You are on page 1of 14

ckjk jk’khaps varjax

Jh- vrqy f[kLrh

laiw.kZ txkr T;ksfr”k’kkL=kus ,dw.k 12 jk’khauk ekU;rk fnysyh vkgs- lk;u o


fuj;u v’kk nksu i/nrhauh tUedqaMyh r;kj dsyh tkrs- Hkkjrh; T;ksfr”k’kkL=kph
Qykns’k lkax.;kph i/nrh fuj;u i/nrhph vkgs- tUefno’kh panz T;k jk’khr vkgs rh
tUe jkl vki.k x`ghr /kjrks- rj ik’pkR; i/nrhe/;s tUefno’kh jfo xzg T;k jk’khr
vlrks rhp jkl tUejkl ekuyh tkrs- panzkpk ,dk jk’khr eqDdke Bksd.;kpk
dkyko/kh vMhp fnolkapk vlrks- rj jfo ,d efguk ,dk jk’khr fojkteku vlrks-
R;keqGs panz jk’kh gh Qykns’k lkax.;kP;k n`”Vhus tkLr laosnu’khy ekuyh tkrs- iwohZ
ckyd tUekyk vkY;koj T;ksfr”kkdMwu tUedqaMyh yxsp r;kj dsyh tkr vls- R;k
dqaMyhuqlkj dkgh u{k=’kkarh oxSjs fu?kkY;kl rks fo/kh Rofjr iw.kZ dsyk tkbZ- R;keqGs
T;ksfr”kh tUeu{k=kps pj.k ikgwu ikydkauk eqykps uko Bso.;klkBh ;ksX; vk|k{kj
lqpohr o R;kuqlkj ckydkps ukedj.k dsys tkr vls- ;k ukoko:u ckydkph jkl
o u{k= yxsp vksG[kw ;srs- gh i/nr vkrk toGikl u”V >kyh vkgs- dkj.k ewy
tUerkp ikyd TkUeif=dk r;kj dj.;kckcr vkxzgh ulrkr o ?kjkrhy O;DrhaP;k
cgqerkus ckydkps uko fuf’pr dsys tkrs- eh Lor% gtkjks tUeif=dkapk ;klanHkkZr
vH;kl dsyk vlrk vls fnlwu vkys dh] tUejk’kho:u lacaf/kr O;Drhps uko
Bso.;kyk dkghgh egRo ukgh- myVi{kh T;kaps ukokps vk|k{kj tUejk’kh’kh folaxr
vkgs v’kk O;Drh vk;q”;kr ;’kLoh >kY;kps fnlqu ;srs- f’kok; vls tUejk’khuqlkj
uko Bsow u;s vlsgh eh lqpow bfPNrks- dkj.k vkikilkarhy Li/kkZ o ‘k=qRo ;k
dkj.kkauh leksjP;k O;Drhph jkl y{kkr ?ksÅu R;kpk ?kkrokj] ?kkru{k= ;kckcr
/kanos kbZd T;ksfr”kkpk lYyk ?ksÅu izfri{k dkVk dk<w ‘kdrks- fo’ks”kr% HkkÅcandh]
bZLVsVhpk okn] fuoM.kqdkaps jktdkj.k ;ke/;s xqarysY;k O;Drhpk izfrLi/khZ O;Drh
tUerkj[kslghr ri’khy feGfo.;kpk iz;Ru djrkr- rjh okpdkauh vkiyh jkl]

1|Page
tUerkjh[k ;kckcr tkghj okP;rk dj.;kps VkGkos- dkj.k ;kiq<hy dkGkr ekuoh
Li/kkZ o la?k”kZ deh gks.;kph lqrjke ‘kD;rk ukgh-
ckjk jk’kh o R;kaps o.kZu ;kckcr orZekui=s o iqLrdkae/kwu lkpsc/n ekfgrh
vk<Grs- jk’khpdz ;k dk;Zdzekr ckjk jk’khaps LoHkko oSf’k”V; lkaxwu ‘kjn mik/;s
;kauh jk’khaP;k vH;klkr pSrU; fuekZ.k dsys vkgs- ,d T;ksfr”kh ;k ukR;kus eyk
Lor%yk vusd tUeif=dkaps fujh{k.k dj.;kph la/kh feGkyh- rsOgk jk’khaps ikjaikfjd
xzaFkkrhy o.kZu o izR;{k ;s.kkjk vuqHko ;kr cjhp rQkor vlY;kps fnlwu vkys-
dkgh tkrd v’kh o.kZus Lor%yk tqGr ulY;kps ikgwu cqpdG;kr iMrkr o
vkiyh tUejkl cjkscj vkgs dk\ v’kh R;kauk ‘kadk okVw ykxrs- okpdkaps gs dqrwgy
y{kkr ?ksÅu ek>k vH;kl o vuqHko ;k ys[kkr ekaMr vkgs- vFkkZr okpdkauh
tUerkj[ksizek.ks vkiyh jkl y{kkr ?;koh- dsoG ukoko:u jkl vksG[k.;kpk ekxZ
eqGhp fo’oluh; ukgh- fo”ke la[;sus funsZf’kr gks.kk&;k 1] 3] 5] 7] 9] 11 ;k
iq:”k jk’kh vlwu 2] 4] 6] 8] 10] 12 ;k lela[;k L=h jk’kh vkgsr- vFkkZr ,d
O;Drh dks.kR;kgh jk’khr tUekl ;sÅ ‘kdrs- iq:”kkus iq:”k jk’khrp tUe ?ks.ks ;ksX;
vkgs vlk dkgh fu;e ukgh- f’kok; gh xks”V fo/kkR;kP;k gkrh vkgs] vki.k dkghgh
d: ‘kdr ukgh- rj ikgw ckjk jk’khae/;s eyk dk; dk; ‘kks/k ykxys ;kps vuqHkokoj
vk/kkfjr euksxr-
es”k% gh vfXUkrRokph jkl iq:”kkaukp ekuors vls fnlwu vkys- dkj.k
iq:”kkaizek.ks L=hyk uksdjh vFkok Lora= O;olk; dj.;kph bPNk vlwugh ?kjP;k
okrkoj.kkoj vafre fu.kZ; voyacwu vlrks- ;k jk’khP;k iq:”kkauk ßge djs lks
dk;nkÞ v’kk i/nrhus okx.;kph lo; vlrs- ;k jk’khP;k fL=;k ek= rls okxw
‘kdr ukghr] R;keqGs R;kaP;k eukpk dksaMekjk lgu djkok ykxrks- vf’ouh tUeu{k=
vlysys L=h iq:”k pkaxys pkaxys f’k{kd o cWsd deZpkjh gksrkr- vf’ouh u{k= ;k
jk’khyk pkaxY;kiSdh ekuors-
ckjk jk’khaps varjax

2|Page
es”k jk’khP;k fL=;k ekufld r.kkokeqGs Mksdsnq[kh] funzkuk’k oxSjs jksxkauk cGh iMrkr-
rlsp R;kaP;koj ckgsjhy ck/kk yodj ifj.kke djrs vls fnlwu vkys- es”k O;Drhauh
fookgklkBh ehu] feFkqu] rwG vFkok dqaHk jk’khps tksMhnkj fuoMkosr- Hkj.kh u{k=
vlysY;k O;Drh O;olk;kr rj d`fRrdk u{k=kaP;k O;Drh ljdkjh uksdjhr tkLr
izek.kkr vk<Grkr- es”k jk’khP;k iq:”kkauk brj jk’khaP;k rqyusr vi?kkr] iksVkps
vkWijs’ku] ân;fodkjkpk >Vdk bR;knh izlaxkauk r:.k o;krp lkeksjs tkos ykxrs-
LoHkkokrhy fpfdRlk o ukfLrdi.kkph eksBh fadaer R;kauk pqdokoh ykxrs- lk/kkj.kr%
dqVaqckiklwu nwj jkfgY;kl ;k O;Drhaph HkjHkjkV gksrs- fo/kok o ifjR;Drk efgykaps ;k
jk’khr tkLr izek.k fnlwu vkys- ;k jk’khP;k iq:”kkauk vk;q”;kr ,dnk rjh vi?kkr
gksrks- R;kr gkM eksM.;kbrir nq[kkir Ogkoh dh ukgh gs tUeif=dsrhy ikixzgkaoj o
‘ksoVh xq:d`isoj voyacwu vkgs- xksanoysdj egkjkt] Lokeh leFkZ ;k lRiq:”kkaph
mikluk dsY;kl ;k jk’khyk pkaxys vuqHko ;srkr- ‘kadj egkjktns[khy ;k jk’khph
izkFkZUkk ,sdwu bPNkiwrhZ djrkr vls eyk fnlwu vkys- vorkj esgsjckckaph gh vkoMrh
jkl gks;-
o`”kHk % jksfg.kh u{k= ;k jk’khps vkoMrs u{k= gks;- panzkpk izHkko ;k u{k=koj
vlY;keqGs izlUu O;fDreRo] fouksnh o eufeGkÅ LoHkko y{kkr ;srks- d`fRRkdk
u{k= vlysY;k O;Drh O;olk;kr vkiY;k {kersis{kk tkLr tks[khe iRdjrkr o
vkfFkZd vMp.khr lkiMrkr- vk;q”;kr varki;Zra dtZeqDr gks.ks gs fuOoG LoIu
jkgrs- R;keqGs ßvaFk:.k ikgwu ik; ilj.ksÞ g;k Eg.khuqlkj okxY;kl R;kauk
lqjGhri.ks txrk ;srs- iq:”kkauk e`x u{k= vk;q”;kr vuisf{kr ;’k feGoqu nsrs- o`”kHk
jk’khps Hkfo”; lkax.ks lokZr vo?kM vkgs vls eyk okVrs- ,drj ;k O;Drhapk
Hkfo”;koj iw.kZ fo’okl ulrks- Hkfo”; igkos fdaok ikgw u;s gk fu.kZ; ?ks.;kl R;kauk
osG ykxrks] Eg.kwu dnkfpr R;kauk lkafxrysY;k Hkfo”;kph izfprh m’khjk ;sr vlkoh-
iq:”kkauk oSokfgd lkS[; deh feGrs- izes izdj.kkr ;’kLoh >kysY;k fe=kapk R;kauk
lkgthdp gsok okVrks-
ckjk jk’khaps varjax

3|Page
LFkkoj ekyeRrse/khy xqaro.kwd] ljkQh nqdku v’kk O;olk;kr Qk;nk gksrks- ek=
cnyR;k xzgfLFkrhpk ;k yksdkaoj ean xrhus izHkko iMrks vls y{kkr vkys- vokLro
vis{kk o brjka’kh rqyuk dj.;kph o`Rrh lksMY;kl gs yksd lq[kh gksrhy gs fuf’pr-
fookgklkBh feFkqu] flag] rwG] ehu ;k jk’kh ;ksX; vlrkr- e/kwesg ;k jksxkph gh
vkoMrh jkl gks;-
;k O;Drhauh nk: izdkjkrhy je fi.;kps VkGkos vU;Fkk ewGO;k/khps dksac
QqV.ks vVG vkgs- vkgkjkr rarqe; inkFkkZapk okij tkLr Ogkok- cSBs dke dj.kk&;k
o`”kHk O;Drhauk ewr[kMk fodkjkph ‘kD;rk vlrs- izd`rh ranq:Lr jk[k.;klkBh ;k
yksdkauh lw;ZueLdkj ?kkykosr- ;k O;Drhaps toGps fe= {kqYyd dkj.kko:u nqjkoys
tkrkr ;kps R;kauh vkReijh{k.k dj.ks vko’;d vkgs- thoukr vokLro vis{kk u
ckGx.ks Eg.kts ßBsfoys vuars rSlsph jkgkosÞ gk ek÷;k orhus o`”kHk O;Drhauk xq:ea=
vkgs- vU;Fkk R;kauh funzkuk’k fodkjkl rksaM ns.;kph r;kjh Bsokoh- lkbZckck o Lokeh
leFkZ ;kaph HkDrh ;k jk’khyk ekuors- i.k Qkj’kh xq:d`ik ;k yksdkauk ykHkr ukgh-
R;klkBh ?kjk.;krhy iwoZiq.;kbZp ;k yksdkauk dkeh ;srs-
feFkqu % e`x o iquoZlq ;k u{k=kar tUeysY;k O;Drhauk vknzkZ u{k=kP;k rqyusr tkLr
;’k feGrs- thoukr ,s’k djkoh rj e`x u{k=okY;kauh vls eyk usgeh tk.kors- xksM
cksy.;krwu fuekZ.k gks.kkjs tulaidZ ;k yksdkauk jktdkj.kkr ;’k nsrs- nksu uacjps
O;olk; t.kw ;kaph eDrsnkjh Bjkoh brdk dkGk iSlk gs yksd tek djrkr- vknzkZ
u{k=kPks yksd ljkljhps ;’k feGorkr- ekufld nkScZY; o efreankaps vknzkZ u{k=krhy
izek.k n[ky ?ks.;ktksxs vkgs- iquoZlq u{k=krhy iq:”kO;Drh izk/;kid] ys[kd Eg.kwu
;’kLoh gksrkr- rj fL=;kapk dfork fyfg.;kdMs dy vlrks- feFkqu o daqHk jk’khP;k
r:.k eqyh ?kjkr vlrhy rj ikydkauh VsfyQksu ykWd d:u Bso.ks ;ksX; Bjsy-
feFkqu O;Drhauk o`f’pd jk’khps thoyx fe= feGrkr- feFkqu flag jk’khP;k
fo:/nfyaxh O;Drh’kh ifjp; >kY;kl izsefookgkph ‘kD;rk ok<rs-
ckjk jk’khaps varjax

4|Page
/kwezikukph lo; ;k jk’khP;k O;DrhaP;k izd`rhph gkuh djrs rj iS’kkph gko ,dw.k
dkSVaqfcd lkS[;kph gkuh djrs- feFkqu O;Drhaph izkeq[;kus lkbZckckaoj J/nk vlrs( i.k
T;kauk vkiY;k vk;q”;kr Lor%P;k xq:d`isus dk;kikyV d:u ?;ko;kpk vkgs v’kk
feFkqu jk’khP;k O;Drhauh iqV~VikFkhZ ;sFks HksV |koh o lR; lkbZckckaps t:j n’kZu ?;kos
vls eh vf/kdkjok.khus lkaxrks-

ddZ % loZ jk’khapk vdZ Eg.kts ddZ vlk vuqHko vkgs- useds o.kZu dls vlkos
letr ukgh- ;k jk’khps pkaxys xq.k/keZ iq”; u{k= vlysY;k yksdkar fnlwu ;srkr-
O;kikjh o`Rrh iquoZlw u{k=kr rj rkelh o`Rrh vk’ys”kk u{k=kr fnlwu ;srs-
ckyokMhP;k ckbZ o nok[kkU;krhy ulZ ddZ jk’khph vlsy rj rh ckyds o :X.k
[kjks[kj HkkX;oku Eg.kk;ps brdh pkaxyh okx.kwd ddZ efgykadMwu feGrs- R;kekukus
iq:”k ck;dkae/;s felG.kkjs] vfr Hkkoukiz/kku o ‘kads[kksj vlrkr- iq”; u{k=kP;k
fL=;kauk vfHkus=h gks.ks lksis tkrs- o`”kHk] feFkwu o ddZ ;k rhUgh jk’khrhy eqyhauk
ikydkauh ukVdkr] Li/kkZae/;s dke d: |kos Eg.kts R;kiSdh c&;kp t.kh iq<s
vfHku;kr izxrh d: ‘kdrhy- iq:”kkauk gh jkl ßlqVÞ gksr ukgh vls eyk okVrs-
ek= ifgY;kiklwu ,dkp O;olk;kr fVdwu jkfgY;kl gs yksd vkiY;k {ks=kr us=fnid
izxrh djrkr- iq:”kkapk dy uksdjhis{kk O;olk;kdMs tkLr vlrks- R;keqGs [kklxh
daiU;kae/;s gs yksd Qkj dkG fVdr ukghr- ;k jk’khP;k O;Drhauk fe=kaps lgdk;Z
eksykps Bjrs- O;olk;krhy ;’k dk;eLo:ih fVdwu jkgr ukgh- ,dnkrjh nk:.k
vi;’k injh iMrs- iz;Rukaph f’kdLr dj.;k,soth T;k ddZ O;Drh nqljk O;olk;
fuoMrkr] R;kaP;koj /kjlksM o`Rrhpk f’kDdk clrks- ;k O;Drhauk ,dk iz’ukoj vusd
O;Drhapk lYYkk ?ks.;kph lo; vlrs- R;keqGs Lor%ps er cuo.;kr vkRefo’okl
jkgkr ukgh- gh jkl fL=;kauk ek.kwldhps xw.k iq”; u{k=kr viZ.k djrss- ojhy derjrk
o e;kZnk ;kaoj ekr dsY;kl ddZ jk’khph O;Drh ckjk jk’khapk vdZ vlrs- ;k
yksdkauk eS=hlkBh es”k] o`”kHk] ehu ;k O;Drh ;ksX; vlrkr-
ckjk jk’khaps varjax

5|Page
tksMhnkj fuoMrkuk ek= o`”kHk] ddZ vFkok ehu ;kiSdh fuoM djkoh- ddZ fL=;kauh
es”k jk’khps LFkG ukdkjkos v’kh lwpuk nsrks- vU;Fkk ßinjh iMya vu~ ifo= >kyaÞ
;k Hkkousus lalkjkpk xkMk jsVwu U;kok ykxsy- ddZ jk’khph ,[kknh efgyk iariz/kku
gksbZYk rsOgkp jktdkj.kkr iq:”kkaP;k cjkscjhus LFkku feGsy vls ek>s O;fDrxr er
vkgs- ;k jk’khP;k yksdkauk Lokeh leFkkZaph mikluk QYknk;d Bjrs-
flag % iq:”k jkl vlwugh fL=;kauk tkLr ykHknk;d Bj.kkjh jkl gks;- ;k jk’khP;k
iq:”kkae/;s taxypk jktk vlysY;k flagkpk ,dgh xq.k vk<Gyk ukgh- f’kdkjhpk
dkG lksMyk rj flag dlk fuokar clysyk vlrks ,so<sp dk; rs lkE; ekurk
;sbZYk- ;kykp ßfLFkrizKÞ vls lks;hps uko nsÅu iq<s okVpky djrks- v’kk fLFkrizK
O;Drhauh orZekui=kr dk;kZYk;hu dke vlysyk ckrehnkj] laiknd gks.ks lokZr
pkaxys- izkIr ifjfLFkrhr lek/kku ekuys rj flag jk’khlkj[kk lq[kh ek.kwl ukgh- ;k
fLFkrizKrsewGs flag jk’khps iq:”k T;ksfr”kkP;k rkoMhr deh lkiMrkr- fL=;kauk ek=
egRokdka{kh LoHkko LoLFk clw nsr ukgh- flag jk’khph L=h lokZr vkn’kZ v’kh
O;ogkjn{k x`fg.kh curs- f’k{kdh is’kk rj R;kaP;klkBhp vlkok brD;k ;k efgyk
eqykapk vH;kl ?ks.;kr vk?kkMhoj vlrkr- oSokfgd lkS[;kps o larkuizkIrhP;k
ckcrhr fL=;kauk dkgh’kh fujk’kk dj.kkjh jkl vkgs- eqyxh goh vlrkuk eqyxk gks.ks
vls fofp= vuqHko ;srkr- ;k jk’khr uksdjh dj.kk&;k fL=;kaps izek.k tkLr vkgs-
[ksGdj o`Rrh vlY;keqGs ;k O;Drhauk loZ jk’khP;k yksdka’kh teowu ?ksrk ;srs- rFkkfi
dU;k o ehu jk’khadMwu ;k O;Drhauk vk;q”;kr cjsp dkgh f’kdko;kl feGrs- ;k
jk’khP;k efgykauh ukekafdr odhy] f’kf{kdk rlsp U;k;kf/k’k gks.;kps /;s; t:j
ckGxkos- Li/kkZ ijh{kk nsr vlkos-c&;kp flag jk’khP;k iq:”kkauk ßvUuiw.kkZÞ ntkZph
iRuh izkIr gksrs- nk:ps nksu isx ?ksrY;kuarj flag jk’khP;k O;Drhauh cksy.;koj fu;a=.k
Bsokos vU;Fkk uohu oknkl rksaM QqV.;kph ‘kD;rk vkgs- ;k jk’khP;k L=h&iq:”kkauk
f’k{kdh is’kk ‘kksHkwu fnlrks- flag jk’khph L=h vlysY;k ?kjkr pkaxyh f’kLr vlrs o
iS’kkph cpr gksrs-
ckjk jk’khaps varjax

6|Page
brjkauk tkehu jkfgY;kl ;k O;Drhauk fujk’kk injh ;srs- ;k jk’khP;k fL=;kauk
v/kZf’k’kh] otu ok<.ks] HkLed jksxkph y{k.ks bR;knh fodkjkapk lkeuk djkok ykxrks-
>ksisP;k ckcrhr gh jkl lq[kh gks;- dsoG iF; ikGY;kus ;k jk’khps fodkj cjs
gksrkr- fookgklkBh feFkqu] ddZ] o`f’pd] edj ;k jk’khapk fopkj djkok- ‘ksxkao
;sFkhy xtkuu egkjktkaph mikluk o njjkst ßxtkuu fot;Þ xzaFkkpk ,d v/;k;
okpY;kl fL=;kaP;k euksdkeuk yodj iw.kZ gksrhy- iq:”kkauh f’kMhZP;k lkbZckckauk xq:
ekukos-
dU;k % ßvjs lalkj lalkjÞ gs xhr dU;k jk’khP;k fookfgr efgysus LokuqHkokoj
fyfgysys vlkos] v’kh ek>h [kk=h vkgs- ,o<sp uOgs ßrj Qykph vis{kk u Bsork
deZ djhr jkgkÞ gk xhrse/kyk mins’k ns[khy dU;k jk’khP;k L=hyk mn~ns’kwu dsyk
vlkok v’kh ‘kadk ;s.;kbrir ifjfLFkrh vkgs- fL=;kaP;k rqyusr iq:”kkauk deh d”Vkr
pkaxys vk;q”; miHkksxrk ;srs- iq:”kkauk jktdkj.kkr o gkWVsy O;olk;kr pkaxys ;’k
feGrs- dU;k jk’khP;k eqyhpk izes fookg gks.;kph ‘kD;rk tkLr vlrs- ßlekt
dY;k.k vf/kdkjhÞ gs in dU;k jk’khP;k efgykalkBh vkjf{kr vlkos v’kh eh
eq[;ea=h ;kauk lqpuk dj.kkj vkgs- lgu’khyrsP;k ckcrhr eh ;k fL=;kauk vknjiwoZd
iz.kke d: bfPNrks o iSdhP;k iSdh ekdZ nsrks- ;k jk’khP;k iq:”kkauh pkaxyh laxr
/k:u O;lukapk R;kx dsY;kl rs lkbZckckaP;k d`isl ik= Bjrhy- vU;Fkk ;k iq:”kkauk
pepsfxjh d:u Lor%pk Qk;nk d:u ?ks.kkjs fe= tkLr HksVrhy- izd`rhP;k ckcrhr
vWflMhVhpk =kl ;k jk’khyk ikpohyk iqtysyk vlrks- mUgkGk _rw ;k jk’khl yky
fnok gks;- dkj.k cgqrsd dU;k jk’khokY;kauk m”ek?kkrkus Mksdsnq[kh o myV;kapk =kl
lgu djkok ykxrks- vk;q”;kr vYi dkGkdfjrk dk gksbZuk tksMhnkjkiklwu nqjko.;kpk
izlax ;srks i.k dksVZdpsjhpk izlax ;sr ukgh- vk;qoZsfnd vkS”k/kkapk ;k O;Drhauk pkaxyk
xw.k ;srks- ;k jk’khae/;s feFkqu] dU;k o o`f’pd jk’khpk tBjkXuh izTofyr vlrks-
Hkwd ykxkoh ;klkBh R;kauk tkLr iz;kl iMr ukghr- iq:”kkaP;k rqyusr efgykauk
ekufld =kl tkLr izek.kkr lgu djkok ykxrks-
ckjk jk’khaps varjax

7|Page
pepehr [kk.;kewGs ;k O;Drh c/ndks”B fodkjkPkh f’kdkj gksrkr- ;koj ekr
dj.;klkBh R;kauh ,jaMys rsy jk=h nw/kkr felGwu ?ksrY;kl ldkGh iksV lkQ gksrs-
dqlaxrhewGs dU;k jk’khP;k iq:”kkaps pkaxys xw.k >kdys tkrkr vlk ek>k vuqHko
vkgs- ;k jk’khP;k O;Drhauk ehu jk’khpk lYyk mi;ksxh iMRkks- es”k jk’khP;k
yksdkaiklwu lko/k vlkos- es”kspk tksMhnkj fookgklkBh dnkihgh ilar d: u;s-
eS=hlkBh feFkqu] rwG] ehu jkl fuoMkoh- fookgklkBh feFkqu] o`f’pd ;k jk’kh ;ksX;
vkgsr- ;k jk’khP;k O;Drhauh f’kMhZP;k lkbZckck lek/khps vk;q”;kr ,dnk rjh n’kZUk
?;kos-
rqG % ek÷;k ers vk;q”;kpk lokZr tkLr vkuan dq.kkyk izkIr gksr vlsy] rj rwG
jk’khP;k iq:”kkauk gks;- fL=;kauk gh jkl fujk’k djrs- fookg te.;kiklwu dlksVh
i.kkl ykxrs- eukrhy bPNk vkdka{kk iw.kZ gksr ukghr- rMtksM Lohdk:u vk;q”; iq<s
jsVkos ykxrs- ;k jk’khP;k iq:”kkapk ,d xw.k eyk [kwi vkoMyk] rks Eg.kts gs yksd
dks.kR;kgh dkekr dehi.kk ekur ukghr- O;olk;kr d”V mil.;kph r;kjh] fdjk.kk
nqdku] nw/k O;olk;] gkWVsy O;olk; bR;knh euq”;cG ykx.kk&;k O;olk;kr rs
lgt ;’kLoh gksrkr- dU;k jk’khyk gs ykd lokZf/kd fo’oklw okVrkr- Lokrh u+{k=
vlysY;k dkWelZ ‘kk[ksP;k fo|kF;kZauh pkVZMZ vdkSaVaV gks.;kps /;s; ckGxkos- fo’kk[kk
u++{k=kP;k O;Drhauh dWlsV nqdku] dLVe ‘kkWi] VªWOgy ,tUlh] fp=iV fnXn’kZUk bR;knh
Ik;kZ;kae/kwu fuoM djkoh- deh vf/kd Qjdkus rwG jk’khP;k O;Drh loZp {ks=kar
fnlwu ;srkr- rwG jk’khpk cWad eWut s j fo’ks”k yksdfiz; vlrks- T;ksfr”kkaP;k vkgkjh u
tkrk ;ksX; osGh R;kapk lYyk ?ks.ks ;k jk’khP;k iq:”kkauk pkaxys ters- LokFkZ o
ijekFkZ ;k nksUghapk lerksy lk/k.;kph fde;k ;k jk’khtoG vlrs- rwG jk’khph
eqyxh vk/kqfud okrkoj.kkr jew ‘kdrs ;kpk fopkj d:u ikydkauh v’kh eqyxh
,d= dqVaqci/nrh vlysY;k ?kjkr ns.;kps VkGkos- eS=hlkBh es”k] dU;k] edj o ehu
;k jk’kh ;ksX; Bjrkr- fookgklkBh es”k] o`”kHk] flag] /kuw ;k jk’kh ;ksX; Bjrkr-

ckjk jk’khaps varjax

8|Page
rwG iq:”kkauk oS”.kksnos hph rj Hkfxuhauk fr:irh ckykthph mikluk ykHknk;d Bjrs-
dnkfpr ;k dkj.kkLro ln~xq: miklusckcr gs yksd Qkjls vkxzgh ulrkr- dkgh rwG
jk’khP;k O;Drhaoj Lokeh leFkkZauh d`ik dsY;kps ek÷;k ikg.;kr vkgs- T;kauk
vk;q”;kr HkkSfrd lq[kkpk R;kx d:u QDr ekufld ‘kkarh izkIr d:u ?;ko;kph
vkgs v’kk rwG O;Drhauh vorkj esgjs ckck ;kaP;k lek/khl HksV |koh o R;kaph iqLrds
okpkohr- ;k jk’khP;k fL=;kauh rwi&lk[kj&nw/k ?ks.;kps izek.k ok<okos Eg.kts izd`rhr
p<mrkj gks.kkj ukghr- ;k fL=;kauk iksVkps =kl tkLr izek.kkr gksrkr- R;klkBh R;kauh
r:.k o;krp lw;ZueLdkj f’kdwu ?;kosr Eg.kts vkrM;kaph O;ofLFkr gkypky gksr
jkghy- ;k fL=;kaph jksxizfrdkjd ‘kDrh deh vlrs- lk;adkGP;k osGh Mksds
nq[k.;kps izek.k tkLr vlrs- iksV FkaM Bso.kkjh vk;qoZsfnd vkS”k/ks ?ksrY;kl
psg&
s ;kojhy iqVdqG;k deh gksrkr- LokfHkekukph ek=k tkLr ok<Y;kus ;k jk’khP;k
L=h&iq:”kkauk vk;q”;kr vusd toGps fe= xeokos ykxrkr-
o`f’pd % L=h@iq:”kkauk gh jkl lkj[;kp izek.kkr ;’k nsrs vlk vuqHko vkgs- ek=
jktdkj.kkr QDr iq:”kkauh vk?kkMh ekjY;kps fnlwu ;srs- ,[kkns dke fpdkVhus dls
iw.kZ djkos ;kpk oLrwikB ;k jk’khdMwu f’kdkok- o`f’pd jk’khP;k L=hyk es”k o o`”kHk
;k jk’khps tksMhnkj pkaxys ykHkrkr- rFkkfi o`”kHk jk’khpk tksMhnkj fuoM.ks vf/kd
Js;Ldj gks;- t.kw nks?ks ,desdkalkBhp fuekZ.k >kys vlkosr dh dk; brD;k ‘kkari.ks
rs thou O;rhr djrkr- HkkjrkP;k jktdh; okVpkyhr lRrspk tkLrhr tkLr ykHk
o`f’pd jk’khP;k yksdkauk feGkysyk vkgs- ijns’kkr uksdjh dj.kk&;kae/;s o`f’pd
jk’khP;k O;Drhaps izek.k tkLr vkgs- dkj.k dkWEI;qVj rKkae/;s R;kaps izek.k tkLr
vkgs- f’k{kdh is’kkns[khy ;k jk’khyk pkaxyk lwV gksrks- ;k jk’khP;k f’k{kdkauh uksdjh
lksMwu dksfpax Dyklsl ?ks.;kpk fu.kZ; ?ksrY;kl vf/kd Qk;|kps Bjrs- ;k jk’khyk
feFkqu jk’khpk ,drjh ftoyx fe=@eSf=.k ykHkrs vls eyk fnlwu vkys- iksfyl
vf/kdkjh] MkWDVj] i=dkj ;k is’kkr o`f’pd jk’khps iq:”k ;’kLoh gksrkr- ;k jk’khP;k
dkgh O;Drhauk czãpSrU; xksanoysdj egkjktkaP;k HkDrhrwu xq:d`isph izfprh ;srs
ckjk jk’khaps varjax
9|Page
rj dkghauk Lokeh leFkkZaph d`ik izkIr gksrs- ;k jk’khP;k L=h&iq:”kkauh P;ouizk’k [kk.ks
izd`rhl ykHknk;d gks;- ;k jk’khP;k eqyhauh QW’ku fM>k;fuax] gkWVsy eWut s esaV] laxhr
ijh{kk ;klkj[;k {ks=kr f’k{k.k ?;kos- ;k eqyhauh nkrkP;k vkjksX;kdMs fo’ks”k y{k
|kos- vkjksX;kps ckcrhr ;k jk’khP;k yksdkauk gksfevksiWFkhpk yodj xw.k ;srks- lrr
dkekr eXu vl.ks gs o`f’pd jk’khP;k ;’kLoh O;Drhaps ;’kkps jgL; gks;-
/kuq % iq:”kkauk ;’k ns.kkjh rj fL=;kauk fujk’kk injkr Vkd.kkjh jk’kh gks;- eqG
u{k=koj tUe.kk&;k iq:”kkauk gh jk’kh vdfYir ykHk d:u nsrs- ek= ;k u{k=kP;k
fL=yk oSokfgd lkS[;kiklwu oafpr jgkos ykxrs- foyackus fookg >kyk rjh oSokfgd
thou lek/kkukps tkbZYk ;kph [kk=h ulrs- f’k{k.k iw.kZ gksbZi;Zar /kuq jk’khP;k eqyhps
vk;q”; vxnh lqjGhr pkyysys vlrs- fookgkps o; ;srkp lkMslkrh lq: >kY;kxr
vuqHko ;srkr- xq:d`ispk izHkkop v’kk tkrdkl lq[k d: ‘kdrks- eqG u{k=
vlysys ek>s fe= lyx rhu osGsl vkenkj Eg.kwu fuoMwu vkysys vkgsr- /kuq
jk’khP;k iq:”kkapk fe=ifjokj eksBk vlrks- fe= osGsyk /kkowu ;s.kkjs o izlaxh thokyk
tho ns.kkjs vlrkr- ;kckcrhr R;kapk brj jk’kha’kh gsok djkok v’kh ifjfLFkrh vkgs-
es”k] feFkqu] dU;k] ehu ;k jk’khps fe= ;kauk mi;ksxh iMrkr- oSokfgd tksMhnkj
fuoMrkuk feFkqu] dU;k jk’khapk fopkj djkok- vkiY;kp jk’khP;k O;Drh’kh fookg
dsY;kl ,dlqjh] laFki.kkps o izxrhyk oko ulysys vk;q”; O;rhr djkos ykxrs
vlk vuqHko vkgs- R;keqGs okpdfe=kauh 36 xq.k eksgkr u iMrk leku jk’khaps LFkG
ukdkjkos vlk ek>k lYYkk vkgs- cWadk] foek daiU;k] vkWfMVj vkWfQl bR;knh
uksd&;kar /kuq jk’khP;k O;Drh pi[kyi.ks clrkr- /kqeziku o otu dkcwr Bso.ks /kuq
jk’khP;k iq:”kkauk vko’;d vkgs- dkj.k ;k nksu fodkjkaph mRrjk;q”;kr R;kauk tcj
fdaer ekstkoh ykxrs- /kuq jk’khP;k O;Drhauk c&;kpnk ewGO;k/khpk lkeuk djkok
ykxrks- ;k fodkjkr R;kuk gksfevksiWFkh i/nrhpk yodj xq.k ;srks- oSokfgd lkS[;kps
ckcrhr /kuq jk’khP;k fL=;k nqnSZoh vlrkr vlk ek>k vuqHko vkgs-
ckjk jk’khaps varjax

10 | P a g e
izse izdj.kkr vi;’k] fookg te.;kr vMp.kh] fookg >kY;kl tksMhnkjk’kh erHksn
bR;knh dkj.kkaeqGs /kuq jk’khph eqyxh ikydkauk dk;e fparspk fo”k; Bjrs- Lokeh
leFkkZaph ;k jk’khP;k yksdkaoj d`ikn`”Vh vlrs- dkgh O;Drhauk lR; lkbZckckaps
vk’khokZn ykHkwu vk;q”;kpk dk;kikyV dj.;kph la/kh feGkY;kps fnlwu vkys-
edj % Lokeh leFkkZaph vkoMrh jkl vls ;k jk’khps o.kZUk dj.;kpk eksg gksrks brdh
;k jk’khoj Lokehaph d`ikn`”Vh vkgs- iq:”kkauk dBksj ijhJe djk;yk yko.kkjh gh jkl
fL=;kauk ek= uksdjh O;olk;kr Qkj ;’k nsr ukgh- R;keqGs Lokoyach gks.;kph bPNk
vlwugh ;k Hkfxuhaoj ßvkG’khi.kkpkÞ f’kDdk clrks- dkj.k dk;] rj R;kaps >ksi
ykx.;kps izek.k tkLr vlrs! Jo.k u{k=kP;k fL=;kauh ,[kknk Nan tksiklyk rj
R;kauk ;’k feGrs- dykdqlj] u`R;] [kk|inkFkZ] fp=dyk oxSjs izf’k{k.k oxZ pkyowu
R;k LOkkoyach cuw ‘kdrkr- iq:”kkauk uksdjhis{kk O;olk;kr tkLr ;’k feGrs i.k
uksdjhrys fLFkj o dk;e mRiUu izkIr dj.;kph geh R;kauk feGr ukgh- R;keqGs rs
gGwgGw dtZcktkjh gksr tkrkr- Eg.kwu ;k jk’khP;k iq:”kkauh uksdjhr nk?kZdkG vuqHko
?ksrY;kuarj gGwgGw O;olk; ok<or U;kok v’kh ek>h lqpuk vkgs- edj jk’khps
iq:”k ßifjJe ghp iwtkÞ ;kizek.ks okVpky djr vlrkr- R;keqGs iksfyl o fefyVjh
[kkR;kr rs pkaxY;k vf/kdkj inkoj tkrkr- ;k jk’khP;k iq:”kkauh nsonso o iwtkikB
;k HkkuxMhr u iMrk vki.k Hkys o vkiys dke Hkys ;k o`Rrhus dke djr vlkos-
R;kapk jk’khLokeh ‘kuh cgqnk v’khp izjs .kk nsr vlsy- efgykauh ek= prqFkhZ miokl
vo’; djkosr- ;k jk’khP;k L=h&iq:”kkauk dks.kR;kgh iWFkhpk yodj xq.k ;sr ukgh
vlk ek>k fu”d”kZ vkgs- 12 jk’khae/;s eyk edj jk’khps iq:”k vfr’k; esgurh
vk<Gys- ek= R;kauh O;lukiklwu Lor%yk nwj Bso.ks vR;ko’;d vkgs- eS=hlkBh
edj jk’khps L=h&iq:”k iw.kZr% lqjf{kr okVrkr- jkst dkseV ik.;kr 1 pepk e/k o
v/ksZ fyacw fiGwu Vkdkos o gs ik.kh njjkst igkVs fi.;kph lo; ykowu ?;koh o
fdeku 2 fdyksehVj ik;h pkykos Eg.kts R;kaps otu dk;e fu;a=.kkr jkghy-
ckjk jk’khaps varjax

11 | P a g e
dqaHk % bZ’ojkus euq”;izk.;kl cq/nhps okVi djrkuk lokZr tkLr izfrHkk ;k jk’khP;k
okV;kl vkyh vls okVrs- ßdks.krkgh iz’u fopkjyk rjh mRrj r;kjÞ v’kk izdkjps
KkuHkaMkj tek >kysys vlrs- ;k jk’khr ek= L=h@iq:”k vlk HksnHkko fnlwu vkyk
ukgh rjh iq:”kkaizek.ks pkSQsj Kku izkIr dj.;kph o`Rrh fL=;kae/;s deh izek.kkr fnlwu
;sr-s izk/;kid] iksfyl vf/kdkjh] MkWDVj ¼ltZu½] dkWEI;qVj bR;knh {ks=kr dqaHk O;Drh
tkLr izek.kkr fnlwu ;srkr- eh vuqHkokus lkaxw bfPNrks dh] iq:”kkais{kk fL=;kaukp ;k
jk’khpk izR;{k Qk;nk gksrks] dkj.k O;luh o LokFkhZ fe=kaP;k laxrheqGs dqaHk iq:”k
okgkor tk.;kph ‘kD;rk vlrs- rls fL=;kaP;k ckcrhr laHkor ukgh- vkiY;k
cq/nhpk R;k lnqi;ksx djrkr- ;k jk’khP;k fL=;k lrr dkghuk dkgh f’kdr vlrkr-
iq:”kkaph ek= ßvfr ’kgk.;kpk cSy fjdkekÞ v’kh voLFkk gksrs- iq:”kkauk bZyDs Vªhdy]
bZyDs VªkWfuDlps nqdku] dkWEI;qVjph fizVhax dkes gs O;olk; /kkftZ.ks Bjrkr- ek÷;k
vuqHkokuqlkj ßQqXkhji.kkÞ deh dsY;kl dqHa k jk’khps L=h@iq:”k ckSf/nd {ks=kr opZLo
xktow ‘kdrkr ,o<h {kerk R;kaP;ktoG vkgs- ;kauk eS=hlkBh o fookgklkBh es”k]
o`f’pd] edj] ehu ;k jk’kh ;ksX; Bjrkr- dqaHk iq:”kkauk o`f’pd jk’khP;k [kkyks[kky
jktdkj.kkr pkaxys ;’k feGrs- dqaHk jk’khP;k yksdakuh ehu jk’khP;k O;Drha’kh tkLr
toGhd BsoY;kl ,d fnol vpkud nqjkok fuekZ.k gksrks vlk ek>k vuqHko vkgs-
ß‘krrkjdkÞ u{k=kP;k O;Drhauk dqaHk jk’khps pkaxys xq.k iw.kZ vuqHkokl ;srkr- pkaxyh
cq/nheRRkk vlqugh ok;k xsysY;k O;Drhaps izek.k dqaHk jk’khr tkLr vkgs-
rack[kw&flxkjsV o nk:ps O;lu ;kauk fouk’kkP;k [kkbZr yksVrs vlk ek>k vuqHko
vkgs- ;k jk’khps iq:”k MkWDVjoj fo’okl Bso.;kis{kk Lor%ps Mksds ykowu dkgh
vrD;Z la’kks/ku djrkr R;keqGs R;kauk vkjksX;fo”k;d lYyk ns.ks O;FkZ gks;- daqHk
jk’khph eqyxh vlysY;k ikydkauk eqyxk ulY;kps nq%[k ulrs brdh m.kho gh
eqyxh Hk:u dk<rs- xtkuu egkjktkaph mikluk o xtkuu fot; xzaFkkps ikjk;.k ;k
jk’khyk vrh’k; ykHknk;d Bjrs- dkgh iq:”kkauk ‘kadj egkjktkaP;k rj dkghauk
xksanoysdj egkjktkaP;k d`isus vk;q”;kr ;’k feGkY;kps fnlwu vkys-
ckjk jk’khaps varjax

12 | P a g e
ehu % nku’kwj d.kZ] jktk gfj’panz ;klkj[ks nkuohj cgqnk ehu jk’khps vlkosr- vFkkZr
gs o.kZu jsorh u{k=kP;k iq:”kkaukp ykxw iMrs- dkj.k iwokZHkknzink] mRrjHkknzink ;k
jk’khP;k O;Drh O;ogkjn{k vlrkr- :Ik;kph dekbZ >kY;kojps rs ikp iS’kkpk
nku/keZ djrhy] i.k jsorh u{k=okys vlk O;ogkj ikG.kkj ukghr- R;keqGs
vk;q”;kP;k mRrjk/kkZr R;kauk u{k=kP;k xq.k/kekZeqGs [kjks[kjp lk/kw cu.;kph osG ;srs-
jsorh u{k=kP;k fL=;k gkrps jk[kwu nku/keZ djrkr- ,dw.kp ehu O;Drh eS=hlkBh
fu”diV o lnSo brjkaps Hkys fpar.kk&;k fnlwu ;srkr- ;k jk’khP;k fL=;k x`gd`R;n{k
vlrkr- uksdjh] O;olk;kr o jktdkj.kkr R;kaps izek.k deh vkgs- iq:”kkauk ;k L=h
jk’khr vkd”kZ.k ‘kDrh ¼oy;½ izkIr gksrs- R;keqGs ;k jk’khP;k iq:”kkapk iRuhoxZ usgeh
lrdZ vlrks- ek.klkrhy ukrslaca/k] dfu”B] ofj”B vlk Qjd ;k xks”Vh ehu
jk’khP;k iq:”kkauk yodj y{kkr ;sr ukghr- R;keqGs ßjk’khpdzÞ ps ys[kd ‘kjn
mik/;s ;kauh ßletqrhapk ?kksVkGkÞ ;k ‘kCnkr ehu jk’khps vpqd o.kZu dsys vkgs-
vgadkj o fof{kIri.kk deh dsY;kl ;k O;Drh vk;q”;ke/;s eksBh izxrh d:
‘kdrkr- T;ksfr”k’kkL= f’kd.kk&;kalkBh gLr ¼dU;k½] ‘krrkjdk ¼daqHk½] jsorh ¼ehu½
gh rhu u{k=s ioZ.kh vkgsr- ehu jk’khP;k fL=;k vfHku;] C;qVh ikyZj] i=dkjhrk ;k
{ks=kr ;’kLoh gksrkr- iq:”kkauk uksdjhis{kk O;o;k; tkLr vkoMrkr- ßnql&;kyk
f’kdfo.ksÞ gk ehu iq:”kkapk eq[; m|ksx gks;- R;keqGs dks.kR;kgh {ks=kr rs lgt izos’k
djrkr- R;kauk vaxesgurhph dkes ekuor ukghr- r’kh osG vkY;kl rs jkthukek
nsowu eksdGs gksrkr- ;k jk’khP;k L=h&iq:”kkauk vWyksiFkh vkS”k/kkapk yodj xq.k ;srks-
i.k ;k vkS”k/kkapk lkbZM bZQDs V lgu dj.;kph thou’kDrh R;kaP;ktoG ulrs-
,[kk|k xaHkhj Lo:ikP;k oknfooknkr e/;LFkh dj.;kps dke ehu O;Drh
dq’kyrkiqoZd djrkr- LoHkkokrhy gsdVi.kkeqGs ehu jk’khps iq:”k vk;q”;kr vi;’kh
Bjrkr o LoHkkokrhy pkaxqyi.kkeqGs ehu jk’khP;k efgykaoj Ik’pkRkki dj.;kph osG
;sr-s eS=h o fookgklkBh es”k] o`”kHk] ddZ] o`f’pd] edj bR;knh jk’kh iz’kLr
vlrkr-
ckjk jk’khaps varjax

13 | P a g e
lkbZckckaph vkjk/kuk ;k jk’khP;k O;Drhaoj d`ik djrs- jsorh u{k= vlysys iq:”k
pSrU; xksj{kukFkkaph izkFkZUkk d:u ladVeqDr gksrkr-

okpdfe=kauks] ojhy ys[k Eg.kts izR;sd jk’khpk ljkljh vH;kl gks;-


izR;sd jk’khrhy u{k=kaizek.ks R;k jk’khP;k o.kZUkkr Qjd iM.ks ‘kD; vkgs- ;k
ys[kkcn~ny vkiY;k izfrfdz;k t:j dGokO;kr-
¼xzgkafdr] twu 2006½
Jh- vrqy f[kLrh
9321499279

ckjk jk’khaps varjax

14 | P a g e

You might also like