Yaynlayan: Ankara niversitesi KASAUM Adres: Kadn Sorunlar Aratrma ve Uygulama Merkezi, Cebeci 06590 Ankara

Fe Dergi: Feminist Eletiri Cilt 2 Say 2 Eriim bilgileri, makale sunumu ve ayrntlar iin: http://cins.ankara.edu.tr/
Osmanl Kadn Dergileri ve Erkekler Dnyas Dergisi Mithat Kutlar evrimii yayna balama tarihi: 20 Aralk 2010

Bu makaleyi alntlamak iin: Mithat Kutlar, Osmanl Kadn Dergileri iinde Erkekler Dnyas Dergisi, Fe Dergi 2, no. 2 (2010):1-15. URL: http://cins.ankara.edu.tr/nali.html

Bu eser akademik faaliyetlerde ve referans verilerek kullanlabilir. Hibir ekilde izin alnmakszn oaltlamaz.

2 Osmanl Kadn Dergileri iinde Erkekler Dnyas Dergisi Mithat Kutlar*

Erkekler Dnyas

Kadn sorunu yalnzca Osmanlda deil dnyann her yerinde temel bir toplumsal sorun olagelmitir. Osmanl kadnlar bu sorunun zmnde erkeklerin dayanmasn nemsemiler, Osmanl erkekleri de kimi zaman modernist korumac sylemin iinden, kimi zaman da dna karak onlara destek vermeye almlardr. rnein Osmanl kadn hareketiyle beraber anlan Kadnlar Dnyas gazetesini karan Ulviye Mevlan'n ei Mevlanzade Rfat kadn hareketlerinin g kazand tm lkelerde, kadn hareketlerinin erkekler tarafndan da desteklendiini vurgulam; buna bal olarak kadn ve erkein birlikte mcadele etmesinin nemine vurgu yapmtr. Bu makale, Mevlanzade Rfat', dnemin erkek aydnlarnn almszlna dm ve baz geleneksel kadn rollerini korumaktan yana fikirler beyan etmi olsa da Osmanl feminist yaznna yapt nemli katklaryla ne kan ahsiyetlerden biri olarak anlatacaktr. Anahtar szckler: Mevlanzade Rfat, Erkekler Dnyas, Osmanl kadn hareketi, evlilik, dergiler Men's World journal among Ottoman women's journals Women's problems have been a major social problem not only in the Ottoman empire but also worldwide. Ottoman women have seen solidarity with men as a part of the solution for this problem. Ottoman men, alternatively, have complied with this vision sometimes from within a modernist, paternal-protective discourse and sometimes by trying to challenge this discourse. Mevlanzade Rfat, who was the husband of a woman who published the Women's World -the journal that has been synonymous with Ottoman women's movement- Ulviye Mevlan, was one of these men. He emphasized that in order for women's movement to be empowered, men should support the movement, and that this was the case in all countries where the movement has excelled. This article introduces Mevlanzade Rfat as one of the male characters who contributed to Ottoman feminist media even though he struggled with the dilemmas of the male entelegensia of his time. Key words: Mevlanzade Rfat, Men's World, Ottoman women's movement, marriage, media

Giri Merutiyetle birlikte Osmanl toplumunda, birok konuda olduu gibi yazn hayatnda da serbestleme grlr. Bu serbestlik ortamnda gelien nemli hareketlerden biri de kadn hareketidir. Kadn hareketinin, zellikle stanbul merkez bata olmak zere evre ehirlerde etkileri grlr. Bu etki zellikle kadn yaznnn ortaya kmasna neden olur. Bu durum, ksa zaman iinde kadn yaznnn da geliimini salad. Avrupada olduu gibi Osmanlda da kadn-erkek arasndaki sosyal ve kltrel egemenlik ilikilerini tartmaya aan Kadn hareketi, ok gemeden, kadnlarn gayretiyle de olsa erkek aydnlar tarafndan da destek grr. O dnemin erkek yazarlarnn, kadnlar iin ngrd destek daha ok iyi bir e olma veya annelik rollerini daha doru bir ekilde ifa etme noktasnda olsa da, bu destek zamanla daha feminen bak alarna doru evirilebilmitir. Kadn hareketine yakn duran ve desteini sunan pek ok nemli aydn 1 olduunu da belirtmek gerekir. Bu aydnlarn birou Osmanl toplumunda kadn hukukuna ve kadnlarn sosyal haklarna dair fikirlerini eserlerinde iledii gibi bazlar da kadn mcadelesine dorudan katk sunmak amacyla dergi karmay tercih etmitir. Bu noktada, gazete kararak kadnlarn toplumsal mcadelesine katk sunmaya alm aydnlardan biri de Ulviye Mevlann2 ei ve ayn zamanda szkonusu almamzn konusu olan Mevlanzade Rfattr. Mevlanzade Rfatn bir say ile snrl kalan Erkekler Dnyas adl kadn dergisi, kadn sorununa erkek penceresinden bakmay seen ve kadn hareketine destek amacn tar. Merutiyet dneminde kadn meselesi karsnda erkek aydnlarn tavr genel olarak iki trl olmutur. Geleneki veya modernlemeci olan bu erkek aydnlardan modernlemecileri ise kadn meselesine sadece dnceleriyle katk sunan dayanmac

Avesta Yaynlar.

3 M.Kutlar erkekler1 ile bunun yan sra eylemleriyle de katk sunan aktivist erkek3 aydnlar olarak ayrmak mmkndr. Burada unu sylemek gerekir ki modernlemecilerin kadn meselesinde durduklar fikri pozisyon, kendilerini geleneki erkek aydnlardan ayrtrma ve farkl bir perspektife oturtma ilevini de ierir. Her iki tarafn da tavrn; ncelikle sradan vatanda olan erkeklere kar sonra da kendi aralarnda ne kardklar bir hiyerarik erkeklik mcadelesi/tutumu olarak deerlendirebiliriz. Bu erkeklik giriimlerini, son kerte de ise dnemin kadn hareketine kendini olumlayan bir erkeklik abas olduunu belirtmek gerekir. almamzda bu balamda deerlendirilecek bir erkeklik portresi olarak Mevlnzde Rfat ksaca tantmaya, sonra da kard dergi vesilesiyle snrl da olsa kadn sorununa ilikin fikirlerine deinmeye alacaz. Mevlnzde Rfat (18691930) Osmanlnn nemli entelektellerinden Mevlnzde Rfat Sleymaniye Krtlerindendir. Uzun yllarn stanbulda geiren Krt aydn, kard Serbesti adl gazete araclyla daha ok bir gazeteci olarak tannmtr. ttihat ve Terakkinin iktidarda olduu yllarda deiik gazetelerde ttihat ve Terakki kart eletirel yazlar kaleme alan Mevlnzde Rfat, bu uurda uzun srgn yllarn gze alan, birka kez saldrlara dahi hedef olan mcadeleci gazetecilerden birisidir. ttihat ve Terakki partisinin oligarik iktidarndan rahatszlk duyan Rfat, ayn zamanda ittihat hkmetin, ok seslilii bastran tutumunu da sert bir dille eletirir. Bu nedenle ittihatlarn filedii, kara listeye ald biri olur. lm tehditlerine maruz kalr. Hatta ttihat ve Terakki kart fikirleriyle tannan Serbesti gazetesinin bayazar Hasan Fehminin, Mevlnzde Rfat sanlarak ldrld belirtilir.4

ehid muhterem Hasan Fehmi beyin son resmidir: Serbestden Merutiyet ncesinde Sultan Reatn taraftar olduu ne srlerek 12 yl hapis ve srgn cezasna arptrlr, Yemene srlr. Merutiyetin ilan edilmesiyle stanbula dnen Mevlnzde Rfat hislerini gerekten bir byk bayram olan 23 Temmuz 1908 tarihi yceltilmeye layktr. Bu muazzez gnn hayat veren rzgr, bizi de binlerce siyasi madur gibi tam 12 sene hapisten hapse, srgnden srgne srklendikten sonra son srgn yerimiz olan Yemenin Sana ehrindeki sefil yaantmzdan kurtard eklinde ifade etmitir. stanbula dndnde arkadalaryla birlikte nce Hukuk- Umumiye gazetesinin ynetimini ele alr, sonra da arkada Hasan Fehmi ile birlikte Serbesti gazetesini karr.2 Bu kez de 31 Mart vakas meydana gelir, olayda etkisi olduu nedeniyle ikinci kez 10 yl srgn cezasna arptrlr.5

Abdullah Cevdet, Rza Tevfik, Selahattin Asm, Ahmet Cevat, Celal Nuri, Ziya Gkalp, Baha Tevfik bunlar arasnda gsterilebilir. 2 Mevlanzade Rfat. Mevlanzade Rfatn Anlar, stanbul: Arma yaynlar, 1992, 1112.

Erkekler Dnyas

Mevlanzade Rfat 31 Mart vakasnn gereklemesinde rol olduunu dnenlere kar da konumaktan kendini alkoymaz ve olayn tertipilerini de iddetle eletirir: Askeri ayaklanmay hazrlayp dzenleyenler, alak ve yreksiz olduklar kadar ihtilal kurallarndan da habersizdiler. htilaller hakknda okuduklar bilgileri de eksikti. htilalin nasl idare edileceini bilmiyorlard. te byle miskinler 31 Mart ayaklanmasnn tertipisiydiler. Her biri kendisini bir ihtilal kahraman sayyordu. Tehlikelerle dolu siyaset sahnesinde aktrlk yapmaya kalkmlard. Netice ne oldu? Utan!... Bo yere dklen kan 6 te yandan Mevlanzada Rfat, merkezi ynetim biiminin ve tek merkezden toplumun tamamna dayatlan uygulamalarn, toplumun her kesimine ayn fayday salamadn savunmaktadr. Osmanlnn merkezi ynetiminin sorunlu olduunu vurgular ve toplumu oluturan farkl etnik yaplarn ihtiyalarna artk cevap vermediini ifade etmektedir. Ynetim teorisi konusunda, dnemin fikir adamlarndan Prens Sabahattinin ynetim anlay olan dem-i Merkeziyeti teorisine yaknlyla da biliniyordu. dem-i Merkeziyeti ynetimin Osmanl halklar ok etnikli yaps nedeniyle- iin ideal bir ynetim biimi olduunu savunan Mevlanzade Rfat gereke olarak unlar syler: Evet biz gryorduk ki Yakova'da bulunan bir Arnavut ile Necd'de bulunan bir Vahhabi'nin; stanbul'da bulunan efendi ile Yemen'de bulunan bir Zeydi'nin; Selanik'te bulunan bir Yahudi'yle Hicaz'da bulunan bir Bedevi'nin; Konya'da bulunan bir Trk ile Sleymaniye'de bulunan bir Krt'n; Adalar'da bulunan bir Rum'la Van'da bulunan bir Ermeni'nin sosyal ve ruhsal durumu, gelenek ve grenekleri bir deildir. Merkezi ynetim, bir kanun hkmn bu eitli unsurlar zerinde ayn etki ve kuvvetle uygulama kabiliyetine sahip deildir. Evet biz, kanunlarn, kavimlerin rf ve adetleri gz nne alnarak dzenlenmesini ve btn unsurlarn yalnz 'Osmanl' yce ad altnda kkl surette balanarak birletirilmesini ve bu suretle teden beri var olan kavimler aras anlamazlklarn giderilmesini istiyor, kavimlerin birliine gre vilayet dairelerinin geniletilmesi ona gre de kanunlar dzenlenmesini esas buluyorduk."7 Baz kaynaklarda ise kendisinden zaman zaman sz edilen Mevlanzade Rfatn, erif Paann ttihatlara kar yrtt mcadeleyi destekleyerek, Onunla birlikte baz rgtlenme ve yayn almalarn yrtt belirtilmektedir. Mevlanzade Rfat, erif Paann 1909 ylnda kurduu Islahat Esasiye-i Osmaniye Frkasnn kurucular arasnda yer alr. 1909 ylnda yurtdna kmak zorunda kalan Mevlanzade Rfat, burada erif Paann maddi desteiyle daha nceleri stanbulda yaymlanan Serbesti gazetesini yeniden Pariste yaymlar. Bu gelime ile erif Paann prestijini gazete araclyla medya araclyla canl tutmak istedii sylenebilir. Kanmca erif Paa, bu prestijin oluumundaki Mevlanzade Rfatn roln tam olarak grememitir. nk belli aralklarla kan Serbesti gazetesini Avrupada karma planlar, erif Paa ve Mevlanzade Rfat arasnda ba gsteren anlamazlk nedeniyle fazla uzun srmez, baarszla urar. Anlamazlk alacak verecek ilikisi konusundadr. Bu yllarda yurtdnda zor ortamlarda yaayan muhaliflerin ekonomik skntlar kendilerini g durumda brakr. Mevlanzade Rfat, anlarnda erif Paann kardei Fuat Paadan alnan 800 liralk bir borca da deinir. Mevlanzade Rfat, anlarnda erif Paa ile olan anlamazl konusunu Bilno adl kitabnda ele aldn belirtir.8 erif paa ile yaad anlamazlk sonucu Serbesti gazetesinin Paris aya baarszla urar ve msra gider. Msr hkmeti de kendisine eitli zorluklar yaratr ve snr d edilir. Yunanistana gemek zorunda kalan Mevlanzade Rfat, Atinada Faruk ve Cihat adl ta basma gazeteleri karmaya balar. Merutiyetle birlikte stanbula dnen Mevlanzade Rfat affedilerek, Serbesti gazetesini yeniden yaymlamaya

5 M.Kutlar devam eder.9 Yaam boyunca birka kez srgn cezasna arptrlan Mevlanzade Rfat, son srgn 10 srasnda yaama veda eder. Yazlarnda realist tavryla da dikkat ekmitir. Realist ve dnsz bir tavr ile dorular savunmann bir basn mensubunun temel grevi olduunu; matbuatta yani basn dnyasnda meslek sahibi olmak isteyenlerin kamuoyuna kar birok grevleri vardr. Btn olaylarn hakikatini aramak, bulmak ve zaman geldiinde de kamu vicdanna arz etmekle ykmldrler. szleriyle vurgulamtr.11

Serbesti sahibi Mevlanzade Rfat Bey serbestden Elbette ok ynl bir kiilie sahip olan Mevlanzade Rfatn kadn hareketine katk niteliindeki giriimleri apayr bir neme sahiptir. Mevlanzadenin Osmanl hadn hareketine yapt nemli katklardan biri de Osmanl ilgili kurumlarna bavurarak Belks evketin teyyare ile uuunu salayan giriimleridir. Buna gre o dnemlerde Rus kadn pilotu Terekova uzay yolculuu yapmak cesaretini gsterdii iin tm Rusyada ve dnyada kadnn itibarn ykseltir.3 te Ulviye Mevlan, bakan da olduu Mdafa-i Hukuk-u Nisvan Cemiyetinin buna benzer bir icraatta bulunmasn kadnlarn hem ulusal hem de uluslar aras kamuoyunda seslerini duyurabilmeleri asndan nemli gryordu. Ayn zamanda Osmanl kadnlarnn gelien bilim dnyasna seyirci kalmad da bylece kantlanacakt.4 te Nuriye Ulviye Mevlan da bu neticeyi istiyordu. En sonunda cemiyet yelerinden Belks evket hanmefendinin uaa binmesine karar verilir. Belks evket hanmefendi uaa binme isteini Mevlnzde Rfat ve Ahmet Sreyya Bedirhann vekletinde, 5 birinci kolordu komutan olan Cemal Paaya iletir. Cemal Paann bu istei kabul etmesi zerine 18 Terin-i Sani 1329 da (18 Kasm 1913) Belks evket, babasnn elini per ve cemiyet azalarnn alklar arasnda; Teyyare Okulundan Fethi Bey adndaki pilot tarafndan kullanlan askeri uakla uar.6 Belks evket Hanm, Beyolu, Pangalt, Hrriyet-i Ebediye Tepesi, Boazii ve skdar zerinde uar.7 Byk bir merasimle Belks evket Hanmn uaa bindirilmesi ve bu uu ile Belks evket hanmn stanbul semalarnda dolamas, Avrupa basnnda da byk yank uyandrr. Bu uu vesilesiyle kadnlk cesur olmak, vatan- mukaddesimizi cesaret kurtarr. Kadnlk ancak cesaretle teali eder eklinde beyanlarla Trk kadnlarnn da cesaretli olduu vurgulanr. Dier yandan kadnlarn hayata dair tm sorunlarda olduu gibi, vatan savunmasnda da cesaret ve azimlerinden hibir
Adile Ayda. Kadn gazetesi. 13 Aralk 1965, 15 Serpil akr. Osmanl kadn hareketi, stanbul: Metis Yaynlar, 1996, 59. 5 Mevlanzade Rfat dndaki ahs Krt aydnlanmasnda ve Krt hareketinin balamasnda rol oynam Bedirhan Beyin torunu Ahmet Sreya Bedirhan Beydir. 6 akr. Osmanl kadn hareketi, 60. 7 Baknz: Kadnlar Dnyas imzasyla Belks evket Hanm Kzmz Utu, Kadnlar Dnyas 119, 23 Terini Sani 1329, 2-3 ve Ruen Zeki. Bizde Hareket-i Nisvan, Nevsal-i Milli, stanbul, 346.
3 4

6 Erkekler Dnyas zaman dn vermeyecekleri gsterilmeye allr.8 Merutiyete birlikte Osmanlda kadnlar, bir hukuk mcadelesine balarken, hkim kadn erkek ilikilerinin geleneksel kurulu biimlerini de eletirmeye balarlar. Kadnn toplumsal statsnn yeniden inas iin yazn hayatnda etkili mcadele veren kadn gazeteleri yaynlanr. Bunun yan sra erkeklerin de kadnlara dair sk sk yaz yazmaya balad bir dnemdir, bu. Mevlnzde Rfat da bu srece bir gazete karmakla katk sunmann gereine inanmtr. Mevlanzade Rfat kendi dneminde kadnlarn kurtuluuna nem veren aydnlardan biridir. Osmanl kadn hareketi merutiyet yllarnda Mevlanzade Rfat Abdullah Cevdet, Ziya Gkalp gibi aydnlarn da byk desteini kazanr. Mevlanzade Rfat, erkeklerin bu konudaki sorumluluklarn kendilerine hatrlatmak amacyla Erkekler Dnyas adl bir dergi karr. Serpil akr, Osmanl kadn hareketi hakknda yazd nemli eserinde bu dergi hakknda Rifat Mevlan, kadn hukukunu, kadn haklarn savunmu, bu amala Erkekler Dnyasn karmtr9 demektedir. Mevlnzde Rfat, Kadnlar Dnyas ve Erkekler Dnyas arasndaki sosyal uurumu amak ve yaknlamay salamak iin kadn haklarn savunan bir gazete olan Erkekler Dnyasn karmtr. Bu konuda Rfat unlar syler: Biz dnyada yalnz bir nsanlk Dnyas grmek isteriz. Bunun iin de kadn, erkek bir seviyede olmas, her bir umur ve hususta mterek bulunmas, iktiza eder. te bu maksadn temini iin btn kuvvetimizle alacaz. mit ederiz ki tabaka-i mnevvere; genlik bize daima mzahir bulunacaktr te yandan Mevalnzde Rfat, Erkekler Dnyasnn amacn ise, kadnlar dnyas ili Erkekler Dnyasn tedrici [yava yava] olmakla beraber seri admlarla birbirini takip ederek [yaklatrma] nsanlar Dnyasn vucuda getirmek olduunu ifade etmektedir12 Mevlanzade Rfatn Osmanl kltr, siyaset ve yazn hayatndaki rol byk olmutur. Birok Parti, gazete ve dernek kurmu olmasna karn, Mevlanzadenin hayatyla ilgili hala yeteri kadar bilgiye ulalm deil. Osmanl basnnda prestijli bir yer edinmi olan aydnn, zellikle ailesi, srgn hayat ve zel hayatyla ilgili bilgilerin yok denecek kadar az oluu da artcdr. te yandan Mevlanzade Rfat, kinci Merutiyet dnemi sonrasnda arlk kazanacak, Osmanl feminist hareketine de katk sunan nemli Krt aydnlarndandr. Mevlanzade Rfatn, kadnlarn toplumdaki talihsiz konumlarnn iyi ynde dnmne katk amacyla Erkekler Dnyas adl bir dergi kardn daha nce belirtmitik. Dergi tek sayyla snrl kalmtr. Sz konusu derginin neden tek say ile snrl kald ayr bir alma konusu olabilir, fakat biz bu tek say vesilesiyle Mevlanzade Rfatn Osmanl kadn hareketini de ilgilendiren fikirlerine ksaca ele alalm.

Erkekler Dnyasnn Knyesi 19 Ocak 1913te kan Gazetenin kapandaki yazdan da anlalaca gibi gazete, aydnlk yolda ilerleyen, Osmanl genlerine/aydnlarna armaan edilmektedir: sahaifimiz kadnln kadr kymetini ilim, ilim ve fen ve edebin ulviyetini takdir eden mnevver Osmanl genleri asarna kadedir 13

Erkekler Dnyas Erkekler Dnyas dergisinin bu saysnda, bayaz niteliindeki iki sz(s:2) adl yaznn Mevlanzade Rfat tarafndan yazld, kullanlan sluptan anlalmaktadr. Gazetede bn-i Azize Sina Raite ait Tabii dnelim(s:34) ve bnsselim Sleymana ait ebabet/genlik(s:8) adl yazlar yer almaktadr. Yazarnn
8

Kadnlar Dnyas imzasyla Belks evket Hanm Kzmz Utu, Kadnlar Dnyas 119, 23 Terini Sani 1329, 3. akr, Serpil. Osmanl Kadn Hareketi. Metis yay. stanbul 1996

7 M.Kutlar belirtilmedii yazlarn Mevlanzade Rfat tarafndan yazldn dnyoruz. nk daha nce kard Serbesti Gazetesinde de ayn slupta yazlm birok isimsiz yaznn kendisine ait olduunu tespit ettik. Gazetede yer alan ve yazarlar belirtilmemi yazlar unlardr: Mesut bir aile nasl teekkl eder(s:56), Sefahat- Sefahatten(s:67), Genlerimizin gen kzlarmz ifal yolunda takdim etmekte olduklar muaaka mektuplarndan numune(s:7). Gazetede ayrca iki ilan sayfas da mevcuttur. Erkekler Dnyasnda Kadn Meselesi Mevlanzade Rfat kendi dneminde kadn sorununa kafa yoran sayl aydnlardan biridir. Osmanl kadn hareketi merutiyetle birlikte Mevlanzade Rfat, Abdullah Cevdet, Ziya Gkalp gibi nemli aydnlarn byk desteini kazanr. Mevlanzade Rfat, gazetecilik tecrbesini bu alana da kazandrmak ve kadn cephesine erkekler zerinden katk sunmak iin bir gazete karr. Kadn sorunlaryla ilgili olarak erkeklere, sorumluluklarn hatrlatmak amacyla Erkekler Dnyas adl dergiyi 14 karan Mevlanzade Rfat, kadn hukukunun, kadn haklarnn savunulmas gerektiini; nk kadnlarn toplumsal zne olarak grmezden gelindiini ifade etmekte ve bu amala Erkekler Dnyasn kardn belirtmektedir. te yandan Mevlanzade Rfat, gazetenin adnn Erkekler Dnyas olmasndan dolay yanl anlalmamas gerektiini dile getirerek, sanldnn aksine kadnlarn toplumsal yaama eklemlenmesine vurgu yapan bir gazete olduklarna deinir: Erkekler Dnyas, saha-i matbuata atld ve vazifesine balad. htimal ki bu isimden, Erkekler Dnyas isminden (Kadnlar Dnyasna) kadnlarn cihad- meruane, zad bir mevki, zad bir meslek takip olunaca zan olunsun, erkeklerin srf erkeklik, hayatta srf erkeklerin mcadelede bulunmas maksatlar hatra kalsn. Hayr! Erkekler Dnyas, bu takm fikir ve itikad takip etmez ve etmeyecektir.15 Kadn haklarnn mdafaas gazetenin en ayrt edici niteliini oluturmaktadr. Bu konuda yazda, kadnlarn hakl mcadelesinin yannda olacaklarn, kadnlarn zerinde kurulmak istenen tahakkmlere kar direnip, cahil tabakann dncelerini dntrmeye alacaklarn dile getirirler.16 Fakat byle bir gazeteye ihtiya duymalarnn sebeplerinden birinin de dnemin kadn yazar ve aydnlarnn, rahatlkla bahsedemedikleri bir takm zel durumlarn ve meselelerin varl olduunu ifade etmektedir.

Erkekler Dnyas (19 Ocak 1913): Kapak Mevlanzade Rfat, kadnlar iin daha mahrem saylan bu konularda erkek penceresinden bakma imkn yaratmay bu gazete vesilesiyle salamay dnmtr. Bu durumu Kadnlar Dnyas, intiar ediyor, hem de kmil muvaffakiyetle Kadnlar Dnyas kadnlarn muhta olduklar hayatn, hrriyetin istihsaline alyor. Fakat baz misal, itimaiye vardr ki Kadnlar Dnyasnn muhterem muharireleri [yazarlar] o meseleleri

8 Erkekler Dnyas tamamyla serbest olarak terih [ama] edemiyorlar. Serbest kalem yrtemiyorlar. Nezaket seviyeleri icab olarak syleyemiyorlar. Erkekler Dnyas, kadnlarn bu ihtiyacn da dnecek ve mnevver tabakann mezahiretiyle megalelerini halle muvaffak olacaktr.17 eklinde ifade etmitir. Mevlanzade Rfat kadnlarn Osmanl toplumsal hayatnda, zerine gidemedii veya rahatlkla bahsedemedii meselelerde erkekler olarak rol stleneceklerinden bahseder. Erkekler Dnyas olarak, erkeklerin gzyle grlmesi ve irdelenmesi gereken kadn meselelerini, kadnlar lehine grmeye alacaklarn vurgulamaktadr. Mevlanzade Rfat Bey, dnemin feminist gazeteleriyle de ilgili olan bir Osmanl aydndr. Kadn yaznnda ok nemli bir yere sahip olan ve Osmanl kadn hareketinde etkili olmu Kadnlar Dnyas gazetesinin karlmas iin gazetenin kurucusu olan ei Ulviye Mevlan Hanma fikir verir. Kadnlarn hak ve hukuk mcadelesine duyarl olan Mevlanzade Rfat, Kadnlar Dnyas ve Erkekler Dnyas arasnda bir kaynamay salayarak bu yolda bir insanlk dnyas oluturmann peindedir. Anlalyor ki erkek ile kadnn birbirine indirgenemez farkllklar arz ettii dncesini radikal dalizmi- Mevlanzade Rfat, iddetle eletirmektedir. Kadn ve erkein ortak dnyasn insanlar dnyas olarak tasarlayan M. Rfat, amacnn da zaten bu tarz bir kltrel ve fikri dnyay, toplumsal anlamda yaratmak olduunu dile getirir. Byle bir fikri dnyadan kast, tm tikel farkllklardan arnm olan ve tmel ortaklklar ifade eden bir nsanlk Dnyasdr.10 te yandan, Mevlanzade Rfat, byle bir ortak dnyann yaratlabilmesinin, ancak ve ancak hayatn tm kurumlarnda, hayatn her kulvarnda kadn ile erkein ayn kltrel ve siyasal olanaklarndan; ayn zgrlk haklarndan eit bir ekilde faydalanmas suretiyle mmkn olabileceini sylemektedir: Bunun iin de kadn, erkek bir seviyede olmas, her bir umur ve hususta mterek bulunmas, iktiza eder. te bu maksadn temini iin btn kuvvetimizle alacaz. mit ederiz ki tabaka-i mnevvere; genlik bize daima mzahir bulunacaktr11 Erkekler Dnyas dergisinin, kadn erkek eitliinden dn verilemeyeceine ilikin tutumunu, aile hayat ile cemiyet hayat arasndaki byk uurumu ortadan kaldrmann ancak bu yolla mmkn olabileceine ilikin inanlarna dayandrmak pek mmkn. Dergide, kadnlar ile erkekleri eit irfan ile donatma amacnda olduklarn ve bunun iin de toplumsal mcadelelerinden dn vermeyeceklerini dile getirirler.18 Kadn sorunu yalnzca Osmanlda deil dnyann her yerinde temel bir toplumsal sorun olagelmitir. Bu sorunlarda erkeklerin de dayanma iinde olduu unutulmamaldr. Kadn hareketlerinin g kazand tm lkelerde, kadn hareketlerinin erkekler tarafndan da desteklendiini vurgulayan Rfat; buna bal olarak kadn ve erkein birlikte mcadele etmesinin nemine vurgu yapmaktadr. Ona gre toplumsal hayatn ilerlemesi ve insancl bir hayat anlaynn hkm srmesi iin kadnlarn verdii mcadelede erkeklerin de katk sunmas gerekecektir. nk tek boyutlu; kadnla snrl bir kadn hareketinin ok fazla ilerleyemeyeceini vurgular. 12 M. Rfat, kadnlarn, hayat mcadelesinde nemli bir yer igal ettiklerini ve gn getike kadnlarn toplumsal ilerlemedeki neminin de buna bal olarak grnrlk kazandn ifade eder. Ayrca kadnlarn, toplumsal eletiride yer almalarnn nemine de vurgu yapmaktadr. Kadna dahi erkekler gibi hukuku yermek erkekler gibi mcadele-i hayatta serbest brakmak lzumu idrak edilmitir. Dnyaya bir gz gezdirelim. Btn insanlar teali yolunu tutmu ilerliyorlar. Hatta dikkat edilirse kadnlarn bu tealide daha ziyade muvaffak olduklar, daha ziyade terakki ettikleri, terakki etmek istidatn hazrladklar grlr. u son zamanlarda tecellileri harikulade bir dereceye vard. Anlamalyz ki bizim imdiye kadar kadnlk hakknda dncelerimiz, tatbik ve icra ettiklerimiz gayet yanl iddetler, gayet makul tazyiklerdir. 13 Her eyden nce Osmanlda da erkeklerin dnyas kamusal iken kadnlarn dnyas zeli temsil etmekteydi. Kadnlk, mahremdi ve ailenin iinde yer alyordu. Hareket alan daraltlan ve eve mahkm edilen kadnlar, dar bir evrenin iine sktrlmt. Bu nedenle de kadnlarn, toplumsal yaamdaki rol nemli lde snrlanm ve toplumsal retimin dnda tutulmulard. Mevlanzade Rfat, Osmanl kadnlarnn byk ounluunun kamusal alandan soyut yaamaya mecbur brakldn ve hkim kltrel ve hukuki hayatn egemenliinden dolay bask altnda bulunduklarn ifade etmitir. Batda kadnlarn itimai hayatta ok ok ileride olduklarna ve her alanda erkeklerle yarr seviyeye ulatklarna deinmektedir. Lakin Osmanl kadnnn, hak etmedii artlarda yaadn, bu durum ise
10

Hulasa maksadmz kadnlar dnyasyla erkekler dnyasn tedrici olmakla birebir seri admlarla birbirlerine takip ederek nsanlk Dnyasn vcuda getirmektir. Biz dnyada yalnz bir nsanlk Dnyas grmek isteriz. ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 11 ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 12 Bugn dnyann her tarafndan, hatta inde, Japonyada bile vucud-u ailenin, vucud-u ilmiyenin, velhasl ademiyet ve insaniyetin tek bir ayakla/kadnla tealiye doru yryemeyecei anlalmtr. ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 13 ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2.

9 M.Kutlar erkekler ve millet adna bir utan tekil ettiini dile getirmektedir: milel saire kadnlar hayatta erkeklerle rekabet edecek bir tarzda ilerlemelerine mukabil, biz kadnlarmz durduruyor ve hapis ederek atalete mahkm ediyoruz. Artk anlamalyz ki bu bize pek ayptr.19 Mevlanzade Rfat, toplumda kadnlarn hak ettikleri konuma ulamalarn ok nemsiyordu. Birey olarak kadnlarn, toplumsal rollerini rahat ve zgr bir ekilde tesis edebilecek aamaya gelebilmelerini, millet olarak ve insaniyet asndan ne kadar ilerlediimizin gstergesi olacan dile getirir. Ona gre kadnlar, hayatn her alanna eit bir ekilde katlma olanaklarna ulatklarnda ve muasr medeniyet -rasyonel aydnlanma- seviyesine ulatklar zaman o toplum gerekten ileri bir toplum olacaktr.20 Rfat, Osmanl kadn sorununda, tek zmn kadn ve erkein sosyo-kltrel ve siyasal dayanmasndan getiine inanr. Kadnlarn erkeklerin desteiyle daha kolay ykseleceini dnr. Hayat birlikte ve eitliki bir hukuk ile omuzlamakla mreffeh olunacan ifade etmektedir: Emin olalm: kadn ve erkek, kadn ve erkein tabaka-i mnevveresi el ele vererek alrsa memleketimizin muhta olduu inklab fikri ve itimaiye kolaylkla vucuda getirilir 21 Sonuta, ikincil bir kadere terk edilmi Osmanl kadnnn sosyal hayattaki deeri ve yerinin ykseltilmesi gerektiini dile getirir. Aksi takdirde toplumun ilerlemesini olanakl klan dier ayann eksik olacana iaret eder. Kadnn ykselmesi ile ulusun ykselmesi arasnda zorunlu bir iliki olduunu ifade eder. Evlilik ve Aile Kurumu Osmanl kadn hareketinin en nemli taleplerinden biri aile kurumu ve evlilik akdinin yeniden deerlendirilmesi, incelenmesi gerektiidir.14 Bu talep kadn hareketine destek veren erkek aydnlarca da dillendirilir. Aile kurumunun/yapsnn derinlikli bir ekilde, eletirel bir incelemeye tabi tutmak gerektiini syleyen Mevlanzade Rfat, ayn zamanda aile kurumunun, insan ve toplum hayatnn en nemli kurumlarndan biri olduunu dile getirir. Aile hayatnn Osmanlda ok i ac bir gelime iinde olmadn ve geleneksel niteliinin yeterince incelenmediine vurgu yapar: Hi phe yok ki hayat- beeriyede, hayat- ferdiyede en mhim mesele aile tekilatdr15 bu nedenle yeni/modern ailenin kurulamadn syler. Evliliklerin ounlukla grc usulyle yapld Osmanl toplumunda, grc usulnn belirgin bir ekilde merutiyetle birlikte sorgulandn gryoruz. Mutlu bir hayatn ancak birbirini kendi iradeleriyle tercih eden iki insann birlikteliiyle mmkn olabilecei fikri etkili olmaya balar. Hatta mutlu evliliklerin yaplmas iin okullarda izdiva derslerinin konulmas dahi dnemin tartma konularndan birini tekil eder.16 Mevlanzade Rfat Osmanl yaznnda, evlilik gibi aile kurumunun da yeteri kadar incelenmediini ve bu durumun byk bir eksiklik ifade ettiini yazlarnda vurgulamtr. Kald ki Osmanl toplumunun, aile kurumu asndan sefil bir durumda olduunu belirtir. Buradaki sefaletten kast aileyi oluturan fertlerin rollerindeki geleneksel durum ve aile kurumunun grc usulyle kuruluudur.22 Aile kurumunun salam temellere dayanmamasn, evliliklerin ounlukla grc usulyle gereklemesine balyor. Birbirini tanmadan kr krne yaplan evliliin de sonuta mutluluk getirmesi de dnlemez demektedir: Cihan- medeniyette aile tekilat hususunda mahtaf kaideler, metnu-i asllar veza/tespit edilmitir ki beeriyeti saadete doru ve tabii yollarla sevk ediyor. zdivac simsarlar vastasyla akit ettirmek, birbirini hi grmeyen tanmayan iki vcudu kr krne birletirmek teden beri bizde cari olan bir usul izdivatr. Bu usul ile saadetli bir aile tekil edemiyor ve edemez Bunu artk bilmek ve teslim etmek lazmdr23. Aile kurumunun, geleneklerin zoruyla deil, sevgiye dayal zgr iradeyle birbirini seen iki kiinin kararyla kurulmasn savunmasyla Mevlanzade Rfatn modernleme taraftar olduu sylenebilir. nk modernleme srecinin nemli taleplerinden biri de sevgiye dayal bir evlilik ve ekirdek aile talebi olmutur24 Kiiler aras duygusal ve rasyonel anlamaya dayanan birliktelik olan evliliin, ayn zamanda herhangi bir duygusal ve zihinsel paylam olmadan gerekletiinde de ok sorunlu olacana inanmaktadr. Grcler araclyla kiinin, an -evlenecei kiiyi- tanmasnn ve sevmesinin problemli olacan, zdivata en byk rol oynayacak hisdir, fikirdir, mizatr Derece-i saniyede servet, camu mensub gibi maddi muvakkat eylerdir... Hisler fikirler mizalar, grcler vastasyla anlalamaz tayin edilmez. 25 Szleriyle dile getirir. Kadn ve erkein kuraca hayat, birbirlerini tanmaktan geer. Evlilik ncesi tanmann ve hatta flrtn gereine deinen Mevlanzade Rfat, bu srecin daha da uzun tutulmasnn iki taraf iin de daha faydal olacan savunur: Aile tekili istidad- tabbiyesine gelen iki vcud; erkek, kadn, bir surette terbiye-i
Aliye Cevat. Her eyden nce kavanin-i aileye, cihet-i merua-i mteekkilesini tedkik ve tetebbu edelim, Kadnlar Dnyas 40, 13 Mays 1329 [1912]. 15 Mesut Bir Aile Nasl Teekkl Eder?, Erkekler Dnyas 1, 56. 16 akr. Osmanl kadn hareketi, 202
14

10 Erkekler Dnyas itimaiye dairesinde birbirini grmeli, konumal Hatta grp konumakta bir sre devam edebilmeli... Zira zevc ve zevce, birbirini hissen, fikren, mizacen tanmadka mesut bir aile tekil edemezler. Buna artk insaf ile iman etmeli26 Kadn-erkek ilikilerinin geleneksellikten ve hkim geleneksel ahlakn basksndan kurtarmak amacyla yazlar yazan Mevlanzade Rfat, dnemin kadn hareketini de destekler. Erkekler Dnyas dergisi, grc usulyle kurulan evliliklere alternatif olmas amacyla, karlkl ve gnl rzasna dayanan birlikteliklerle ilgili baz resimleri de dergide yaynlamtr. Bu konuda, Mesut bir aile tekili safahatn meviser bir surette gsterebilmi olmak gayesi ile atideki resimleri vezai [yaynlamak] ettik27 denilmektedir. Ayrca Erkekler Dnyas dergisinde kullanlan resimlerin, merutiyet sonrasnda arzu edilen kadn erkek ilikileri hakknda da nemli fikirler verdii sylenebilir. Dergide kullanlan resimlerde batl yzlerin varl, Osmanl basnnda kiisel ilikilere dair, yerli yzleri kullanmann hala ho karlanmadn ve toplumsal bakn, yerli kareleri normal karlayacak dzeyde olgunlamadn gstermektedir. Resimlerle Kurgulanan Mesut Dnya Evi Osmanl toplumunun en gl kurumlarndan biri aile kurumuydu. Aile kurumu merutiyetle birlikte klm ve de deimi olsa da baz karakteristik niteliklerini srdrmtr. Bu deien nitelik modernleen Trkiyede; baba otoritesinden uzak mnevver erkeklerin kendilerine irfanen denk olduklar cumhuriyet kadnlaryla kurduklar aile biemiyle srdrlmtr. Yani Osmanldan modern Trkiye ye, baz fakllklarla da olsa ailenin korunduunu, aile kurmann ykselen deer olduunu unutmayalm. Merutiyetle birlikte gelien modern bak alarnn sonucu olarak ekillenen bu ailenin en byk zellii, iki tarafn da gnl rzasyla kabul ettii ilikinin sonucunda kurulan bir aile olmasyd. Bu ideal aile, Erkekler Dnyas dergisinde de resimlerle kurgulanan bir aile tarifidir. Belirtilen aile her eyden nce sevgiye, aka dayanmak zorundadr (Resim:1):

Birbirini grerek sevmi olan iki gen -genlerde hkim vesaik his olmak itibariyle- gayr ihtiyari birbirlerine yaklayor ve ak balyor (Resim:1) Grc usulne dayanarak yaplan izdivalarn geleneksel kuruluunu eletiren Mevlanzade Rfat, gnl rzasna dayanan birlikteliklerin ayn zamanda uygar olmann nemli gstergelerinden biri olduunu ifade etmektedir. Ayrca ailede kadn erkek ilikilerinde tatl dargnlklarn ve sorunlarn da olabileceini ama gnll ve paylaarak evlenenlerin bu sorunlar daha kolay atlattklarn dile getiriyor (resim:2):

11

M.Kutlar

Kanun-u tabiata itibaa mahkm olan insanlarn mukaddime-i Akn ihtirasat- ehvaniye takip eder. Terbiye-i medeniye ihtirasatn sebatn emir olduundan resimde grld gibi ufak dargnlklar naz ve istisnalar grlr (Resim:2) Aslnda bu bak as (Resim:2deki), ou kez ataerkil sylemin de ideolojik stratejisi olabilmektedir. zellikle iddetli geimsizlik srecinde, kadnlar boanmak istediklerinde karlatklar muhafazakr ve erkek egemen bir kltrel tutum, bu durumu yeteri kadar kantlamaktadr. rnein, bir kadn boanmak istediinde yakn evresinden durumu ho grmesi tlenir. te yandan bir kadna boanma bavurusu srasnda, emniyette ilgili memurun dillendirdii evliliktir bu canm, bazen kavgalar olur, siz de biraz ho grn gibi sylemler, her koulda kadnn zerinden aile bekasnn tabi ki sistemin ve kadnn edilgenliinin- fetiletirildiinin gsterir. Lakin Mevlanzadenin de iinde deerlendirilebilecei merutiyet sonrasndaki feminist tartmalarda ailenin, genellikle kurumsal olarak bir iktidar alan olarak deerlendirilmediini/tartlmadn gryoruz. Genellikle, ailenin kurumsal olarak yadsnmadn sadece nasl olmas gerektii ve ne ekilde yaplandrlmas gerektii tartlmtr. Bu nedenle de Erkekler Dnyasnda evlilik ile ilgili sorunlarn sebat ve medeniyet erevesinde zlebileceine dair ifadeleri, kurumsal olarak aile fetiizminin aksine; aile kuranlar rasyonel ilikilere zendirme abas olarak okuyabiliriz.

Nihayet mahrumiyet vesalden tevali eden mnazaat- akane, kz ifahen beyana hicab neviyesi olduundan tehriren akn vezaife-i medeniyet ve namusa davete mecbur eder ki o da erkek kzn izdivacn velilerinden talep etmesidir ( Resim:3)

12 Erkekler Dnyas Grld gibi (Resim:3) her eye ramen evlenecek kiilerin, velilerinden izin almas gerektiine iaret eden bir tutum sz konusu. Aslnda bu tutum gnmzde de hala geerliliini korumaktadr. Resimde, iki kiinin bir yandan medeniyetin gerei gibi birbirleriyle serbest grebilmeleri gerektii vurgulanrken te yandan bu ilikinin, medeni bir sorumluluun gerei olarak bir an nce velilerinin de onayn alarak evlilikle sonulanmas gereine vurgu yaplmaktadr. Dolaysyla merutiyetle birlikte grlyor ki, evlilik ncesinde flrtn gerekli olduu anlaynn, ancak bu sre fazla uzamad takdirde ho karlanmaktayd.

Yekdierini bylece grp seven, nihayet mer surette olan iki gencin ilk yam gramlar byle serapa server ve saadettir (Resim:4) Merutiyet dnemi dier kadn yaznnda olduu gibi, Erkekler Dnyas dergisi de zellikle grc evliliklere kar, sevgiye ve gnl rzasna dayanan ilikileri ne karr. Ve belki de en nemli nokta, aile kurmann hem toplumsal yaam ve ahlakn bekas iin, hem de mutlu olmann en nemli seenei olarak ne karlmasyd. Tabi ki bu aile, biraz da byk baba otoritesinden yaltlm bir ekirdek ailedir. Dier yandan derginin, ailevi sorunlarn zm konusunda yeniliki bir alm gsterirken, geleneksel bak asnn baz kalntlarndan hala kurtulamadn da sylemek gerekir.

Ak ihtimal ki eski iddeti muhafaza etmiyor. Fakat araya giren u mini mini yle bir rabtadr ki cesaret-i sevday, mesut bir hayat aileye kalb ediyor (Resim:5)

13 M.Kutlar nk evli iftler arasnda doan anlamazlk, geimsizliklerin ya da ilikideki kt gidiatn ocuk sahibi olmakla birlikte alabilecei vurgulanmaktadr (Resim:5). ocuun, ayrla ve kopua doru giden bir evlilikte raptiye grevi grdne iaret edilmektedir. Aslnda kadnlarn geleneksel konumlarnda birok adan modernlemeden yana gr beyan etmi Mevlanzade Rfat gene de klasik ataerkil bakn etkisinden tam olarak kurtulamamtr. En ak durumda, ailenin g kazanmasn ve kar kocann birbirleriyle olan sorunlarn doacak olan ocuklarla aabileceini dnmesi bu durumu aka gsterir. nk ataerkil kltrel kodlar da bu ve buna benzer anlaylar iinde barndrmtr.

Bunu takip eden u ikinci nihal- mr, zevc ile zevceden bu iki nev-i nihaln saadetini temin ailesini bekliyordu. Byle mesut ailenin mefkuresinde dedi kodular, hrnlklar kalmaz, grlmez, saadet mrn nihayetine kadar devam eder!...(Resim:6) Anlamazlk yaayan ve belki de ayrlmas gereken kar kocann durumuyla ilgili olarak sylenen bu klie bak as gnmzde de yaygndr. Yani Mevlanzade Rfat da Hatta ocuk says artka kar-kocann daha mesut bir birliktelik kurduklar ve mrn sonuna kadar saadetli bir sona varacaklar belirtilmektedir. Szleriyle ailede doan her sorunun doacak yeni ocukla alabileceini syleyerek Osmanl aydnnn da bir anlamda eksik duyarlln yanstmaktadr.(Resim:6). nk bu tr ailevi sorunlarda boanma da bir zm olarak sunulabilseydi o zaman bir ataerkil almszlk sz konusu olmayabilirdi. Bu durum da bir seenek olabilirdi. Sonu Kadn sorunu, aile ve evlilik gibi pek ok konu merutiyet ve sonrasnda Osmanl aydnlar tarafndan oka tartlmtr. Grld gibi bu dnemin tartmalarna, kard gazete araclyla nemli katklar sunmu olan Mevlanzade Rfatn; grlerini Erkekler Dnyas gazetesinin var olan tek says ile snrl kalarak ele aldk. Sonu olarak Osmanl kadn hareketinin etkin kadnlarndan biri olan Ulviye Mevlann faaliyetlerinin yakn destekisi olarak Mevlanzade Rfat, nemli bir feminist olarak karmza kmaktadr. Mevlanzade Rfat, merutiyet sonrasnda kendini aa karan ve klasik kurumlarn deimesi gerektii ynnde aba sarf eden Osmanl aydnlarn da temsil eden bir portredir. Bir yandan Osmanlnn aile kurumunda yenilikler yapmasndan yana tutum sergilerken ayn zamanda hala annelik veya anneliin yce bir vazife olarak vdn gryoruz. Bat kltrn hazmetme ve sindirme srecindeki skntlarla beraber farkllaan bu tutumlar, aslnda dnemin aydn elikilerinin bir yansmasdr. Fakat netice itibariyle Mevlanzade Rfat, dnemin erkek aydnlarnn almszlna dm ve baz geleneksel kadn rollerini korumaktan yana fikirler beyan etmi olsa da Osmanl feminist yaznna yapt nemli katklaryla ne kan ahsiyetlerden biridir.

Kadn meselelerine dair yazdklar yazlar ve yaynladklar baz almalaryla kadn Hareketine katk sunan dier baz aydnlarn banda Abdullah Cevdet, Rza Tevfik, Selahattin Asm, Ahmet Cevat, Celal Nuri, Ziya Gkalp, Baha Tevfik gibi isimler gelmektedir. 2 Nuriye Ulviye Mevlan (Civelek), 18931964 yllar arasnda yaam ve Osmanl kadn hareketinin nemli portrelerinden biridir. 3 Bunlar arasnda ise Mevlnzde Rfat ve Ahmet Sreyya Bedirhan gsterilebilir. 4 Ali Birinci. 31 Mart Vakasnn Bir Yorumu, Trkler-Osmanl ( Ansiklopedi) 13. cilt. S: 197 5 Rohat Alakom. erif Paa: Bir Krt Diplomatnn Frtnal Yllar. Avesta, 1998 stanbul. 6 Mevlanzade Rfat. 31 Mart bir htilalin Hikyesi, stanbul: Pnar yaynlar, 1996. 7 Mevlanzade Rfat'n Anlar, 91.
8 9

Rohat Alakom. erif Paa: Bir Krt Diplomatnn Frtnal Yllar. stanbul: Avesta, 1998.

Bkz: Alakom, erif Paa, 76 ve Mevlanzade Rfat'n Anlar, 91. Milli mcadele dneminde Atatrkn aznlk politikalarn eletirdii iin ve Atatrke hakaret ettii iddiasyla 150likler listesine dhil edilir ve srgne gnderilir. Suriyedeki srgn yllar 1930 da lmyle son bulur. 11 Rfat, Mevlanzade. 31 Mart bir ihtilalin hikyesi. Pnar Yaynlar. stanbul 1996 12 ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 13 ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 14 Bir dergi olarak kabul edeceiz. nk Yaynlanma sresi hakknda bir bilgi verilmemitir. Ve dnemin gazetelerinden daha kk ebatlarda yaynlanmtr. 15 ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 16 Erkekler Dnyasnn takip edecei gayelerin en byn kadnlk meselesi tekil edecektir. .Erkekler Dnyas beyhude tahakkmlere, vahi gururlara kaplan tabaka-i cahilenin efkar ve diman tenevir ve terbiyeye alarak, hukuk-u nisvan dahi daha vasi mukayesede mdafaa edecektir. ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 17 ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 18 Erkekler Dnyas hayatta kadnlardan ayrlmayacaktr. Kadnlarla erkekleri ayn seviyede ayn irfanda ayn hayat ve hrriyette yaatmaa paylaarak aile hayatyla cemiyet hayatn muntazam bir surette kalbi gayret edecektir., ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 19 ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 20 Pekl iman ederiz ki kadnlara hrmet ve mezahiret, vacibe-i ademiyettir. Kadn bir hayat itimaiyede tealisi en mhim bir ihtiya olan bir vcuttur. Ne vakit kadn teali ettirirsen mesaiyemize erik [ortak] eylersek o zaman milletimizin tealisi ihtiyalar, vastalar temin edilir., ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 21 ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2. 22 Hala bize gre biz arkllara gre, bu mesele ehemmiyetle tetkik ve talkiye ayandr. nk bu hususta biz sefil durumdayz., Mesut Bir Aile Nasl Teekkl Eder?, Erkekler Dnyas 1, 56. 23 Erkekler Dnyas, Mesut Bir Aile Nasl Teekkl Eder?, 56. 24 Serpil Sancar r. Trk modernlemesinin cinsiyet rejimi, Dou-Bat, 2004. 25 Mesut Bir Aile Nasl Teekkl Eder?, Erkekler Dnyas 1, 56. 26 Mesut Bir Aile Nasl Teekkl Eder?, Erkekler Dnyas 1, 56. 27 Mesut Bir Aile Nasl Teekkl Eder?, Erkekler Dnyas 1, 56.
10

Kaynaklar Alakom, Rohat. erif Paa: Bir Krt Diplomatnn Frtnal Yllar. stanbul: Avesta, 1998. Aliye Cevat. Her eyden nce kavanin-i aileye, cihet-i merua-i mteekkilesini tedkik ve tetebbu edelim, Kadnlar Dnyas 40, 13 Mays 1329 [1912]. Ayda, Adile. Kadn gazetesi. 13 Aralk 1965, 15. Birinci, Ali. 31 Mart Vakasnn Bir Yorumu, Trkler-Osmanl ( Ansiklopedi) 13. cilt. akr, Serpil . Osmanl kadn hareketi, stanbul: Metis Yaynlar, 1996. Mevlanzade Rfat. 31 Mart bir htilalin Hikyesi, stanbul: Pnar yaynlar, 1996. Mevlanzade, Rfat. Mevlanzade Rfatn Anlar, stanbul: Arma yaynlar, 1992, 1112. Ruen Zeki. Bizde Hareket-i Nisvan, Nevsal-i Milli, stanbul, 346. Sancar r, Serpil. Trk modernlemesinin cinsiyet rejimi, Dou-Bat, 2004. ki sz, Erkekler Dnyas 1, 6 Kanun-i Sani 1329 (19 Aralk 1914), 2.

Mesut Bir Aile Nasl Teekkl Eder?, Erkekler Dnyas 1, 56.