-1-

-2-

-3-

NSZ Kalite Politikamiz; Cografi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algilama konusunda Trkiyede; Kamu Kurumlari, Askari Kurumlar, zel Sektr ve niversite hizmet alanlarina kurumsallasmis bir is anlayisi ile, en ileri teknolojileri kullanarak, zamaninda, gvenilir, ekonomik ve sorunsuz bir hizmet sunmak ve bu hizmetlerin gelisimini ve srekliligini saglamaktir.

Bu anlayis ile hizmetlerimizi yerine getirirken, Cografi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algilama teknolojileri ile, projelerin gereklestirilmesi ve gelistirilebilmesi iin, Cografi Bilgi Sistemi ve Uzaktan Algilama yazlimlarinin imkan ve kabiliyetleri, bir organizasyon ierisinde ynticiden kullaniciya kadar tm personele egitilerek gsterilmesi gereklidir.

Sistemin Basarisi bu teknolojileri kullanacak personel ve yneticilerin egitimine baglidir. En nemli faktr bu konuda yetismis 'insan' dir.

Tm haklari saklidir/Copyright 2004/ All rights reserved. Bu kitabin bir blm veya tamami, Islem Cografi Bilgi Sistemleri ve Egitim Ltd. Sti. nin yazili izni olmadan, hi bir sekilde ogaltilamaz, kopya edilemez.

Dagitim Adresi Islem Cografi Bilgi Sistemleri ve Egitim Ltd.Sti. 13. cadde No:14 Beysukent 06530 ANKARA Tel:0 (312)235 64 90 Fax:0 (312)235 56 82 bilgi@islem.com.tr 1. Baski 2004

-4-

IERIK
Blm 1: Cografi Bilgi Sistemi ve Temel Kavramlar Cografi Bilgi Sistemi Nedir? Tanimi Veri Yapisi Cografi Bilgi Sisteminin Elemanlari Cografi Bilgi Sisteminin Genel Fonksiyonlari Veri Toplama Teknikleri Veri Depolama Formatlari Sorgulama Analizler Veri Grntleme ve Harita ikti Islemleri Blm Blm Blm 2: Temel Harita Bilgileri Harita lek ve Projeksiyonlar Harita Haritanin Tarihesi Haritalarda Ynler, Sapma Ailari ve Ai Birimleri lek Harita Projeksiyonlari Harita Referans Sistemleri 3: ArcGIS Teknolojisine Genel Bakis ArcGIS 9 Nedir? ArcGIS Desktop Nedir? ArcTool Box ve Model Builder ile Cografi Islemler ArcGlobe ArcView, Arc Editor, ArcInfo Nedir? ArcGIS Desktop iin istege bagli Modller ArcSDE Nedir? Temel ArcSDE Yetenekleri Neden ArcSDE ArcIMS Nedir? ArcGIS Engine Nedir? ArcGIS Server Nedir? 4: ArcMap Ortaminda Cografi Verilerin Incelenmesi ArcMape Giris Arcmap Ile Farkli Pencerelerde Veriyi Inceleme Find, Identify, Hyperlink, Bookmarks ve Diger Tools zellikleri 1 1 1 2 3 4 4 5 7 8 9 10 10 10 10 11 13 13 20 23 23 24 29 31 32 35 48 49 50 55 61 68 72 72 75 77

-5-

Blm 5: Veri Grntleme Fonksiyonlari 82 ArcMapde Raster Verilerin Grntlenmesi 82 Raster Veri Tipleri (Image ve Grid) 82 Ykseklik Verisini (Grid) Grntleme Ve Transparent zelligi 82 ArcMapde Layer Properties 86 Vektr Veri Tipleri (Shape , Coverages, Feature Class ve CAD) 86 Veri Grntleme zellikleri 87 Layer Properties 88 General, Display, Symbology, Fields Fonksiyonlari 88 Joins & Relates ve Symbology 92 ArcMapde Data Frame Properties 102 Coordinate System (On The Fly Projection) Fonksiyonu 107 Data Frame Clip to Shape Fonksiyonu 108 Blm 6: ArcMapde Semboloji Semboloji ktphanesi Yeni Bir Semboloji ktphanesi tanimlama New Fill Symbol New Line Symbol New Marker Symbol Blm 7: ArcMapte Etiketlendirme ve Kartografik retim Katmanlarin Etiketlendirilmesi (Labeling Features) Kartografik retim (Layout) Blm 8: Cografi Verilerin Sorgulanmasi ve Raporlanmasi Select By Attribute Select By Location Raporlamalar Grafikler 109 109 110 111 112 113 114 114 118 122 124 126 127 128 130 130 134 138 138 141 144 144 145 146 147 151 151 156 159

Blm 9: ArcMapde Veri Girisi Feature Editing Table Editing Blm 10: Feature olusturmada kullanilan diger aralar Yapilan Islem Sonucu Hedef Bir Layera Aktaran Islemler Yapilan Islem Sonucunu Ayni Layera Aktaran Islemler Blm 11: ArcCatalog Uygulamalari ArcCataloga Giris ArcCatalog Arayz Contents Viewda alisma ArcCatalog Ortaminda Grafik verilerin Yaratilmasi Feature Data Set Tanimlama Export&Import Fonksiyonlari ArcMapde Raster Verinin Rectify Edilmesi ArcCatalog Ortaminda Raster Veriye Projeksiyon Tanimlama

Blm 12: Veri Dnsm Fonksiyonlari 160 CAD Formatlarinin, Shape ve Feature Classa Dnsm Islemleri160 Noktasal lm Degerlerinin Grntlenmesi 165 Add XY Data Fonksiyonu 165

-6-

Blm Blm

13: GeoDatabasede Topoloji Kurallari 167 Topology 167 ArcCatalog Ortaminda Topoloji kurallarinin tanimlanmasi 168 ArcMapde Topoloji Fonksiyonlarinin kullanimi 171 Line zellik Tipinde Bir Katmanin, Polygon zellik Tipine Dnstrlmesi1 73 14: Diger GeoDatabase Fonksiyonlari Subtypes Domain RelationShips RasterCatalog ve RasterDataSet 174 174 174 184 189 198 198 199 200 202 202 203 205 207

14. Blm 15: ArcToolBox ve Model Builder ArcToolBox Model Builder ArctoolBoxda Mekansan Analizler Buffer Analizi Clip Analizi Overlay Select Model Builder Uygulamalari

-7-

Blm 1: Cografi Bilgi Sistemi ve Temel Kavramlar?

Cografi Bilgi Sistemi Nedir?

Gnlk yasamdaki her karar, cografi olgular tarafindan etkilenmekte, sinirlanmakta ve ynlendirilmektedir.

Tanimi Karmasik planlama ve ynetim sorunlarinin zlebilmesi iin tasarlanan; mekandaki konumu belirlenmis verilerin kapsanmasi, ynetimi, islenmesi, analiz edilmesi, modellenmesi ve grntlenebilmesi islemlerini kapsayan donanim, yazilim ve yntemler sistemidir.

Daha basit bir ifade ile, dnya zerindeki blgeleri tarif eden, verileri saklayan ve kullanan bilgisayar sistemi olarak da tanimlanabilir. COGRAFI BILGI SISTEMLERI, Mekansal verilere bagli szel bilgileri entegre bir sekilde depolayan bir yapiya sahiptir. COGRAFI BILGI SISTEMLERI, problemlerin zmnde etkin bir koordinatrdr.

-1-

Veri Yapisi Cografi veri yapisi temel olarak Mekansal ve Tanimlayici Bilgiler olmak zere iki gruba ayrilir. Mekansal veriler, zelliklerin yerini, seklini ve diger mekansal veriler ile iliskilerini belirler. Tanimlayici bilgiler ise zelliklere ait bilgilerin veri tabaninda tutulmasidir. Grafik Veriler

Grafik Olmayan (Szel) Veriler

Nok ta (Point)6

iz gi (Line)

Alan (Polygon)

zellik tipleri temel olarak Nokta, izgi ve okgen olmak zere gruba ayrilir. Bunlardan noktasal olanlar lokasyon belirler (tepe noktalari, elektrik direkleri, kuyu gibi). Sekli ve sinirlari ok kk olan birimlerin tanimlanmasinda kullanilirlar. izgisel zellikler birbirini takip eden ve alan olarak gsterilemeyen birimler iin kullanilir.(rnek: yol ve nehir,elektrik hatti gibi). okgen zelliklere ise ayni zellige sahip alanlarin gsteriminde ihtiya duyulur ( rnek yerlesim sinirlari, gller gibi). Bu zellikler gsterildikleri semboller ile harita zerinde birbirlerinden farkli anlamlar ifade ederler. Bu ayrimlar veri tabani bilgileri yardimiyla yapilir. Veri tabanina girilmis olan bilgiler vasitasiyla ayni zellik grubuna giren mekansal veriler birbirlerinden renk ve sembol olarak ayirt edilir. Bylece harita zerinde farkli bilgiler sunulmus olur.

-2-

Bu modelin temelinde, her biri, nehirler, yollar, jeolojik olusumlar, byk toprak gruplari, orman tr, yerlesmeler gibi cografi bilgiler ve zelliklerden olusan verilerin birbirinden bagimsiz olarak tanimlanmis tabaka veya kapsamlar olarak soyutlanmasi bulunmaktadir.

Cografi Bilgi Sisteminin Elemanlari Cografi bilgi sisteminin kurulabilmesi iin gerekli olan elemanlar: yazilim, donanim,veri tabani, yntemler ve insanlardir.

Ancak, sistemin basarisi bu teknolojileri kullanacak personel ve yneticilerin egitimine baglidir ve en nemli faktr bu konuda yeti mis insandir. s

-3-

Cografi Bilgi Sisteminin Genel Fonksiyonlari Cografi Bilgi Sistemilerinde ama Cografi bilginin; retimini, ynetimini, analiz ve network zerindeki dagitik veri tabanlarindan cografi verileri tm insanlarin paylasabilecegi profesyonel bilgi sistemi teknolojisini sunmaktir. ESRI, kullanicilarin ihtiyacini karsilayacak; kullanimi kolay, modern, fonksiyonel ve zmleri, leklendirilebilir platformlarda sunabilen ArcGIS teknolojisini retmistir. profesyonel

Veri Toplama Teknikleri Cografi Bilgi Sisteminde x,y koordinatlarina bagli (sayisal format) verilerin sisteme aktarilmasinda farkli yntemler uygulanir. Mevcut farkli leklerdeki haritalar, uydu grntleri, hava fotograflari ve yersel lmeler ile elde edilen koordinat bilgileri ile ai mesafe degerleri veri kaynaklari olarak tanimlanabilir.

Veri Kaynaklari

-4-

ArcGIS teknolojisinde, Sayisallastirici tabletler, ekran zerinden, ascii text dosyalarindan ve farkli ortamlarda retilmis ve manyetik ortamda bulunan verilerin gerekli dnsmleri yapilarak veri retimi gereklestirilir.

ArcGIS Teknolojisinde Veri retim Teknikleri

Veri Depolama Formatlari Cografi Bilgi Sisteminde yeryzne ait bilgiler, vektr ve raster formatlarda birbirlerinden soyutlanmis farkli tabakalar seklinde depolanirlar. Cografi Bilgi Sisteminde bu iki format, cografi analizlerde ve sorgulamalarda etkin bir biimde kullanilir. Bu sorgulama ve analizlerde, Vektr ve Raster formatlarin birbirlerine gre stn ve zayif ynleri vardir.

-5-

Vektrel Veri, Formatinda konuma ait veriler; nokta, izgi ve alan zellikleri x,y koordinat degerleriyle depolanirlar. Nokta zelligi tekbir x,y koordinat ifti ile temsil edilen verilerdir (Elektrik Direkleri, Yangin Musluklari, Kuyular gibi). izgi zelligi, bir baslangi ve bir bitis noktasi olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler (Dereler, Yollar, Elektrik Hatlari gibi). Alan zelligi ise, baslangi ve bitis noktasi ayni olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler. (Parseller, Binalar, Arazi Kullanimi gibi) Raster Veri, Formatinda konuma ait veriler ise; hcrelere bagli olarak temsil edilir. Ayni boyuttaki hcrelerin bir araya gelmesi ile olusurlar. En kk birim pixel olarak tanimlanir. Raster verilerde verinin hassasiyeti pixel buyutuna gre degisen znrlk (resolution) zelligi ile tanimlanir. Raster veride her pixel bir degere sahiptir. Bu deger bazen cografi bir zellige ait kod degeri olarak tanimlanabilir ve ESRI Grid formatinda bu kod degeri Value Attribute Table (Vat) yapisinda depolanir. Ya da o pixel 0-255 renk araliginda bir degeri tasir. Aralarindaki Farkliliklar Raster verilerin veri depolama hacmi vektr verilere gre olduka byktr. Bazi konumsal analizler (Bindirme analizleri, Alan hesaplamalari ve yakinlik a nalizleri gibi) raster veri formatinda daha kolaydir. Verilerin hassasiyeti raster verilerde pixel size ile orantili oldugunda hassas alismalarda veri kayiplarina neden olabilir. Vektrel veri formatinda grafik objeleri tanimlayan znitelik bilgilerine ul sma, a gncelleme ve gnleme mmkn ve daha kolaydir.

Raster Veri

Vektor Veri Mekan

-6-

Sorgulama Cografi Bilgi Sistemi grafik ve grafik olamayan verilerin birbirleri ile btnlesik olarak sorgulanmasina olanak tanir. Buna gre grafik veriden szel verilere, szel verilerden de grafik (konumsal veriye) verilere hizli bir erisim saglanmis olur. Select Feature & Select By Attribute Cografi Bilgi Sisteminde depolanmis bir yol objesinin tanimlanmasi ile, o yolun uzunluk, adi, tipi, vb bilgilere hizli bir erisim saglanmis olur. Bir parsel tanimlandiginda o parselin alan, evre, ada ve parsel numarasi gibi veritabanina girilmis bilgilere erisim saglanmis olur. Veri tabanindan mantiksal ifadeler kullanilarak grafik verilere ulasilmis olur. Mahalle adi ta nimlanarak o mahalledeki tm parseller ekranda grntlenebilir.

Select by Location, Birbirlerinden soyutlanmis farkli tabakalarda ve ayni cografi dzlemde depolanmis verilerin (Yol,Mahalle Sinirlari, Parseller, Okullar, Ile Sinirlari gibi) birbirleri ile iliskilendirilmesidir. rnegin bir mahalle iine giren parsellerin, okullarin seilmesi, D750 karayolunun getigi ilelerin seilmesi, bir sanayi alanina belli bir mesafede olan yerlesim yerlerinin belirlenmesi gibi mekansal sorgulamalar yapilabilmektedir.

Pinarhisar Santrali, 25 kmlik Etki Alaninda Kalan Yerlesimler

-7-

Analizler Cografi Bilgi Sisteminde depolanan veriler zerinde konuma dayali kararlar verebilme cografi verinin sorgulanmasi , grntlenmesi ve a nalizler ile mmkn olmaktadir. Konumsal analiz islemlerinde, mevcut girdilerden yararlanilarak, yeni bilgi kmeleri retilir. Tampon Blgeleme (Buffer), Bindirme Analizleri (Overlay), Yakinlik Analizleri (Proximity), Yogunluk analizleri (Density Analysis) Adres Haritalama (Adress Geocoding), Dinamik Blmler (Dynamic Secmentation) Kisayol ve Altyapi Ynetim Analizleri (Network Analysis), Yzey Analizleri (3D, Aspect, Slope, Elevation, Visibility, Line of Site, Cut&Fill),

-8-

Veri Grntleme ve Harita ikti Islemleri Sistemde depolanan vektr veriler, veritabani bilgilerine gre siniflandirilarak farkli zelliklerde grntlenebilirler. Sistemde yer alan semboloji ktphanesi ile, vektr verilere izgi tipleri, tarama, renk ve grafik semboller atayarak ilgili ynetmeliklere gre harita grntleme islemleri hizli bir sekilde gereklestirilir. ArcGIS sisteminde vektr verilerin grntlenmesinde, Single Symbol, Unique Values, Graduated Colors, Graduated Symbols, Dot Density, Pie Chart, Bar/Cloumn, Stacked gibi zellikler kullanilir. Bu fonkisyonlar ile ynetmeliklere dayali tematik haritalama, standart topografik kadastral ve zel amali harita retimleri ArcGIS teknolojisi ile esnek ve hizli bir yapiya kavusmustur.

Veri Grntleme ve Harita ikti islemlerinde (Layout) kullanilan semboloji ktphaneleri ArcGISde Vektor ve Raster veri grntleme zelliklerinin yanisira veri tabani bilgilerinin Etiketlenmesi, Raporlanmasi ve Grafikler ile gsterimleri de mmkndr.

-9-

Blm 2: Temel Harita Bilgileri

Harita, lek ve Projeksiyonlar

Haritalar Dnyanin Grafik sunumudur.

Harita Dnya yzeyine ait herhangi bir kismin veya bir paranin, kusbakisi grntsnn matematik yntemlerle belli bir lege gre kltlerek zel isaretleriyle bir dzlem zerine izilmis bir rnegidir.

Haritanin Tarihesi, Ilk harita, insanlarin kendi arazilerini belirleme ihtiyacindan ortaya ikmistir. Baslangita haritalarin yerine basit krokiler kullanilmistir. Bilinen ilk kroki M 4000 yillarinda tugla zerine yapilan Babil sehrinin planlaridir. Nirengi esasina dayali harita ise 1615 yilinda Sinellius tarafindan yapilmistir. Uydu kesfi ve bilgisayar teknolojisindeki gelismeler, son 30 yil ierisinde harita ve grnt istihbaratinda devrim niteliginde degisiklikler meydana getirmistir. Sayisal veri teknolojisi diye isimlendirilen bu devrim ile, klasik haritacilik dnemi geride kalmis ve yerine sayisal haritacilik dnemi baslamistir. lkemizde haritacilik Piri Reis dnemine kadar dayanmaktadir. Trkiyeyi ierecek tarzda yapilan ilk harita serisi; 1:200.000 leginde, Bonne projeksiyon sistemine gre yapilmistir. 123 pafta dan olusan bu seri harita, Ayasofya Camisinin kubbesini baslangi meridyeni olarak kabul ederek, 1911-1929 yillari arasinda retilmistir. Ilk 1:25.000 lekli haritalar, 1909-1932 yillarinda Bonne projeksiyon sistemine gre olusturulmustur. Takiben 1946-1956 yillari arasinda, Mese dagi mebde (orijin) noktasi alinarak, Gauss Kruger projeksiyon sistemi ile, 6 derecelik paftalar meydana getirilmistir. 1956 yilinda ise, ED50 datumuna geilmistir.

-10-

Haritalarda Ynler, Sapma Ailari ve Ai Birimleri, Haritalarda; Kuzey, Gney, Dogu ve Bati olarak isimlendirilen 4 ana yn bulunmaktadir. Harita zerindeki herhangi bir yer, baslangi ynne ve istikamet aisina gre tanimlanmaktadir. a. YNLER: Kuzey ana ynne dayali olarak herhangi bir yerin tanimlanmasi; Gerek Kuzey, Manyetik Kuzey ve Grid Kuzeyi olarak adlandirilan ana yne gre yapilmaktadir. Gerek Kuzey: Cografi kuzey veya harita kuzeyi olarak da ifade edilen gerek kuzey, yeryzndeki herhangi bir noktadan kuzey kutbuna ynelen dogrultudur. Tm meridyen (boylam) dairelerinin yn gerek kuzey dogrultusunda olup, bu da genelde bir yildiza oryante edilmistir. Manyetik Kuzey: Yeryzndeki herhangi bir noktadan manyetik kutba ynelen veya pusula ibresinin gsterdigi dogrultudur. Grid Kuzeyi: Harita zerinde dikey grid izgilerinin gsterdigi istikamettir.

Gerek kuzey, Manyetik kuzey ve Grid kuzeyi Dnyanin sekli bir kreye benzediginden, meridyen daireleri kutuplarda birlesecek tarzdadir, yani birbirlerine paralel degildir. Bu nedenle, degisik meridyen daireleri zerinde bulunan noktalari birlestiren dogrularin her iki ucundaki gerek kuzey istikametleri de birbirine paralel degildir. Harita zerindeki grid izgileri ise birbirine paraleldir. Dnyanin manyetik kuzeyi ile gerek kuzey ayni mevkide degildir. Manyetik kuzey, dnyanin dns ekseninden takriben 11 derece farklidir. Diger bir deyisle manyetik kutup 710 Kuzey 960 Batidadir. b. SAPMA AILARI: Grid-Manyetik Sapma Aisi ve Manyetik Sapma Aisi olarak tanimlanmis 2 ti sapma aisi p bulunmaktadir. Grid-Manyetik Sapma Aisi: Manyetik kuzey ile grid kuzeyi arasindaki aidir. Manyetik Sapma Aisi: Gerek kuzey ile manyetik kuzey arasindaki aidir. ? ?

Grid-manyetik sapma aisi (a) ve manyetik sapma (b) aisi Manyetik sapma aisi, gerek kuzeyin dogusuna veya batisina gre belirtilir. Haritalar zerinde ise kesik hatlar halinde rnegin 30 E veya 150 W tarzinda gsterilirler. Bu ailar, bazi lkelerde hem dogu hem de batiyi iermektedir. Trkiyede ise daima dogusaldir. Harita zerinde llen

-11-

istikametler hakiki basi, uak ile uulan istikametler ise manyetik basi ifade eder. Eger hakiki basin lldg yer dogu sapma degerini ieriyorsa, bu deger hakiki bas degerinden ikarilir. Hakiki basin lldg yer bati sapma degerini ieriyorsa, bu deger hakiki bas degerine eklenir.

Kuzey Amerikaya iliskin manyetik sapma ailari

c. HARITA AI BIRIMLERI: lkemizde retilen haritalarda Derece, Grad ve Milyem ai degerleri kullanilmaktadir. (1) Derece:

En ok kullanilan bir ai birimidir. Bir daire evresinin 360 esit paraya blnmesiyle meydana gelen yayi, dairenin merkezinden gren aiya, bir derece denir. 1 derece=60 dakika, 1 dakika=60 saniye, keza 1 derece=3600 saniyedir. (2) Grad:

Bir daire evresinin 400 esit paraya blnmesiyle meydana gelen yayi, dairenin merkezinden gren aiya, bir grad denir. Bir dik ai (900) 100 graddir. 1 grad / 100= grad dakikasi, 1grad dakikasi / 100=grad saniyesidir. (3) Milyem: Bir daire evresinin 64 esit paraya blnmesiyle meydana gelen yayi, dairenin merkezinden gren aiya bir TAM, bu tamin yzde birine ise bir milyem denir. Bir daire 6400 milyemdir.

-12-

lek lek, harita zerinde belli iki ayrinti arasinda llen uzunlugun, bu iki noktanin arazi uzunluguna oranidir. Genel olarak bir kesirle ifade edilir. rnegin 1/25000 lekli bir harita dendiginde 1 rakami birim degeri ifade eder ve haritadaki iki nokta arasindaki uzunluktur. Arazide bu iki noktanin uzunlugu bu birim degerin 25000 kati demektir.Diger bir ifade ile; lek = Harita Uzunlugu/Arazi Uzunlugu demektir.

Harita Projeksiyonlari Kresel sekildeki dnyanin, bozulmaksizin dz bir satih zerinde gsterilmesi olanaksizdir. Idea bir l harita; dogru SEKILLERI, SAHALARI, MESAFELERI ve ISTIKAMETLERI ieren zelliklere sahip olmalidir. Bu zelliklerin bazilarini kapsayan haritalar muhtelif projeksiyon uygulamalari ile retilmistir. Genel olarak 3 tip harita projeksiyonu bulunmaktadir.

Projeksiyon Tipleri S ilind irik Ko nik Projeksiyon Tipleri Dzlemsel

-13-

SILINDIRIK PROJEKSIYONLAR: (1) MERKATOR PROJEKSIYONU: Merkezinde bir isik kaynagi bulunan kresel dnyanin, ekvatoruna teget olarak geirilen bir silindir vasitasiyla harita elde edilmesini saglayan bir projeksiyondur. Merkator projeksiyonuna sahip olan haritalarda sadece ekvatora yakin olan blgelerde dogru sonular alinir. Kutuplara dogru gittike sekiller bozulur. rnegin 7.700.000 mil karelik bir sahaya sahip Gney Amerika ile 800.000 mil karelik Gronland adasi ayni byklkte grnr. Kk bir sahada (1 derecelik kare) herhangibir sekil bozulmasi meydana gelmez. Merkator pojeksiyonu ile yapilan haritalar asagida belirtilen zelliklere sahiptir: Meridyenler, birbirine paralel, esit aralikli ve dz izgiler seklindedir. Paraleller, birbirine parelel olmasina ragmen kutuplara dogru gittike aralari ailir. 60 derece paralelindeki, paralel dairelerinin birbirinden olan uzakliklari ekvatordakilerin iki mislidir. Ekvatorda 1: 1.000.000 lekli olan harita, 60 nci paralel dairesinde 1: 500.000 leklidir. 80 nci paralel dairesinde ise lek, 6 katina ikar. Bu nedenden, 80 nci paralel dairesinden kutuplara kadar olan kismin haritalari yapilmaz. Meridyenler ve paraleller birbirine diktir. Meridyenleri ayni ai ile kesen hatlara Kerte hatti denir. Meridyenler birbirine paralel oldugu iin kerte hatti dogrudur. Byk daire ekvator hari egridir. Mesafeler ve sahalar dolayisiyla sekiller, kutuplar civarinda asiri derecede bozuktur.

(2) TRANSFER MERKATOR PROJEKSIYONU: Herhangibir meridyen dairesine teget olarak geirilen silindir ile elde edilen projeksiyondur. Buna Gauss-Kruger projeksiyonu da denir. lkemizde de kullanilan ve zellikle topografik haritalarin retiminde tercih edilen bir projeksiyondur. Teget meridyeninden uzaklastika hata orani artmaktadir. rnegin bir meridyenden 1.5 derece (130 Km.) uzaklikta bulunan yer sathi zerindeki 1000 metrelik bir uzunlugun silindir zerindeki iz dsm biraz byyerek 1000.22 m. olur. 3 derece uzaklikta ise bu deger, 1000.83 metreye ikar. Diger bir deyisle 83 santimlik bir hata meydana gelir. Daha fazla hatayi nlemek iin haritalar, arazi paralari 3 ve 6 derecelik dilimler halinde izdsmleri ikarilarak yapilir. 1:25.000 ve daha kk lekli haritalarda dilim genislikleri 6 derecedir. Byk mikyasli haritalarda ise 3 derecedir. Bu projeksiyon tipi UTM GRID referans sisteminin esasidir. Transfer merkator pojeksiyonu ile yapilan haritalar asagida belirtilen zelliklere sahiptir: Silindirin teget oldugu meridyen, silindir ve dnyada ortak oldugundan, uzunlukta bir degisme meydana gelmez yani lek her yerde aynidir. Merkez meridyenin yani silindire teget olan meridyenin saginda ve solundaki saha kapsamindaki (3 veya 6 derecelik dilim) sekiller normaldir. Ailar dogru olup, kerte hatti kavislidir. Ynler dogrudur.

-14-

ZELLIKLER PARALELLER MERIDYENLER GRID HATLARI GRNTS

MERKATOR

SILINDIRIK PROJEKSIYONLAR TRANSFER MERKATOR Merkezi meridyen disindakiler esit olmayan aralikli kavisli hatlar Merkezi meridyen dz hat digerleri kavisli

Esit olmayan aralikli birbirine dz hatlar Birbirine paralel esit aralikli dz hatlar

MERIDYEN VE PARALELLER ARASINDAKI AI MERIDYENLERIN DZ BIR HATLA KESISMESI BYK DAIRE KERTE HATTI PROJEKSIYONUN GRAFIK OLARAK GRNTS

90 Derece Sabit bir ai Ekvator ve meridyenler hari Kavisli hat Dz hat

Degisebilir Degisen bir ai Merkezi meridyen ve ekvator hari digerleri kavisli Egri hat

SAHA VE SEKILLERIN BOZULMASI

Ekvatordan uzaklastika fazladir

Merkez meridyenden uzaklastika fazladir

-15-

KONIK PROJEKSIYONLAR: (1) POLIKONIK PROJEKSIYON: Ekseni, koninin tepe noktasina gelecek sekilde dnya kresi zerine geirilen muhtelif koniler vasitasiyla yapilan projeksiyondur. Polikonik pojeksiyonu ile yapilan haritalar, asagida belirtilen zelliklere sahiptir: (2) Ekvator ve merkezi meridyen birbirine dik ve dz hatlar halindedir. Merkezi meridyenin her iki tarafindaki meridyenler, ie bkey kavisli ekvatordan kutuplara dogru birbirlerine birlesecek sekildedir. Merkezi meridyen zerinde, paralellerin araliklari birbirine esit fakat kavislidir. Merkezi meridyenin her iki tarafinda 560 millik bir saha iinde, lekte ve saha zerindeki hatalar %1i asmaz. Ynler dogrudur. Kerte hatti egridir. olup,

LAMBERT KOMFORMAL KONIK PROJEKSIYON: Dnya kresinin iki standart paraleli arasinin bir koni vasitasi ile yapilan projeksiyonudur. lek hata limitini en asgariye indirmek ve hakiki dogrulugu saglamak iin, standart paraleller arasi 20 dereceyi gememelidir. Standart paraleller zerinde lek tamamen dogru olup aralarindaki lek ise, muayyen bir derecede klr. Standa paraleller rt disinda lek gittike byr. Lambert komformal konik projeksiyonun baslica zellikleri sunlardir: Meridyenler kutuplarda kesisen dz dogrulardir. Paraleller merkezi ayni olan yay paralaridir. Standart paraleller boyunca lek sabittir. Bu paraleller arasinda btn istikametler takriben dogrudur. Byk daireler olduka dz hatlar halindedir. (uzun mesafelerde kavislidirler) Kerte hatti hafife egridir.

-16-

ZELLIKLER PARALELLER MERIDYENLER GRID HATLARI GRNTS

KONIK PROJEKSIYONLAR POLIKONIK LAMBERT KOMFORMA L Merkezi bir olmayan dairelerin Esit aralikli merkezi ayni olan dairenin esit aralikli kavis paralaridir kavisleri Merkezi meridyen dz hat Kutuplarda birlesen dz hatlar digerleri kavisli

MERIDYEN VE PARALELLER ARASINDAKI AI MERIDYENLERIN DZ BIR HATLA KESISMESI BYK DAIRE KERTE HATTI PROJEKSIYONUN GRAFIK OLARAK GRNTS

Degisebilir Degisen bir ai Merkez meridyeni yakininda takriben dz hat Kavisli hat

90 Derece Degisen bir ai Takriben dz hat Kavisli hat

SAHA VE SEKILLERIN BOZULMASI

Merkez meridyenden uzaklastika fazladir

ok az

-17-

DZ PROJEKSIYONLAR: Dz projeksiyonlardan en popleri Gnomonik projeksiyonlardir. Yeryz zerinde seilmis olan herhangi bir noktaya teget olarak dz bir satih konularak elde edilirler. Bu projeksiyon ile elde edilen haritada teget noktasindan uzaklastika, byk bozulmalar meydana gelir. Projeksiyonun en nemli zelligi byk dairenin dz bir hat seklinde olmasidir. Bu zellik, dnya zerindeki 2 nokta arasinda, en kisa mesafeyi verir. Bu nedenle kutuplara yakin olan uuslarda, bu tip projeksiyonla yapilmis haritalar kullanilir. Sathin dnya zerine teget olarak kondugu noktaya gre Gnomonik projeksiyonlar; Kutbi Gnomonik (satih kutuplara teget), Ekvator Gnomonik (satih ekvatora teget) ve Egik Gnomonik (satih dnya kresine egik durumda ve herhangi bir noktaya teget) olarak adlandirilirlar. Gnomonik projeksiyonlarin baslica zellikleri sunlardir: Meridyenler dz bir hat halindeki dogrulardir. Paraleller esit aralikta olmayip; kutbi gnomonikte daire, ekvator ve egik gnomonikte ise kavisli sekildedir. Byk daireler dz hat halindedir. Kerte hatti egridir. Teget noktasindan uzaklastika sekil ve sahalar fazlaca bozulur.

-18-

ZELLIKLER PARALELLER MERIDYENLER GRID HATLARI GRNTS

DZ (GNOMONIK) PROJEKSIYONLAR KUTBI GNOMONIK EKVATOR GNOMONIK EGIK GNOMONIK Esit olmayan aralikli kavisli Esit olmayan aralikli Esit olmayan aralikli kavisli hatlar msterek merkezli daireler hatlar Kutupta birlesen dz hatlar Esit olmayan aralikli parallel Kutupta birlesen dz hatlar dz hatlar

MERIDYEN VE PARALELLER ARASINDAKI AI MERIDYENLERIN DZ BIR HATLA KESISMESI BYK DAIRE KERTE HATTI PROJEKSIYONUN GRAFIK OLARAK GRNTS

90 Derece

Degisebilir

Degisebilir

Degisen bir ai (Byk daire) Dz hat Kavisli hat

Sabit bir ai Dz hat Kavisli hat

Degisen bir ai Dz hat Kavisli hat

SAHA VE SEKILLERIN BOZULMASI

Kutuptan uzaklastika fazlalasir

Ekvatordan uzaklastika fazlalasir

Teget noktasindan uzaklastika fazlalasir

-19-

Harita Referans Sistemleri Harita zerindeki noktalarin ve sahalarin yerlerinin belirtilmesi iin kullanilan metodlara referans sistemleri denir. Bir referans sistemi, genel olarak bir seri harf ve rakami ierir. 3 tip harita referans sistemi bulunmaktadir. (1) Cografi Koordinat Sistemi: Cografi koordinat sisteminde bir mevkinin belirtilmesi iin meridyen ve paraleller kullanilir. Meridyen, bir paralel boyunca a meridyenin (Greenwich sifir meridyeni) na dogusuna veya batisina, paralel ise bir meridyen boyunca ekvatordan itibaren kuzey veya gneye dogru llr. Meridyen ve paralellerin degeri kutbi ve ekvatora gre meydana gelen ai degeridir.

Cografi Koordinat Sistemi

Dnya zerindeki meridyenler ve paraleller Haritada bir noktanin tarifi; ekvatorun kuzeyindeki paralel (K veya G, N veya S) ve ana meridyenin dogusundaki veya batisindaki meridyen (D veya B, E veya W) belirtilerek yapilir. Bu paralel ve meridyenler harita zerinde genel olarak 1er derecelik kareler halindedir. Her bir derece hatti zerinde 1er dakikalar isaretlenmistir. (1 derece 60 dakika, 1 dakika 60 saniye) Her 5 dakikada bir uzun izgi konulmustur. Bir yerin bildirilmesinde, paralel ve meridyenin kesisme noktasi alinarak nce paralel degeri sonra meridyen degeri yazilir. Paralel degerinden sonra K veya G harfleri, meridyen degerini takiben ise D veya B harfleri konur. Karisikliga neden olmamak iin harfler arasina nokta ve virgl gibi isaretler konmaz. Paraleller 2 haneli, meridyenler ise 3 haneli rakamla gsterilir. Dakika ve saniye degerleri 2 haneli rakamla belirtilir.

-20-

(2) GEOREF SISTEMI: Rapor etme ve tesbit iin, paralel ve meridyenleri uygun bir form iinde gsteren bir sistemdir. Dnya cografik gridi diye de anilan bu sistem, projeksiyon tipi dsnlmeksizin paralel ve meridyenleri ieren herhangi bir haritaya uygulanabilir. Bu sistem hava savunmasi ve genis alanlardaki hava harekatlari iin kullanilmak zere meydana getirilmistir. Keza kara ve deniz kuvvetleri iin de yardimci ilave bilgileri kapsamaktadir. Bu sistemde dnya yzeyi sistematik olarak bazi blgeler hari 15 derecelik drtgenlere blnmstr. 15 derecelik bu dilimler; 180 derece meridyeninden baslayarak doguya dogru A - Z harfleri ile ( I, O, , harfleri hari), 80 derece gney paralelinden I, baslayarak 80 derece kuzey paraleline dogru A - M harfleri ile (I ve I harfleri hari) tanimlanmistir. Arazinin buzul ile kapli olmasi nedeniyle, bu blgelerde arazi 5 derecelik dilime (80 derece gney - 75 derece gney, 80 derece kuzey - 75 derece kuzey) ayrilmistir. Bylece dnya doguya dogru 24, kuzeye dogru 12 dilim olmak zere 288 drtgene blnmstr. Bu drtgenlerden her biri nce doguya, takiben kuzeye dogru okunan 2 harf ile temsil edilmistir. Sekil-10 da taranmis olan drtgen, doguya dogru (saga) M diliminde, kuzeye dogru (yukari) G dilimindedir. Bylece dikdrtgen blge, MG harfleri ile belirtilir. Her 15 derecelik drtgen, ayrica 1er derecelik 15 drtgene blnmstr. Bu drtgenlerde, doguya ve kuzeye dogru A Q harfleri (I, I, O, harfleri hari) ile belirtilmistir. Bylece 1x1derecelik drtgenlerde, 2 harf grubu ile tanimlanmistir. 1x1 derecelik drtgenin tanimi, 15 dereceyi temsil eden harf grubunun da ilavesi ile 4 harf grubu tarafindan yapilmaktadir. Dnya zerindeki 1 dakikalik herhangi bir mevkinin tesbiti 4 harf ve 4 rakam ile mmkn olmaktadir. Harflerden sonra gelen ilk iki rakam mevkiin bir derecelik drtgen iinde doguya dogru kainci meridyen dakikasinda, son iki rakam ise bir derecelik drtgenin gney paralelinden itibaren kuzeye dogru kainci paralel dakikasinda olduguna isaret eder. Eger daha fazla bir dogruluk istenirse, her 1 dakikalik drtgen doguya ve kuzeye dogru ondalikli tali kisimlara ayrilir. Bylece 4 harf ve 6 rakam gurubu ortaya ikar ki, bu bir mevkiin 1/10 dakikasini belirtir. ok daha hassas mevkii tayininde dakikanin 1/100ne kadar inilebilir. Bu hassasiyet 4 harf ve 8 rakam ile ifade edilir. (3) GRID KOORDINAT SISTEMI: 1947 yilindan nce dnyada, standart bir grid sistemi yoktu. Yapilan alismalar sonucunda 80 derece kuzey ve 80 derece gney paralelleri arasinda kalan blge iin UNIVERSAL TRANSVER MERKATOR (UTM) grid sistemi meydana getirilmistir. Grid sistemi, harita zerine izilmis dikdrtgenlerden olusan bir koordinat sistemidir. Dikdrtgenler birbirine dik ve esit mesafeli 2ser paralel hattan olusmustur. Hatlar arasindaki mesafe umumiyetle harita legindeki metre veya yarda gibi kati bir sayiyi gsterir. Bir grid, arazi zerinde bulunan iki nokta arasindaki mesafe ve azimuthu sratle tesbit etmeye olanak saglar. Bazi haritalar birden fazla gridi kapsarlar bu dur umda her grid, farkli bir renk ile gsterilir.

-21-

Bu sistemde dnya; 6x8 derecelik dilimlere, takiben 100.000 ve 10.000 metrelik karelere blnmstr. Burada dikkat edilecek husus, nce saga takiben yukari degerlerin okunmasidir. (a) 6 x 8 DERCELIK DILIMLER: Dnya kresinin 80 derece gney ve 80 derece kuzey paralelleri arasinda kalan saha; dogu-bati istikametinde 6 derecelik, gney-kuzey istikametinde ise 8 derecelik dilimlere (zone) blnmstr. 6 derecelik dilimlerin baslangi meridyeni 180 derece olup 1-60 rakamlari ile, 8 derecelik dilimlerin baslangii 80 derece gney paraleli olup C-X (I, I, O, harfleri hari) harfleri ile tanimlanmistir. Bylece 6 x 8 derecelik bir dilim, 1 veya 2 rakam ve 1 harf ile belirtilmistir (Sekil-12). rnegin; 5N taniminda, 5 rakami 6 derecelik dilimi, N harfi ise 8 derecelik dilimi, 34S taniminda ise, 34 rakami 6 derecelik dilimi, S harfi ise 8 derecelik dilimi belirtmektedir. (b) 100.000 METRELIK KARELER: Her 6 x 8 derecelik dilim, saga ve yukari dogru 100.000 metrelere blnmstr. Meydana gelen her bir kare iki harf ile ifade edilir. Alfabetik sira dahilinde baslangi meridyeninden itibaren doguya dogru her 100.000 metre, A ve Z (I, I, O, harfleri hari) harfleri ile belirtilir. Bu 18 derecelik bir sahayi kapsar. Alfabetik sira her 18 derecede yeniden baslar. Ayrica gneyden kuzeye dogru her 100.000 metre A ve V (I, I, O, harfleri hari) harfleri ile belirtilir. Alfabetik sira her 18 derecede yeniden baslar. Bu harflendirmede tek numarali dilimlerin baslangii ekvator olup A V harfleri ile tanimlanmislardir. ift numarali dilimlerde ise, baslangi noktasi ekvatorun 500.000 metre gneyinde kabul edildiginden ekvatora F harfi isabet etmektedir. Kisaca tek numarali dilimlerde harflendirme A dan, ift numarali dilimlerde ise ekvatordan kuzeye dogru olmak zere F den baslar. (c) 10.000 METRELIK KARELER: Kenarlari 100.000 metre olan karelerde, 10 esit kisma blnerek sifirdan dokuza (09) kadar numaralandirilmistir. Bylece meydana gelen 10.000 metrelik kareler, harita zerinde umumiyetle mavi izgilerle gsterilmistir. Bu kareler iindeki herhangi bir noktanin mevkii, 10 kisma blnms olan ve her biri 1000 metreyi gsteren seffaf template kullanimi ile belirlenir. 1000 metrelik template kareleri iine dsen bir noktanin tesbiti, haritanin legine bagli olarak gz karari ile 100, 10, 1 metreye kadar yapilabilir.

-22-

Blm 3: ArcGIS 9 Teknolojisine Genel Bakis

ArcGIS 9 Nedir?
ARCGIS 9.0 sistemi, entegre bir cografi bilgi sistemidir. CBS yazilim bilesenlerinin ortak ktphanesi ArcObjects zerine kurulmus bir sistemdir. ArcGIS 9.0 asagidaki anahtar blmleri ierir: ArcGIS Desktop: Ileri dzeyde CBS uygulamalarinin btndr. ArcGIS Engine : C++, COM, .NET ve Java programlama dilleri kullanarak uygulama yazilimlari olusturmak iin CBS gelistirici aralari saglar. ArcGIS Server : Ortak CBS yazilim objeleri ktphanesidir. Sunucu tarafinda btn CBS uygulamalarini, SOAP tabanli web servislerini ve web uygulamalarini gereklestirmek iin kullanilir. ArcIMS : Internet zerinden haritalarin, verilerin ve metaverilerin sunumu iin kullanilan CBS hizmetleridir.

Btn bu sistemler ayni zamanda, cografi bilgilerin birok iliskisel veritaba ynetim sistemi (IVTYS) ni ierisinde ynetilebilmesini de ArcSDE teknolojisi ile saglar. ArcGIS, desktop ve server tarafinda, tek veya ok kullanicili ortamlarda Cografi Bilgi Sistemi uygulamalari iin leklendirilebilir bir altyapi saglar. Bu dokman ArcGIS sistemlerinin esitli blmlerini ve bu blmlerin Cografi Bilgi Sistemi ierisindeki rollerini anlamaniza yardimci olmayi amalamaktadir. Ister ESRI yazilimiyla yeni tanisin, ister tecrbeli bir kullanici olun, bu dokman hem yazilimin esitli blmlerini hem de ArcGISin temelini olusturan kritik Cografi Bilgi Sistemi konseptlerini daha iyi anlamaniza yardimci olacaktir.

ArcGIS; ArcGIS Desktop, ArcGIS Engine, ArcGIS Server ve ArcIMS sistemleri ierisinde yeralabilmektedir. Btn bu sistemler, iliskisel veritabanlarina ArcSDE zerinden erisebilir ve bu veritabanlarini kullanabilir.

-23-

ArcGIS Desktop Nedir? ArcGIS Desktop, (ArcInfo, ArcView ve ArcEditor) ierisinde btnlesik olarak gelen ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox, ArcGlobe ve Model Builder a rayzleri ile, haritalama, cografi analizler, veri editleme, veri ynetimi ve grntleme islemlerini gereklestirebileceginiz entegre bir cografi bilgi sistemi yazilimidir. ArcGIS Desktop ok esitli kullanici tiplerinin gereksinimlerini yerine getirebimek amaciyla l leklenebilir:

o ArcView ok kapsamli veri kullanimi, haritalama ve analizler zerine odaklanir. o ArcEditor, ArcView yazilim zelliklerine ek olarak, gelismis cografi editleme ve veri
retimi saglar.

o ArcInfo, ok kapsamli CBS fonksiyonlari ve ok zengin cografi islemler ieren

profesyonel bir yazilimdir.

ArcCatalog, mekansal verilerinizin ynetimi ve veritabani tasarimi iin kullanilabildigi gibi, depolama, grntleme ve metaveri ynetimi iin de kullanilabilen bir arayzdr.

ArcMap arayz, btn haritalama ve editleme islemlerini yerine getirmek iin kullanilabildigi gibi, harita tabanli analizler iin de kullanilmaktadir. .

ArcGIS Desktop Extensions (Modller) kullanilarak btn yazilimlara yeni yetenekler eklenebilir. Kullanicilar ArcObjects (ArcGIS yazilim bilesenleri ktphanes kullanarak kendilerine zel modller i) gelistirebilirler. Ayrica, Visual Basic, .NET, Java, Visual C++ gibi standart Windows programlama arayzleri kullanilarak yeni modller ve zel aralar da gelistirilebilir.

-24-

ArcToolbox ve ModelBuilder, btn ArcGIS Desktop ortamlarinda veri dnsm ve cografi islemler iin kullanilmaktadir.

ArcToolbox ve ModelBuilder, btn ArcGIS Desktop ortamlarinda veri dnsm ve cografi islemler iin kullanilmaktadir.

-25-

ArcMap ArcMapde mevcut grafik ve szel verilerin grntlenmesi, veri gnleme, sorgulama ve analiz, grafikleme ve raporlama aralari ile yksek kalitede kartografik retim fonksiyonlari bulunmaktadir. ArcGIS Desktop yazilimlarinin (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) ierisinde btnlesik olarak gelen ArcMap uygulamasi, GIS verileri ile ilgili baslica su fonksiyonlari yerine getirir; Haritalama (Mapping) Analiz (Analyzing) Gnleme (Editing) Grafikleme (Charting) Sorgulama (Querying) Raporlama Reporting)

Veri Grntleme Fonksiyonlari Projeksiyon Dnsmleri

Cografi Analizler (ToolBox)

Harita ikti Olusturma Fonksiyonlari

Cografi Sorgulamalar

-26-

ArcCatalog

ArcCatalog, grafik ve szel verileri tanimlama, gzden geirme, ynetme, ve organize etme islemlerini stlenmis olan uygulamadir. ArcGIS Desktop yazilimlarinin (ArcInfo, Ar cEditor ve ArcView) ierisinde btnlesik olarak gelen ArcCatalog uygulamasi, GIS verileri ile ilgili su fonksiyonlari yerine getirir; ArcCatalogda, iliskisel veri tabanlarina direk baglanti Windows Explolera benzer islevler Veri Tipleri,ierikleri ve icon Grntleme (Contents) Drag,Drop zelligi (ArcMap ve ArcToolBox iin) Projeksiyon sistemlerinin grntlenmesi ve ynetilmesi Veri tabaninda yer alacak olan alanlarin (Field) yaratilmasi ve tm zelliklerinin ynetimi ArcGIS veri formatlarinin yaratilmasi (Shape File, Coverages ve Feature Class) Veri Ierik Tablolarinin olusturulmasi ve grntlenmesi (Metadatalarinin olusturulmasi) DataView ortaminda n gsterimlerinin saglanmasi UML (Unified Modeling Language) ile olusturulmus nesne modellerinden geodatabase yaratma Grafik ve Szel veriler arasindaki islevlerin tanimlanmasi (Subtypes, Domain, RelationShips) Veri ynetimi (Copy, Rename, Delete) ArcGIS Server ynetimi Lokal aglar ve Web zerinde CBS verileri arama ve bulma ve ArcToolbox (Geoprossesing) fonksiyonlarini ierir.

ArcCatalog ierisindeki Metaveri

ArcCatalog kullanarak Globe verisi nizleme

ArcGIS Server ile ArcCatalog ierisinde harita nizleme

ArcIMS Metadata Server ierisinde metaveri ynetimi

-27-

ArcCatalog ierisinde Geoprocessing

ArcCatalog ierisinde 3D veri nizleme

-28-

ArcToolbox ve ModelBuilder ile Geoprocessing (Cografi Islemler) Geoprocessing, CBS verileri zerinde yapilan analizler sonucunda elde edilen bilgilerin yapilandirilmasidir ve btn cografi bilgi sistemleri ierisinde kritik bir fonksiyondur. Geoprocessing birok kritik CBS aktiviteleri ve bir CBS ierisindeki oklu islemlerin, ayni zamanda metodlarin otomatik hale getirilmesi iin kullanilmaktadir. Kullanicilar, yksek kalitede veri olusturmak, veri kalitesi zerinde kontrolleri yapmak, modelleme ve analizler gereklestirmek iin geoprocessing fonksiyonlarina basvururlar. ArcGIS Desktop, geoprocessing modellerinin olusturulmasina, bu modellerin kullanilmasina, dokmante edilmesine ve paylasilmasina ynelik bir yapi saglar. ArcToolbox ve ModelBuilder, geoprocessing yapisinin iki ana blmdr. ArcToolbox geoprocessing aralarinin organize bir koleksiyonu, ModelBuilder ise geoprocessing is akislarinin yapilandirilmasinda grsel bir modelleme dilidir. ArcToolbox Geoprocessing fonksiyonlarinin kapsamli bir koleksiyonu olan ArcToolbox, asagidaki islemler iin aralar ierir: o o o o o Veri ynetimi Veri dnsm Coverage islemleri Vektr analizler Geocoding (Cografi kodlama)

ArcToolbox; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ierisinde kullanilabilir durumdadir. Her seviye ek geoprocessing aralari ierir. ArcView basit veri ykleme ve dnsm aralari ierdigi gibi temel analiz aralarini da ieren ekirdek bir sete sahiptir. ArcEditor, ArcView yaziliminin sagladigi aralara ek olarak geodatabase olusturmaya ve yklemeye ynelik ek aralar saglar. ArcInfo se, vektr analizler, veri i dnsm, veri ykleme ve coverage islemleri iin ok kapsamli geoprocessing aralari saglar. Geoprocessing ArcView ve ArcEditor ierisinden erisilebilir olmasina ragmen, ArcInfo Cografi Bilgi Sistemi organizasyonlari ierisinde ana geoprocessing yazilimi olarak dsnlmelidir. nk ok kapsamli geoprocessing aralarini iermektedir. CBS verilerini yapilandiran ve anlizleri gereklestiren kullanicilar en az bir ArcInfo lisansina sahip olmalidir. Ek geoprocessing ara setleri, 200e yakin raster modelleme aralari ieren ArcGIS Spatial Analyst; TIN ve arazi analizleri iin geoprocessing aralari ekleyen 3D Analyst gibi birok ArcGIS modlleriyle gelmektedir.

ArcToolbox, ArcCatalog ve ArcMap gibi btn ArcGIS Desktop yazilimlari ierisinde kullanilabilir durumdadir.

-29-

ModelBuilder ModelBuilder arayz, geoprocessing is akislarinin ve scriptlerinin yapilandirilmasi iin grafik modelleme saglar. Ayni zamanda kompleks geoprocessing modellerinin olusturulmasina ve tasarlanmasina yardimci olur. Modeller, ileri dzey islemleri ve is akislarini olusturmak iin ara dizilerini, bununla birlikte verileri birbirine baglayan veri akis diyagramlaridir. Kompleks CBS islemlerini gereklestirmek iin aralari ve verisetlerini modeller zerine srkleyebilir, islem adimlarini belli bir siralama dahilinde birbirine baglayabilirsiniz. ModelBuilder, metodlari ve prosedrleri paylasabilmeniz iin verimli bir mekanizmadir. organizasyonunuz disindaki diger kullanicilarla da

ModelBuilder, komp leks CBS islemlerinin yapilandirilmasi ve olusturulmasi iin interaktif bir mekanizma saglar.

-30-

ArcGlobe ArcGIS Desktop 3D Analyst modlnn bir parasi olan ArcGlobe, srekli, multiresolution, global grntleme saglar. ArcGlobe da ArcMap gibi CBS veri katmanlariyla alisir. ArcGlobe katmanlari, ortak bir global yapi ierisine entegre edilerek tek bir kresel grntleme ortamina yerlestirilir. Veri setlerini ve detaylari uygun leklerde grntleme ortami saglar. ArcGlobeun cografi bilgi iin interaktif grntleme ortami, CBS kullanicilarinin tamamen farkli veri setlerini entegre etme kabiliyetlerini nemli lde gelistirmistir. Editleme, mekansal veri analizleri, haritalama ve grntleme gibi ortak CBS islemleri iin ArcGlobeun genis bir uygulama platformu olmasi beklenmektedir.

Insan poplasyonlarinin ve esitli trlerin potansiyel akisma alanlari

SARS virsnden lenlerin ve raporlanmis durumlarin kresel analizi

Chicago sehir merkezi grnts

-31-

ArcView, ArcEditor ve ArcInfo Nedir? ArcGIS Desktop, CBS kullanicilari iin meknasal verilerin yetimi ve bilginin etkin kullaniminda bir koordinatrdr. farkli yazilim rn seklinde satin alinabilir ve her bir yazilim yksek dzeyde islevsellik saglar. ArcView, ok kapsamli haritalama, veri kullanimi, analiz ve geoprocessing aralari saglar. ArcEditor, btn ArcView fonksiyonlarina ek olarak shapefile ve geodatabase iin gelismis editleme ierir. ArcInfo, ok kapsamli CBS fonksiyonlari ve ok zengin cografi islem ieren profesyonel bir ler yazilimdir. ok gelismis geoprocessing ile ArcView ve ArcEditor fonksiyonlarini genisletir. Ayni zamanda ArcInfo Workstation iin gereken uygulamalari da (Arc, ArcPlot, ArcEdit, AML, vs.) ierir.

nk, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ayni mimariyi paylasirlar. Dolayisiyla bunlardan herhangi birini kullanan kullanici uygulamalarini diger kullanicilarla paylasabilir. Haritalar, veri, semboloji, harita katmanlari, zel aralar ve arayzler, raporlar, metaveri ve digerleri bu r ierisinde etkilesimli n olarak kullanilabilir. Bu demek oluyor ki, birok degisik mimariye ailmak ve onlari grenmek yerine tek bir mimari kullanmanin faydalarina sahip oluyorsunuz. Ek olarak, cretsiz ArcReader rn, zel ArcGIS Engine uygulamalari, ArcIMS ve ArcGIS Server kullanarak olusturulan ileri dzeyde CBS Web hizmetleriyle ArcGIS Desktop ortaminda retilen harita, veri ve metaveri birok kullaniciyla paylasilabilir. Btn bu dzeyin yetenekleri istege bagli yazilim modlleri (ArcGIS Spatial Analyst, 3D Analyst, Geostatistical Analyst, ArcPress gibi) kullanilarak daha da ilerletilebilir. Daha fazla bilgi iin Lisansli ArcGIS modlleri konusuna bakabilirsiniz.

ArcGIS Desktop iin yazilim da profesyonel CBS yetenekleri kazandirmaktadir.

-32-

ArcView Nedir? ArcView profesyonel CBS kullanicilari iin anahtar kullanabileceginiz fonksiyonel rn dzeyinden ilkidir. bir veri kullanimidir. ArcGIS Desktop

ArcView 9.0, ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox ve ModelBuilder uygulamalarinin bir btndr. ArcView; haritalama, raporlama ve harita-bazli analizler iin gl bir toolkit olusturur.

ArcView ierisindeki bazi anahtar zelliklerin listesi. Ileri dzeyde harita sembolojilendirme ve editleme aralari, metaveri ynetimi ve on-the-fly projeksiyon iererek birok heyecan verici veri kullanim yetenekleri kazandiriyor.

-33-

ArcEditor Nedir? ArcEditor, geodatabase, shapefile ve diger cografi bilgi formatlarini yapilandirma iin CBS veri otomasyonu ve derleme ortamidir. ArcEditor, topoloji, subtype, domain ve geometrik network gibi geodatabase davranislarini olusturma yeteneklerine sahiptir. Ayrica, metaveri olusumu, cografi veri inceleme, analiz ve haritalama aralari da iermektedir. ArcView iinde bulunan btn yeteneklere sahiptir. ArcSDE yoluyla IVTYSe erisebildiginiz zaman, ok kullanicili cografi veri tabanlari, ArcEditordeki tam kapsamli versiyon ynetimi ile gncellenebilir, korunabilir. Versiyon ynetimi iin gelismis versiyon ynetim aralari ierir. rnegin, uyusmazliklari (conflicts) belirleyici ve zc versiyon birlestirme aralari gibi. ArcSDE zerine daha fazla bilgi edinmek iin ArcSDE Nedir? blmne bakabilirsiniz.

ArcEditor ierisindeki bazi anahtar zelliklerin listesi. ArcView ile ayni yetenekleri nerir fakat ileri dzeyde editleme fonksiyonlari kazandirir.

-34-

ArcInfo Nedir? ArcInfo, ArcGISin fonksiyon olarak en zengin istemcisidir. ArcInfo, btn ArcView ve ArcEditor yeteneklerini saglar. Tm gelismis geoprocessing ve polygon processing destekleyici ArcToolbox uygulamalarina Arc, ArcPlot ve ArcEdit ierisinde bulunan klasik workstation uygulamalarini da ekler. ArcInfo, GIS veri retimi, gncelleme, sorgulama, haritalama ve analiz sisteminin btndr.

ArcInfo ierisindeki bazi anahtar zelliklerin listesi. ArcView ve ArcEditor ierisindeki btn yetenekleri ierir ve ileri dzeyde geoprocessing fonksiyonlari kazandirir. ArcInfo versiyonu ierisindeki ArcToolbox mekansal veritabani olusumu ve yaratiminda byk nem tasimaktadir.

-35-

ArcGIS Desktop iin istege bagli modller Birok istege bagli ArcGIS modl Desktop yazilimlari ierisinde yeralmaktadir. Modller; raster, geoprocessing ve 3D analizler gibi islemleri yapmanizi saglar. Btn rnler, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo rnlerinin herbirinde kullanilabilir.

-36-

ArcGIS Spatial Analyst ArcGIS Spatial Analyst byk lde gl mekansal modelleme ve hcre bazli raster verilerini yaratmaniza, haritalamaniza, sorgulamaniza izin veren zellik analizi saglar. ArcGIS Spatial Analyst ayrica entegre bir vector-raster analizi yapmaniza da olanak verir. ArcGIS Spatial Analyst kullanarak, verileriniz hakkinda bilgi tretebilir, mekansal iliskileri tanimlayabilir, uygun alanlar bulabilir, bir noktadan diger bir noktaya geislerde birikmis tutarlari hesaplayabilirsiniz.

ArcToolbox ve ModelBuilder kullanarakRaster geoprocessing ve modelleme

-37-

ArcGIS 3D Analyst 3D Analyst kullanicilara etkin bir yzey veri grntleme ve analiz imkani tanir. 3D Analyst kullanarak, birok baki noktasindan yzey grnteleyebilir, yzey sorgulayabilir, seili konumdan yzeyde ne grlebildigini saptayabilir, raster ve vector veri zerinde yzeyi kapsayan gereki bir perspektif imaji yaratabilirsiniz. 3D Analyst modlnn ana noktasi, ArcGlobe uygulamasidir. ArcGlobe, boyutlu verinin birok katmanini grntlemek ve yzey yaratimi ve analizi iin arayz saglar. 3D Analyst ayrica kazi-dolgu, grs izgisi ve arazi modelleme gibi boyutlu modelleme islemleri iin ileri GIS aralari saglar.

ArcGIS 3D Analyst, boyutlu grntleme ve arazi modelleme yetenekleri sunar. modelleme

Bir TIN geoprocessing rnegi

-38-

ArcGIS Geostatistical Analyst Geostatistical Analyst, srekli verilerin analiz edilmesi ve haritalanmasina ynelik istatistiksel metodlar saglar. Yzey yaratiminda Exploratory Spatial Data Analysis aralari veri iin farkli girdiler (dagilim orani, kresel ve yerel dis etkenler, global trendler, mekansal otokorelasyon ve birok veriseti zerinde esitlilik) saglamaktadir. Geostatistical Analyst, belirli noktalarda seyrek llerden alinmis srekli yzey yaratabilme toollari ile donatilmistir. Belirli bir blgede EPA standardini asan ozon degeri olasiligi nedir? gibi sorular iin Geostatistical Analyst, kesin olmayan hesaplamalari tahmini degerlerle biraraya getirerek zmler sunmanizi saglar.

ArcGIS Geostatistical Analyst ile hizla ve kolayca zet istatistikler yapabilir, trendleri analiz edebilir ve yzeysel yorumlama iin istatistiksel veriyi grafik olarak temsil edebilirsiniz.

-39-

ArcGIS Survey Analyst Yillarca harita (survey) ve CBS kullanicilari, ok kapsamli harita bilgilerini (survey information) CBS uygulamalari ierisine entegre etmek ve CBS veritabanlarinin mekansal dogrulugunu belirlemek iin arastirmalarini (surveyi) temel olarak kullanmak istemislerdir. ArcGIS Survey Analyst bunu basarmaktadir. ArcGIS Survey Analyst ile kullanicilar, zaman ierisinde gncellemeler yaparak ve gelistirerek ok kapsamli survey veritabanlarini CBSlerinin entegre bir parasi olarak ynetebilirler. Her survey konumu iin survey sistemi ierisindeki iliskili dogruluk ve hata oranlari grntlenebilmektedir. Ek olarak kullanicilar, survey sistem ierisinde zellik konumlariyla survey noktalarini birlestirebilir ve survey konumlarini yakalamak iin zellik geometrisini ayarlayabilirler. CBS endstrisi ierisine ArcGIS Survey Analyst modlnn girisi ok nemlidir. Zaman ierisinde entegre survey ve GPS bilgilerinin kullanilarak mekansal dogruluk oraninin artirilmasi amaciyla btn CBS organizasyonlarinca kullanilacaktir.

Mekansal dogrulugun aratirilmasi iin cografi zellik geometrisi survey konumlarina baglanabilir.

Yukaridaki grafik, lm bilgilerini ve survey network apraz grntleme rnegi gstermektedir.

-40-

ArcGIS Tracking Analyst ArcGIS Tracking Analyst, kullanicilarin zellik hareketlerini ve konumlar iin sistem degerlerini zaman ierisinde izlemek amaciyla geici (temporal) verilerini grntlemelerini ve analiz etmelerini saglar. ArcGIS Tracking Analyst: Nokta ve track verilerini grntleme (gerek zamanli ve sabit zamanli) Zamani renklerle sembolize etme (verinin yas gsterimi) Interaktif playback Aksiyonlar (zniteliklere veya mekansal sorgulamalara dayanan) Highlight (Vurgulama) Suppression (baski) izgisel ve alansal veriler iin destek Playback iinde geici histogram Zamana bagli olarak harita katmanlarinin sembolize edilmesi Birok geici katmanin ynetimi iin katman tabanli zaman pencereleri Geici islemlerin karsilastirilmasinda geici offset Animasyon dosyalari Ek analizler iin veri saati (data clock)

ArcGIS Tracking Analyst ierisinde interaktif playback yneticisi ( tart, Stop, Pause, S Rewind)gelecek zaman pencerelerini (misyon planlama iin) veya gemis zaman pencerelerini (tarihsel veri analizleri iin) grntlemek iin eklenmistir.

-41-

ArcGIS iin ArcScan ArcScan, taranmis grntleri vektr tabanli katmanlara dnstrebilmeniz iin aralar saglarken ayni zamanda alistiginiz grntnn raster hcrelerini semenize ve editlemenize olanak tanir. Sonu olarak bu aralar, raster grntlerden elde edilen zellikleri (features) cografi bilgi sisteminize (CBS) entegre etmek iin ArcEditor ve ArcInfo yaziliminiz ierisine yeni teknikler ekler. ArcGIS iin ArcScan kullanarak raster editleme, raster yakalama, manuel olarak raster veri izleme ve oklu vektrizasyon ieren rasterdan vektre dnsm islemlerini gereklestirebilirsiniz.

-42-

ArcGIS Schematics ArcGIS iin Otomatik Sematik Olusum ArcGIS Shematics modl, ArcGIS yazilimi zerinde olusturulan ag yapilarini kullanarak, genis alanlar zerindeki sebekelerin tek hat ve prensip semalarini olusturmaktadir. ArcGIS Shematics, ArcGIS zerinde kurulmus olan elektrik, telekom, su ve kanalizasyon ve dogalgaz gibi altyapi uygulamalarinin yaninda lineer olan herhangi bir ag yapisi zerinde de kullanilabilir. Sematik herhangi bir CBS ag yapisi grntsdr. Bu ara, ag yapisina ait birok grafik grntleme yapabilmenizi ayni zamanda haritalar ve dokmanlar ier isine yerlestirebilmenizi saglar.

Elektrik ve su ag yapilarina ynelik bazi ArcGIS Schematics rnekleri

-43-

ArcGIS iin Maplex ArcGIS iin Maplex, harita retiminde kullanilan CBS tabanli kartografik tasarim yazilimidir. Sayisal ortamlarda retilen haritalarda, otomatik yazi yerlestirilmesi ve ileri dzeyde etiketleme teknikleri ile Maplex gnmz bilgisayar destekli harita retiminde byk kolayliklar saglamaktadir. Maplex yazi ve etiketler arasinda ikabilecek yerlesim akismalarini, kullanici tarafinda belirlenen "ncelik sirasi tanimlarini" kullanarak zmektedir. Bylece kartografik kaliteyi ne ikartmak ve harita gsterim hizini arttirmak mmkn olmaktadir. Maplex teleme, yigma, otomatik yazi tipi kltme, egiklestirme ve kisaltma islemleri ile etiketlerin en uygun sekilde yerlestirilmesini saglar. Maplex kullanarak nemli lde zaman kazanirsiniz. n alismalar etiketlendirme islemlerinde %50 oraninda ve hatta daha fazla zaman kazanci oldugunu gstermektedir. Sagladigi kaliteden ve kazandirdigi zamandan dolayi yksek kalitede harita reten her CBS organizasyonu mutlaka bir tane Maplex yazilimina sahip olmayi dsnmelidir.

-44-

ArcGIS Publisher ArcGIS Publisher modl, ArcGIS Desktop yazilimlarinda olusturulmus standart haritalari yayinlamak iin kullanilmaktadir. ArcSDE (Konumsal Veri Sunucusu) veya internet zerinden sunmak amaci ile her ArcMap dokmani iin yayimlanabilir harita dosyalarina (PMF) dnstrmede kullanilir. Yayimlanan PMF dosyalarini ESRI 'nin cretsiz grntleme yazilimi ArcReader araciligi ile her sayida kullanici ile paylasabilirsiniz. PMF format, ArcIMS iin ArcMap Server araciligiyla haritalarinizi Web veya Intranet zerine yerlestirmek iin de kullanilmaktadir. ArcGIS Publisher programlanabilir API iermektedir. Bu sayede ArcReader Visual Basic, C++ veya Java kullanarak zellestirilebilir. ArcPublisher, olusturdugunuz haritalara tasinabilirlik kazandirmanin yanisira yayinlacaginiz haritalarin grntlenme ayarlarini da kontrol etmenizi saglar. Bu sayede kullanicilarin ArcReader ile hangi zellikleri kullanabilecegini belirlemis olursunuz. ArcReader uygulamasinin ana hedefi organizasyonunuzun degisik departmanlarinda mevcut olan haritalara daha kolay ulasimi saglamaktir. ArcReader uygulamasinin en son srm ArcGIS Desktop ile retilen yksek kalite haritalari da gsterebilmektedir. ArcReader kullanicilari interaktif olarak bu haritalari kullanabilir ve ikti alabilirler. PMF dosya formati, ArcGIS Publisher ile retilir. ArcGIS publisher opsiyonel bir eklenti olarak ArcView, ArcEditor, ve ArcInfo uygulamalarina entegre edilebilmektedir. ArcGIS Publisher MXD formatindaki iktilari PMF formatina dnstrerk ArcReader uygulamasinda grntlenmesini saglar. Haritalarinizi ArcMap ortaminda olusturur, ArcGISPublisher ile yayinlarsiniz. ArcReader, ArcGIS Server ve ArcIMS ArcMap Server ile bu haritalarinizi birok kullaniciyla paylasirsiniz.

-45-

ArcGIS iin ArcPress ArcPress; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo iin harita baski modldr. ESRInin raster imaj islemcisi (raster image processor (RIP)) gibi ArcPress standart grafik degisim formatlari ile sanayi tipi standart wide-format ve masast yazicilari zerinde baski yapabilmek iin genel yazici dilinde baski dosyalari saglar. Genis formatli CBS haritalari, ok byk veri hacimleri, kompleks semboloji ve off-the-shelf yazicilarda basimi ogunlukla zor veya zaman kaybi olan ok genis kapsamli imajlar ierebilir. ArcPressin CBS ortamindaki rol, herhangi ekstra yerlesik hafizaya veya donanima ihtiya duymadan yksek kalitede ve hizli harita baskisi saglamaktir. ArcPres, yazicinizin pahali donanim ykselticilerine gerek duymadan srekli baski yapmasina izin vererek, bilgisayarinizi bir baski islemcisine dnstrr.

-46-

ArcGIS INTEROPERABILITY EXTENSION (GIS verisi ve teknolojisinin birlikte islerligi) ArcGIS Interoperability Extension, yaygin olarak kullanilan 100den fazla CBS veri formatina ve zelliklerine, gelismis veri arayz ekleme yetenegini saglar. Bu modln ana zelligi, her bir CBS veri formatini direk erisilebilir veri kaynagi olarak ekleyebilmesidir. rnegin, S57 gibi denizcilikle ilgili verisetleri, gelistirilmis znitelikleriyle ileri dzeyde CAD verisetleri, MapInfo verisetleri, UK Ordnance Surveys Master Map GML dosyalari ArcGIS ierisinde kullanilabilir. Ek olarak, ArcGIS kullanicilari verilerini 80den fazla desteklenen veri formatina export edebilirler. Dis kaynakli verileri ArcGIS veri yapilarina (geodatabase feature class, shapefile, vs.) dnstren dnsm aralari zerinden veri kaynaklari tanimlanabilir. Her veri kaynagi, dis kaynakli bir dosyanin direk olarak nasil okunacagina ve daha sonra ArcGIS ierisinde nasil kullanilacagina dair zellikler sunar. Yeni veri kaynagi tanimlandiktan sonra, ArcGIS veri yapilari gibi, ArcCatalog, ArcMap, ArcGlobe, ArcToolbox ve Model builder ierisinde dogrudan kullanilabilir. ArcGIS Interoperability Extension ESRI ve Safe Software isbirligiyle yapilandirilmistir. Yazilim Safe Softwarein popler FME rn zerine kurulmustur. ArcGIS Interoperability Extension ile kullanicilar: o o Standart FME formatlarini dogrudan okuyabilecekler (TAB, MIF, E00, GML, vs.) FME destekli veritabanlarina baglanabilecek ve bu veritabani baglantilarindan okuyabilecekler (MySQL ve PostGIS gibi) o FME birlesik veri kaynaklarini tanimlay abilir ve bu kaynaklardan okuyabilirler ( rnegin, FME kullanarak query olarak tanimlanan veri kaynaklari) o Veritabani ynetim sistemlerinden shape dosyalarina znitelik birlestirebilirler (join), yeniden kodlandirma yapabilirler, vs. o Her feature classi her FME destekli veri formatina export edebilirler (rnegin GML formatina export etme) o ArcGIS destekli veriyi her FME formatli veya destekli veritabanina yklemek, islemek ve export etmek iin geoprocessing yapisi ierisindeki FME ortamini kullanabilirler

-47-

ArcSDE Nedir ? ArcSDE, konumsal veritabani sunucusudur. IVTYSniz ierisindeki cografi bilgiyi ynetmenizi, verilerinizi ArcGIS, ArcIMS ve diger uygulamalara aik olarak sunmanizi saglar. ArcSDE, ok kullanicili ArcGIS sistem ierisinde anahtar bilesendir. Iliskili veri tabanlari ynetim sistemlerine aik bir arayz saglar ve Oracle, Oracle with Spatial, Microsoft SQL Server, IBM DB2 ve Informix gibi esitli veri tabani platformlari zerinde cografi bilgi ynetimi iin etkindir. ArcSDE; ArcGIS ve iliskili veri tabanlariniz arasinda ag geidi grevi yapar. ok byk ve birok kullanici tarafindan ayni anda kullanilabilen, gncellenebilen bir veritaba nina ihtiya duydugunuzda, ArcSDE bunu ana CBS yeteneklerini kullanarak gereklestirir. IVTYS ierisinde ok kullanicili ortak cografi veri tabaninizi ynetmenize imkan vererek ArcGIS sisteminize ekler. ArcSDE: Setiginiz IVTYS iinde cografi veri tabaninizi ynetmenizi ve korumanizi saglar. Birok kullanici gncellemesine sahip olmanizi ve geodatabase onarimi yapmaniza olanak tanir. ArcSDE, IVTYSniz iin uzun sren islem ve versiyon destegi saglar. Geodatabaseinizi limitsiz olarak leklendirir. Birok ArcGIS kullanicilarina kendi aginiz zerinden hizmet vermenizi saglar. Kendi IVTYS sunucunuzu merkezilestirmek, ok kullanicili sistemlerde byk lde performans artisi saglar. ArcGIS geodatabaseinizi ArcReader, ArcGIS Engine, ArcIMS ve ArcGIS Server uygulamalari zerinden diger kullanicilara amanizi saglar. Verilerinizi ArcIMS web hizmetleri kullanarak yayinlayabilmenizi saglar. Birok IVTYS ve dosya sistemi arasinda etkin olarak veri hareketi saglar. Geodatabase ierisinde yer alan tablolar ve satirlarla alisan SQL uygulamalarini kurmanizi saglar.

ArcSDE, ArcGIS ve iliskili veritabanlariniz arasinda ag geidi grevi yapar. Yukaridaki grafik esitli ArcSDE konfigrasyon yollarini gstermektedir.

-48-

Temel ArcSDE yetenekleri

Aik IVTYS ynetimi

Iliskili veri tabanlari ynetim sistemlerine aik bir arayz saglar ve Oracle, Oracle with Spatial, Microsoft SQL Server, IBM DB2 ve Informix gibi esitli veri tabani platformlari zerinde cografi bilgi ynetimi iin etkindir. Birok kullanici gncellemesine sahip olmanizi ve geodatabase onarimi yapmaniza olanak tanir. ArcSDE, IVTYSniz iin uzun sren islem ve versiyon destegi saglar. ArcSDE, mekansal sorgulamalar ve zellik (feature) davranislarini optimize eden yksek performansli uygulama sunucusu saglar ArcSDE, VTYS ierisinde zellik ve raster geometrisi entegrasyonu saglar. rnegin, poligonlar, XY, XYZ ve XYZM destegi ve ok satirli rasterlar. ArcSDE birok IVTYSyi desteklemek zere yapilandirilmis bir ag geididir. Sadece veritabani veya mekansal depolama modeli degildir. ArcSDE, VTYS depolama esitlerinin avantajlarini kullanir. (rnegin, ikili objeler, mekansal veri tipleri, vs.) ArcSDE, rasterlar, topolojiler ve kompleks geometriler gibi karmasik CBS veri tipleri iin VTYSnizin destekleyebilecegi geodatabaseinizi limitsiz olarak leklendirir.

Uzun islem destegi (Long transaction)

Yksek performans ve aik veri erisimi Mekansal veri entegrasyonu VTYS iin yksek performansli CBS ag geidi Srekli leklendirilebilir veritabanlari

ArcSDE, yukaridaki tabloda yer alan temel zellikleri saglar ve ok kullanicili CBS ierisinde nemli bir yere sahiptir.

-49-

Neden ArcSDE? Cografi verisetlerinin ynetim sorumlulugu CBS yazilimi ve iliskisel veritabani ynetim sistemi (IVTYS) yazilimi arasinda paylasilmistir. Disk tabanli depolama, znitelik tiplerinin tanimlanmasi, sorgulama islemleri ve ok kullanicili islemler IVTYSye aktarilmistir. Bazi IVTYS motorlari indeksleme ve arama fonksiyonlari eklenerek mekansal veri tipleri iin gelistirilmistir. CBS uygulamasi, esitli cografi verisetlerinin simgelemek amaciyla kullanilan bir IVTYS semasi ve temelde bulunan kayitlarin btnlgn saglayan domain iin sorumluluk tasimaktadir. Aslinda IVTYS, cografi verisetleri iin bir uygulama mekanizmasi gibi kullanilmaktadir. IVTY cografi verinin anlamini tam olarak tanimlamaz. ArcSDE; yksek dzeyde veri entegrasyonu ve bilgi isleme fonksiyonlarinin bir uygulama ve domain yazilimi olan ArcGIS ierisinde tutulurken, veri depolama ve erisim uygulamalarinin IVTYS ierisinde gereklestirildigi ok katli bir mimari (uygulama ve depolama) zerine kurulmustur ArcSDE, birok IVTYS ierisinde geodatabase depolama fonksiyonlarini destekleyerek IVTYS teknolojisi saglamakta ve ArcGIS uygulamalarini da desteklemektedir. ArcSDE, depolama, indeksleme ve IVTYS ierisinde tutulan vektr, raster, survey, metaveri ayni sekilde diger mekansal verilerin erisiminde etkin olarak kullanilmaktadir. ArcSDE: o o o o o o Byk, srekli veri hacimlerini ok kullanicili erisimi Hizli performansi Entegre uzun islem ve versiyon ynetimini Dogru olusturulmus geometri saglamak iin mekansal entegrasyonu IBM, Microsoft ve Oracle destegi iin esnekligi

desteklemektedir. ArcSDE ayni zamanda, IVTYS temelinde bulunan yeteneklere bakmadan btn bir mekansal islevsellik saglar ve bu mantigi btn IVTYSler zerinde uygular. IVTYS teknolojisi, cografi veri kaynaklarinin ynetiminde yeterli olacaktir. ArcSDE, IVTYS ierisinde SQL zerinden erisilebilir olan her veri tipini kullanarak, IVTYS tablolari ierisinde mekansal depolama ynetimi saglar. ArcSDE, zel uygulamalar iin temelde bulunan mekansal tablolara tam erisim saglayarak aik olarak yayinlanan bir istemci ktphanesine de olanak tanir. API, C ve Java iin uygundur. Bu esneklik daha btncl, aik, leklendirilebilir zmler ve kullanicilar iin daha fazla seenek anlamina gelmektedir.

-50-

ArcSDE, her IVTYS zerinde ayni yeteneklere sahiptir Her ne kadar btn iliskisel veritabanlari SQL destegine s ahip olsa da, detayda veritabani sunucusu uygulamalarinda ok belirgin farkliliklar vardir. Bu farkliliklar performans, indeksleme, desteklenen veri tipleri, entegrasyon ynetim aralari ve kompleks sorgulama olusturulmasi ile iliskilidir. Ayni zamanda IVTYS ierisindeki mekansal veri tipleri iin saglanan destekle de iliskilidir. ArcSDE, nde gelen veritabani konfigrasyonlari zerinde ok yksek performansta mekansal veri ynetimini destekler: o o o o o Oracle Oracle (with spatial) DB2 (Spatial Extender ile) Informix (Spatial Extender ile) SQL Server

ArcSDE, temelde olan IVTYS dnyasinin esitliligi ve karmasikligi ile ilgilenmek zere vardir. ArcSDE mimarisi kullanicilarimiz iin byk lde esneklik saglamaktadir. Aik bir veritabani senegi ve fiziksel sema s agladigi gibi her iliskisel veritabani zerinde de yksek performansli veri erisimini ve mekansal entegrasyonu desteklemektedir. Birok CBS kullanicisi, organizasyonlari iin CBSlerinin IT (Bilgi Teknolojisi) stratejisi iinde yer almasini istiyor. ncelikle, CBSleri IT standartlarina uygun olmali, CBS verisi, organizasyon verilerinin btnleyici bir parasi olarak ynetilmeli ve bu veriye erisim aik ve kolay olmali. Bu zellikler CBS kullanicilarinin ihtiya duydugu IVTYSnin standart avantajlaridir. ArcSDE ve geodatabasein ana grevi CBS ve IVTYS arasindaki btnlg ynetmektir. Geodatabaseler kk, tek kullanicili veri tabanlarindan, ok genis, sirket kapsaminda ok kullanicili veri tabanlarina kadar leklendirilebilir. ArcSDEnin ana grevi, cografi veri tabaninizin, birok kullanici tarafindan paylasilmasini saglamak ve ihtiyacinizi karsilayacak her sekilde leklendirebilmektir.

ArcSDE Avantajlari Yksek performans Son derece byk veri hacimleri Entegre uzun islemler (long transaction) ve versiyonlar Btn CBS veri tiplerine destek (vektr, raster, arazi, metaveri ve digerleri) nde gelen IVTYSlere srekli destek Birok kullaniciya ve veritabanina gre leklendirilebilirlik

-51-

ArcSDE ierisinde Veri Btnlg ArcSDE, birok VTYS iin sagladigi esneklik ve standart SQL tiplerinin kullanimi destegiyle CBS veri btnlg aisindan nemli bir greve sahiptir. Asagida veri birlikteligi ve islerlik ile ilgili bazi bilgiler bulacaksiniz: Mekansal Geometri Depolama ArcSDE VTYS ierisinde veri ynetimi iin farkli birsey yapmaz. VTYSnin btn avantajlarini ve SQL veri tiplerini alir. ArcSDE birok VTYS iin esneklik saglar, her VTYSde desteklenen standart SQL tipleri ierisinde veri ynetir ve btn mekansal veri tiplerini (vektr, rasterlar, topolojiler, networkler, Grid, tablosal bilgiler, adresler gibi konumsal veriler, modeller ve metaveri) destekler. ArcSDE veri depolama islemi iin SQL tiplerini kullanir ve bu tipler iin gelistirilmis mekansal verileri tam olarak destekler. Binary large object (BLOB) tipleri, eger VTYS gelistirilmis mekansal veri tiplerini desteklemiyorsa kullanilir. Birok CBS veri setine erisim CBS ierisindeki ana gereksinim, birok veritabanina ve esitli formatlardaki dosyalara, VTYSlere ve ag yapilarina es zamanli olarak erisimdir. Veri ynetimi ve derleme islemlerinin genis hacimli bir veritabanina ihtiya duymasindan dolayi ArcSDE, kullanicilari bir tek VTYSye veya veri ynetim zmne bagli kilmadan, esneklikler saglayarak bu CBS gereksini ini karsilamaya yardimci olur. m ok kullanicili cografi veritabanlari iin temel teknoloji ArcSDE, iliskisel veritabanlari ierisindeki geodatabaseler zerinde islem yapabilmek iin bir geodatabase mantigi gereklestirir. ArcSDE, etkin bir depolama ve erisime imkan verirken, geodatabase yazilimi ileri dzeyde davranis ve btnlk saglar. IT ve CBS Btnlg iin Aik Destek ArcSDE, ArcIMS ve ArcGIS esitli dzeylerde birlikte islerlik (interoperability) saglamaktadir. Bazi odakli kullanimlarda veri btnlg SQL kullanan VTYS ierisinde grlebilir. Bununla beraber, ArcGIS, ArcSDE ve ArcIMS esitli mekanizmalar ve arayzler araciligiyla uygulama dzeyinde btnlk saglar. rnegin; API zerinden erisim, web hizmetleri zellikleri (SOAP ve ArcXML), Geodatabase XML zelliklerini kullanarak veritabani erisimi ve ok genis apta dnstrc ve veri formati iin destek (GML, shapefile, image dosya formatlari,vs.)

-52-

ArcSDE BAGLANTI KONFIGRASYON SEENEKLERI

ArcSDE, merkezi bir sunucu ierisinde CBS istemci uygulamasinin bir blm olarak alisabilir. ArcSDE, istemci uygulamalari ve IVTYS arasinda direk baglanti kurabilmesi veya IVTYS yaninda uygulama sunucusu olarak alisabilmesi amaciyla esnek bir sekilde yapilandirilabilmektedir. Ihtiyalariniza bagli olarak her konfigrasyonun avantajlari vardir.
Dogrudan baglanti konfigrasyonu

Istemci uygulamalari, herhangi bir uygulama sunucusu kullanmadan IVTYSye direk olarak baglanabilir. Her ArcGIS Desktop rn, ArcSDEye direk baglanti kabiliyetine sahiptir. ArcEditor ve ArcInfo gncelleme imkani ve merkezi geodatabase idaresi iin ArcSDE keycode aramasi yapar. Bu yapilanma, leklendirilebilirligi artirir.
Uygulama sunucusu konfigrasyonu

En yaygin ArcSDE konfigrasyonu, ArcSDE Application Server ierir. Uygulama sunucusu, uygun platform zerinde, standart ag boyunca birok kullaniciya merkezi geodatabase sunmanizi saglar. (UNIX, Linux ve Windows sunuculari) ArcSDE Application Server, tipik olarak ayni donanim platformuna IVTYSniz gibi yerlestirilmistir. Uygulama sunucusu konfigrasyonu birok performans avantaji nerir ve akilli ArcSDE istemci/sunucu mimarisinden dolayi genel olarak hizlidir.

ArcSDE, yukaridaki grafikte de grldg zere dogrudan baglanti ve uygulama sunucusu konfigrasyonlarina sahiptir.

-53-

NEDEN IVTYS KULLANACAKSINIZ?

ok kullanicili CBS, IVTYS ve cografi verilerle birlikte alisan gl CBS aralarina ihtiya duyar. Organizasyonunuz gelistike, mekansal veri tabaniniz boyut ve kullanici sayisi olarak byr. IVTYS kullanmak, veri yatirimlarinizi korumanin ve paylasmanin pratik anlamidir. Yillarca dosya formatlari (coverages, shapefiles, grids, TINs, CAD ve birok raster format) bilgi ynetimi ve paylasiminda kullanilmistir. Bu kullanim ok ai avantajlar saglamisti. Herkes verilerini bu k yolla gncelleyebiliyor ve ynetebiliyordu. IVTYS yetenekleri, kompleks veri objelerini destekleyen, daha genis sorgulamalari, daha gl islem desteklerini ieren ok daha gl bir teknolojiye getiginden beri cografi veri ynetiminde kullanimi ok daha pratik bir hale gelmistir. ok kullanicili CBSlerin byk bir kismi bugn verilerini IVTYS ierisinde ynetiyor ve bazilari da cografi bilgilerini IVTYS ierisine tasimaya basladilar. Organizasyondaki diger bilgi kaynaklari gibi, CBS verisi de IVTYS kullanimindan fayda saglayabilir. CBS bilgi kaynaklarini, iliskisel verilerinizin bir parasi olarak ynetmek iyi bir is anlayisi saglar. Iliskisel veri kullanmanin bazi nedenleri diger bilgiler iin geerli oldugu kadar CBS iin de geerlidir: o o o o znitelikler ve mekansal veriler iin tek bir veri deposu Temel iliskisel model (Bu sayede CBS diger IT ile de uyumludur) ok kullanicili ortamda uyumluluk ynetimi Yedekleme (backup), kurtarma (recovery) ve yenileme (replication) gibi standart veri ynetimi fonksiyonlari. Her sayida kullanici iin performans Ynetilmis ve organize edilmis veri ihtiyaci Boyut limiti olmadan leklendirilebilir veri hacimleri Veri iin merkezilestirilmis, sistem ve sirket kapsaminda er isilebilirlik Personel degisikliklerine ve donanim/yazilim ykseltimine yayilan uzun zaman dnemi zerinde veri onarimi Sistem kme/kurtarma mekanizmalari Istemci/sunucu ve Internet mimarisi (Web hizmetleri gibi)

o o o o o

o o

-54-

ArcIMS ve GeoPublishing Nedir ?

ArcIMS Nedir? ArcIMS Internet tabanli CBSdir ve CBS haritalarini, verileri, uygulamalari organizasyonunuz kullanicilarina ve organizasyonunuzun disinda, dnya apindaki kullanicilara dagitmanizi ve merkezilestirmenizi saglar. ArcIMS hem istemci hem de sunucu teknolojilerini ierir. CBS veri ve uygulamalarini sunmak iin Web sitesi gelistirir. cretsiz HTML ve Java ekranlari ArcIMSle birliktedir fakat ArcIMS ayni zamanda genis lde istemciyle (ArcGIS Desktop, ArcPad, kablosuz aralar ve Java istemcileri iin Map Objects gibi) alisabilir. ArcIMS yaziliminin XML web hizmetleri dili, ArcXML olarak adlandirilmaktadir. ArcIMS yaziliminin zel uygulamalar iin yapilandirilmasinda kullanilan ok kapsamli geopublishing fonksiyonlari saglar.

-55-

NEDEN ArcIMS? CBSnizi gelistirin. ArcIMS, kullanicilariniza cretsiz dagitilabilen HTML ve Java ekran seti ierir. Bu ekranlar nemli GIS fonksiyonlari saglar. GIS veri ve servislerini Internet zerinde yayinlamak , birok GIS kullanicisinin ihtiyalariyla karsilasmanizi saglar. ArcIMS ileri dzey GIS kullanicilarina da fayda saglar. ArcIMS, herhangi bir ArcGIS Desktop rnyle alisan kullanicilarin GIS tecrbelerini nemli lde artirir. Gncelleme aralari h ari, hemen hemen btn ArcMap aralari ArcIMS zellik katmanlariyla kullanilabilir. Birok kaynaktan veri entegre edin ArcIMS, birok ArcIMS Web sitesinden veri biraraya getirmeyi kullanicilar iin mmkn kilar ve ArcIMS katmanlariyla yerel GIS verilerini entegre etmeyi saglar. Kullanicilar verilerinize ve hizmetlerinize erisebilir ve sonra ok basit bir sekilde onlari birok diger Internet kaynaklari ve yerel kaynaklarla btnlestirebilirler. Ihtiyalarinizi karsilamak iin sisteminizi leklendirin Sunucunuz 10 veya 10.000 harita talebi kabul etse de, ArcIMS ihtiyalarinizi karsilamak zere leklendirilebilir. Daha sonra, alaniniz bydke ve harita talebi dstke, ArcIMS kolaylikla yeni istekleri karsilamak zere gelistirilebilir. GIS verisine ve Location Servicelere erisim saglayin ArcIMS, GIS veri ve hizmetlerinin nasil ve kim iin dagitildigini belirlemenizi saglar. Bylelikle, verilerinizin hem Web zerinde hem de local area network (LAN) zerindeki organizasyonunuz dahilinde, herkes tarafindan ulasilabilirligini kontrol edebilirsiniz. ArcIMS Location Services dagitimlarina elverisli bir hale getirilmistir ve birok anahtar islemde kullanilmistir. rnegin, ArcIMS Location Services ierisinde en yakin ATMleri ve lokantalari bulmak, seyahat planlari retmek, yeni konut alanlari ve evresini, okullari, parklari kesfetmek iin kullanilmistir.

-56-

ArcIMS NASIL KULLANILIR? ArcIMS Geo-publishing islemleri iin kullanilmaktadir. Geo-publishing, cografi verilerinizin, haritalarinizin ve metaverilerinizin Web zerinden sunumu anlamina gelmektedir. Asagida ArcIMS kullanimina ynelik adet rnek bulacaksiniz: ArcIMS kullanicilarinin ogu, cografi bilgi sistemlerini birok i ve dis kullanicilara Web zerinden sunma ihtiyaci ierisindedirler. Veri erisimini ve basit veri kullanimi uygulamalarini kendi kullanicilarina web browser zerinden saglamak isterler. Kullanicilar, her ArcIMS CBS uygulamasina ok uygun sekillerde basvurabilirler. Bu web uygulamalari ierisinde bt kullanicilar ayni temel islemleri n gereklestirirler. rnegin ArcIMS, SARS gibi ok zel durumlarin ve salginlarin dagilimini gsteren haritalari yayinlamakta ok basarilidir. Ayrica, vatandaslar iin parsel vergisi incelemeleri, su oranlari, kent gelisim planlari, okul alanlari, oy kullanma alanlari ve bunun gibi birok rnek gsterebilecegimiz devlete ynelik uygulamalari da ArcIMS ile kusursuz olarak yayinlayabilirsiniz. Benzer uygulamalar bazi ortak zellikleri paylasirlar. Kk kullanimdan ok agirlikli kullanima kadar leklendirebilme yetisine ihtiya duyan birok kullanici ve uygulama vardir. Bu uygulamalarin arayzleri ok spesifiktir. Uygulamalar CBS bilgilerini biraraya getirir ve birok kullaniciya yayinlar. Bu veriler tipik olarak gncelleme veya ileri dzeyde analizler iin kullanilmamaktadir.
Profesyonel CBS kullanicilari iin Yayinlama

Birok organizasyon, kendi CBS profesyonelleri ve uygulamalarinda bu verilere ihtiya duyan diger profesyoneller iin CBS verileri yayinlar. Bu ArcIMS uygulamalarinin temel amaci CBS profesyonelleri iin veri paylasimidir. Son kullanicilar ArcIMS hizmetlerini web zerinden erisilebilen, kendi lokal verisetlerine ek veri kaynaklari olarak grmektedirler. rnegin, ArcIMS web sitelerini bulmak iin ArcCatalog, verileri ArcMap ortamina katman olarak aktarmak iin harita hizmetlerini kullanmaktadirlar.

-57-

ArcIMS HIZMETLERI ArcIMS istemcisi sunucuya talep gnderdiginde, ArcIMS sunucusu gerekli islemleri yaparak talebe karsilik verir. Tipik ArcIMS, harita olusturma, cografi veri erisimi veya metaveri arama taleplerinde bulunur. Byk lde CBS hizmetlerine ArcIMS zerinden erisilebilir. En yaygin ArcIMS hizmetleri ok esitli istemciye interaktif haritalar ulastirir. Web siteniz iin bir harita olusturdugunuzda, veri katmanlarini belirler, semboloji tanimlar, etiket ekler, lek faktrlerini set eder ve bunlar gibi birok islemi gereklestirirsiniz. Istemci harita iin bir talepte bulundugunda, bu zelliklerinize dayali sunucu zerinde gereklesir. Harita istemciye sekilde (grnt, aktarilmis zellikler (features) ve ArcMap Service) iletilir. ArcMap Image Map Service, ArcIMS grnt saglama eklerini, haritanizin aninda grntsn, talep eden istemciye iletmekte kullanir. Bu hizmet ArcMap arayznn ileri dzeyde kartografik ve aik veri erisimi yeteneklerini kullanan haritalarin size ulasmasini saglar. ArcMap ierisinde yarattiginiz her bilgi ve grafik gsterimler ArcMap Server kullanilarak sunulabilir. Feature Service, talep eden istemciye sikistirilmis vector zellikleri aktarir. zellik aktarimi, daha ileri dzeyde zellik etiketleme, zellik simgeleme, map tip yaratimi ve zelliklerin mekansal seimi gibi islemlerin yapilmasini saglar. Bu fonksiyon kabiliyeti istemci tarafindaki kullanicinin harita grntsn degistirmesini saglar. Image Service, ArcIMS grnt saglama eklerini, haritanizin aninda grntsn, talep eden istemciye iletmekte kullanir. Aninda grnt, sikistirilmis JPEG, PNG veya GIF dosyasi olarak gnderilir. Y eni harita grnts, istemci her yeni bilgi talep ettiginde retilir. Image Map service bunlarin yanisira, istemciye sikistirilmis raster veri de iletir. Asagidaki maddelerde ArcIMS ile birlikte sahip olabileceginiz bazi kilit Geo-publishing yeteneklerini bulacaksiniz: Grnt saglama Grnt saglamak, haritanizi sundugunuzda ve istemciye sikistirilmis JPEG; PNG veya GIF dosyasi olarak aktardiginizda yarattiginiz grntnn aninda fotografini eker, ayrica kullanicilariniza raster veri setleri sunmak iin de kullanilir. zellik aktarimi zellik aktarimi, istemcilere vektr zellik aktarimi ierir. zellik etiketleme, map tip yaratimi, mekansal seim ve daha fazlasini saglar. zellik aktarimi, sadece ArcExplorer(Java Edition), ArcMap, ve ArcIMS Java ekranlari ieren ArcIMS istemcileriyle kullanilabilir. Bir ArcIMS alanindan aktarilan zellikler, diger bir ArcIMS alanindan aktarilan zelliklerle ve yerel verilerle entegre olabilir, analizlerde birlikte kullanilabilir. Veri sorgulama Veri hakkinda zel bilgi tretmek iin yeni sorgulamalar yapabilir veya n tanimlamasi yapilmis sorgulari alistirabilirsiniz. Istemci, sunucuya sorguyu aktarir ve sunucu, sorgu sonularini istemciye iletir. Veri Seimi Sunucudan, gerek cografi veri talebinde bulunabilirsiniz. Sunucu, bu veri talebini, istemciye sikistirilmis shapefile yollayarak cevaplandirir. Veriyi alan kullanici, bundan sonra seim yapabilir. Geocoding Geocoding fonksiyonu adres bagdastirma islemidir. Sunucu, verilerinize bagli olarak adrese kesin eslestirme yada istemci eslestirme listesi iin dner.

-58-

Metaveri katalog hizmetleri

Verilerinizi ve bilgilerinizi referanslandiran katalog, ArcGIS, ArcIMS ve ArcSDE kullanarak yapilandirilabilir. Bununla birlikte ArcIMS yazilimi kullanarak arama servisi olarak yayinlayabilirsiniz. Bu sayede kullanicilara web sitenizden CBS verileri bulma ve bu verilere erisim iin bir aik arama mekanizmasi saglamis olursunuz.
Metaveri katalog gzatim ve arama uygulamalari

Web tabanli HTML uygulamalari, CBS verisetlerini ve hizmetlerini bulmak iin, konum ve diger kriterlere dayanan metaveri kataloglarini aramak iin kullanilmaktadir. Bu uygulama ayni zamanda zellestirilebilen bir cografi indeks de ierir. Bu uygulama, CBS katalog portali yapilandirma aisindan ok nemlidir.
ArcMap Server

Bu yazilim, zaman ierisinde ArcIMS Web sitenize birok ArcGIS hizmeti eklenmesini saglar. Haritalarinizi ArcMapte olusturun, daha sonra olusturdugunuz haritalari ArcIMS kullanarak birok kullaniciya sunun.
Web haritalama uygulamalari

ArcIMS, browser-based CBS erisimi iin bir dizi web-haritalama uygulamasi ierir.
Route Server

ArcIMS RouteServer, istege bagli hizmet modldr. En uygun yolu ve srs ynlerini belirler.

-59-

ArcXML: ArcIMS IIN ORTAK DIL ArcXML istemci ekranlari ve ArcIMS sunuculari arasinda iletisim kurmak iin kullanilan bir dildir. ArcXML, bir XML zelligidir, yapisal mesajlar yaratmaniza izin verir. Btn istemci talepleri ve sunucu cevaplari ArcXML ierisinde kodlanmistir. Birok zel istemci uygulamasi, ArcGIS web siteleri ile birlikte isleyebilmek amaciyla ArcXML ile yazilmistir. Standart XML protokolu kullanilirsa, buna gre ArcXML konusabilen her istemci, ArcIMS ile alisacaktir. Zamanla yeni ArcIMS hizmetleri Web Services standartlarina dayanacak ve SOAP zelligi XML iletisim iin kullanilacaktir.

INTEROPERABILITY ve ArcIMS Birok bilgi teknolojisinde oldugu gibi, CBS btnlg (interoperability) web hizmetleri zerinde de ncelikli olarak uygulanacaktir. IT ve CBS iin birok web hizmeti protokoln desteklemesinden dolayi, ArcIMS nemli bir role sahiptir. ArcXML, SOAP, WMS, WFS, GML, Z39.50, OGC Catalog Services gibi esitli zellikler yoluyla kullanicilara btnlk seenekleri sunulmasi ok nemlidir. www.esri.com/standarts adresinden en son btnlk teknolojisine (interoperability technology) erisebilir ve cretsiz olarak indirebilirsiniz.

-60-

ArcGIS Engine Nedir ? ArcGIS Engine, dzenlenmis geleneksel uygulamalari gelistirmek iin, CBS unsurlarina eklenebilir kapsamli bir ktphanedir. ArcGIS Engine kullanarak yapilan gelistirmeler, bir ok kullaniciya CBSye odaklanmis olarak dagitilan geleneksel uygulamalarda oldugu kadar, Microsoft Word ve Excel gibi uygulamalarin iinde ArcGIS fonksiyonlari ile de birlestirilebilir. ArcGIS Engine; Windows, UNIX ve Linux masa st ortamlarinda alisir ve Visual Basic, Microsoft Developer Studio, Eclipse ve J Builderi ieren ok sayidaki Java gelistirme ortamlari gibi uygulamalari da destekler.

Bu sekil, kullanici uygulamalarinda alisacak olan, CD vasitasiyla bir ok kullaniciya nasil yklenecegini gstermektedir.

-61-

ARCGIS ENGINE DEVELOPERS KIT

ArcGIS Engine arayz, kullanici uygulamalarinin yapilandirilmasina ynelik bir gelistirici kit olarak kullanilir. Programcilar developers kiti kendi bilgisayarlarina ykler ve bunu seilen programlama dili ve gelistirme ortami ile kullanir. ArcGIS Engine, kullanici uygulamalarinin iine CBS fonksiyonl rini a ekleyen gelistirme ortamina, ilaveten kullanici arayz kontrollarini, aletleri ve yazilim ktphanelerini ekler. rnegin bir kullanici, ArcMap ile yazilan bir haritayi, ArcGIS Engineden harita kullanimi iin bazi aletleri ve diger kullanici fonksiyonlarini ieren bir uygulamayi yapilandirabilir.

Visual Basic ile gelistirilmis ArcGIS Engine uygulamasi rnegi. Bir haritanin kontrolu, ierik tablosunun kontrolu, men ve aletler Visual Basic formuna eklenebilir. Haritanin kontrolu, izmek ve haritalari etkilesimli olarak sorgulamada kullanilan bir ArcMap dokmani (mxd.file) ile iliskilidir.

Programlama dilleri ve yapi iin aik destek: ArcGIS Engine, sadece COM ortamini desteklemez. Keza o, bilgisayar isletim sisteminin bir alanina karsilik gelen kullanicinin sedigi gelistirici yapi iinde, C++, .NET ve Java ile gelistirilenlere de destek saglar.

ArcGIS Engine, birok sayidaki bilgisayar platformunu ve programlama dillerini destekler

ArcGIS Engine ile yapilandirilabilen geleneksel uygulamalari yaymak: Kullanici uygulamasi yapilandirildiginda, iki esit ArcGIS oturumu zerine yklenebilir ve kullanilabilir. Herhangibir ArcGIS Engine uygulamasi icra eden runtime lisansi Masa st ArcGIS (ArcView, ArcEditor veya ArcInfo)

ArcGIS Engine Runtime lisansi, ArcGIS Engine paketini ierir. Her bir kullanicinin ArcGIS Engine kabiliyetinden istifade edebilmesi iin, anahtar kodunu (keycode) ieren bir dosyaya sahip olmasi gerekir. Kabiliyetlerin seviyesini arttirmaya erismek iin, seime bagli uzantilar bulunmaktadir. Her bir seviye, seilen keycode ile saglanir. ArcGIS Engine uzantilari asagidaki kisimda aiklanmistir.

-62-

ARCGIS ENGINEIN KISIMLARI ArcGIS Engine Developers kit, ArcGIS mantiginin 3 anahtarini ierir.

Kontroller Alet barlari ve aletler Nesne ktphaneleri

Kontroller: Kontroller, kullanicinin ekledigi ve uygulamalarinda kullandigi ArcGISin kullanici arayz unsurlaridir. rnegin, harita kontrolu ve ierik tablosunun kontrolu, etkilesimli olarak haritalari sunmak ve kullanmak iin geleneksel uygulamaya eklenebilir. Alet barlari: Alet barlari; kullanici uygulamalarinda haritalar ve cografik bilgi ile etkilesimli Pan (srkleyerek kaydirma), Zoom (Byltme ve kltme), Identify (tanima), ve Selection (seme) aletlerini ierir. Aletler uygulama arayzn kullanan alet barlari zerinde bulunmaktadir. Basitlestirilmis kullanici uygulamalarina iliskin islemler, kullanilan aletler ve alet barlari tarafindan saglanir. Bu kullanim srkleme ve seme ile yntemi ile yapilir.

Zoom, Pan, Full Extent ve Previous Extent, zerine basilarak etkilesimli olarak harita zerinde kullanilan aletlere rnektir.

Nesne Ktphaneleri: Ktphaeler; programlanabilen ArcObjects arayz unsurlarinin, iyi grenli nesnelerden, kaba grenli nesnelere kadar uzanan araliktaki mantiksal koleksiyonudur. Programcilar; COM, C++, Java ve NETi ieren API tabanli birka standardi kullanir. Ayni ktphaneler, masa st ve ArcGIS Server ile de kullanilir.

ArcGIS Engine; meydana getirilmis kullanici uygulamalari iin kullanilan GIS mantigina eklenmis kk setleri, bazi kullanici arayz unsurlarini (kontrollar ve aletler) ve programlanabilen nesne ktphanelerini ierir.

-63-

ArcGIS Engine uzantilari: ArcGIS Engine; ilave uygulama programlama olanagi saglayan 3 seenekli u zantilara sahiptir. Bu fonksiyonlar, her bir ArcGIS Runtime kullanicisini destekler. Mekansal Seenek: ArcGIS Engine, runtime ortamina ok amali raster cografik isleme fonksiyonu ekler. Bu ilave yeteneklere mekansal seenekli nesne ktphanesi vasitasiyla erisilir. 3 Boyutlu Seenek: Bu seenek, ArcGIS Engine runtime ortamina, 3 boyutlu cografik isleme ve grntleme fonksiyonunu ekler. Ilave edilen kabiliyetler, Ekran (Scene) ve yer kresi (Globe) iin 3 boyutlu nesne ktphane setinin yani sira, 3 boyutlu Ekran ve ArcGlobe kontrolunu saglayan ilave aletleri kapsar. Cografi Veri Tabanini Gncellestirme Seenegi: ArcGIS Engine uygulamalari kullanilarak, herhangi bir cografi veri tabanina yazma ve gncellestirme olanagini ekler. Eklenen bu kabiliyetlere, Girisim veri tabani nesne ktphanesi vasitasiyla erisilir.

ArcGIS Engine Developers kit uzantilarina iliskin bazi unsurlarin zet olarak ana hatlari

ARCGIS ENGINE ILE UYGULAMALARI YAPILANDIRMAK ArcGIS Engine uygulamalarinin yapilandirilmasi, onlarin iinden seilen asagidaki gibi btnlestirilmis gelistirme ortamlari IDF ile saglanir:

-64-

Microsoft Visual Studio ve Delphi for Windows developers Eclipse, Sun ONE Studio, ve Borlands Builder for Java developers.

rnegin bir Java gelistirici; CBS harita uygulamasina eklenen harita kontrol, ierik tablosu kontrolu ve seilen aletler ile yapilandirilir. Bunlar, ArcMap MXD dosyasi ile harita kontrolu ve programa eklenen dgmeler ve grevlere odakli diger fonksiyonlar ile iliskilidir. Bitirilen uygulama, herhangi bir ArcGIS Engine Runtime ve masa st ArcGIS kullanicisina yklenebilir. ArcGIS Engine Uygulamalarina rnekler: ArcGIS Engine, yaygin CBS uygulamalarini yapilandirmak iin ve herhangi bir uygulama iine eklenmis CBS iin kullanilir. Bazi CBS kurumlari kendi u kullanicilari iin aletler ile, CBS grntlerine odaklanmis yapilandirmayi isterler. Diger bir senaryo ise, CBSnin bir parasi olarak anahtar nitelikli grevlerin icrasi iin diger alet bilgileri ve is akislari ile birlestirlmis olandir. ArcGIS Engine uygulamalari iin birka rnek asagida belirtilmistir. Sehir ynetim kurumu, vergilendirme ve planlama kuruluslari ile btnlesik CBS veri tabani bilgilerine erisen ve bir seri parselin gzden geirilmesine ynelik yapilandirmayi arzu edebilir.

-65-

Bazi CBS kurumlari, ArcGIS Engine 3 D uzantisi ile etkilesimli kresel grs iin geleneksel uygulama yapisini ister

ArcGIS Engine elemanlari, Microsoft World dkmlarina ve Microsoft Excel izelgelerine eklenebilir.

-66-

ZET OLARAK ARCGIS ENGINE Bir ok kullanici CBSye hizli erisimi arzu eder. Kullanicilar ArcViewin kabiliyetlerinden daha az seye ihtiya duyarlar ve halihazirda kendi uygulamalarindaki karmasik mantiga erismeyi isterler. Kullanicilar, CBSnin geleneksel yapisina e rismeyi arzu ettikleri takdirde, ArcGIS Engine dsk maliyet ve sratli erisim seenegini saglar. ArcGIS Engine asagida belirtilen uygulamalarda kullanilir: Geleneksel uygulamalar iine eklenmis CBS mantigi Etkili yapilandirma ve yaygin CBS uygulamalari Basit uygulamalardan, gelismis CBS mantigina girisimi saglama Diger uygulamalara, CBS mantigini ve haritalari ekleme C++ veya Java ile, cross-platform uygulamalarini yapilandirma.

-67-

ArcGIS Server Nedir ?

ArcGIS S erver, merkezi olarak ynetilen, ileri dzeyde CBS fonksiyonelligi saglayan, ok kullanicili ortamlari destekleyen ve endstri standartlarini kullanan btn cografi bilgi sistemi uygulamalarini ve hizmetlerini kuran bir platformdur. ArcGIS Server gelistiricilere, CBS Web uygulamalari yapilandirabildikleri bir ortamdir. Bununla birlikte, istemciler tarafindan kullanilan Web browser tabanli uygulama, ArcGIS Desktop rnleri ArcInfo, ArcEditor ArcView ve ArcGIS Engine uygulama hizmetleri saglamaktadir. Btn ArcGIS Sistemi, yazilim bilesenleri ArcObjects zerine kurulmus ve gelistirilmistir. ArcObjects tarafsiz bir isletim platformudur ve .NET, Java, COM ve C++ gibi birok programlama arayz tarafindan kullanilabilir. ArcGIS Server iki ana bilesenden olus bir CBS sunucusu ve ADF (Application ur: Developer Framework). Server Object Manager (SOM) ieren CBS Sunucusu Server Object Container (SOC) olarak adlandirilmaktadir. SOC ArcObjects ierir ve CBS fonksiyonlarinin gereklestirildigi bir ortamdir. SOCden gelen yanitlar cevaplar istemci uygulamalarina dnsr. Web uygulama sunucularini kullanan Web tabanli uygulamalar ve hizmetler sadece Web sunucusu zerinde ArcGIS Server runtime kurulumuna ihtiya duyar. Bu kurulum SOM/SOC ve istemci uygulamasi arasinda iletisim saglar. Web-browser istemcileri, CBS sunucusuna bagli hizmetlerden faydalanabilmek iin kendi zerlerine kurulan ArcGIS teknolojisine ihtiya duymazlar. ArcGIS Server, gelistiricilerin ve sistem tasarimcilarinin merkezi olarak ynetilen CBS

gereklestirmelerini saglar. Web uygulamasi gibi ok kullanicili ortami destekleyen CBS uygulamalari zerinden daha dsk maliyete sahip olma avantaji saglar ve desktop uygulamalarini her kullanicinin makinesine ykleme maliyetinden tasarruf eder. ArcGIS Server, iliskisel veritabanlari, web sunuculari ve btn uygulama sunuculari gibi diger kritik IT sistemleri ile entegrasyon iin idealdir.

ArcGIS Server, ESRI sunucu rnleri ailesini tamamlar: ArcIMS, ArcSDE ve ArcGIS Server. ArcIMS; haritalarin ve metaverilerin web zerinden sunumunda yksek performans saglar. ArcGIS Server; ileri dzeyde CBS uygulamalari iin merkezi olarak ynetilen bir cografi bilgi sistemdir. ArcSDE ise ArcGIS Server ve ArcIMS iin veri erisimini ynetir.

-68-

ArcGIS Server Anahtar zellikleri Standart CBS yapisi: ArcGIS Server, CBS sunucu uygulamalari gelistirmede standart bir yapi saglar. Dnyanin en popler CBS yazilimlari ArcView, ArcEditor ve ArcInfo bu yazilim objelerinden olusmustur. ArcGIS Server hem gl hem de gelistirilebilir bir sunucudur. Zengin fonksiyonlari ile gelistiricilerin organizasyonel problemleri zmelerinde yardimci olur. Uygun maliyet : ArcGIS Server web uygulamalari gibi sunucular zerinde alisan btn uygulamalari ve ok kullanicili ortamlari destekler. ADF runtime lisansli degildir. Bundan dolayi, CBS sunucusu lisans maliyeti olmaksizin birok sunucu uygulamasi birok web sunucusu zerinde alisabilir. Web Controlleri: ArcGIS Server web kontrol seti saglar. Bu web kontrolleri, web uygulamaniz ierisine haritalama fonksiyonlarini da katabilmeniz iin programlama modelini kolaylastirir ve

-69-

gelistiricilere

uygulamalari

iin

daha

ileri

dzeyde

CBS

fonksiyonelligi

yaklasimlari

zerinde

odaklanmalarini saglar. Web Uygulama Sablonlari: ArcGIS S erver, web uygulama sablonlari web kontrolleri kullanarak uygulamalar yapmak isteyen gelistiriciler iin baslangi saglar. Ayni zamanda web uygulamalari yapilandirmak iin web kontrollerinin nasil kullanilacagina dair rnek olarak sunar. apraz platform fonksiyonelligi: Java iin ArcGIS Server ADF UNIX platform esitleri ve birok web sunucusu zerinde alisabilir. Java web uygulamalariniz ve web hizmetleriniz standart web sunucusu ortamlariniza uyacaktir. . NET iin CBS sunucusu ve ADF birok Windows platformu zerinde kullanilabilir. apraz programlama dili: ArcGIS Server birok programlama dilini destekler: web uygulamalarini ve web hizmetlerini yapilandirmak iin .NET ve Java, zel bilesenlerle CBS sunucusunu gelistirmek iin COM ve .NET, desktop istemci uygulamalari yapilandirmak iin COM, .NET, JAVA ve C++. Bu sayede objeler rahatlikla programlanabilir ve programlama uzmanlarinizin yeni bir dil grenmelerine gerek kalmaz. ArcGIS Server Seenekeleri: ArcGIS Server Developer Kit ArcGIS 3D Analyst, ArcGIS Spatial Analyst ve ArcGIS StreetMapin genisletilmis obje zelliklerini ierir. Developer Resources: ArcGIS Server Developer Kit, gelistiricilere cisim model diagramlari, ag uygulama rnekleri ve basit kod ile birlikte baslamalarina yardimci olmak iin yardim sistemi saglar.

-70-

ArcGIS Server Yetenekleri: ArcGIS Desktop kullanicisi olarak: 1. Yerel aginiz stndeki CBS sunucunuza LAN zerinden baglanabilir, 2. ArcGIS Server web servisleri kataloguna baglanabilir, 3. LAN veya internet baglantisi sirasinda a. nizleme, pan, zoom ve tanimlama islemleri iin ArcCatalog kullanabilir, b. Geocode sunucusu kullanarak geocode adreslerini gruplamak iin ArcCatalog kullanabilir, c. Lokal harita dokmaniniza katman olarak harita sunucusunu eklemek iin ArcMap kullanabilir, d. Harita sunucusu zerinden pan ve zoom islemleri iin ArcMap kullanabilir, e. Harita sunucusu zerinde zellikleri tanimlamak, arastirmak ve bulmak iin ArcMap kullanabilir, f. Katmanlari etkilesimli olarak kapatip amak iin ArcMap kullanabilir, g. Geocode sunucusu ile adresleri bulmak iin ArcMap kullanabilirsiniz. 4. Gelistirici olarak ADF Developer Kit ile yapilandirilan web uygulamalarina ve web hizmetlerine asagidaki maddeler gibi birok fonksiyonu ekleyebilirsiniz. a. Bir haritayi yol, akarsular ve sinirlar gibi oklu harita katmanlariyla grntleme b. Harita zerinde pan ve zoomlama c. Harita zerindeki zellikleri onlari isaret ederek tanimlama d. zellikleri arama ve harita zerinde bulma e. Saha degerlerinden etiketleri yazi olarak grntleme f. Hava fotograflarindan veya uydu grntlerinden grafik zellikler izme g. Nokta, izgi, daire ve poligon gibi grafik zellikleri izme h. Tanimlayici metin izme i. izgiler boyunca ve alanlar, daireler ve poligonlarin iinden zellik seme j. Baska zelliklerin tanimlanmis mesafesi iinden zellik seme k. SQL tanimlama ile zellik bulma ve seme l. Tematik metodlarla zellik tanimlama m. Verileri dinamik olarak grntleme n. Cadde adlarindan veya saglanilan kesisimden harita zerinde lokasyon bulma o. Harita verinizin koordinat sistemini dnstrme p. Buffer olusturma, farkliliklari hesaplama veya kesisimleri bulma, birlestirme gibi geometrik islemleri gereklestirme Ileri dzeyde mekansal ve znitelik sorgulamalari Network analizleri Harita rotasyonunu veya sekillerini dzenleme Cografi detaylari ve zniteliklerini olusturma, gncelleme

q. r. s. t.

u. Versiyonlama ve topoloji kurma gibi cografi veritabani ynetim islemlerini gereklestirme

-71-

Blm 4: ArcMap Ortaminda Cografi Verilerin Incelenmesi (Uygulama 1)

ArcMape Giris,
1 Desktopda yer alan ArcMap iconu zerinde ift tiklayiniz.

2 Veya;

Windows Taskbardan Start Men > Programs > ArcGIS > ArcMapi seiniz.

ArcMap Arayz, Gelen ArcMap arayzde farkli seenek ile karsilasilir. Bu zellikler syle tanimlanabilir;

Main Menu Standart ToolBar

Table Of Contents

Tools Toolbar

A new empty map: Yeni Projeler olusturmak iin bos bir ArcMap sayfasi ailir. A Template: Harita ikti islemlerinde hazir bir sablonu Read Only olarak grntleme yada yeni bir sablon olusturmak iin geis yapilir. An existing map: Mevcut olan bir projenin ArcMap ortaminda grntlenmesidir. Bu Proje dosyasi ArcMapDocument *.mxd uzantili bir dosyada tutulur.

-72-

ArcMapde Harita Dokumaninin (ArcMapDocument *.mxd) ailmasi, Mevcut verilerden olusturulan bir proje ArcMap ortaminda map document (*.mxd) olarak (File > Save) kaydedilir. Mevcut proje zerinde gerekli alismalari srdrmek iin projenin, ArcMap ortaminda grntlenmesi gerekecektir. Bunun iin; 3 An Existing map zelligini ek ediniz ve OK Butonuna basiniz.

4 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_01.mxdyi ainiz. ArcMapde File > Open veya Ctrl+O kisa yolu ile farkli bir ArcMapDocument (*.mxd) tanimlanarak da proje grntlenebilir. Proje ierisinde yer alan veriler; Dnya lkeleri, Trkiye il sinirlari, Trkiye Demiryollari ve Yerlesimler katmanlaridir. ArcMapde Semboloji Degistirme ve farkli leklerde grntleme, ArcMapde Semboloji, 5 ArcMap ortaminda Table of content mensnde yer alan katmanlarin renk ve semboloji degisikliklerini yapmak iin; Table Of Contentsde yer alan Ulkeler katmaninin polygon sembolu zerinde mousenun sag butonuna basiniz.

6 Sembol Paletten mouse ile renk seiniz.

-73-

7 Ayni islemi diger katmanlar iinde uygulayiniz. 8 Semboloji degisikligi iin; Table of Contents mensnde yer alan Yerlesim katmaninin nokta sembol zerinde mouseun sol butonuna basiniz ve Symbol Selectorden bir sembol seiniz. 9 Diger tm katmanlar iin ayni yntemi uygulayarak farkli semboller atayiniz. ArcMapde haritalari farkli leklerde grntleme, Tools Toolbarda veriyi farkli leklerde grntleyebilmek iin mevcut olan zoom, pan, full extend, ileri ve geri zoom extend toollari mevcuttur. Tools Toolbardan ilgili butonu mouse ile seip pan ve zoom zelliklerini uygulayiniz.

Zoom In Zoom In on the Center of your map Pan Go Back

Zoom Out Zoom Out on the Center of your map Zoom to the Full extent Go Forward

Yapilan zoom islemlerinde Standart toolbarda yer alan ekran lek degerinin degistigini greceksiniz. Tools ToolBardan Zoom to the Full Extent butonuna basiniz.

10 Trkiye blgesini, ie zoom (zoom in) yapiniz.

11 Standrat ToolBardan legi 1:1.000.000 olarak ayarlayiniz ve Pan ile farkli blgeleri grntleyiniz.

-74-

ArcMap ile farkli pencerelerde veriyi inceleme, ArcMapde Magnifier ve Overview, ArcMap Data Viewda yer alan haritalarin incelenmesi iin iki nemli zelligini (Magnifier ve Overview window) uygulayacagiz. Menu Barda yer alan Windowdan Magnifier ve/veya Overview zelligi seilir.

Overview, 12 Menu Bardan Window > Overview.. i seiniz.

Layer Overview penceresinde en byk extente sahip katman full extentde grntlenir. Bu pencere ierisinde tanimli olan tarali alani mouse ile bytp klterek, Data Viewda grntlenen harita leginin degistigini greceksiniz. 13 Standart ToolBarda yer alan Scalei 50.000.000 olarak ayarlayiniz. 14 Layers Overview penceresindeki tarali alan zerine mouse ile geliniz ve bu tarali alani, gitmek istediginiz blge zerine tasiyiniz. Data Viewda yer alan blgenin degistigini greceksiniz. Layer Overview Penceresini kapatiniz.

-75-

Magnifier, 15 Menu Bardan Window > Magnifier.. i seiniz.

16 Magnification penceresini, detay grmek istediginiz view zerinde gezdiriniz. Data viewda alani default tanimli olan %400 byterek grntlemis olursunuz. Bu degeri byltp kltmek ya da belli bir lege sabitlemek mmkndr. Bunun iin; 17 Magnification Penceresinin mavi alan zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Gelen menden Properties zelligini seiniz.

18 Gelen Magnifier Properties penceresinden default tanimli olan Modify main view by zelligindeki yzde degerini degistirerek veriyi inceleyiniz. 19 Daha sonra Fixed Scale zelligini seip legi 250.000de sabitleyerek veriyi inceleyiniz.

-76-

ArcMapde Find, Identify, Hyperlink ve Bookmarks ve diger tools zellikleri, Find, Find, Table of contents mensnde yer alan tm katmanlarin veri tabanlarindaki bir kayida hizli erisimini saglamak iin kullanilir.

20 Tools Toolbardan Find butonunu mouse ile seiniz 21 Features zelliginde iken Find blmne TR yaziniz ve Find butonuna basiniz.

22 Listelenen kayitlardan TRABZON zerinde mouseun sag tusuna basarak, zoom to feature zelligini seiniz. 23 Ayni kayit zerinde mouseun sag tusuna basarak Flash feature zelligini seiniz. 24 Ayni kayit zerinde Set Bookmark zelligini seiniz,Tools Toolbardan Full Extend buton'una basiniz ve Main Menuden View > Bookmarks > TRABZON Bookmarkini seiniz

-77-

Bookmark, Data Viewda grntlenen blm bir isim ile kaydedilir. Farkli leklere geis yapildiktan sonra kaydedilen bookmark ismi seilerek bu ekran grntsne geri dnlms olur. Bookmark islemi ArcMap ortaminda farkli yntemler ile tanimlanabilir. Find uygulamasinda seili olan kaydin zerinde set Bookmark islemini uyguladiginiz gibi... Diger yntem ise; 25 Bookmark olarak tanimlayacaginiz ekran legini belirledikten sonra; Menu Bardan, View > Bookmarks > Create mensn seiniz.Gelen Mende Bookmark ismini tanimlayiniz.

26 Kaydettiginiz birden fazla ekran grntsne (Bookmark); View > Bookmarks >.............. mensnden geis yapabilirsiniz. Identify, Tool ToolBardaki Identify Butonu ile, tanimlanan obje veya objelerin veritabani bilgileri Identify Results penceresinde listelenir. Bu pencerede yer alan Layers blmnde farkli seenekler sunulur. Bilgi almak istediginiz katmanlari bu blmde tanimlayabilirsiniz. Aktif tek bir kapsam tanimlanabildigi gibi visible layers (Grnen layerlarin tamami) veya All layers (Layerlarin tamami) gibi zellikleri de set edebilirsiniz. 27 Tools ToolBardan identify objeyi mouse ile seiniz. butonunu mouse ile seiniz ve Data Viewda bilgi almak istediginiz

-78-

Identifyda tanimlanan objenin veri tabani bilgileri Identify Results penceresinde listelenir.Bu pencerede listelenen kaydin zerinde mouseun sag tusuna basildiginda, Bookmark ve Hyperlink islemlerini gereklestirilebilirsiniz.

Hyperlink tanimlamak iin; ilgili kayit (value) zerinde mouseun sag tusuna basiniz.

Trkiye

Hyperlink, Identify ile tanimlanan objelere, farkli dosyalarin (doc, image, ppt, avi vb.) entegre edilmesi iin gerekli olan aralari saglar. 28 Identifydan sonra Identify results penceresinde ilgili kaydin zerinde mouseun sag tusuna basiniz, Add Hyperlink zelligini seiniz, 29 Gelen Add Hyperlink penceresinde default tanimli olan Link to a Document blmne; ArcGIS_Egitim\Uygulama_01\Hyperlink folderindaki 3D.mpg dosyasini set ediniz ve Ok butonuna basip islemi sonlandiriniz.

30 Tools toolbardan Hyperlink butonunu mouse ile seiniz. Viewda hyperlink tanimlamasi yapilan zelligin farkli bir semboloji ile (mavi) grntlenir. Bu objeyi mouse ile seiniz. Bu islemde sonra objeye baglanan dosyanin farkli bir windows programinda alistigini greceksiniz. Ayni objeye istenildiginde birden fazla farkli dosya, ayni yntemler uygulanarak entegre edilebilecektir.

-79-

Measure, Viewda tanimlanan mesafe ve toplam mesafeyi, yine tanimlanan l birimine gre ekranin sag alt ksesinde listeler. Istenilen l birimini ayarlamak iin; 31 Table of Contens mensnde yer alan Layers zerinde mouseun sag tusuna basip Properties zelligini seiniz. Data Frame Properties penceresinden General butonunu isaretleyiniz.

32 Units blmnde tanimli olan Display zelligine istenilen l birimini giriniz. (Map Units degil ise harita biriminizi de ayarlayiniz.)

tanimli

33 Tools toolbarda Measure butonunu mouse ile seip, View zerinde bir hat tanimlayiniz. Ekranin sol alt blmnde tanimlanan mesafe, tanimlanan l biriminde listelendigini greceksiniz.

-80-

Select Features, Tools Toolbarda yer alan Select Features butonu, ayarlanmis olan ve Table of Contents mensnde yer alan vektrel katmanlardan, mouse ile bir veya birden fazla objeyi semek iin kullanilir. Ilgili katmanda seili olan zellikler ile ilgili farkli islemler yapilabilir. Bu islemleri ilerleyen konu basliklarinda uygulama sansimiz olacaktir. Su anda bir iki rnek vermek gerekir ise; seili olan objeler farkli bir katmana export edilebilir, seili olan objelerin veri tabani bilgilerinden carth veya raporlar alinabilir. Farkli bir katman ile iliskilendirilebilir ve select by location analizleri yapilabilir, seili olan kayitlarin veri tabani bilgileri tablolarda listelenip gerekli bilgi girisi islemleri yapilabilir veya seili olan grafik objelerin grafik dzenlemeleri yapilabilir.

Select Features

Select Elements

Select Elements, Tools Toolbarda yer alan select elements butonu ise, grafik (Rectangle, Circle, Ellipse, Marker) ve diger text gibi objelerin seiminde kullanilir. Seilen grafikleri tasima, silme, kopyalama ve sizelarinin belirlenmesi islemlerinde kullanilir.

(Select Features) Layerlardaki Objelerin, manual seiminde

(Select Elements) Harita zerinde izilmis olan Drawing Objelerinin ve Textlerin manual seiminde

34 ArcMapden ikiniz.

-81-

Blm 5: Veri Grntleme Fonksiyonlari (Uygulama 2)

ArcMapde Raster Verilerin Grntlenmesi,
Raster Veri Tipleri (Image ve Grid), Raster Veri, hcrelere bagli olarak temsil edilir. Ayni boyuttaki hcrelerin bir araya gelmesi ile olusurlar. En kk birim pixel olarak tanimlanir. Raster verilerde, verinin hassasiyeti pixel boyutuna gr degisen e znrlk (resolution) zelligi ile tanimlanir. Raster veride her pixel bir degere sahiptir. Bu deger bazen cografi bir zellige ait kod degeri olarak tanimlanabilir ve ESRI Grid formatinda bu kod degeri, Value Attribute Table (VAT) yapisinda depolanir. Bu nedenden dolayi ESRI Grid veri yapisi Discrete Data (Ayrik Veri) zelligindedir. Tematic Data olarak da kullanilir. Yada o pixel 0-255 renk araliginda bir degeri tasir ve bu tip raster verilerde Continuous Data (Devamli Veri) olarak tanimlanir. (Tiff, Bmp, Jpeg vd.)

Contiunous Data

Tematic Data

Ykseklik verisini (Grid) grntleme ve Transparent zelligi, Bu blmde Trkiye ve komsularini ieren 1 km hassasiyette retilmis olan Sayisal Ykseklik Verisinin siniflandirilmasi ve Trkiye il sinirlarinin, Transparent zelligi kullanilarak verilerin birbirleri ile etkilesimli grntlenmesi uygulamalari yapilacaktir. 1 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_02.mxdyi ArcMapde ortaminda ainiz. 2 Table of Contents mensnde yer alan Trkiye_hill (Siyah Beyaz Kabartma) verisini grntleyiniz. Not: Bu veri Sayisal Ykseklik verisinden (Gridden) retilmistir. Sadece grntleme amali kullanilabilir. Ykseklik bilgisini iermez. ArcGIS ortaminda 3D ve
Spatial Analyst Extensionsi ile retilir.

-82-

3 Table Of Contents mensnde yer alan, Trkiye_Dem Verisini ek ederek grntleyiniz.

Grid formatinda grntlenen bu veri, x,y koordinatlari ve ykseklik bilgilerini (Z Value) VAT (Value Attirubet Table) dosyasinda tutar. 3D ve Spatial Analyst Extensionslari kullanilarak boyutlu cografi analizler gereklestirebilirsiniz. 4 Table Of Contentsde yer alan Trkiye_Dem verisi zerinde mouseun sag tusuna basarak Properties mensn ainiz.

-83-

5 Layer Properties mensnde Symbology fonksiyonunu seiniz. Ykselik kusaklarina (0-5552 Metre), Color Rampden asagida tanimli olan renk geisini ayarlayiniz.

6 Display Background Valueyu ek ediniz. 7 Sifir degerine sahip alanlar iin ilgili alanda mavi rengi ayarlayiniz.

8 Apply butonuna basiniz. Bu Uygulama ile Ykseklik kusaklarina renk araligi ve sifir degerine sahip Gl, Deniz alanlarinin da mavi ile grntlenmesi islemi gereklestirilmis oldu. Bu uygulamalari olusturacaginiz tm ykseklik verileri iinde uygulayabilirsiniz.

-84-

9 Layer Properties Mensnde yer alan Display Fonksiyonunu seiniz.

10 Show Map Tips fonksiyonunu ek ediniz. Fields Tabinda Primary Display Field olarak Value degerinin ayarlanmis oldugunu greceksiniz. Bu fonksiyon ile Data Viewda grntlenen Turkiye_Dem verisinin ykseklik degerlerini mouse gezdirdiginiz her noktada grntleyebileceksiniz. 11 Resample during display using fonksiyonunu Bilinear Interpolation (for continuous data) olarak ayarlayiniz. Raster verilerin grntlenmesinde Yeniden rnekleme seeneklerinde yer alan Bilinear Interpolation yntemi ile bu verilerin keskin hatlar olarak degil daha yumusak (smooth) bir geis ile grntlenmesi saglanmis olur. 12 Transparent blmn % 50 olarak ayarlayiniz ve OK butonuna basip islemi sonlandiriniz.

13 Table Of Contents mensnde yer alan Turkiye_Dem verisini kapatiniz ve Trkiye (Il Sinirlari) katmani ekranda grntleyerek, Transparent zelligini % 50 olarak ayarlayiniz. 14 ArcMapden ikiniz.

-85-

Blm 5: Veri Grntleme Fonksiyonlari (Uygulama 3)

ArcMapde Layer Properties

Vektr Veri Tipleri (Shape File, Coverages, Feature Class ve CAD), Vektr veri, noktalara (x,y) bagli olarak temsil edilir. Konuma ait verilerin, nokta, izgi ve alan zellikleri x,y koordinat degerleriyle depolanir. Nokta zelligi, tek bir x,y koordinat ifti ile tem edilen verilerdir. sil (Elektrik Direkleri, Yangin Musluklari, Kuyular gibi). izgi zelligi, bir baslangi ve bir bitis noktasi olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler. (Dereler, Yollar, Elektrik Hatlari gibi). Alan zelligi ise, baslangi ve bitis noktasi ayni olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilen verilerdir. (Parseller, Binalar, Arazi Kullanimi gibi) Vektr yapidaki veriler iin iki temel depolama yntemi vardir. Bunlar; Spagetti ve Topolojik veri modelleridir. Spagetti veri depolama yntemi Spagetti yntemde, nokta, izgi, alan trndeki vektr veriler, temsil ettikleri detayi olusturan nokta ya da noktalar kmesi seklinde detayi tanimlayan tek anlamli bir kod (detay kodu) ve detay tr (nokta, izgi, alan) ile birlikte depolanir. Ayni ya da farkli detaylarin akismasi ya da komsu olmasi durumlarinda ortak kenar ve/veya noktalar her detay iin tekrarlanarak depolanir. Topolojik veri depolama yntemi Topolojik yntemde, detaylar arasindaki komsuluk, yn, akisma, baglanti gibi mekansal iliskiler tanimlanir. Ayrica komsu, akisan, kesisen detaylarin ortak nokta ve kenarlari bir kez daha depolanarak, spagetti ynteminde karsilasilan binme, bosluk, kopukluk, tasima gibi geometrik hatalar elemine edilir. bu yntemde nokta detay, dgm olarak; izgi detaylar, baslangi ve bitis noktasi dgm seklinde tanimli olup noktalar dizisinden olusan kenar olarak; alan detaylar ise, kenarlardan olusan poligonlar seklinde depolanir. Ayrica kenarlarin sol ve sagindaki poligonlar da tanimlidir. Coverages ESRI vektr formatlari, topolojik veri modellerine birer rnektir. Bu blmde, ArcMAP arayz ile vektrel verilerin grntleme zellikleri (Layer Properties ve Data Frame Properties), Semboloji (Style), Harita ikti islemleri (Layout View) ve Diger fonksiyonlara ait rnek uygulamalar, bu ana basliklar altinda gereklestirilecektir.

Shape File

Feature Class

-86-

Veri Grntleme zellikleri, 1 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_03.mxdyi ArcMap ortaminda ainiz. Bu uygulamada Trkiye S/B Kabartma ve Ykseklik verisi, Il Sinirlari, Gller, Otoyol, Nehirler, Demiryollari, Il merkezleri ve Ankara iline ait yerlesim yerleri mevcuttur ve bu veriler Default sembolojileri ile Uygulama_03.mxd projesine kaydedilmistir. Mouseun sag tusuna basarak asagida tanimlanan Data Frame Properties ve Layer Properties menlerine ulasabilirsiniz.Data Frame ve Layer Properties menleri bundan sonraki adimlarda uygulamali olarak incelenecektir.
Data Frame Properties

-87-

Layer Properties Table of Contentsde, yer alan herbir vektr ve raster veri iin ayarlanacak olan, General, Source, Selection, Display, Symbology, Field, Definition Query Label ve Join&Relate fonksiyonlari bu blmde uygulanacaktir. (Raster Veriler iin Layer Properties mensnde Selection, Label ve Definition Query fonksiyonlari yoktur. Raster veriler iin Extent fonksiyonu ilave edilmistir. Bu durum, Raster ve vektr veri yapilarinin farkliligindan kaynaklanmaktadir.) General, Display, Symbology, Fields Fonksiyonlari 2 Table Of Contens Mensnde Yer Alan Trkiye_Dem Layeri zerinde mouseun sag tusuna basarak Properties fonksiyonunu seiniz.

3 General fonksiyonunda, Layer Namei Trkiye Ykseklik Kusaklari olarak ayarlayiniz. 4 Dont show layer when zoomed zelligini ek ederek, out beyond 1: (minumun scale) 15000000 ve in beyond 1: (maximum scale) 500000 olarak ayarlayiniz ve OK butonuna basiniz. 5 General fonksiyonunda, Layer Namei diger katmanlar iin asagida tanimlanan sekilde dzenleyiniz. Turkiye_hill Turkiye_il Turkiye_Gol Turkiye_Otoyol Turkiye_Nehir Turkiye_Demiryolu Turkiye_ilMerkez Turkiye_AnkKoy S/B Kabartma Il Sinirlari Gller Oto Yol Nehirler Demiryolu Il Merkezleri Ankara Kyler

6 Turkiye_hill (S/B Kabartma) katmani iin, Dont show layer when zoomed zelligini ek ederek, out beyond 1: (minumun scale) 15000000 ve in beyond 1: (maximum scale) 500000 olarak ayarlayiniz ve OK butonuna basiniz

-88-

7 Trkiye Ykseklik Kusaklari katmani iin, Layer Properties penceresini ainiz. Display Fonksiyonuna geiniz. Resample during display using zelligini Bilinear Interpolation (for continuous data) olarak ve Transparent zelligini ise 50 olarak ayarlayiniz.

8 Layer Properties mensnde Symbology fonksiyonuna geiniz. Color Rampden renk tanimlamasini yapiniz (5 nci Yesil Tonlari). Display Background Value zelligini ek ederek mavi sifir degerine sahip ykseklikler iin mavi renk tanimlamasini yapiniz. OK butonuna basiniz.

9 Gller Katmaninin, sembol zerinde mouseun sol tusuna basiniz. Gelen Symbol Selector penceresinden Lake Sembolun seiniz ve OK butonuna basiniz.

-89-

10 Il Sinirlari Katmanina ait Layer Properties mensnde Symbology fonksiyonuna geiniz. Categories altinda yer alan Unique Values fonksiyonunu ayarlayiniz. Value Fielda Turkiye il Sinirlari katmaninin veri tabaninda yer alan ADI fieldini seerek, Add All Values butonuna basiniz. Color Schemedan istediginiz bir renk grubunu ayarlayiniz. Apply butonuna basiniz.

11 Il Sinirlari Katmanina ait Layer Properties mensnde Display fonksiyonuna geiniz. Show Map Tips zelligini ek ediniz. Transparenti 50 olarak ayarlayiniz. Apply butonuna basiniz. 12 Il Sinirlari Katmanina ait Layer Properties mensnde Fields fonksiyonuna geiniz. Primary display fieldi ADI olarak ayarlayiniz. Apply butonuna basiniz.

13 Il Sinirlari Katmanina ait Layer Properties mensnde Labels fonksiyonuna geiniz. Label Features in this layer zelligini ek ediniz ve Label Fiedi ADI olarak ayarlayiniz. Text Symbol blmnde Symbol butonuna basiniz. Gelen Symbol Selector penceresinde Color Kirmizi, Size 9 Pt, Bold ve Italic zelliklerini ayarlayarak OK butonuna basiniz. 14 Layer Properties mensnde OK butonuna basiniz.

-90-

15 Otoyol Katmaninin, sembol zerinde mouseun sol tusuna basiniz. Gelen Sembol Selector penceresinden Expressway semboln seiniz ve OK butonuna basiniz.

16 Nehirler Katmaninin, sembol zerinde mouseun sol tusuna basiniz. Gelen Sembol Selector penceresinden River sembolun seiniz ve OK butonuna basiniz.

17 Demiryolu Katmaninin, sembol zerinde mouseun sol tusuna basiniz. Gelen Sembol Selector penceresinden Railroad sembolun seiniz ve OK butonuna basiniz.

18 Tools ToolBardan Zoom In butonunu seiniz ve Data Viewda farkli blgeleri inceley iniz. 19 C:\ArcGIS_Egitim\Uygulamalarim\Uygulama03_1.mxd olarak projeyi farkli kaydediniz. 20 ArcMapden ikiniz.

-91-

Joins & Relates & Sembology Join, Vektr verilere bagli tablolar veya birbirlerinden bagimsiz veri tabanlarinin fiziksel olarak ortak bir tabloda birlestirilmeleridir. Birbirlerinden bagimsiz farkli tablolarin birbirleri ile fiziksel olarak birlestirilebilmesi iin, ortak alanlarin ve bu ortak alanlarda birbirleri ile eslesecek olan sayisal veya karakter degerlere sahip olmalidir.Bu kapsamda, Join iin sadece, bire bir (one to one) ve oka bir (many to one) iliskilerden sz edebiliriz. Join ncesi One to One

Il Sinirlari katmanina ait veri Tabani Join Sonrasi

2000 Yili Nufus Tablosu

Join Sonrasi Il Sinirlari katmanina ait veri tabani

Relate, fonksiyonu ise, Vektr verilere bagli tablolar veya birbirlerinden bagimsiz tablolar arasinda bir link kurulmasidir. (Joinde oldugu gibi fiziksel bir baglanti sz konusu degildir.) Bu Linkin kurulabilmesi iin, birbirlerinden bagimsiz farkli tablolarin ortak alanlarinin ve bu ortak alanlarda birbirleri ile eslesecek olan sayisal veya karakter degerlerin olmasi gereklidir. Ralatede tablolar arasi; birebir, bireok, oka bir, ve oka ok iliskiler vardir.

-92-

1 ArcMap ortaminda geiniz ve yeni bir proje sayfasi ainiz. (A new empty mapde iken OK butonuna basiniz.)

2 Add Data butonuna basarak ../ArcGIS_Egitim/Uygulama_03/Turkiye.mdb Personel Geodatabase iinde yer alan Feature Classlari (Vektrel Veriler&Grafik Veriler) ve Tablosal verileri Table Of Contents mensne aliniz. (Ctrl tusuna basarak birden fazla Katman ve Tabloyu seerek Add butonuna basiniz.)

3 Tools ToolBardan identify zelligi ile Turkiye_il katmaninin objelerini seiniz ve veri tabaninda yer alan bilgileri inceleyiniz.

Trkiye Il Sinirlari ile iliskili olan veri tabaninda her ilin, il kodu, Il Adi ve bir kod degeri ile temsil edilen Yerlesimkod bilgileri yer almaktadir.

-93-

4 Table Of Contens mensnde yer alan Turkiye_Nufus2000 tablei zerinde mouseun sag tusuna basarak, Open zelligini seiniz. Ailan tabloyu inceleyiniz.

5 Turkiye Il Sinirlari katmaninin veri tabaninda yer alan YERLESIMKOD fieldindaki degerler ile bagimsiz table olarak grntledigimiz Turkiye_Nufus2000 Tablosundaki YERLESIMKOD fieldindaki degerlerin birebir es oldugunu inceleyiniz. (Identify butonu ile bir ilin veritabani bilgilerini alarak bu ilin kod degerini, Nufus2000 tablosundaki kod degeri ve il adi ile kontrol ederek gereklestirebilirsiniz.) 6 Her iki tabloda da iliskiyi saglayan ortak fieldlar ve degerler oldugu iin Nfus bilgilerini ieren tabloyu, Grafik verinin (Turkiye Il Sinirlari) veri tabanina fiziksel olarak aktarmamiz mmkndr. Bunun iin, Turkiye_il katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Join&Relate Fonksiyonunu seiniz. 7 Join blmnde Add butonuna basarak, Join Data mensnde yer alan tanimlamalari yaparak OK ve Layer Properties mensnde de OK butonuna basiniz.

-94-

8 Turkiye Il sinirlari katmaninin veri tabanini Identify zelligini kullanarak inceleyiniz.

9 Turkiye_il katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Join&Relate Fonksiyonunu seiniz. Joins blmnde Add butonuna basarak, ilk olarak Turkiye_Secim95 tablosunu, daha sonra, Turkiye_Saglik Tablosunu, daha sonra da Turkiye_Olum tablolarini Join ediniz.

10 Turkiye Il sinirlari katmaninin veri tabanini Identify zelligini kullanarak inceleyiniz.

11 Turkiye_il katmaninin Layer Properties mensn ainiz. Fields fonksiyonunu seiniz. ,

-95-

12 Asagidaki yapiya uygun bir sekilde, fieldlari yeniden dzenleyiniz. Alias ile fieldlari yeniden isimlendiriniz. Diger fieldlarin ise visible ekini kaldirarak bu proje kapsaminda grntlenmemesini saglayiniz.

13 Turkiye_ilMerkez (Point) katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Join&Relate Fonksiyonunu seiniz. Join blmnde Add butonuna basarak, Turkiye_Nufus2000 Tablosunu, Join ediniz. Ok butonuna basarak islemi sonlandirniz. 14 Turkiye_ilMerkez (Point) katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Fields Fonksiyonunu seiniz. Il Adi ve Nfus (2000) fieldlari olarak veri tabanini dzenleyiniz ve diger fieldlari unvisibile (eki kaldiriniz) yapiniz. 15 Turkiye_AnkKoy (Point) katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Join&Relate Fonksiyonunu seiniz. Join blmnde Add butonuna basarak, Ankara_Secim99 Tablosunu, Join ediniz. Ok butonuna basarak islemi sonlandiriniz. 16 Turkiye_AnkKoy (Point) katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Fields Fonksiyonunu seiniz. Asagidaki sekilde Fieldlarda gerekli alias tanimlamalarini yapiniz.

-96-

Symbology 17 Table of Contents mensnde Display butonuna geiniz. Data Viewda sadece Turkiye_il katmanini grntleyiniz.

18 Turkiye_il katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Symbology Fonksiyonunu seiniz.

19 Quantitiesde Graduated colors zelligini seiniz. Value Fieldi NUFUS (2000) olarak ayarlayiniz. Color Rampde aikdan koyuya geis yapan bir renk araligini seiniz.

Il Sinirlarinin veri tabaninda yer alan nfus degerleri default olarak 5 sinifa gre gruplandirilmistir. Classificationda yer alan Classes araligini isterseniz artirip azaltabilirsiniz. Nfus araliklarini sistem Classificationda yer alan bazi metodlara gre siniflandirmistir. Nfus araligini belirleyeceginiz degerlere gre yeniden dzenleyebilirsiniz.

-97-

20 Rangede yazan degerleri mouse ile seiniz. Degistirilebilen degerler, nfus araliginin maximum degeridir. Ilk degerleri sistem kendisi, bir nceki sinifin son degerinin bir fazlasi olarak otomatik belirler. Buna gre sizler maksimum degerleri asagidaki sekilde yeniden dzenleyiniz. Label blmnde de gerekli dzenlemeleri asagidaki sekilde gereklestiriniz. Bu blmde yaptigini degisiklikler, daha z sonra olusturacaginiz harita iktisinin (Layout) Lejant blmnde aynen yer alacaktir.

21 Trkiye il sinirlarinin veri tabaninda yer alan diger bilgilere gre farkli Symbology uygulamalari gereklestirilecektir. Bunun iin Turkiye_Il katmaninin zerinde mouseun sag tusuna basarak Copy fonksiyonunu seiniz. Daha sonra Layers zerinde mouseun sag tusuna basarak Paste Layer yapiniz.

22 Table of Contens mensn asagidaki sekilde dzenleyiniz. (En altda y r alan Turkiye_il e katmaninin Layer Nameini Trkiye Nfus Dagilimi olarak dzenleyiniz.)

-98-

23 Turkiye_il katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Symbology Fonksiyonunu seiniz. 24 Quantitiesde Graduated colors zelligini seiniz. Value Fielda Hekim Sayisini, Normalizationa Nufus (2000) fieldlarini ayarlayiniz. OK butonuna basiniz. (Bu uygulamada Nufus basina dsen hekim sayisinin dagilim haritasini gereklestirmis oldunuz.)

25 Table of Contens mensn asagidaki sekilde dzenleyiniz. (Turiye_il katmanini Table of Contens mensne bir kez daha kopyalayiniz ve bir nceki uygulamanin Layer Nameni de dzenleyiniz.)

-99-

26 Turkiye_il katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Symbology Fonksiyonunu seiniz. Chartslardan Pie zelligini seiniz. Field Selection blmnde bir ka partinin oy dagilimlarini harita zerinde pasta dilimleri seklinde grntleyebilmek iin > butonu ile tanimlayiniz. Renk tanimlamalarini gereklestiriniz. Apply butonuna basiniz.

Bu uygulamada seilen partilerin oy dagilimlari Pie Chart olarak grntlenir. Chartlarin byklkleri btn iller iin aynidir. Semen Sayisina gore Chartlarin byklklerini ayarlamak iin;

27 Size butonuna basiniz. Pie Chart size mensnde yer alan Vary size using a fielda Semen Sayisini ayarlayiniz. Ok butonuna basiniz. Layer Properties mensnde de OK butonuna basiniz.

-100-

28 Table of Contents mensn asagidaki sekilde dzenleyiniz. Turkiye_ilMerkez katmaninin Layer Properties mensn ainiz ve Symbology Fonksiyonunu seiniz.

29 Quantitiesde Graduated symbols zelligini seiniz. Value Fielda NUFUS (2000) fieldini ayarlayiniz. Templateden ilgili semboloji ve renk tanimlamasini yapiniz. Il Merkezlerinin default gelen 5 siniftaki Nufus araliklarini asagidaki sekilde yeniden dzenleyiniz. OK butonuna basiniz.

30 C:\ArcGIS_Egitim\Uygulamalarim\Uygulama03_2.mxd olarak kaydediniz. ArcMapden ikiniz.

-101-

Blm 5: Veri Grntleme Fonksiyonlari (Uygulama 4)

ArcMAPde Data Frame Properties,
General, Data Frame, Fonksiyonlari ArcMapde olusturacagimiz bir mxd projesinde, birbirleri ile iliskili olmayan, farkli cografi konumlari temsil eden veya farkli projeksiyon sistemlerinde olan veri setlerini grntlemek iin, farkli pencereler Data Frameler ile saglanir. ArcMAP arayznde cografi verileri grntledigimiz ortam Data Viewdir. Bahsettigimiz farkli veri setlerini grntlemek iin ArcMapde birden fazla Data View yerine Table Of Contensde ok sayida Data Frameler tanimlanir. zerinde alisilacak olan Data Frameler Table of Contents mensnde Aktif hale getirilerek o Framede yer alan veri setleri Data Viewda grntlenmis olur ve her Data Framein kendine has tanimlanacak zellikleri vardir. Bu blmde Data Frame Properties fonksiyonlari uygulamali olarak gereklestirilecektir.

Aktif Data Frame Table of Contens

Data View

Layout View

1 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_04.mxdyi ArcMap ortaminda ainiz. 2 Default gelen Layers Data Framei zerinde mouseun sag tusuna basarak Properties zelligini seiniz.

-102-

3 Data Frame Properties mensnde General fonksiyonuna geiniz. Namei TRKIYE olarak degistiriniz. OK butonuna basiniz.

4 Main Mende Insert ile yeni bir Data Framei Table of Contentse ekleyiniz. New Data Framein Propertiesinden Namei ERDEMLI PROJE ALANI olarak degistiriniz.

5 ERDEMLI PROJE ALANI Data Frameine, Standart ToolBardan Add Data butonu ile asagida tanimli Halihazir.mdb Personal Geodatabase ortaminda yer alan (Binalar,Imar_Cephe,Jeoloji, Mahalle, Toprak Feature Class) Layerlari ekleyiniz.

-103-

6 Standart ToolBardan Add Data butonu ile ../Uygulama_04 folderinda yer alan erdemli.tif uydu grntsnde bu Data Frame ortamina ilave ediniz.

7 Table of Contentsde yer alan Erdemli.tif ve Toprak verilerini grntleyiniz. Diger katmanlarin Table of Contentsde ekini kaldirarak daha sonra grntlenmek zere kapatiniz. 8 Table of Contentsde yer alan Toprak katmaninin Layer Properties mensn ainiz. Symbology fonksiyonuna geiniz. Categoriesde yer alan Unique Values, many Fields zelligini seerek Value Fieldslari BTG ve AKKS olarak ayarlayiniz. Add All Values butonuna basarak Color Schemedan bir renk araligi tanimlayiniz. Apply butonuna basiniz.

-104-

9 Layer Properties mensnde Labels fonksiyonuna geiniz. Label Feature in this Layer ekini atiniz. Expression butonuna basarak asagidaki tanimlamayi gereklestiriniz ve Ok butonuna basiniz. Etiketin Sembol dzenlemesini yaparak Layer Properties mensnde OK butonuna basarak islemi sonlandiriniz.

10 Table of Contents mensnde toprak katmanini kapatiniz. Jeoloji katmanini ainiz. Jeoloji Katmaninin Layer Properties mensnde Symbology fonksiyonuna geiniz. Categoriesde yer alan Unique Values zelligine seerek Value Fieldi YAS olarak ayarlayiniz. Add All Values butonuna basarak Color Schemedan bir renk araligi tanimlayiniz. OK butonuna basarak islemi sonlandiriniz. 11 ERDEMLI PROJE ALANI Data Framei zerinde mouseun sag tusuna basarak bir New Group Layer ainiz. Table of Contentsde bu Group Layer adini Toprak & Jeoloji olarak degistiriniz. Bu grup altina Jeoloji ve Toprak katmanlarini tasiyiniz. Ayni sekilde yeni bir Group Layer ainiz. Adini Hali Hazir Durum olarak dzenleyiniz. Imar_Cephe, Binalar ve Mahalle katmanlarini bu grup altina tasiyiniz.

-105-

12 Hali Hazir Durum grubu altinda yer alan katmanlarin sembolojilerini tek sembol (single symbol) olarak dzenleyiniz. (Mahalle katmaninin sadece outline sembolojisini belirleyiz.) T able of Contents mensn asagidaki sekilde dzenleyiniz.

-106-

Coordinate System (On The Fly Projection) Fonksiyonu, Koordinat ve Projeksiyon sistemleri tanimlanmis olan Raster ve Vektr verilerin, koordinat degerleri (Display Unit) ve farkli projeksiyon sistemlerinde grntlenebilmeleri (On the fly Projection) iin Data Frame Propertiesdeki Coordinate System fonksiyonunda gerekli zelliklerin tanimlanmasi gerekecektir. Farkli projeksiyon sistemlerindeki verilerin ortak bir projeksiyon sisteminde grntlenebilmelerinin ilk adimi ArcCatalog ortaminda tm raster ve vektr verilere ilgili projeksiyon sistemlerinin tanimlanmasidir. Bu blmde projeksiyon sistemleri tanimlanmis olan verilerin (TRKIYE Data Frameindeki Geographic Coordinate System-European1950) ArcMAP ortaminda farkli bir projeksiyona dnsm (UTM-WGS1984-36N-6 Derece) ile ilgili fonksiyonlarin aiklanmasini iermektedir. Daha sonraki ArcCatalog ile ilgili blmlerde Projections Define z ellikleri tanimlanacaktir. 13 TRKIYE Data Framei zerinde mouseun sag tusuna basarak Activate fonksiyonunu seiniz. TRKIYE Data Frame Propertiesinden, Data Frame Fonksiyonunu seiniz ve Extenti Automatic olarak ayarlayiniz. Apply butonuna basiniz. Coordinate System fonksiyonuna geiniz. 14 Select a coordinate systemden Predefined-UTM-WGS 1984 ve WGS 1984 UTM Zone 36Nu seerek OK butonuna basiniz. (6 Derecelik UTM Projeksiyon sistemini tanimlamis oldunuz. Eger dnstreceginiz dzlem 3 Derecelik Transverse Mercator Projeksiyon sistemi ise, Modify butonuna basarak, Scale Factoru 1 olarak dzeltiniz.)

-107-

Data Frame Clip to Shape Fonksiyonu, 15 Main Mende Selection altinda yer alan Set Selectable Layers zelligini seiniz. Clear All butonuna basiniz. Il Sinirlari katmanini ek ediniz ve Close butonuna basiniz.

16 Tools ToolBardan Select Feature butonu ile Ankara Il Sinirini seiniz.

17 TRKIYE Data Frame Propertiesinden Data Frame fonksiyonuna geiniz. Clip to Shape blmnde Enable fonksiyonunu ek ediniz ve Specify Shape butonuna basiniz. Data Frame Clipping penceresinde tanimli olan zellikleri ayarlayiniz ve OK butonuna basiniz. Data Frame Properties prenceresinde de OK butonuna basiniz.

18 C:\ArcGIS_Egitim\Uygulamalarim\Uygulama04_1.mxd olarak kaydediniz.

-108-

Blm 6: ArcMAPde Semboloji (Uygulama 5)

Semboloji Ktphanesi (Style),

ArcGIS Teknolojisinde (ArcView-ArcEditor ve ArcInfo iin) semboloji ktphanesi Style olarak adlandirilir. ArcMAPde Nokta, izgi, tarama, renk, lek ubugu, kuzey oku, erevel er, yazi tipleri gibi zellikler bir ktphane ierisinde depolanir. Bu zellikleri ieren ok sayida farkli semboloji ktphanesi ArcGIS teknolojisi ierisinde mevcuttur. Yeni bir semboloji ktphanesi tanimlanarak ilgili semboller ArcMAP arayznde yer alan aralar ile olusturulur. Bu blmde yeni sembollerin olusturulmasi, sembollere verilen isimlerin, bir katmanin veri tabaninda yer alan degerler ile eslestirilerek, ilgili zellik tiplerine ilgili sembolojilerinin atanmasi islemi otomatik olarak gereklestirilmis olur.

-109-

1 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_05.mxdyi ArcMap ortaminda ainiz. 2 Menu Bardan Tools>Styles>Style Manager fonksiyonunu seiniz.

3 Style Manager Penceresinden Styles butonuna basiniz. Add ile daha nceden olusturulmus olan ve Uygulama_05/Style Folderinde yer alan Jeoloji.style dosyasiniz seiniz. Style Manager Penceresinden, Sistemde default olarak yer alan ktphaneleri veya daha nceden kullanicilar tarafindan olusturulmus olan ktphaneler ile yeni bir ktphane dosyasinin olusturulmasi islemlerini gereklestirebilirsiniz.

4 Add isleminden sonra Style Manager penceresinde yer alan Jeoloji.style ktphanesinde yer alan Fill, Line ve Marker Symbolleri inceleyiniz.

-110-

5 Style Managerda yer alan Jeoloji.style ktphanesindeki Fill Symbol mouse ile isaretleyiniz. Sembollerin yer aldigi alanda mouseun sag tusuna basarak New>Fill Symbol zelligini seiniz.

6 Jeoloji.style ktphanesinde yeni bir tarama sembolojisi olusturmak iin gelen Symbol Property Editor penceresinden Typei Picture Fill Symbol olarak ayarlayiniz. Tanimli olan zelligi (ChertyLimestone) seiniz ve open butonuna basiniz. Symbol Property Editor penceresinde yer alan ve tanimlanan tarama sembolojisinin Fourground Colori siyah ve Background Colorunu sari olarak ayarlayiniz. Ok butonuna basiniz ve sembol adini, Andezit olarak tanimlayiniz.

-111-

7 Style Manager penceresinde ESRI.style ktphanesini seiniz. Line Symbolde yer alan Railroad sembol zerinde mouseun sag tusuna basarak copy fonksiyonunu seiniz. Style Managerda Jeoloji. Style ktphanesine geerek Line Symbol iine Paste ediniz. Semboln adini Demir Yolu olarak (rename) dzenleyiniz.

8 Jeolojik Formasyonlar Katmanina ait Layer Properties mensnde Symbology fonksiyonuna geiniz. Categories altinda yer alan Match to symbols in a Style fonksiyonunu ayarlayiniz. Value Fielda ACIKLAMA, Match to symbols in Stylea Jeoloji.style ktphanesini ayarlayarak Match Symbols butonuna basiniz. 9 Layer Properties mensnde OK butonuna basiniz. Jeolojik Formasyonlar katmaninin veri tabaninda yer alan ACIKLAMA Fieldindaki degerler, Jeoloji.Style ktphanesindeki semboloji isimleri ile eslestirilerek otomatik semboloji atama islemi gereklestirilmis oldu.

-112-

10 Ayni islemi Table Of Contentsde yer alan Yollar katmani iin gereklestiriniz. Yollar Katmanina ait Layer Properties mensnde Symbology fonksiyonuna geiniz. Categories altinda yer alan Match to symbols in a Style fonksiyonunu ayarlayiniz. Value Fielda ACIKLAMA, Match to symbols in Stylea Jeoloji.style ktphanesini ayarlayiniz. Match Symbols butonuna ve sonra OK butonuna basiniz.

11 Tabaka Dogrultu Katmanina ait Layer Properties mensnde Symbology fonksiyonuna geiniz. Features altinda yer alan Single symbol fonksiyonunu ayarlayiniz. Symbol blmnde yer alan sembol butonuna basiniz. Sembol Selectorden Tabaka Dogrultu semboln seiniz ve OK butonuna basiniz. Advanced Butonundan Rotation fonksiyonunu seiniz ve Rotation Fieldi Dogrultu olarak ayarlayiniz. Rotation Penceresinde ve Layer Properties pencerelerinde OK butonuna basiniz.

13 Projeyi kaydediniz ve ArcMAPden ikiniz.

-113-

Blm 7: ArcMAPde Etiketlendirme ve Kartografik retim (Uygulama 6)

Katmanlarin Etiketlendirilmesi (Labeling Features) ve Kartografik retim (Layout)

Katmanlarin Etiketlendirilmesi (Labeling features) ArcGIS Teknolojisinde (ArcView-ArcEditor ve ArcInfo iin) katmanlarin etiketlendirilmesi daha fonksiyonel bir yapiya kavusturulmustur. Bu blmde Etiketlendirme islemlerinde Label ve Annotation kavramlari, uygulamali olarak ele alinacaktir. Label, dinamik bir yapiya sahiptir. On the fly Label olarak tanimlanir. Grafik bir eleman olarak bir textin seilebilmesi, tasinabilmesi, silinebilmesi gibi fonksiyonlar ancak Labellarin Annotationa dnstrlmesi ile mmkndr. Bu blmde gereklestirilecek uygulamada 1/25000 lekli Pafta anahtari ile diger cografi detaylar uygulama_05.mxd projesine kaydedilmistir. Etiketlendirme fonksiyonlari ve Layout islemleri bu veri setleri zerinden gereklestirilecektir.

1 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_06.mxdyi ArcMap ortaminda ainiz. 2 Standart ToolBarda yer alan lek degerini 1/1000000 olarak ayarlayiniz. 3 Table Of Contens mensnde yer alan Pafta Anahtari (1/25.000) katmaninin Layer Properties mensn ainiz. Layer Properties mensnde Labels fonksiyonunu seiniz. Label Feature in this Layer ekini atiniz. Label Fieldi PAFTA25 olarak ayarlayiniz.

-114-

4 Symbol butonuna basiniz ve asagidaki Color (Black), Size (8 Pt) ve Font (Bold) zelliklerini ayarlayiniz. Symbol Selector penceresinde OK butonuna basiniz.

5 Layer Properties penceresinde OK butonuna basiniz. 6 Table Of Contents mensnde yer alan Trkiye Il Merkezleri katmaninin Layer Properties mensn ainiz. Layer Properties mensnde Labels fonksiyonunu seiniz. Label Feature in this Layer ekini atiniz. Label Fieldi AD olarak ayarlayiniz. Symbol butonuna basiniz ve asagidaki Color, Size ve Font (Bold) zelliklerini ayarlayiniz. Symbol Selector penceresinde OK butonuna basiniz.

7 Placement Properties butonuna basiniz. Placement fonksiyonunda yer alan Change Location butonuna basiniz ve tanimli olan zelligi ayarlayiniz. Initial point placement penceresinde OK butonuna basiniz. Placement Properties penceresinde OK butonuna basiniz. Layer Properties penceresinde OK butonuna basiniz.

-115-

8 Table Of Contents mensnde yer alan Gller katmaninin Layer Properties mensn ainiz. Layer Properties mensnde Labels fonksiyonunu seiniz. Label Feature in this Layer ekini atiniz. Label Fieldi AD olarak ayarlayiniz. Symbol butonuna basiniz ve asagi aki Color, Size ve Font (Bold-Italic) d zelliklerini ayarlayiniz. Symbol Selector ve Layer Properties pencerelerinde OK butonuna basiniz.

9 Table Of Contents mensnde yer alan Nehirler katmaninin Layer Properties mensn ainiz. Layer Properties mensnde Labels fonksiyonunu seiniz. Label Feature in this layer ekini atiniz. Label Fieldi AD olarak ayarlayiniz. Symbol butonuna basiniz ve asagidaki Color, Size ve Font (Bold-Italic) zelliklerini ayarlayiniz. Symbol Selector penceresinde OK butonuna basiniz. Placement Properties butonuna basarak asagidaki zellikleri ayarlayiniz ve Placement Properties ve Layer Properties pencerelerinde OK butonuna basiniz.

10 Projeyi kaydediniz.

-116-

11 Table of Contents mensnde yer alan Pafta Anahtari (1/25000) katmaninin zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Convert Labels to Annotation zelligini seiniz. Convert Lables to Annotation penceresinde yer alan parametreleri set ediniz ve convert butonuna basiniz.

12 Table of Contents mensnde yer alan Trkiye Il Merkezleri katmaninin zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Covert Lables to Annotation zelligini seiniz. Convert Lables to Annotation penceresinde in the map zalligini ek ederek convert butonuna basiniz. 13 Labellarin Annotationa dnsmnde diger katmanlarin Annotationlari ile kesisen Il Adlari var ise Overflow Penceresinde listelenir. Bu listelenen Il adlari Annotation olarak kaydedilmemistir. Kaydedilmeyen bu Il adlari iin, Overflow penceresinde ilgili Il Adinin zerinde mouseun sag tusuna basilir. Il Adini eklemek iin Add Label zelligini, overflow penceresinden silmek iin delete zelligini, konumunu grntlemek iin Zoom, Pan, Flash, Select Feature zellikleri kullanilir. Her hangi bir islem yapilmayacak ise overflow penceresini kapatiniz. Daha sonra ihtiya duydugunuzda overflow penceresini Main Mende View>Overflow Lables fonksiyonunu seerek ulasabilirsiniz.

14 Labellarin Annotationa dnsmn Gller ve Nehirler iin uygulayiniz. Data Viewda legi 1.000.000da sabit tutup Pan toolu ile veriyi inceleyiniz ve Annotationlarda akismalar var ise Tools ToolBarda yer alan Select Element toolu ile annotationlari seiniz ve konumunu yeniden dzenleyiniz.

-117-

Kartografik retim (Layout) Data Viewda sembolojileri tanimlanan, Label veya Annotation olarak etiketlendirilmesi yapilan vektr verilerin, diger raster ve ykseklik verilerinin lekli veya leksiz istenilen kagit ebatlarindaharita ikti islemlerini gereklestirmek iin Layout View ortamina gemek gerekir. 15 Layout view ortaminda geis iin mensn seiniz. butonuna basiniz veya menu bardan View > Layout View

16 Manin Mende File > Page Setup fonksiyonunu seiniz. Gelen Page Setup Penceresinde, Use Printer Paper Settings ekini kaldiriniz. Standart sizei Custom olarak tanimlayiniz. Width/Heigth degerlerini set ediniz ve Page Orientationi Landscape olarak ayarlayiniz. OK butonuna basiniz. Stand art Men Barda legi 1:1.000.000 olarak set ediniz.

17 Tool ToolBardaki Select Element Tool ile, Layout Viewda yeralan Data Framei seiniz. Tanimli olan Page Setupa gre, Data Framei bytnz. lek degerini 1:1.000.000 olarak koruyunuz. Tool ToolBardaki Pan Toolu ile, iktisi alinacak olan blgeyi Data Frame alanina gre kaydirarak dzenleyiniz.

-118-

18 Standart ToolBardan Add Data butonu ile Uygulama_06 folderinda yer alan Trkiye S -B Kabartma.lyr ile Trkiye Ykseklik Kusaklari.lyrlarini projeye ekleyiniz. Table Of Contents mensn yandaki sekilde dzenleyiniz.

19 Layout Toolbarda yer alan Pan, Zoom fonksiyonlari, Data Framein tanimli olan legini (ikti iin tanimlanan harita legi) degistirmeden Layout ortaminda detay islemleri gereklestirmek iin kullanilir. Layout toolbardan Ile Zoom zelligini ve 1:1 (ikti aldiginiz lek detayini ekranda grntler) zelligini kullaniniz ve Zoom Whole Page butonuna basiniz.

-119-

Insert, Main Men Barda yer alan Insert zelligi ile, Layout Viewa Lejant ekleme, farkli bir data frame yaratma, kuzey oku, haritaya baslik atma, lek ubugu ve sistemde yer alan raster dosyalarin eklenmesi gibi islemler gereklestirilir. Yukarida aiklanan islemlere devam ederek asagidaki uygulamalari gereklestiriniz. 20 Insert > Text fonksiyonu ile sayfanin sag st blmne, Trkiye 1/25.000 lekli Pafta Anahtari basligini yaziniz. Default olarak gelen texti Tool ToolBardaki Select Element toolu ile seiniz. Text zerinde ift tiklama veya mouseun sag tusuna basarak Properties penceresini ainiz. Text blmnde yukarida tanimlanan harita basligini yaziniz. Change Symbol butonuna basarak Color, Size (26 Pt) Bold ve Italic tanimlamalarini yaparak Symbol Selector penceresinde ve Properties pencerelerinde OK butonuna basiniz. Select Element butonu ile Textin konumunu dzenleyiniz.

21 Insert > North Arrow fonksiyonunu ile North Arrow Selector penceresinden uygun bir kuzey okunu seiniz ve Select Element butonu ile konumunu dzenleyiniz. Insert > Scale Bar fonksiyonu ile Scale Bar Selector penceresinden uygun bir scale Bari seiniz. Properties butonuna basiniz. Scale Bar Penceresinden Division Unitsi Kilometers olarak ayarlayiniz Scale Bar ve Scale Bar Selector Pencerelerinde OK butonuna basiniz. Select Element butonu ile konumunu dzenleyiniz.

-120-

22 Main Menu Barda yer alan Insert > Legend fonksiyonunu seiniz. Legend Wizard penceresinde asagida tanimli olan zellikleri adim adim uygulayiniz.

23 Layoutun sag st tarafina insert ettiginiz lejant zerinde, obje bazli dzenleme yapmaniz gerekiyor ise, Convert to Graphics fonksiyonunu kullaniniz. Daha sonra Ungroup fonksiyonunu kullanarak objeler zerinde gerekli olan dzenlemeleri yapiniz.

-121-

Blm 8: Cografi Verilerin Sorgulanmasi ve Raporlanmasi (Uygulama 7)

Select By Attribute, Select By Location, Select By Graphichs Raporlamalar ve Grafikler
Cografi Bilgi Sistemi grafik ve grafik olmayan verilerin birbirleri ile btnlesik olarak sorgulanmasina olanak tanir. Buna gre grafik veriden szel verilere, szel verilerden grafik (konumsal) verilere hizli erisim saglanmis olur. Daha nceki uygulamalarimizda Grafik verinin, veri tabani bilgilerini grntlemede Tool ToolBarda yer alan Identify, Veri tabani bilgilerinden Grafik veriye hizli erisim saglayan Main Men Barda yer alan Find fonksiyonunu ve grafik verilerin ekran zerinden tanimlanarak seimini saglayan Tools ToolBardaki Select Feature fonksiyonlarinin uygulamalari gereklestirilmisti. Bu blmde ArcMap arayznde Grntlenen Grafik verilerin veri tabanindan mantiksal sorgulamalar yaparak grafik veriye ulasma (Select by Attributes) ve Farkli cografi verilerin birbirleriyle mekansal iliskilerinin sorgulanmasi (Select by Location) islemlerine ait rnek uygulamalar yapilacaktir.

1 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_07.mxdyi ArcMap ortaminda aini . z 2 Trkiye Data Frameinde yer alan Pafta Anahtari (1/25.000) katmaninin veri tabani bilgilerini Identify butonu ile inceleyiniz. 3 Main Man Bardan Edit > Find fonksiyonunu seiniz. Find blmne M42d 50.000 lekli pafta adini yaziniz. In Layera Pafta Anahtari (1/25.000) katmanini set ediniz. Find butonuna basiniz. Listelenen ilk kayit zerinde mouseun sag tusuna basarak, Flash Feature fonksiyonunu ayarlayiniz. 4 Listelenen tm zellikleri mouse ile seiniz. Seili olan kayitlar zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Select Feature Fonksiyonunu tanimlayiniz. Cancel ile Find penceresini kapatiniz.

-122-

5 Main Menu Bardan Selection > Clear Selected Feature fonksiyonu ile seili olan zelliklerin seili olma zelligini kaldiriniz.

6 Adiyaman Il Sinirlari iine giren Atatrk Barajini, Tool ToolBarda yer alan Select Feature butonunu kullanarak seiniz. Ayni koordinat dzleminde yer alan farkli katmanlardaki farkli objeler seili konuma gelmistir. ArcMAP ortaminda default olarak tm katmanlar seilebilme zelligi ayarlanmistir. Bunun iin, 7 Main Menu Barda yer alan Selection > Set Selectable Layers fonksiyonunu aktif hale getiriniz. Gelen Set Selectable Layers penceresinde sadece Pafta Anahtari (1/25.000) katmanini ayarlayiniz ve Close butonu ile pencereyi kapatiniz. 8 Daha nceden seili olan zelliklerin Selection > Clear Selected Layers zelligi ile seili durumlarini iptal ediniz ve Tools ToolBardan Select Feature butonu ile Adiyaman il Sinirlari iinde yer alan Atatrk Baraj alaninda bir noktayi mouse ile tanimlayiniz. Sadece Pafta Anahtari seim iin ayarlandigindan bir nceki uygulamayla karsilastirildiginda bu koordinat dzeleminde yer alan diger zelliklerin seilmedigi sadece tanimlanan lokasyondaki tanimli olan Paftanin seildigi grlmektedir. Farkli uygulamalarda zaman zaman katmanlarin seilebilme durumlari ayarlanarak ayarlanmasi bu fonksiyon ile gereklestirilecektir.

-123-

9 Main Menu Barda yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seiniz. Layera Pafta Anahtari (1/25.000) katmanini ayarlayiniz. Methodun default degerini degistirmeden Fieldlarda yer alan ADI zelligi zerinde mouse ile ift tiklayiniz, esit butonunu tiklayini , Complete List butonuna z basiniz ve MALATYA kaydini seerek ifadeyi asagidaki sekilde tanimlayiniz. Apply butonuna basarak seilen kayitlari Data Viewda farkli bir semboloji ile grebilirsiniz. Close butonu ile pencereyi kapatiniz.

10 Seili olan kayitlarin raporunu almak iin, Main Men Barda yer alan Tools > Reports > Create Report fonksiyonunu seiniz. PAFTA100 ve PAFTA25 fieldlarini Available Fields blmnde seerek ileri butonu ile Report Fields blmne aktariniz ve Generate Report butonuna basarak rapor sayfasini inceleyiniz.

-124-

11 Daha nceden seili olan zelliklerin Selection > Clear Selected Layers zelligi ile seili durumlarini iptal ediniz ve Main Menu Barda yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seiniz. Layera Il Sinirlari katmanini ayarlayiniz. Methodun default degerini degistirmeden "NUFUS_2000" > 2000000 ifadesini yaziniz. Apply butonuna basiniz. Veri tabanindan yapilan sorgulama sonrasinda bu ifadeyi saglayan 6 ilin seili oldugunu, ArcMAP ekraninin sol alt ksesinde (Number of Features Selected: 6 ifadesi ile tanimlanmaktadir) grebilirsiniz. Close butonu ile pencereyi kapatiniz.

12 Seili olan kayitlarin raporunu almak iin, Main Men Barda yer alan Tools > Reports > Create Report fonksiyonunu seiniz. ADI ve NUFUS_2000 fieldlarini Available Fields blmnden seerek, ileri butonu ile Report Fields blmne aktariniz. Display zelligine basiniz. ADI fieldinin Width degerini 2 olarak ayarlayiniz ve Generate Report butonuna basarak rapor sayfasini inceleyiniz.

-125-

13 Daha nceden seili olan zellikleri, Selection > Clear Selected Layers zelligi ile seili durumlarini iptal ediniz ve Main Menu Barda yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seiniz. Layera Gller katmanini ayarlayiniz. Methodun default degerini degistirmeden "AD" = 'ATATRK' ifadesini yaziniz. Apply butonuna basiniz. Veri tabanindan yapilan sorgulama sonrasinda bu ifadeyi saglayan bir objenin seili oldugu, ArcMAP ekraninin sol alt ksesinde Number of Features Selected: 1 ifadesi ile tanimlanmaktadir. Close butonu ile pencereyi kapatiniz. 14 Main Menu Barda yer alan Selection > Select By Location fonksiyonunu seiniz. Asagidaki Select By Location penceresinde tanimli olan zellikleri ayarlayiniz ve Apply butonuna basiniz. Bu fonksiyon ile daha nceden seilen Atatrk Barajinin 1/25.000 lekli Pafta Anahtari ile kesisimi (intersect) saglanmis ve Atatrk Barajinin ka adet 1/25.000lik paftayi ierdigini mekansal olarak sorgulamis oldunuz.

-126-

15 Seili olan 1/25.000 lekli paftalarin Pafta100 ve Pafta25 fieldlarinda yer alan isimlerini raporlayiniz.

16 Daha nceden seili olan zellikleri Selection > Clear Selected Layers zelligi ile seili durumlarini iptal ediniz ve Main Menu Barda yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonu seiniz. Layera Nehirler katmanini ayarlayiniz. Methodun default degerini degistirmeden "AD" = 'FIRAT' ifadesini yaziniz. Apply butonuna basiniz. 17 Main Menu Barda yer alan Selection > Select By Location fonksiyonu seerek Firat nehrinin getigi 1/25.000 lekli paftalari seiniz ve Pafta100, Pafta50, ve Pafta25 fieldlarinda yer alan degerleri raporlayiniz.

-127-

18 Main Menu Barda yer alan Selection > Set Selectable Layers fonksiyonunu seerek Set Selectable Layers zelligini asagidaki sekilde dzenleyiniz. Tools ToolBardan Select Feature butonu ile Malatya, Tunceli, Diyarbakir ve Sanliurfa illerini seiniz.

19 Main Menu Barda yer alan Tools > Graphs > Create fonksiyonunu seiniz. Graph Typedan Column ve Graph subtypedan tanimli olan zelligi seerek Next butonuna basiniz.

20 Graph Wizard, Step 2 of 3.de yer alan zellikleri ayarlayiniz ve Next butonuna basiniz. Graph Wizard, Step 3 of 3.de yer alan zellikleri asagidaki sekilde ayarlayiniz ve Finish butonuna basiniz.

-128-

21 Table of Contentsde yer alan Ankara Data Framemi aktif hale getiriniz. Main Menu Barda yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonu seiniz. Asagidaki Select By Attributes penceresinde tanimli olan ifadeyi ("AD" = 'Alper Sokak') ayarlayiniz ve Apply butonuna basiniz.

22 Main Menu Barda yer alan Selection > Select By Location fonksiyonu seiniz. Asagidaki Select By Location penceresinde yer alan zellikleri ayarlayiniz ve Apply butonuna basiniz. Seili zellikleri Data Viewda inceleyerek, Main Menu Barda yer alan Tools > Reports > Create Report fonksiyonunu seiniz. Mahalle, Sokak_Adi, Bina_Adi ve Kapi_No fieldlarini Available Fields blmnden seerek ileri butonu ile Report Fields blmne aktariniz. Display zelligine basiniz. Fieldlarin Width degerini ayarlayiniz ve Generate Report butonuna basarak rapor sayfasini inceleyiniz.

-129-

Blm 9: ArcMAPde Veri Girisi (Uygulama 8)

ArcMAPde Veri Girisi,
Feature Editing ArcMAP ortaminda Shape File ve Featura Class formatindaki vektrel verilerin sayisallastirilmasi, gerekli gncellemelerin yapilabilmesi ve tablosal verilere, bilgi giris aralari daha fonksiyonel bir yapiya kavusturulmustur. Bu blmde, ekran zerinden (Sketch Tool), koordinatlar (Absolute x,y) ve geometrik fonksiyonlar (length, direction, parallel, perpendicular, curve vd.) kullanilarak vektrel verilerin retilmesi, grafik verilerin sayisallastirilmasinda nemli bir fonksiyon olan toleranslar (snapping), ve diger yardimci fonksiyonlar (copy, move, delete, split, divide, copy parallel, clip) ile bu grafik verilere bagli tablolara bilgi girisi islemlerine ait rnek uygulamalar yapilacaktir. 1 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_08.mxdyi ArcMAP ortaminda ainiz. 2 Table Of Contents mensnde yer alan vektr verilerde yapilacak yeni eklemeler, veri gnleme ve veri tabanina bilgi girisi iin, Standart ToolBarda yer alan Editor ToolBar butonuna basarak ilgili bari aktif hale getiriniz. 3 Editor Tool Bardan Editor > Start Editing fonksiyonunu seiniz.

4 Editor Tool Barda aktif hale gelen Task: Create New Feature ve Target: Binalar olarak ayarlayiniz.

-130-

5 Data Viewda yer alan ve asagida tanimli olan blgeyi 1:1000 leginde grntleyiniz.

6 Editor ToolBarda yer alan Add butonunu mouse ile seiniz ve yukarida tanimli olan binalari grnt zerinden tanimlayarak iziniz. (Bina kse noktalarini mouseun sol tusuna basarak izime devam ediniz. Binayi tanimlayan son noktada ift tiklayarak bitiriniz veya son kse noktasini mouse ile tanimladiktan sonra F2 tusu ile izimi bitiriniz.)

7 Editor ToolBarda yer alan Edit Tool butonu ile grntde gerek konumlarina tasiyiniz.

asagida tanimli olan binalari seiniz ve

-131-

8 Editor ToolBarda yer alan butonu ile asagida tanimli olan binalari seiniz ve grntde gerek konumlarina tasiyiniz. Editor ToolBarda yer alan Rotate butonu ile seili olan binalarin grntdeki aisal degerini ayarlayiniz.

Standart ToolBarda yer alan Undo ve Redo butonlari ile; Move, Rotate, Delete gibi yapilan islemlerde yanlislik var ise bir nceki bir sonraki islem adimlarina geri dnebilirsiniz. 9 Table Of Contents Mensnde yer alan Parsel katmanini Data Viewda grntleyiniz. Editor ToolBarda yer alan Target katmanini Parseller olarak ve Taski Create New Feature olarak ayarlayiniz ve add butonunu (Kalemi) mouse ile seiniz. 10 Klavyeden F6 tusuna basiniz. (Veya bu islemi Data Viewda mouseun sag tusuna basarak gelen Sketch Toollarindan Absolute x,y fonksiyonunu seerek de gereklestirebilirsiniz.) Asagidaki x ve y degerlerini yazarak enter tusuna basiniz.

11 Parsel iin tanimlanan ilk kse noktasindan sonra ikinci kse noktasini ai ve masafe olarak tanimlamak istedigimizde kisayol olarak tanimlanan Ctrl G tusuna basiniz. Ve asagidaki Direction/Length penceresinde tanimli olan degerleri yazarak enter tusuna basiniz.

12 Parselin nc kse noktasini tanimlamak iin, tekrar F6 tusuna basiniz. Absolute x,y penceresine asagida tanimli olan degerleri giriniz ve enter tusuna basiniz.

-132-

13 Parselin nc kse noktasini tanimladiktan sonra, Ctrl T kisayolu ile Tangent Curve Penceresini aktif hale getiriniz. Asagida tanimli olan degerleri girerek enter tusuna basiniz. Curve tanimlandiktan sonra Ctrl G tusu ile asagida tanimli olan ai ve masafe degerlerini girerek enter tusuna basiniz. Parsel kse noktalari tamamlanmistir. Islemi sonlandirmak iin F2 tusuna basiniz.

14 izimi tamamlanan ve seili olan bu parselin kse koordinatlarinda yapilacak olan bir degisiklik iin, Taski Modify Feature olarak ayarlayiniz. Mouseu parselin herhangi bir h atti zerine getiriniz ve mouseun sag tusuna basarak Properties fonksiyonunu seiniz. Edit Sketch Properties penceresinde parseli olusturan kse noktalarinin x ve y degerleri listelenmektedir. Bu pencereden parselin ve diger line/Polygon featurelarinin koordinatlarinda degisiklikler yapabilirsiniz. Ilk xy degerini asagidaki koordinatlara gre dzenleyiniz. Dzenlemeleri yaptiktan sonra pencereyi kapatiniz.

15 Asagida tanimli olan parsel kse noktasi zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Move To fonksiyonunu seiniz ve asagidaki tanimli olan degerleri ayarlayarak Move To Penceresini kapatiniz.

-133-

Table Editing 16 Editor ToolBarda yer alan butonu mouse ile seiniz. izimi tamamlanan parsel zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Attributes fonksiyonunu seiniz. ParselRef fieldina 1 degerini giriniz.

17 Main Menu Barda yer alan Selection > Set Selectable Layers fonksiyonu seerek Set Setectable Layers zelligini asagidaki sekilde dzenleyiniz. Close butonuna basarak pencereyi kapatiniz.

18 Tools ToolBardan Select Feature butonu ile (Shift tusunu kullanarak) bu parsel zerinde yeralan binalarin tamamini seiniz. 19 Table Of Contentsde yer alan Bina katmani zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Open Attribute Table fonksiyonunu seiniz.Tools ToolBardan Select Feature butonu ile (Shift tusunu kullanarak) bu parsel zerinde yer alan binalarin tamamini seiniz.

-134-

20 Selected Attributes of Binalar tablosunda seili olan kayitlari grntlemek iin Show:da yer alan Selected butonuna basiniz. ParselRef Fieldi zerinde mouseun sag tusuna basarak Calculate Values fonksiyonunu seiniz.

21 Seili konumda olan 9 objenin ParselRef degeri 1 olarak tani lanacaktir. Ortak olan zelliklere bilgi m girisi iin en uygun yntem Calculate Values fonksiyonudur. Field Calculator penceresinde ParselRef iin 1 degerini yaziniz ve OK butonuna basiniz.

22 Bina katmaninda yer alan tm kayitlarin Mahalle Fieldina Mahalle adini kaydetmek iinde ayni yntemi uygulamak gerekir. Bunun iin tm kayitlarin seili olmasi veya hibir kaydin seili olmamasi gereklidir. Selected Attributes of Binalar Tablosunda yer alan Showda All butonuna basiniz. Main Men Bardan Selection > Clear Selected Feature ile objelerin seili durumlarini iptal ediniz. 23 Selected Attributes of Binalar Tablosunda Mahalle Fieldi zerinde mouseun sag tusuna basarak Calculate Values fonksiyonunu seiniz. Field Calculator penceresinde Mahalle Fieldi iin GZELTEPE degerini yaziniz ve OK butonuna basiniz.

-135-

24 Editor > Start Editing fonksiyonunu aktif hale getiriniz. Editor ToolBarda yer alan butonu mouse ile seiniz. izimini yaptiginiz parsel zerinde yer alan bir binayi seiniz. Mouseun sag tusuna basarak Attributes fonksiyonunu seiniz ve BinaRef degerini 1 olarak tanimlayiniz. Ayni islemi diger binalar iin gereklestiriniz. Ancak diger binalarin BinaRef degerini 1 artirarak 9a kadar bir deger atayiniz.

25 Standart Tool Barda yer alan Add Data butonuna basiniz. \ARCGIS_EGITIM\Uygulama_07\Ankara.mdb ierisinde yer alan Bina_Malik Tablosunu projenize ekleyiniz. Table Of Contentsde yer alan Bina_Malik Tablosunun zerinde mouseun sag tusuna basarak Open fonksiyonunu seiniz ve tabloyu inceleyiniz. 26 Start editing modunda oldugunuzdan tabloya yeni bir kayit ekleyebilir veya mevcut kayitlar zerinde degisiklikler yapabilirsiniz. Yapilan degisiklikleri kaydetmek ve editi g modundan ikmak iin Editor > n Stop Editing Yes fonksiyonlarini kullaniniz. 27 Table Of Contentsde yer alan Parseller katmaninin Layer Properties penceresini ainiz. Layer Propertiesde yer alan Joins&Relates fonksiyonunu seiniz. Relates blmnde Add butonuna basiniz ve Relate penceresinde yer alan zellikleri asagidaki sekilde ayarlayiniz. Relate ve Layer Properties pencerelerinde OK butonuna basiniz.

-136-

28 Table Of Contentsde yer alan Binalar katmaninin Layer Properties penceresini ainiz. Layer Propertiesde yer alan Joins&Relates fonksiyonunu seiniz. Relates blmnde Add butonuna basiniz ve Relate penceresinde yer alan zellikleri asagidaki sekilde ayarlayiniz. Relate ve Layer Properties pencerelerinde OK butonuna basiniz.

29 Bu islemler ile, Parsel ile binalar, binalar ile malik tablolari arasinda bire oklu bir iliski kurulmustur. Katmanlar ve tablolar arasinda tanimlanan bu iliskinin grntlenmesi identify fonksiyonu ile de mmkndr. Bunun iin Tools ToolBarda yer alan Identify butonu ile ekran zerinde bir binayi isaretleyiniz. Identify Results penceresinde Binaya ait bilgileri ve iliskili tablolardaki kayitlari bu pencerede inceleyiniz.

-137-

Blm 10: Feature Olusturmada Kullanilan Diger Aralar

(Uygulama 9)

Feature olusturmada kullanilan diger aralar,

Bu blmde ArcInfo 8.x Desktopda yer alan ArcMap arayznde grafik veriler zerinde gereklestirilen Divide, Buffer, Copy Parallel, Union, Intersect, Split ve Merge gibi aralarin kullanimina ait rnek uygulamalar yapilacaktir. Yapilan islem sonucunu hedef bir layera aktaran islemler, Divide, Buffer, Copy Parallel, Union, Intersect fonksiyonlarini uygularken hedefe (Target) farkli bir katman tanimlanir ve islem sonucu bu hedef katmana aktarilir. 1 ArcMap ortamina geiniz. Start > ArcGIS > ArcMap 22ArcMapde File > Open (Ctrl+O) ArcGIS_Egitim/Uygulama_09.mxdyi ainiz. ile, ArcGIS_Egitim folderinda yer alan

Proje ierisinde yer alan veriler; Parseller, Elektrik Hatti ve Elektrik Direkleri ve Refujdr

3 Editor Toollbar butonuna basiniz. (Editor ToolBar mens aik degil ise), Standart ToolBardan, Editor Toolbar butonuna basiniz. Editor Toollbar Mensnden Editor > Start Editing fonksiyonunu seiniz.

-138-

4 Editor Toolbar mensnden Task; Create New Feature ve Target; Elektrik Hatti olarak ayarlayiniz.

5 Edit ToolBardan

Edit butonu ile asagida tanimli olan refuju seiniz.

6 Editorden Copy Parallel zelligini seiniz

7 Asagidaki Distance penceresinde tanimli olan zellikleri ayarlayiniz ve OK butonuna basiniz.

Refuj katmaninda seili olan obje 4 metre paralelinde hedef layer olarak ayarlanan Elektrik Hattina kopyalamis oldunuz.

-139-

8 Edit ToolBardan

Edit butonu ile yeni eklenen Elektrik Hattini seiniz.

9 Target Layeri Elektrik Direkleri olarak ayarlayiniz.

10 Editorden Divide zelligini seiniz.

11 Asagidaki Divide penceresinde tanimli olan zellikleri ayarlayiniz ve OK butonuna basiniz.

-140-

Elektrik Hatti katmanindan seili olan objeyi, 20 metre araliklarla tanimlayarak Hedef Layerdaki Elektrik Direklerine yeni objeler ilave edilmis oldu.

12 Yapilan islemleri kaydediniz. Editor > Save Edits

Yapilan islem sonucunu ayni layera aktaran islemler, Split ve Merge fonksiyonlari ile yapilan islem sonucu ayni layera aktarilir. 13 Editor Toolbar mensnden Task; Create New Feature ve Target; Parseller olarak ayarlayiniz.

14 Edit ToolBardan

Edit butonu birbirine komsu olan birden fazla parseli seiniz.

-141-

15 Editorden Merge zelligini seiniz.

Bu islem ile, birbirine komsu olan parsel sinirlarini kaldirip tek bir parsel olarak tanimlanmis oldu.

16 Asagidaki Parselleri

Edit Toolu ile Seiniz. Target katmani Refuj olarak ayarlayiniz.

-142-

17 Standart ToolBardan Trace fonksiyonunu seiniz.

18 Trace fonksiyonu ile seili olan parsellerin sol alt kse orta hattini mouseun sol tusu ile (Baslangi noktasi) seiniz ve orta hatti takip ederek (Trace) st noktaya kadar getiriniz. Bu noktada mouseun sol tusuna basarak trace islemini F2 tusuna basarak bitiriniz.

Bu islem ile seili olan Parsel orta hatlarindan istifade ederek Targetta tanimli olan Refuj katmanina bir obje izmis oldunuz. 19 Editorden Clip fonksiyonunu seiniz ve asagida tanimli olan zellikleri ayarlayiniz.

-143-

Blm 11: ArcCatalog Uygulamalari (Uygulama 10)

ArcCataloga Giris,
ArcCatalog Ortaminda ESRI Vektorel Formatlarinin Rectifikasyonu ve Projeksiyon SistemininTanimlanmasi Tanimlanmasi, Raster Verinin

ArcCatalog, grafik ve szel verileri tanimlama, gzden geirme, ynetme, ve organize etme islemlerini stlenmis olan uygulamadir. ArcGIS Desktop yazilimlarinin (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) ierisinde btnlesik olarak gelen ArcCatalog uygulamasi, GIS verileri ile ilgili su fonksiyonlari yerine getirir; ArcCatalogda, iliskisel veri tabanlarina direk baglanti Windows Explorera benzer islevler Veri Tipleri, ierikleri ve icon grntleme (Contents) Drag, Drop zelligi (ArcMap ve ArcToolBox iin) Projeksiyon sistemlerinin grntlenmesi ve ynetilmesi Veri tabaninda yer alacak olan alanlarin (Field) yaratilmasi ve tm zelliklerinin ynetimi ArcGIS veri formatlarinin yaratilmasi (Shape File, Coverages ve Feature Class) Veri Ierik Tablolarinin olusturulmasi ve grntlenmesi (Metadatalarinin olusturulmasi) DataView ortaminda n gsterimlerinin saglanmasi UML (Unified Modeling Language) ile olusturulmus nesne modellerinden geodatabase yaratma Veri ynetimi (Copy, Rename, Delete) Fonksiyonlarini ierir. Grafik ve Szel veriler arasindaki islevlerin tanimlanmasi (Field, Subtypes, Domain, RelationShips, Geometric Network)

-144-

ArcCatalog Arayz,

Standart Tool Bar MetaData Contents Panel: Verilere ait nemli zelligin grntlenmesi Tools ToolBar

Catalog Tree: Folder ve Geodatabase iindeki verilerin listelendigi blm

Context menus: Sag-click ile kapsam zellikleri

1 Desktopda yer alan ArcCatalog iconi zerinde ift tiklayiniz

2 Veya;

Windows Taskbardan Start Men > Programs > ArcGIS > ArcCatalogu seiniz.

3 ArcGIS_Egitim Folderi altinda yer alan verileri Catalog Tree blmnden seerek, Contents Panelde yer alan Preview Tabina basarak grntleyiniz.

-145-

Contents viewda alisma, Contents view, Contents panelde yer alan ve Catalog Treede tanimlanan dizin iindeki Raster, Vektr, TIN, DEM ve Tablelari listelemek iin kullanilan bir zelliktir. Contents panelde yer alan diger zellikler ise, Preview ve Metadatadir.

Standart menbarda yer alan ve verileri farkli sekillerde listelemek iin gerekli olan toollar asagida tanimlanmistir.

Larg e ico ns List

Thump b nails Det ails

4 ArcGIS_Egitim/Uygulama_03 Folderini Catalog Tree blmnden seiniz. Contents Panelde, Contents Tabinda iken, Standart TolBarda yer alan Large Icons zelliginde verileri listeleyiniz.

5 Details zelligi ile verileri listeleyiniz.

-146-

ArcCatalog ortaminda grafik verilerin yaratilmasi, Coverages (ArcEditor ve ArcInfo Lisanlari ile mmkndr.) ArcInfo yaziliminin grafik veri formatidir. Olusturulan grafik veri tipleri; Point, Line ve Polygon zelliklerinde depolanirlar. Belli bir dizinde tanimlanan coverageslerin grafik zellikleri katmana verilen isim folderinda, veri tabani bilgileri ise INFO folderinda depolanir. Ayni dizinde yer alan tm katmanlarin veri tabanlari INFO folderi iinde depolanir. Coverage veri yapisinda birden fazla grafik zellik tutulur. Tanimlanan bir Parsel Katmaninin grafik objeleri Polygon, Arc, Label ve Tic olarak tanimlanir. Bu yapinin ynetimi, (Delete, Copy, Rename, Move) ArcInfo toollari kullanilarak gereklestirilir.

Shape File, ArcView 3.2 Desktop GIS yaziliminin grafik veri formatidir. Olusturulan grafik veri tipleri; Point, Line ve Polygon zelliklerinde depolanirlar. Tanimlanan katman yapisi nemli dosyada depolanir. .shp; grafik verilerin depolandigi dosya, .dbf; grafik verilere bagli znitelik bilgilerinin depolandigi dosya ve shx; tanimlanana bu iki dosya arasindaki iliskiyi saglayan index dosyasidir. Coverage veri yapisinda birden fazla grafik zellik tutuluriken Shape yapisinda sadece bir grafik zellik tutulabilir.

Feature Class, Nokta, izgi ve alansal olarak tanimlanan geometrik zellikler, Personal GeoDatabase ile Ms Access ortaminda, ArcSDE Geodatabase ile IVTYS (Oracle, Informix, SQL Server, IBM DB2) ierisinde depolanabilen ArcGIS teknolojisinin yeni bir vektrel formatidir. Feature Class ile sadece znitelikler degil btn mekansal verileriniz IVTYS iinde depolanabilmektedir. ArcView, ArcEditor ve ArcInfo Lisanslari ile Personal GeoDatabase ortaminda yeni Feature Classlar tanimlanabilmektedir. ArcSDE GeoDatabase ortaminda ise, ArcEditor ve ArcInfo lisanslari ile, Feature Classlarin tanimlanabilmesi mmkndr.

-147-

Shape Filenin Yaratilmasi, 6 ArcGIS_Egitim/Uygulama_10 Folderini Catalog Tree blmnnden seiniz. Contents Panelde, Contents Tabinda iken, Standart ToolBarda yer alan Details zelliginde verileri listeleyiniz. F22d22d3c Raster ve Shape Fileinin listelendigi Data Viewin herhangi bir yerinde mouseun sag tusuna basiniz. New > Shape File fonksiyonunu seiniz.

7 Create New Shapefile penceresinde Namei, Imar_Cephe ve Feature Typei Polyline olarak ayarlayiniz. Projeksiyon sistemini tanimlamak istediginizde ise, Edit butonuna basarak isleme devam ediniz.

-148-

8 Spatial Reference Properti s penceresinde, Select butonuna basarak, sistemde nceden tanimli olan e projeksiyon sistemlerinden bu katman iin uygun olan projeksiyonu tanimlayiniz. (Projected Coordinate Systems > UTM > Wgs 1984 > WGS 1984 UTM Zone 35Nu seiniz ve Add butonuna basiniz )

9 Spatial Reference Properties penceresinde, Modify butonuna basiniz. Scale Factoru 3 Derecelik Transverse_Mercator Projeksiyon Sistemi iin 1 olarak ve Central_MeridianI 30 olarak ayarlayiniz. OK butonuna basiniz. Spatial Reference Properties penceresinde ve Create New Shape File Pencerelerinde de OK butonuna basarak islemi sonlandiriniz.

-149-

10 Tekrar New > Shape File Fonksiyonunu seerek asagida adi ve zellik tipleri tanimlanmis olan yeni katmanlari olusturunuz. Yeni tanimlayacaginiz bu katmanlar iin Projeksiyon sistemi tanimlanacak ise, Spatial Reference Properties penceresinde Select yerine Import butonuna basarak biraz nce tanimlanan Imar_Cephe Shape Fileini tanimlamaniz yeterli olacaktir. Name: Imar_Alan Name: Planlama_Siniri Name: Direkler Feature Type: Polygon Feature Type: PolyLine Feature Type: Point Name: Binalar Feature Type: Polygon

11 Shape File olarak tanimladiginiz, Imar_Cephe, Imar_Alan, Planlama_Siniri, Binalar ve Direkler iin veri tabaninda yer alacak olan Field tanimlamalari gereklestirilecektir. Bunun iin Binalar katmani zerinde mouseun sag tusuna basarak Properties fonksiyonunu seiniz. Fields Tabinda iken, asagidaki sekilde Field Name ve Data Typelari tanimlayarak OK butonuna basiniz.

12 Diger katmanlar iin asagida tanimlanan Field Name ve Data Typelari ayni zellikleri kullanarak ayarlayiniz. Direkler iin,

Imar_Alan iin,

-150-

Imar_Cephe iin,

Projeksiyon sistemleri tanimlanmamis olan mevcut bir Shape Fileina Projeksiyon tanimlamasini yapmak iin, ilgili katmanin Shape File Properties penceresindeki Field tabinda yer alan Shape Geometry satirini mouse ile isaretleyiniz. Field Properties blmnde yer alan Spatial Reference (Unknown) butonuna basarak ilgili projeksiyon tanimlamasini Select veya Import seenekleri ile gereklestirebilirsiniz.

Feature Class&Feature Datasetlerin yaratilmasi ve Export&Import Fonksiyonlari Personal GeoDatabase ve ArcSDE Geodatabase; Point, Line ve Polygon zellik tipleri ile temsil edilen vektr verilerinin ArcGIS teknolojisi ile depolandiklari bir ortamdir. GeoDatabase ortamindaki vektr veriler Feature Class olarak tanimlanir. ArcView, ArcEditor ve ArcInfo kullanicilari ayni fonksiyonlar ile Personal GeoDataBase (Ms. Access) ortaminda Feature Classlari olusturabildigi gibi, ArcEditor ve ArcInfo kullanicilarida Database Connectioni gereklestirdikten sonra ArcSDE Geodatabase (Oracle, Informix, IBM DB2 ve SQL Server) ortaminda Feature Classlari depolayabilmektedir.

ArcGIS Teknolojisinde kullanicilar vektr verilerini isterlerse Shape Filei ile, isterlerse Personel GeoDatabasede veya ArcSDE GeoDatabase ortaminda Feature Classl r ile alisabilmektedirler. Bu a dosyalar zerinden herhangi bir fonksiyon farkliligi olmaksizin ArcMAP ortamindaki aralar ile sayisallastirma islemlerini gereklestirebilmektedirler. Ancak ilerliyen konularda da deyinilecegi zere ArcCatalogda tanimlanacak olan bazi fonksiyonlar ile GeoDatabase ortaminda veri retimi daha esnek bir yapiya kavusturulmustur. Bu yzden sayisallastirmada tavsiye edilen format Feature Classdir. Shape File ve Coverage olarak depolanan vektr verilerin ArcCatalog ortaminda Fea ture Class formatina veya birbirlerine dnsmleri Export/Import fonksiyonlari ile de mmkndr.

-151-

13 ArcGIS_Egitim/Uygulama_10 Folderini Catalog Tree blmnden seiniz. Contents Panelde, Contents Tabinda iken, Standart ToolBarda yer alan Details zelliginde verileri listeleyiniz. Bu blmde Raster ve Shape Filelarinin listelendigi Data Viewin herhangi bir yerinde mouseun sag tusuna basiniz. New > Personal GeoDatabase fonksiyonunu seiniz ve Istanbul_ImarPafta_Uretimi olarak Per. GeoDatabase adini ayarlayiniz. ift tiklayarak Personel GeoDatabase ierisine geiniz.

14 Data Viewda mouseun sag tusuna basiniz. New > Feature Class Fonksiyonunu seiniz. Katman adini Yol_OrtaHat olarak ayarlayiniz ve Next butonuna basiniz. Bir sonraki adimda Default degerleri degistirmeden Next butonu ile bir sonraki adima geiniz.

15 Field Name ve Data Typelari asagidaki sekilde tanimlayiniz. Shape Fileinda oldugu gibi katmana projeksiyon sistemi tanimlanacak ise SHAPE Geometry satirini mouse ile isaretleyiniz. Spatial Reference (Unknown) blmndeki butona basarak projeksiyon sistemini tanimlayiniz veya Projeksiyonlari tanimlanan Shape Dosyalarinin herhangi birinden Import ediniz. Projeksiyon sistemini tanimlamak, sayisallastirmada bir zorunluluk degildir. Ancak Feature Classin Spatial Reference Properties penceresinde X/Y Domain Tabina geip proje alaninin min xy ve max xy degerlerini muhakkak ayarlamak gerekir. Yol_OrtaHat iin X/Y Domaini asagidaki sekilde ayarlayiniz.

-152-

Feature DataSet; GeoDatabase ortaminda ayni Projeksiyon sistemine sahip verilerin depolandigi bir veri seti olarak dsnlebilir. Bu yzden Personal GeoDatabase ortaminda tanimlanacak olan bir FeatureDataset ierisinde yeni Feature Classlari, Yol_OrtaHattinda oldugu gibi tanimlamak mmkndr. Bu blmde, Bir FeatureDataset yaratilmasi, FeatureDataset ierisinde Yeni bir Feature Classin yaratilmasi, Shape Filei olarak olusturulan katmanlarin tanimlanan Feature Dataset ortamina Expo rt edilmesi ve GeoDatabase ortaminda tanimlanan bir Feature Classin Feature Dataset ortaminda kopyalanmasi islemleri gereklestirilecektir. 16 ArcGIS_Egitim/Uygulama_10 Folderinda yer alan Istanbul_ImarPafta_Uretim.mdb Personel Geodatabaseini Catalog Tree blmnnden seiniz. Contents Panelde, Contents Tabinda iken, Data Viewin herhangi bir yerinde mouseun sag tusuna basiniz. New > Feature Dataset fonksiyonunu seiniz.

17 Feature Dataset penceresinde Namei, F22d22 olarak ayarlayiniz. Projeksiyon sistemini tanimlamak iin Edit butonuna basiniz. Select veya Import butonlarini kullanarak projeksiyon tanimlamasi yapabilirsiniz.(Shape Filelarinda tanimlanan Projeksiyon sistemini ayarlayiniz) Feature Dataset tanimlanir iken X/Y Domain (alisma alani) muhakkak ayarlanmalidir. F22d22 Feature Dataseti iin asagidaki sekilde X/Y Domaini ayarlayiniz.

-153-

18 F22d22 olarak tanimlanan Feature Dataset zerinde mouse ile ift tiklayiniz. Semis oldugunuz F22d22 Feature Dataset ierisinde mouseun sag tusuna basiniz. New > Feature Class fonksiyonunu seiniz. Yeni bir Feature Class iin asagidaki tanimlamalari yapiniz.

19 SHAPE Geometry satirini mouse ile isaretleyiniz ve Spatial Referance satirini kontrol ediniz. Parsel katmani bir Feature Dataset ierisinde tanimlandigi iin bu Dataset iin daha nceden tanimlanan Projeksiyon sistemine ve X/Y Domaine sahip oldugunu grebilirsiniz. Feature Class iin yeniden veya farkli bir projeksiyon sistemi ve X/Y Domain tanimlamaya gerek kalmamistir.

-154-

20 Shape File olarak tanimlanan katmanlarin Personal GeoDatabasede tanimlanan Feature Dataset ortamina aktarilmasinda Export fonksiyonunun kullanilmasi gereklidir. Catalog Treede Uygulama_10 Folderini mouse ile isaretleyiniz. Data Viewda listelenen Shape dosyalari GeoDatabase ortamina tek tek Export edilecegi gibi, tm shape dosyalarinin seip tek bir islem ile GeoDatabase ortamina Export edilmeside mmkndr. Bunun iin Uygulama_10 Folderi altinda yer alan Shape Dosyalarinin tamamini seiniz. Seili olan Shape Dosyalari zerinde mouseun sag tusuna basarak Export > To GeoDatabase (multiple)... fonksiyonunu tanimlayiniz.

21 ShapeFile to GeoDatabase penceresinde yer alan ve Input Shapefile olarak listelenen blmdeki 6 adet dosyayi Shift tusu ile birlikte mouseun sol tusuna basarak tamamini seili konuma getiriniz. Output GeoDatabase blmnde yer alan Browse butonuna basiniz ve Istanbul_ImarPafta_Uretimi.mdb iinde yer alan F22d22 Feature Datasetini mouse ile seiniz ve Open butonuna basiniz. Shape to GeoDatabase penceresinde OK butonuna basarak islemi sonlandiriniz.

-155-

ArcMAPde Raster verinin Rectify Edilmesi, Koordinatlandirma islemi, taranmis harita ve grntler zerindeki belirgin noktalarin, karsilikli olarak eslestirilmesi ile yapilmaktadir. Bu noktalarin tam olarak yerinin tesbiti, islemlerin en nemli adimidir. Byk aksakliklara neden olmamak iin, noktalarin tesbitinde titiz ve sabirli bir alisma yapilmalidir. Islemlerin sonucunda, ortaya ikan karekk hatasinin (RMS) limitler iinde olmasi gerekmektedir. Hata bykse tesbit islemleri yeniden yapilmalidir. Raster verilerin koordinatlandirilmasi islemi ArcView, ArcEditor ve ArcInfo yazlimlarinin ArcMAP arayznde yer alan Georeferencing Toolbari ile gereklestirilmektedir. 22 ArcGIS_Egitim folderinda yer alan Uygulama_10.mxdyi ArcMAP ortaminda ainiz. 23 Main Menu Barda yer Toolbars > Georeferencing fonksiyonunu seiniz.

24 Georeferencing ToolBari aktif hale gelmistir. Koordinatlandirilmasi yapilacak olan ilk nokta iin, paftanin sol st kse noktasini zoomlayiniz. Georeferencing Tool Barinda yer alan Auto Adjust ekini kaldiriniz.

-156-

25 Georeferencing Tool Barinda yer alan Add Contol Point butonunu seiniz. Hassas bir sekilde pafta kse noktasini mouseun sol tusu ile isaretleyiniz. Gerek koordinat degerlerini girebilmek iin tanimlanan ilk noktadan sonra ekranin herhangi bir blmnde mouseun sag tusuna basarak Input X and Y fonksiyonunu seiniz. Ve asagidaki koordinatlari girerek OK butonuna basiniz.

26 Ikinci kse noktasinin gerek koordinat degerlerini girebilmek iin paftanin sag st ksesini zoomlayiniz. Add Control Point butonu ile pafta kse noktasini mouseun sol tusu ile isaretleyiniz. Gerek degerlerinin girilmesi iin ekranin herhangi bir blgesinde mouseun sag tusuna basarak Input X and Y fonksiyonunu seiniz. Ve asagidaki koordinatlari girerek OK butonuna basiniz.

27 Ayni yntemleri uygulayarak paftanin sag alt kse ve sol alt kse koordinatlarini asagidaki sekilde tanimlayiniz. Sol Alt Kse

-157-

28 Georeferencing ToolBarinda yer alan Vi w Link Table butonuna basiniz. Yanlis tanimlanan e Xmap ve Ymap degerlerini bu tablodan dzenleyebilirsiniz. Daha sonra Auto Adjust zelligine ek atiniz.

29 Data Viewda Raster veri,,Tanimladiginiz koordinat degerlerine tasinmistir. RMS hatasini Link Table penceresinde kontrol edebilirsiniz. Link Tableda Ok butonuna basiniz. Gerek koordinatlarinda yer alan raster veriyi Data Viewda grntleyebilmek iin Tools ToolBarda Full Extent butonuna basiniz.

30 Data Viewda grntlenen Raster verinin koordinatlarini ekranin sag alt ksesinden kontrol edebilirsiniz. Gereklestirilen koordinatlandirma islemini farkli bir raster dosyaya kaydetmek gerekir. Bunun iin Georeferencing Tool Barinda yer alan Georeferencing > Rectify fonksiyonunu seiniz. C:\ARCGIS_EGITIM\Uygulama_10\Rectifyf22d22d3c.tif dosyasina kaydediniz. Sayisallastirma islemlerinde altlik olarak Rectifyf22d22d3c.tif dosyasini kullaniniz.

31 ArcMapde projenizi kaydediniz ve ArcMap ortaminda ikiniz.

-158-

ArcCatalogda ortaminda Raster veriye Projeksiyon Sisteminin tanimlanmasi, 32 ArcCatalog ortamina geiniz. Catalog Treede Uygulama_09 folderini mouse ile seiniz. Data Viewda listelenen rectifyf22d22d3c.tif dosyasi zerinde mouseun sag tusuna ba sarak Properties fonksiyonunu seiniz.

33 Raster Dataset Properties penceresinde Spatial Reference Edit butonuna basiniz. Spatial Reference Properties penceresinde Import butonuna basarak daha nceden projeksiyon sistemini tanimladiginiz Feature Classlardan veya Shape Dosyalarinindan herhangi birini seerek Add butonuna basiniz. Spatial Reference Properties ve Raster Dataset Properties pencerelerinde OK butonuna basarak islemi sonlandiriniz.

34 ArcMap ortamina geiniz. Add Data butonu ile rectifyf22d22d3c.tif ve F22d22 Feature Dataset iinde yer alan tm Feature Classlari ArcMap ortamina aliniz. Editor > Start Editing fonksiyonu ile ilgili katmanlari raster veri zerinden sayisallastirarak veri tabani bilgilerini giriniz.

-159-

Blm 12: Veri Dnsm Fonksiyonlari (Uygulama 11)

CAD Verilerinin ESRI vektor formatlarina Dnsm ve Noktasal lm Degerlerinin Grntlenmesi Fonksiyonlari
DWG, DXF, DGN formatlarinin,Shape veya Feature Class Formatlarina Dnsm, CAD veri formatlarindan DWG,DXF ve DGN dosyalari, ArcGIS teknolojisinde yer alan ArcView, ArcEditor ve ArcInfo yazilimlari ile, direkt grntlenebilmektedir. Bu formatta depolanan vektr veri yapisinin ArcGIS veri formatlarina dnstrlmesinde farkli yntemler uygulanabilir. ArcMap ve ArcToolBox arayzlerindeki fonksiyonlar ile bu formatlarin, ESRI Shape ve Feature Class formatlarina dnsm islemleri daha kolay ve esnek bir yapiya kavusturulmustur. CAD veri formatlarinda zellik ti leri Line, Point, Polygon ve Annotation olarak bir izim dosyasi iinde p depolanir. Cografi Detaylar ise, CAD formatlarinda (DWG ve DGN) Layer ve/veya Levellarda siniflandirilarak vektorizasyon islemleri gereklestirilir. ArcGIS teknolojisinde CAD veriler asagidaki i sekilde temsil edilirler.

1 ArcMap ortamina geiniz. Start > ArcGIS > ArcMap 22ArcMapde File > Open (Ctrl+O) ArcGIS_Egitim/Uygulama_11.mxdyi ainiz. ile, ArcGIS_Egitim folderinda yer alan

Uygulama_11.mxd projesindeki Table Of Contentsde yer alan zellikler, 1022.dgn verisinin Polyline, Polygon ve Point zellik tipleri Add Data butonu ile ArcMap ortamina ilave edilmistir.

-160-

3sTable of Contentsde yer alan 1022.dgn Point ve 1022.dgn Polyline zelliklerinin visible ekini kaldiriniz. Sadece 1022.dgn Polygon zelligini Data Viewda grntleyiniz. 1022.dgn Polygon zellik tipi zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Properties fonksiyonunu seiniz.

4sLayer Properties penceresinde Drawing Layers T abina geiniz. Tm layer zellikleri Disable All butonuna basarak kapatiniz. Daha sonra Layer 25i ek ederek Enable duruma getiriniz. OK butonuna basarak sadece polygon zelliginde ve 25 nci Layerda izilen binalari Data Viewda grntleyiniz.

5sTable of Contentsde yer alan 1022.dgn Polygon katmani zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Data > Export Data fonksiyonunu seiniz.

-161-

6sExport Data ile 1022.dgn Polygon katmaninda yer alan tm objeleri, kaynak projeksiyon sistemine gre Shape Fileina veya Feature Class formatlarina dnstrmek mmkndr. Bunun iin Export Data Penceresinde yer alan Browse butonuna basiniz.

7sSaving Data penceresinde kaydedeceginiz ESRI formatini Save as Type blmnden ayarlayabilirsiniz. Bu dosya Shape Filei olacak ise, Look in: blmne geip sistemde bir folder tanimlamaniz ve Name:de katmana yeni bir isim vermeniz yeterli olacaktir. Ancak Personal Geodatabase feature Classes olarak export edilecek ise, daha nceden ArcCatalog ortaminda bir Personel Geodatabase olusturmak gerekecektir. Bunun ile ilgili uygulamalar bir nceki blmde tanimlanmis idi. 25 nci Layerda yer alan binalari, Uygulama_11 folderi altina Binalar Shape Filei olarak kaydediniz.

Bina katmani, Olusturulacak olan bir bilgi sisteminde (Byk lekli Harita uygulamalarinda), alansal zellik tipine (Feature Type: Polygon) sahip olmalidir. CAD ortaminda, Close Polygon olarak izilen objeler yukarida tanimlanan islemler ile alansal olarak dnstrlebilmektedir. Ancak CAD ortaminda alansal zellige sahip olmasi gereken Cografi detaylar ogu zaman Polygon olarak tanimlanmamaktadir. Polyline zelligi ile retilen bu cografi detaylari o zaman Line zelliginde convert etmek, izgi o larak convert edilen verilerde izim hatalari var ise gidermek ve izgi zelligini daha sonra alan zelligine dnstrmek gerekecektir. Bu blmde dnsm islemlerine ait uygulamalara davam edilecek, ancak grafik verilerin hata kontol islemleri (Topology Rule) ile izgi zelliklerinin alan zelliklerine dnstrlmesi islemleri bir sonraki konumuzda rnek veriler zerinden uygulamali olarak gereklestirilecektir.

-162-

8sTable of Contentsde yer alan 1022.dgn Point ve 1022.dgn Polygon zelliklerinin visible ekini kaldiriniz. Sadece 1022.dgn Polyline zelligini Data Viewda grntleyiniz. 1022.dgn Polyline zellik tipi zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Properties fonksiyonunu seiniz.

9sLayer Properties penceresinde Drawing L ayers Tabina geiniz. Tm layer zellikleri Disable All butonuna basarak kapatiniz. Daha sonra Layer 25i ek ederek Enable duruma getiriniz. OK butonuna basarak sadece polygon zelliginde ve 25 nci ve 61 nci Layerlarda izilen binalari Data Viewda grntleyiniz.

10sTable of Contentsde yer alan 1022.dgn Polyline katmani zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Data > Export Data fonksiyonunu seiniz.

-163-

11sExport Data ile 1022.dgn Polyline katmaninda yer alan tm objeleri, kaynak projeksiyon sistemine gre Shape Fileina veya Feature Class formatlarina dnstrmek mmkndr. Bunun iin Export Data Penceresinde yer alan Browse butonuna basiniz.

12s25 nci ve 61 nci Layerda yer alan Polyline objelerini, Uygulama_11 folderi altina Binalar_line Shape Filei olarak kaydediniz.

13s1022.dgn Point zellik tipinde yer alan noktasal verilerin birbirlerinden ayirtedici zelligi Text fieldinda yer alan znitelik degerleridir. Text fieldinda AGAC olarak tanimli olan objeleri Select By Attribute fonksiyonu ile seiniz. Seili olan bu noktasal objeleri Uygulama_11 folderi altina Agaclar Shape Filei olarak dnstrnz. 14sArcMap ortamindan ikiniz.

-164-

Noktsal lm Degerlerinin Grntlenmesi, GPS, TotalStation gibi lm cihazlari ile elde edilen koordinat bilgileri, sayisal olarak sistemde Dbase, Excel, Ascii Text Filei gibi farkli formatlarda depolanabilirler. ArcGIS teknolojisi ile bu formatlardaki verilerin, ESRI vektr formatlarina dnsm mmkndr. Bu blmde xy koordinat degerlerinin bulundugu Dbase ve Excel dosyalarinin, ESRI Shape File formatina depolanmasi islemleri ArcMAP arayznde uygulamali olarak gereklestirilecektir. Add XY Data Fonksiyonu, Dbase Formatinda yer alan koordinat bilgilerinden, Shape File formatinda dnsm islemleri ArcMap ortaminda Add XY Data Fonksiyonu ile gereklestirilmektedir. 1 ArcMap ortamina geiniz. Start > ArcGIS > ArcMap 2 Main Menu Bardan, Add XY Data fonksiyonunu seiniz.

3 Add XY Data Penceresinde yer alan Browse butonuna basiniz. ArcGIS_Egitim/Uygulama_11 folderi iinde yer alan Parsel_Kose_Dbase.dbf dosyasini seiniz ve Add butonuna basiniz.

-165-

4 Add XY Data Penceresinde X Field ve Y Field tanimlamalarini yapiniz ve OK butonuna basiniz.

5 Parsel_Kose_Dbase.dbf dosyasinda yer alan X ve Y koordinat degerlerinin geici bir sekilde temsil edildigi Parsel_Kose_Dbase_Events formatinda grntlemis oldunuz. Bu Events dosyasini Shape Filei veya Feature Class olarak kaydedebilirsiniz. Bunun iin Table Of Contents penceresinde yer alan Parsel_Kose_Dbase_Events katmani zrerinde mouseun sag tusuna basiniz. Data > Export Data Fonksiyonunu seiniz. Uygulama_11 Folderi iine, Parsel_Dbase Shape File olarak kaydediniz. ArcMap ortamindan ikiniz.

-166-

Blm 13: GeoDatabasede Topoloji Kurallari

(Uygulama 12) ArcCatalogda Topoloji Kurallarinin tanimlanmasi, ArcMAPde Topoloji Fonksiyonlarinin kullanimi ve Line zellik tipinin Polygon zellik tipine dnstrlmesi,
Topology, Vektr veri, noktalara (x,y) bagli olarak temsil edilir. Konuma ait verilerin, nokta, izgi ve alan zellikleri x,y koordinat degerleriyle depolanir. Nokta zelligi, tek bir x,y koordinat ifti ile temsil edilen verilerdir. (Elektrik Direkleri, Yangin Musluklari, Kuyular gibi). izgi zelligi, bir baslangi ve bir bitis noktasi olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler. (Dereler, Yollar, Elektrik Hatlari gibi). Alan zelligi ise, baslangi ve bitis noktasi ayni olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilen verilerdir. (Parseller, Binalar, Arazi Kullanimi gibi) Vektr yapidaki veriler iin iki temel depolama yntemi vardir. Bunlar; Spagetti ve Topolojik veri modelleridir. Spagetti veri depolama yntemi Spagetti yntemde; nokta, izgi, alan trndeki vektr veriler, temsil ettikleri detayi olusturan nokta ya da noktalar kmesi seklinde detayi tanimlayan tek anlamli bir kod (detay kodu) ve detay tr (nokta, izgi, alan) ile birlikte depolanir. Ayni ya da farkli detaylarin akismasi ya da komsu olmasi durumlarinda ortak kenar ve/veya noktalar her detay iin tekrarlanarak depolanir. Topolojik veri depolama yntemi Topolojik yntemde, detaylar arasindaki komsuluk, yn, akisma, baglanti gibi mekansal iliskiler tanimlanir. Ayrica komsu, akisan, kesisen detaylarin ortak nokta ve kenarlari bir kez daha depolanarak, spagetti ynteminde karsilasilan binme, bosluk, kopukluk, tasima gibi geometrik hatalar elemine edilir. bu yntemde nokta detay, dgm olarak; izgi detaylar, baslangi ve bitis noktasi dgm seklinde tanimli olup noktalar dizisinden olusan kenar olarak; alan detaylar ise, kenarlardan olusan poligonlar seklinde depolanir. Ayrica kenarlarin sol ve sagindaki poligonlar da tanimlidir. Coverages ESRI vektr fortmatlari, topolojik veri modellerine birer rnektir.

Shape File

Feature Class

-167-

ArcCatalog Ortaminda Topoloji Kurallarinin Tanimlanmasi, ArcEditor ve ArcInfo lisanslari ile, GeoDatabase ortaminda yer alan Feature Datasetdeki bir Feature Class ve diger Feature Classlar ile aralarindaki geometrik iliskiler Topology fonksiyonlari ile tanimlanir. Topology kurallari tanimlanarak cografi verinin geometrisi ArcMap ortaminda kontrol edilerek gerekli dzenlemeler, ilgili fonksiyonlar ile saglanir. Bu blmde, Topologynin ArcCatalog ortaminda kurulmasi ve ArcMap ortaminda ynetimi saglayan fonksiyonlar uygulamali olarak gereklestirilecektir. 1 C:\ArcGIS_Egit im\Uygulama_12\Topology.mdb altinda CAD Dataset dosyasini ArcCatalog ortaminda ainiz. 2 Ailan pencerede asagida da grldg gibi Data Viewda mouseun sag tusuna basarak, New > Topology fonksiyonunu seiniz.

3 New topology penceresinde aiklamalara gz gezdirdikten sonra next butonuna basiniz. Yeni ailan pencerede Enter a name.. ve Tolerance blmlerindeki default degerleri degistirmeden Next butonuna basiniz.

-168-

4 Bina_line feature classini ek ediniz. Next butonuna basiniz. Bu adimda da default degerleri degistirmeden Next butonuyla geiniz.

5 Bu asamada bir ya da birden fazla Feature Class da uyguluyacagimiz topology kurallarinin belirlenmesi islemini gereklestirebilirsiniz. ncelikle Add Rule butonuna basarak asagidaki pencereye ulasiniz.

6 Rule blmnde Must Not Have Dangles kuralini seiniz ve OK butonuna basiniz. New Topology penceresinde Next ve Finish butonlarina basiniz ve islemi sonlandirniz. Bu islemden sonra ArcCatalog ortaminda CAD_Topology dosyasi olusmustur.

-169-

7 ArcMap ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcMap 8 ArcMapde File > Open (Ctrl+O) ArcGIS_Egitim/Uygulama_12.mxdyi ainiz. ile, ArcGIS_Egitim folderinda yer alan

dosyasini ArcMap ortaminda grntleyiniz. Bina_Line katmani iin, Must Not Have Dangles kurali tanimlanarak olusturulan CAD_Topology dosyasi izgilerdeki kapanmayan ve tasan paralari hata olarak Data Viewda grntlemektedir. Polygon zelliginde olmasi gerek Bina katmanindaki bu hatalarin giderilmesi islemleri bundan sonraki adimlarda gereklestirilecektir.

9 Menu Bardan ToolBar > Topology fonksiyonunu seiniz. 10 Editor TolBardan, Editor > Start Editing fonksiyonunu seiniz.

-170-

ArcMapde Topoloji Fonksiyonlarinin Kullanimi Topology edit tool Harita zerindeki bir izgi yada noktayi tut-ek yntemiyle istenen yere tasimayi saglar. Validate tools: Yeni getirdiginiz bir degisikligi isterseniz tm harita, seili alan yada zoomladiginiz pencere alanina yeniden uygular. Fix topology error tool ve Error inspector: Fix topology error tool ile setiginiz hatayi error inspectordan da izleyebilir, ardindan error inspector penceresinde, bir sonra k asamalarda da i grcegimiz mdahaleleri uygulayabilirsiniz. Fix topology error Topology ve inspector edit Tool

11 Topology Toolbardan Error Inspector

butonuna basiniz.

Validate Topology

12 Error Inspector penceresinde, Bina_Line; Must Not Have Dangles zelligini Show blmnde ayarlayiniz. Visible Extent only ekini kaldiriniz ve Search Now butonuna basiniz. CAD_Topology dosyasinda tanimlanan, Must Not Have Dangles kuralina gre Bina_Line katmaninda ki Overshoot ve Undershoot hatalari listelenmisitir.

13 Error Inspector penceresinde, listelenen bir veya birden fazla (Shift) hata kaydi zerinde mouseun sag tusuna basiniz.

-171-

14 Error Inspector penceresinde, listelenen errorleri Data Viewda grntleyebilmek iin seili olan kayit veya kayitlar iin Zoom to fonksiyonunu kullanabilirsiniz. Bu islemi herhangi bir hata kaydi iin gereklestiriniz. 15 Error Inspector penceresinde, listelenen bir veya birden fazla hatanin giderilmesi iin gerekli olan fonksiyonlarda sunulmustur. OverShoot ve Undershoot hatalari iin Snap, Extend ve Trim zelliklerini kullanabilirsiniz. Error Inspectorda listelenen tm hatalari seiniz. 16 Seili olan tm kayitlar zerinde mouseun sag tusuna basarak, Trim fonksiyonunu seiniz. Maximum Distance degerini 5 olarak ayarlayiniz ve Enter tusuna basiniz.

17 Seili olan tm kayitlar zerinde mouseun sag tusuna basarak, Snap fonksiyonunu seiniz. Snap Tolerance 5 olarak ayarlayiniz ve Enter tusuna basiniz.

18 Bazi hatalarda istisnai durumlar olabilir. Bu durumda Inspectorda seili olan kaydin zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Mark as Exception fonksiyonunu seiniz. Bu kayit Error Inspector penceresinde Errorler blmnde listelenmeyecektir. Istisnalari listelemek iin, Error Inspector penceresinde Exceptionsa zelligine ek atmaniz gerekecektir. 19 Bu islemlerden sonra kalan hatalarin tek tek editing toollarindan Select, move, delete, Snapping Fonksiyonlari kullanilarak giderilmesi gerekecektir. Grafik veride dzenlemeler gereklestirilerken ara ara topologynin yenilenmesi gereklidir. Bunun iin Topology ToolBarinda yer alan Topology Edit Toollarini kullanabilirsiniz. 20 Bina_Line Katmaninda listelenen OverShoot, UnderShoot ve diger Errorler giderildikten sonra Editig islemini kaydederek sonlandiriniz. ArcGIS_Egitim/Uygulamalarim Folderina Uygulama_12.mxd olarak projenizi kaydediniz ve ArcMap ortamindan ikiniz.

-172-

Line zellik tipindeki bir katmanin, Polygon zellik tipine dnstrlmesi, Line zellik tipinde ki verilerin polygon zellik tipine dnstrlmesi islemi iin, ilgili Feature Class'larin, GeoDatabase'de ki Feature Dataset iinde yerlamasi gereklidir.Bu Dataset ierisinde Polygon Feature Class from Line fonksiyonu aktif hale getirilerek islem gereklestirilir. Line zellik tipindeki verilerin, Polygon zelligine dnstrlebilmesi iin, Topology kurallari tanimlanarak bir nceki uygulamada oldugu gibi hatalarin grntlenmesi ve giderilmesinden sonra mmkn olacaktir. Haliyle baslangi ve bitis noktalari ayni olmayan polylinelar polygon zelligi kazanmayacaktir. Topology ve Polygon Feature Class from Line fonksiyonlari Arceditor ve ArcInfo lisanslari ile gereklestirilebilir. 21 ArcGIS_Egitim\Uygulama_12\Topology.mdb altinda CAD Dataset dosyasini ArcCatalog ortaminda ainiz. 22 Data Viewun herhangi bir yerinde mouseun sag tusuna basarak, New > Polygon Feature Class from Line.. fonksiyonunu seiniz.

23 Polgon Feature Class From Line Penceresinde Enter a name fot the feature Class:a Bina_Poly ve Select the feature classes that will contribute line: Blmnde yer alan Bina_Line katmanina ek atarak OK butonuna basiniz. Bu islem sonrasinda line zellik tipi Bina_Poly katmaninda polygon zellik tipine dnstrlmstr. 24 ArcCatalog ortaminda Bina_poly katmanini seiniz ve Preview tabina basarak veriye Data Viewda grntleyip inceleyiniz.

-173-

Blm 14: Diger GeoDatabase Fonksiyonlari

(Uygulama 13) Subtypes, Domain, Relationships, RasterCatalog ve Raster DataSet Uygulamalari,
Bu blmde ArcView, ArcEditor ve ArcInfo lisanslari ile ArcCatalog ortaminda, katmanlara Domain, Subtype (ArcEditor ve ArcInfo Lisanslari ile mmkn), Relationship (ArcEditor ve ArcInfo Lisanslari ile mmkn), RasterCatalog ve RasterDataset fonksiyonlarinin tanimlanmasi ve ayarlanan bu zelliklerin ArcMap ortaminda kullanilmasina ait rnek uygulamalar yapilacaktir. Subtypes ve Domain, ArcCatalog ortaminda Domain ve Subtype tanimlamalari yapilir. Bu zellikler ArcMap ortaminda kullanilir. Veri tabani ynetimi zelliklerinden olan Subtypes ve Domain Fonksiyonlari ArcMap ortaminda Veri girisi, Editleme ve sembol tanimlama islemlerinde byk kolayliklar saglar. Fieldlara bagli farkli degiskenler tanimlanarak kullanicinin hizli bir sekilde ve dogru bilgilerin girilmesi saglanmis olur. 1 ArcCatalog ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcCatalog 2 ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\Subtypes_Domain.mdb Personal Geodatabase ortamindaki verileri Contentsde grntleyiniz. 3 Elk_Diregi Feature Classi zerinde mouseun sag tusuna basarak Properties zelligini seiniz.

-174-

4 Asagidaki Feature Class Properties mensnde Field Tabina geerek tanimli olan Fonksiyonu, Gerilimi, Kod ve Durumu) Fieldlari Long Integer olarak tanimlayiniz.

(Tipi,

5 Asagidaki Feature Class Properties mensnde Subtypes blmne geerek Subtype Fieldi Tipi olarak ayarlayiniz. Subtypes Code ve Descriptionda yer alan bilgileri (1-Demir, 2-Beton ve 3-Aga) tanimlamalarini yaptiktan sonra OK butonuna basiniz.

-175-

Elektrik Direkleri iin Subtypes tanimlamasi yapilmis oldu. Bir katmanda sadece bir Fieldi subtypes olarak tanimlayabiliriz. Subtypes zelligini diger katmanlara da tanimladiktan sonra Domain tanimlamasina geilecektir. 6 Elk_Hat Katmani zrinde mouseun sag tusuna basarak Properties zelligini seiniz.

7 Asagidaki Feature Class Properties mensndeki Field Tabina geerek tanimli olan (Tipi, Gerilimi, Durumu, Kod ve Kablo_Cinsi) Fieldlari Long Integer olarak tanimlayiniz.

-176-

8 Asagidaki Feature Class Properties penceresinde yeralan Subtypes Tabina geerek Subtype Fieldi Tipi olarak ayarlayiniz. Subtypes Code ve Descriptionda yer alan, 1 -Havai Hat, 2-Kablo ve 3-Bara tanimlamalarini yaptiktan sonra OK butonuna basiniz.

9 ArcMap ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcMap 10 ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\Subtypes_Domain.mdb Personal Geodatabase ortamindaki Elk_H at, Elk_Diregi ve Parsel katmanlarini Add Data butonu ile ArcMap ortaminda grntleyiniz ve Editor ToolBardan Editor > Start Editing fonksiyonunu seiniz. 11 Targetda yer alan Elk_Diregi ve Elk_Hatti katmanlarini ayni zamanda Table Of Contents mensndede inceleyiniz.

-177-

12 Table Of Contentsde yer Alan Elektrik Diregi ve Elektrik Hatti iin Default sembolojiyi degistiriniz. (Ilgili semboln zerinde mouseun sol tusuna basarak) 13 Targetda yer alan Elek_Diregi Beton Subtypeini seiniz ve yeni objeler ilave ediniz.

14 Targetda Elk_Hat Havai Hat subtypeini seiniz ve yeni objeler ilave ediniz.

15 Targetda diger subtypelar iinde yeni objeler ilave ediniz. 16 ArcMap ortaminda yaptiginiz islemleri kaydediniz ve ArcMapden ikiniz.

-178-

17 ArcCatalog ortaminda Domain tanimlamalarini yapmak iin ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\Subtypes_Domain.mdbde yer alan katmanlari Contents viewda grntleyiniz.

18 ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\Domain.mdbde yer alan Elk_Diregi zerinde mouseun sag tusuna basarak Properties zelligini seiniz.

19 Feature Class Properties mensnden Subtypes anablmn mouse ile isaratleyiniz ve Domains butonuna basiniz. Bu blmde tanimlanacak olan Domainler sadece Elektrik Direkleri iin tanimlanmamaktadir. Ayni Workspace ortamindaki tm katmanlar iinde geerlidir. Domain olarak tanimladigimiz dosyalari iliskisel tablolar olarak da dsnebiliriz. Asagida ilk tanimladigimiz domain Elektrik Hatti ve Direklerin durum bilgilerini yansitmaktadir. Domain tanimlamasi yapilirken Domain Properties blmnde yer alan Domain Type : Coded Values ise Character degiskenlerin tanimlamasi, Range ise nmerik degerlerin tanimlamalari yapilir. Domain Properties tanimlamasindan sonra Coded Values blmnde degiskenlerin tanimlamalari yapilir.

-179-

20 Durum Domaini iin yapilan tanimlamalari ayarlayiniz.

21 Diger Domain tablolarini asagidaki zelliklerde tanimlayiniz.

-180-

22 Diger Domain tablolarini asagidaki zelliklerde tanimlayiniz.

23 OK butonuna basiniz ve Feature Class Properties mensnde Elektrik Direkleri iin tanimli olan Subtypes blmne geiniz. 24 Elektrik Direkleri iin tanimlanmis olan Fieldlar Default value and Domainler blmnde listelenmektedir. Bu blmde tanimli olan her fieldda karsilik gelen iliskili bir domain var ise Domain blmnden isaretlenir. Bu aiklamalar dogrultusunda Elektrik D irekleri iin ilgili Fieldlarina karsilik gelen domainleri asagidaki tanimlamalar dogrultusunda ayarlayiniz.

-181-

25 Feature Class Properties mensnden Fields blmn seiniz ve gerekli Fieldlara tanimlanan Domainleri bu blmde de ayarlayiniz.

26 Kod Fieldi iinde Domaini Kod olarak ayarlayiniz ve OK butonuna basiniz. 27 Data Viewda Elk_Hat zerinde mouseun sag tusuna basarak Properties zelligini seiniz. 28 Elektrik Direklerinde iken tm workspace iin gerekli Domain tanimlamalari yapildigi iin bu blmde yeni bir Domain tanimlamasi yapilmayacak. Sadece Elektrik Hatlari iin Subtypes ve Field blmlerinde Elektrik Hatti veri tabaninda yer alan Fieldlarla iliskili olan Domainlerin ayari yapilacaktir. Bunun iin asagidaki zellikleri ayarlayiniz ve Ok butonuna basiniz.

-182-

29 Gerekli olan Subtype ve Domain tanimlamalari yapilan Elektrik Diregi, Elektrik Hatti ve Parseller katmanini ArcMap Ortaminda grntleyiniz. 30 Editor Toolbardan Editor > Start Editing zelligini seiniz. 31 Target Elektrik_Diregi : Beton zelligini ayarlayiniz. 32 Ilave ettiginiz bir elektrik Diregini 33 yapiniz. butonu ile seiniz.

butonu ile seili olan objenin veri tabani bilgilerini ainiz ve gerekli olan Fieldlara bilgi girisini

34 Bu islemleri diger Elektrik Direkleri iinde gereklestiriniz. 35 Hedef Katman (Target) olarak Elektrik Hattini ve Subtype zelligini seiniz. Yeni objeler ilave ediniz ve butonu ile seili olan elektrik hatti iin gerekli olan bilgi girislerini yapiniz.

-183-

RelationShips, ArcCatalog ortaminda tanimlamalari yapilan RelationShips fonksiyonu, bir Feature Class ile diger bir Feature Class, veya Bir Feature Class ile bir Table ve ya Bir table ile bir baska table arasinda bir linkin kurulmasidir.Bu Linkin kurulabilmesi iin, birbirlerinden bagimsiz farkli tablolarin ortak alanlarinin ve bu ortak alanlarda birbirleri ile eslesecek olan sayisal veya karakter degerlerin olmasi gereklidir. RalationShipsde tablolar arasi; bire bir, bire ok, oka bir, ve oka ok iliskiler kurulabilir.

1 ArcCatalog ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcCatalog 2 ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\RelationShips.mdb Contentsde grntleyiniz. Personal Geodatabase ortamindaki verileri

3 Data Viewun herhangi bir yerinde mouseun sag tusuna basarak Relationships Class fonksiyonunu seiniz.

-184-

4 New Relationship Class mensnde, relationship name tanimlayiniz. Origin table/feature classI Parsel olarak, Destination table/feature classi da Malik olarak ayarlayiniz ve Next butonuna basiniz.

5 Simple (peer to peer) relationship olarak default degeri Next ile geiniz

-185-

6 Default degerleri koruyup Next butonuna basiniz.

7 1 - M (one to many) zelligini ayarlayiniz ve next butonuna basiniz.

-186-

8 Default degerleri koruyup Next butonuna basiniz.

9 Origin ve Destination classlardan iliskiyi saglayan KOD fieldlarini ayarlayiniz.

10 Relationship class tanimlamalarini Finish butonuna basarak bitiriniz.

-187-

11 ArcMap ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcMap 12 ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\Relationship.mdb Personal Geodatabase ortamindaki Parsel Feature Classini ve Malik Tableini Add Data butonu ile ArcMap ortaminda grntleyiniz. 13 Identify butonu ile bir parsel tanimlayiniz. Iliskisel malik tablosunu inceleyiniz.

14 Editor Toolbardan Editor > Start Editing zelligini seiniz. 15 16 butonu ile bir parsel seiniz. butonu ile veri tabani bilgilerini listeleyiniz ve iliskisel kayitlarda da degisiklikler yapiniz.

17 Table Of Contensde yer alan Malik Tablosunu aip inceleyiniz. Yapilan degisiklikleri kaydederek editing modundan ikiniz. Projenizi Uygulamalarim folderi altina Uygulama_13.mxd olarak kaydediniz ve ArcMap ortamindan ikiniz.

-188-

RasterCatalog ve RasterDataset, ArcCatalogda ile veri ynetimi, hem PersonelGeoDatabase hemde ArcSDE GoeDatabase ortaminda RasterCatalog ve RasterDataset fonksiyonlari ile desteklenmektedir. Bu iki fonksiyona ait uygulamalar asagidaki adimlarda tanimlanmaktadir. 1 ArcCatalog ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcCatalog 2 ArcGIS_Egitim\Uygulama_13 folderini Table Of Contensde mouse ile seiniz ve Contents tabinda verileri listeleyiniz. 3 Data Viewun herhangi bir yerinde mouseun sag tusuna basarak yeni bir Personal Geodatabase tanimlayiniz. New > Personal GeoDatabase

4 Yeni ailan GeoDatabase adini Raster_Veri_Katalogu olarak degistiriniz ve bu GeoDatabase ortaminda ift klik yaparak geiniz.

-189-

5 Data Viewda Contents Tabinda iken mouseun sag tusuna basarak yeni bir Raster Catalog tanimlayiniz. New > Raster Catalog > Raster_Veri_Katalogu

6 Input Raster Catalog Name blmne UYDU_GORUNTULERI yaziniz. Coordinate system for the raster blmnde yer alan buttona basiniz. Spatial Reference Properties penceresinde Import buttonuna basiniz. ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\Raster_Data folderinda yer alan grntlerden birini seerek bu pencerede Add ve OK butonularina basiniz.

-190-

7 Create Raster Catalog penceresinde yer alan Coordinate system for geometry column blmlerinde yer alan buttona basarak gelen Spatial Reference Properties penceresinde Import buttonunu seiniz. ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\Raster_Data folderinda yer alan grntlerden birini seerek Add butonuna basiniz. Spatial Reference Properties penceresinde X/Y Domain Tabini seerek asagidaki degerleri tanimlayiniz ve tm pencerelerde OK butonlarina basarak islemi sonlandiriniz.

8 ArcCataloda bu islemler ile projeksiyon sistemide tanimlanmis bir RasterCatalog PersenalGeoDatabase ortaminda tanimlanmis oldu. ArcCatalog ortaminda UYDU_GORUNTULERI RasterCatalogu zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Load Data fonksiyonunu seiniz.

-191-

9 Raster to GeoDatabase penceresinde yer alan Input Rasters buttonuna basiniz. ArcGIS_Egitim\Uygulama_13\Raster_Data folderinda yer alan grntlerin tmn seerek Add buttonuna ve Raster to GeoDatabase penceresinde de OK buttonuna basarak islemi sonlandiriniz.

10 ArcCatalogda Uydu_Goruntuleri Raster Catalogunu mouse ile seiniz. Load edilen 4 uydu grntn Contents tabinda listeleyiniz.

-192-

11 ArcCatalogda Ekraninin sag orta blmnde yer alan Expand Window buttonuna basiniz. Overview Tabinda iken grntleri sol tarafta mouse ile seerek grntleyiniz.

12 ArcCatalogda Selection buttonuna basiniz. Grntleri Contents buttonunda iken mouse ile seerek grntleyiniz.

13 ArcCatalogda Preview buttonuna basarak 4 komsu grnty tekbir kapsam olarak grntleyiniz.

-193-

14 ArcMap ortamina geiniz. Start > ArcGIS > ArcMap 152ArcMapde File > Open (Ctrl+O) ArcGIS_Egitim/Uygulama_13.mxdyi ainiz. ile, ArcGIS_Egitim folderinda yer alan

162Tool ToolBardan Select Feature butonu ile Raster Catalog olarak tanimlanan grnt alanlarini ekran zerinden seiniz.

172Tool ToolBardan Zoom In butonunu seerek grnt alanini ie dogru zoom yapiniz. Data Viewda veriyi inceleyiniz. Table Of Contentsde Raster Catalog katmani zerinde mouseun sag tusuna basarak Zoom to Layer fonksiyonunu seiniz. 182 Table Of Contentsde Raster Catalog katmani zerinde mouseun sag tusuna basarak Preporties penceresini ainiz.

-194-

192 Layer Properties penceresinde Display zelliklerini asagidaki sekilde dzenleyiniz.

202 Layer Properties penceresinde Labels zelliklerini asagidaki sekilde dzenleyiniz.

212 Selectiondan Select By Attribute fonksiyonunu kullanarak Beysehir Gln seiniz. Beysehir Gl alanina giren Raster Veriyi ekranda grntlemek iin, Select By Location fonksiyonunu asagidaki zelliklere gre uygulayiniz. ArcMap ortamindan ikiniz.

-195-

22 ArcCatalog ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcCatalog 23 ArcGIS_Egitim\Uygulama_13 folderini Table Of Contensde mouse ile seiniz ve Contents tabinda verileri listeleyiniz. 24 Daha nce tanimlanan Raster_Veri_Katalogu Personal GeoDatabase ortamina mouse ile ift klik yaparak geiniz. Contents Tabinda iken mouseun sag tusuna basarak yeni bir Raster DataSet tanimlayiniz. DataSet Adini Raster_Veri_Seti olarak, Cellsizei 50, Number of Bandsi 3 ve Pixel Typei 8_BIT_UNSIGNED olarak set ediniz. Coordinate system for the raster butonuna basarak projeksiyon sistemini de tanimlayiniz. New > Raster Dataset > Raster_Veri_Seti

25 Raster_Veri_Seti olarak tanimlanan RasterDataset zerinde mouse sag tusuna basarak Properties fonksiyonunu seiniz. Raster Dataset Properties penceresinde yer alan Spatial Reference Edit buttonuna basarak X/Y Domaini asagidaki sekilde set ediniz.

-196-

26 Raster_Veri_Seti zerinde mouse sag tsuna basaral Load > Load Data.. Fonksiyonunu seiniz.

27 Mosaic Pencersinde Input Raster buttonuna basarak, Raster_Data Folderinda yer alan grntleri seiniz ve Add butona ve Mosaic penceresinde OK buttonuna basarak islemi sonlandiriniz.

28 ArcCatalog ortaminda Raster_Veri_Setini Preview fonksiyonunu seerek ile Data Viewda grntleyiniz.

-197-

Blm 15: ArcToolbox ve ModelBuilder (Uygulama 14)

ArcToolbox ve ModelBuilder Uygulamalari

ArcToolbox ve ModelBuilder ile Geoprocessing (Cografi Islemler)
Geoprocessing, CBS verileri zerinde yapilan analizler sonucunda elde edilen bilgilerin yapilandirilmasidir ve btn cografi bilgi sistemleri ierisinde kritik bir fonksiyondur. Geoprocessing birok kritik CBS aktiviteleri ve bir CBS ierisindeki oklu islemlerin, ayni zamanda metodlarin otomatik hale getirilmesi iin kullanilmaktadir. Kullanicilar, yksek kalitede veri olusturmak, veri kalitesi zerinde kontrolleri yapmak, modelleme ve analizler gereklestirmek iin geoprocessing fonksiyonlarina basvururlar. ArcGIS Desktop, geoprocessing modellerinin olusturulmasina, bu modellerin kullanilmasina, dokmante edilmesine ve paylasilmasina ynelik bir yapi saglar. ArcToolbox ve ModelBuilder, geoprocessing yapisinin iki ana blmdr. ArcToolbox geoprocessing aralarinin organize bir koleksiyonu, ModelBuilder ise geoprocessing is akislarinin yapilandirilmasinda grsel bir modelleme dilidir.

ArcToolbox
Geoprocessing fonksiyonlarinin kullanildigi bir arayz olan ArcToolbox, asagidaki anbasliklar altinda yer alan birok fonksiyonu ierir: o o o o o Veri ynetimi Veri dnsm Coverage islemleri Vektr analizler Geocoding (Cografi kodlama)

ArcToolbox; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ierisinde kullanilabilir durumdadir. Her seviye ek geoprocessing aralari ierir. ArcView basit veri ykleme ve dnsm aralari ierdigi gibi temel analiz aralarini da ieren ekirdek bir sete sahiptir. ArcEditor, ArcView yaziliminin sagladigi aralara ek olarak geodatabase olusturmaya ve yklemeye ynelik ek aralar saglar. ArcInfo ise, vektr analizler, veri dnsm, veri ykleme ve coverage islemleri iin ok kapsamli geoprocessing aralari saglar. Geoprocessing ArcView ve ArcEditor ierisinden erisilebilir olmasina ragmen, ArcInfo Cografi Bilgi Sistemi organizasyonlari ierisinde ana geoprocessing yazilimi olarak dsnlmelidir. nk ok kapsamli geoprocessing aralarini iermektedir. CBS verilerini yapilandiran ve anlizleri gereklestiren kullanicilar en az bir ArcInfo lisansina sahip olmalidir. Ek geoprocessing ara setleri, 220ye yakin raster modelleme aralari ieren ArcGIS Spatial Analyst; TIN ve arazi analizleri iin geoprocessing aralari ekleyen 3D Analyst gibi birok ArcGIS modlleriyle gelmektedir.

-198-

ArcToolbox, ArcCatalog ve ArcMap gibi btn ArcGIS Desktop yazilimlari ierisinde kullanilabilir durumdadir.

ModelBuilder ModelBuilder arayz, geoprocessing is akislarinin ve scriptlerinin yapilandirilmasi iin grafik modelleme saglar. Ayni zamanda kompleks geoprocessing modellerinin olusturulmasina ve tasarlanmasina yardimci olur. Modeller, ileri dzey islemleri ve is akislarini olusturmak iin ara dizilerini, bununla birlikte verileri birbirine baglayan veri akis diyagramlaridir. Kompleks CBS islemlerini gereklestirmek iin aralari ve verisetlerini modeller zerine srkleyebilir, islem adimlarini belli bir siralama dahilinde birbirine baglayabilirsiniz. ModelBuilder, metodlari ve prosedrleri paylasabilmeniz iin verimli bir mekanizmadir. organizasyonunuz disindaki diger kullanicilarla da

ModelBuilder, kompleks CBS islemlerinin yapilandirilmasi ve olusturulmasi iin interaktif bir mekanizma saglar.

-199-

ArcToolBoxda Mekansal Analizler, Buffer Analizi, Bu blmde ArcToolbox iinde yer alan Buffer analizini uygulayacagiz. Buffer analizi, zellikler evresinde verilen mesafe kadar tampon blgeler olusturmak iin kullanilir. Sonuta olusturulan kapsam her zaman iin polygon zelligine sahiptir. Egitim verileri ierisinde yer alan Hastaneler coveragesine 500 metrelik tampon blgeler olusturulacaktir. Bunun iin 1 ArcMAP ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcMAP 2 Standart ToolBarda yeralan ArcToolBox butonuna basiniz.

3 ArcToolboxdan; Analysis Tools > Proximity altinda yer alan Buffer zerinde ift klik yaparak fonksiyonu aktif hale gertiriniz.

-200-

4 Buffer penceresinde yeral zellikleri asagidaki sekilde set ediniz. Input Features: C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model1\Hastaneler.shp Outpu Feature Class: C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model1\Hastane_500.shp Linear Unit: 500 Meters Dissolve Type: All

5 Ok butonuna basip islemi sonlandiriniz. 6 Olusan output Feature Classi (Hastane_500.shp) ArcMapde grntleyiniz.

-201-

Clip Analizi, Bu blmde ArcToolbox iinde yer alan Clip islemini uygulayacagiz. Clip islemi, kesme islemlerini yapmak iin kullanilir. Cografi veri iinden istenen paralar isleme giren kapsamin polygon sinirlarina gre kesilir ve yeni bir kapsam retilir. 7 ArcToolboxdan; Analysis Tools > Extract altinda yer alan Clip zerinde ift klik yaparak fonksiyonu aktif hale getiriniz.

8 Clip penceresinde yeralan zellikleri asagidaki sekilde set ediniz.

Input Features: C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model1\Binalar.shp Clip Features : C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model1\Hastane_500.shp Output Fearture Class: C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model1\Binalar_Clip.shp 9 Ok butonuna basip islemi sonlandiriniz.

-202-

10 Clip islemi sonrasi olusan katmani (Binalar_Clip.shp) ArcMap ortaminda grntleyiniz.

11 Standart ToolBardan Create a New Map buttonuna basarak, ArcMAPde yeni bir proje sayfasi ainiz. Overlay, Overlay analizi; farkli iki katmanin birbirleriyle hem grafik olarak hemde znitelik bilgilerinin farkli bir katmanda birlestirilmesi islemidir. Overlay analizlerini uygulamak iin union, identity ve intersect komutlari uygulanir.

-203-

Union: Iki kapsami birlestirir. Sadece polygon lar iin kullanilir Identity : Analize giren kapsamin btn zellikleri saklanir. Point, line ve polygonlar iin kullanilabilir. Intersect : Kesistirme islemleri iin point, line ve polygonlar zerine uygulanabilir. 12 ArcToolboxdan; Analysis Tools > Overlay altinda yer alan Union zerinde ift klik yaparak fonksiyonu aktif hale getiriniz.

13 Union penceresinde yeralan zellikleri asagidaki sekilde set ediniz.

-204-

Input Features: C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model2\Egim.shp Input Features: C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model2\Arazi.shp Output Fearture Class: C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model2\Egim_Arazi.shp Cluster Tolerance: 0 Meters 14 Ok butonuna basip islemi sonlandiriniz. 15 Union islemi sonrasi olusan katmani (Egim_Arazi.shp) ArcMap ortaminda grntleyiniz.

Select, Select analizi; Feature Class, Shape Filei, ve Coverages gibi ESRI vektr formatlarinin veri tabaninda yer alan Fieldlardan mantiksal esitlikler tanimlayarak bu esitligi saglayan objelerin farkli bir cografi katmanda depolanmasi iin kullanilir. Ayni zamanda DXF, DWG ve DGN gibi CAD verilerinin Layer, Color, Linetype gibi zelliklerini de sorgulayarak, bu esitligi saglayan objeleri ESRI vektr formatlarina dnstrmek iin de kullanilabilir. Bu uygulamada Union sonrasi olusan Egim_Arazi.shp dosyasindan, bir sorgu gnderilerek ilgili alanlarin farkli bir Shape dosyasinda depolanmasi islemine ait bir rnek gereklestirilecektir.

-205-

16 ArcToolboxdan; Analysis Tools > Extract altinda yer alan Select zerinde ift klik yaparak fonksiyonu aktif hale getiriniz.

17 Select penceresinde yeralan Input ve Output zelliklerini asagidaki sekilde set ediniz. SQL Butonuna basiniz ve asagidaki esitligi tanimlayarak OK butonuna basiniz. "ARAZI_KOD" = 'AIK ALAN' AND "EGIM_KOD" = '20-50 Derece Egim'

18 Ok butonuna basip islemi sonlandiriniz. 19 Select islemi sonrasi olusan katmani (Egim_Arazi_Select.shp) ArcMap ortaminda grntleyiniz. 20 ArcMAP ortamindan ikiniz.

-206-

Model Builder Uygulamalari, Model Builder, Cografi Bilgi Sistemi modellerini olusturmak iin grsel bir evre saglamasi aisindan kullanimi kolaydir. Btn ArcGIS geoprocessing toollari desteklenmektedir, bu yzden raster modeller kadar vektr modellerde yapabilirsiniz. Bu blmde, yukarida gereklestirilen ArcToolbox fonksiyonlarinin, Model Builder ile nasil yapilandirilacagina ait uygulamalar gretilecektir. 1 ArcMAP ortamina geiniz. Start > Programs > ArcGIS > ArcMAP 2 Standart ToolBarda yeralan ArcToolBox butonuna basiniz.

3 Yeni Modeller meydana getirmek iin ArcToolboxda mouseun sag tusuna basiniz. New Toolbox fonksiyonunu seiniz ve bu toolboxin adini Egitim Uygulamalari olarak set ediniz. 4 Egitim Uygulamalari ToolBoxi zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve New Model fonksiyonunu seiniz.

-207-

Model Elemanlari Modeller elemanlarla desteklenmektedirler; toollar, veriler, baglayicilar ve etiketler. Bir islem bir tooldan , input ve output verisiden ibarettir, ve bir model her hangi bir numara ya da b irbiri ile ilgili islemlere sahip olabilir. Toollar (Sari renkli dikdrtgenler) ArcToolboxda yeralan fonksiyonlardir. ArcToolboxdan fonskiyonlari srkleyerek model sayfasina eklersiniz. Toola ift tiklayarak parametreleri ayarlarsiniz. Add Connection ile, yada tool parametresinde Datadan (veri) sz ederek toola veriyi baglarsiniz Data (Veri) Proje verileri (mavi renkli oval sekiller) daha nceden mevcut olan input datasetleridir yada bir tool tarafindan gerek duyulan parametre degerleridir. Btn desteklenmis veriler bir modelde kullanilabilir. ArcCatalog yada ArcMapten proje verilerini srkleyerek, ya da Add dgmesi ile, yada bir tool parametresini ayarlayarak modele ekleyebilirsiniz. Tretilmis veri (yesil renkli oval sekiller) bir tool ile otomatik olarak meydana getirilen output verilerileridir. Baglayicilar Veriler ve tool elemanlari arasindaki baglantilar toollarin veri parametrelerini ayarladiginiz zaman otomatik olarak meydana getirilir. Ayni zamanda, bu baglantilari el ile Add Connection toolunu kullanarak da meydana getirebilirsiniz. Etiketler ( Labels) Etiketler diyagrama eklenebilirler. Bir elemanin stnde mouse un sag tusuna bastiginizda o eleman iin bir etiket meydana getirirsiniz (etiket elemani takip edecektir), yada arka planda mouseun sag tusuna bastiginizda serbest bir etiket meydana getirirsiniz. Isimler Modeli daha kolay okumak iin elemanlarin isimlerini mouseun sag tusuna basarak yeniden yazabilirsiniz. ArcView 3.3 modellerini aktarmak, ArcView 3.x modeli bir XMD dosyasi olarak kaydedilir. Model Builderde , Modele > Import a tikla. Imported model bazi biimlendirmeler gerektirebilir (ArcGIS ArcView 3.3 den daha fazla yeteneklere sahiptir).

-208-

5 Model sayfasinda Add Data butonuna basiniz. C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model1 folderi altinda yer alan Hastaneler.shp dosyasini seerek model sayfasina ekleyiniz.

6 ArcToolBoxdan Buffer fonksiyonunu seip model sayfasina tasiyiniz. Model penceresinde yer Connection butonunu mouse ile seiniz. Input ile fonksiyon arasindaki baglantiyi mouse ile isaratleyerek gereklestiriniz.

7 Baglanti isleminden sonra gelen, Select Parameter penceresinde yer alan Input Features zelligini seerek OK Butonuna basiniz.

-209-

8 Model penceresinde yer alan Select (siyah ok) butonunu mouse ile setikten sonra, Model sayfasinda Buffer Fonksiyonu zerinde mouse ile ift klik yapiniz. Gelen pencerede, Parametreleri asagidaki sekilde set ediniz.

9 Model sayfasinda Add Data butonuna basiniz. C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model1 folderi altinda yer alan Binalar.shp dosyasini seerek model sayfasina ekleyiniz. 10 ArcToolBoxdan Clip fonksiyonunu seip model sayfasina tasiyiniz. Model sayfasina tasidiginiz Clip fonksiyonu zerinde mouse ile ift klik yapiniz. Parametreleri asagidaki sekilde set ediniz.

-210-

11 Model sayfasinda yer alan girdileri (mavi renkli oval sekiller) zerinde mouseun sag tusuna basarak Model Parameters fonksiyonunu seiniz. ArcToolBoxdan Clip fonksiyonunu seip model sayfasina tasiyiniz. Model sayfasina tasidiginiz Clip fonksiyonu zerinde mouse ile ift klik yapiniz. Parametreleri asagidaki sekilde set ediniz.

12 Model sayfasinda yer alan (yesil renkli oval sekiller) zerinde mouseun sag tusuna basarak Add To Display fonksiyonunu seiniz. Modeli Save ediniz ve Modeli alistiriniz. (Model > Run Entire Model)

-211-

13 Modeli Save ediniz. Model > Save ve Modeli alistiriniz. (Model > Run Entire Model)

alistirmaya hazir degil (parametreler ayarli degil)

alistirmaya hazir (glgelendir)

alistirilmis (Glgelendirilmis ve glge dsms)

-212-

14 Modelde Hastane ve Binalar model parametresi, Buffer iin distance ise 500 metre olarak set edilmisti. Distanceda model ierisinde bir degisken olarak set edilebilir. Bunun iin Buffer fonksiyonu zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Make Variable > From Parameter > Distance fonksiyonunu seiniz. Model iine eklenen Distance grafigi zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Model Parameter fonskiyonunu seiniz.

15 Modeli save ediniz ve Model sayfasini kapatiniz. ArcToolBoxda Egitim Uygulamalari altinda yer alan Model zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Open fonksiyonunu seiniz. Buffer ve Clip fonksiyonlarini eren degiskenleri tanimlanmis bir model olusturmus oldunuz. Distancei 100 metre i olarak set ediniz ve modeli alistiriniz. Model sonrasi olusan katmani grntleyiniz. Table of Contentsde yer alan katmanlari remove ediniz.

-213-

16 Farkli bir model uygulamasi iin ArcToolBoxda atiginiz Egitim Uygulamalari Toolboxi zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve yeni bir model iin New > Model fonksiyonunu seiniz. Model 1 modelinin adini Model 2 olarak degistiriniz (Rename) ve Save edini . z 17 Model sayfasinda Add Data butonuna basiniz. C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model2 folderi altinda yer alan Egim.shp ve Arazi.shp dosyalarini seerek model sayfasina ekleyiniz. Bu ik katamn zerinde mousun sag tusuna basarak model parametresi olarak set ediniz. 18 ArcToolBoxdan Union fonksiyonunu seip model sayfasina tasiyiniz. Model sayfasina tasidiginiz Union fonksiyonu zerinde mouse ile ift klik yapiniz. Parametreleri asagidaki sekilde set ediniz.

19 Modelde yer a lan Output Feature Class zerinde mouse ile ift klik yapiniz ve dosya adini Egim_Arazi.shp olarak dzenleyiniz.

-214-

20 Modelde yer alan Output Feature Class zerinde mouse ile ift klik yapiniz ve dosya adini Egim_Arazi.shp olarak dzenleyiniz. Modeli alistiriniz. Daha sonra Model > Validate Entire Model fonksiyonunu seiniz.

21 ArcToolBoxdan Select fonksiyonunu seip model sayfasina tasiyiniz. Model sayfasina tasidiginiz Select fonksiyonu ile Egim_Arazi.shp dosyasi arasinda bir link kurunuz. Select fonksiyonu zerinde mouse ile ift klik yapiniz ve parametreleri asagidaki sekilde set ediniz. SQL butonuna basiniz. Asagida tanimli olan zellikleri set ederek OK butonuna basiniz.

22 Model > Validate Entire Model fonksiyonunu seiniz. Modeli Save ediniz.

-215-

23 Model ierisinde yer alan Select fonksiyonu zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Asagidaki Expression fonksiyonunu set ediniz.

24 Model ierisinde yer alan Expression grafigi zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Model Parameter fonksiyonunu set ediniz.

25 Model ierisinde yer alan Egim_Arazi_Select.shp grafigi zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Add To Display fonksiyonunu set ediniz. Modeli save ediniz.

-216-

26 Modeli alistiriniz. Model > Run Entire Model

27 Modeli kaydetmeden kapatiniz. . ArcToolBoxda Egitim Uygulamalari altinda yer alan Model2 zerinde mouseun sag tusuna basiniz ve Open fonksiyonunu seiniz. Egim ve Arazi girdileri ile Expression degiskenleri tanimlanmis bir model olusturmus oldunuz. Farkli blgeler iin girdileri ve expressioni set ederek farkli sonular elde edebileceginiz bir modeli olusturmus oldunuz.

-217-

nceden tanimli bazi modelleri ArcToolbox ortamina eklemek iin asagidaki islemleri gereklestiriniz. 28 ArcMAPde, ArcToolbox zerinde mouseun sag tusuna basiniz. Add Toolbox fonksiyonunu aktif hale getiriniz. C:\ARCGIS_EGITIM\Uygulamalarim\Modeller Folderi altinda yeralan rnek_Modeller.tbx dosyasini seiniz ve Open butonuna basiniz. Bu islem sonrasinda ArcToolbox ortamina rnek_Modeller Toolboxi eklenmis oldu.

29 Brnek Modeller Toolboxi altinda yer alan ve nceden tasarlanmis iki farkli Model Builder rnegini Edit seenegini kullanarak ainiz ve inceleyiniz. Bu medellerin kullandigi veri setleri C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model3 ve C:\ArcGIS_Egitim\Uygulama_14\Model4 folderlari altinda yer almaktadir.

-218-

-219-