Wereldberoemd zijn de atlassen en kaarten die in de zeventiende eeuw zijn gedrukt in het bedrijf van de familie Blaeu in Amsterdam.

De Republiek beleefde haar Gouden Eeuw en Amsterdam was het alsmaar groeiende centrum van internationale handel, overzeese veroveringen en rijkdom. In zo'n stad bestonden de internationale contacten, de financile middelen om een bloeiende uitgeverij van kaarten en atlassen te beginnen. Niet alleen waren er voldoende Afb. 1: Willem Janszoon Blaeu zeelieden en kooplieden die behoefte hadden aan betrouwbare navigatiemiddelen, ook bleken tal van rijke burgers nieuwsgierig naar de wereld achter de horizon. Zij waren bereid geld uit te geven aan luxueus uitgegeven atlassen of fraaie aard - en hemelglobes.

Helemaal nieuw was deze markt niet. Vanaf de laatste decennia van de zestiende eeuw hadden zogenaamde 'caertschrijvers' in Enkhuizen en Edam op basis van buitenlandse voorbeelden gezocht naar geschikte kaarten voor zeelieden en genteresseerde burgers. Willem Janszoon Blaeu speelde hier op in, met kennis van zaken en een goed zakelijk instinct. Na een leertijd bij de beroemde Deense astronoom Tycho Brahe, vestigde hij een eigen drukkerij en uitgeverij in Amsterdam. Vanaf zijn allereerste gedrukte kaarten (die uit 1605 dateren) viel hij op door kwaliteit en vernieuwingen. Blaeu ging er niet zelf op uit om metingen te doen. Hij ontwierp zijn kaarten op basis van bestaand kaartmateriaal, aangevuld met kennis die hij haalde uit scheepsjournaals, reisverslagen en gesprekken met zeelieden. Met zijn kaarten en atlassen verwierf Blaeu een internationale reputatie.

Afb. 2: Atlas van Blaeu

Na zijn dood in 1638 nam zijn zoon Joan het bedrijf over. Hij wist het familiebedrijf tot nog grotere bloei te brengen en bracht tal van nieuwe kaarten en atlassen uit, waaronder de befaamde Atlas Major, die vanaf 1662 in verschillende edities en talen op de markt werd gebracht. In bijna zeshonderd kaarten en enkele duizenden pagina's beschrijvingen wilde deze meerdelige atlas de toenmalige wereld in kaart brengen. De atlas illustreerde hoe de kennis van de wereld door ontdekkingsreizen en handelscontacten was toegenomen. Tegelijkertijd was de atlas een gewild statussymbool, gedrukt op folioformaat, en naar wens in te binden in kostbaar leer. De kaarten zelf waren prachtig uitgevoerd, maar zelden origineel. Zij waren vaak al eerder uitgegeven, soms verouderd en meestal niet helemaal correct. Aan de waardering deed dat alles nauwelijks af. Blaeu had met zijn Atlas Major de toenmalige wereld binnen handbereik gebracht, in de mooist denkbare uitvoering. Afb. 3: Kaar van Blaeu aan de wand

Vragen 1. Welke familie werd bekend in de 17e eeuw met het maken van kaarten? 2. Van wie leerde Willem Janszoon Blaeu het maken van kaarten? 3. Wanneer zijn de eerste kaarten door Blaeu gedrukt? 4. Hoe heet de zoon van Willem Janszoon die het bedrijf van zijn vader overnam? Extra opdracht Maak zelf een kaart van de omgeving waar je in woont, zet er met pijlen de plekken bij die belangrijk voor je zijn. Bronnen tekst Bronnen afbeelding http://entoen.nu/atlasmajor Afb. 1: www.entoen.nu Afb. 2: www.entoen.nu Afb. 3: www.entoen.nu