You are on page 1of 2

International Indexed & Referred Research Journal, October,2012. ISSN 0974-2832, RNI- RAJBIL 2009/29954; VoL.

IV * ISSUE- 45

October,2012

v..kkHkk lkBs ;kauk lkfgR;kps lezkV EgVY;k tkrs dkj.k vkgs- ijarq R;kP;k vk/kkjs rs lai.w kZ thouHkj] R;kaP;k fuokZ.kki;Zar
R;kapk izpaM xzaFklkBk R;kaP;k lezkVi.kkyk kksHksy vlkp vkgs- dE;qfuVp gksrs vls Eg.k.kk;k lektok|kauk o brj yksdkauk
dFkk] dknacjh] iksokMk] ukVd] ox] oSpkfjd ys[ku] Hkkk.k] v..kkHkkapk ifjiw.kZ vH;kl ukgh vlsp Eg.kkos ykxsy- nql;k
izokl o.kZu] vlk fofo/k izdkjpk lkfgR;lkBk R;kaP;k ukokoj cktwus v..kkHkkauk iDds dE;qfuV Bjorkuk vkacsMdjh
vkgs- ekrax lektkP;k gtkjks okkZaP;k bfrgklkrhy v..kkHkk pGoGhrhy dkgh ys[kd&dk;ZdrsZgh v..kkHkkapk vkacM
s djh
lkBs gs ,deso vls cgqvk;keh dr`ZRoiq:k gksrs- R;kaph pGoGhkh dkghp laca/k ulY;kps lkaxr vkgsr- dkgh eaMGh
xzaFklaink jfk;ki;Zar iksgpwu vuqokfnr >kyh vkgs- R;kapk rj v..kkHkkauk vkacsMdjfojks/kh Bjok;ykgh ekxsiq<s ikgkr
lq:okrhpk dk;ZdkG MkO;k pGoGhalkscr xsY;kus R;kapk ^^gs ukghr- loZ lektok|kaP;k o dkgh vkacsMdjok|kaP;k ;k ojhy
tx] i`Foh gh kskkP;k eLrdkoj rjysyh ulwu rh dVdjh] nksUgh Hkwfedk viq;k Kkukoj o v..kkHkkafok;hP;k pqdhP;k
nfyrkP;k rGgkrkoj rjysyh vkgs-**1 gk egku fl)kar vkdyukoj vk/kkfjr vkgsr- Eg.kwu ;k nksUgh Hkwfedk pqdhP;k
jfk;ki;Zra iksgkspyk- ;ko:u v..kHkk lkBs ;kaP;k izfrHkkkDrhps rj vkgsrp ijarq v..kkkHkkaoj vU;k; dj.kk;kgh vkgsrlkeF;Z y{kkr ;srs- rs egku kkghj] doh] dk;ZdrsZ o fopkjoar
egkjkVkrhy lektoknh ok ekDlZok|kauk gs dGk;yk
gksrs- R;kaP;k ok~e;hu o pGoGhrhy dk;kZpk ifjp; Qkj gos dh R;kapk iqLrdh fl)karkoj vk/kkjysyk ekDlZokn v..kkHkk
eksBk vkgs- ejkBh ok~e;kpk bfrgkl v..kkHkk lkBs ;kapk lkBs ;kaP;klkj[;k misf{kr lektkrhy ys[kd&dykoarkus R;k
dk;epk _.kh jkghy dkj.k brdh izpM
a o ekSfyd lkfgR;laink iqLrdh ekDlZoknkyk lektkr [kkyP;k ikrGhoj vk.kwu
R;kauh ejkBh ok~e;kP;k bfrgklkyk cgky dsyh- ijarq o.kZoknh lektokLrokkh tksMys- >ksiMhrY;k ek.klkyk] [ksMkrhy
ekufldrsP;k bfrgkldkjkauh v..kkHkkaph mis{kk dsyhvMk.kh ek.klkyk] eksy&etqjh dj.kk;k o fxj.khrhy dkexkjkyk
egkjkVkr v..kkHkk lkBs ;kaph fofo/k izdkjs vks<krk.k ekDlZph vksG[k d:u ns.;kps egRRokps dke v..kkHkk lkBs
lq: vkgs- egkjkVkrhy reke lektok|kauh R;kauk dk;eps ;kaP;k dFkk&dknacjh] tyls o iksokMkauh dsys gk bfrgkl
dE;qfuV d:u Vkdys- lkfgR; izkarkrhy yksdkauh R;kauk QDr vkgs- mPpHkzw oxkZrhy] czkEg.k&cfu;krhy fkf{krkai;Zar vMdwu
kkghj Eg.kwu Lohdkjys- dkghauh R;kauk vf/kd ladqfpr iMysyk ekDlZokn v..kkHkkauh eksdGk dsyk o jLR;koj
dj.;klkBh yksdkkghj EgVys- ifj.kkeh R;kaP;k ok~e;hu vk.kyk Eg.kwup la;qDr egkjkVkr pGoGhyk lkekftd /kkj
lkezkT;kdMs tk.khoiwoZd nqyZ{k >kys- ejkBh ok~e;kP;k vkyh ;kps Js; kkghj v..kkHkk lkBs] kkghj xok.kdj] kkghj
bfrgkldkjkauh v..kkHkk lkBs ;kauk vuqYys[kkus vKkr d:u vejks[k o brjkauk tkrs- ekDlZoknkph lkekftd i`BHkweh
Vkdysdkexkj o dVdjh o Jfed turk gh vkgsegkjkVkrhy jktdkj.;kauh rj v..kkHkk lkBs
;k tursfkok; okijkr vlysyk ekDlZokn dsoG
;kauk ekraxkps usrs Eg.kwu ?kksfkr dsys- vkf.k lkscrp ekrax iqLrdh Lo:ikpkp gksrk- ekDlZoknkps vafre /;s; dkexkj
lektkus v..kkHkkauk dsoG tkr Eg.kwu Lohdkjys] lkfgfR;d oxkZph lRrk vkgs vkf.k ekDlZokn ;k nskkrhy vfHktu o
Eg.kwu uOgs- ekaxkps iq<kjh Eg.kwu ekrax lektkus R;kauk R;kaP;k mPpHkzw oxkZr gksrk gk fojks/kkHkkl ekDlZok|kaP;k rRRo vkf.k
e`R;wuarj LOkhdkjys] R;kaP;k ftoari.kh ekrax lektkyk dYiuk O;ogkjkrhy rQkor nk[kor gksrk- egkjkVkrhy lektok|kaphgh
uOgrh dh rs ekax vkgsr Eg.kwu- v..kkHkkaph t;arh ekraxkauk ekDlZ&ysuhu ,fddMs o R;kauk vfHkizsr lekt nqljhdMs vkh
vkrk vkrk djkohkh okVr vkgs- dkj.k ekrax lektkus varfoZjks/kh fLFkrh >kyh gksrh- ekDlZok|kauk fojks/kkHkklkrwu o
jktdkj.;kaP;k vkgkjh tku v..kkHkkauk vkiY;k ekax lektok|kauk varfoZjks/kkrwu ckgsj dk<.;kps ,sfrgkfld dk;Z
tkrhiqjrs cafnLr dsys vkgs- vfydMP;k dkGkrhy izk-kjn v..kkHkk o brj kkfgjkauh ikj ikMys- la;qDr egkjkVkP;k
xk;dokM] izk-ldVs] izk-ekudjs o brj dkghapk lUekuuh; pGoGhiklwupk egkjkVkpk bfrgkl ;kph fu[kkyl lk{k nsrksviokn oxGrk v..kkHkkaP;k ewG oSpkfjd Hkwfedsyk ekrax Eg.kwu nfyr oafprkapk ys[kd&dykoar Eg.kwu v..kkHkkaps
lektkus letqup ?ksryssys ukgh vls ;k lektkps fp= vkgs- izfl) vlysys O;fDreRo ekDlZok|kaP;k pkaxys dkeh vkysv..kkHkk lkBs gs dE;qfuV pGoGhr dke djr gksrs] gs [kjs o iq<s v..kkHkk vkacsMdjoknkdMs oGys- nfyr lkfgR;kdMs
92
kks/k leh{kk vkSj ewY;kadu

International Indexed & Referred Research Journal, October,2012. ISSN 0974-2832, RNI- RAJBIL 2009/29954; VoL. IV * ISSUE- 45

oGys gkgh bfrgkl vkgs- lektoknh o dE;qfuV gs y{kkr


?ksr ukghregkjkVkrhy lexz vkacsMdjh pGoGhus ek=
v..kkHkkauk ekrax Eg.kwu u ikgrk ,d lkekftd vkk;kpk
iqjksxkeh ys[kd Eg.kwu o MkW-ckcklkgsckapk lPpk vuq;k;h
Eg.kwup ikfgysys vkgs- nfyr fonzkgs h ys[kd Eg.kwu] vkacMs djoknkph
pGoG letwu ?ksrysyk fopkjoar Eg.kwu Lohdkjys vkgsnfyr vkacsMdjh leh{kdkauh v..kkHkkauk fonzksgh leh{kdgh
EgVysys vkgs- MkW-xaxk/kj ikurko.ks] izk-okeu fuackGdj] MkW;koar euksgj] ckcqjko ckxwy] jktk <kys] vtZqu MkaxGs] MkWizdkk [kjkr o vkk fdR;sd leh{kdkauh v..kkHkk lkBs ;kauk
vkacsMdjh izsj.ksps ys[kd o leh{kd Eg.kwu vkiY;k iqLrdkae/
;s v/kksjsf[kr dsysys vkgs- dkj.k v..kkHkk lkBs ;kauh vkiY;k
lexz ys[kukrwu] Hkkk.kkrwu] xk;ukrwu] rekkkrwu nfyr] dVdjh]
kksfkr] tkrh;rsr HkjMysY;k yksdkaph osnuk ekaMyh vkgs- R;kauh
dsoG osnukp ekaMyh ukgh rj fonzksg vkf.k O;oLFksfok;hpk
udkjgh ekaMysyk vkgs- gh R;kaph okMe;hu tkrdqGh vkacM
s djh
izsj.kkrRRokph |ksrd vkgs^^tx cny ?kkyqfu ?kkoA lkaxwu xsy s eyk Hkhejko
Bjowu vkEgk fgudyafdrA tUekstUeh d:uh vafdr
ft.ks yknwuh oj voekfurA fueZwu gk HksnHkkoA 2
gs dkO; Eg.kts v..kkHkk lkBs ;kaP;k vkacsMdjh
O;fDreRokphp ikorh vkgs- o.kZ&oxZ] tkr] L=hnkL;kPkk

ewGkiklwu uk;ukV dj.;kps [kjs ra= txkP;k ikrGhoj QDr


MkW-ckcklkgsc vkacsMdjkauhp lkafxrys vkgs] ;kph iDdh [kk=h
v..kkHkk lkBs ;kaph gksrh- R;k fnksus v..kkHkkaP;k pGoGhph
vkxsdp
w lq: gksrh- v..kkHkkauh vkiyh xktysyh JsB dknacjh
Qfdjk MkW-ckcklkgsc vkacsMdjkaP;k >qatkj ys[k.khyk viZ.k
dsyh- ;ko:u v..kkHkkauh ckcklkgsckauk ewGkiklwu letwu
?ksrys gksrs- 1958 e/khy ifgY;k ofgY;k nfyr lkfgR;
laesyukps mn~?kkVu dj.;kph la/kh tsOgk v..kkHkk lkBsauk
feGkyh R;k la/khps R;kauh lksus dsys- rs mn~?kkVukps R;kaps Hkkk.k
,sfrgkfld Bjys- vkacsMdjh izsj.ksP;k ;k egku lkfgfR;d]
kkghj] dykoar] fopkjoarkyk MkW-ckcklkgsckaP;k fopkjkaph o
PkGoGhph izsj.kk feGkyh gksrh- ckcklkgsckauh mHkkjysyk y<k
egkjkVHkj loZnwj o.k.;klkj[kk iljyk gksrk- ;kpk ifj.kke
v..kkHkkaP;k ys[k.khoj >kyk gksrk- MkW-,l-,l-Hkkslys ;klanHkkZr
Eg.krkr dh] ^^egkRek Qqys ;kaP;k ^ksrd;kpk vklwM* ph
ijaijk pkyfo.kk;k v..kkHkkauh /kuoar /kekZa/k fodkjoarkaP;k
fopkjd`rhoj ^HkhejkoiaFkh* ?k.kk?kkr ?kkrys-**3 vkf.k Eg.kwup
v..kkHkk lkBs gs [k;k vFkkZus vkacsMdjh lkfgfR;d Bjrkrnfyr lkfgR; Lo:i vkf.k Hkwfedk ;k leh{kkxzaFkkr izk- okeu
fuackGdj ;kauh v..kkHkk lkBs ;kauk fofo/k iqjkO;kfukh
vkacsMdjh lkfgfR;d Eg.kwu fl) dsysys vkgs- vkf.k Eg.kwup
v..kkHkk lkBs gs vkacsMdjoknh ;k vFkkZus fonzksgh lkfgfR;d
gksrs vls ekU; djkosp ykxrs-

1- v..kkHkk lkBs % v..kkHkk lkBs fuoMd ok~e;] laiknd] vtqZu MkaxGs] izdkkd] egkjkV jkT; lkfgR; laLd`rh eaMG] eqacbZ iz-vk- 1 vkWxLV] 1992 i`-11762- v..kkHkk lkBs %v..kkHkk lkBs fuoMd ok~e;] mijksDr i`-633- ,l-,l-Hkkslys% v..kkHkk lkBs fuoMd ok~e;] mijksDr] i`-1158-

SHODH, SAMIKSHA AUR MULYANKAN

93

You might also like