik. Oraya gidip dam grevi yapan byk bir aacn altnda, btn gn yemek piirdik. Ama hi rahat deildim, nk gndz vaktiydi, stelik evresinde baz insanlarn yaad ukur bir yerdeydik. Yemek uzun srdnden sabaha doru yola karak kk rman kvrm yapt noktaya varmaya karar verdik. Orada da, gideceimiz yn iyice kestirebilmek iin, evrede ciddi bir kefe kacaktk. La Cruz del Sur, Cambalarla yaplan bir konumay verdi. Orlando daha az aalk kt. ili radyosu sansr edilmi bir haberi aklyor: Blgede, peimizde 1800 kii varm. 7 Ekim Gerillaya baladmzdan bu yana, herhangi bir zorluk kmadan 11 ay geti. leden nceyi tehlikesizce, neredeyse bir kr havas iinde geirdik. 12.30 sularnda keilerini otlatan yal bir kadn, kamp kurduumuz da geidine geldi. Onu, tutuklamak zorunda kaldk. Kadn askerlere ilikin hibir bilgi vermedi. Sorduumuz sorulara hibir ey bilmediini, oktan beri de burada olmadn syleyerek cevap veriyordu. Yalnzca yollara ilikin bilgi verdi. Sylediklerine baklrsa, Hageyden 1 fersah, .guerasdan 1 fersah; Pucaradadan ise, 2 fersah uzaktayz. 17.30 sularnda nti, Aniceto ve Pablito, biri hastalkl, teki yar cce iki kz olan ihtiyar kadnn evine gittiler. Onlara 50 peso verip azlarn sk tutmalarn, syledik. Ne var ki, sz vermelerine karn, szlerini tutacaklarna ilikin ok az umudumuz var. Saat 1de yola ktk, solgun aynda ilerlemek g oldu. Kanallarla sulanan patates tarlalarnn uzand kanyonda epeyce iz braktk: Saat 2de dinlenmek iin durduk, zaten daha ileri gitmeye demezdi. Gece yrylerinde El Chino gerekten bize yk oluyor. [sayfa 196] Ordu, kuatlan 37 kiilik gerillac grubunun geiini engellemek iin Serranoda 250 kii bulunduu ve Acero ile Oro arasndaki blgeye snm olduumuz yolunda bir haber yaynlad. Ama bu bir artmaca olsa gerek. Ykseklik 2000 metre. [sayfa 197]
183
EKLER
KBA DEVLET BAKANLAR KURULUNUN 15 EKM 1967 TARHL KARARI
Kahraman binba, Ernesto Gucvara, Bolivya Kurtulu Ordusunun banda, Amerika halklarnn kurtuluu uruna arprken lmtr. Kba halk, Binba Ernesto Guevarann gerek Kurtulu Savamz srasnda, gerekse Devrimimizin glendirilmesi ve ilerlemesi srasnda yapt olaanst hizmeti srekli hatrlayacaktr. Halklarn birleik mcadelesinin esin kayna olan enternasyonalizm ruhu, Onun davrannda cisimlemektedir. Smr tanmayan, yorulmak bilmez devrimci etkinlii, proleter devrimci dncesi ve yerkremizdeki halklarn ulusal ve toplumsal kurtuluu uruna, emperyalizme kar, ya zafer ya lm [sayfa 199] diyerek, sonuna kadar savama konusundaki sarslmaz iradesiyle Binba Ernesto Guevara, devrimci inancn ve kahramanln herzaman yaayacak olan bir rneini sergilemitir. Bundan dolay, Bakanlar Kurulu aadaki kararlar almtr: Birinci olarak: Bu kararn onaylanmasndan itibaren otuz gn boyunca bayraklar yarya indirilecek ve bugn geceyars saat yirmidrtte balamak zere, halka ak olan tm elence yerleri tatil edilecektir. kinci olarak: Binba Ernesto Guevarann savata kahramanca ld gn olan 8 Ekim, ulusal bir gn olarak, Kahraman Gerilla Gn ilan edilmitir. nc olarak: Onu lmszletirmek ve ansn gelecek kuaklara rnek olarak aktarmak iin, gerekli olan herey yaplacaktr.
186
ELN 1 Nolu Bildiri
Gerici yalana kar devrimci gerek Soyguncu goriller iileri ldrdkten ve tm zenginliklerimizi Kuzey Amerika emperyalizmine teslim etmek iin gerekli ortam hazrladktan sonra,bir seim komedisi sahneye koyarak halkn gzn boyadlar.Gerekler ortaya kt halde, halk silahl ayaklanmaya giritii, silahl soyguna silahl savala karlk verdii halde gericiler palavra dolu oyunlarn srdrmeye abalyorlar. 23 mart gn,afakta, Camiride konumlanan IV. Tmene bal gler, Binba Hernan Plata Riosun komutasnda 35 askerden kurulu mfrezeleriyle Nacahuasu nehri yata boyunca ilerleyerek gerillaclarn mevzilendii topraklara girdiler. Bu grubun tm bizim glerimiz tarafndan hazrlanan tuzaa dt. Harekat sonucunda, eitli tipten 25 silah, 3 adet 60 mm apnda havantopu, ok sayda cephane ve dier malzemeler elimize geti.
[sayfa 200]
Dmann 7 l vermesine neden olduk, (bunlardan biri temendi). 5i yaral 14 tutsak aldk. Yarallarn, olanaklarmz elverdii lde, salk grevlilerimiz tarafndan tedavisi yapld. Tm tutsaklar, hareketimizle ilgili dnce ve grlerimiz kendilerine aklandktan sonra serbest brakld. Dmann kayplarnn listesi aadadr: lenler: Pedro Romero, Auben Amenazaga, Juan Alvarado, Cecilio Marquez, Amador Almasan, Santiago Gallardo ile orduya rehberlik ve muhbirlik eden Vargas adnda bir kii. Tutsaklar: Binba Hernan Plata Rios, Yzba Eugenio Silva. Erlerden Edgar Torrico Panoso, Lido Machicada Toledo, Gabriel Duran Ecobar, Armando Martinez Sanchez, .elipe Bravo Siles, Juan Ramos Martinez, Leoncio Espinosa Posado, Miguel Rivero, Eleuterio Sanchez, Adalberto Martinez, Eduardo Rivera ve Guido Terceros. Bu son be asker savata, yaralanmlard. Savan bu ilk harekatn halka anlatrken ordumuzun ilkelerini de belirt-
187
mek istiyoruz: Bu ilkeler devrimci,geree dayanmaktadr. Eylemlerimiz, szlerimizin doruluunu kantlamtr. len askerlerin dkt kandan dolay znt duyuyoruz. Ama, havantoplaryla, makineli tfeklerle, srmal niformal kuklalarn nesr d gibi bar kprleri kurulamaz. Onlar, bizi halka adi katiller olarak tantmaya alyorlar. Bizim davranlarmzdan yada gerilla birliimize gerekli ikmali salama yntemlerimizden yaknacak tek bir kyl bile yoktur ve asla olmayacaktr. Yalnz, kendi snflarna ihanet ederek orduya rehberlik eden yada muhbirlik yapanlar bunun dndadr. Artk silahl sava balamtr, bundan sonraki bildirilerimizde devrimci konumumuzu aka belirteceiz. Bugn iilere, kyllere, aydnlara, iddete iddetle karlk verme saatinin geldiine inanan herkese, yankee tekellerine hara mezat satlan bir lkeyi kurtarmak ve gnden gne daha byk bir ala itilen halkmzn yaam dzeyini ykseltmek iin arda bulunuyoruz.
[sayfa 201]
BOLVYA ULUSAL KURTULU ORDUSU
188
ELN 2 Nolu Bildiri
Bolivya Halkna! Gerici yalana kar devrimci gerek 10 Nisan 1967 sabah, Temen Luis Saavedra Arombal komutasndaki, ounluu CITE askerlerinden kurulu dman devriyesi tuzamza dt. Ad geen subay ve erlerden Angel .lores ile Zenon Prada Mendieta atmada ldler; rehber gnacio Husarima yaraland, be er ve bir astsubayla birlikte tutsak alnd. 4 er tuzaktan kurtulup kamay baard. Bunlar Binba Sanchez Castronun birliinin bulunduu sse durumu bildirerek, 60 askerle takviye gc oluturup arkadalarna yardma geldiler. Bu grup da bir baka tuzaa dt. Bunlardan Temen Hugo Ayala, Assubay Raul Camejo ve erlerden Jose Vijabriel, Marcello Maldonado, Jaime Sanabria ile kimlii belirleneyen iki asker daha yaamlarn yitirdiler. Bu harekat srasnda yaralanan askerler unlardr: Armando Quirago, Alberto Carvajal, .redy Aloye, Justo Cervantes ve Bernabe Mandejara. Bunlarla birlikte blk komutan Binba Ruben Sanchez Castro ve 16 asker tutsak edildi. ELN ilkelerine bal kalarak olanaklarmz elverdiince yarallar tedavi ettik ve devrimci mcadelemizin amalarn akladktan sonra tutsaklar serbest braktk. Dman ordusunun kayplar yle zetlenebilir: kisi temen olmak zere 10 l, 30 tutsak, (bunlarn arasnda Binba Sanchez Castro da bulunmaktadr) 6s yaraldr. Sava ganimeti de dmann kayplaryla orantl olup 60 mmlik bir havantopu,makineli tfekler, adi tfekler, M-l karabinalar, hafif mitralyzler ve ok miktarda cephaneyi iermektedir. Bizse yalnzca bir l verdik. Dmann kayplarna oranla bizim kaybmzn bu denli az olmasnn nedeni, arpmalarn balama yerini ve zamanm bizim sememiz ve dmann nerdeyse ocuk yataki acemi erleri mezbahaya gnderircesine savaa srmesidir. La Pazda bildiriler uydurup sahte cenaze t-
189
renlerinde szmona gzya dken demagoglar, Bolivyada akan kann sorumlusu olduklarn bu hareketleriyle gizlemeye abalyorlar. Artk gerek yzlerini de saklamaya [sayfa 202] gerek grmyor ve Kuzey Amerikal yardmclarn lkeye davet etmekten ekinmiyorlar. Dnya barn tehlikeye sokan ve kahraman Vietnam halkna nice kayplara malolan sava da byle balamt. Bize kar ka yardmc gndereceklerini bilmiyoruz (bunlarn hepsine kar koymasn biliriz) ama, kendi lkelerini sata karan bu askerlerin giritikleri harekatn yarataca tehlikelere kar halk uyarmay zorunlu sayyoruz. Yeni askere alnanacemilere u arda bulunuyoruz: Sava balar balamaz silahnz yere brakp ellerinizi banzn stne koyunu; silahlarn menzili iindeyseniz yerinizden hi kprdamayn; sava blgesine yaklarken, yry srasnda, hibir zaman askeri kolun nnde yer almayn; son derece tehlikeli olan nclk grevini stlenmeleri iin sizi savaa sren subaylarnz zorlayn. nclere daima ldrmek iin ate edeceiz. Hibir suu olmayan, savaa yeni katlm askerlerin kann dkmek bizim iin ne denli ac olursa olsun, sava bunu zorunlu klmaktadr. BOLVYA ULUSAL KURTULU ORDUSU
190
ELN 3 Nolu Bildiri
Bolivya Halkna! Gerici yalana kar devrimci gerek 8 Maysla, Nacahuasu gerilla blgesinde, Astemen Henry Laredo komutasnda bulunan karma askeri birlik tuzaa drld. Bu harekat srasnda, ad geen subay ve askeri okul rencilerinden Roman Arroyo .lores ile Luis Pelaez ld. Aada adlar yazl erler de tutsak edildi: Bolivar Birliinden Jose Camacho Rojas, Bolivar Birliinden Nestor Cuentas. Askeri okul rencisi Waldo Veizaga, Askeri okul rencisi Hugo Soto Lora, Askeri okul rencisi Max Torres Leon, Braun Birliinden Rogar Rojas Toledo, Braun Birliinden Javier Mayan Corella, Braun Birliinden Nestor Sanchez Cuellar. [sayfa 203] Bu son ikisi ate hattna girdiklerinde dur emrimize uymadklarndan vurularak yaralanmlardr. Her zamanki gibi, mcadelemizin ama ve hedefleriyle ilgili aklamalarmzdan sonra tutsaklar serbest braklmtr. 7 adet M-1 karabinas ve 4 Mauser tfei ele geirilmitir. Bizim glerimizden, bu harekat srasnda len yada yaralanan olmamtr. Dman ordusu, birok bildiri yaynlayalarak gerillaclarn ldrldn duyurmaya almaktadr, kendi kayplar konusunda baz gerekleri dilegetirmekle birlikte bizimle ilgili olarak verdikleri bilgiler hayal rndr. Gszlnden dolay umutsuzlua den dman, yalana bavurmakta ve ideolojik zellikleri nedeniyle dzenin dman olan gazetecilere saldrp bu dzenin ektii btn skntlarn acsn onlardan karmaktadr. unu aka belirtmek isteriz: Bolivyada silahl savan tek sorumlusu, halkn bana geen ve mcadeleyi ancak kesin zafere ulatnda brakacak olan Bolivya Ulusal Kurtulu Ordusudur.
191
Bask glerinin barbarca eylemlerine kar ordumuzun bavurmak zorunda kald sert nlemlerden bamsz olarak, sava srasnda ilenecek btn sularn cezas tarafmzdan verilecektir. BOLVYA ULUSAL KURTULU ORDUSU
192
ELN 4 Nolu Bildiri
Bolivya Halkna! Gerici yalana kar devrimci gerek Silahl kuvvetler son gnlerde yaynlanan bildirilerinde arpmalarda baz kayplar verdiklerini kabul edip bu arada her zamanki gibi, asla kantlayamayacaklar biimde, gerillaclar arasndan ok kiinin ldn ne srmektedir. Baz devriyelerle balantmz kesilmi olmakla birlikte kayplarmz ok azdr, son arpmalarda ise hi kayp vermedik. nti Peredo ordumuzun komutasnda grevli olup politik komiser unvanna sahiptir. Son zamanlarda birok harekat o ynetmitir. Sal yenrinde olup yaral da deildir; onun [sayfa 204] lmyle ilgili haber, ordumuza kar savata gszlnn bilincinde olan silahl kuvvetlerin uydurduu bir yalandr. Ordumuzda baka Amerika lkelerinden gelmi savalarn bulunduu haberine gelince, askeri gizlilik nedeniyle ve devrimci geree ballmzdan saylarn bildirmemekle birlikte bir aklama yapmay zorunlu sayyoruz: Bolivyann kurtuluu uruna asgari programmz kabul eden her yurtta devrimci saflarmza kabul edilir, bolivyal savalarla ayn hak ve ykmllklere sahiptir. Elbetleki sanannzn byk ounluu bolivyalardan olumaktadr. lkemizin zgrl iin savaan herkes doum yeri neresi olursa olsun bolivyal olma onurunu tar. Gerek devrimci enternasyonalizmi byle yorumluyoruz. BOLVYA ULUSAL KURTULU ORDUSU
193
Zamannda Yerine Ularsa 26 Temmuz in Kutlama Mesaj
Yolda .idel Castro, Eski ulusal kahramanlk destanlarn yeniden yaatmak iin, ezilen dnya halklarnn bayraktan olan Kba Devriminin ada rneinden esinlenerek savatmz Dou Bolivyadan , 26 Temmuz tarihini Amerikann kurtuluunda son aamann balangc olarak V?bul eden milyonlarca insana kardee selammz yolluyoruz. Size, yoldalarnza ve tm halknza Kuzey Amerikan emperyalizmine kar uzlamaz mcadelenizde yeni bir yln balamas dolaysyla kutlamalarmz ve ortak davamza snrsz ballk duygularmz- gnderiyoruz. NT
194
ELN-B Komutanl Politik Komiseri
Not: Balant kurma giriiminiz baarszlkla sonuland. Turna, Papi ve Guevarann grubundan bir bolivyaly kaybettik. Joaquinlede [sayfa 205] balantmz kesik olduundan onun durumunu bilmiyoruz. Pombo ve Pacho hafif yaral olmakla yryemez durumdalar. Kyllk bir korku aamas geiriyor ama gerilla destan gibi byyor. Mcadelemizi srdrme kiin Joaquinin grubuyla birlemeye alacaz. Yeni bir cephe almasna izin vermemelisiniz.
195
ELN 5 Nolu Bildiri
Bolivya Madencilerine Yoldalar, Bir kez daha madenlerimizde ii kan dklyor. Yzlerce yllk smr srasnda kle maden iilerinin kannn smrlesinden sonra hakszlklarn neden olduu her patlayn ardndan kan akmaktayd, yzlerce yl boyunca, bu hep byle yinelendi durdu. Son yllarda ayaklanan iiler 9 Nisan zaferinin temel etkeni oldular (Paz Estenssorra Devrimi, 9 Nisan 1952). Bu olay, yeni baar ufuklarnn almasna neden oldu ve sonunda iilerin kendi kaderlerini belirleyebilecekleri sanld fakat emperyalist dnya dzeni, renmek isteyenlere gerekli dersi vererek toplumsal devrim konusunda yarm yamalak nlemlerin fayda etmediini retti. Ya iktidar alnr, yada bunca zveri ve kan dkmne yol aan kazanmlar elden gider. Balangta tek g etkeni olan maden iilerinin oluturduu silahl milislere, ii snfnn baka kesimlerinden snf balarm koparm olanlardan ve kyllerden yeni yeni milisler katld. Bunlar karlarnn ortakln gremiyorlard, halk dman demagojinin etkisiyle mcadeleye katlmlard. Sonunda pofesyonel ordu birlikleri koyun postuna brnm kurt biiminde ortaya ktlar. Bu ordu balangta kk ve adyd ama ksa zamanda ii dman silahl bir gce dnt ve emperyalizmin en gvenilir ibirlikisi oldu. Bu yzden emperyalizm askeri darbeyi onaylad. [sayfa 206] imdi, ii snfnn taktik hatalarnn yinelenmesinden kaynaklanan yenilginin ardndan silkinip toparlanmaya alyor ve lkeyi sabrla, sistemi kknden deitirecek bir devrime hazrlyoruz. Yanl taktikler zerinde srar edilmemelidir. Bunlar kahramanca olmakla birlikte ksrdr. Bu yzden proletarya arasnda kandkm ok fazla olur ve saflar seyrekletirir, en sava unsurlar kaybedebiliriz.
196
Uzun mcadele aylar boyunca, gerillaclar lkede byk bir coku dalgas yarattlar, ordu ok sayda kayp vererek moral bozukluuna urad, gerillaclarsa nemli bir kayp vermediler. Bolivya ordusu birka saatlik arpmalarda, ele geirdii mevzilerde iilerin llerini inemitir. Doru taktikle yanl taktik arasndaki fark, zaferle bozgun arasndaki farktr. Madenci yolda, kitle mcadelesini, halkn birlik olarak tek cephe halinde bask glerinin zerine yrmesi biiminde yorumlayan sahte havarileri dinleme artk! Kahramanlarn gsleri, mitralyzlere kar koyamaz; ada yoketme silahlarna kar barikatlar da ne kadar iyi kurulursa kurulsun ie yaramaz. Geri braktrlm, halk temelde kyl olan, geni topraklara sahip lkelerde kitle mcadelesi, kk ve hareketli bir nc tarafndan yrtlmelidir. Halkn barndan kan gerilla birlikleri, dman ordusunun zararna, eylem alann geniletecek ve devrimci kitlelerin yararna, gerekli anda indirilecek tek bir darbeyle devlet iktidarn ykacak devrimci durumun yaratlmasnda hzlandrc g rol oynayacaktr. Bizi yanl anlamayn: Tam bir hareketsizlik istemiyoruz. Ama, kesinlikle baaryla sonulanmayacak eylemlere glerimizin katlmamasn neriyoruz, bununla birlikte, hkmete kar kitlelerin basks srekli olmaldr; nk snrlar izili cepheleri olmayan bir snf mcadelesi szkonusudur. Bulunduu yer ne olursa olsun, bir ii, ortak dmana kar gcnn elverdii oranda mcadele etmek zorundadr. [sayfa 207] Madenci yolda, ELN gerillaclar seni bekliyor ve bizim saflarmzda mcadele eden yeralt iilerine katlmaya davet ediyor. Burada ii snfyla kylln ittifakn kuruyoruz. Halk dman demagoji, bu itifak bozmak iin elinden geleni yapmaktadr. Burada bozgunu zafere ve len iilerin dul elerinin gzyalarn zafer marna dntryoruz. Seni bekliyoruz. ELN
197
Kentlerde alacak Kadrolara Talimat
Bizim istediimiz zellikleri tayacak bir destek ebekesi olumas iin aada genel izgiler halinde belirtilen kurallara uyulmas zorunludur. Eylem temelde gizli olacak, ancak zaman zaman baz kadrolar gnna kmaya zorlayacak kiiler yada rgtlerle ilikiler gerektiren tipten grevlerle karlalacaktr. Bu durum davranlarda tam bir katlk ve her bir alma cephesinin tecrit edilmesini zorunlu klmaktadr. Kadrolarn almas, ordu komutanlnn, ynetici merkezler araclyla buyurduu genel hareket izgisine kesinlikle bal kalr; ama kadrolar bu izgiyi pratie uygulamada tamamyla zgrce davranrlar. Yklendii zor grevleri gerekletirmek ve hayatta kalmak iin gizli kadrolar disiplin, kat, kurallara uyma, gizlilie dikkat etme, kendini kontrol altnda tutma gibi stn niteliklere sahibolmal ve beklenmedik durumlarda kendilerini koruyacak alma yntemlerini iyi bilmelidir. Yar gizli grev yapan arkadalar onlara talimat verecek ve denetleyecek bir st kademenin emrinde alacaklardr. Olanaklar elverdii lde, destek ebekesinin efinin eitli sorumlularnn tek bir grevi olacak, yatay ilikiler efin araclyla yrtlecektir. [sayfa 208] rgtl bir destek ebekesinde asgari grevliler unlardr: ef I kmal Sorumlusu II Ulam Sorumlusu III stihbarat Sorumlusu IV Maliye Sorumlusu V Kent Eylemleri Sorumlusu VI Sempatizanlar Sorumlusu Bu trden bir ebekede, bazlar sk ibirlii iinde alma-
198
ldrlar; rnein, ulam sorumlusu, kendisinin efi konumundaki ikmal sorumlusuna dorudan baldr. Sempatizanlar sorumlusu, maliye sorumlusuyla ve kent eylemleri sorumlusu istihbarat sorumlusuyla balant halindedir. Bunlar, ebeke efiyle dorudan iliki iinde alrlar. Maliye sorumlusu, harcamalar son kuruuna kadar hesaplamal, gereksiz yere para harcanmasn nlemelidir. Ayrca toplanan paralardan ve vergilerden de sorumludur. Maliye sorumlusu ebeke efinin emrinde alr, ama harcamalar konusunda denetleme yapmaya yetkisi vardr. Btn bu anlattklarmzdan maliye sorumlusunun ideolojik bakmdan salam olmas gerektii anlalr. Kent eylemleri sorumlusunun grevi kentteki silahl eylemlerle ilgilidir. Tm eylemler ebekenin efi tarafndan ynetilir. Kent eylemleri sorumlusu, son derece acil durumlar dnda kendi inisiyatifiyib hareket edemez. Sempatizanlar sorumlusu ebeke iinde yar gizli grev yapar, pek kararl olmayan kiilerle balant kurar. Bunlar para yardm yapar ve kendilerini tehlikeye atmayacak katklarda bulunurlar. Bu gibilerle allabilir, ancak bunlarn salayaca destek karlaacaklar tehlikeyle snrldr. Bunlar yava yava etkin militanlara dntrlmelidir. Harekete yalnzca ekonomik destek salamakla kalmayp ila, malzeme, kalacak yer bulmal, bilgi toplamaldrlar. ebekeler, ordunun gnderdii kadrolar tarafndan denetlenir. [sayfa 209] Bu kiiler yrtme yetkisine sahip deildir, yalnz talimatlara ve kurallara uyulup uyulmadn aratrrlar. ebekeler ordunun geliine yle hazrlanmaldr: st komutanlk ebeke efine emir verir, bu ef, abekeyi nemli kentlerden kyelere, kylerden ordumuzla ilikiye girecek, yiyecek, para ve bilgi salayacak kyllerin evlerine kadar yaylacak bir destek an rgtler. Gelitii lde, destek ebekesinin ordumuzdan birine ihtiyac olacak, balant noktalan kente yaklaacak, ordunun dorudan denetim blgesi, orantl biimde byyecek ve geliim, sava gibi yllarca srecektir. Destek ebekesinin komutanl bakentte olacaktr. Daha sonra, u anda bizce en nemli blgeler olan kentlerde, yani
199
harekat alanmz iine alan bir dikdrtgen oluturan Cochabamba, Santa Cruz, Sucre ve Camiride rgtlenecektir. Bu drt kentin sorumlular, olanaklar elverdiince, deneyimli olmaldr. Bu kiiler, benzeri fakat daha basit bir rgt oluturacaklardr. Bir yandan ikmal ve ulam, , dier yandan da maliye ve sempatizanlar tek bir ynetim altnda toplanmaldr; kent eylemleri iin nc bir ebeke oluturulur, haberalma ilevini ef stlenebilir. Ordunun denetimi altndaki blgeler, szkonusu kente yaklat lde, kent eylemi ebekesi orduya baml klnacak, sonunda, askeri komutanln emrinde, kent gerillasna dntrlecektir. Bu kentlerden balayarak, destek ebekesi yukarda belirtilen biimde yaylacaktr. Bu gn eylem alanmzdan uzak olan kentlerdeki ebekenin geliiminin nemi unutulmamaldr, bu sayede halkn destei kazanlp gelecekteki eylemler hazrlanabilir. Oruro ve Potosi bizim iin en deerli kentler arasndadr. Snr noktalan zerinde zellikle durmalyz. Villazon ile Tajira Arjantinden, Santa Cruz ise Brezilyadan ikmal salamamz iin balant merkezleridir. Huaqui yada Peru snrnda dier bir nokta, yine ili snrnda bir gei noktas belirlemek bizim iin nemlidir. [sayfa 210] kmal ann rgtlenmesi iin daha nce benzeri ilerde alm gvenilir elemanlara ihtiya vardr: rnein bir maaza sahibi, ikmali rgtleyebilir yada destek ann bu kesiminde grev alabilir; nakliyat irketlerinde alm olanlarsa ulam alannda almay stlenebilirler, vs,. Baarya ulalamazsa , aygt sabrla, aceleye getirmeksizin, yerine oturtulmal, ileri karakollar yeterli lde gvence altna alnamazsa, bunlar kaybetme ve dierlerini tehlikeye atma riskine girilmemelidir. Aadaki imalathaneler ve ticarethaneler kurulabilir: Bakkallar (Lapaz, Cochabamba, Santa-Cruz; ve Camiride). Nakliyat irketleri (La Paz-Santa-Crz; Santa Cruz-Camiri; La Paz-Sucre; Sucre-Camiri). Saralar (La Paz, Santa Cruz, Camiri, Cochabamba). Konfeksiyon (Ayn yerlerde) Tamirhaneler (La Paz, Santa Cruz).
200
iftlikler (Chapare-Caranavi). lk iki kurulu ikmal malzemesinin dikkati ekmeden saklanmasn ve nakledilmesini salar. Bunlar arasnda sava malzemesi de gizlenir. Sara ve konfeksiyon atlyeleri ihtiyacmz olan donanm, hem satn alr, hem de retebilir. Bu iler de kuku uyandrmadan yaplr. Tamir atlyelerinde silahlarn bakm yaplr. Topraklarsa ulam ileri ve kyller arasnda propaganda bakmndan yararldr. Kadrolarda ideolojik salamln nemini bir kez daha vurgulamak gereklidir. Bunlar devrimci hareketten, zorunlu olmayan hibir eyi isteyemez, buna karlk tm zamanlarn, [sayfa 211] zgrlklerini, gerekirse hayatlarn devrim iin feda ederler. Ancak bylelikle Bolivyann kurtuluu iin dndmz cesurca tasarlarn yaama geirilmesi iin gerekli destek ebekesini kurabiliriz.
201
Komutan Che Guevarann Ald Mesajlar
No 32 Dantondan oraya (Bolivyaya) vardn ve sizinle iliki kurduunu bildiren bir telgraf aldk. Reinaga ayn 1 Tinde glucantine dolu valizle yola kyor. lkeye Santa Cruzdan girecek, orada iki gn kalp Dr. Coco ile balant kuracak. Reinaga oradaki Brezilyallarca tannyor. Ariel. 10 Mart No 34 Ramon, 20 Marttan beri uluslararas haber ajanslar Monteagudoda gerilla birlikleriyle ordu arasndaki arpmalar bildiriyor. Bilano olarak hkmetin ordusundan bir l, ve bir Kbal, iki bolivyal olmak zere gerillacnn tutsak edildii, baz modern silahlar va radyo aygtlarnn ele geirildii anlalyor. Bu blgeye doru byk gler harekete gemi durumda. Son haberler kyl Rojas ile Lechinin adlarn gerillaclar arasnda sayyor. Hatta son gelen haberlerde, Chenin gerilla birliklerini ynettiinden bile szedilmekte. Bugne kadar aldmz bilgi bundan ibaret. Ariel. 23 Mart
[sayfa 212]
No 35 Ramon, Oradaki (Bolivyadaki) olaylar byk apta uluslararas yank uyandrd. Basn ajanslar gerilla savalar, ordunun tutsak ald askerler, bunlarn gerillaclardan grd iyi muamele ve serbest braklmalar konusunda haber yayma kampanyasna giriti. Varsaylan gerilla gleri 400-500 kii, blgenin gerillaclarca iyi bilindii belirtiliyor, gerilla gleri arasnda arjantinli, perulu, Kbal, bolivyal, cinli ve avrupallann bulunduu bildiriliyor. Chenin byk bir olaslkla bu orduya komuta ettii syenenler
202
arasnda. Toprak satn almasndan dolay Coco Peredo en nemli kii olarak grlyor. Gerillaclarla ibirlii yapanlarn tutukland, kentteki kadnlarn gerillaclara destek olduu da bildirilenler arasnda. Tania ad geiyor, takma ismi ve sahte kimlik belgesi tad belirtilmi. Tanyann kat syleniyor, belki de bir tutuklunun verdii ifadedir aslnda. vann sz gemiyor. Monjc ve Kollenin, Partinin gerillaclarla dayanmas konusunda bir bildirileri yaynland. Lechin burada, ona gerillann stratejik boyutlar ve senin tarafndan ynetildii akland. Bunlar cokuyla karlad. Gerilla sava iin birok kiiyle balant kuracak ve destek arayacak. lkeye 20 gn yada bir ay iinde gizlice girecek ve orada kalacak. Yaknda balantlarn nasl kurulaca konusunda bilgi vereceiz. Olanaklar elverdiinde kiisel balant yararl olur. Uluslararas Vietnama destek komitesi rgtlemek amacyla yaplacak arya senin imzan koymak iin iznine gereksinimimiz var. Komite Bertrand Russeln giriimiyle kuruldu. Belge iyi ve radikal. Gndermek isterdik ama bu koullarda olanaksz. Hemen yaynlanmas gerekli. Pekok nemli kii tarafndan onaylanacak. Bu rgt, ilerde Latin Amerika hareketine destek salayabilir. Bolivyadaki gerilla hareketine geni apta uluslararas kamu destei salamaya alyoruz. .elicita... (Kutlarz). 13.5.1967
[sayfa 213]
No 36 Ramon, van buraya hasta olarak geldi. Oturma izninin bitmesinden, alt gn nce oradan yola km. Deifre olmam. Bu nedenle yine dnebilir. yileir iyilemez geri dnmesi iin olanak arayacaz. Rodolfo ile Pareja ideolojik salamlklarn biraz yitirmekle birlikte iyi durumda saylr, Rhea ise iyice zvanadan kt. Lozano mesaj gnderdi; onunla haberlememiz iyi gidiyor. Lozano, Rodolfo ile balant halinde. El Chinodan aldmz son telgraf Camiriden gnderilmi ve Sanchezin eline gemi.
203
Onun La Paza geliini bildiriyor, yalnz, daha sonra kendisini gren olmam. Debrayin serbest braklmas iin kampanya aacaz. Taniann ve El Peladonun tutukluluklar ve durumlar konusunda bilgimiz yok. Kolle, Rodolfonun gerilla birliine kabuln ve olanaklar elverdii lde yardm istedi. Monjenin durumu kt, Parti ynetiminde kademesini indirecekler galiba. Gerilla mcadelesi uluslararas saygnlk ve devrimci hareketlerin desteini kazanyor. Hepinize selamlar. Biculo. No 37 Ramon, 1) Punoda gerilla ekirdeinin hazrlanmasnda ELN sorumlusu perulu Capac, El Chino ile balant kuramadklarndan ve ondan haber alamadklarndan grmz renmek iin buraya geldi. Ynetimin bileiminden szetmeksizin ona Bolivyadaki gerilla mcadelesinin nemini anlattk ve stratejik ieriini akladk. El Chinoya, gr birliine varmak iin gerillaclarla balant kurmasn bildirdik. Sanchez destek grevlerinde yardmc oluyor. Buraya 20 adam [sayfa 214] gndermek ve gerilla oda oluturma almalarn srdrmek iin yollanan 25 000 dolar almlar. La Pazda, Sanchez, El Chinonun gtrdnden geriye kalan 48 000 dolar alm. Bunu Capactan rendik. Ona paraya dokunmamasn, El Chino ile gerilla rgt arasndaki anlamay beklemesini, Sanchezi de imdiki durumunda brakmasn syledik. Gerilla oda hazrlklar ok yava ilerliyor: iftlikte keifte bulunan yalnzca be adam var. Silahlar 12 av tfei ve Bolivya snrndan salanacak sava malzemesinden olumakta. Bunlar bir Z-B-30, drt karabina ve 2 hafif makineli tfek. Limada ELN yelerinin ounluu, propaganda ve rgtlenmeyle urayor. Eylem odan rgtleme almasnn nemini onlara bildirdik. 2) Maspero, Debrayin durumunu renmek ve savunmasyla ilgilenmek iin oraya gidiyor. Kolle ile balant kurmay deneyecek. Kendisine haber ulatrmaya alacaz. i bitince hemen dnecek. Bilim ve edebiyat dnyasndan saygn kiilerin
204
desteini alarak, uluslararas dzeyde, Debrayle dayanma kampanyas balattk. 3) iliden Telleria, Oteroya yazarak, gerilla savann madenciler, fabrika iileri ve renciler arasnda kazand saygnl anlatt. 1 Mays gsterilerinde gerilla mcadelesi alkland. Halkn kurulu dzene dmanl giderek artyor. 4) Lechin, ilide sorunlarla karlamam, yetkililer kendisine iyi davranyor. 5) Aldmz, dorulanmayan haberlere gre, Paz, eski albay Seoane ile birlikte, OSNRnin askeri kesiminin desteiyle, Guayaramerinde Ruben Julionun ynettii gerilla glerine kar saldrya gemeyi planlyor. Selamlar. Ariel. 13 Haziran
[sayfa 215]
No 38 Ramon, 4 Temmuzda, Rodolfonun gnderdii mesaj aldk. B.K.G (Bolivya Komnist Genlik rgt) sekreterliinden .ernandez Villa getirdi. vann dnn beklediini bildiriyor. ifre anahtarlarn iyi bilen bir radyo operatrne acele ihtiya duyulduu belirtiliyor. Gerilla rgtyle ibirlii olanandan szediliyor ve adada askeri durum hakknda bilgi isteniyor. rgt Santa Cruzda...... blgelerinde ve Apollonun (?)39 gney kesiminde alyor. 30-40 kiiyle yeni bir cephe oluturmann gerekli olup olmadn soruyor. Dreheann gerilla kampyla balantsn kestiinden devre d kaldn belirtiyor. Yankee elilii ok ilek. B.K. P. nin adamlarn kendi saflarna ekmeye abalyorlar. Gonzaloyu da Amerika Birleik Devletlerine gezmeye gndermiler. Parti, ili snrnn sk denetim altnda tutulduunu bildiriyor. Jorge sayesinde Partiyle anlama kusursuz. PORnin Gonzalez sektryle de olumlu grmeler sryor. Yazmalarmz iin iki adres gstermi: Dr. Hugo Gollard .., Colon 555 ve Dr Jose
39
Soru iareti ve noktalar, ifrenin anlalamayan blmleridir.
205
Guzman, Casilla 2203, La Paz. Rodolfonun mesaj burada bitiyor. Rodolfoya gnderdiimiz cevapta yle dedik: Mesajn aldk. Mariano iin yeni bir radyo plan gnderiyoruz. Orada, vanla bulutuunuz yerlere artk gitmeyin, oturduu yerin renildiinden kukulanyoruz. Bu yzden geri dnemeyecek. Uygun zamanda, baka bir arkada onun yerini alacak. Gvenilir balant ebekelerini bize bildirmen gerekli Szn ettiin blgeleri iyice inceleyin. Yeni bir cephe amak iin koullar elverili deil. Buna karar verecek olan Ramonla acele balant kurmaya aln. Getirdii adamlarla kk eylem ve sabotaj hcreleri rgtleyip eylemleri aamal olarak (?) gelitirin (?). Dier taraftan Ramonun verdii talimata uygun biimde aygt oluturun [sayfa 216] Eyllde, ifre anahtarlarn iyi bilen bir radyo teknisyeni gndereceiz. BKG yesi iken ELNye katlan bolivyal burslu renci Eustaquio Mena bu kii. stediiniz bilgi ile kabul ettiinizi belirten mesajnz, eitim grmek isteyen MNR yelerinin listesini ve bunlarla ilgili bilgi gnderin. Rodolfoya gnderilen mesajn sonu. vann yerini almas iin, zerinde altmz bir Kbal savay dnyoruz. Birinci snf belgelere sahip. Kasmda orada olacan sanyoruz. vana gelince, burada bulunuu srasnda ortaya kan baz belirtilerden dolay onu oraya gndermeyi doru bulmuyoruz. van iliye gndermek iin gerekli belgeleri hazrlyoruz. Aralkta belki oraya varacak. 23 kiilik bir grup hazrlyoruz. Bunlarn hepsi, buradaki burslu renciler. % 90 BKG saflarndan, geri kalanlarsa Spartaks yada bamsz. Hepsi de yrtlen mcadelenin bilincinde ve ELNye katlma isteinde. yi bir grup. SSCB ve ekoslovakyada bulunan burslu rencileri de ELNnin rehberliinde, mcadeleye kazandrmak iin alyoruz. Selam. Ya vatan ya lm. Her zamanki gibi: Zafere kadar. A. No 39 Ramon, OLAS devrimci dnceler iin tam bir zafer oldu. Bolivya heyeti berbat. Gerillann karna ters den konumlar savundu-
206
lar. Heyettekiler, BKPnden Aldo .lores ve Ramiro Otero, PRNden Mario Carrasco ve .LNden Dr Ricardo Cano. .lores kendini ELN yesi olarak tantmaya kalkt. Onu yalanlamak zorunda kaldk. likilerimiz souk, tartmak iin Kollenin adamlarn gndermelerini istedik. Dr. Cana, di hekimi Lozanonun evinin arandn, kendisinin kaak olduunu bildirdi. [sayfa 217]
207

Bolivya Günlüğü - Che Guevara

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bolivya Günlüğü - Che Guevara

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BOLVYA GNL

Che Guevara Bolivya Gnl

Zorunlu Bir Giri, .idel Castro BOLVYA GNL CHE GUEVARA 25

ZORUNLU BR GR .idel Castro

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Ricardo ve Chinchu olarak da geecek.

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

II. ARALIK 1966

Che Guevara Bolivya Gnl

Ad Polo olarak da geecek.

Che Guevara Bolivya Gnl

Morogoro, Muganga yada Doktor diye de geecek

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Ad Pedro olarak da geecek.

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

El Pelao ve Carlos adlaryla da geecek.

Che Guevara Bolivya Gnl

III. OCAK 1967

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Israrak kurtuunu brakan sinek.

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

IV. UBAT 1967

Che Guevara Bolivya Gnl

Che Guevara Bolivya Gnl

Yumuak msr unu ile yaplan ve frnda piirilen ekmek.