Neden evre Ynetimi?

Kalknma evre Koruma elikisi

nsanlarn yaam kalitesini ykseltmeye ynelik kalknma
ve teknolojik geliimler yarattklar evre sorunlar nedeniyle insann yaam kalitesini drmeye balamlardr. Trkiyede son yirmi ylda gncel yaama iyice girmi durumdadr.

evre sorunlar dnyann pek ok yerinde bu arada

Ormanlarn tahribi ve erozyon sorunu, hzl nfus art,

dzensiz ehirleme ve yeil alanlarn eksiklii, kylarn bozulmas, sanayide kullanlan kimyasal maddelerin insan salna etkisi, nkleer enerji ve termik santrallerle ilgili sorunlar sadece Trkiyede deil, dnyann pekok lkesinde zmleri aranan sorunlar haline gelmitir.

DNYANIN SALIK DURUMU

AZALMA
Dnya ekosistem sal: Doal ormanlarn alan Doal su ekosistem endeksi Deniz ekosistem endeksi Verimli topraklar: Afrika Asya Latin Amerika % 30 son 25 ylda % 13 son 30 ylda % 50 son 25 ylda % 40 son 25 ylda % 25 son 25 ylda % 30 % 27 % 18 Ayn ya da daha byk azalma Daha hzl azalma Daha hzl azalma

TAHMN TREND
Artan azal

Dnya Doal Kaynaklarnn Tkenmesiyle ilgili Baz Trendler (WWR),

Kresel Isnma ve Kresel klim Deiimi

Kresel Isnma nedir?

Sera gazlarnn atmosferde birikmesi ile yeryz ile yeryzne yakn atmosfer tabakalarnda scakln artmas

Kresel klim Deiimi nedir?

Kresel snmaya bal olarak, dier iklim elemanlarnn deimesi

Binlerce, milyonlarca yllk buzullar erimeye balad.

1998 ylnda Dnya scaklk ortalamas, 1961 1990 yllar arasndaki ortalama dnya scaklndan 0,57C fazla

Kuzey Kutbu 1918

Patagonya Buzullar 1928

Kuzey Kutbu 2002

Patagonya Buzullar 2004

Klimanjaronun buzullarn eriten sebep nedir?

Klimanjaro Da (1993 Yl)

Klimanjaro Da (2000 Yl)

Kaynak: Bergkamp, G. Orlando, B. And Burton I. (2003). Change. Adaptation of water management to climate change. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. page.3

Son 50 ylda Antarktikada 2,5 Clik scaklk art lld. 1860 ylndan gnmze kresel ortalama hava scaklklarnda 0,4 - 0,8C art olmutur. Bu geen 1000 yln herhangi bir dneminden daha byktr. Son buzul anda yerkre ortalama scakl bu gne gre 5 C daha souktu.

Kresel snmaya biz sebep oluyoruz !

Sera gazlarn fazla retiyoruz Ormanlar yok ediyoruz, yakyoruz.

Denizlerdeki bitkisel planktonlarn yok olmasna sebep oluyoruz Hzl sanayileiyoruz arpk kentleiyoruz

Yanl tarm yapyoruz

te bu gazlar atmosfere salarak kresel snmaya neden oluyoruz.

Karbondioksit

Kmr

Petrol

Doal gaz

Halokarbonlar

Buzdolaplar

tici gazlar

Klimalar

Sadece onlar deil bu gazlar da var

Metan

Bataklklar

p Ynlar

Hayvan Gbresi

Pirin Tarlalar

Diazot monoksit
Yaam dman ozon

Ozon

Egzoz Gazlar

Azotlu Gbreler

Anz Yakma

Peki, sulu gazlarn paylar ne kadar?

Ozon %7
Metan % 13 Azot oksitler %5

Halokarbonlar (CFC,HCFC,HFC) % 17
Kaynak: Dialog-Zeitschr-3/1995, s.9

Karbondioksit % 50

Geleceimiz daha scak ve daha kurak olabilir.

Ar scaklk ve yangnlar

Kuraklk

Artan doal afetlerin ve yangnlarn nedenini biliyor muyuz?

Seller Kasrgalar

2005 yl Katrina ve Wilma, 2007 yl Florida Kasrgalar

Anadoluda buday yetimeyecek mi?

Gda retim dzeni bozulacak

rnek olarak; orta kuak iklim blgesinde bulunan buday yetitirme alanlar kutuplara doru kayacak. Bu durum bir ok rn iin de geerlidir.

Bizleri bekleyen tehlikelerin gerekten farknda myz?

Alk, yoksulluk ve hastalklar

nce adalar, sonra kylar sular altnda kalacak

Herkesin yapabilecei bir eyler var !

Petrol, kmr ve doal gaz (fosil yaktlar) kullanmn snrlandralm

Enerjiyi tasarruflu kullanalm

Gne, rzgr ve jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarna ynelelim.

Gne pilli lamba

Herkesin yapabilecei bir eyler var !

1,7 kg Oksijen

2,3 kg CO2

Ormanlar koruyalm ve miktarn arttralm

1 saatte

Yetikin bir aa 1 saatte 2,3 kg karbondioksiti alp 1,7 kg oksijen verir.

Plansz ve arpk kentlemeye izin vermeyelim

Enerjiyi tasarruflu kullann

Enerji tasarruflu ampulleri kullann.
Enerji tasarruflu lamba akkor lamba gre % 80 kadar enerji tasarrufu salar. Tasarruf ampullerin kullanlmas konusunda dnya apnda bir karar alnsayd ; kmrle alan yzlerce santral kapatlrd.

Buzdolabnzn kapann iyi kapanp kapanmadn kontrol ederek enerji tasarruf edin.
Buzdolabnz gne alacak yere, soba veya radyatr yanna yerletirmeyiniz. Yeni bir buzdolab 8-10 yanda olandan ok daha az enerji tketir. st ak sv yiyecekler nem orann arttrarak kompresrn daha fazla almasna neden olur.
Kaynak: www.eie.gov.tr

Buzdolabna scak malzeme koymaynz.

Enerjiyi tasarruflu kullann

Televizyon, bilgisayar, yazc, VCD, CD gsterici, gibi elektronik aletleri bekleme durumunda (stand-by) brakmayn.

Bu tip enerji tketimine sznt ad verilmektedir ve aletin ak iken harcad enerjinin yaklak % 5'i kadardr.

Energy Star etiketli yeni teknoloji TV ve VCR'lar kayp enerjiyi %75'e kadar azaltmaktadrlar.

Yksek scaklkta ykamak yerine lk veya souk suyla ykamal, durulama ise souk su ile yaplmaldr.

ok kirli deil

Ilk su Eer mmknse amarlar darda gne ve rzgardan yararlanarak kurutulmaldr.

Kaynak: www.eie.gov.tr

Tketim alkanlnz deitirin.

Geri dnm mmkn olan ie ve kutulardaki yiyecek ve iecekleri tketin. Katlar geri dnm p kutusuna atn.

plerin yzde 50si geri dnme urasa, daha az karbondioksit gaz aa kar.

5 dakikalk dula yetinin. Daha az su tketirsiniz.

Damlayan bir musluk ayda 2250 litre, gnde 75 litre su kaybna neden olur. Bu suyla ylda 900 kere du yaplabilir.

Kaynak: www.eie.gov.tr

Havay deil binalarmz stalm.

Binalarn yaltm ile %25 den %50ye varan yakt tasarrufu salar. at, kap ve pencerelerinizin yaltmn yapnz.
Pencereler ve kaplar, snn drtte birinin kaybna neden olmaktadr. ift cam veya scam s kaybn yar yarya azalmaktadr.

Pencere band ve sngerler kullannz.

Evinizin d cephesini koyu renkle boyamak scakl muhafaza eder. Evinizin duvarlarn yaltn.
Kaynak: www.eie.gov.tr

Fosil yakt tketiminizi azaltn.

Kaloriferin derecesini ok amayn.
+C Oda scakln 1C arttrmak iin yaklak % 6 orannda daha fazla yakt gerekmektedir. Oda scakl 23 C iken s kayb 100 ise; 22 C olursa % 6 tasarruf 21 C olursa % 12 tasarruf 20 C olursa % 18 tasarruf

20
8 6 0

salanabilir.

Fazla scakta pencereleri amak yerine radyatr musluunu ksnz. 2 saat ak duran pencerelerden 50-75 kW/m2 yl s kayb olduu sylenebilir.

Kaynak: www.eie.gov.tr

Oda ssna duyarl termostatik vanalar kullann.

Aralar da fosil yakt kullanr!

Aracnz gerekmedii zamanlarda kullanmayn. Toplu ulam aralarn kullann. Lastiklerinizin hava basnlar dk ise yakt tketimi artar. Gereksiz yere ani fren ve gaza basmak benzin tketimini % 5 arttrr. Camlar ak olarak Saatte 100 Km'lik bir hzla otomobilinizi srmeniz % 4 ar yakt tketimine sebep olur.

Tatilinizi yakn yerlerde yapn. Bylece kii bana harcanan yakt azalm olur.

Mevsim sebze ve meyvesi tketin. D lkelerden ithal edilen rnler ok yakt tketilmesine neden olur.
Kaynak: www.eie.gov.tr

Kresel Isnma Gazlar : Okyanuslarn Etkisi

Karbon Monoksit
Karbon Dioksit Azot Okistler

Metan
Kloroflorokcarbonlar Ozon

Okyanuslar, atmosferdeki CO2 konsantrasyonunun belirlenmesinde nemli rol oynar. Atmosferde ve okyanus yzeyinde zlm CO2 gaz dengeye ular. Okyanus sirkulasyonundaki, kimyasal ve biyolojik deiimler bu dengeyi bozmutur. Bu deiiklikler CO2 yi atmosferden ieri veya dar hareket ettirerek iklimi etkileyebilirler.

Fosil yakt tketimi

Enerji ve

Global Frtna Scaklik C hasar

klim

Kuzey kutbundaki buzullarn erimesi

(YAZ) (YAZ)

RUSYA

RUSYA

KUZEY KUTBU

KUZEY KUTBU
GRNLAND ADASI GRNLAND ADASI

ALASKA (U.S.A)

KANADA

ALASKA (U.S.A)

KANADA

Petrol
Hidrokarbonlardan meydana gelen tortul kayalarda oluan koyu renkli, youn yanc petrol

Kirliliin ana kaynaklarndan biri

klim Deiiklii
Fosil yaktlarn yaklmas karbondioksit reterek sera etkisini arttracak ve gelecekte iklim zerinde byk bir deiiklie sebep olacak kresel snmaya yol aacaktr.

Bir tanker enkaz

Deniz kirlilii
Her yl denize dklen petrol, denizde yaplan sondaj almalar ve lam atklar yznden tahmini olarak 3 milyon ton petrol denize dklmeketedir.

Salk Konular
Petroln yan atklar (ozon, karbon monoksit,Azot oksit ve kkrt dioksit) insan saln ciddi ekilde tehdit etmektedir.

Atmosfere atlan emisyonlar

Petrol maduru bir ku

FOSL YAKITLARIN EVREYE ZARARI (2000 $/GJ)

Fosil Yakt Zararlar
nsanlara Hayvanlara Orman ve Bitkilere Su Sistemlerine Yaplara Kmr 4.48 0.71 1.85 0.28 1.22 Petrol 3.83 0.72 1.49 1.25 1.22 D. Gaz 3.09 0.40 1.21 0.21 0.77

Havaya
Yzey Madencilii klim Deiiklii Deniz Ykselmesi

1.28
0.69 2.39 0.32

1.13
1.34 0.49

0.82
0.94 0.29

Toplam Zarar

13.32

11.47

7.73

DNYA FOSL YAKIT TKETM (2000) FOSL YAKIT TKETM Kmr Petrol Doal Gaz TOPLAM MLYON TON PETROL EDEER (MTOE) 2580 3146 2241 7967

FOSL YAKITLARIN EVREYE VERD ZARAR (2000)

Tahmini evresel Zarar

Milyar USD $

Kmr
Petrol Doal Gaz TOPLAM HASAR

1128
1188 560 2876

AKICI FOSL YAKIT RETM/TALEP (Petrol ve Doal Gaz)

Talep Tahmini

retim Tahmini

Dnya retimi/Talebi

FOSL YAKITLARIN EVREYE ZARARLARI (2006)

TOPLAM YILLIK ZARAR: TAHMN $5 TRLYON

Herey Onun in