BePRMBAJTJA KREU I Parathnie. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 11 HYRJE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Rrnjt e krijimit t BASHKIMIT EVROPIAN prej funksionalizmit drejt federalizmi -. . . . . . . . . . . .17 I pare: Hyrje.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 I dyt :Vshtrim historik i krijimit t Komuniteteve Evropiane. . . . 19 2.1. KRIJIMI DHE Deklarata Shuman Evropian i Qymyrit dhe elikut. . . 2.1.1. Struktura institucionale e Bashkimit Evropian Qymyrit dhe elikut Komuniteti (ECSC) - nj shembull i nj funksionale qasje t integrimit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.2. MBROJTJE DHE EVROPIAN EVROPIAN Komunitetit politik Rezultatet Federalist views Integrim. . . . . .. . . 30 2.3. Komuniteti Ekonomik Evropian (KEE) DHE ENERGJIS ATOMIKE EVROPIAN(EURATOM) - funksionaliste KTHIMI Integrimi metod. . 34 2.4. STRUKTURA INSTITUCIONALE UNIK TRE KOMUNITETIT EUROPIAN. . . . . . . . 38 3 Rrnjt e krijimit t Bashkimit Evropian. . . . . . . . . . . . 40 3.1. KONFERENCA Luksemburgut. . . . . . . . . . . . . . . . . 40 3.2. THEMELET E IDEVE mbi Bashkimin Evropian - RAPORT TINDEMANSOV. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 43 3.3. DEKLARATA SOLEMNE PR BASHKIMIN EVROPIAN. . 6 3.4. Traktati PROPOZIM n Bashkimin Evropian Nisma e Parlamentit Evropian. . . . . . . . . . . . . . . . . 47 3.5. EVROPA NE DY shpejt`si. . . . . . . . . . . . . . . 50 4 Reforma institucionale t Komunitetit. . . . . . . . . . . . . 51 4.1. Akti i Vetm Evropian Dhe ndryshimeve institucionale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 4.2. VENDIMEVE Traktatin mbi Bashkimin Evropian. . . . . . . . . 54

4.3. Drejt nj reform radikale KOMUNITETIT. . . . . . . . . . . 56 KREU II Traktati i Bashkimit Evropian (BE) Maastricht AJ dhe pozita e organeve kryesore t BEs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 I par Hyrje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 I dyt Objektivat e BE-s si kompetenc e organeve t BEs. . . . . . . . . . . . . . 65 3 Parimi i subsidiaritetit si baz e autoritetit t veprimit BE kompetenca n fushn e konkurrencs. . . . . . . . . . . . 69 4 Pozita e Kshillit Evropian n kuadr t Traktatit t Bashkimit Europian Maastricht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 4.1. PRBRJA, fushat e veprimit Dhe vendim-marrje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 4.2. Juridiksioni i Kshillit Evropian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 5 Kshilli i Ministrave - prbrja, kompetencat dhe vendim-marrje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 5.1. Prbrja dhe kompetencat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 5.2. VENDIM-MARRJE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 6 Parlamenti Evropian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 6.1. Prbrja dhe struktura e brendshme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 6.2. KOMPETENCAT PE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 6.3. Roli i parlamentit n DYT Dhe shtylla e tret e BE-s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 7 Komisioni Evropian - Prbrja dhe prgjegjsit. . . . . . . . . . . . . . . . 106 7.1. Prbrja dhe struktura e brendshme. . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 7.2. Juridiksioni i Komisionit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 8 Gjykata Evropiane e Drejtsis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 8.1. KARAKTERI DHE ROLI I GJYKATS EVROPIANE T

DREJTSIS. . . . . . . . . . 112 8.2. Gjykata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 8.3. Juridiksioni i Gjykats Evropiane t Drejtsis. . . . . . . . . . . . . . . . 118 8.4. Gjykata e shkalls s par. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 8.5. Procedura para Gjykats Evropiane t Drejtsis. . . . . . . . . . . . 126 8.5.1. Procedura pr veprim t drejtprdrejt. . . . . . . . . . . . . . . . . . .127 8.5.2. Sipas t pyetjeve t mparshme. . . . . . . . . . . . . . . . . 131 8.5.3. Procedurat e veanta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 8 6 Roli i Gjykats Europiane t Drejtsis Reforma institucionale e BE - GJYKATA E DREJTSIS Si krijues t acquis. . . . . . . . . . . . . . 134 8.7. Gjykata Evropiane e Drejtsis dhe forcimin e fuqive Parlamenti Evropian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 8.8. GJYKATA EUROPIANE E DREJTSIS DHE parimit t subsidiaritetit. . . . . . . . . 147 9 Pozicioni i Banks Qendrore Evropiane BE-ja si nj element t shtetsis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 10 Pavarsia e Banks Qendrore Evropiane dhe rolin e Parlamentit Evropian. . . . . . . . 165 11 Objekti i reforms institucionale e Mastrihtit. . . . . . . . . . . 172

KREU III

Origjina e pushteteve dhe forcimin e rolit Parlamenti Evropian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 I par Hyrje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 I dyt Pozicioni i Parlamentit Evropian sipas dispozitave t themelues traktatet e Komuniteteve Evropiane. . . . . . . . . . . . . . 177 2.1. Prbrja dhe struktura e brendshme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 2.2. KOMPETENCAT sipas kushteve PE Traktatet KOMUNITETIT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 2.2.1. Fuqit buxhetore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

2.2.2. PE kompetenca kshillimore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 2.2.3. PE kontrollin e pushtetit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 3 Pozita e Kuvendit pas miratimit t nj uniform Akti Evropian (SEA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 3.1. KOMPETENCAT PE n procesin legjislativ. . . . . . . . . . . 193 3.1.1. Bashkpunimi procedur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 3.1.2. Konsultimi procedur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 3.2. KOMPETENCAT PE n marrdhniet e komunitetit t jashtme. . . . . . . 197 3.2.1. Procedurat e plqimit n prfundim PE marrveshjet ndrkombtare. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 3.3. Parlamenti dhe bashkpunimi politik evropian. . . . . . . . . . 199 3.3.1. Bashkpunimi politik evropian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 3.3.2. Parlamenti dhe Bashkpunim Evropian politik. . . . . . . . . . . . 202 4 Pozita e Parlamentit sipas dispozitave t Traktatit t BE Mastrihtit Traktati. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 4.1. KARAKTERISTIKAT E PRGJITHSHME T POZITS PE NGA BE Traktatin e Mastrihtit. . . . . . . . . . . . . . . . 204 4.2. Fuqit legjislative t parlamentit. . . . . . . . . . . . . . 207 4.2.1. Zgjerimi procedurn e aplikimit Bashkpunimi midis PE dhe Kshillit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 4.2.2. Procedura e vendimmarrjes s prbashkt t Parlamentit dhe Kshillit. . . . . . . 209 4.2.3. Procedurat e parlamentit miratim. . . . . . . . . . . . . . . . 213 4.3. Roli i parlamentit n DYT Dhe shtylla e tret e BE-s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 4.4. Kontrollin e kompetencave t parlamentit. . . . . . . . . . . . . . . . 215 KREU IV REFORMA INSTITUCIONALE me kontrat pr BE-n Nga Amsterdami dhe BE DEMOKRATIK deficitit. . . . . 222 I par Konsiderata hyrse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 I dyt Objektivat e reforms institucionale t BE-s Amsterdamit. . . . . . . 226

3 Sistemi institucional n prputhje me kontratn saj BE n Amsterdam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 3.1. Risi n Traktatin e BE AMSTERDAM n lidhje me BE-n kshill. . . . . . . . . . . . . . 233 3.1.1. Propozimet pr t reformuar organizatn dhe i Kshillit t BE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 3.1.2. BE Traktati i Amsterdamit dhe gazetat n lidhje n Kshillin e BE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 3.2. GAZETA Traktati i Amsterdamit MBI Komisionit t BE-s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 3.2.1. Propozimet pr reformimin e Komisionit gjat Konferenca ndrqeveritare. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 3.2.2. Traktati i Amsterdamit dhe gazetat n lidhje Komisioni i BE-s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 3.2.3. Gazetat n Traktatin e Amsterdamit n lidhje Gjykata Evropiane e Drejtsis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 4 Ndryshimet n Traktatin e Amsterdamit n lidhje institucionet e tjera t BE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 4.1. Gjykata e Auditorve. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 4.2. Komiteti Ekonomik dhe Social dhe Komiteti i Rajoneve. . . . 249 5 Parlamenti Evropian dhe deficiti demokratik i BEs. . . . . . . . . . . . . . . 250 5.1. POZITA E PARLAMENTIT EVROPIAN Traktati i Amsterdamit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 5.1.1. Fuqit legjislative Forcimi i PE. . . . . . . . . . . . . . . 251 5.1.2. Dispozitat tjera institucionale n lidhje me Parlamentin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 KREU V Traktati i Nics dhe INSTITUCIONAL LVIZ BE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 I par Hyrje - nga Amsterdami n Nice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 I dyt Parlamenti Evropian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 2.1. Shprndarja e vendeve n Parlamentin Evropian. . . . . . . . 257 2.2. FORCIMI I pushtetit legjislativ PARLAMENTI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 2.3. Forcimi i pozits s Parlamentit NGA Gjykats s Drejtsis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

258 3 Komisioni Evropian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 3.1. Komisioni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 3.2. PRBRJA E KOMISIONIT pas zgjerimit t BE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 3.3. EMRIMI I KOMISIONIT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 3.4. Forcimi pozitn e kryesuesit. . . . . . . . . . . . . 261 4 Kshilli i Ministrave. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 4.1. Br nj shumic t cilsuar. . . . . . . . . . . . . . 261 4.2. Bllokimi Kshillin e Pakicave Probleme institucionale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 4.3. Unanimitet n Kshillin. . . . . . . . . . . . . . . . 265 5 Institucionet e tjera dhe organet e BE-s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 6 Ndryshimet nga Nis n sekond dhe shtylla e tret t Bashkimit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 6.1. MODIFIKIM Shtylla e Bashkimit dyt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 6.2. MODIFIKIM Shtylla e Bashkimit tret. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 7 Rritja e bashkpunimit n BE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 8 Karta e t Drejtave Themelore t BE-s trashgimi e bukur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 8.1. ROLI I INSTITUCIONEVE T BE-s N VENDIMIN Karta e t Drejtave Themelore t BE-s. . . . . . . . . . . . . . . . 273 8.2. RNDSIA BE Karta e t Drejtave Themelore. . . . . . . . . . 275 9 Konventa Evropiane - epilogu i Traktatit t Nics. . . . . . . . . . . 277 KREU VI Vrejtje prmbyllse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 Prmbledhje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 Referencat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Shnim i autorit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Origjina e pushteteve dhe forcimin e rolit t` Parlamentit Evropian Paraqitje Parlamenti Evropian (PE) sht nj nga institucionet kryesore t sotme Bashkimi Evropian (BE). Nprmjet rolit t Parlamentit Evropian n strukturn institucionale Komunitetet Evropiane ishin problemet kryesore t crimped komunitare Reformat institucionale. N shumicn e rasteve, vetm Mbajti nj iniciativ PE pr kt reform. Paralelisht, vzhgimi Pozita PE brenda strukturs institucionale t BE dhe kompetencat e PE ofron baza pr konkluzione rreth fushs dhe reformn institucionale n t ardhmen Ndryshimet n BE. N t njjtn koh, duke pasur parasysh karakterin demokratik t prbrjes, Zgjedhjet e PE dhe funksionimin e shkalls s forcimit kompetencn e vet varet nga shkalla n t ciln deficiti demokratik sht eliminuar n BE.Ky kapitull analizon forcimin gradual t pozits s PE BE mekanizm institucional, shihet si prmes prizmit t ndar Rishikimi fazn e Traktateve t Komuniteteve Evropiane: Nga dispozitat shum t prbrse e kontrats, prmes miratimit t vetme evropiane akt, pr shqyrtimin e Traktatit t BE-s Maastricht. Traktati i Mastrihtit revolucionare n ndryshimet e saj institucionale, veanrisht n lidhje me Parlamenti dhe i pari Traktati i BE-s. Rishikimet m von Pozicioni institucional i Parlamentit jan diskutuar n tjetr 176 kapituj mbi reformat institucionale futur ndryshime t Marrveshjes s BE-ja nga Amsterdami (1999.) dhe Nice (2003) .. Procesi i forcimit t rolit t PE natyra dinamike. Pas mbledhjes s Konferencs Ndrqeveritare pr Ndryshim Traktati mbi Bashkimin Evropian, n vitin 1996. dhe nnshkrimi i Traktatit t BE-s rishikuar n Amsterdam n fillim t tetorit 1997. , Proces i ratifikimit Traktati i Amsterdamit n Shtetet Antare prfundoi n vitin 1999. Kjo u pasua nga nj rishikim i ri i Traktatit t BE-s, dhjetor 2000 Nics. por ri Kontrata e lidhur n vitin 2003. n fuqi pas ratifikimit vshtirsi. I pare Traktati mbi Bashkimin Evropian, Traktati i Mastrihtit, futi zgjerime t konsiderueshme kompetencat Parlamenti, dhe n teori sht konsideruar me t drejt se ajo ishte Kuvendi I e institucioneve komunitare, pas Mastrihtit, u b fituesi m i madhe kryer reformat institucionale.