ZEMNLERN ZEMNLERN

KAYMA DRENC KAYMA DRENC

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
Normal Gerilme ( ): Birim alana etkiyen ve
bu alana dik (normal) olan yke denir.
Normal gerilmeler bir malzemeyi ya sktrmaya
ya da uzatmaya zorlarlar.
Kayma Gerilmesi ( ): Birim alana etkiyen ve
bu alana paralel olan yke denir. bu alana paralel olan yke denir.
Asal Gerilmeler (
1
,
3
): Kayma
gerilmelerinin sfr olduu dzleme etkiyen
normal gerilmelerdir.
Zeminler sadece skma gerilmelerine
direnebilirler, ekme gerilmesi almazlar.
GERLME (STRESS) GERLME (STRESS)
Gerilme kuvvetin alana blnmesiyle elde edilir.
Zeminler sadece skma gerilmesi alr, ekme gerilmesi
almazlar.
+F
2
F
(kN/m )
+
=
H
o D
o
+F
2
2
F= Kuvvet (kN)
A=
F

Alan (m )
(kN/m )
A
+
=
P/ A =
P P
A
x

BRM BOY DETRME BRM BOY DETRME

ZORLANMA (STRAIN) ZORLANMA (STRAIN)
Birim boy deitirme (zorlanma): deformasyon miktarnn (boy deiiminin)
orijinal boyuta (ilk boya) blnmesiyle bulunur. Enine veya boyuna olarak
% cinsinden ifade ediliyor.
+F
x
x
D

=
z
z
H

=
x
2

H
o
D
o
+F
z

x
o
D
=
z
o
H
=
o
z
A
A
1
=

x
z

mantar =0
zeminler ~0.3
MALZEMELERN GERLME ALTINDA DAVRANII MALZEMELERN GERLME ALTINDA DAVRANII
gerilme
-
Birim Boy Deiimi ,
Yumuak
elik
leksiz
ELASTK MALZEME ELASTK MALZEME

D
D
H
H
x z

=
H
o
H

z
ELASTK; ykn kaldrlmasyla orjinal ekle dn ifade eder.
*Elastik bir malzeme Hook Kanunu na uyar.
*Buna gre zorlanma (deformasyon) gerilme ile orantl olarak deiir.

= E

z
E
1
Hooke Kanunu
0 0

D H
x z
= =
D/2
D
o
PLASTK MALZEME PLASTK MALZEME
Plastik malzemeler, zerlerindeki yk kalknca ilk
ekillerine dnmezler.
,

ZEMN ZEMN
Bir balayc madde ile tamamen veya
ksmen imentolanmam deiik trden
mineraller, organik atklar, su ve hava mineraller, organik atklar, su ve hava
karmndan oluan bir geretir.
Zeminler elastik malzemeler deildir.
Zeminler elasto-plastik malzemeler olarak kabul edilirler.
,

ELASTK DENGE ELASTK DENGE

ZEMNDE DOAL GERLMELER ZEMNDE DOAL GERLMELER

Doal durumda zeminler elastik dengededir. Zemin kendi arl altnda
dengededir, akp gitmiyor. Gerilme dairesi krlma zarfna teet deil.

0 0
3 ( min) = <
x
z
K K ze

3

1
c

1
KIRILMA ( KIRILMA (yenilme veya akma) yenilme veya akma) NIN TEMSL NIN TEMSL
Malzemenin direnci uygulanan gerilmeden dkse yenilme meydana gelir
ve PLASTK DENGE olarak isimlendirilir.
Bu durum gerilme dairelerinin krlma zarfna teet olmalar ile temsil edilir.
Krlma, gerilme dairelerinin krlma zarfna teet olmas ile gerekletiine
gre bu durumda gerilmeler arasnda bir bant olmal.

max
f( ) = =

c
c tan = +
1 3
N 2c N

= +
PLASTK PLASTK
DENGE DENGE

3

3

1

1

OB OB=Yenilme Yok =Yenilme Yok B=Yenilme B=Yenilme
c

3

1

cc-- ZEMNDE PLASTK DENGE ZEMNDE PLASTK DENGE
1 3
N 2 c N

= +
YENLEN ZEMNDE (c YENLEN ZEMNDE (c-- )) BYK BYK--KK ASAL GERLME BAINTISI KK ASAL GERLME BAINTISI
c c c c Cos
tan d
Sin
d tan Sin
Cos

= = = =

2
2 2 2
c 1 Sin
Sin Cos 1 Cos 1 Sin d
Sin

+ = = =

( )
1
1
d
d AD BD AD AD Sin AD 1 Sin AD
1 Sin
+
+ = + = + = + =
+

( )
3
3
d
d AD BD AD AD Sin AD 1 Sin AD
1 Sin
+
+ = = = =

BD
Sin BD AD Sin
AD
= =
( )
3
d AD BD AD AD Sin AD 1 Sin AD
1 Sin
+ = = = =

3 1
d d
1 Sin 1 Sin
+ +
=
+
( ) ( ) ( ) ( )
1 3
d 1 Sin d 1 Sin + = + +
( ) ( ) ( ) ( )
1 3
1 Sin d 1 Sin 1 Sin d 1 Sin + = + + +
( ) ( ) ( ) ( )
1 3
1 Sin 1 Sin d 1 Sin d 1 Sin = + + +
( ) ( ) ( ) ( )
1 3
1 Sin 1 Sin d 1 Sin d 1 Sin
1 Sin 1 Sin 1 Sin 1 Sin
+ +
= +

2
1 3
1 Sin
1 Sin 1 Sin
c 1
1 Sin Sin 1 Sin

+ +
= +



1 3
1 Sin 1 Sin
d 1
1 Sin 1 Sin
+ +
= +



2
1 3
1 Sin
1 Sin 1 Sin 1 Sin
c
1 Sin Sin 1 Sin

+ + +
= +



2
1 3
1 Sin
1 Sin 2 Sin
c
1 Sin Sin 1 Sin

+
= +

1 3
2
1 Sin (1 Sin ) (1 Sin )
2 c
1 Sin
(1 Sin )
+ +
= +


1 3
1 Sin 1 Sin
2 c
1 Sin 1 Sin
+ +
= +

2
1 Sin
N tan 45
1 Sin 2

+

= = +



Akma Says
1 3
N 2 c N

= +
Krlma Dzlemi
45
2

= +
Plastik Denge Denklemi
ZEMNDE PLASTK DENGE ZEMNDE PLASTK DENGE
(c=0) (c=0)
1 3
N

=
( )
1
1
AD BD AD AD Sin AD 1 Sin AD
1 Sin

= + = + = + =
+
( )
3
3
AD BD AD AD Sin AD 1 Sin AD
1 Sin

= = = =

BD
Sin BD AD Sin
AD
= =
3 1

=
3 1
1 Sin 1 Sin

=
+
1
3
1 Sin
1 Sin
+
=

1 3
1 Sin
1 Sin
+
=

1 3
N

=
2
1 Sin
N tan 45
1 Sin 2

+
= = +



YUMUAK KLDE (NL KL) KIRILMA YUMUAK KLDE (NL KL) KIRILMA

0 = c
1 3
2c = +

0 = c
d
2c =
MOHR MOHR--COULOMB KIRILMA KRTER COULOMB KIRILMA KRTER
ve arasnda dorusal bir iliki olduunu varsayyor.

max
YUMUAK (NL) KL
AIRI KONSOL
KUM
DE KL (c- soil) tan

t

an = =
= +
= s c
s
s
c

YUMUAK KLLERN KAYMA DRENC (NL KL) YUMUAK KLLERN KAYMA DRENC (NL KL)

= s c
tan

= s

c
AIRI KONSOLDE KLLERN KAYMA DRENC (OC KL) AIRI KONSOLDE KLLERN KAYMA DRENC (OC KL)

tan = + s c
( ) tan

= + s c u
c

c

YATAY DZLEMDE
SRTNME
(KAYMA DRENC)
Blok
W
N
Yzey
1-Yanal itki yok (dengede)
W R
S
S

W R
tan = =

1-Yanal itki yok (dengede)

2-Yanal itki var
Hareket yok
(srtnme direniyor)
3-Yanal itki var
Hareket var
(srtnme yenildi)
N
R

d
N
R
S
S

max

=
=
S
Alan
W
Alan

KESME KUTUSU DENEY KESME KUTUSU DENEY

KESME KUTUSU DENEY KESME KUTUSU DENEY
KESME KUTUSU DENEY KESME KUTUSU DENEY
Yk
Kayma Yzeyi
Drenaj Delikleri
Poroz
Ta
KESME KUTUSU KESME KUTUSU
DENEY DENEY
Yk (P) Yk (P)
Yanal tki (S)
(Sabit deil)

=
S
Alan
=
P
Alan
ZEMNLERN KESLME ZEMNLERN KESLME
ESNASINDAK DAVRANILARI ESNASINDAK DAVRANILARI
Sk kum
Ar konsolide (OC) kil

Gevek kum
Normal konsolide (NL) kil
Hafif OCR killer (OCR2-3)

KESME KUTUSU DENEYNDE KESME KUTUSU DENEYNDE

NORMAL GERLME NORMAL GERLME -- KAYMA DRENC KAYMA DRENC

Kesme Hareketi
Normal Gerilme
kumda c=0 an tan t = = + c
KESME KUTUSU KESME KUTUSU
DENEY DENEY
1. NUMUNE 1. NUMUNE
=100 kPa =100 kPa
Yanal tki (S)

100
58
= =
= =
P
kPa
Alan
S
kPa
Alan

58
=200 kPa =200 kPa
Yanal tki (S)
KESME KUTUSU KESME KUTUSU
DENEY DENEY
2. NUMUNE 2. NUMUNE

115
200
115
= =
= =
P
kPa
Alan
S
kPa
Alan

=300 kPa =300 kPa

Yanal tki (S)
KESME KUTUSU KESME KUTUSU
DENEY DENEY
3. NUMUNE 3. NUMUNE

175
300
175
= =
= =
P
kPa
Alan
S
kPa
Alan

PROBLEM PROBLEM
Zemin rnekleri zerinde yaplan kesme kutusu deneyinde aadaki sonular
alndna gre, bu zeminin trn tahmin ediniz.
100 200 300

max
58 115 175

c=0 =30
Zemin Tr KUM

100 200 300

58
115
175
0
30 =
PROBLEM PROBLEM
Zemin rnekleri zerinde yaplan kesme kutusu deneyinde aadaki
sonular elde edildiine gre; bu zeminlerin trn tayin ediniz.
(kPa) 100 200 300 Simge

1
(kPa) 62.5 124.9 187.6

2
(kPa) 185.4 226.7 265.1

EKSENL EKSENL
HCRE HCRE HCRE HCRE
KESME KESME
DENEY DENEY
YK,
deviatr deviatr
Ykleme Pistonu
EKSENL HCRE KESME DENEY DZENE EKSENL HCRE KESME DENEY DZENE
Ykleme Bal
Plexiglas Hcre
Zemin Numunesi
Koruyucu Membran
Vana
Hcre Basnc,
33
Halka Conta (O-Ring)
Porz Ta
Drenaj
Boluk Suyu Basnc m
(u (u
ww
))
EKSENL HCRE KESME DENEY EKSENL HCRE KESME DENEY
YK,
deviatr deviatr

d
Vana

Hcre
Basnc

33

33

33
3

d
1

1 3
= +
d

EKSENL HCRE KESME DENEY EKSENL HCRE KESME DENEY
EKSENL HCRE KESME DENEY SONULARI EKSENL HCRE KESME DENEY SONULARI

3

3

1

1

PROBLEM: PROBLEM: Drt adet eksenli hcre kesme deneyi sonucu aada
verilmitir. Kayma direnci parametrelerini hesaplaynz. Eer bu zemin
kesme kutusunda 200 kPa lk normal bir gerilmede kesilecek olsa idi
kayma direnci ne olacakt?

3
(kPa) 50 100 200 300

1
(kPa) 150 300 600 700
kiden fazla deney sonucu olduu iin grafik zm yapmalyz

30
0
c=0 =30
tan 0 200 tan30 115 = + = + = c kPa
50
100 150 200 300 600 700

PROBLEM: PROBLEM: Deney sonular tabloda verilen kum zemin iin, 100 kPa normal
gerilme altnda kayma direncini hesaplaynz.
deney sonucu verildiinden grafik zm uygun olacaktr. deney sonucu verildiinden grafik zm uygun olacaktr.
Deney No Hcre Basnc (kPa) Deviator Gerilme Byk Asal Gerilme (kPa)
1 100 277.5 377.5
2 200 524.0 724.0
3 300 770.0 1070.0
1 3
=
d

3

1 3
= +
d

100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
(kPa)

(
k
P
a
)
100
200
300
400
500 =34
c=0 ve =34: KUM; q
u
=0 olur.
tan 0 100 tan34 67.5 = + = + = s c kPa
200

PROBLEM PROBLEM Bir kil numunesi zerinde yaplan eksenli konsolidasyonsuz-drenajsz
(UU) deneyinde aadaki sonular alnmtr. Buna gre; zeminin trn, kohezyonunu
ve kayma direnci asn bulunuz.
DeneyNo
Hcre Basnc
3
(kPa)
Deviatr Gerilme
d
(kPa)
Byk Asal Gerilme
1
(kPa)
1 100 140 240
2 200 135 335
3 300 150 450
1 3
=
deviatr

100 200 300 400
100

deerlerinden ortalama bir doru geirilir

=0
Zeminin Tr: Normal Yklenmi Kil
70 67.5 75
71
3
+ +
= = c kPa
SERBEST BASMA DENEY SERBEST BASMA DENEY
Ar Konsolide (OC) Kil Ar Konsolide (OC) Kil
Yumuak (NL) Kil Yumuak (NL) Kil
Krlma Zarf (kabul)

2
=
u
q
c
u
q
kiIIerin Serbest usmu Deneyine S5re Ayrm
kvum q
u
{kPu}
ok Yumuok Zb
Yumuok Zb-b0
Orfo Iofi b0-I00
Iofi I00-Z00
ok Iofi Z00-400
Serf 400
PROBLEM PROBLEM:: Bir kil numunesi zerinde tek eksenli serbest basma deneyi (UC)
yaplmtr. Kilin direndii maksimum yk 127 N ve bu esnada dey boy ksalmas 0.8
mm dir. Silindirik zemin numunesi 38 mm apa ve 76 mm boya sahiptir. Buna gre
mohr dairesini iziniz ve drenajsz kayma direncini (s
u
) tayin ediniz.
11-- Yenilme annda numune alann hesapla: Yenilme annda numune alann hesapla:
2 2
4 2 0
0
4
4 2
0.038
11.3 10
4 4
0.8 11.3 10
0.01 11.4 10
76 1 1 0.01

= = =

= = = = = =

o z
z
o z
D
A m
A
A m
H

22-- Yenilme annda asal gerilmeleri hesapla: Yenilme annda asal gerilmeleri hesapla:
3
' 0 = UC de evre Basnc Yok
3
3
1
4
' 0
127 10
111.4
11.4 10

= = =

UC de evre Basnc Yok

P
kPa
A

33-- Drenajsz kayma direncini (s Drenajsz kayma direncini (s

uu
) hesapla: ) hesapla:
1 3
111.4 0
55.7
2 2

= = =
u
s kPa

44-- Mohr dairesinde gster: Mohr dairesinde gster:

55.7
111.4
PROBLEM PROBLEM:: Bir zeminin q
u
deeri 130 kPa olarak veriliyor. Ayn zemin q
u
ya
edeer hcre basncnda eksenli olarak denendiinde llen deviatr gerilme
230 kPa ise bu zeminin kayma direnci parametrelerini bulunuz ve trn
belirleyiniz.
1- Serbest basma deneyinde
3
=0
1
130 = =
u
q kPa
2-
3
=130
1 3
130 230 360 = + = + =
d
kPa
Analitik Analitik zm zm
1 3
2
130 0 2
360 130 2
= +
= +
= +
N c N
N c N
N c N

200
Grafikten c=50 kPa (kohezyon)
=16 (kayma direnci as) bulunur.
Zemin tr c- zemini
0
2
360 130 2
230
1.769
130
ta
1
n 45 1.769
2
13
6
0 2 49
= +
= =

= + =


=
=
= c kP
N
N
c a
c N
N
N

50 = c
100 200 300 400
100
PROBLEM PROBLEM:: Serbest basma dayanm q
u
=100 kPa olan yumuak kil ve kayma
direnci as =30 olan kum iin - diyagram izerek krlma zarflarn iaretleyiniz.
Bu zeminlerin
d
=20 kN/m
3
ise yzeyden 5 m derinlikte kayma direnci denklemlerini
yaznz.
Kum Kum

NL Kil NL Kil
Kayma direnci denklemleri Kayma direnci denklemleri
100
50
2 2
= = = =
u
q
NL KL s c kPa
tan tan 5 20 tan30 57.7 = = = = KUM s z kPa

100
0
30 =
PROBLEM: PROBLEM: Aada kesiti verilen zeminden alnan numuneler zerinde
eksenli kesme deneyi yaplmtr. Buna gre kesitte a) efektif gerilmenin,
b) kayma direncinin derinlikle deiimini gsteren dorularn iziniz.
UU Deney Sonular ( UU Deney Sonular (
deviatr deviatrmax max
))

33
100 100 200 200

d( d( SP SP))
70 70 140 140

d( d( CH) CH)
59 59 55 55
KUM KUM
2 m
3 m
8 m
YASS
3
18.5 / =
n
kN m
3
22.1 / =
d
kN m
3
18.7 / =
d
kN m
a) EFEKTF GERLME a) EFEKTF GERLME
KUMDA KUMDA
( )
2
5
2 18.5 37
37 3 22.1 9.81 73.9
= =
= + =
m
m
kPa
kPa

KLDE KLDE
( )
13
73.9 8 18.7 9.81 145.1 = + =
m
kPa
KL KL
b) KAYMA DRENC b) KAYMA DRENC
KUMDA KUMDA
1 3
2 = + N c N



3(SP)
100 200

d(SP)
70 140

1(SP)
170 340
1 3 max
= +
deviatr

1 3
2
2
340 200
170 100
100 170 1.70
tan 45 1.70
2
15 tan15
= +
=
=
= =

= + =


= =
N c N
N
N
N N
N
s

100 200 300 400

100
170 340
0
15 =
0
59 5
0
5
2
30
2
30
.11 0.037
+



=
= = +
= =
u
P
c
s c veya
c
I
kPa
s c kPa

KLDE KLDE

3( CH)
100 200

d( CH)
59 55

1( CH)
159 255
1 3
= +
d

100 200 300 400

100
0
0 =
30 c kPa
Efektif Gerilme, Efektif Gerilme,
Kayma Direnci, s Kayma Direnci, s
100 200 300 400
159 255
2 m
3 m
8 m
3
18.5 / =
n
kN m
3
22.1 / =
d
kN m
3
18.7 / =
d
kN m
37 2 18.5 =
74 37 3 (22.1 9.81) = +
145 74 8 (18.7 9.81) = +
tan15 = KUM s
30 = =
KL
s c kPa
9.9 37 tan15 =
19.8 74 tan15 =
30 = = s c
30 = = s c