Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Bi vit

VAI TR CA NH U T CHIN LC TRONG TIN TRNH C PHN HO CC DOANH NGHIP NH NC V PHT TRIN TH TRNG CHNG KHON VIT NAM
Hunh Th Du Sc mnh v kh nng cnh tranh ca mt doanh nghip c nh gi qua ba tr ct chnh l tim lc ti chnh (kh nng c ngun vn m bo cho hot ng kinh doanh); nng lc qun tr iu hnh (qun tr cng ty, vn ho doanh nghip, i ng nhn s) v trnh cng ngh1. Ba tr ct ny c quan h hu c vi nhau. Doanh nghip ri vo tnh trng kh khn (biu hin qua hiu qu kinh doanh thp, doanh thu v th phn b gim st) thng do cc tr ct nu trn gp trc trc. Khi gp vn no tr ct no th doanh nghip phi tp trung x l vn . Di y l nhng cch thc x l khi doanh nghip gp kh khn i vi "tng" tr ct. X l vn thiu vn: Khi thiu vn, doanh nghip c th huy ng thm bng cch pht hnh thm c phiu, tri phiu, vay ngn hng ... Trong trng hp ny, c th huy ng thm vn, doanh nghip phi c phng n kinh doanh, d n u t c tnh kh thi cao nhm chng minh cho cc nh u t thy c kh nng thu hi vn khi h b vn vo doanh nghip. Vic huy ng thm vn s tng i d dng nu doanh nghip ang hot ng hiu qu, cn vn m rng hot ng kinh doanh ca mnh. Ngc li, nu khng chng minh c hiu qu hot ng kinh doanh hin ti v tnh kh thi ca d n th vic huy ng vn s gp nhiu kh khn hn. X l vn yu km v nng lc qun tr iu hnh: Kh nng qun tr iu hnh ca mt doanh nghip ph thuc vo hai yu t chnh l cc mi quan h ni ti (vn ho doanh nghip, trnh i ng nhn s) v cng ngh, k thut qun l ang c p dng. Cng ngh v k thut qun l l th c sn. Chng c m t rt k trong cc gio trnh v c dy rt nhiu cc trng kinh doanh. Vn t ra l cng ngh qun l no ph hp v c th p dng vo doanh nghip? iu ny do nhng mi quan h ni ti ca doanh nghip quyt nh. Mt doanh nghip c th nhn bit c nhng trc trc trong cung cch qun l, nhng nu khng c nhng t bin (mt hi ng qun tr, mt tng gim c mi nng ng c tm nhn tt v c quyn quyt nh) th kh nng thay i nhng cch ng x, cch qun l cn tr s pht trin ca doanh nghip l iu rt kh. Trong trng hp ny, d bit tr tr l khng tt, nhng rt nhiu ngi khng mun thm ch cn tr vic thay i do b ng chm li ch c nhn, i khi ch l do quen vi ci c m ngi ta khng mun p dng ci mi phi mt cng hc li t u. Khc vi vic huy ng thm vn, vic nng cao hiu qu qun tr cng ty s kh khn hn rt nhiu. iu kin vic thay i cung cch qun tr c kh nng thnh cng l doanh nghip phi c tim lc ti chnh tt, trnh cng ngh ph hp. Mt cch thay i cung cch qun l m cc ch doanh nghip thng lm l thay ton b hay phn ln i ng qun l hin ti. Tuy nhin, vn s khng n gin cht no nu doanh nghip khng th hoc khng c quyn thay i nhng ngi iu hnh km nng lc.
C kin cho rng sc mnh ca mt doanh nghip cn c th hin qua thng hiu v kh nng chim lnh th trng. Thc ra thng hiu v kh nng chim lnh th trng c c l do doanh nghip c qun tr tt v h thc c vic xy dng gi tr di hn ca mnh.
Hunh Th Du
1

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Bi vit

X l vn yu km v trnh cng ngh: Cng ngh c bn rt nhiu trn th trng. Nu c tin l c th mua p dng vo doanh nghip c ngay. Tuy nhin, d cng ngh tin tin c sn v bit rng cng ngh hin ti khng ph hp, lc hu, nhng kh khn cho doanh nghip l lm th no c th la chn c cng ngh ph hp. n c nh trng hp cc ngn hng Vit Nam, mc d bit rng pht trin cc dch v ngn hng bn l l ht sc cn thit, nhng h vn loay hoay trong vic tm kin, la chn cng ngh pht trin dch v ny. Nh vy, cng ging nh trng hp v kh nng qun l, tm c cng ngh ph hp cho doanh nghip, cn phi c ngi kh nng tm ra n v ng nhin iu kin km theo l phi tin mua cng ngh mi. T nhng phn tch nu trn cho thy, vic ci cch mt doanh nghip ang hot ng km hiu qu (ch gp trc trc mt trong ba tr ct) l mt vic lm ht sc kh khn. Tuy nhin, cuc i khng n gin nh vy, do ba tr ct c quan h hu c vi nhau, khi gp trc trc, th doanh nghip khng ch yu v tim lc ti chnh m cn hn ch v nng lc qun l, lc hu v cng ngh. Vn lc ny tr nn phc tp hn rt nhiu v vic ci cch doanh nghip s v cng kh khn do cc l do sau: 1. Vic huy ng thm vn khi doanh nghip ang hot ng kinh doanh km hiu qu, cung cch qun l tr tr, trnh cng ngh lc hu, th trng b gim st l iu cc k kh khn, v t c nh u t no dm b vn vo mt doanh nghip nh vy m h khng c quyn hoc khng c c kh nng qun l, kim sot. 2. Vic thay i cch thc qun l, vn ho, tp qun kinh doanh khi ang gp kh khn l iu khng th xy ra. Cc mi quan h trong bn thn doanh nghip lc ny rt phc tp v kh g, nht l cc quan h v xung t li ch cc b. Doanh nghip ch loay hoay i ph nhng kh khn trc mt m qun i vic phn tch nguyn nhn su xa v ra cc gii php x l trit . 3. Vic a vo p dng cng ngh tin tin khi m hot ng kinh doanh km hiu qu, cung cch qun l tr tr l iu bt kh thi. Mun p dng cng ngh mi th cn phi c tin mua. Khi mt doanh nghip ri vo tnh trng gp vn tt c cc mt, nhng c tim nng pht trin v kh nng sinh li trong tng lai th cn phi ci cch trit . c th ci cch trit , cn phi mt ngi (t chc) c cc kh nng sau: 1. Nhn thy tim nng pht trin trong di hn ca doanh nghip, ng thi c th "gip" doanh nghip xy dng c chin lc pht trin di hn ny. 2. C tim lc ti chnh mnh hoc c kh nng huy ng vn nhm p ng nhu cu hin ti, v m bo vn thc hin chin lc pht trin di hn. 3. C kh nng qun l hoc a ra cch thc qun l ph hp vi doanh nhip nhm khc phc nhng yu km hin ti, m bo chin lc pht trin di hn. 4. Am hiu v cng ngh, c kh nng tm ra cng ngh ph hp vi tnh trng hin ti ca doanh nghip v chin lc pht trin di hn. 5. C kh nng tip cn v m rng th trng ca doanh nghip trong tng lai
Hunh Th Du

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Bi vit

Ni cch khc, ci cch thnh cng, doanh nghip cn mt ngi c kh nng nh gi ng thc trng, a ra c nhng gii php ng thi c th h tr doanh nghip vt qua kh khn. Ngi c kh nng v c th gip doanh nghip nh vy chnh l cc nh u t chin lc. Thng c hai loi nh u t chin lc chnh. Loi th nht l cc qu u t. Loi cn li l cc doanh nghip dn u trong lnh vc kinh doanh ang thc hin k hoch m rng hot ng, tng cng sc mnh trn th trng. Cc qu u t: Cc qu t (nh u t c t chc) l nhng nh u t ti chnh chuyn nghip. Cc qu u t c s am hiu v kh nng phn tch, nh gi th trng rt tt. Vi chin lc u t di hn, h lun tm kim nhng doanh nghip c nhiu tim nng (c th ang gp kh khn) u t. Mt doanh nghip s c c li th rt ln khi c cc qu u t tham gia, v vi tim lc ti chnh v uy tn ca h c th to ra tin cy cn thit cho nhng nh u t nh l sn sng b vn vo doanh nghip. i vi cc qu u t, c th kin thc chuyn mn trong lnh vc doanh nghip kinh doanh ca h khng tt bng nhng doanh nghip hng u trong lnh vc . Nhng k nng qun l, nht l qun l ti chnh lun l th mnh tuyt i ca h v vi nhng li th ca mnh, h hon ton c th tm c mt nh t vn, mt nh qun l (tng gim c) gii bit cch qun l, la chn ng cng ngh lm cho doanh nghip pht trin. Vic c c cc nh u t chin lc l cc qu u t s m bo cho s pht trin di hn ca doanh nghip v ri ro b thu tm cng rt thp. Cc doanh nghip hot ng cng lnh vc, c uy tn v thng hiu tt: Cc doanh nghip c quyn lc th trng hoc ang mun c quyn lc th trng lun tm mi cch m rng hot ng, gia tng th phn. i vi cc doanh nghip ny, h lun c nhng li th rt ln so vi nhng doanh nghip khc hot ng trong cng lnh vc. Nhn chung, cc doanh nghip ny thng c tim lc ti chnh mnh, kh nng qun l tt, trnh cng ngh tin tin v h thng m rng th trng bng cch lin kt hoc tham gia u t vo cc doanh nghip hot ng trong cng lnh vc sn c trn th trng m h mun m rng hot ng. Nu mt doanh nghip no ang hot ng km hiu qu cn c mt s ci cch trit c nhng nh u t loi ny tham gia th s l mt iu kin v li th rt ln. Tuy nhin, i vi trng hp ny, doanh nghip cn phi c sng sut v to ra s c lp cn thit, nu khng, kh nng b thu tm, b mua bn th ch rt c th xy ra. Khi mt doanh nghip ang gp trc trc v tim lc ti chnh, cung cch qun l v trnh cng ngh nh hng n hiu qu hot ng kinh doanh v kh nng pht trin di hn, th cch tt nht l tm cc nh u t chin lc. Vic c c cc nh u t chin lc nm trong hi ng qun tr s l mt m bo rt ln i vi cng chng v uy tn v tnh tin cy ca doanh nghip. Nhng bng chng rt r rng v vai tr ca cc nh u t chin lc ti Vit Nam l trng hp ca Ngn hng thng mi c phn chu (ACB) v Ngn hng Thng mi c phn Si Gn Thng tn (Sacombank). T khi c Cng ty ti chnh quc t (IFC) ngi trong hi ng qun tr th hnh nh v chin lc kinh doanh ca hai ngn hng ny c mt thay i rt r rt. Tr li trng hp c th ca Vit Nam, cc doanh nghip nh nc ni ring, doanh nghip Vit Nam ni chung hu ht b nh gi l yu c v tim lc ti chnh, nng lc qun l, trnh cng ngh, kh nng tip cn th trng, kh nng xy dng chin lc v nh hng pht trin di hn. c th hi nhp v cnh tranh vi cc doanh nghip
Hunh Th Du

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Bi vit

nc ngoi, nht l cc cng ty a quc gia, cc doanh nghip Vit Nam phi khc phc ngay nhc im ny. Mi loi hnh doanh nghip ang c nhng n lc v cch hnh x ring ca mnh. i vi cc doanh nghip nh nc, khc phc nhng im yu nu trn, nhiu doanh nhip ang thc hin k hoch c phn ho. Tuy nhin, vic c phn ho cc doanh nghip nh nc ang gp nhng kh khn v vn ca n. Nhiu trng hp doanh nghip bn c phn khng c ngi mua hoc nhiu doanh nghip sau khi c phn ho cng chng c g thay i, hot ng kinh doanh vn khng hiu qu do bn cht ca vic c phn ho vn l "bnh mi ru c". Ti sao li vic c phn ho cc doanh nghip nh nc gp phi tnh trng nh vy? Theo ti nguyn nhn c th l do c nhng quan im, cch ngh, cch hiu cha thc s hp l v c phn ho doanh nghip hin nay nh sau: Quan im th nht cho rng vn ca cc doanh nghip nh nc n thun ch l khng vn, c phn ho n gin l ku gi thm ngun vn u t t bn ngoi trong iu kin ngn sch nh nc b hn ch, khi c vn, doanh nghip s mc nhin hot ng hiu qu. Quan im ny khng c hp l lm v, thc t, khi c phn ho, nu doanh nghip ang hot ng hiu qu, c li nhun cao th c phn thng rt t khi n c tay cng chng. Ngc li, trng hp doanh nghip hot ng khng hiu qu th rt kh nh u t b tin vo. R rng vn ca cc doanh nghip nh nc khng n thun ch l thiu vn m cn c nhng vn khc na. Quan im th hai cho rng doanh nghip nh nc ang gp phi c ba vn nu trn, nhng vn s c gii quyt ngay sau khi c phn ho v doanh nghip s hot ng hiu qu. i vi quan im ny, gi s khi c phn ho bn ra cng chng c mt phn c phiu, nhng khng c nh u t mi no l c ng ln, c lng c phiu c chn trong hi ng qun tr, i ng iu hnh doanh nghip vn nh c th vic thay i sau khi c phn ho liu c kh nng xy ra khng. Khng th hiu n gin hiu qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip ch do vn s hu quyt nh m n ph thuc rt nhiu vo "ngi" trc tip quyt nh n hot ng ca doanh nghip. Khi m ngi trc tip quyt nh n doanh nghip khng thay i hoc khng b p lc phi thay i th chng c g xy ra c.

Chnh nhng trc trc ngay t quan im dn n nhng lch lc trong qu trnh trin khai thc t lm cho vic c phn ho cc doanh nghip nh nc cha t c nhng mc tiu nh mong mun. Trc trc ca cc doanh nghip nh nc hin nay l do nng lc qun tr cng ty km, trnh cng ngh lc hu song song vi tim lc ti chnh yu ch khng n thun ch l vn v tim lc ti chnh. Do , khi thc hin c phn ho, mi doanh nghip cn phi tm mt nh u t chin lc ph hp2. C nh vy, mc tiu nng cao tim lc ti
Vn y l tm mt nh u t chin lc thc s ch khng phi mt doanh nghip nh nc c phn ho s tm mt doanh nghip nh nc khc lm nh u t chin lc. Nu lm nh vy th ch trng c phn ho s mt phn ln ngha ca n.
Hunh Th Du
2

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Bi vit

chnh, nng lc qun l, trnh cng ngh, m rng th trng nhm phc v tt cho mc tiu pht trin kinh t ca cc doanh nghip nh nc c c phn ho mi c th tr thnh hin thc. Tuy nhin, hin ang c mt ro cn rt ln i vi cc nh u t chin lc, v khng phi doanh nghip no (nht l i ng iu hnh hin ti) cng mun c nh u t chin lc tham gia. Mt khi c nh u t chin lc tham gia v c ting ni trong cc quyt nh ca doanh nghip th quyn lc ca nhng ngi iu hnh hin ti b gim i rt nhiu v kh nng b sa thi v nng lc khng p ng c yu cu cng vic l iu kh trnh khi. hn ch tc ng tiu cc ny, Nh nc cn c nhng c ch ph hp to iu kin cc nh u t chin lc tham gia u t, trnh tnh trng "ng ca" khi c phn ho doanh nghip. i vi cc doanh nghip ngoi quc doanh, tim lc ti chnh thp, k nng qun l, trnh cng ngh lc hu, kh nng xy dng chin lc pht trin di hn l nhng tr lc chnh trong qu trnh pht trin v nng cao kh nng cnh tranh ca doanh nghip. Do , vic tm cho mnh mt nh u t chin lc ph hp l iu ht sc cn thit. Vic c nh u t chin lc l iu cn thit, tuy nhin, vn t ra l doanh nghip nn chn i tng no lm nh u t chin lc? Mi loi nh u t chin lc u c nhng li th v vn ring. Nhim v t ra i vi cc doanh nghip Vit Nam l phi tm c nh u t chin lc hp l, m bo s tn ti v pht trin ca doanh nghip, gim thiu nguy c b thu tm. Theo kin ch quan ca ngi vit, cc doanh nghip nn la chn nh u t chin lc da vo chin lc v kh nng pht trin ca doanh nghip mnh nh sau: i vi doanh nghip cn khng nh thng hiu v gi vng th phn khng b "ng ho" vi cc sn phm dch v ca nh u t chin lc th tt nht nn chn nh u t chin lc l cc qu u t. Trong trng hp ny, cc qu u t s c nhng h tr cn thit nhng h s khng tham gia qu su vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip. i vi cc doanh nghip khng nht thit phi khng nh thng hiu, gi vng th phn v doanh nghip ang c mt "quyn lc" th trng no th nn chn nh u t l cc doanh nghip cng ngnh. Trong trng hp ny, nn cc nh u t chin lc tham gia nhiu vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip. C nh vy s huy rt tt th mnh v kinh nghim ca h.

Mt khc, gim thiu kh nng b chi phi, thu tm bi nh u t chin lc, doanh nghip nn chn hai nh u t chin lc tr ln (tt nht l cc i th cnh tranh ca nhau). Nu khng, c th chn mt nh u t chin lc l cc qu u t, mt l doanh nghip cng ngnh. Trong trng hp ny, v li ch ca mnh, qu u t s cng vi nhng ch s hu khc s c nhng gii php phng nga vic thu tm ca nh u t chin lc kia. Mt cch la chn khc l i vi cc doanh nghip hot ng trong lnh vc kinh doanh dch v c th chn nh u t chin lc l doanh nghip cng ngnh. Trong trng hp ny, vic b ng ho cc sn phm dch v ca doanh nghip vi nh u t chin lc s kh khn hn v n i hi mt c s h tng, nn tng nht nh. Ngc li, i vi

Hunh Th Du

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Bi vit

cc doanh nghip hot ng sn xut kinh doanh cc sn phm thc nn chn nh u t chin lc l cc qu u t v nu chn nh u t cng ngnh th kh nng b mt b quyt cng ngh, b thu tm hay b ng ho sn phm, thng hiu s rt ln. Khi c cc nh u t chin lc tham gia, tng lai pht trin di hn ca doanh nghip s r rng hn rt nhiu. Uy tn ca doanh nghip c khng nh, kh nng nim yt, ku gi vn u t ca cng chng s d dng hn. Lc ny, v hnh chung, cc nh u t t chc s tr thnh nhng ngi dn dt th trng. y chnh l vai tr rt ln ca cc nh u t chin lc (nht l cc qu u t) trong vic pht trin ca th trng chng khon. Mt th trng chng khon mnh c da trn nhng doanh nghip nim yt mnh. n y, c th kt lun rng, cc nh u t chin lc ng mt vai tr rt ln trong tin trnh ci cch doanh nghip v pht trin th trng chng khon Vit Nam. y nhanh tin trnh ci cch cc doanh nghip nh nc v thc y th trng chng khon pht trin theo ng qu o ca n, di gc v m, Nh nc cn phi quan tm hn v to iu kin cc nh u t chin lc tham gia u t vo cc doanh nghip. Di gc vi m, mi doanh nghip nn tm cho mnh mt nh u t chin lc ph hp nhm m bo cho mt chin lc pht trin di hn v vng chc.

Hunh Th Du