SANITARNA MIKROBIOLOGIJA ispitivanje mikroorganizama u ovjekovoj okolini: vodi, hrani, vazduhu, tlu, na predmetima opte upotrebe mjere i postupci

za uklanjanje tetnih efekata mikroorganizama u spoljanjoj sredini sanitarna mikrobiologija ima ogroman znaaj u sprjeavanju i suzbijanju zaraznih oboljenja, odnosno u unapreenju zdravlja ljudi Rad na poslovima sanitarne mikrobiologije ima tri elementa 1. uzimanje uzorka 2. laboratorijska analiza 3. struno miljenje Poslovi sanitarne mikrobiologije su uvijek: 1. javni 2. u saradnji sa sanitarnim inspektorom 3. esto sudski dokument Zbog velikog optedrutvenog znaaja ova oblast je regulisana zakonski

MIKROBIOLOGIJA VODE ZA PIE Mikroorganizmi u vodi se dijele na : one kojim je voda prirodno stanite: saprofiti i saprozoi - kontaminatni vode : dospjevaju u vodu iz vazduha, zemlje, sa biljaka - poseban znaaj imaju mikroorganizmi kojim su glavni domaini ljudi i ivotinje mikroorganizmi u vodi iz vazduha - rijetko patogeni iz zemlje : saprofitske vrste, te Clostridium tetani i botulinum sa biljaka : gljivice, njihove spore, koliformne bakterije preko izmeta ivotinja - razni nepatogeni mikroorganizmi, ali i patogeni posebno bitne salmonele Najvaniji kontaminanti vode su humanog porijekla Izluuju se mokraom i stolicom - fekalna kontaminacija SANITARNO-HIGIJENSKA KONTROLA VODE

Kontinuirani nadzor nad vodoopskrbnim objektima u cilju prevencije fekalne kontaminacije pregledi vodoopskrbnih objekata - otkrivanje eventualnih nedostataka Sanitarno-higijenski pregled 1. prva informacija se dobija na osnovu lokalnog pregleda vodoopskrbnog objekta - inspekcija vodoopskrbnog objekta i okolnog podruja - ue sanitarne zone na terenu se radi fiziki i fiziko-hemijski pregled , odreivanje temperature vode, njenog mirisa, mutnoe, pH, a kod voda koje se hloriu i koliina rezidualnog hlora

Hemijski pregled vode: utvrivanje azotnih jedinjenja: nitrata,nitrita, amonijaka bakterioloki pregled vode za pie Ocjena higijenske, odnosno zdravstvene ispravnosti se dobija nakon analize svih podataka koji se dobiju iz prethodnih elemenata. Ekvivalentni stanovnik - potronja vode od 100 litara na dan Bakterioloki pregled : utvrivanje da li voda moe da predstavlja opasnost od zaraznih oboljenja direktna metoda - teoretski najbolja: utvrivanje pojedinanih uzronika problem mali broj uzronika - izolacija teka

Indirektna metoda - primjenjiva u praksi utvrivanje indikatora fekalnog zagaenja, odnosno prisustva bakterija koje se nalaze u crijevima (Escherichia coli, Streptococcus faecalis, Proteus) Dokaz kontaminacije izmetom ljudi Potencijalna opasnost od kontaminacije patogenim mikroorganizmima

prisustvo vee koliine nekih drugih bakterija- indikator ukupan broj svih ivih bakterija ukazuje na : nehigijensko postupanje sa vodom nedovoljno efikasne postupke kondicioniranja i preiavanja vode Indikatori fekalnog zagaenja - zagaenje vode fekalijama Ukupan broj svih ivih bakterija - bakterijsko zagaenje iz spoljanje sredine UZORKOVANJE VODE ZA BAKTERIOLOKI PREGLED Ispravno uzimanje uzorka - glavni preduslov za dobijanje korektnog nalaza o bakteriolokoj ispravnosti vode

Pri uzorkovanju treba zadovoljiti nekoliko osnovnih postulata : onemoguiti sve potencijalne naine kontaminacije vode onemoguiti dalje razmnoavanje bakterija prisutnih u vodi stvoriti uslove da bakterije prisutne u vodi ostanu ive Koliina vode potrebne za bakterioloku analizu zavisi od vrste vode koja se pregleda: 200 ml u sluajevima kada se radi o vodi koja se xredovno kondicionira i kontrolie 500 ml - kod ispitivanja voda koje se ne kondicioniraju kao to su vode sa izvorita, iz bunara, cisterni ambalaa za uzorkovanje: sterilizovana flaa, sterilizovani ep Postupci uzimanja uzoraka po objektima : Kod vode iz slavine ili drugih cijevi potrebno je prvo cijevi opaliti plamenom, kako bi se unitile eventualne bakterije -pustiti vodu da tee 3-5 minuta flaa se ne puni do vrha zaepi sterilizovanim epom Voda iz bunara, cisterne, kao i druge povrinske vode : Flaa se sputa ispod povrine vode , izvue i zaepi Kod uzimanja hlorisane vode - za inaktivaciju rezidulanog hlora u flau se stavlja 3% natrijum tiosulfat dopremanje vode u laboratorij- to prije kod visokih temperatura zraka obavezno friiderima noenje uzoraka u prenosnim

Dijagnostika indikatora fekalnog zagaenja Escherichia coli, Streptococcus faecalis, Proteus, nekada i Clostridium perfrigens

-utvruje se prisustvo bakterija i njihov broj u 100 ml ili 1000 ml vode ( najvjerovatniji broj ) Kolimetrija - metodologija za utvrivanje prisustva Escherichia coli, te ostalih koliformnih bakterija iz crijevnog trakta ljudi Koli index- broj koliformnih bakterija u 100 ml ili 1000 ml vode

Koli titar- najmanja koliina vode u kojoj se mogu dijagnostikovati koliformne bakterije

Meodologija utvrivanja koliformnih bakterija : prethodni , potvrdni i zavrni ogled Prethodni ogled : za utvrivanje prisustva ovih bakterija zasijavanje u peptonsku vodu sa 1% laktozom koliina od : 0,1 ml, 1,0 ml, te 10,0 ml - kod voda nepoznatog kvaliteta kod voda poznatog kvaliteta , preienih zasijava se 50 ml ili 100 ml vode inkubacija u termostatu na 37 C prvo oitanje nakon 24 sata, a drugo nakon 48 sati Indikatori: promjena boje podloge ( postaje zamuena, crvene boje) produkcija gasa

Ako se indikatori uoe : -nakon 24 sata-rezultat pozitivan, nakon 48 sati neodreen Potvrdni ogled : potvrivanje ili odbacivanje rezultata tzv prethodnog ogleda

- utvruje se koje su bakterije izazvale promjenu boje i produkciju gasa sadraj se zasijava na Endo-agar inkubacija na 37 stepeni 24 sata Mogue dvije vrste kolonija : a) tipine -crvene, sa metalnim sjajem : Escherichia coli, b) atipine - svjetlije boje, sluzave: Klebsiella ili Enterobacter sljedea faza je pravljenje razmaza i bojenje po Gramu Gram asporogene bakterije - pozitivan potvrdni ogled Zavrni ogled - pomou biohemijskih reakcija se diferencira o kojim vrstama bakterija je rije -Diferenciranje E. coli uz pomo MacConkeveve podloge -inkubacija na 37 i 44 stepena Celzijusa formiranje gasa na 37 stepeni ukazuje na koliformne bakterije formiranje gasa na 44 stepena - E coli Za dokazivanje fekalne kontaminacije utvruje Streptococcus faecalisa i Proteusa. se prisustvo

Membranska filtracija- veoma rairena metoda za brojanje koliformnih i drugih bakterija 100 ml vode se procjeuje kroz filter koji se poslije nanosi na Endo- agar i inkubira na 37 stepeni 48 sati Bakterije porasle na membran filteru se broje pod lupom i dalje dokazuju njihov broj govori o eventualnoj postupaka za preiavanje kontaminaciji vode, kao i o efikasnosti

voda se zasijava na hranljivu podlogu i inkubira, nakon ega se broje kolonije higijenska vrijednost vode je u obrnutoj razmjeri sa ukupnim brojem bakterija PREIAVANJE VODE ZA PIE Osnovni cilj - odstranjenje iz vode organskih, neorganskih materija i mikroorganizama preostali mikrorganizmi se ubijaju preiavanje vode : fiziki i hemijski postupci Filtracija metoda fizikog preiavanja vode filteri od ljunka i pjeska Spori filteri su deblji, prosjena brzina 104- 160 cm, a brzi su tanji, do 80 cm Brzim pjeanim filtrima se dodaju hemikalije koje dovode do koagulacije organskih materija i bakterija Koagulumi se nakon taloenja odstranjuju

-Nakon to se voda oslobodi organskih materija i velikog broja mikroorganizama podvrgava se hlorinaciji- hlorisanju Na 1000 ml vode 1 mg aktivnog hlora Kontaktno vrijeme oko 30 minuta Po provedenom hlorisanju mora ostati 0,1- 0,3 mg aktivnog hlora/1000 ml vode - rezidualni hlor Spori filtar za filtriranje vode za pie Za dezinfekciju vode se mogu koristiti i srebro te ozon Tretiranje ultraljubiastim zrakama je efikasno za vode sa niskom mutnoom Hipohlorit i hloramin u vidu tableta se koriste za dezinfekciju manjih koliina vode ( na izletima, pri terenskom radu, u vrijeme nekih katastrofa)

Prokuhavanje vode u trajanju od 5-6 minuta KARAKTERISTIKE FLAIRANIIH VODA

Stolne, stone - nisu iz slavine Stolne vode Stolne mineralne vode Razlika u koliini minerala : Na, K, Ca, Mg, hidrokarbonata, sulfata KVALITET I OSNOVNE KARAKTERISTIKE ODREENI PREPORUKAMA SZO I DIREKTIVAMA EU Deklaracija mora da sadri: vrstu vode po klasifikaciji naziv proizvoaa mjesto eksploatacije podatke o organoleptikim osobinama podatke o hemijskom sastavu podatke o mikrobiolokoj ispravnosti Na kvalitet flairane vode utiu kvalitet vode na izvoritu neophodni tretmani vrsta ambalae za pakovanje uslovi skladitenja i transporta Dobra voda je:

pitka, ukusna higijenski ispravna stabilna u propisanim uslovima uvanja ne mnogo skupa Na cijenu vode utie : broj i vrsta neophodnih tretmana odnosno vrsta koritene tehnologije udaljenost izvorita od saobraajnica, odnosno transport do potroaa

Punionica vode f a b r i k a v o d e ? Svi sanitarno-higiienski uslovi kao zaostale fabrike za proizvodnju hrane

Stalni sanitarni nadzor nad : sirovinama opremom finalnim proizvodom osobljem Sastav stonih voda: Prisustvo CO2- gazirane vode Ca- koncentracije 10-250 mg/l-kotani skelet Mg -sulfati- laksans K-negativan efekat na bubrege, do 12 mg/l Na-negativan za krvni pritisak i srane tegobe, za zdrave 50mg/l, za bolesne 30mg/l, za djecu 15 mg/l

U flairanoj vodi se ne smiju nai : nitrati i nitriti fluor preko 1mg/l vode sa CO 2 sniavaju pH

nivo pH manji od 4,5 negativan za zube uvanje stonih voda Adekvantni magacini Otvorene vode uvati u friideru do 36 sati VODA U PREHRAMBENOJ INDUSTRIJI

Uloge vode : sirovina koja u tehnolokom procesu ulazi u gotovi proizvod slui za pranje i pripremanje pojedinih komponenti za pranje opreme koja se koristi u proizvodnom procesu

Neke negative karakteristike: tvrdoa - odraz koliina rastvorenih soli kalcijuma i magnezijuma Karbonatna tvrdoa (KT) - bikarbonati Ca i Mg

nekarbonatna (NT) - hloridi i sulfati Ca i Mg Prisustvo veih koliina rezidualnog hlora

Prisustvo eljeza Prisustvo minerala Prisustvo mikroorganizama Negativni efekti tvrdoe vode: Taloenje kamenaca na zidovima rezervoara, cjevi, kotlova, te druge opreme Soli sa sapunima i deterdentima grade nerastvorene sapune Pri pranju u tvrdim vodama koriste se znatno vee koliine sapuna i deterdenata Metode poboljanja Filtracija vode metod mehanikog uklanjanja estica - razliite vrste filtera Dehlorinacija vode - filteri sa aktivnim ugljem Deferizacija vode - deferizatori katalitiki prevode eljezo iz rastvorene forme u nerastvorenu, taloe ga na sebe Dekarbonizacija vode - uklanjanje karbonatne tvdoe, jonoizmjenjivai Demineralizacija - oslobaanje rastvorenih soli - voda u hemijskom smislu potpuno ista u farmaceutskoj industriji, u laboratorijama jonoizmjenjivake mase UV sterilizacija vode - kod tehnologija koje zahtjevaju apsolutnu sterilnost Momentalno unitava gljivice, alge, bakterije i viruse UV lampa Uslov transparentnost, prozirnost vode Rekreativne vode Tekue vode rijeke Stajae vode jezera i mora Vode u bazenima Razliiti kriteriji za ocjenu ispravnosti

Indikatori fekalnog zagaenja Adenovirusi Najea posljedica serozni meningitis Sve vei broj turista ,, uz vodu na obalama mora, jezera, rijeka Novi nain koritenja vode za rekreaciju, razvoj novih sportova na vodi Mikrobioloko zagaenja rekreativnih voda znaajan javnozdravstveni problem Vodi SZO za rekreativne vode ukljuuje: Utapanje i prevencija nesree Sunce , vruina i hladnoa Fekalno zagaenje i kvalitet vode Slobodno ivei organizmi Mikrobioloki aspekt kvaliteta pjeska na plaama Estetski znaaj Hemijski i fizikalni agensi Opasni organizmi u vodi Monitoring Definisanje plae Prostorno definisanje Postojee stanje potencijalnih zagaivaa Definisanje vlasnitva (prava i odgovornosti ) Higijensko-sanitarni uslovi na plai Zdravstveno ispravna voda za pie Higijenska dispozicija tenog i krutog otpada Tuevi Kabine za presvlaenje Odreivanje mjesta za uzorkovanje Mjesto uzorkovanja : gdje je najvei broj kupaa Vrijeme uzorkovanja : kada je najvei broj kupaa Procjena inspekcijskog rizika:

 Veoma nizak Nizak Umjeren Visok Veoma visok Int.enterococci , E.coli / 100ml A .ODLIAN B. DOBAR C. LO D. TRENUTNO STANJE < 100 ; 101 - 200; < 250 251 - 500 Dinamika uzimanja uzoraka Svake etiri sedmice kod voda odlinog kvaliteta Svake tri sedmice kod voda dobrog kvaliteta Svake dvije sedmice kod voda loeg kvaliteta Nakon incidentne kontaminacije ponovno uzimanje nakon sedam dana Uzorci se uzimaju mjesec dana prije poetka i sve vrijeme trajanja sezone koritenja rekreativnih voda mora Procjena kvaliteta voda nove plae : Najmanje 4 uzorka u sezoni Razmak meu uzorcima ne vei od jednog mjeseca Praenje kroz 3 sezone ili minimum 16 uzoraka ( prema EU 4 sezone ) Klasifikacija fekalnog zagaenja morskih rekreativnih voda : Kvalitet vode : Vrijednost 95%

201 500 ; 501 - 2000 > 500 ; > 2000

Rekreativne vode u bazenima moraju odgovarati kriterijima koji vrijede za vode za pie. Rekreativne vode vodotokova (rijeka), jezera i hidroakumulacija najvjerovatniji broj koliformnih bakterija/l Vode su podijeljenje u etiri kategorije:

I- do 2000 koliformnih bakterija/l

II- do 20 000 III do 200 000 IV preko 200 000 Rekreativne vode - vode I i II kategorije. Najea oboljenja: dominiraju oboljenja gastrointestinalog trakta, a najei je enterocolitis, te serozni meningitis. Pored toga javljaju se i oboljenja koe. Ova oboljenja se najee javljaju kod djece i neplivaa, kod osoba koje se rekreiraju u vodama neposredno uz obalu gdje je kontaminacija vode najintenzivnija. Obavjetavanje javnosti: Korisnicima dati preporuke za bezbjedno koritenje Mass-mediji Semafori Oznake na plai (plava, zelena, uta, crvena) MIKROBIOLOGIJA OTPADNIH VODA razne vrste tenih otpadnih materija, ovisno od mjesta nastanka imaju razliit sastav: otpadne vode iz naselja otpadne vode sa javnih povrina (oborinske) industrijske otpadne vode Poseban mikrobioloki znaaj imaju otpadne vode iz naselja -sadre fekalije ljudi i ivotinja Prisustvo velikog broja patogenih bakterija - potencijalni rizik za nastanak zaraznih oboljenja, prvenstveno crijevnih Mikrobioloki sastav otpadnih voda : 1. saprofitske bakterije, gljivice - bitne za samopreiavanje otpadnih voda - dovode do truljenja i gnjiljenja organskih materija 2.patogene i uslovno patogene bakterije iz crijevnog trakta ljudi i ivotinja, enterovirusi, razvojni oblici crijevnih parazita Poseban rizik predstavljaju otpadne vode iz zdravstvenih ustanova - visok nivo patogenih mikroorganizama

Mikrobioloki pregled otpadnih voda : redovni, sistematski, prema epidemiolokim indikacijama Redovnim pregledima se utvruje nivo kontaminacije odreene otpadne vode na raznim lokalitetima podaci ukazuju na efekte eventualno ugraenih preistaa ili na efekte samopreiavanja

Ispitivanje prema epidemiolokim indikacijama pri pojavi neke zarazne bolesti koja se prenosi vodom -Ispituje se postojanje eventualne komunikacije otpadnih voda sa vodama za pie - Uzimanje uzorka-kao i kod ispitivanja voda za pie Dijagnostika koliformnih bakterija - najvjerovatniji broj koliformnih bakterija u litru vode Oekivano mnogo vei broj bakterija nego u vodama za pie

-Za utvrivanje bakterija indikatora fekalnog zagaenja, kao i za odreivanje ukupnog broja svih ivih bakterija potrebne znatno manje koliine vode za ispitivanje Metoda izbora je membran filtracija Ne postoje striktni normativi za otpadne vode Prati se promjena broja koliformnih bakterija Poveanje broja ukazuje na : smanjenje efikasnosti preiavanja Poveanje opasnosti od zaraze Poseban znaaj ima utvrivanje patogenih bakterija - tifusna Marija

PREIAVANJE OTPADNIH VODA recipijenti za otpadne vode su vode rijeka, jezera, mora

Zbog raznih vrsta otpadnih materija u otpadnim vodama preiavanje se odvija u nekoliko faza :

-odstranjivanje krutih, a naroito bio-nerazgradivih materija - formiranje mulja - digestija mulja - dispozicija supernatantne tenosti

Odstranjivanjem krutih materija se znatno smanjuje koliina otpadnih voda koja se treba preistiti oiena" voda se odvodi u tankove u kojima se taloe organske materije neistaloeni dio - supernatantna tenost Mulj se prebacuje u aerobne tankove - gdje ostaje dok traje proces fermentacije organskih materija u toku fermentacije se razvijaju razni gasovi : ugljini dioksid, amonijak, vodonik, te posebno bitan metan Nakon fermentacije mulj se moe osuiti i koristiti kao ogrjev Ako se mulju doda azot ubrivo Poto je indiferentan, bezopasan, kao takav se moe ubaciti u vode rijeka, jezera ili mora Supernatantna tenost se dezinfikuje hlornim preparatima, a potom isputa u recipijent Poseban rizik od isputanja supernatantne tenosti bez dezinfekcije - rizik od pojave oboljenja Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS) HIV - human immunodeficiency virus Oteuje imuni sistem, CD4T limfocite Obolijevanje od oportunistikih infekcija

(virusna, bakterijska, gljivina,parazitarna oboljenja) -prvi simptomi kad broj CD4 L spadne na oko 200 u mikrolitru krvi HIV 1- rairen u cijelom svijetu HIV 2 dominantno u Zapadnoj Africi Naini prenosa : Seksualnim odnosom sa HIV + osobom Krvlju Vertikalnom transmisijom (sa majke na plod) Prvi identificirani sluaj 1981 godine kod homoseksualaca i i.v. uivaoca droga ( New York, California) Najvei broj oboljelih heteroseksulaci, Subsaharska Afrika

Statistiki podaci Novoinficirani u 2006. godini - 4,3 miliona u 2007. godini -2,5 miliona

novoinficiranih mlai od 25 godina Od ukupnog broja oboljelih 2,5 miliona djeca Stanje u BiH

Ukupno registrovanih od 1986. HIV + 147 Kompletni podaci od 1989 za 137 HIV + osoba HIV + Federacija RS 84 53 AIDS 57 29

Umrle 52 osobe 1 osoba u 2007. 77% HIV + mukarci Naini prenosa u BiH

Dominantan put prenosa seksualni : 56% heteroseksualni 21% homoseksualni, 15% IDU ( intravensko koritenje droga) - Ostalo nepoznato Kretanje HIV/AIDS-a u BiH i FBiH MIKROBIOLOGIJA VAZDUHA Vazduh nije podesan medij za ivot i razvoj mikroorganizama ne postoji flora i fauna tipina za vazduh mikroorganizmi dospjevaju u vazduh i tu se kratko zadraju zbog znaaja vazduha za ivot, odnosno nemogunosti ivota bez vazduha lahka transmisija mnogih zaraznih, oboljenja Pri uzorkovanju vazduha u slobodnoj prirodi - veoma mali broj mikroorganizama Obino saprofiti, nepatogeni za ljude

Vazduh zatvorenih prostora , onih u kojim se okupljaju ljudi mikroorganizmi koji potiu od ljudi esto patogeni - uzrokuju razna oboljenja Mikroorganizmi u vazduhu se nalaze u obliku Flugeovih kapljica ili adsorbovani na estice praine

- Flugeove kapljice - iz nazofarinksa i usne upljine Izluuju se prilikom kihanja, kaljanja, ali i govora Veoma su malene, male specifine teine, dugo lebde u zraku Pri udisanju dospjevaju duboko u respiratorni trakt- do terminalnih bronhiola i alveola estice praine sa adsorbovanim mikroorganizmima potiu sa povrine koe ljudi, sa odjee, predmeta, zemlje Dolaze u zrak kao posljedica kretanja ljudi, raznih aktivnosti

-vee od Flugeovih kapljica, vee specifine teine kratko se zadraju u vazduhu, dospjevaju na povrinu koe, te sluzokoa ljudi prodiru samo u gornje dijelove respiratornog sistema Mikroorganizmi kontaminiraju vazduh, ne razmnoavaju se u njemu Njihov broj zavisi od : uestalosti dospjevanja u vazduh koliine koja dospjeva u vazduh duine zadravanja u vazduhu Na uestalost dospjevanja u vazduh, kao i koliinu utiu higijenske prilike, a posebno bitni su : provoenje mjera za suzbijanje praine naini proiavanja vazduha u prostoriji broj ljudi u prostoriji vrsta njihove aktivnosti Duina ivota mikroorganizama u vazduhu je odreena: njihovom vrstom (odnosno njihovim prirodnim karakteristikama) relativnom vlanou

temperaturom

Meu otporne mikroorganizme spadaju: Mycobacterium tuberculosis Corynebacterium diphteriae Streptococcus sp Staphylococcus sp Coxsackie virusi Sporogene forme bakterija i gljiva

U vazduhu kratko ostaju neotporni mikroorganizmi kao to su : Myxovirus influenzae - virus varicellae , enterobacter Broj mikroorganizama u vazduhu je u direktnoj zavisnosti sa mjestom i vremenom uzimanja uzorka. Najvei broj u prostorijama sa najveim ljudskim aktivnostim i u vrijeme tih aktivnosti odreuje se broj bakterija u jednom trenu ili u jednom vremenskom intervalu Mikrobioloki pregled vazduha ukazuje na: broj i vrstu bakterija u vazduhu postojanje izvjesnog rizika za nastanak odreenih oboljenja efekte mjera preiavanja Pregledi se vre kao : redovni, sistematski ili povremeni Sistematski pregledi vazduha se obavezno provode u zdravstvenim ustanovama - prevencija intrahospitalnih infekcija najee se izoluju uzronici: stafilokokoza, arlaha, pneumonija poseban problem predstavljaju infekcije postoperativnih rana Rjee po kolama i u vojnim kolektivima u vrijeme epidemija u prostorima u kojima kina, fabrike) boravi vei broj ljudi (pozorita,

poseban znaaj kontrole vazduha u prostorijama za proizvodnju lijekova esto potrebni sterilni uslovi visoki zahtjevi u proizvodnjim pogonima za proizvodnju hrane UZIMANJE UZORAKA VAZDUHA NA BAKTERIOLOKI PREGLED

U nekim situacijama uz koritenje specijalnih usisivaa vazduh se usmjerava na razne vrste podloga ( vrste ili tene) nekada usmjeravanje prema sterilnoj tenosti, najee fizioloki rastvor ili na filtere najee se Petrijeve posude sa podlogom (obino krvni agar) izlau vazduhu bitno je ploe postaviti na razne visine duina izlaganja zavisi od frekventnosti podruja : kod frekventnih najmanje 1-3 sata sati, a kod mirnih nekada 24 sata identifikacija bakterija nakon inkubacije prema biohemijskim serijama, nekada direktno mikroskopski Kriteriji za koliinu mikroorganizama u vazduhu se odreuju u 1 cm kubnom preko 10 000 mikroorganizama - ukazuje na loe higijenske uslove prema vrsti izolovanih bakterija odreuje se njihovo porijeklo najee izolacija Streptococcus salivariusa - porijeklo respiratorni trakt, Flugeove kapljice nalaz Enterobacteriacea - porijeklo digestivni trakt - loi higijenski uslovi, posebno loa lina higijena prisustvo sporogenih tapiastih bakterija - ukazuje na visok nivo praine u vazduhu PREIAVANJE VAZDUHA Idirektne i direktne mjere

- Indirektnim mjerama se smanjuje koliina praine u vazduhu mjere ienja svih povrina, naroito podova preferiranje vlanog naina ienja koritenje usisivaa i ventilatora za izbacivanje koritenje mokrih otiraa za otiranje obue na smanjenje koliine patogenih zraka iz prostorija

Direktne mjere : usmjerene mikroorganizama u vazduhu

Sanitarna ventilacija, provjetravanje Dezinfekcija vazduha - najee ultraviolentnim zrakama Koritenje sredstava za dezinfekciju vazduha ZAKON O HRANI - Slubeni glasnik BiH, broj 50/2004 - 09.11.2004.

l 2 .: Definicija hrane

U smislu ovog Zakona hrana je svaka materija ili proizvod preraen, djelimino preraen ili nepreraen, a namijenjen je konzumiranju od strane ljudi ili se moe oekivati da ga ljudi konzumiraju. Pojam hrane ukljuuje i vodu i to :

- vodu koja slui za javno snabdjevanje stanovnika kao voda za pie - vodu koja se upotrebljava ili ugrauju u hranu tokom njene pripreme ili obrade - vodu pakovanu u originalno pakovanje kao to su prirodna mineralna i izvorska voda III ZDRAVSTVENA ISPRAVNOST HRANE lan 12. Zdravstveno je ispravna hrana koja ne moe prouzrokovati tetne uticaje na zdravlje ljudi, ako je proizvedena, pripremljena i konzumirana u skladu s njenom namjenom Nije doputeno stavljanje na trite zdravstveno neispravne hrane 3. Hrana je zdravstveno neispravna ako je : tetna za zdravije neprikladna za ljudsku konzumaciju lan 14. - Hrana tetna i neprikladna za zdravlje tetnom za zdravlje ljudi smatra se hrana ako : a) sadri mikroorganizme ili tkivne parazite opasne za zdravlje ljudi, bakterijske toksine, mikotoksine, histamin i njemu sline tvari ili i druge mikroorganizme ili tkivne parazite iznad doputenih koliina f) ambalaa sadri mikroorganizme ili druge materije koje mogu uticati na poveanje sadraja materija tetnih za zdravije ljudi u hrani

Slubena kontrola zdravstvene ispravnosti, higijenske ispravnosti i kvaliteta hrane ukljuuje jednu ili vie od sljedeih aktivnosti: inspekcijski nadzor pregled deklaracija, dokumentacija i slubenih evidencija uzorkovanje i analizu pregled evidencija iz lana 28. ovog Zakona pregled provoenja i efikasnosti sistema samokontrole objekta na osnovu provjere evidencija i dokumentacije navedenih u lanu 29. ovog Zakona

l 37. Uzimanje uzoraka za laboratorijsku analizu Radi slubene kontrole zdravstvene ispravnosti i kvaliteta hrane mogu se za potrebe laboratorijskih analiza uzeti uzorci kao sirovine, sastojci, tehnoloka pomagala i drugi materijali koji se upotrebljavaju za pripremu i proizvodnju hrane, poluproizvodi, gotova hrana, predmeti koji dolaze u neposredan dodir s hranom, kao i sredstva za ienje i odravanje koja se upotrebljavaju u poslovanju s hranom. MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA raznih mikroorganizama

Namirnice - pogodan medij za ivot i razvoj

- mikroorganizmi se mogu primarno nalaziti u namirnicama ee u njih dospjevaju iz okoline (izvor su najee ljudi ili ivotinje) kontaminacija namirnica lahka uestalo javljanje oboljenja koja se prenose alimentarnim putem mnogo ee sporadino, nekada u formi epidemija Namirnice mogu prourokovati : alimentarne infekcije alimentarne toksikoinfekcije Intoksikacije invazije alimentarne infekcije uzrokuju patogeni mikroorganizmi, najee bakterije, ali i virusi i protozoi najee alimentarne infekcije su bakterijske, kao to su : trbuni tifus, paratifus, ostale salmoneloze, igeloze,enteritisi izazvani E.coli, virusne alimentarne infekcije : hepatitis A, poliomijelitis, te enteritisi uzrokovani koksaki, adeno i rota virusima Alimentarne toksikoinfekcije - nastaju pod uticajem toksina iz bakterija endotoksini Alimentarne intoksikacije : botulizam, stafilokokno trovanje hranom Invazije : unoenje parazita u organizam (tenijaze, ehinokokoza, lamblijaza) U namirnicama se osim patogenih esto nalaze apatogene bakterije i gljivice utiu na promjenu organoleptikih osobina namirnica: mijenjaju okus, miris, boju, konzistenciju - dovode do kvarenja Pokvarene namirnice ne moraju sadravati patogene mikroorganizme, ali nisu za upotrebu

(zbog organoleptikih osobina) smanjena upotrebna vrijednost namirnica procesi zavise od sastava namirnica ( razliiti za ugljine hidrate i za proteine) Uzimanje namirnica na mikrobioloki pregled

Uzorkovanje zavisi od vrste namirnice Osnovni principi :

-sprijeiti kontaminaciju namirnica prilikom uzorkovanja -sauvati mikroorganizme koji su u namirnicama prisutni -onemoguiti inaktivaciju toksinih materija u hrani Namirnice u originalnom pakovanju - zapakovane se dostavljaju u laboratorije

-ostale namirnice - sterilisane staklene posude oko 200 ml pribor za uzimanje sterilisan uzima se oko 50 g vrstih namirnica i najmanje 10 ml tenih uz uzetu namirnicu obavezna propratna lista osnovni podaci: koja namirnica, gdje je uzeta,kada je uzeta, zastoje uzeta U sluaju uzorkovanja po epidemiolokim indikacijama - pregled hrane za koju se sumnja da je uzrokovala oboljenje ili trovanje Mogu se uzeti i ostaci hrane na pregled, kao i brisevi posuda Duinu transporta namirnice do laboratorija maksimalno smanjiti Pri niskim temperaturama do 6 sati

Pri visokim spoljanjim temperaturama - prenosni friideri Mikrobioloka dijagnostika ispitivanje prisustva odreenih mikroorganizama ciljani pregledi kod pojave oboljenja vrste namirnice se homogenizuju uz dodatak sterilnog fiziolokog NaCl pravljenje preparata, bojenje po Gramu zasijavanje na hranljive podloge Utvrivanje indikatora fekalne kontaminacije

-razblaivanje homogeniziranih namirnica fiziolokim rastvorom -zasijavanje na endo agar ili neku selektivnu podlogu (SS agar) -inkubacija 24 sata na 37 stepeni C -identifikacija i brojanje kolonija -preraunavanje na lg ili 1 ml Utvrivanje bakterija koje izazivaju kvarenje namirnica bakterije koje produkuju H2 S i indol, te koje dovode do likvefakcije elatina prave se razblaenja namirnica 1: 10, 1: 100; 1: 1000; 1: 10 000 po 1 ml svakog rastvora se zasijava u dva reda epruveta :

a)jedan u kome je peptonska voda (produkcija H2S i indola) b)drugi sa elatinom- likvefakcija 1. 2. Utvrivanje ukupnog broja bakterija brojanjem kolonija u agaru -emulgovane namirnice se razblae na razna razblaenja -po lml se zasijava u Petrijeve posude sa hranljivim agarom -nakon inkubacije broje se porasle kolonije brojanjem pod mikroskopom od emulgovanih namirnica se pravi preparat nakon bojenja po Gramu se mikroskopira brojanje u 20 vidnih polja i raunanje srednje vrijednosti UVANJE NAMIRNICA razne metode i postupci zahvaljujui kojim namirnice dugo ostaju upotrebljive namirnice treba uvati od kontaminacije patogenim mikroorganizmima ili njihovim toksinima najee koritene metode su : asepsa, poviena temperatura, sniena temperatura, suenje, fermentacija, koritenje povienog osmotskog pritiska, te raznih hemijskih konzervansa ASEPSA - prva, najjednostavnija i najefikasnika mjera Namirnice se trebaju pripremati pod visokim higijenskim standardima : iste prostorije, isto posue, ist pribor za pripremu

Posebno su bitne iste sirovine : oprane, odstranjene sve neistoe Namirnice smiju pripremati samo zdrave osobe POVIENA TEMPERATURA veliki broj mikroorganizama (termolabilni) osjetljiv na poviene temperature

limitirajui faktor negativan uticaj temperature na namirnice: smanjuje im hranljivu vrijednost, nekada mijenja okus da bi se obezbjedilo unitavanje bakterija potrebna temperatura u svim dijelovima namirnica (problem debeli komadi mesa)

Pasterizacija - zagrijavanje namirnica na temperature izmeu 60 i 70 stepeni C, a mikroorganizama - Najee se koristi u industriji mlijeka Razlikuju se brzi i spori metod sa ciljem ubijanja

Brzi metod : zagrijavanje 15 sekundi na 71 stepen C Spori metod : zagrijavanje 30 minuta na 62 stepeni C Unitava se najvei broj mikroorganizama, pa i posebno otporni kakvi su uzronici tuberkuloze i difterije Nedostak -ne unitavaju se spore Kuhanje Koristi se za pripremanje raznih vrsta namirnica od voa i povra visokim temperaturama se ubijaju svi mikroorganizmi i unitavaju bakterijski toksini neophodno je pripremiti staklenke) Sniena temperatura u uvanju namirnica se koriste dva postupka : hlaenje i zamrzavanje posude u koje se namirnice ostavljaju (limenke ili

1. hlaenje - uvanje namirnica na niskim temperaturama , ali iznad nule, odnosno od 1-4 stepena C Usporava se rast i razmnoavanje bakterija (ali se ne unitavaju) namirnice se u friiderima mogu pokvariti ogranieno vrijeme uvanja

2.

zamrzavanje -izlaganje namirnica temperaturama ispod 0 stepeni C -sporo zamrzavanje - postepeno izlaganje stepeni C niskim temperaturama, do -30

-brzo zamrzavanje - naglo sniavanje temperature na

-18 stepeni C -bolji efekti se postiu brzim zamrzavanjem -zamrznute namirnice se moraju uvati od sekundarne kontaminacije ( upakovane u neprobojnu ambalau) - rok uvanja zamrznutih namirnica : meso i povre do godinu dana, mljeveno meso pola godine nakon toga gube svoje osobine Na niske temperature posebno otporne neke bakterije :Staphylococcus pyogenes, Salmonella typhi, Shigellae na -17 stepeni C ive nekoliko mjeseci E coli, streptococcus, enterococcus na -23 stepena C ive i preko 140 dana SUENJE Metoda odstranjivanja vlage iz namirnica postaju dehidrirane

nedostatak vode onemoguava razmnoavanje mikroorganizama i njihovu enzimsku aktivnost najee se radi suenje: mesa, ribe, povra, voa, jaja, mlijeka dehidrirane (suene) namirnice nisu sterilne lahko se mogu kontaminirati raznim mikroorganizmima neophodno hermetiko pakovanje HEMIJSKI KONZERVANSI koritenje raznih hemijskih sredstava u cilju odravanja i uvanja namirnica njihovim djelovanjem se sprjeava razmnoavanje mikroorganizama u nekim sluajevima dovodi do njihovog unitavanja razne vrste , najee benzoeva, siretna kiselina POVIEN OSMOTSKI PRITISAK Koriste se NaCl, razne druge soli, te eer

Povien osmotski pritisak dovodi do plazmolize bakterija ubijaju bakterije, a u nekim sluajevima sprjeavaju njihovo razmnoavanje NaCl u koncentraciji od 10% - sprjeavanje razmnoavanja velikog broja bakterija

Koncentracija od 25% - prestaje razmnoavanje svih mikroorganizama

Koncentracije eera od 60%-70% sprjeava razmnoavanje svih bakterija (marmelade, demovi, slatko) FERMENTACIJA metod koji se koristi kod namirnica sa ugljinim hidratima

produkti su mlijena ili neke druge organske kiseline kiseli kupus, razne turije MIKROBIOLOKI PREGLED NAMIRNICA pregled za utvrivanje prisustva pojedinih mikroorganizma koji se u namirnicama ne bi smjeli nai redovni, sistematski - ispitivanje da li neka namirnica odgovara kriterijima koji su dati u Pravilniku , a koji se odnose na prisustvo odreenih mikrorganizama MIKROBIOLOGIJA MLIJEKA najbolja hrana, najbolja hranljiva podloga namirnica koja se najlake kontaminira patogenim i nepatogenim mikroorganizmima veoma znaajna namirnica u ishrani populacije poseban znaaj u ishrani vulnerabilnih grupa : mala djeca, starci, bolesne osobe medij za prenoenje uzronika velikog broja oboljenja

- veoma veliki epidemioloki znaaj Kontaminacija mlijeka: u mlijeku zdravih ivotinja se normalno ne nalaze nikakve bakterije dok je mlijeko u vimenu sterilno prisustvo bilo kojih bakterija u mlijeku ukazuje na kontaminaciju Putevi kontaminacije : RUKE, nazofaringealni sekret, praina, voda, posue, razni predmeti Pored patogenih u mlijeku se mogu nai i apatogene bakterije - neke od njih dovode do kvarenja mlijeka : a) Inertne bakterije - svojim djelovanjem mijenjaju izgled, ukus, miris, te pH vrijednost mlijeka - neke od njih fermentiraju laktozu , dovode po produkcije

gasa i nekih kiselina (propionska, valerijanska, maslana) - izgled mlijeka promijenjen: zgruano, sa mnotvom mjehuria U ovoj grupi su razne vrste bakterija iz roda Clostridium: Clostridium perfrigens Clostridium buturicum Clostridium multifermentans b) u mlijeku se mogu nai bakterije koje imaju sposobnost proizvodnje pigmenta - dovodi do promjene boje mlijeka

-Pseudomonas syncyanea - daju mlijeku plavu boju - Pseudomonas aeruginosa - boja plavozelena - Serratia marescensens - crvena boja - Flavobacterium sp. - uta boja

Bakterije koje produkuju kiseline : razgrauju laktozu, produkuju kiseline - mlijeko postaje kiselo i zgruano - Najznaajnije su : Streptococcus lactis, Streptococcus agalactiae,Lactobacillus sp., najznaajniji je Lactobacillus bulgaricus Bakterije koje produkuju gas : Osnovni princip djelovanja : fermentacija laktoze uz proizvodnju kiseline i oslobaanje gasova nekada dovode do precipitacije- nastaju ugruci, a nekada mlijeko postaje kao bistra tenost U ovoj grupi su : Proteus vulgaris i Bacillus subtilis MIKROBIOLOKO ISPITIVANJE MLIJEKA

Cilj ispitivanja: ispitivanje higijenske ispravnosti mlijeka u prodaji utvrivanje bakterija koje u mlijeko dolaze iz oboljelih ivotinja utvrivanje bakterija kojim ljudi kontaminiraju mlijeko

Odreivanje ukupnog broja bakterija direktni i indirektni postupak, utvrivanje vremena redukcije metilenskog plavog

a) Direktni postupak- direktno mikroskopsko brojanje bakterija urazmazu mlijeka

Procedura rada je sljedea :

- ispitivani uzorak se mukanjem homogenizira i odpipetira se 0,01 ml - sadraj se izlijeva na predmetno stakalce te sui 5 min na temp. 45 stepeni C razmaz se uronjen dri 2 minute u rastvoru metilensko plavog i fuksina suenje razmaza na zraku i ispiranje vodom, ponovno suenje i mikroskopiranje

-brojanje bakterija u vidnim poljima i raunanje srednje vrijednosti b) Indirektni postupak uzorak mlijeka se zasijava na rastopljeni i na 45 stepeni C ohlaeni hranljivi agar inkubira se broje se porasle kolonije

Prema razblaenju se izraunava ukupan broj bakterija c) Utvrivanje vremena redukcije metilenskog plavog u epruvetu se odpipetira 10 ml mlijeka i 1 ml metilenskog plavog

-epruveta se zapui gumenim epom i promuka -boja mlijeka postaje plava -stavlja se u vodeno kupatilo na 37 stepeni C -oitanje rezultata svakih pola sata - prati se redukcija metilensko plavog, odnosno promjena boje iz plave u bijelu Mlijeko se klasira u sljedee klase : I II klasa - ne odboji se za 8 sati klasa - odboji se izmeu 6 i 8 sati

III klasa - odboji se izmeu 2 i 6 sati IV klasa - odboji se za manje od 2 sata Utvrivanje koliformnih bakterija u mlijeku Ispitivani uzorak se razblauje u razliitim omjerima, najee 0,1 ili 0,01 ml uzorka i 1 ml fiziolokog rastvora

zasijavanje u epruvetu sa 10 ml podloge (peptonska voda, laktoza, briljantsko zeleno) za praenje produkcije gasa ubacuju se Durhamove cjevice inkubacija 48 sati na 37 stepeni C indikator produkcija gasa u najveem razblaenju PASTERIZACIJA MLIJEKA

Proces sterilizacije ili djelimine sterilizacije jedna od metoda izbora smanjenja mikroorganizama- ne dovodi po promjena osobina mlijeka spora : 30 minuta na 60 stepeni C, zatim naglo hlaenje smanjenje ukupnog broja svih bakterija za 90% unitavanje patogenih bakterija posebno je znaajno naglo hlaenje prethodno zagrijanog mlijeka - sprjeava razmnoavanje eventualno preivjelih bakterija - brza pasterizacija : zagrijavanje mlijeka u trajanju od 15 sekundi na 74 stepena C, zatim naglo hlaenje Provjera uspjenosti pasterizacije - fosfataza ogled veliki broj bakterija koje se mogu nai u mlijeku osjetljive na poviene temperature (Mvcobacterium bovis i vegetativni oblici drugih bakterija)

- u mlijeku je prisutan enzim fosfataza - poviene temperat. dovode do inaktivacije - temperature koje dovode do inaktivacije fosfazate ubijaju termolabilne bakterije ako je fosfataza prisutna u pasterizovanom mlijeku -pasterizacija neuspjena

- realan rizik prisustva uzronika bovine TB i drugih bakterija BAKTERIOLOKE NORME ZA MLIJEKO u 1 ml nekuhanog mlijeka maksimalno

5 miliona bakterija u 0,1 ml pasterizovanog mlijeka ne smije se utvrditi prisustvo E. coli, ni vie od

50 000 bakterija MLIJENI PROIZVODI

Proizvodi napravljeni od mlijeka - najee procesi uzrokovani bakterijama ili gljivicama

procesom fermentacije

za razliku od mlijeka koje je sterilno - uvijek prisutne bakterije veliki epidemioloki znaaj - prenos istih oboljenja koja se prenose i mlijekom bakterije koje su u mlijeku i one koje dospjevaju proizvodnji) mlijenih proizvoda pri obradi (

- Sirevi - nastaju od mlijeka fermentativnim procesima pod djelovanjem bakterija i gljivica

- Najee se koriste : Lactobacilus bulgaricus, casei, helveticus, lactis, Za neke sireve Penicillium - roqueforti, camemberti Sireve kvare : Enterobacteriace, Lactobacilus brevis te neke gljivice

- Patogeni mikroorganizmi u siru : Salmonella typhi, S typhimurium, Coxiella burneti Maslac - priprema se uz Streptococcus lactis specifian okus i aroma - pod uticajem Leuconostoc citrovorum i Leuconostoc dextranicum

- u maslacu se ne smiju nai: Pseudomonas fluorescens, Ps. putrefaciens, Ps. fragi prourokuju ueglost mlijeka Fermentovano mlijeko - razne vrste, zavisno od vrste bakterija ili gljivica sa kojim se pripremaju Jogurt- fermentaciju izaziva Lactobacillus bulgaricus ( rjee Streptococcus termophilus) Kefir - Lactobacillus bulgaricus, Streptococcus lactis, te Saccharomyces kefir kao produkti djelovanja gljivica u kefiru se nalaze i male koliine alkohola, te ugljinog dioksida Acidofilus mlijeko - pripremljeno uz Mlijeko u prahu evaporacija mlijeka mlijeko sterilno Lactobacilus acidophilus

-neophodno aseptiko pakovanje - ne smije sadravati E. coli Meso

u mesu zdravih ivotinja uvijek izvjestan broj bakterija dobra podloga za rast i razvoj mikroorganizama lahka kontaminacija mikroorganizmima iz spoljanje sredine ( sa ruku, predmeta, iz vazduha, vode) - nepatogeni i patogeni mikroorganizmi

1.nepatogeni mikroorganizmi : Bacilus subtilis, koliformne bakterije (Proteus, Pseudomonas, stafilokoki, Clostridium) - gljivice iz roda Penicillium 2.patogeni mikroorganizmi: a)meso od oboljelih ivotinja ( zoonoze- antropozoonoze): antrax, Mvcobacterium bovis, Brucellae, Salmonellae, Trichinella spiralis) b)naknadno kontaminirano - ee prisustvo mikroorganizamau mesnim preraevinama, nego u sirovom mesu Posebno pokvarljiva piletina, te mljeveno meso OSTALE NAMIRNICE u raznim vrstama namirnica se nalaze razne vrste mikroorganizama problem prisustvo mikroorganizama - uzronika crijevnih zaraznih oboljenja posebno osjetljive" namirnice koje u svom sastavu imaju proteine i ugljine hidrate : jaja u prahu, razne vrste sladoleda, kreme najea kontaminacija mikroorganizmima sa ruku osoblja, iz respiratornog trakta, sa predmeta i posua Zdravstveni nadzor nad kliconoama zaposlenim i drugim licima Zakon o zatiti stanovnitva od zaraznih bolesti- SI. Novine 29/ 2005 lan 30. Pod zdravstveni nadzor stavljaju se osobe : 1. koje obavljaju poslove u proizvodnji ili namirnica ili snadbjevanju stanovnitva pitkom vodom koje na svojim radnim mjestima dolaze u dodir sa namirnicama , odnosno sa pitkom vodom 2.koje obavljaju poslove u obrazovnim i drugim ustanovama za djecu i omladinu (predkolske ustanove aki domovi, studentski domovi, djeija i omladinska odmaralita , ustanove socijalne zatite i si. 3.zdravstveni radnici i drugi zaposlenici u zdravstvenim ustanovama, nosioci privatne prakse, zaposlenici u ustanovama socijalne zatite, obrazovnim ustanovama , kao i osobe koje u toku rada rade u proizvodnji, opremanju i izdavanju lijekova, odnosno na drugi nain dolaze u neposredan dodir sa lijekovima

4. koje rade u objektima za pruanje higijenske njege stanovnitva (javnom kupatilu, berbernici, frizerskom i kozmetikom salonu i dr.) kao i osobe koje rade u proizvodnji ili prometu kozmetikih sredstava: 5.za koje se sumnja da su kliconoe betahemolitikog streptokoka iz grupe A, koagulaza pozitivnog stafilikoka odnosno stafilokoka koji izluuje enterotoksin ili meningokoka kao i klice trbunoj tifusa 6.koje su nosioci antitjela zarazne utice tipa B i C HIV/AIDS 7.koje u Federaciju dolaze iz zemalja u kojima im; malarije i kolere , SARS-a ute groznice, virusnih hemoraginih groznica, ( Ebola, Lassa , Marburg ) kuge i ptiije gripe. lan 31. Zdravstveni nadzor obuhvata:

1. zdravstveni pregled prije zasnivanja radnog odnosa - zakljuivanja ugovora o radu 2. zdravstveni pregled poslije preboljelih zaraznih bolesti iz lana 8. ovog Zakona 3. zdravstveni pregled pri ulasku u Federaciju 4. povremene zdravstvene preglede u toku zapolenja Povremeni zdravstveni pregled u toku zaposlenja za osobe koje obavljaju poslove u proizvodnji ili prometu namirnica ili snadbjevanju stanovnitva pitkom vodom iz lana 30.stav 1. taka 1. ovog Zakona obavlja se na kliconotvo svakih est mjeseci, a ostali zdravstveni pregledi jedanput godinje. Zdravstveni pregledi tih osoba obavljaju se i kada se zarazne bolesti pojave na radnom mjestu ili u njihovom domainstvu te kada za to postoje epidemioloke indikacije koje utvruje nadleni organ sanitarne inspekcije. INTRAHOSPITALNE INFEKCIJE lntrahospitalne,nozokomijalne,kune infekcije su infekcije koje nastaju u kontaktu sa zdravstvenim ustanovama -Semilwajs (1874) -Lister( 1875) Zakon o zatiti stanovnitva od zaraznih bolesti Sl. novine FBiH 29/05

lan 2, stav 8: Bolnika infekcija (intrahospitalna) je infekcija koja se pojavljuje za vrijeme pruanja zdravstvene usluge u zdravstvanoj ustanovi ili kod nosioca privatne prakse Medicinski radnici Nemedicinski radnici oko 30 % zaposlenih Procenat intrahospitalnih infekcija na 100 hospitaliziranih bolesnika:

Posljedice intrahospitalnih infekcija : komplikuju lijeenje primarnog oboljenja

-produuju i poskupljuju terapiju -produuju broj dana u bolnici -dovode do smrtnog ishoda Inkubacija : 48 sati - kod veine bakterijskih infekcija 30 dana nakon operativnog zahvata Godina nakon ugraivanja proteze ili implantata Povean broj intrahospitalnih infekcija je produkt: 1.poveanog broja dijagnostikih i terapeutskih procedura,naroito invazivnih 2.uestale pojave rezistencije bakterija na antibiotike 3.nedovoljne panje posveene nadzoru nad osobljem i radnom sredinom GORDONOV TRIJAS: AGENS,DOMAIN, SREDINA

1.AGENS: -bakterije: Staphylococcus,Escherichia colli, Enterobacter,Pseudomonas,Klebsiella, Salmonela -virusi: hepatitis B,C, delta, herpes virusi,enterovirusi, influenza i parainfluenza, HlV -gljivice : Candida, Aspergilus 2.DOMAIN

-pacijenti sa neizgraenih imunolokim sistemom, prematurusi,neonatusi,mala djeca -pacijenti sa imunitetom oslabljenim osnovnom bolesti,

-oboljeli od malignih oboljenja,razni hronini bolesnici -pacijenti sa velikim oteenjima koe:opekotine, politraume -pacijenti na hirukim i ginekolokim odjelima -pacijenti na gerijatrijskim odjelima SREDINA

-ostali pacijenti -bolniko osoblje

-posjetioci -bolniki prostori i oprema 3 kategorije instrumenata i opreme:

I kategorija :hirurka i ginekoloka oprema, parenteralni rastvori, kateteri, odjea hirurkog tima - mora biti sterilna II kategorija: endoskopi,endotrahealni tubusi, termometri - ne smiju imati vegetativne bakterije M. tuberculosis,ni viruse III kategorija :oprema koja dolazi u kontakt sa nepovrijedenom koom:maske za anesteziju, maske za kisik,druga pomona opremane smije da ima Staphylococcae i bakterije iz roda Pseudomonas. Epidemioloki nadzor nad intrahospitalnim infekcijama

1.a Aktivni- posebno educirano osoblje aktivno trai pacijente sa intrahosp.inf 1b.Pasivni-uoavanje infekcije u toku rutinskog rada 2a.Baziran na kontroli bolesnika 2b.Baziran na rezultatima lab.pregleda 3a.Prospektivan-praenje bolesnika u toku boravka 3b.Retrospektivan-pregled medicinske dokumetacije Ciljani nadzor - istraivanje usmjereno na:

- odreena odjeljenja - odreene grupe pacijenata - odreena oboljenja MJERE ZA PREVENCIJU I SUZBIJANJE INTRAHOSPITALNIH INFEKCIJA

1. Otkrivanje rezervoara i izvora zaraze 2. Sprjeavanje transmisije mikroorganizama 3. Podizanje imuniteta Mogue je prevenirati do 20% intrahospitalnih infekcija i sprijeiti epidemijsko javljanje mjere prema oboljelim licima prilikom prijema u bolnicu mjere sanitarno-higijenskog reima i ponaanja zaposlenog osoblja aseptiki postupak sa priborom i instrumentima

mjere za bezbjedno prikupljanje i uklanjanje izluevina, uzoraka biolokog materijala uzetog za laboratorijsko ispitivanje ienje, pranje, provjetravanje i dezinfekcija prostora kontrola zdravstvene ispravnosti ivotnih namirnica, te sanitarno- higijenskih uslova pripreme, uvanja i distribucije hrane mikrobioloka kontrola zaposlenih lica, bolesnika, radne sredine rano otkrivanje, prijava, izolacija i lijeenje intrahospitalnih infekcija prikupljanje i analiza relevantnih podataka kako o pojedinanim sluajevima, tako i o epidemijama intenzivan edukativni rad sa svim zaposlenim NAJEE ZARAZNE BOLESTI KOJE SE PRENOSE NA OVJEKA IZ OKOLINE 1.ZARAZNE BOLESTI KOJE SE PRENOSE PUTEM VODE

-crijevne zarazne bolesti : trbuni tifus, paratifus, dizenterija, kolera, poliomelitis, virusni hepatitis tipa A, leptospiroze, lokalni vodoopskrbni objekti, rjee centralni kod lokalnog vodoopkrbnog objekta najee kontaminacija nakon pojave crijevne zarazne bolesti u domainstvu

- zbog kliconoa u domainstvu Karakteristike hidrinih epidemija :

a) 1-5 dana nakon upotrebe kontaminirane vode saprofitnim mikroorganizmima na koje osobe nisu navikle pojava proljeva , poviene temperature, povraanja VODENA BOLEST najee obolijevaju doljaci, turisti, putnici nekada svi simptomi, a nekada samo pojedini obolijeva 20-30 % osoba koje su pile kontaminiranu vodu

- bolest traje 2-3 dana, zavrava ozdravljenjem b)kod prodora u vodu patogenih crijevnih bakterija, nakon inkubacije se javljaju simptomi oboljenja (npr. trbuni tifus se javlja nakon inkubacije od oko3 sedmice ) inkubacija kod prenosa oboljenja vodom dua nego kod prenosa hranom zbog manje koncentracije infektivnog agensa eksplozivno javljanje- u kratkom osoba vremenskom periodu oboli veliki broj

topografska distribucija oboljelih - prema nainu vodosnabdjevanja Kontrolna grupa oboljelih : lica koja su uzimala inkriminisanu ( ili dokazano kontaminiranu ) vodu, a koja su otputovala iz mjesta Kontrolna grupa zdravih: stanovnitvo koje se snabdjeva vodom na drugi nain, ili iz drugog objekta Obolijeva oko 10 % stanovnika koji su pili kontaminiranu vodu - slabije razmnoavanje patogenih mikroorganizama u odnosu na apatogene, pri emu je njihov broj malen pored glavnog oboljenja" od koga oboli najvei broj stanovnika, odnosno koje se javi u epidemijskoj formi javljaju se i ostale, pratee bolesti, ali kao sporadina oboljenja

Oboljenje se javlja kod svih socijalnih kategorija tzv. socijalno arenilo ravnomjerna dobna distribucija, osim djece do godinu dana koja obolijevaju u veoma malom procentu Hidrine epidemije nisu sezonski uslovljene, ali su ee kod obilnih padavina, poplava, pri otapanju snijega pri tektonskim poremeajima Hidrine epidemije traju koliko i najdua inkubacija za glavno oboljenje ako se propust u vodosnabdjevanju uoio na vrijeme i odmah se reagovalo nekada se zavravaju kontaktnim repom - infekcijama koje se prenos na osobe iz kontakta, obino fekalno - oralnim putem 2.ZARAZNE BOLESTI KOJE SE PRENOSE HRANOM a) Infekcije - nastaju nakon konzumiranja hrane koja je kontaminirana patogenim mikroorganizmima Najznaajnije se: trbuni tifus, paratifus A,B,C,D, dizenterija, kolera, infektivni hepatitis A, TB, Q groznica, difterija, arlah, bruceloza b) alimentarne toksiko infekcije nakon konzumiranja hrane koja je kontaminrana uslovno patogenim mikroorganizmima koji se u crijevima ljudi raspadaju i oslobaaju endotoksine E coli, Proteus, Enterococcus, Bacillus pyocyaneus, neke vrste salmonela, te neke aerobne i anaerobne bakterije c) intoksikacije - patogeni mikroorganizmi koji kontaminiraju hranu izluuju egzotoksine - dovode do intoksikacije najznaajniji su Staphylococcus aureus i Clostridium botulinum

d) invazije - oboljenja koja nastaju nakon ingestije hrane koja je kontaminirana parazitima kao to su :

razne vrste tenija, Echinococcus granulosus, Larva migrans, Trichinela spiralis Hranu mogu kontaminirati: osobe koje boluju od neke crijevne zarazne bolesti ( to je veoma rijetko) kliconoe: zdrave, inkubacione, rekonvalescentne rekonvalescentne kliconoe : privremene

( do tri mjeseca ), trajne ili hronine (vie mjeseci ili cijeli ivot Rezervoar i izvor za crijevne zarazne bolesti su najee kliconoe. Rezervoar i izvor za alimentarne toksikoinfekcije su najee ivotinje

Nekada meso potie od oboljele ivotinje U drugim sluajevima neinficirano meso se kontaminira pri obradi (na stolu ili panju za sjeenje, posudama, preko glodara, insekata) Rezervoar i izvor zaraze za stafilokokne intoksikacije su lica koja pripremaju hranu ili rukuju namirnicama, a da pri tom imaju stafilokokne infekcije sluzokoe nosa, drijela ili procese na koi, obino rukama, u vidu pustula ili furunkula Intoksikacije sa Cl. botulinum - nastaju nakon upotrebe nedovoljno sterilizovane hrane koja je kontaminirana zemljom Oboljenja koja nastaju konzumiranjem nakon odreenog trajanja inkubacije kontaminirane hrane se javljaju

Duina inkubacije zavisi od: vrste mikroorganizama kojim je hrana kontaminirana, njihove koliine uhrani (odnosno vremena od kada je hrana pripremljena do kada je konzumirana) Kratka inkubacija 1- 4 sata - kod stafilokoknih intoksikacija ( najee kontaminirani sladoledi ili kolai) Kod uslovno patogenih i patogenih mikroorganizama prosjena inkubacija izmeu 12 i 48 sati Od osoba koje su jele kontaminiranu hranu oboli 30-40 % jer svi sastojci hrane ne moraju biti kontaminirani Epidemije nastaju eksplozivno Traju 3-4 dana ( relativno kratko ako ne doe do kontaktnog irenja kada se produava trajanje za rep epidemije") Epidemije su ee ljeti zbog povienih temperatura koje pogoduju razvoju mikroorganizama Kontrolna grupa bolesnih- osobe koje su jele istu hranu, a ne pripadaju istom kolektivu

Kontrolna grupa zdravih - osobe koje nisu jele istu hranu

pripadaju istom kolektivu, a koje

3. ZARAZNE BOLESTI KOJE SE PRENOSE VAZDUHOM kapljine infekcije najei prenos Flugeovimkapljicama prenoenje : influence, variele, morbila, rubeole, difterije, skarlatine, tuberkuloze, plunog oblika antraksa, najee oboljenja male djece - djeije bolesti djeca do 6 mjeseci starosti ne obolijevaju, imaju antitijela od majke Lahko irenje mikroorganizama vazduhom, teke mjere suzbijanja Najefikasnije sredstvo imunizacija

Karakteristike epidemije zavise od vrste oboljenja -Zajednike karakteristike su : sezonski karakter- u hladnim mjesecima visok index kontagioznosti (naroito kod gripe, morbila,variele)

kod visokog indexa kontagioznosti nema kliconotva kliconotvo karakteristino za slabije kontagiozna oboljenja : meningokokni meningitis, difterija, arlah Na irenje kapljinih infekcija utie praina jer omoguava preivljavanje mikroorganizmima koji su inae osjetljivi u spoljanjoj sredini ( TB, difterija, streptokok) CRIJEVNE ZARAZNE BOLESTI Crijevne zarazne bolesti nastaju ulaskom uzronika u organizam ovjeka kroz usta, razmnoavaju se u probavnom traktu i dovode do njegovog oteenja osnovni simptomi su : bolovi u trbuhu, povraanje i proljev uzronici se u spoljanju sredinu najee izluuju stolicom prenos infekcije najee fekalno-oralnim putem veoma este u krajevima sa niskim higijenskim standardima

posljednjih godina i u zemljama visokog standarda, trovanja hranom zbog industrijske pripreme hrane i konzumiranja brze hrane na ova oboljenja otpada oko 20% svih zaraznih oboljenja ljudi Etiologija

akutna oboljenja, uzronici : bakterije: cholerae Shigellae, Salmonellae, E.Coli, Staphvlococcus, Vibrio

virusi :entero, coxaci, rota,polio virusi hronina oboljenja - uzronici protozoi : Entamoeba histolytica, Lamblia intestinalis, Balantidium coli i helminti : Strongiloides stercoralis, Ankvlostoma duodenale, Schistosoma mansoni) Patogeneza uzronici ulaze kroz usta acidni eluani sadraj je prva barijera prolasku uzronika, veoma efikasna kod bakterijskih infekcija kod oteenog eluca smanjen aciditet pogoduje razvoju bakterijskih infekcija dolaskom u crijeva nekada dolazi do nastanka latentne infekcije, a nekada do manjeg ili veeg oteenja crijeva i razvoja simptoma oboljenja Osnovni mehanizmi djelovanja na crijevnu sluznicu su : 1. izluivanje enterotoksina (V.cholerae, neki tipovi E.coli), bez promjena na sluznici Enterotoksin dovodi do enzimskih promjena u epitelu, to rezultuje enormnom sekrecijom izotonine tenosti u lumen crijeva 2. Neke bakterije vre invaziju crijevne sluznice, prodiru u povrni epitel, razaraju ga i uzrokuju akutnu upalu sluznice (igele, neki tipovi E.coli) 3. Bakterije koje prodiru u sluznicu crijeva i uzrokuju akutnu upalu, ali bez oteenja epitela, npr salmonele crijevni paraziti intenzivno koloniziraju povrinu sluznice ili prodiru kroz sluznicu pored lokalnog djelovanja u nekim sluajevima, npr. kod salmoneloza i amebijaze uzronici mogu iz probavnog trakta dospjeti u krv, a potom u udaljene organe i dovesti do njihovog oteenja Dijagnostika kliniki i epidemioloki podaci, te laboratorijska ispitivanja posebno veliki znaaj epidemiolokih podataka : ukazuju na pojavu slinih oboljenja u okolini TRBUNI TIFUS - TYPHUS ABDOMINALIS

Akutna zarazna bolest uzronik-Salmonella typhi bakteijemino - septikemino oboljenje

poveanje limfnih vorova, naroito mezenterija, te slezene

-ulceracije sluznice crijeva - toksina oteenja parenhimatoznih organa: jetre, srca, bubrega Rasprostranjenost Javlja se u itavom svijetu, najvie u krajevima sa niskim higijenskim standardom u krajevima sa umjerenom klimom veinom u kasno ljeto i jesen Izvor zaraze i putevi irenja : bolesnici koji boluju od tipine slike bolesti, atipini sluajevi i kliconoe kliconotvo dugotrajno, esto doivotno, ak u 3-5% sluajeva najee su kliconoe osobe koje su bolovale od hronine upale bubrega ili une kese, te imale kamence u unoj kesi ene ee kliconoe stolicom", a mukarci kliconoe mokraom" izluivanje bakterija intermitentno kliconoe posebno vaan izvor zaraze fekalno- oralni ili urino-oralni prenos, direktni ili indirektni kontakt,

- hrana ili voda Klinika slika inkubacija 7-14 dana, rjee 4-40 (zavisno od naina prenosa) opti infektivni sindrom : glavobolja, bolovi u kostima, klonulost, nekada nervni simptomi u vidu nesanice, somnolencije, pomuene svijesti, pa i delirija simptomi od strane digestivnog trakta nisu uvijek izraeni,na poetku bolesti opstipacija, u drugoj sedmici proljevi (nalik na juhu od graka) crijeva meteoristina, trbuh izboen promjene na koi - eflorescence koje se javljaju na mahove najea lokalizacija trbuh i trup ostali simptomi : bronhitis, KVS, oteenja kotane modine Mikrobioloka dijagnostika : Hemokultura

Koprokultura

Urinokultura SALMONELOZE-SALMONELLOSIS sva oboljenja izazvana salmonelama (pa i trbuni tifus) salmoneloze u uem smislu rijei"- bez trbunog tifusa Najee uzrokovane salmonelama karakteristinim za ivotinje ivotinjskog porijekla

- Prenos na ovjeka ivenim namirnicama U porastu u cijelom svijetu

jedan od najveih javnozdravstvenih problema industrijska proizvodnja mesnih preraevina mijeanje ivotinjskih dijelova koji potiu od velikog broja ivotinja mogunost kontaminacije velikih koliina hrane sve vei nacionalni i internacionalni promet ivenih namirnica intenzivnija kolektivna ishrana upotreba konzerviranih namirnica ivotinjskog porijekla

- uzimanje obroka izvan kue Napredak civilizacije nije uspio da stavi pod kontrolu salmoneloze, pa se i pored veoma savremenih naina proizvodnje i distribucije namirnica omoguava njihovo irenje Etiologija salmonele se primarno nalaze u crijevima raznih ivotinja, a najee sisara i ptica, te ljudi veoma veliki broj vrsta i tipova, procjenjuje se oko 3000 esto pojedine podruje vrste primarno vezane za odreeno geografsko

zbog internacionalnog transporta malo je autohtonih" vrsta na naem podruju se najee izoluju : S, typhimurium, S. Enteritidis, S. Heildergerg, S. Java, S. Wien, Epidemiologija iz crijeva salmonele mogu prei u cirkulaciju, te dospjeti do limfnih vorova i raznih organa i tkiva ivotinja

izluuju se mlijekom ivotinja kod peradi i u bjelanjku i u umanjku jajeta Glavni prirodni rezervoari su : svinje i perad, zatim glodari, te preivari i mesoderi Izvor zaraze za ovjeka su najee domae ivotinje, ali i mievi i takori Salmonele su u prvom redu patogene za ivotinje, a znatno manje za ovjeka Za oboljenje kod ovjeka potrebna velika infektivna doza uzronika vie miliona, pa i milijardi uzronika Veliki broj uzronika samo u hrani - alimentarne infekcije

Meu ivotnim namirnicama kojim se prenose salmonele najvanije su: meso svinja, goveda, peradi, te razni mesni proizvodi est izvor su jaja (naroito paija), te jaja u prahu, rjee mlijeko i mlijeni proizvodi Pored prenosa hranom mogu i prenos kontaktnim putem Posebno znaajna kod imunokompromitovanih osoba (epidemije salmoneloza u bolnicama, esto na djeijem odjelu) Patogeneza i klinika slika salmonele ulaze u organizam ingestijom prvi efekat upala sluznice gastrointestinalnog trakta, gastritis, gastroenteritis, enteritis, colitis ili enterocolitis pri prodoru salmonela u krvotok odlaze u razne organe i tkiva - izazivaju upale bakterijemija- opti infektivni sindrom septikemija - lokalizovane lezije i gnojne upale u raznim organima Tifusni sindrom - salmonela groznica slian trbunom tifusu, ali blaa klinika slika temperatura krae traje, a komplikacije su rjee Profilaksa je jednostavna u prenosu oboljenja sa ljudi, ali teka za salmonele koje se prenose sa ivotinja GASTROENTERISTIS UZROKOVAN STAFILOKOKAMA stafilokoki su paraziti sluznice drijela i nosa, te koe produkuju enterotoksin - termostabilan

Izdri temperaturu vrenja u trajanju od 1 sata inkubacija kratka 2-4 sata nema temperature, povraanje dominantam simptom, javljaju se i proljevi sve osobe koje su jele kontaminiranu hranu obole u isto vrijeme oboljenje neklada sporadino, ee u epidemijama epidemije u ljetnim mjesecima: sladoled, kolai, evapii INTOKSIKACIJA HRANOM UZROKOVANA SA CLOSTRIDIUM BOTULINUM toksin Cl. Botulinum- egzotoksin- neurotoksi ekstremna slabost, brzo umaranje muskulature djeluju na zavretke ivaca - sprjeava oslobaanje acetilholina Cl. Botulinum - gram +, anaerobni, sporogeni tapi Kao saprofit ivi u slobodnoj prirodi - u tlu Spore otporne prema toploti Kuhanje hrane kroz 10 minuta razara toksin Inkubacija 12- 36 sati, nekada do nekoliko sati kod 1/3 bolesnika - gastrointestinalni simptomi : munina,povraanje, proljev kod veine bolesnika - miina slabost, brzo umaranje, vrtoglavica, glavobolja, izrazita suhoa usta, opstipacija prvi znak slabost miia oiju, pareza akomodacije, bolesnik nejasno vidi, pupile iroke, nestaje reakcija na svjetlo, ptoza kapaka, slabost miia drijela- oteano gutanje, otean govor kod paralize faringealne muskulature- brzo nastupa smrt slabost muskulature za vakanje, te na miine slabosti simetrine ouvani tetivni refleksi, nema smetnji senzibiliteta smrt nastaje zbog paralize respiratorne muskulature ili zbog pneumonije letalitet u epidemijama 16 % - 65%, obino izmeu 4 i 8 dana bolesti SHIGELLOSIS (IGELOZE) bolesti gastrointestinalnog trakta uzrokovane bakterijama iz roda Shigella kraju trupa i ekstremiteta

manifestuje se kao akutni kolitis,enterokolitis, ili rjee gastroenteritis tipini simptomi: grevi u trbuhu, krvavo-sluzavi proljevi, tenezmi i lani pozivi akutna bacilarna dizenterija esto se javlja kod pogoranja higijensko-sanitarnih uslova

Uzronici: gram -tanki, nepokretni, asporogeni Optimalan rast na 37 stepeni C Vie tipova : Sh dysenteriae - grupa A, Sh. Flexneri, tip B, Sh. Boydi, tip C, Sh sonnei- tip D Razlikovanje serotipova je klinike manifestacije iste bitno sa epidemiolokog aspekta, dok su

Najtee oblike uzrokuje Sh. Dvsenteriae koja izluuje jak egzotoksin - izaziva najtee oblike, tzv."toksina dizenterija Ostale igele imaju samo endotoksine - dovode do blaih oboljenja (raniji naziv bacili paradizenterije) Epidemiologija glavnu ulogu ima ovjek izvor zaraze : bolesnik ili kliconoa kliconotvo od rane faze bolesti pa sve do rekonvalescencije prave kliconoe su rijetke, obino su prisutni nekada samo neki od pojedinanih simptoma neki blagi simptomi ili

kliconotvo nije nikada trajno, traje nekoliko sedmica do nekoliko mjeseci samo kod Sh sonnei kliconotvo traje nekoliko godina najvaniji izvor zaraze su oboljeli sa atipinim znakovima bolesti koji ostaju dugo ili sve vrijeme neotkriveni u epidemiolokom smislu bolesnici su vaniji od kliconoa, jer uestalim stolicama izluuju mnogo vei broj bakterija nekada, zbog teine oboljenje bolesnici nisu u stanju da vode dovoljno brige o linoj higijeni najee prenos oboljenja preko kontaminiranih ruku u direktnom kontaktu sa inficiranom osobom rjee indirektno dodirom razliitih predmeta ili stvari iz okoline oboljele osobe

- nekada se prenos vri i prenos preko ivenih namirnica koje se kontaminiraju preko muha - njihov je znaaj u prenoenju igeloza enormno velik - mogui prenos oboljenja je i preko vode-mada se deava rjee - ulazna vrata za infekciju su usta na nastanak oboljenja znatno utie i predispozicija osobe, pa se oboljenje znatno ee javlja kod osoba koje su imale prethodna oteenja gastrointestinalnog trakta posebno su este kod osoba koje boluju od katara eluca i crijeva , te kod smanjene koliine eludane kiseline Rasprostranjenost endemski proirena oboljenja po itavom svijetu najuestlije u zemljama sa toplom klimom - oboljenje najee sporadino, rjee u vidu manjih ili veih epidemija - epidemije obino u toku ljeta ili u ranim jesenjim mjesecima

- sporadina oboljenja u toku cijele godine oboljenje je najee medu stanovnitvom sa niskim higijenskim standardom, tj. u naim uslovima najee na selima Klinika slika inkubacija : 1- 7 dana, a najee 24- 48 sati kliniku sliku karakteriu tri osnovna mehanizma : infekciozno-toksini, upalni - upala crijevne sluznice, te gubitak tjelesne tekuine - igeloze su akutne bolesti kratkog trajanja od nekoliko dina 1-2 sedmice veoma rijetko se radi o hroninoj bacilarnoj dizenteriji Dijagnoza Postavlja se na osnovu epidemiolokih podataka, klinike slike i mikrobiolokih pretraga -Epidemioloki podaci posebno vani pri otkrivanju atipinih oblika igeloza koji se nalaze u okolini oboljih sa tipinom slikom -mikrobioloke pretrage : izolacija uzronika iz stolice - SS agar

- materijal za pretrage mora biti svje - u protivnom je teka izolacija jer se namnoe bakterije iz normalne crijevne flore obavezno uzimanje materijala prije ukljuivanja specifine terapije

- mogue dokazati specifina antitijela u krvi - reakcija aglutinacijemetoda nepouzdana, nema veeg znaaja VIRUSNI HEPATITIS TIPA A - zarazna utica - Hipokrat napravio prvi opis - uzronik virus hepatitisa A - esto izaziva epidemije - naziv epidemini- obino u loim uslovima sanitacije - hepatitis A je veoma kontagiozno oboljenje - izvor zaraze ovjek virus se nalazi u tjelesnim tenostima, a najvie u stolici i urinu - zbog visoke rairenosti virusa obino se oboljenje javlja kod djece i mlaih osoba - fekalno-oralni nain prenosa - nekada prenos direktan, a nekada indirektan preko kontaminirane hrane ili vode - virus se izluuje stolicom dvije sedmice prije pojave prvih simptoma i traje 14 dana nakon pojave ikterusa Suzbijanje virusnog hepatitisa tipa A je nekada komplikovano zbog velikog broja inaparentnih i anikterinih formi -osnove su mjere sanitacije okoline -posebno vano obezbjeenje higijenski ispravne vode za pie Inkubacija : 15- 45 dana Patogeneza : opta infektivna bolest sa dominantnim upalni procesom u jetre Klinika slika : preikterini (inicijalni, invazivni) stadij i ikterini stadij - Inicijalni, invazivni stadij : obino poinje postepeno, rjee naglo - Osnovni simptomi: umor, atralgije, anoreksija, munina, munina, teina, bol u epigastriju ili pod desnim rebarnim lukom Ikterini stadij - postupno nestaju opti infektivni simptomi, a dominira simptomatologija koja potie od oboljenja jetre utica (ikterus)-jedan od prvih znakova

- U nekim sluajevima lagani svrbe koe Jetra je uveana i veoma bolna nekada se javljaju anikterini oblici Dijagnoza : epidemioloki podaci o pojavi oboljenja u blizini bolesnika klinika slika laboratorijska istraivanja: biohemijskai seroloka dokazivanje IgM i IgG antitijela BRUCELOZA - BRUCELLOSIS - akutno infektivno oboljenje uzrokovano razliitiv vrstama brucela Br Abortus- dominantno kod goveda Br melitensis - dominantno kod koza Br suis - dominantno kod svinja Br canis - dominantno kod pasa Brucelama mogu biti perad zaraene i : make, mievi, razni mesoderi, pa ak i

Gram -bacil, intracelularan , razmnoava se u elijama domaina Intracelularni parazitizam je odgovoran za hronicitet bolesti i kod ljudi i kod ivotinja Rasprostranjenost: - najrasprostranjenija u zemljama groznica) oko Sredozemnog mora (Sredozemna

- oboljenja se registruju u SAD, te i u ostalim dijelovima svijeta - kod zaraenih ivotinja najvea koncentracija uzronika je u mlijenim lijezdama, gravidnom uterusu i placenti bakterije prisutne u svim tkivima Zaraene ivotinje su na izgled zdrave , ali mlijekom, te drugim sekretima i ekskretima izluuju brucele Izluivanje moe biti mjesecima, pa i godinama

- Uzronici otporni u spoljanjoj sredini

Nekoliko naina prenosa oboljenja:

1.uzimanjem mlijeka koje potie od oboljelih ivotinja i mlijenih proizvoda spravljenih od kontaminiranog mlijeka Uzronici ulaze u organizam kroz sluznicu probavnog trakta - ovaj put prenosa je vaan za Br. melitensis, a manje za Br. abortus koja ugiba u eluanom sadraju

2. Dodirom sa zaraenim ivotinjama, njihovim sekretima i ekskretima Uzronici ulazi u tijelo kroz male ogrebotine ili oteenja koe

3. Respiratornim putem - najee kod pomaganja pri jagnjenju ili teljenju Veinom je profesionalno oboljenje stoara, mesara, radnika koji su zaposleni u preradi mesa, te veterinara riziku su izloeni i laboratorijski radnici koji rade na dokazivanju bruceloze

Patogeneza: - oboljenje je najee subakutno ili hronino Razlikuju se tri faze : I - na mjestu ulaska uzronika ( na koi ili sluznici) se razvija laka upalna reakcija sa otokom regionalnih limfnih vorova - najee neprepoznata II-prodiranje uzronika u cirkulaciju - znaci septikemije,upalne promjene u raznim organima III - hronina faza, lokalizacija uzronika u pojedinim organima, razvoj simptoma vezanih za te organe Svi tipovi brucela uzrokuju istu kliniku sliku Br.melitensis zbog svoje virulencije uzrokuje tea oboljenja od ostalih STREPTOKOKNE BOLESTI - STREPTOKOKOZE oboljenja uzrokovana Beta hemolitikim streptokokama veliki broj grupa ( A - T) najveu patogenost za ovjeka imaju Beta hemolitiki

streptokoki iz grupe A oboljenja rairena u cijelom svijetu, najvie u krajevima sa umjerenom klimom izazivaju oboljenja raznih organa i organskih sistema poseban znaaj imaju oboljenja gornih disajnih puteva esto se javljaju, ostavljaju sekvele, nekada i trajni invaliditet

Izvor zaraze :

-oboljeli koji boluje od neke streptokokne bolesti (najvanija oboljenja gornjih disajnih puteva) - kliconoe ( najee rekonvalescentne kod kod streptokoka u nosu) -Bolesti gornjih disajnih puteva se najee javljaju u mjestima sa velikom gustinom naseljenosti - odraju se endemino -u rjee naseljenim mjestima povremeno javljanje - obino u formi epidemija Dobna distribucija

- najvei broj oboljelih se javlja kod djece pretkolskog i kolskog uzrasta - najmanje oboljelih u dojenakoj dobi Putevi prenosa : - kapljicama sline i sluzi osobom ili kliconoom

- u kontaktu sa oboljelom

-rjee prainom, kontaminiranim predmetima, hranom Ulazna vrata : sluznica gornjih disajnih puteva -rjee sluznica digestivnog trakta ili koa

Nakon ulaska u organizam streptokoke se mogu iriti : per kontinuitatem , limfogeno i hematogeno uzrokuju upalne procese Najee streptokokne bolesti su : streptokokna angina, skarlatina, nazofaringitis, sinuzitis, otitis, pneumonija, sepsa, gnojni meningitis Streptokokna angina

20- 30% svih angina - poetak bolesti nagal, praen drhtavicom - upalni proces u drijelu - dominira upala tonzila, peritonzilarne regije - drijelo je arko zacrvenjeno, edematozno - vodei simptom je grolobolja - javlja se i regionalni limfadenitis

bolest traje 2-3 dana, rjee do 7 dana produenje bolesti zbog komplikacija este komplikacije : upale sinusa i srednjeg uha Kasne komplikacije : mogua i pojava reumatske groznice , te glomerulonefritisa nekada trajni invaliditet lijeenje antibiotsko, adekvatnim antibiotikom, dovoljno dugo neadekvatno lijeenje uzrokuje nastanak kliconotva potrebno lijeenje kliconoa utvrenih sanitarnim pregledom SCARLATINA - ARLAH Uzronik : Beta hemolitiki eritrogeni toksin poinje kao i angina karakteristino javljanje sitnotakastog osipa po tijelu malinast jezik u zavrnoj fazi bolesti ljutenje koe streptokok grupe A koji izluuje

- Epidemiologija i patogeneza kao kod streptokokne angine posebno vana za kolske i pretkolske ustanove VIRUSNE BOLESTI GORNJIH DISAJNIH PUTEVA ( akutne respiratorne infekcije) najrairenije bolesti na svijetu ( oko 2/3 svih zaraznih oboljenja ljudi) uzrokuje ih veliki broj razliitih virusa virusi se lokalizuju u elijama povrnog epitela - kataralna forma upale rjee nekrotizirajua ili hemoragina upala rijetko dolazi do viremije simptomatologija veoma slina kod svih uzronika u naseljenim mjestima umjerenog pojasa ljudi obolijevaju prosjeno 3 puta godinje sklone epideminom javljanju ( influenza nekada i pandemijski) od ovih oboljenja

sezonski karakter - najee u hladnim periodima Gripa (influenza ) poinje optim infektivnim sindromom simptomi katara respiratornog trakta slabo izraeni Obina prehalada"- samo kataralni znaci, nema opteg infektivnog sindroma Tok bolesti zavisi od vrste uzronika