ZEMNDE GERLMELER

ZEMNDE GERLMELER
1. zarlk, suyun etkisi, oluum sras ve
sonrasnda edinilen doal gerilmeler.
2. Zemin - d yk (temel) ara yzeyinde 2. Zemin - d yk (temel) ara yzeyinde
beliren taban basnlar.
3. D yklemeden zemin kitlesi iinde
oluan kitle gerilmeleri.
AIKLAMALAR
Normal Gerilme ( ): Birim alana etkiyen ve
bu alana dik (normal) olan yke denir.
Normal gerilmeler bir malzemeyi ya
sktrmaya ya da uzatmaya zorlarlar.
Zeminler sadece skma gerilmelerine
direnebilirler, ekme gerilmesi almazlar. direnebilirler, ekme gerilmesi almazlar.
Kayma Gerilmesi ( ): Birim alana etkiyen ve
bu alana paralel olan yke denir.
Asal Gerilmeler (
1
,
3
): kayma
gerilmelerinin sfr olduu dzleme etkiyen
normal gerilmelerdir.
GERLME (STRESS)
Gerilme kuvvetin alana blnmesiyle elde edilir.
Zeminler sadece skma gerilmesi alr, ekme gerilmesi
almazlar.
+F
2
F
(kN/m )
+
=
H
o D
o
+F
2
2
F= Kuvvet (kN)
A=
F

Alan (m )
(kN/m )
A
+
=
P/ A =
P P
A
2
BRM BOY DETRME
ZORLANMA (STRAIN)
Birim boy deitirme (zorlanma): deformasyon miktarnn (boy deiiminin)
orijinal boyuta (ilk boya) blnmesiyle bulunur. Enine veya boyuna olarak
% cinsinden ifade ediliyor.
+F
=
x

=
z

2
x

H
o
D
o
+F
z

=
x
x
o
D

=
z
z
o
H

1
=

o
z
A
A

1m
GEREK GERLME
Zemin iinde bu dzlemde gerek gerilme nedir ?
Kum stunu, planda 1 m x 1 m
10 m ykseklik,
k
=16.25 kN/m
3
.
Toplam arlk=16.25x10x1x1=162.5 kN, 1m
2
lik temelde

Dey Gerilme =
z
=162.5 kN/m
2
(kPa)
Temelde gerek gerilme >>>
z
= 162.5 kN/m
2
1
0
m

k
162.5 kN
GEREK GEREK
GERLME
TOPLAM GERLME ( ) ve EFEKTF GERME ( )
normal gerilmesine maruz bir eleman grlmektedir. Zemin denge iin
gerilmesinin aksi ynnde adna toplam gerilme denilen ve deeri ya eit
olan bir gerilmeyle karlk verecektir. Bu diren veya reaksiyon; zemin
danelerinin birbirlerine kontak yapt noktalardan iletilen efektif gerilme ()
ile boluklarda bulunan su tarafndan (boluk suyu basnc, u
w
) karlanr.

w w
u u = +

=

Efektif gerilme prensibi zemin

mekaniinin en nemli prensiplerinden

mekaniinin en nemli prensiplerinden
biridir. Zeminde deformasyonlar efektif
gerilmenin bir fonksiyonudur (toplam
gerilmenin deil). Su kesme gerilmeleri
alamayacandan; efektif gerilme
prensibi sadece normal gerilmelere
uygulanr, kesme gerilmelerine
uygulanmaz. Efektif gerilme zemin
iinde bir dzleme etkiyen ortalama
gerilmedir, gerek gerilme deildir.
w
u
su
dane


ZEMNDE TOPLAM GERLME
z

z n
z (kPa) =
z

Herhangi bir yatay dzlemdeki toplam gerilme derinlik boyunca o

noktann zerindeki arln toplamna eittir.
X
X
z
z

X
X
z
YASS
Z

ZEMNDE EFEKTF GERLME

,

w w
z
w
d
z z
u z
z
u
=
=

=
w
u
su
dane
Zemin danelerinin birbiri zerine yklenmeleri sonucu bir dzlemde beliren
ortalama gerilmedir.
Bir zemin ktlesi iinde danelerin birbirleriyle olan kontak noktalarndan
ilettikleri gerilmeye efektif gerilme denir.
w z z
z k z
kuru z

= =
dane

X
X
z
KURU ORTAM
hava
Z

k z z
.z (kPa) = =
Kuru ortamda toplam gerilme efektif gerilmeye eittir
dane
BATIK ORTAM
z d
Boluk Suyu Basnc
u .z
Toplam
(-)
Gerilme
.z (kPa)
=
=
d

z
YASS
z

( )
z
d w
w z
d
w w
w
u .z
Efektif Gerilme

.z

(-)
u
.z
. .z z
=
=
=

=

w w
u .z =
X X
z

w
u
su
dane
TABAKALI ZEMN
xx n 1 d
Toplam Geri
Boluk Suyu Basnc
lme
.h .z

u .z
= +
=

x
w
x
n 1 d w
n 1
xx
n 1
w
w
d w
Efektif Gerilme


.h .z
u .z
u
.
.h ( ).z
.h .z
z
=
= +
= +

=
+

YASS
RNEK-1
3
17 kN/m
n
=
A, B, C ve D noktalarnda toplam gerilme, efektif gerilme ve boluk suyu
basnlarn hesapla, Derinlie gre gerilme diyagramlarn iz.
3
18 kN/m
n
=
3
20 kN/m
d
=
3
18.5 kN/m
d
=
KUM
KL
YASS
KAYA
ZM-1
w
wA w
wB w
2
A A w
2
B B w
2
A n
2
B
u
u .z 0
u .
u 51 kN/m
u 87 kN
A NOKTASI
B NOKTASI
C NOK
.z 17 3 51 kN/m
17 3 18 2 87 kN/m
z 0
TA
/m
SI

= = =
=

= =
= =
= +
= =
= =
+ =
3
17 kN/m
n
=
3
18 kN/m
n
=
=
KUM
YASS
2
C
w
w
C
2
C
w
C
C NOK
17 3 18 2 20 1 107 kN/m
u .z 9.81 1 9.81 kN/
TA
m
u 107 9.8
SI
=
=
= + + =
=
= =
2
wD
2
2
D D w
w
2
D
1 9
u .z 9
D N
.81
OKTASI
3.5
7.19 kN/m
u 153.25 34.34 118.9
34.34 k
17 3 18 2 20 1
N/m
18.5 2.5 153.25
1 kN
N
/
/
m
k m
= = =

=
= =
= + + + =
=
2
D
17 3 18 2 (20 9.81) 1 (18.5 9.81) 2 KIS .5 ACA 118.9 k / : 1 N m = + + + =
3
20 kN/m
d
=
3
18.5 kN/m
d
=
KL
KAYA
GERLME DYAGRAMLARI
Yzey A B C D Taban
Toplam Gerilme, 0 51 87 107 153.25 199.5
Bouk Suyu Basnc, u
w
0 0 0 9.81 34.34 58.86
Efektif Gerilme, 0 51 87 97.19 118.91 140.14
Toplam
Gerilme
Boluk Suyu
Basnc
Efektif
Gerilme
153.25
34.34
118.91
KUM
KL
KAYA
NCE SS I:
w
I
I
2 9.81 7 22 173.62
u (2 7) 9.81 88.
85.33
9
k
2
Pa
=
=
= + =
+ =
YASSDA DN ETKS
Su seviyesi yzeyden 2 metre stte bulunurken (SS-I) yzeyden 5 metre
aaya dyor (YASS-II), efektif gerilmedeki art ne olur?
5 m
2 m
SS-I
SW
3
d
3
k
22.0 kN/ m
17.5 kN/ m
=
=
SONRA YASS II:
w
II
II
5 17.5 2 22 131.5
u 2 9.81 19.6
1
2
11.88

kPa
=
= + =
=
=

Su seviyesindeki dten:
I II
26.55 kPa = =
2 m
5 m
YASS-II
x x
k
17.5 kN/ m =
KILCAL BLGEDE GERLMELER
YASS
MH
x x
d

D
h
1
( - )
h
w
Boluk Suyu
Basnc
D d 1
w w w
w
1
w
d
1
D
1
u (h h )
h
(h )

h h
=
=
=
+

MH
( + )
SLTTE YASS DNN ETKS
YASS-II
MH
3
d
18 kN/ m =
A
3 m
(-)
(+)
5 m
3 m
YASS-I
YASS-I
YASS-II
(+)
B
YASS-I

A
B
3 (18 9.81) 24.57
11 (18 9.81) 90.09
= =
= =

A
A
B
A
54 ( 49.05) 103.
u =-5 9.81=
8 18 3 (18 9.81
05
-4
) 16
3 1
8
8
9.0
4
5
.5
5
7

= +
=
= =

=
=
ARTEZYEN KOULLARDA EFEKTF GERLME
A w 2 w 2
3
B C
4
H
h h 0
h
2
h
h h =
= =
=
+ +

SS
CH
A
h
2
h
11
h
12 h
13
h
4
/2
h
4
KAYA KAYA
CH SP
4
C C
w1 w 11 2 3
4
w2 w 12 2 3
w3 w 13 2 3 4
w1 w2 w3
H 3 S
4
C w d 3
P w 1
2 d
u (h h h )
h
u (h h h )
2
u (h h h h )
u u u
h
h
h h
2
h h
2
= + +
=
=
=
+ + +
= + + +
+
=
+ +

=
d CH

SP d SP

B
C
h
3
h
4
/2
Piyezometre
h
4
u
w1
u
w2
u
w3
uu
ww
PROBLEM 2. Kesidi verilen zeminde efektif gerilme diyagramn iziniz.
MH MH
SP SP
GW GW
YASS YASS

dd
=22.5 kN/m =22.5 kN/m
33

nn
=21.5 kN/m =21.5 kN/m
33

dd
=19 kN/m =19 kN/m
33

nn
=17.8 kN/m =17.8 kN/m
33

dd
=24 kN/m =24 kN/m
33

kk
=19 kN/m =19 kN/m
33
1m
2m
0.5m
1m
ML ML
CH CH
SP SP
ANAKAYA ANAKAYA

dd
=18.5 kN/m =18.5 kN/m
33

kk
=17.5 kN/m =17.5 kN/m
33

dd
=18.3 kN/m =18.3 kN/m
33

kk
=17.5 kN/m =17.5 kN/m
33

dd
=21 kN/m =21 kN/m
33

kk
=19 kN/m =19 kN/m
33
1m
2m
1.5m
Piyezometre Piyezometre
PROBLEM 2. Kesidi verilen zeminde efektif gerilme diyagramn iziniz.
MH MH
SP SP
GW GW
YASS YASS

nn
=21.5 kN/m =21.5 kN/m
33

nn
=17.8 kN/m =17.8 kN/m
33

kk
=19 kN/m =19 kN/m
33
1m
2m
0.5m
1m
Boluk Suyu
Basnc
0
0
0
Toplam
Gerilme
1x21.5: 21.5
21.5+2x17.8: 57.1
57.1+0.5x19: 66.6
Efektif
Gerilme
21.5-0: 21.5
57.1-0: 57.1
66.6-0: 66.6
ML ML
CH CH
SP SP
ANAKAYA ANAKAYA

dd
=18.5 kN/m =18.5 kN/m
33

dd
=18.3 kN/m =18.3 kN/m
33

dd
=21 kN/m =21 kN/m
33 1m
2m
1.5m
2x9.81: 19.62
3.5x9.81: 34.34
8x9.81: 78.48
8x9.81: 78.48
66.6+2x18.5
=103.6
103.6+1.5x18.3
=131.05
131.05+1x21:152.05
103.6-19.62: 83.98
131.05-34.34
=96.71
131.05-78.48
=52.57
152.05-78.48
=73.57
PROBLEM 3. Verilen zemin kesidinde SS I
de ve YASS-II deyken A, B, C
noktalarnda efektif gerilmeleri hesaplaynz.
GW GW
MH MH
SP SP
CH CH
YASS YASS--II II
SS SS--II
3m
3m
5m
2m
5m

dd
=22 kN/m =22 kN/m
33

kk
=20.4 kN/m =20.4 kN/m
33

dd
=18.2 kN/m =18.2 kN/m
33

kk
=16.3 kN/m =16.3 kN/m
33

dd
=20 kN/m =20 kN/m
33

ss
=26.5 kN/m =26.5 kN/m
33
ww
nn
=%28 =%28
AA
BB
CC
=
= = = =

= = = =
= + = + =
= + = + =
s
s s s s
s
w
w s
s
d w s
s w
Vs 1 Kabul
M
V M V 1 2.7 2.7
M
w M w M 0.28 2.7 0.756
M
M M M 0.756 2.7 3.456
V V V 1 0.756 1.756
ANAKAYA ANAKAYA
= + = + =
= = = =
s w
3 d
d
V V V 1 0.756 1.756
M 3.456
1.97 9.81 19.32 kN/m
V 1.756
= =
= + =
= +

+ + =
A
B
C
3 9.81 3x9.81 0
3 (22 9.81) 2.5 (18.2 9.81) 57.55 kPa
3 (22 9.81) 5 (18.2 9.81) 2 (20 9.81) 2.5 (19.32 9.81)
SS
12
I'
2.

6
d
8
eyken
kPa
=
= + =
= + + +

A
B
C
0
3 20.4 2.5 18.2 131.22 kP
YASS-I
a
3 20.4 5 18.2 2 (20 9.81) 2.5 (19.3
( 2.5 9.8
2 9.81)
1
1
I
9
' deyk
6.3
)
en
6 kPa
3m
SS SS--II
PROBLEM 4k. Verilen zemin kesidinde suyun SS-I ve YASS-II dzeylerinde bulunmas
durumu iin gerilme diyagramlarn tabaka snrlarna gre iziniz
CH CH
MH MH
2m
4m
1.5m

dd
=21.78 kN/m =21.78 kN/m
33

kk
=18.52 kN/m =18.52 kN/m
33

dd
=17.17 kN/m =17.17 kN/m
33

kk
=12.85 kN/m =12.85 kN/m
33
3x9.81: 29.43
29.43+2x21.78: 72.99
72.99+4x17.17: 141.67
0
Toplam
Gerilme
0
3x9.81: 29.43
5x9.81: 49.05
9x9.81: 88.29
Boluk Suyu
Basnc
Efektif
Gerilme
29.43-29.43: 0
72.99-49.05: 23.94
141.67-88.29: 53.38
0
SS-I Durumu:
YASS YASS--II II
( ( -- ))
==
CH CH
KAYA KAYA
SP SP
5m
1m

dd
=18.44 kN/m =18.44 kN/m
33

dd
=21.09 kN/m =21.09 kN/m
33
0.5m
w
3 9.81 2 21.78 4 17.17 5 18.44 1 21.09 254.96 kPa
u
SS I' deyken
9.81 (
98.00 k
1.5 3 2 4 5 0.5) 156.9
P
6kPa
a
=
=
+ + + + +
= + + +

+ =
=
141.67+5x18.44
=233.87
233.87+1x21.09=254.96
9x9.81: 88.29
14x9.81
=137.34
(1.5+3+2+4+5+0.5)x9.81: 156.96
233.87-137.34
=96.53
233.87-137.34
=76.91
254.96-156.96: 98
YASS-II Durumu:
CH CH
MH MH
3m
2m
4m
1.5m

dd
=21.78 kN/m =21.78 kN/m
33

kk
=18.52 kN/m =18.52 kN/m
33

dd
=17.17 kN/m =17.17 kN/m
33

kk
=12.85 kN/m =12.85 kN/m
33
YASS YASS--II II
0
Toplam
Gerilme
Boluk Suyu
Basnc
Efektif
Gerilme
0
2x18.52: 37.04
37.04+4x17.17: 105.72
-4x9.81
=-39.24
0
0
37.04-0: 37.04
105.72-0: 105.72
0
37.04-(-39.24): 76.28
CH CH
KAYA KAYA
SP SP
5m
1m

dd
=18.44 kN/m =18.44 kN/m
33

dd
=21.09 kN/m =21.09 kN/m
33
0.5m
105.72+5x18.44
=197.92
197.92+1x21.09=219.01
5x9.81
=49.05
(1.5+3+2+4+5+0.5)x9.81: 156.96
197.92-49.05
=148.87
197.92-156.96
=40.96
219.01-156.96: 62.05
w
2 18.52 4 17.17 5 18.44 1 21.09 21
u 9.81 (1.5 3 2 4 5 0.5) 156.96kP
9.01 kP
62.0
a
5 kPa
a
=
= + + + =
= + + + + + =
KRTK HDROLK EM
w
w
u
u =
=

=
=

+

=
+
w w
xx w w d
w
w
w
h
Hidrosta
u (h L
L
tik D B
)
eng
h
e
+
w d w
L h
=
=

w
w

d
( ) L
L
L
B
h

C
h
= + + u (L h h)
Su seviyesi ' ye doru artyor
(efektif gerilme ne zaman 0' a decek
C
)
w
=0

KUM KUM
A
h
w
L
Tayc zellik kayb
KAYNAMA:
Laminer Trblans
ii
CR
= + +
=
=

=

=

=


+ +


w w w
w w

xx w

CR
w
s
CR
w
u (L h h)
u h
L . h 0
L . h =0
L . h
h
L
i =
1 Gs 1
i = 1
1 e 1 e
PROBLEM 6. ekilde gsterilen siltte taban stabilitesi kaybolmadan ne
kadar kaz yaplabilir?
MH MH
h 0 x
1.5m
7 m
H=7-x
=
=

w
w
u
u
=0
SP SP
ANAKAYA ANAKAYA

=
=
=


=

m
w
a
w
x
MH
h
9.81 8.5
0
x 4.51 m
H 7 4.51 2
x
18.5 x
.49 m
7 m

dMH dMH
=18.5 kN/m =18.5 kN/m
33
x
SP Kum SP Kum
EK SORU: Sert kilde geni bir temel ukuru alyor. Kilin suya doygun birim hacim arl 19.50
kN/m
3
dir. Kaz derinlii 6 m' ye vardnda tabanda ykselme ve kabarma meydana geliyor. Bundan
hemen sonra yaplan sondajlarda 11 m derinlikte artezyen durumunda basnl su tayan bir kum
tabakas bulunuyor. Kazya balamadan nce kuma piyozemetre yerletirilseydi belirecek su dzeyi
ne olurdu.
11 m
9.9 m 9.9 m
CH Kil CH Kil
6 m
1.1 m 1.1 m
SP Kum SP Kum

=
=

=
w C
w
w
H w
h
9
5
1 .81 h
h 9
9.
0
5 5
.9 m
=
=

w
w
u
u
=0
= = Piyezometrik Ykseklik 11 9.9 metre yzeyden aa 1.1 da
EK SORU. Gl altnda bulunan zemin su dzeyinin 6 m dmesiyle aa
kyor. nceki ve imdiki gerilme diyagramlarn iziniz.
I) DOAL DURUM
0 =
A
24.57 =
B
kPa

A
~9.8Ix3~Z9.43 kPo
u
A
~9.8Ix3~Z9.43 kPo

8
~9.8Ix3+I8x3~83.43 kPo
u
8
~9.8Ixo~b8.8o kPo
A
B
47.54 kPa =
C
51.09 kPa =
D

C
~9.8Ix3+I8x3+I9xZ.b~I30.93 kPo
u
C
~9.8Ix8.b~83.39 kPo

D
~9.8Ix3+I8x3+I9xb+Z0x0.b~I88.43 kPo
u
D
~9.8I(3+3+3+b)~I37.34 kPo
C
D
I) DOAL DURUM
II) YASS 6 m dyor, silt klcal doygun, artezyen durumu sryor

A
~0
u
A
~-9.8Ix3~-Z9.43 kPo
29.43 kPa =
A

8
~I8x3~b4 kPo
u
8
~0

C
~I8x3+I9xZ.b~I0I.b kPo
u
C
~9.8IxZ.b~Z4.b3 kPo

D
~I8x3+I9xb+Z0x0.b~Ib9 kPo
u
D
~9.8I(3+3+3+b)~I37.34 kPo
76.97 kPa =
C
54 =
B
kPa
21.66 kPa =
A
B
C
D
21.66 kPa =
D
II) YASS 6 m DK