ALEVLK ve KURAN

Anadolu Aleviliinin ncelenmesi ve Kuran ile Karlatrlmas Pnar SEZGNOLU

phesiz bu Kuran, sana ve kavmine bir t ve bir ereftir, ondan hesaba ekileceksiniz (43 zuhruf 44) Batl(yanl) hakka(doruya) kartrmayn, bile bile gerei gizlemeyin! (2 bakara 42)

Eline, beline, diline sahip ol (Hac Bekta Veli)

indekiler
NSZ A. ALEVLK VE Y AKIN TERMLER
A.1. ALEVLK NEDR? A.2. BEKTALK NEDR? A.3. K IZILBALIK NEDR? A.4. A NEDR? ALEVLKTEN FARKI NEDR? B. ALEVLN O RTAYA IKII VE TARH C. ALEVLKTE NANLAR C.1. ALEVLKTE HZ.AL NN HALFEL VE AHTLK C.2. ALEVLKTE DUA ANLAYII VE ALLAH- MUHAMMED- AL LEMES C.3. ALEVLKTE VAHDET- VCUT DNCES C.3.1.K URAN VE VAHDET VCUT DNCES K ARILATIRILMASI C.3.2. D NLERDE VAHDET VCUT DNCES C.4. ALEVLKTE K URAN A BAKI AISI VE DN KAYNAKLAR C.5. HZ.AL LE LGL RVAYETLERN DEERLENDRLMES C.6. ALEVLKTE HIZIR NANCI C.7. ALEVLERDEK MUAVYE VE YEZDLE LGL OLUMSUZ DNCELER C.8. O NK (12) MAMIN MASUMYET VE E HL BEYT KAVRAMI C.9. ALEVLKTE BY CN- FAL NANILARI D. ALEVLKTE BADET D.1. Y OL KARDEL (MUSAHPLK ) D.2. GRG D.3. CEM TREN D.4. SEMAH D.5. NAMAZ D.6. O RU D.7. ZEKAT D.8. HAC - HACI BEKTAIN MEZARINA ZYARET (NEVEHR) D.9. K URBAN D.10. GYM D.11. T RK VE SAZ D.12. K D.13. AURE T ATLISI

E. KAYNAKA

indekiler (Ayrntl)
NSZ A. ALEVLK VE Y AKIN TERMLER
A.1. ALEVLK NEDR? A.2. BEKTALK NEDR? A.3. K IZILBALIK NEDR? A.4. A NEDR? ALEVLKTEN FARKI NEDR? B. ALEVLN O RTAYA IKII VE TARH C. ALEVLKTE NANLAR C.1. ALEVLKTE HZ.AL NN HALFEL VE AHTLK C.2. ALEVLKTE DUA ANLAYII VE ALLAH- MUHAMMED- AL LEMES a. C.2.2.a Allah ile Birlikte Bakasna Dua Etmek b. C.2.2.b. Allaha Dua Ederken Araclk c. C.2.2.c. Mekkelilerin Allah Dncesi ve nanc d. C.2.2.d. irk Hakknda ki Rivayet C.3. ALEVLKTE VAHDET- VCUT DNCES C.3.1.Kuran ve Vahdeti Vcut Dncesi Karlatrlmas C.3.2. Dinlerde Vahdeti Vcut Dncesi C.4. ALEVLKTE K URAN A BAKI AISI VE DN KAYNAKLAR C.4.1. Anadolu Alevilii inde Kurana Bak Alar C.4.2. Kurann Korunmuluu ve Dinde Kaynak Oluu C.4.3.Kurann Batni (Gizli Anlamlardan) Olutuu ddias C.4.4.Kuranla ilgili Amacndan Uzaklatran Uygulamalar C.4.5. Kurann erii ve Mesajlara Bak As C.4.6. Kuran Dndaki Kaynaklar C.4.7. Hadisler C.4.8. Alevilikte Dedeler/ Babalarn Yeri C.4.9. Hac Bekta- Veli ve retileri C.4.9.a. Eline Beline Diline Sahip Ol C.4.9.b. Makalat 4 Kap 40 Makam C.5. HZ.AL LE LGL RVAYETLERN DEERLENDRLMES C.5.1 Hz. Ali ile lgili Olumlu ve Hakk Dillendiren Rivayetler C.5.2 Hz. Ali ile lgili Doru Olmayan veya Yanl Yorumlanan Rivayetler a. Ali de bir peygamberdir iddias

Hz. Muhammed Ehli Beytini Vasiyet Etti ddias Kuran Aliye gelecekti, Melek yolunu ard, vahiy Muhammede gitti ddias d. Ben ilmin ehriyim, Ali kapsdrrivayeti e. Ben kimin mevlas isem, Ali de onun mevlasdr.. rivayeti f. Deyilerdeki Hz. Ali Dncesi C.6. ALEVLKTE HIZIR NANCI C.6.1 HIZIRIN Szck Anlam C.6.2 HIDIRELLEZ bayram C.6.3 Dinlerde Hzr Figr C.6.4 slam Corafyasnda Hzr Anlay C.6.5 Hzr le Genel Rivayetlerin Deerlendirilmesi a. Hzr lmszdr ddias b. Hzr Gayb Bilir ddias c. Hzr Dualar Duyar ve Karlk Verir ddias C.6.6 Kuran ve Hadislerde Hzr a. Hzrla lgili Hadislerin Zayfl b. Kurandaki Musa ve Bir Kul (Bilgin Kul) Kssas ve HIZIR C.7. ALEVLERDEK MUAVYE VE YEZDLE LGL OLUMSUZ DNCELER C.8. O NK (12) MAMIN MASUMYET VE E HL BEYT KAVRAMI C.8.1. Kurandan Ehli Beyt ve 12 mamn Masumiyetine Deliller C.8.2. Peygamberler de Hata Yaparlar C.9. ALEVLKTE BY CN- FAL NANILARI C.9. 1. BY (SHR) C.9. 2. CN C.9. 3. FAL - Gelecei Grme, Tahmin Etme iddias D. ALEVLKTE BADET D.1. Y OL KARDEL (MUSAHPLK ) D.2. GRG D.2.1. Grg badeti zerine Deerlendirme D.2.2. Snnilikle Karlatrma D.3. CEM TREN D.3.1. Cem in Grev Dalm D.3.2. Dua D.3.3. badete Balang D.3.4. Hu ekmek (Hy ekmek)

b. c.

D.3.5. Suya ve yiyeceklere dua okumak D.4. SEMAH D.5. NAMAZ D.5.1. Dinlerde Namaz D.5.1.a.Yahudilerde Namaz D.5.1.b. Hristiyanlarn Namaz D.5.1.c. iilerde Namaz D.5.1.d. Snnilerde Namaz D.5.1.e Alevilerde Namazn zleri D.5.2. Aleviler Neden Namaz Klmaz? D.5.3. Snnet Namazlar (Nafileler) D.5.4. Abdest D.5.5. Kuranda Namaz D.5.6. Namazda Ses Tonu D.5.7. Bilinli Bir Namaz D.5.8. Namaz Borcu demek Midir? D.5.8.a. Namaz borcu demek deildir D.5.8.b. nfak Bor Vermektir D.6. O RU D.7. ZEKAT D.8. HAC - HACI BEKTAIN MEZARINA ZYARET (NEVEHR) D.8.1.eitli lleri Ziyaret Etmek D.8.2. Allahn Aff ve Bir Mekan Ziyaret D.8.3. Delikli Ta D.8.4. Zemzem emesi (Arslanl eme) D.8.5. Minder Kaya ve Kulun Kaya D.8.6. Heykeller D.8.7. Be talar D.8.8. Mahzuni erifin Mezarna Ziyaret D.9. K URBAN D.10. GYM D.11. T RK VE SAZ D.12. K D.13. AURE T ATLISI E. KAYNAKA

NSZ
Bu almadaki ama, Anadoludaki Alevilik inancnn Hz. Muhammed
ve Hz. Alinin inanc olan Kuranla uyuan ve uyumayan taraflarn akla kavuturmaktr. Alevilik hakknda tarihte ok az yazl kaynak olduu gibi, yazl olanlar da Alevi ya da Snni, yanl bir bak asyla yazlmtr. Daha nce hi, Alevilii Kuranla karlatrlan bir alma da yaplmamtr, bu da gerek slamla uyuan ve uyumayan ynlerini pek ok kimsenin bilmemesine sebep olmaktadr. Aleviler inanlarn bir gelenek olarak ve slam da sonradan karlan pek ok ekleme ve uydurma ile renmektedirler. Hem Snniliin getirdikleri hem de Aleviliin getirdii inan ve ibadetleri Allahn emriymi gibi grlebilmekte ve Allahn asl szleri ve emrettiklerinin nne getirilmektedir. lerinde doru ve yanl inanlar kark durumdadr. Bu nedenle, Alevilerin bilinlenmeleri ve slam ne Snnilerden ne Alevilerden deil, Kurandan renmeleri gerekmektedir. Akl kullanarak ve Kuran merkez alarak inanlarn sorgulamalar ve dzenlemeleri gerekmektedir. Alevilik szl ve geleneksel olarak sregelen bir reti olduundan, tarihsel sebeplerin de yazl kaynaklar snrlandrmas dnldnde, tutarl ve geerli yazl kaynak bulmak zordur. Alevilikte, yazl bir kaynak olmadndan, inanlar ve ibadetlerde deiiklikler olabilmektedir. Bununla birlikte, btn Aleviler arasnda teorik veya szl rivayetler derlenmeye allmtr. Ekleme ve dzenleme nerilerine ak bir almadr. Bugne kadar bilinen Anadolu Aleviliini sistemletiren tek kesim, Danimarkada Alevilii bir din olarak kabul ettirmeye alan Alevilerdir. Danimarka Alevi Birlii Federasyonu, internetten ulalabilecek ekilde, PDF ve site

eklinde Anadolu Aleviliini temel balklar altnda toplamlar ve maddeletirmilerdir. 1 Alevilik hakknda pek ok aratrma yaplmtr, yaplacaktr da. Aleviliin tarihi geliimi, dier din ve mezheplerle birletii ve ayrld noktalar, blgelere gre deien ibadetler ve gelenekler gibi pek ok konuda alma ve aratrma yaplabilirdi. Her biri hakknda pek ok ey sylenebilir, tartlabilir. Bu almada yaplan ise, u an Trkiyede grlen Anadolu Alevilii inanc ve ibadetlerini Kuran merkezli bir anlayla objektif olarak deerlendirmek ve Kuran ile uyan ve uymayan taraflarn incelemektir. Yanl noktalarda Snnilerde olan ksmlara da ayn eletiriler sralanmtr. Bu almada Alevilik deyince Anadoludaki Alevilii, Snnilik deyince de Anadoluda Hanefilik ve afilik olan Snnilik kastedilmitir. Dnya apnda Aleviliin ialat ve farkl kltrlerde ok deimekte olan uygulamalar sz konusudur. Dnyadaki ii- Snni mezhep farkndan ok, Trkiyede bulunan Alevi - Snni inan ve ibadetleri zerinden konu snrlandrlmtr. Alevi ve Snni inancnn benzer ve farkl ynleri yer yer karlatrlrken, Kuranda yazan doru inanla uyumlu olduu ve uyumlu olmad yerler de kyaslanmtr. Bu almay hazrlayan kii olarak, Alevi kkenli birisi olduumu da belirtmek isterim. Bu almada, Alevi ya da Snni bak asyla deil, doru ve delil merkezli bir bak asyla yazdm anlalacaktr. Alevilik ve Snnilik, Hz. Muhammed ve Hz. Ali zamanndan beri pek ok deiimle yz yze gelmitir. Hatta uygulamalar, Peygamber ve Alinin uygulamalaryla ters duruma gelmitir. Bizler eer onlarn dosdoru yolunda ilerlemek istiyorsak, Allahn mesajn doru anlamal ve hayatmzdaki inan ve ibadetleri sorgulamalyz.
1

http://www.alevi.dk/ALEVILIK/Alevilik.htm

Kurandan alntlanan ayetler ayrca dipnot olarak gsterilmemitir. Parantez iinde nce sure numaras, sonra sure ismi, sonra da ayet numaras olarak sralanmtr. rnein; (2 Bakara 5). 2 rakam, Bakara Suresinin Kuranlardaki sralamada 2.srada geldiini anlatr. Bakara, Kurandaki o blmn adn, sonraki 5 rakam da, O blmdeki 5 rakamyla gsterilen cmle olduunu anlatr. Dileyen, ayetleri Kuran evirilerinden veya Arapasndan kontrol edebilirler. Kuran ayetlerini alntlarken ounlukla en genel eviri esas alnd. 20 farkl Trke Kuran evirisinin bulunduu Hasenat Program kullanlarak, ierisinde Elmall Hamdi Yazrdan, Yaar Nuri ztrke, Suat Yldrmdan, Muhammed Esede kadar pek ok farkl gruptan kiinin Kuran evirileri incelendi. ounlukla, evirilerde yaklak %80 kadar birbirinin aynsyd. Ayetleri alntlarken, en genel olan ve ayette anlatlmak isteneni lkemizdeki insanlarn en anlayabilecei ekilde ifade eden seilmeye allmtr. Bazen, evirilerdeki ifadeler, daha da sadeletirilerek, Kuran literatrnden haberdar olmayanlar iin kolaylk salayaca dnlmtr. Ayetleri alntlarken, eviride karlmam olmasna ramen bir tek konuda bunun dna kld. Putlara tapmak ve Allaha ortak komak kavramlarnn bandaki Allah brakarak, ona ortak koarlar evirisi anlam karlayamamaktadr. Allah brakp diye evrilen, Min Dnillah kelimesinin daha kapsaml bir eviriye ihtiyac vardr. Allah brakp dediimizde, sanki Allah terk edip, baka birisi beni yaratt diyor ayetler gibi bir anlam kmaktadr. Bu da, bizzat Kurann anlatt ve anlatmak istediiyle eliir. Kuranda inanmayan ve Peygambere kar gelen insanlarn Allahn varln kabul ettii gereinin zeri rtlm olur. nsanlar, Sanki Allah ayetlerde Allah yok diyenlere seslenmektedir gibi bir anlay ortaya kmakta ve bizzat bize seslenen Kurann mesaj anlalmamaktadr.

Eer, Allah brakmak olarak evrilen ayetin evirisi doru olacak olsa, Ayette Allah terk edip ortaklar koarlar ifadesi olurdu. Ya da, Allah brakp ifadesi olurdu. Allahtan baka (ayrallah) ifadesi gemez ayette. Allahtan baka evirisi de doru deildir. Birka ayet dnda Allah ile birlikte (meallah) ifadesi de gemez. Bu durumda, Allah ile birlikte demek de yanl olacaktr. Min dnillahn genel anlam Allahn altnda 2. Ve 3. Dereceden yetkili anlamna gelmektedir. Min Dnillah iin, alt sra kelimesini kullanmak doru olacaktr. Ama anlam doru karlamas iin, Allahn yan sra ifadesi de gereklidir. nk bir grev paylam sz konusudur. % 60 Allaha, %25 saya, %15 Meryeme verilen Allahn zellikleri vardr. Bu hiyeraride Allah-sa- Meryem hem bir irketin ortaklar gibi yan yana anlmaktadr. Ama hisseleri bakmndan Allah en st seviyede, dierleri onun alt sradadrlar. Allahn yan sra evirisinin yannda, alt sra evirisini de koymay anlam tam karlayacandan tercih ettim. Bu almada, Alevilik kavram, Aleviliin dayand genel inanlar ve ibadetler incelenmitir. nanlar Blmnde yaygn ve teorik inanlar anlatlm, sonra bunlarn Kuranla ve aklla(bilimsel) uyumluluu sorgulanmtr. badetler blmnde, ibadetler ve uygulan biimleri anlatlm, sonra bunlarn olumlu ve olumsuz ynleri, Kuranla uyumlu ve uyumsuz taraflar aklanmtr. Yeri geldike, hem Snnilikle hem de Hristiyanlkla karlatrmalar yaplm ve benzerlikleri ve incelenmitir. Yine hepsinin Kuranla doruluklar sorgulanmtr.

A Blmnde, Alevilikle birlikte anlan terimler ve Alevilik Kavramlar akland. B Blmnde, Aleviliin Ortaya k ve Tarihi akland. C blmnde, Alevilikteki temel inanlar ele alnd ve Kuran ile uyumlu ve uyumsuz taraflar sorguland. D Blmnde, Alevilikteki badet ve Uygulamalar anlatld ve Kuranla uyumlu ve uyumsuz taraflar akland. Genel olarak, inan alannda Kuranla daha fazla eliirken, uygulamalarda Kuranla daha fazla paralellik salandn okuyunca grebiliriz. Ayrca, yer yer dinlerle ve Snnilikteki inan ve ibadetlerle de kyasland. Elbette, gelitirilecek ve eklenecek pek ok ey de olacaktr. Okuyuculardan gelecek olan eletiriler ve yorumlara gre baz blmlerde ekleme veya aklamalar hem beni hem okuyucular gelitirecektir. Peygamberin veya Hz. Alinin ismini anarken (ki sklkla anlmtr), hitaplarda farkllklar gze arpabilir. Aleviler, Ali ve Muhammed demekte bir saknca grmezken, Snniler, yanlarna Hz. Gibi ekleri ve uzun salavatlar gerekli grmektedirler. Peygambere lkemizde yaplan genel hitaplardan Peygamber, Muhammed Peygamber, Hz. Muhammed ifadeleri kullanld. Hz. Ali hakknda ise, Ali, Hz. Ali, Halife Ali gibi ifadeler, yerine gre bazen de bamszca farkl olarak kullanld. Bu almay hem Aleviler hem Snniler okuyacandan, toplumun kabullerine sayg adna ve tarafszl gstermek adna bu yaplmtr. Saygszlk iermedii srece kiisel olarak, hitaplarda farkllklarn nemli olmadn dnyorum. nemli olan elbette kimin kastedildiinin ve anlatlmak istenenin anlalmasdr.

Sayglarmla, Pnar Sezginolu Mart 2012

 ALEVLK VE YAKIN TERMLER BEKTALK NEDR ?

Hac Bekta Veli, Osmanl mparatorluunda XIV. yzyldan itibaren, sosyal ve siyasi bakmdan byk etkinlii olan, II. Mahmut tarafndan Yenieri Oca ile birlikte kapatlan, Abdlaziz zamannda tekrar canlanan ve 25 Kasm 1925 tarihinde Tekke ve Zaviyelerin kapatlmasna kadar devam eden Bektai tarikatnn piridir.2 lmnden sonraki yllarda, hakknda Vilayetname dzenlenir. Adna tarikat kurulur. Alevi - Bektailikle ilgili belge ve kaynaklarn yok edildii de, tarihsel bir gerektir. Bu durum da, Hac Bekta Veliye ilikin, salkl bilgilere ulamamza engel olmutur. 14. yy da yaam olan Hac Bekta isimli kiinin lmnden sonra onun tarikati sistemletirilmeye allm ve vilayetname isimli eser yazlmtr. Bektailik deyince, Hac Bekta Veliye ve onun retilerini kabul etmeyi anlayabiliriz. Aleviler kendilerini Hac Bektaa nispet ederler. Tam olarak onun adna yazlan sisteme uymasalar da, Hac Bektan baz nl szlerini kendilerine slogan yapmlardr. Bektailik ve Alevilii tam olarak ayrmak mmkn olmasa da, Bektailik, kendi bana Hac Bektan eserlerini takip etmektir. Bu eserlere gre de, Snnilerin tarikatleri gibi bir ey oluturulmas gerekir. Alevilerde ise bu yoktur. Hac Bektan mezarn ziyareti bir hac haline getiren Alevilerin Hac Bektaa nemli bir Allah dostu gzyle baktklar bir gerektir.
2

http://www.hacibektas.com/index.php?id=hacibektavel

Bektailik, Aleviliin bir grubudur diyenler olduu gibi, ounlukla Bektailik ve Alevilik birbiri yerine kullanlan terimlerdir. Fuat Bozkurt, Bektailik ehirde olan Aleviliktir, kyde olana ise Alevi denir demitir. Bu konuda farkl fikirler olsa da, ounlukla, Alevi ve Hac Bektan retilerini kabul ediyor anlamnda Alevi/Bektai terimleri anlamda olarak kullanlmaktadr.

KIZILBALIK NEDR ?
Osmanl kaynaklarnda Kzlba diye, genellikle, isyanc, talanc, rafz, mlhid, zndk diye, Anadolu Trkmenleri kastedilir. Alev ve Kzlba ad kullanlmakla beraber, deiik yrelerde onlar Trkmen, Yrk, Sra, Abdal, epni, Tahtac ve Bektai adlaryla da anlmaktadr. Kzlbalk tarihte siyasi bir grup olan Trkmen askerlerinin arl biimi olduunu iddia edenler gibi, bir aalama olduunu iddia edenler de vardr. Bugn, Alevi- Bektai ve Kzlba isimleri birbiri yerine kullanlmaktadr.

A NEDR ? ALEVLKTEN FARKI NEDR?

Ortaya k olarak, Hz. Ali zamanndaki siyasi karklarda Ali taraftarlar olarak ortaya km ve onun lmnden sonra da kendi ilerinde farkllaan inanlarn oluturmulardr. Aliye hakszlk yapldn sylemekle birlikte, Ebubekir bata olmak zere, mer ve Osmana dmandrlar. Peygamber torunu 12 kiinin

masum olduklarna inanrlar. Onlarn soylarndan gelen kiilerin de masum olduunu ve uan ki dini liderlerinin 12 imam soyundan olduunu iddia ederler. Kurann yannda kendi hadis klliyatlar vardr. Snniler, Ktbi sitte denilen 6 hadis kitabn kabul ederken, iiler Ktbi Erbaa denilen 4 ana hadis kitaplarn dinde delil olarak kabul ederler. Elbette sadece drt tane deildir, pek ok kitap vardr. iiler, giyim olarak, arafa yakn bir kyafet iindedirler. Namazlarnda okuduklar dualar ve baz uygulamalar Snnilerden farkllk gstermektedir. Alevilerle tek ortak yanlar, Ali taraftar olarak tannmalardr. Anadolu Alevilii, iilikten ok farkllamtr. iilik, Snnilikteki gibi bir tarikat anlayyla hareket ederken, Alevilik daha kltrel, geleneksel olarak devam etmektedir. Aleviler, yazl kaynaa sahip deilken, iiler kendi hadis kaynaklarna sahiptirler. iiler, siyasi bir g olmular ve devlet kurmulardr. Aleviler ise, daha krsal alanlarda ve aznlk olarak kendilerini devam ettirmilerdir. Ynetimde, siyasette genellikle grev almamlardr. Daha ok, askeri gc oluturmulardr. Bugn, ran blgesinde yaygnlktadr. iilik de Snnilik gibi pek ok mezhebe ayrlmtr. Caferilik bunlardan bir tanesidir, Trkiyede iilerden en fazla yesi olan grup da budur.

ALEVLK NEDR ?

Alevi Sznn Szcksel Anlam; Alevi; Ali yanls, Alici gibi anlamlara gelmektedir. Ali den kastedilen, Ali adnda her hangi bir kii deil, Hz. Muhammedin damad ve amcaolu olan imam Alidir. Alevi sz ayn zamanda Aliyi seven, ona bal olan veya onun soyundan gelen kimse demektir. *M. Cemil Kl, Ykselen Alevilik, s.23] Gnmz Trkiyesinde, Alevi Anne babadan doan ve Alevi inancna sahip olan kiiye denir.

ia Nedir? Alevilikten Fark Nedir? Ortaya k olarak, Hz. Ali zamanndaki siyasi karklarda Ali taraftarlar olarak ortaya km ve onun lmnden sonra da kendi ilerinde farkllaan inanlarn oluturmulardr. Aliye hakszlk yapldn sylemekle birlikte, Ebubekir bata olmak zere, mer ve Osmana dmandrlar. Peygamber torunu 12 kiinin masum olduklarna inanrlar. Onlarn soylarndan gelen kiilerin de masum olduunu ve uan ki dini liderlerinin 12 imam soyundan olduunu iddia ederler. Kurann yannda kendi hadis klliyatlar vardr. Snniler, Ktbi sitte denilen 6 hadis kitabn kabul ederken, iiler Ktbi Erbaa denilen 4 ana hadis kitaplarn dinde delil olarak kabul ederler. Elbette sadece drt tane deildir, pek ok kitap vardr. iiler, giyim olarak, arafa yakn bir kyafet iindedirler. Namazlarnda okuduklar dualar ve baz uygulamalar Snnilerden farkllk gstermektedir. Alevilerle tek ortak yanlar, Ali taraftar olarak tannmalardr. Anadolu Alevilii, iilikten ok farkllamtr. iilik, Snnilikteki gibi bir

tarikat anlayyla hareket ederken, Alevilik daha kltrel, geleneksel olarak devam etmektedir. Aleviler, yazl kaynaa sahip deilken, iiler kendi hadis kaynaklarna sahiptirler. iiler, siyasi bir g olmular ve devlet kurmulardr. Aleviler ise, daha krsal alanlarda ve aznlk olarak kendilerini devam ettirmilerdir. Ynetimde, siyasette genellikle grev almamlardr. Daha ok, askeri gc oluturmulardr. Bugn, ran blgesinde yaygnlktadr. iilik de Snnilik gibi pek ok mezhebe ayrlmtr. Caferilik bunlardan bir tanesidir, Trkiyede iilerden en fazla yesi olan grup da budur.

ALEVLN ORTAYA IKII VE T ARH

Hz. Muhammed ve Hz. Ali amca ocuklardr. Peygamber, Hz. Alinin babas Ebu Talibin yannda yetimitir. Daha sonra ise, amcasnn fakirlemesiyle, Aliyi kendi yanna alp, onu yetitirmitir. Hz. Haticeden doan kz Fatmayla Aliyi evlendirmitir. Peygamber, Mekkeden gizlice Medineye giderken, geride yatanda Hz. Aliyi brakt rivayet edilir. Bu, Peygamberin ona gvendiinin ve Hz. Alideki Peygambere ola balln bir gstergesidir. Peygamber ilk vahiy geldii srada, akrabalarn toplayp doruyu anlattnda, o zamanlar gen delikanl olan Aliden baka ona destek kan olmamtr. Peygamberin hayatnn pek ok yerinde Hz. Aliyi grmek mmkndr. Mslmanlar Medineye g ettiinde, Medine yerli

Mslmanlar ile, Mekkeden gelenler birer karde aile semi ve karde olmulardr. Ancak, Hz. Ali tek kalmtr, Peygamber de onunla elemitir. Bu gibi rivayetler Peygamberin ona yaknlnn bir gstergesidir. Mekkeli mriklerle Medinedeki Mslmanlar Hudeybiye Anlamas yaparken, Mekkeliler anlama taraflarnn ismini yazacaklardr. Kalem, Hz. Alidedir. Peygamber Allahn elisiyle, Mekkeli lider arasndaki anlama diye yazdracakken, Mekkeliler itiraz ederler. Zaten senin Peygamber olduuna inansak, savamazdk derler. Peygamber, Abdullah olu Muhammed yaz der. Ancak, Hz. Ali bunu yazmak istemez. Biz senin peygamberliine ahit iken, nasl yazmam der. Buradaki olay bile, Hz. Alinin Peygamberi ne kadar desteklediini ve Onun getirdii mesaja ne kadar sahip ktnn bir gstergesidir. Peygamberin lmnden sonra, ayn zamanda devlet bakan olan Peygamberin yerine siyasi lider tartmalar ortaya kar. Bu sorun, Ebubekirin halife olmasyla ve dier sahabelerin ona biat etmesiyle zlr. Sonra, Hz. mer halife olur. Bu halife seimlerinde Hz. Aliye taraftarlar gelip, onun aday olmasn istemilerse de, o bunlar reddetmi ve Ebubekir ile mere uymutur. Daha sonra, Hz. Osman halifelie gemitir. Bu dnem, ciddi karklklar olmutur. Osman, amcaolu olan Muaviyeyi vali yapmtr. Ayrca, daha sonra Emevileri oluturacak akrabalarn da kadrolatrmtr. Buna pek ok sahabe itiraz etmi ve onu uyarmtr. Ancak, Peygamberin yakn evresinden kimse Osmana darbe yapma provakelerine gelmemitir. Hz. Ali eer isteseydi, onun zamannda aykalanabilir ve pek ok kiiyi yannda bulabilirdi ancak o bunu yapmad.

Daha sonra, Osman ldrlnce pek ok ayaklanma olur. Siyasi taraflar, Ali ve Aye gibi sahabelere gelerek, kendilerini desteklemelerini ve halife olmay kabul etmelerini istemilerdir. Bunun yannda iktidar sevdasnda olanlar da vardr. savalar sonucunda pek ok Mslman lmtr. Bu sefer, pek ok atlak sese ramen Hz. Ali halife olmutur. Ancak, Hz. Osmann akrabalarnn iktidarda gz vardr ve Emevi soyundan Muaviye siyasi oyunlarla halifelii ele geirmitir. Daha sonra ise, Muaviyeyi destekleyenler, Aliyi destekleyenler ve iki taraf da desteklemeyen Hariciler arasnda siyasi ekimeler olmutur. yle ki, bu olaylar kan dklmesine ve Hz. Alinin suikasta gitmesine sebep olmutur. ktidara Muaviye getiinde, slam adna fetihler yapm ama sadece kendi zenginliine zenginlik katmtr. O zamanda pek ok Peygambere yakn sahabe tarafndan bu gsteri-zenginlik ve para hrsndan dolay uyarlmtr. Muaviyenin haksz kazanlar ve hakszlklarna kar isyan etmek isteyenler, Hz. Alinin iki olu Hasan ve Hseyinin nderliinde toplanmak istemilerdir. Ancak, bunu istemeyen iktidardakiler ve Muaviye, onlara tuzak kurmu ve ikence ederek ldrtmtr. Bu olaylarla ekillenen tarihte, 4 halife dnemi bitmi ve Emeviler Dnemi balamtr. Bu dnemde devlet alabildiine zenginlemi ve fetihler gereklemitir. Dier corafyalardan dini ve inansal etkiler slamn ierisine karmaya balamtr. Yeni slama giren bu lkeler, sadece grnte slama girmi eski adetlerini ve retilerini slam ad altnda devam ettirmilerdir.

Bu srete iilik ve Snnilik olmak zere iki temel siyasi kol olumutur. iiler, Hz. Aliye yaplan hakszlklardan yola karak Muaviyenin kayt altna aldrd Ktbi Sitte denilen, Snnilerin temel 6 hadis kitabn kabul etmezler. Kendilerine ait dini hadis kitaplarn oluturmu ve zamanla sistemletirmilerdir. Snnilik ise Emevi ve Abbasi Devletlerinde devletin destekledii bir mezhep olmutur. iillik ise ran ve evresinde yaylmtr. Anadoludaki Alevilik ise, bu iki koldan ayr olarak ortaya kmtr. Elbette bu konuda pek ok tartma ve ihtilaf da vardr. Anadolu Alevilii iin kimileri Orta Asyaya ait amanizmin devam bir inan olarak bakarken, kimisi iiliin bir kolu olarak kabul etmektedir. Osmanlya geen halifelikle birlikte Snni slam Anadoluda sistemlemi ve devlet gcyle yaygnlatrlmtr. Ancak, kr ve ky nfuslar tm toplumlarda eski rejim ve eski inanlarn devam ettirildii ve ehirdeki deimelerden en az etkilenen yerler olmutur. Anadoludaki Trkmen ve Trk kylerinde de bu deiim ehirlere gre daha az olmutur. Anadoludaki Alevilikte Snniliin baz kabullerini grdmz gibi, iiliin baz kabullerini ve amanizmin getirdii etkileri de grmek mmkn. Ayrca, kendi ierisinde dourduu ve siyasi-sosyal olaylarla ortaya kan Pir Sultan Abdal, Hac Bektai Veli gibi Anadoluya zg kiilerin etkileri de sz konusudur. Anadolu Alevilii bunlarn karmndan olumutur. Tek birinin bile tmyle etkisi yoktur. Hepsinden azar azar etkilenen Anadolu Alevilii bu etkileri bir gelenek anlayyla yourmutur.

C. A LEVLKTE NANLAR

C.1. ALEVLKTE HZ.ALNN HALFEL VE AHTLK

Alevi/ Bektai inancna gre bir kimsenin mmin(inanan) olabilmesi iin u sz sylemesi, ikrar etmesi gerekmektedir: Ehed enla ilahe illallah ve ehed enne muhammeden abdh ve rasulh ve ehed enne aliyyen veliyullah, Trkesi; Ben tanklk ederim ki, Tanrdan baka ilah yoktur. Ben tanklk ederim ki, Muhammed Tanrnn kulu ve elisidir. Ben yine tanklk ederim ki Ali Tanrnn dostudur. Grld zere, Snniler bu sz tam sylemedikleri ii Alevi/ Bektailie gre tam mmin saylmazlar. Ya da en hafif ifadeyle, imanlar kukuludur. nk Hazreti Alinin hilafetini kabul etmek bir iman ltdr. Oysa Snniler bu lte uymamaktadrlar. *M. Cemil Kl, Ykselen Alevilik, s.265] Yukarda anlatlan ahadeti sylemeyenler mmin olamazlar demek, hibir yere dayanmaz. Yalnz, Allahtan baka ilah olmadna ahitlik etmek, yani ne anlama geldiini anlayarak ve kabul ederek sylemek, Mslman olmak iin yeterlidir. Allah, melekler ve ilim sahipleri, ondan baka ilh olmadna adaletle ahitlik ettiler. Ondan baka ilh yoktur Seninle tartmaya

giriirlerse, de ki: Ben, bana uyanlarla birlikte kendi zm Allaha teslim ettim. Kendilerine kitap verilenlere ve mmlere de ki: Siz de slm kabul ettiniz mi? Eer slma girerlerse hidayete ermi olurlar. Yok, eer yz evirirlerse sana den ey ancak tebli etmektir. Allah, kullarn hakkyla grendir. (3 ali mran 18-19-20) Aksi takdirde, bu anlaya gre, Muhammed Peygamber ya da dier arkadalar bunu sylemedii iin onlar da tam mmin deildi ki bunu kimse iddia edemez. Ayrca, Musa, sa, brahim Peygamberler de inanyorlard ama hibiri Alinin Allahn dostu olduunu sylemeyi iman iin art komamlard. nk kimse, gelecei gremeyecei iin Aliden nce yaam insanlarn onun hakknda yorum yapmas mmkn deil. Dolaysyla, Aliden ok nce yaam bu peygamberlerin Alinin imaml hakknda bir ey sylemesi mmkn deildir. Yaayan ve bizzat hayatlarna ahit olduumuz insanlar da ne kadar iyi ve inanan kimseler gibi grnseler bile, insanlarn ilerini ve lmeden nceki hallerini bilemeyiz. Bir kiinin, Allahn dostu olup olmadn da bilemeyiz. Biz sadece grebildiimiz kadaryla iyi bir insan deriz, ya da kitaplardan okuduumuz kadaryla doru iler yapm diyebiliriz. man art olarak, Alinin halifeliini kabul etmeyi ngren bu gibi iddialarn toplumsal hayatta ok da bir karl yoktur. Ancak kii ben alevi olmak istiyorum dedikten sonra, cem evinde yaplan trende sylenen szler, cem evinin din grevlisi olan sofu veya dedenin inisiyatifinde olan bir eydir. Sylenecek szler deiiklikler arz edebiliyor. Ayrca, siyasi yapy incelediimiz blmde, bu gibi siyasi olaylarn dini zorunluluklar haline getirilmesi Ali zamanndaki karklk ve kutuplamalarda ortaya ktn daha iyi anlattk.

C.2. ALEVLKTE D UA ANLAYII VE ALLAH- MUHAMMED- AL LEMES

C.2.1. Alevilerde Dua Anlay Dua Alevilerde genellikle Trke arlkl yaplr. Edilen dualarn en az yarsn herkes anlar. lerinde anlalmayan, Osmanlca, Farsa ve Arapa kelimelerin kart da olur. Dualara rnekler verilen Cem ksmnda da grlebilir. Ancak, Snnilere gre duadaki dil bakmndan Kuran ayetlerine Alevilerin uygulamas daha Kurana yakndr. nk duada ve namazda en nemli ey, ne dediimizi bilecek bir bilin ve durumda olmaktr. Allahn sarholar namaza kabul etmemesinin sebebi, ne dediini bilmemeleridir. (bkz. 4 Nisa 43). *Anadilde badet ile ilgili, Peygamber zamannda uygulamalar da ieren kapsaml bir aratrma olan Prof. Yaar Nuri ztrkn Anadilde badet isimli kitabn nerilebilir.+

C.2.2. Allah- Muhammed-Ali lemesi Cem trenlerinde veya normalde dua edilirken (aada verilen rnekteki gibi) Ya Allah, Ya Muhammed, Ya Ali denir. Ya demek, Arapada Ey demektir, yani bir seslenitir. Bu duada, hem Allahtan hem Muhammedden hem de Aliden yardm istenmektedir. Snnilerde de, Ya eyyhennebi denilerek ya da Yeti ya Gavs (veya baka birinin ismi) denilerek bu tr seslenmeler olabilmektedir. Genellikle cem treninde edilen dualardan bir tanesi yledir:

Eksikliklerimize tvbeler olsun; Tvbe Gnahlarmza Estafirullah, Estafirullah, Estafirullah. Allahmme Yarabbi! Benlikten, yaramazlktan, kibri hasetten, gnlmzle, gzmzle, kalbimizle, dilimizle, cemi azalarmzla yapm olduumuz gnahlarn cmlesine, tvbe gnahlarmza estafirullah, estafirullah, estafirullah. (bu ekilde balar ve yle devam eder) Tvbe gnahlarmza estafirullah, estafirullah, estafirullah. ALLAH ALLAH ! YA ALLAH YA MUHAMMED YA ALi ! Vakitler hayrola, Hayrlar fethola, erler defola. Hazr gaip, zahir, batn cem erenlerinin nur cemallar ak ola. Yce Allah cmlemizi Ehlibeyte nail eyleye. Hakk Muhammed Ali, ler, Beler, Yediler, On ki mamlar, On Drt Masumu Pak, On Yedi Kemerbest, Krklar, Kerbela ehitleri, Horasan Pirleri, Anadolu Erenleri, Cmle Erenler katarlarndan, didarlarndan ayrmaya. Pirimiz, stadmz Hnkar Hac Bekta Veli yardmcmz ve koruyucumuz ola, zerimize hazr ve nazr ola ! Kbleghmz Muhammed, secdeghmz Ali, Pirimiz, stdmz Hnkr Hac Bekta Veli. Gerekler demine, evliya keremine, gnller birliiyle H diyelim. GEREE H, MMiNE YA ALLAH YA MUHAMMED YA ALi. GEREE H, Allah Allah!

C.2.2.a Allah ile Birlikte Bakasna Dua Etmek

 nsan olarak gcmzn yetmedii eylerde veya olmasn istediimiz eyler iin dua ederiz. Allaha dua etmek insanlarn ihtiyacdr. nk O bizi yaratan ve her eye gc yetendir. Allah duaya karlk verebilecek gce sahip olduuna gre, baka birisini armann bir anlam olabilir mi? phesiz Allahn gc her eye hakkyla yeter. (29/20) Gklerin, yerin ve bunlarda bulunanlarn mlk/ynetimi Allah'ndr. O'nun her eye gc yeter. (5 maide 120)

Kullarm, beni senden sorarlarsa, (bilsinler ki), gerekten ben (onlara ok) yaknm. Bana dua edince, dua edenin duasna cevap veririm (2/186) Rabbiniz dedi ki: Bana dua edip yalvarn ki kabul edip karlk vereyim. Dorusu (yalnz) bana kulluk etmeyi gururlarna yediremeyenler, zillete urayp aalanarak Cehennem'e gireceklerdir. (40 mmin 60) Kullarm, beni senden sorarlarsa, (bilsinler ki), gerekten ben (onlara ok) yaknm. Bana dua edince, dua edenin duasna cevap veririm. O halde, doru yolu bulmalar iin benim davetime uysunlar, bana iman etsinler. (2 bakara 186) De ki: Duanz olmasa, Rabbim size ne diye deer versin! (25 furkan 77) Allah ile birlikte bakasna yalvarmann, yakarmann bo bir i olacan Allah da sylemektedir. Allah dnda varlklar da bizim gibi kullardr.

Allahn yan sra/altsra yakardklarnz sizin gibi kullardr. Eer iddianzda haklysanz, hadi arn onlar da size cevap versinler. (7 araf 194) Eer onlar arsanz, arnz duymazlar. Duysalar bile arnza karlk veremezler. Kyamet gn de sizin ortak kotuunuzu inkar ederler. Bunlar sana hi kimse, hakkyla haberdar olan (Allah) gibi haber veremez. (35 fatr 14) De ki: Allah brakp da bize faydas olmayan, zarar da dokunmayan eylere mi dua edelim? Allah, bizi hidayete kavuturduktan sonra gerisingeri (irke) mi dndrlelim? (6 enam 71) Beri yandan, Onun yan sra/alt sra snp ardnz btn o varlklar ne size yardm ulatracak gtedirler ne de kendi kendilerine yardm edecek gtedirler. (7 araf 197) Ey nsanlar! (te) size bir misal veriliyor; onu dinleyin imdi: sizin Allah'n yan sra/alt sra yalvarp yakardnz btn o varlklar, hepsi bir araya gelseler dahi, bir sinek bile yaratamazlar (deil mi?); hatta bir sinek onlardan bir ey kapacak olsa, onu bile geri alamazlar! Bavurup isteyen de, bavurulan ve istenen de ne kadar gsz!... (22 hac 73) De ki: Syleyin bakalm. Acaba size Allahn azab gelse veya size kyamet saati gelip atsa (byle bir durumda) siz Allahtan bakasn (ayrallah) m arrsnz? Eer (putlarn size yarar dokunduu iddianzda) doru syleyenlerseniz (haydi onlar yardma arn). (6 enam 40)

El ap yalvarmaya layk olan ancak odur. O'nun yan sra/alt sra el ap dua ettikleri onlarn isteklerini hibir eyle karlamazlar. Onlar ancak azna gelsin diye suya doru iki avucunu aan kimse gibidir. Halbuki (suyu azna gtrmedike) su onun azna girecek deildir. Kafirlerin duas kukusuz hedefini armtr. (13 rad 14)

Oysa duada Allahtan bakasna seslenmek Allahn kitab olan Kurana terstir. nk Allah yalnzca kendisinde dua edilmesini kesin art olarak emreder.

phesiz ki, mescitler hep Allah iindir, o halde Allahla birlikte (meallah) bakasna dua etmeyin! (72 cin 18) (Allahm) Yalnz Sana kulluk eder ve yalnz senden yardm dileriz. (1 fatiha 5) El ap yalvarmaya lyk olan ancak odur (Allahtr). O'nun yan sra/ alt sra el ap dua ettikleri onlarn isteklerini hibir eyle karlamazlar. Onlar ancak azna gelsin diye suya doru iki avucunu aan kimse gibidir. Halbuki (suyu azna gtrmedike) su onun azna girecek deildir (13 rad 14) Kim, Allah brakp da, kyamet gnne kadar kendisine cevap veremeyecek eylere dua edenden daha sapktr? Oysa onlar, bunlarn armalarndan habersizdirler.(46 ahkaf 5) Yardma Yalnz Allah arlr, yalnz Allaha dua etmemek, Allahla birlikte baka birilerine de kulluk etmektir.

De ki: Ben ancak Rabbime yalvarrm ve O'na kimseyi ortak komam. (72 cin 20) (Allahm!) Yalnz sana ibadet ederiz ve yalnz senden yardm dileriz. (1 fatiha 5) Allah ile birlikte(meallah) bir baka ilaha yalvarma. nk Ondan baka ilah yoktur. Her ey yok olacak, yalnzca O sonsuz kalacaktr. Hakimiyet Onundur. Ona dndrleceksiniz. (28 kasas 88) Allah'n yan sra/alt sra, kendisine ne zarar dokunan, ne yarar olan eylere yakarrlar. te bu, en uzak bir sapklktr.(22 hac 12) Sizi ve Allahn yan sra/alt sra dua ettiklerinizi terk ediyor ve Rabbime dua ediyorum. Rabbime dua etmekle de mutsuz olmayacam umuyorum. (19 Meryem 48)

C.2.2.b. Allaha Dua Ederken Araclk Allahn yan sra birisine direk olarak arda bulunmak ve yardm istemek aktr ki Kuran ile eliir. Bu durumda, Muhammed Peygamber ve Hz. Alinin inand ve uyduu inanla da eliir. Aktr ki, ne niyetle sylenirse sylensin, bylesi bir dua Allah tarafndan doru bulunmamaktadr hatta bir sapknlk olarak anlatlmaktadr. Ya Allah, Ya Muhammed, Ya Ali diyerek dua edildiinde, Allaha ortak koulmaktadr. nk %33 Allah, %33 Muhammed, % 33 Ali, yardm edecektir sanki. Oysa onlar da bizim gibi kullardr. Duada, Ali ve Muhammedi direk olarak armayp, onlarn duamzn kabul edilmesi iin bize yardmc olaca, Allah ile aramzda bir

torpil grevi grecei inanc vardr. zellikle trbe inancnda bu grlr. Snnilikte de yaygn olan trbe inanc, Alevilerde ok daha fazla ve temel bir ibadet olarak yaygnlamtr. rnein, Alevilerin Hacc diyebileceimiz Hac Bekta ziyaret, bir trbe ziyareti ve evresinde gelien uygulamalar etrafnda ekillenir. Bu anlaya gre, l kiinin Allahn katnda iyi bir yeri vardr, Allah katnda hatr vardr. O kiiyi ziyaret edince, mezardaki kii oradaki insanlar duyar, grr ve insanlarn gnahlarnn affedilmesi ve isteklerinin gereklemesi iin Allaha araclk eder. Bylece, dualarn kabul edilmesi iin bir sebep olur.

Bu durumun yukardaki direk kiilerden istemekten fark, irk oranlarnn deimesidir. Artk %40 filancadan, %60 da Allahtan istenmektedir. Ayrca, llelere bir insann yapamayaca pek ok ey yaktrlacak, sadece Allaha ait zellikler, insanlara da yaktrlarak, ilahlatrma yada yar ilahlatrma sz konusudur. Araclk da irktir. Yalnz Allaha ait olan zellikleri Allahtan eksiltip, bakalarna vermek bir irket dini kurmaktr. Nasl ki, %100 hisseye sahip bir insan, fabrikada g kaybettike yeni hisse sahipleri karsa ayn ekilde olmaktadr. % 60 Allahn sz, %40 filanca kiinin sz geiyor sanki. Birilerine olaanst gler verdike, mkemmelliinde eksiltmeye gidilmektedir. Allahn gc ve

Aracl kabul etmek neleri kabul etmektir? Mezardaki insanlarn (ya da Allaha yakn olduu kabul edilen kiilerin) bizi duyduklarn kabul etmi oluruz.

Allah yolunda ldrlenlere "l" demeyin: Hayr, onlar yayor, ama siz farknda deilsiniz. (2 bakara 154) Genellikle bu ayet, Allah katnda iyi olan insanlarn yaadna delil olarak gsterilmektedir. Ancak, ayet zellikle Siz farknda olmazsnz, uurunda olamazsnz diyerek bize bu diri olmann anlam sylenmemektedir. Yani bu dnyada m diri, yoksa baka bir alemde mi diri bilmiyoruz. Daha bilmediimiz pek ok ey var. Bildiimiz ve emin olduumuz ey ise, bu dirili ne olursa olsun, Kuranla elimemesi gerekmektedir.

Dualar fsltyla ya da iimizden yaptmz dnrsek, l kiinin ayn zamanda insanlarn ilerinden geeni ve normal artlarda duyulmayacak fsltlar da duyduunu kabul etmi oluruz.

Yaarken bile ne Peygamberin ne de evresindeki dostlarnn byle bir gc yoktur. Mekkede, ne Muhammed Peygamber, ne de Hz. Ali, kendi ilerinde Mslman gibi grnp ama kt niyetli ve inanmayan kiilerden bir ksmn bilemiyorlard. ldklerinde insanlarn ilerini ve dlarn bildiklerine dair delil nerededir? evrenizdeki bedevlerden birtakm mnafklar vardr. Medine halkndan da mnafklkta direnenler var ki sen onlar bilmezsin. Biz onlar biliriz. Onlara iki defa azap edeceiz. Sonra da byk bir azaba itileceklerdir. (9 tevbe 101)

Mezarnn evresinde 100 kii olsa ve hepsi o kiiden araclk beklese, lnn ayn anda 100 kiiyi de duymas da gerekmektedir. Bir de, o kiiyi aran orada bulunmayan yzlerce baka diyarlardaki kiileri dnrsek, ayn anda hepsini duyduunu kabul etmek gerekir. Yani iki kulak ve bir hafza yetmeyecek, insanst pek ok zellik olmas gerekecektir.

Bu kiilerin yanna gitsek, mesela Hz. Alinin yanna bana araclk et, benim iin Allahtan af dile desek Ben seni tanmam ki der. Ne bileyim ben sen Allaha inanyor musun, inanmyor musun, iyi iler yaptn m yapmadn m? Neden byle bir kayrma ricasnda bulunaym? der. Dolaysyla, lnn, kiinin insanlarn hayatlarnda neler yaptn da bilmesi gerekir. Bir kiinin gizli veya ak yapt her eye ahit olmas gerekir. Hem de her dua edenin her yaptna her an ahit olmas gerekir.

Oysa Peygamberlerin bile, ldkten sonra yaananlar grmediini ve duymadklarn biz Kurandan reniyoruz: Allah, kyamet gn yle diyecek: Ey Meryem olu sa! Sen mi insanlara, Allahn yan sra/alt sra beni ve anam iki ilh edinin, dedin? sa da yle diyecek: Seni btn eksikliklerden uzak tutarm. Hakkm olmayan bir eyi sylemem, benim iin sz konusu olamaz. Eer ben onu sylemi olsaydm, elbette sen bunu bilirdin. Sen benim iimde olan bilirsin, ama ben sende olan bilemem. phesiz ki yalnzca sen gayblar hakkyla bilensin. Ben onlara, sadece bana emrettiin eyi syledim: Benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allaha kulluk edin (dedim.) Aralarnda bulunduum srece onlara

ahit (ve rnek) idim. Ama beni vefat ettirince , artk zerlerine gzetleyici yalnz sen oldun. Sen, her eye hakkyla ahitsin. Eer onlara azap edersen, phe yok ki onlar senin kullarndr. Eer onlar balarsan, yine phe yok ki sen mutlak g sahibisin, hkm ve hikmet sahibisin. Allah, yle diyecek: Bugn, dorulara, doruluklarnn yarar salayaca gndr (5 maide 116- 120)

Diyelim ki kii gitti, Aliden, Muhammed Peygamberden veya filanca kiiden araclk istedi. Demezler mi, Allahtan daha m merhametliyim, sana daha m yaknm, daha m glym?

Grld zere, Aracl kabul etmek, insanlara onlarn asla sahip olmadklar insanst zellikleri yaktrmaktr. Bunu kabul eden kii, Peygamberleri ve dier baz kiilerin her eyi her an grdn, cevap verebildiini, iten geeni bildiini vs pek ok eyi kabul etmi olur. Bu da islamla elimektedir.

Ahirette herkesin kendine yetecek kadar ii vardr ve herkes kendi yaptklaryla hesap olunacak.

Kiinin kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan kaaca gn kulaklar sar edercesine iddetli ses geldii vakit, ite o gn onlardan herkesin kendini megul edecek bir ii vardr. (80 abese 37) Ahirette, yardma/aracla arlanlarn sizin ar ve dualarnzdan, bize olan ibadetlerinizden haberimiz yoktu derler.

Onlarn hepsini bir araya toplayacamz, sonra da Allaha ortak koanlara, Siz de, ortaklarnz da yerinizde bekleyin diyeceimiz

gn dn. Artk onlarn (ortak kotuklaryla) aralarn tamamen ayrrz ve ortak kotuklar derler ki: Siz bize ibadet etmiyordunuz. imdi ise sizin bize tapnmanzdan habersiz olduumuza dair sizinle bizim aramzda ahit olarak Allah yeter. (10 yunus 28 29) Aralarnda bulunduum srece onlara ahit (ve rnek) idim. Ama beni vefat ettirince , artk zerlerine gzetleyici yalnz sen oldun. Sen, her eye hakkyla ahitsin. (5 maide 116-7) Allahn, kendisine Kitab, hkm (hikmeti) ve peygamberlii verdii hibir insann, Allahn yan sra/altsra bana kullar olun demesi dnlemez. Fakat (yle t verir:) retmekte ve derinlemesine incelemekte olduunuz Kitap uyarnca rabbnler ( Rab olarak yalnz Allaha ynelen) olun. (3 ali mran 79)

Ahirette, hesap iin Allahn uygulanacak kurallar yle olacak:

Allah irki balamaz, onun dnda kalan dzenine uyan kii iin balar. (4 Nisa 48) Kim bir iyilikle gelirse onun on katn alr. Kim de bir ktlkle gelirse sadece bir kat ile cezalandrlr. Onlara zulmedilmez. (6 Enam 160) O gn tart yaplaca gerektir. Kimin sevab ar basarsa onlar umduklarna kavuurlar. Kimin sevab hafif kalrsa onlar da Ayetlerimiz karsnda yanl davranmalar sebebiyle kendilerini harcam olurlar. (7 Araf 8-9) Rahmann kullar Allah ile beraber (meallah) baka bir ilahvarl yardma armazlar. Hakl bir sebep yoksa Allahn

dokunulmaz kld can ldrmezler; zina etmezler. Kim bunlar yaparsa gnaha girer. Kymet gn onun azb katlanr ve orada alaltlm olarak lmszleeceklerdir. Ancak tevbe eden, inanan ve iyi i yapan baka. Allah onlarn ktlklerini iyilie evirir. Allah balar, ikram eder. (25 Furkan 68-70) Kim gzel bir (ite) araclk ederse (efaat), ona o iin sevabndan bir pay vardr. Kim de kt bir (ite) araclk(efaat) ederse, ona da o ktlkten bir pay vardr. Allahn her eye gc yeter. ( 4 nisa 85)

nsanlar kendi aralarndaki ilerde araclk yaparlar. Allah neden yapmasn? nsanlar ilerinde neden araclk yaparlar sorusunu cevapladnda, Allahn neden araclk yapmadn anlayacaz.

Kstllk: Mesela bir kuyruk vardr. Biz de iimizi grdrmek iin, kuyrukta bekliyoruzdur. nk iimizi halledebilecek kiinin zaman kstldr ve buna talip olan pek ok kii vardr. Yani, bir talep okluu ve kstllklar sz konusudur. nsanlar kuyrukta beklerken, ilk gelen en ndedir, sonra gelenler arkasnda beklemek zorundadr. Eer bir kii, beklemek istemiyorsa, ii halledecek ve imza atacak kiiyi tanyan bir tandk bulur. Eer o kiinin kzn, karsn tanyorsa ya da orada alan bir aycy ya da dier bir alan eleman tanyorsa bunu torpil olarak kullanr. Kuyruu beklemeden, iini grdrr. Tand olmayanlar ise, tand olanlar yznden normal bekleme srelerinden daha fazla

beklemektedirler. Yani, daha nce gelseler bile, bylesi haksz bir duruma maruz kalrlar. Peki, o ii halledecek kii neden torpili kabul eder?

Zaaf: nk zaaflar vardr. Kzn ve karsn seviyordur, onlarn evresindekilere de iyilik yaparak onlarla atmamak ya da onlara iyi grnmek iin, hakszlk da olsa torpil kullanyordur. kar: Ya da, yanndaki bir arkadann tandysa, eer arkadann tandna yardm ederse, yarn kendi ii dtnde onun da kendisine yardm edeceini dnyordur. Knanma korkusu: Ya da, yanndakilerin isteklerini geri evirerek, kt adam durumuna dmek istemiyordur. Bencillik: Tanmad insanlarn haklar o kii iin ok da nemli deildir. nemli olan, kendi ve evresindeki insanlarn deer vermesidir. Eer yaknndakilere bir iyilik yaplacaksa, dierlerine ne gibi bir hakszlk gelecei ok da umurunda deildir.

Grld zere, torpil kullanmnn altnda, kstllk, zaaf, bencillik, kar, knanma korkusu ve sonuta bir hakszlk vardr.

nsanlar dnyada da, ahrette de bir ekilde, kendilerinin karna bir eyler talep ederler. Bu olabilir ama insandaki kiisel karlar ne alan her istek gerekleir mi? Peki, torpilleri kabul edecek yer Allah ise olay deerlendirelim:

Allahn zaman kstl mdr? Haa kuyruk mu vardr? Hayr, tam tersi, O her an her eyi duyabilir, grebilir, her an her eye gc yeter. Direk Ondan istememek iin herhangi bir sebebimiz yoktur. Allahn zaaf var mdr? Yani, kayrd, kaybetmekten korktuu, krmaktan korktuu herhangi bir kii var mdr? Her eyi O yaratmtr. Hatta Peygamberlere bile, eer emrine uymazlarsa onlarn da amellerinin boa gideceini dile getirmitir. Bunlarn yannda, kendi dininden dnenlere, Siz dinden dnerseniz, Allaha bir zarar veremezsiniz, Allah sizin yerinize iyi olacak kullar getirebilir demitir. Eer Peygamberler de ortak kosalard, Allah yaptklarnn boa gideceini sylemektedir. onlarn da

te bu, Allahn hidayetidir ki, kullarndan dilediini buna iletip yneltir. Eer onlar da Allaha ortak kosalard, btn yaptklar boa gitmiti. (6 enam 88)

Allahn bir kar m vardr? Allahn hibir eye ihtiyac yoktur ki, birinden bir beklentisi olsun da bu sebeple birilerini kayrsn. Allahn knanma korkusu mu vardr? Yani, birilerini kayrmazsa ona hesap soracak birisi mi var? Allah kim knayabilir? Allah annda istediini yapabilir ve yaptrabilir. Allahn gc ve merhameti karsnda nankrlerden baka kim aleyhinde bir ey syleyebilir ki? Bunu yapanlarn cezas da bellidir. Allah haa bencil midir? stedii an istediini yapabilir. Dnn ki, yerde birka tane karnca var ve aralarnda biri dierine ktlk yapyor. Bir karnca hep alyor, dieri hep yatyor. Sizin karncalardan herhangi bir karnz var m? Karncalar arasnda

vereceiniz herhangi bir hkmde, sizin beniniz herhangi bir kara veya zarara urayabilir mi? O kadar gszlerdir ki, bir bassanz, lr giderler. lerinde nasl hkm verirsiniz? Elbette kibirli olan, tembel olan ve dierine zarar veren ve bana hizmet edin, ben dier karncalardan stnm diyen birisinin aleyhine ve hakl olann lehine karar verirsiniz deil mi? Allahn da dedii gibi, herkes yalnz kendi yaptyla karlaacaktr. Araclk konusundaki hakszl anlamak iin u rnee bakalm: Bir kii alyor, abalyor, iyilik yapyor. Dieri ise tembellik ediyor, cimri, bencil. Ama o iyi olan Allahn emrine uyarak, Sonsuz kudret sahibi olan yalnz Allaha dua ediyor. Dieri ise, Filanca zatlar, Peygamberleri, evliyay katarak, Allahtan af diliyor. Hem de bunu yaparken bile, Allaha emirlerine kar geliyor. Eer, bu torpil ie yararsa, iyilik edene, bencil olmayan, kibirli olmayan ve alkan ve Allahn emrini gerekletirmeye alana hakszlk olmaz m? ki kii var, benzer gnah ve sevaplar ilemiler. Birisi, Allahn sonsuz gcne inanarak yalnz Ona dua etmi, Ondan yardm dilemi. Dieri ise, filanca filancalar da araya katm ve torpil isteyerek. Ayn kefede olmalar ne kadar adaletlidir? O gn kimseye, hi mi hi zulmedilmez, hakszlk edilmez. Size ancak ilemekte olduunuz eylerin karl verilir. (36 yasin 54) Bugn herkese kazandnn karl verilir. Bugn asla zulm yoktur. phesiz Allah, hesab abuk grendir. (40 mmin 17)

Ya da, insan kuyruk olmasa bile, tandk birisinin adyla gitmenin ilerini daha iyi gtreceini dnr. nk

O kii, belki grevini yapmayacak, belki ilerimizi zorlatracaktr. Neden ileri zorlatrabilir yada batan savabilir: 1- Kendisini yormak istemedii iin 2- Egosunu tatmin iin 3- karna uymad iin Haa, Allah bizim iimizi zorlatrr m? Allaha yorgunluk ker mi? Egosu veya herhangi bir kar var mdr? Allah adaletsiz midir? Elbette gklerin ve yerin yaratlmas, insanlarn yaratlmasndan daha byk bir eydir. Fakat insanlarn ou bilmezler. (40 mmin 57) Andolsun, gkleri, yeri ve ikisi arasnda bulunanlar alt gnde (alt evrede) yarattk. Bize bir yorgunluk da dokunmad. (50 kaf 38)

Grld zere, aracl kabul etmek, Allaha bu tr zafiyet ve eksiklikleri vermektir. Oysa Allah mkemmel olandr.

Allah isterse, bu sevdii kiilere olaanst zellikler veremez mi? Dualara onlarn da karlk vermesini salayp, bilmedikleri pek ok eyi ve sahip olmadklar gleri o kullara veremez mi? Allahn gc buna yetmez mi?

Elbette Allahn gc her eye yeter. Mesela, iyi olan cehenneme, kt olanlar cennete de atabilir. Tutup, dnyay yerinden oynatp, iindekileri yok edebilir. nsanlardan birisini kendisine yardmc

atayp, baz ilerini ona yaptrabilir ve ona yar ilahlk da verebilir. AMA YAPMAZ. Yapamayaca iin deil, yapmayaca iin. 1- Hibir eye ihtiyac olmad iin, 2- Adaletli olduu iin, hakszlk yapmad iin, 3- Merhametli olduu iin, 4- Kendi sznden ve vadinden caymayaca iindir. Yani, Allahn kurallarn kimse ona dayatmamtr. O, adaletli olmay ve merhametli olmay kendine ilke edinmitir. Ayrca, kendi szlerinde, insanlara yerlerini ve snrlarn hatrlatmakla, insanlara bu tr olaanst gleri vermeyeceini aklamtr. Bu aklama ve emirle, din adna kimsenin kandrlmamasn, herkesin yapt ilere bakmasn ve kurtuluu yalnz kendi iyi ilerinde ve duasna yalnz cevap verebilecek olana yalvarmasnda aramalar iindir. Eer Allah Kurandaki kendi szlerine uymayacak olsa, insanlar iin hibir gvence yoktur. Eer ahlaksz, bir dedii bir dediini tutmayan, insanlar arasnda adaletli deil, keyfi davranan bir Tanr anlaynda, Allah filanca kiinin hatrn kabul edecektir ls de bir yere dayanmaz. Ne yapaca belli olmayan bu Tanr, ister hatr gnl dinler, ister en azl ktleri kendi hatr iin cennetine gnderir. Hatrllar da cennete koyabilir. Kim nereden bilecek? Allahn kendi szn kstas almayacaksak, kim Allahn iradesini nasl kullandn syleyebilir bize? Haa, Allah dnyay ve insanlar yaratrken ahitler mi, Allahn neyi yapp yapmayacan nereden biliyorlar? Eer Allah, adaletli ve tutarl olan Kurana uymazsa, tutunabilecei herhangi bir dayana yoktur. nk Allah hakknda Allahtan daha doru bilgiyi kim verebilir? Eer Kurandaki Allahn hayat-lm-ahiret yasalar Kuranda anlatlan gibi deilse, neye uyacamz bilemeyiz ve ahrette Allahm tek bir doru getirseydin, ona uyardk derdik. Bu, adaleti ve merhameti ilke edinmeyen Tanr da, zulmederek Ne

yapaym, arayp bulsaydnz, haydin atee dediinde ne diyebilir, ne yapabiliriz? Hi kimsenin ne bir ey yapmaya gc yeter ne sylemeye... Hatta o kadar belirsizdir ki l, Tanr bizi dinler mi?, iyi ve kt arasnda hak-adalet salanacak m gibi pek ok soru olumsuz cevaplandnda, dnyada kaos ve bencilliin, gl olann ezmesi, yapabilenin zarar vermesi gibi pek ok soruna yol aacaktr. Nasl olsa, hayat amacmz belli deildir. lmden sonras da belli deildir. Ne yapsak kardr dersek, bizi engelleyecek ey nedir? Ha, tabi bu durumda, bizden daha gl birinin bize keyfi zulmlerine de onay vermi oluyoruz. Nereden biliyoruz, belki de o gl yaratlm, sen gsz. Bunun sebebi de, senin ona kle olman iindir belki de, nereden bileceksiniz? Ha, konu eer lszlk deilse, Kurann bir ksmna uyup bir ksmn kabul etmemekse, orada da ciddi bir sorun vardr. Muhammede ve Aliye uyduunu iddia eden kiilerin bununla tutarl davranmalar gerekmektedir. Kuranda hem hayat amac, hem ahretteki adalet hem Allahn nasl birisi olduu ve insanlardan ne istedii aktr. Eer Allahn kesinlikle reddettii bir eyi din diye uyguluyorsak, yanl yapyoruz. Kurandaki yasaya gre, Allah kendisiyle birlikte bakasna dua etmeyi yasaklamaktadr ve bu Allaha ortak komaktr.

Allah, kendisinden baka hibir ilh olmayandr. Andolsun, sizi kyamet gnnde mutlaka bir araya toplayacaktr. Bunda asla phe yoktur. Kimdir sz Allahnkinden daha doru olan? (4 nisa 87)

C.2.2.c. Mekkelilerin Allah Dncesi ve nanc nsanlar genellikle, Allaha ortak komay bilmemekte, anlamamaktadr. Bir Alevi trksnde dedii gibi, Allah bir, Muhammed Ali diyerek.. denilerek, Allah bir deyip Kurana uyulmu oluyor sanki.

Mekkede Peygambere ve Aliye kar gelenler, Allahn getirdii kitaba, Peygamberin getirdii mesaja uymayan kiiler gkleri yeri yaratann, yamuru yadrann Allah olduunu kabul ediyorlard. Bizzat Kuran bunu sylemektedir, ancak Kuran okumayan halk tarafnda, inanmamak demek Allah yoktur demek olarak alglanmaktadr. Andolsun, onlara kendilerini kimin yarattn sorsan elbette, Allah derler. yleyken nasl dndrlyorlar? (43 zuhruf 87) Andolsun, eer onlara, Gkten yamuru kim indirip de onunla yeryzn lmnden sonra diriltti? diye soracak olsan, mutlaka, Allah diyeceklerdir. De ki: Hamd Allaha mahsustur. Fakat onlarn ou akllarn kullanmazlar. (29 ankebut 63) Andolsun, eer onlara, Gkleri ve yeri kim yaratt? diye sorsan, mutlaka Allah derler. De ki: Hamd, Allaha mahsustur. Fakat onlarn ou bilmezler. (31 lokman 25) De ki: Sizi gkten ve yerden kim rzklandryor? Ya da iitme ve grme yetisi zerinde kim mutlak hkimdir? lden diriyi, diriden ly kim karyor? leri kim yrtyor? Allah diyecekler. De ki: O hlde, Allaha kar gelmekten saknmayacak msnz? (10 yunus 31)

De ki: Yedi kat gklerin Rabbi, byk Arn Rabbi kimdir? Allahndr diyecekler. yle ise Ona kar gelmekten saknmaz msnz? de. (23 mminun 86-87)

Peki Mekkeliler yaratan Allah diyorlarsa, baka bir yaratan var diye iddia etmiyorlarsa, putlara nasl tapyorlar? Heykel yapp, Bu beni yaratt demiyorlard elbette. Biz nasl akllysak, onlar da o kadar aklllard ve kendi elleriyle yaptklar heykellerin yaratmayacan biliyorlard. sterseniz, Mekkeli Allaha ortak koanlara soralm, bu putlar nedir? diye: phesiz biz o Kitab sana hak olarak indirdik. yle ise sen de dini Allaha has klarak, yalnz Ona kulluk et. yi bilin ki, halis din yalnz Allahndr. Allahn altsra, yan sra evliya edinenler, Biz onlara sadece, bizi Allaha daha ok yaklatrsnlar diye kulluk ediyoruz diyorlar. phesiz Allah, ayrla dtkleri eyler konusunda aralarnda hkm verecektir. phesiz Allah, yalanc ve nankr olanlar doru yola iletmez. (39 zmer 2- 3) Kulluk etmek ne demektir dersek, Kuranda hep kulluk etmek ve dua etmek/arda bulunmak szlerinin birbirinin aklamas iin kullanldn grrz. Kulluk etmeden en nemli unsur, duay kime ettiimizdir. Yalnz sana ibadet ederiz ve yalnz senden yardm dileriz. (1 fatiha 5) Yahut kendisine dua ettii zaman zorda kalma cevap veren ve baa gelen ktl kaldran, sizi yeryznn halifeleri klan m? Allah ile birlikte baka ilh m var!? Ne kadar az dnyorsunuz! (27 neml 62)

Allaha yaklatrlaca iddia edilen eylere arda bulunmak doru deildir.

Demek ki, Mekkeliler, putlar bizi yaratt demiyorlard. Bir yaratcy tanyorlard, kabul ediyorlard. Allahn yan sra taptklar iin ise, Allaha yaklatracak diyorlard. Allaha yaklamak iin onlara arda bulunuyorlard. Kimin Tanrnn bir olmasyla sorunu vardr ki? Hristiyanlar, Yahudiler, Budistler bile, Bir Yaratan olduunu kabul etmektedirler. Ama Allaha ortak komaktadrlar. Allahn zelliklerini eksiltip, baka yarattklarna vermektedirler. Allahn gc ve mkemmelliini paylatrmaktadrlar. Bir irket dini oluturmaktadrlar. Grld zere, u anki yanl inanlar Mekkede de vard.

Kuranda bize rnek gsterilen insanlarn ve peygamberlerin hibirisi, Allah ile birlikte bakasna dua etmemiler, arac etmemilerdir. Mesela, brahim Peygamber, Adem Peygamberi duasna arac edebilirdi. Ya da, Yusuf Peygamber, babas Yakup Peygamberi arac edip dua edebilirdi. Ancak hibir ekilde bylesi bir durum olmadn gryoruz. Peygamberler dnda dua eden inananlardan hi kimse de dua ederken, Allah ile birlikte hibir kimseye duada bulunmamlardr. stelik de, onlar yapmam ve serbest braklm bir alan deildir, Kuranda da yasaklanan ve tm peygamberlerin syledii bir ortak sz vardr: Yalnz Allaha dua edip, yalnz Ona kulluk edelim szdr. Kuranda bize rnek gsterilmek iin anlatlan dualara bakalm:

Sleyman, dedi ki: "Rabbim, bana ve ebeveynime ltfettiin nimetine kretmeme, honut olacan hayrl ve barl bir i yapmama imkan ver. Ve rahmetinle beni iyilik ve bar seven kullarnn arasna sok." (27 neml 19) Orada Zekeriya Rabbine dua etti: Rabbim! Bana katndan temiz bir nesil bahet. phesiz sen duay hakkyla iitensin dedi. (3 ali mran 38) "En iten vgler, kocam halimle bana smail ile shak' armaan eden Allah'a zgdr! Dualar, yakarlar iiten elbette benim Rabbimdir (14 brahim 39) Rabbimiz, bize gzler sevinci (gnller aan) eler ve ocuklar ltfeyle ve bizi korunanlara nder yap!derler. (25 Furkan 74) Dedim ki: Rabbinizden balama dileyin; nk O, ok balaycdr.(Balama dileyin ki,) zerinize gkten bol bol yamur indirsin. Sizi mallarla, oullarla desteklesin ve sizin iin baheler var etsin, sizin iin rmaklar var etsin. (71 nuh 10-12) Zaten Peygamberlerin Allaha ortak koacak byle bir davranta bulunmalar dnlemezdi. Hepsinin ortak mesaj, Gelin, Yalnz Allaha kulluk edelim, ona hi bir eyi ortak komayalm olmutur. Eer Peygamberler de ortak kosalard, Allah onlarn da yaptklarnn boa gideceini sylemektedir. te bu, Allahn hidayetidir ki, kullarndan dilediini buna iletip yneltir. Eer onlar da Allaha ortak kosalard, btn yaptklar boa gitmiti. (6 enam 88)

Allah ile kendi aralarna koyduklar yle eye kul olurlar ki, onlara ne bir zarar olur ne de fayda salar. Bunlar Allah katnda efaatilerimizdir, kurtarclarmzdr derler. De ki: Gklerde ve yerde, Allahn bilmedii bir eyi mi ona bildiriyorsunuz? Allah, onlarn kotuklar irkten uzak ve ycedir. (10 Yunus 18) (Ya Muhammed) De ki: Ben kendime bile ne fayda ne zarar verebilecek gte deilim; Allah vermi baka. (7 Araf 188) De ki: Allah dilemedike ben kendime bir zarar verme ve bir fayda salama gcne sahip deilim. Eer ben gayb biliyor olsaydm, daha ok hayr elde etmek isterdim ve bana ktlk dokunmazd. Ben inanan bir kavim iin sadece bir uyarc ve bir mjdeciyim. (7 araf 188) Rablerinin huzurunda toplanacaklar gnden korkanlar Kuran ile uyar; onlarn Allahtan baka ne bir dostlar ne de efaatileri olur. Belki kendilerini korurlar. (Enam 6/51) Muhammed Peygamberin kendi akrabalarna yle dedii anlatlr: Ey Kurey topluluu! Kendinizi kurtarmaya bakn; Allahn yannda size bir faydam olmaz. Ey Abdumenaf oullar! Allahn yannda size faydam olmaz. (Amcam) Abdulmuttalib olu Abbs! Allahn yannda sana faydam olmaz. (Halam) Safiyye! Allahn yannda sana faydam olmaz. Ey kzm Fatma! Benim malmdan dilediini iste. Ama Allahn yannda sana faydam olmaz. dedi. (Buhr, Vesy, 11)3

Allah, defalarca Allah anmay tavsiye eder, ancak hibir yerde ne Hz. Muhammedi ne Hz. Musay ne Hz. say ne de Aliyi
3

Buhr, Sahih, vesy, 23; Mslim, Sahih, man.

vmekten, anmaktan bahsetmez. Snniler, slam Muhammed Peygamberi anmak zannederken, Aleviler, Aliyi anmak zannetmekteler. Eer bize bir kar salayacak ya da duamz daha ok kabul ettirecek olsayd, Allah bunu sylerdi. Ancak, Kuranda srarla sadece Allaha dua etmek, Onu anmak emredilir.

Allahtan bakasndan istemek deyince, komudan bir ey istiyoruz. Bu da m ayetlere ters diyebilir. Bu yzden, bu istemeyi doru anlamak gerekiyor. nsanlar, olaanst eylerden yardm istedikleri anda dua edilmesi gereken tek varlk Allahtr. Yani, komudan bir ey istenebilir, patrondan istenebilir. Ne zaman ki, olaanst yollardan bir ey isteniyorsa, o zaman sorun vardr. Ben patronuma arda bulunuyorum, onun olmad, fiziki artlarda ulaamadm bir yerden ve o olaanst gleriyle benim yardmma kouyor demek, ite bu Allaha ait zellikleri o kiiye vermektir. Herkes dieri kadar insandr ve kuldur. Olaanstlkler de Allaha mahsustur. Peygamberlerin amac, bu tr olaanstlk hikayeleri ve uygulamalaryla insanlar smr ve korkulardan kurtararak Allahn emrini gerekletirmektir.

C.2.2.d. irk Hakknda ki Rivayet Riya (Gsteri) en nemli irktir denir, doru mu? Gsteri, Kuranda knanan bir durumdur. Ancak, irk demek iin herhangi bir delil yoktur. Kuranda direk bir ba kurulmamtr. nsanlar iin bir ey yapmak, onlar iyi desin diye yapmak mnafklk (ikiyzllk) zelliidir.

Gsterii genel bir zellik haline getirmek, bir mnafklk iaretidir. Ancak, irk ok daha temel bir konudur. Allahn affetmeyeceim dedii bir konudur. Kuranda irk sadece, Allaha ait zellikleri bakalaryla paylatrma ve Allaha iftira atmak konusunda olmutur. Yani, riya bir gnahtr ancak irk deildir.

irk, Kara kayada kara karnca gibi gizlidir denir, doru mu? Kara kayada bir karncay fark edebilir miyiz? Hayr. irk, affedilmeyecei sylenen tek gnah deil midir? Peki bylesi tehlikeli bir durum bizim fark bile edemeyeceimiz bir ey ise, her birimiz debiliriz ve farknda bile olmayz. Allah adaletsiz midir? Hem bizim farknda olmayacamz bir tehlikeyi en byk tehlike yapp sonra da saknmamz isterse adaletsizlik olmaz m? irk apaktr. Kuranda da defalarca aklanmtr. Yukarda da ayetlerle anlatlmaya da alld. Sadece Allaha ait olan zellikleri Onun yarattklarna vermeye almak ve Allahn gcne ortaklar retmek ve Allah adna yalan sylemek irktir. Bu tehlikeden uzak durmalyz.

C.3. ALEVLKTE VAHDET - VCUT (BEDENLERN BRL ) DNCES

Vahdeti Vcut (bedenlerin birlii) dncesinin ortaya k ve Anadoluyu etkilemesi konusu ayr bir konudur. Burada, vahdeti vcut

dncesinin Alevi inan esas grlmesi ve Kuranla kritii yaplmaktadr. Alevi / Bektai inan ve retisinde Tanr anlay, Vahdeti Vcut felsefesine dayanr. Bu balamda, insan Tanrnn yeryzndeki tecellisi olduundan ilahi/rabbani/tanrsal zelliklere sahiptir. nsan sevgisi, Tanr sevgisindendir. nsan Tanrdandr ve nsan Tanrdan tecelli etmektedir. Bu nedenle, insana verilen deer Alevi/ Bektai inancnda merkezi neme sahiptir. * M. Cemil Kl, Ykselen Alevilik, s.259] Varlk birlii ya da Vahdet-i Vcut, tasavvuf dncesinde, yaratanla yaratlann tek kaynaktan geldiini ve "bir" olduunu savunan grtr. Yaratlan her ey, yaratann bir tecellisidir, yani grnmdr. Tecelli kelimesi iin glge demek gibi dolayl aklamalar yaplmaya allsa da, ya da Arapa tecelli kelimesini syleyince pek kimse anlamasa da, iin asl, grnmesi demektir. Trk Dil Kurumu Szlnde tecelli kelimesinin anlamlar unlardr; Belirme, grnme, ortaya kma, zuhur etme, meydana kma. Bu anlaya gre, Allah yarattklarnda grnr. Grlen her ey Allah demektir. La mevcuda illallah yani Allah baka bir varlk yoktur bu anlayn ilkesidir. Yani, her ey Allahtr. Tm hayvanlar da Allahn birer parasdr. Bu durumda, eytan yaratldndan dolay o da Allahn parasdr, eytan da Allahtr. Tm insanlar birer Allah parasdr. Bu anlaya gre, insanlar belli bir seviyeye ulatklarnda, Allah btnleir, Allah olurlar. Her ey Allahn paras olduuna gre, Allah bir kula yaptndan dolay azap ettiinde, aslnda kendi parasna azap etmi olacaktr. Mesela insan, kendi bacana ac ektirir mi? Bu anlaya gre, cennet

ve cehennem de olmayacaktr. Hepimiz Allahn bir paras olduumuza gre, iyilik yapmak ve ktlk yapmann manas yoktur. Din ve emirler sz konusu deildir. Asl olan, bazlarnn ortaya att bir iddia olan, Allahla btnleme amacdr.

C.3.1.Kuran ve Vahdeti Vcut Dncesi Karlatrlmas Kurana bakarsak, bu anlayn getirdii deliller rtlecektir. La mevcuda illallah dncesine karn, Kuran La ilahe illallah ilkesini sunar. Yani, Allah dnda hibir ey yok anlayn deil, Allahtan baka ilah yok ilkesini sunar. kisi arasnda ciddi bir fark vardr. La ilahe illallah a gre, Allahn zat dnda baka eyler de var. Ancak var olanlar ierisinde, ilah olan ancak Allahtr. Vahdeti vcut dncesi, her ey bir btn olan Allah oluturur derken, bunun bir olduunu sylemektedirler. Oysa Allah bir btnn bir paras deil, ya da btnn kendisi deil, tek bana zat olarak vardr. Bunun aksini iddia edersek, Allahn Kuranda anlatt sfatlarla elimi oluruz. Kuran, kendi ahs olan bir Tanr anlay izer. Bu Tanr, kzar, sever, ceza verir, dl verir, bir eye ol dedii zaman oldurur, istedii an istediini yapmaya gc yeter. Yarattklar zerinde sonsuz yetki sahibidir. Kurana gre, her ey Allah deil, her ey Allahndr. Mesela, bu kalem benim dediimizde, ben kalemim demi mi oluruz? Elbette hayr. te, yeryz ve ierisindeki her ey Allaha aittir.

Allah hibir insanla veya eyayla benzer deildir ve her ey ona aittir. Her ey o deildir, her eyin hkimiyeti Onun elindedir. Allah -O'ndan baka ilah yoktur-; Her zaman diridir, btn varlklarn kendi kendine yeterli tek kaynadr. Ne uyuklama tutar O'nu, ne de uyku. Yeryznde ve gklerde ne varsa onundur. O'nun izni olmakszn nezdinde efaat edebilecek olan kimdir? O, insanlarn gzlerinin nnde olan da, onlardan gizli tutulan da bilir; oysa O dilemedike insanlar O'nun ilminden hibir ey edinemez, hibir ey kavrayamazlar. O'nun sonsuz kudreti ve egemenlii gkleri ve yeri kaplar ve onlarn korunup desteklenmesi O'na ar gelmez. Gerekten yce ve byk olan yalnzca odur. (2/255)

Allahn en nemli emri, Allaha irk komayn emridir. Bunu daha iyi anlamak gerekirse, Allahn tek sahibi olduu evrene baka ortaklar katmayn demektir. Eer Hristiyanlar gibi, say Meryemi katarsak onlar Allahn bir paras, grnm dersek, hisselere bltrm oluruz. Allahn mkemmelliinin %50si Allahn, %30 sann vs gibi. Vahdeti vcut dncesine gre ise, bu paylar daha da dmektedir. 6 milyar insana yzde datnca, haa Allaha nasl bir ortaklk yaktrdmz siz dnn. Oysa, tek sahip olan Allahtr. Gcnde hibir orta yoktur. Geri kalanlar kuldur, yaratlmlardr. Daha iyi anlamak iin u rnei vereyim; Bir irkette bir sahip bir de alanlar var. Bu irketin sahibi bir kii dediimde, sahibin alanlardan ayr ve bir tane olduunu anlarz. Ama, burada alanlarn hepsi, patron gibidir dediimizde patron ve iiler gibi bir ayrm olmadn ya da alanlarn da bir ekilde orada ii olmann dnda ayrcalklar olduunu, hatta ii olmadn anlatm oluruz. Ya da, bunu derken bir amacmz olmas gerekir. Eer patron ve ii

ayn deilse, ya da birileri tamamen ii, birileri tamamen patronsa, neden byle bir cmle kurmaya ihtiya duyulsun? Yaratlanlarn hepsi kuldur ve acizdirler. Her istediklerini yapamaz, insanst zellik gsteremezler. Yemek yemezlerse, su imezlerse yaayamazlar. yilik ve ktlk yaptklarnda bunlarn karlklarn greceklerdir. Dnyay yaratmada herhangi bir paylar olmad gibi, tm dnya bir araya gelse bir sivrisinek yaratamazlar. lmlerine engel olamazlar, balarna gelecek felaket veya olumsuzluklar engelleme gne sahip deillerdir. Yani, insann haddini bilmesi, bunlar bilmesidir. nsan Allahn parasdr nk Allah ruhundan flemitir iddias: Hani Rabbin meleklere, Ben kuru bir amurdan, ekillendirilmi balktan bir insan yaratacam. Onu dzenleyip iine ruhumdan flediim zaman, onun iin hemen sayg ile eilin demiti. (15 hicr 29) Onu ekillendirip iine ruhumdan flediim zaman onun iin sayg ile eilin. (38 sad 72) Bu ayetlerden, Allahn insan yarat ve ruh-can vermesi anlatlmaktadr. Bundan tesi yorumdur. Buradan, Allahn bir parasyz iddiasn karmak, dier ayetleri reddetmek olur. Ruhtan fleme anlam bir mecazdr. Bu mecazdan karlacak anlamlar, insann kul olmasn ve amacnn Kuranda anlatlanlar yaamak zorunda olduunu deitirmez. nsann gnah ileyince karln grecek olmas ya da iyiliinin karln grecek olmasn deitirmez. Ne hesabn grleceini, ne de insann hayat amacnn Allahn bildirdii ekilde drst ve ahlakl bir yaam srmesi

dnda baka bir hayat amac olacan deitirmez. Allahla birleme gibi dnceler bunlarla elien sonular retmektedir.

Dou da, Bat da (tm yeryz) Allahndr. Nereye dnerseniz Allahn yz ite oradadr. phesiz Allah, ltfu geni olandr, hakkyla bilendir. (2 bakara 115) ayetine gre, evremizde grdmz eyler Allahn yzdr iddias: Burada, Allahn ynlerle snrlandrlmayacan, her an her yeri grdn anlatmaktadr. Allahn yz ifadesi, Allahn honutluu gibi anlamlar iermektedir. rnein u ayete bakalm:

yle ise akrabaya, yoksula ve yolcuya hakkn ver. Bu, Allahn yzn (honutluunu) kazanmak isteyenler iin daha hayrldr. te onlar kurtulua erenlerdir. (2/272) Allaha ekil yaktrmasnda bulunan ve Allahn grlebilecei iddialar ise, ak Kuran ayetleriyle eliir. nk Allahn grlmesi sz konusu deildir.

Gzler Onu idrak edemez ama O, gzleri idrak eder. O, en gizli eyleri bilendir, (her eyden) hakkyla haberdar olandr. (6 enam 103) Musa, belirlediimiz yere (Tura) gelip Rabbi de ona konuunca, Rabbim! Bana (kendini) gster, sana bakaym dedi. Allah da, Beni (dnyada) katiyen gremezsin. Fakat (u) daa bak, eer o yerinde durursa sen de beni grebilirsin. dedi. Rabbi, daa tecelli edince onu darmadan ediverdi. Musa da baygn dt. Aylnca, Seni

eksikliklerden uzak tutarm Allahm! Sana tvbe ettim. Ben inananlarn ncsym dedi. (7 araf 143)

Kurana gre insann ulaaca en st mertebe, drste yaanan ve doru iin alan, iyilik reten istikrarl bir hayattr. Asl takva da budur. Bunu yaparken, bazlar daha ok iyilik yaparken, bazlar daha az yapmaktadr. nsanlar arasndaki dereceler, srl eylerden deil, iyilik ve sorumlu davranmakla olmaktadr. phesiz mslman erkeklerle mslman kadnlar, mmin erkeklerle mmin kadnlar, itaatkr erkeklerle itaatkr kadnlar, drst erkeklerle drst kadnlar, sabreden erkeklerle sabreden kadnlar, Allaha derinden sayg duyan erkekler, Allaha derinden sayg duyan kadnlar, sadaka veren erkeklerle sadaka veren kadnlar, oru tutan erkeklerle oru tutan kadnlar, namuslarn koruyan erkeklerle namuslarn koruyan kadnlar, Allah oka anan erkeklerle oka anan kadnlar var ya, ite onlar iin Allah balanma ve byk bir mkfat hazrlamtr. (33 ahzab 35) Gerekte erdemlilik, yzn douya veya batya evirmeniz ile ilgili deildir; ama gerek erdem sahibi, Allah'a, Ahiret Gn'ne, melekler, vahye ve Peygamberlere inanan, servetini -kendisi iin ne kadar kymetli olsa da- akrabasna, yetimlere, ihtiya sahiplerine, yolculara, (yardm) isteyenlere ve insanlar klelikten kurtarmaya harcayan; namaznda devaml ve dikkatli olan ve arndrc (mali) ykmlln ifa eden kiidir; ve (gerek erdem sahipleri) sz verdiklerinde szn tutan, felaket, zorluk ve sknt anlarnda sabredenlerdir. te onlardr sadakatlerini gsterenler ve ite onlardr Allah'a takvaya erenler (Allahtan gerekten saknanlar). (2/177)

Gerekten iman edip gzel iler yapanlara gelince: phe yok ki, biz, yle gzel bir amel ileyenin mkfatn zayi etmeyiz. te onlar iin ilerinden rmaklar akan Adn cennetleri vardr. Orada tahtlar zerine kurularak altn bileziklerle sslenecekler, ince ve kaln ipekten yeil giysiler giyeceklerdir. O ne gzel karlktr! Cennet de ne gzel bir yaslanacak yerdir!(18 kehf 30-31) Yine onlardan Allahn izniyle hayrl ilerde ne geenler vardr. te bu byk ltuftur. Onlar, Adn cennetlerine girerler. Orada altn bilezikler ve incilerle sslenirler. Oradaki elbiseleri de ipektir.(35 fatr 32-33) Rahmann kullar Allah ile beraber (meallah) baka bir ilahvarl yardma armazlar. Hakl bir sebep yoksa Allahn dokunulmaz kld can ldrmezler; zina etmezler. Kim bunlar yaparsa gnaha girer. Kyamet gn onun azab katlanr ve orada alaltlm olarak lmszleeceklerdir. Ancak tevbe eden, inanan ve iyi i yapan baka. Allah onlarn ktlklerini iyilie evirir. Allah balar, ikram eder. (25 Furkan68-70)

Peygamberin Allaha ulamasndan hi bahsedilmedii gibi, Peygamberin vlme sebebi Onun Allaha ulamas ya da belirli srl mertebelere ermesi deil, gzel bir ahlaka sahip olmas ve bunun iin almasdr. phesiz sana tkenmez bir mkfat vardr. (nk) Sen elbette yce bir ahlk zeresin. (68 kalem 3-4)

Vahdet-i Vcut felsefi dncesi, 12.yy da Muhyiddin bn Arabi ile balamtr. Yani Hz. Muhammed ve Halife Aliden yzyllar

sonra ortaya kmtr. Dolaysyla eer slamla bir ilgisi olsa, en azndan tarihsel olarak da paralel olmas gerekir veya Allahn mesaj olan Kuranda da geerdi. Bu inan insanlarn hayat amacysa ve doruysa, buna en bata Peygamber ve evresinin uymas gerekirdi. Ancak, byle bir dnceden onlarn haberleri yoktur. Ali zamannda bile, vahdeti vcut dncesi ortada deildir. Ayrca Allahn indirdii kitap olan Kuranda bu tr bir amatan sz edilmez. Doru buysa, onlarn da buna inanmas gerekirdi ve Kuranda da bu inann yazmas gerekirdi.

Vahdeti vcut fikri Kuranla elien bir konudur. Bu fikir, Aleviliin inan esas olarak gsterilse de, aslnda bir Snni tarafndan (Muhyiddin bn Arabi- 1165- 1239) ortaya karlm ve daha sonra Hac Bekta- Veli tarafndan da dillendirilmitir. slamn esas olan Kuranda anlatlan Allah/Tanr dncesiyle zt olan bu dnce ister Alevilik ister Snnilik ad altnda Allahn asl dini olan slama isnat edilemez.

Bu dncenin sistemletiricisi bn Arabinin dnce temelini anlamak asndan onun kitab Fususi'l-Hikemde geen, onun Allah hakknda syledii u szlerini okuyalm: Varlmz onun varldr. Varlmz asndan biz ona muhta, nefsinde zuhuru iin o bize muhtatr... Sen ahkamla onun gdas, o da varlkla senin gdandr. Senin zelliin ne ise onun zellii odur. Emir ondan sana olduu gibi, senden de onadr. Ne var ki sen

mkellef diye adlandrlyorsun. Geri halinle sen ona 'Beni mkellef kl' dediin iin seni mkellef klmtr. Ama o mkellef diye isimlendirilmez. O bana hamdeder (kreder), ben ona hamdederim (krederim), o bana ibadet eder, ben ona ibadet ederim." Grld zere, Allah hakknda azmza alamayacamz szleri, din adna syleyenler olmutur. Allah hibir eye muhta deildir. (112 ihlas 2) Allah -O'ndan baka ilah yoktur-; Her zaman diridir, btn varlklarn kendi kendine yeterli tek kaynadr. Ne uyuklama tutar O'nu, ne de uyku. Yeryznde ve gklerde ne varsa onundur. O'nun izni olmakszn nezdinde efaat edebilecek olan kimdir? O, insanlarn gzlerinin nnde olan da, onlardan gizli tutulan da bilir; oysa O dilemedike insanlar O'nun ilminden hibir ey edinemez, hibir ey kavrayamazlar. O'nun sonsuz kudreti ve egemenlii gkleri ve yeri kaplar ve onlarn korunup desteklenmesi O'na ar gelmez. Gerekten yce ve byk olan yalnzca odur. (2/255) Senin zelliin ne ise onun (Allahn) zellii odur denmi; oysa Allahn zellikleri yukarda sralanmtr. Bunlardan hangisi insanlarda bulunmaktadr? Emir ondan sana olduu gibi, senden de onadr. Ne var ki sen mkellef diye adlandrlyorsun. Denmi; hangimiz h Allaha emir verme gcne yetkisine sahibiz? Biz Allaha dua eder, kulluk eder ve krederiz. H, Allah bize neden ibadet etsin, bize neden kretsin? Bu Allahn getirdii slam dininde kesinlikle kabul edilemez bir anlaytr. Hristiyanlkta bile, insanlar acizliklerinin farkndalar. Tanr bize ibadet eder gibi bir anlaya girmiyorlar. Bu anlay, Hristiyanlktan beterdir.

Kim krederse ancak kendisi iin kretmi olur. Kim de nankrlk ederse (bilsin ki) Rabbim her bakmdan snrsz zengindir, cmerttir. (27/40) nsann kendini yeterli grmesi ve kibirlenilmesi Kuranda ciddi eletirilerle knanmtr. Hayr, insan kendini yeterli grd iin mutlaka azgnlk eder. Kukusuz dn rabbinedir. (96 alak 7-8) Yeryznde bbrlenerek yrme. nk sen yeri asla yaramazsn, boyca da dalara asla eriemezsin. (17 isra 37) Allaha ibadet edin ve ona hibir eyi ortak komayn. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakn komuya, uzak komuya, yannzdaki arkadaa, yolcuya, elinizin altndakilere iyilik edin. phesiz Allah, kibirlenen ve vnen kimseleri sevmez. (4 nisa 36) Gklerdeki, yerdeki bu ikisi arasndaki ve topran altndaki her ey, yalnzca Onundur. (20 taha 6) Allah, onlarn nitelendirdii eylerden uzaktr, ycedir. (37 saffat 159) Allah, hibir ocuk edinmemitir. Onunla birlikte (meah) baka hibir ilh yoktur. yle olsayd, her ilh kendi yarattn alr gtrr ve mutlaka birbirlerine stn gelmeye alrlard. Gayb da, grlen lemi de bilen Allah, onlarn yaktrd nitelemelerden uzaktr. Onlarn kotuklar ortaklardan ok ycedir. (23 mminun 91-92) O, gkleri ve yeri rneksiz yaratandr. Bir ie hkmetti mi ona sadece ol der, o da hemen oluverir.(2/117)

 Kuranda Allaha iyi kul olan ve bize rnek olan Peygamberlerin Allah hakkndaki dncelerine ve dualarna bakarsak, acizliklerinin ne kadar farknda olduklarn grrz: brahim Peygamber: Rabbimiz, phesiz Sen, bizim sakl tuttuklarmz da, aa vurduklarmz da bilirsin. Yerde ve gkte hibir ey Allah'a gizli kalmaz. kr, Allah'a aittir ki, O, bana ihtiyarla ramen smail'i ve shak' armaan etti. phesiz Rabbim, gerekten duay iitendir. Rabbim, beni namazda srekli kl, soyumdan olanlar da. Rabbimiz, duam kabul buyur. Rabbimiz, hesabn yaplaca gn, beni, anne-babam ve mminleri bala. (14 brahim 38-41) Eyp Peygamber: Eyp de; hani o Rabbine arda bulunmutu: "phesiz bu dert (ve hastalk) beni sarverdi. Sen merhametlilerin en merhametli olansn." (21 Enbiya 83) Yusuf Peygamber: Rabbim, Sen bana mlkten (bir pay ve onu ynetme imkann) verdin, szlerin yorumundan (bir bilgi) rettin. Gklerin ve yerin Yaratcs, dnyada ve ahirette benim velim Sensin. Mslman olarak benim hayatma son ver ve beni salihlerin arasna kat. (12 Yusuf 101) sa Peygamber: Meryem olu sa: Allah'm, Rabbimiz, bize gkten bir sofra indir, ncemiz ve sonramz iin bir bayram ve Sen'den de bir belge olsun. Bizi rzklandr, Sen rzk vericilerin en hayrlssn demiti.(5 Maide 114) Musa Peygamber: Dedi ki: Rabbim, benim gsm a. Bana iimi kolaylatr. Dilimden dm z; ki syleyeceklerimi kavrasnlar. Ailemden bana bir yardmc kl, kardeim Harun'u. Onunla arkam

kuvvetlendir. Onu iimde ortak kl, Bylece Seni ok tesbih edelim. Ve Seni ok zikredelim. phesiz Sen bizi gryorsun. (20 Taha 25-35) Muhammed Peygamber: De ki: Ey mlkn sahibi Allah'm, dilediine mlk verirsin ve dilediinden mlk ekip-alrsn, dilediini aziz klar, dilediini alaltrsn; hayr Senin elindedir. Gerekten Sen, hereye g yetirensin." (3 Ali mran 26) Hz. Ali hakknda da u tr rivayetler sz konusudur: Hz. peygamber (s.a.a) u duay bana retti. Bana bir keder ve iddetli bir sknt geldii zaman okumam emretti: L ilhe illellhulkerimul-azim. Subhanehu tebarekellhu rabbul-arul-azm. Elhamdulillhi rabbil-lemn. Trke anlam: Kerem sahibi ve byk Allahtan baka ibadet edilecek hibir ilh yoktur. Yce Allah eksikliklerden tenzih ederim. Gkyznn ve yeryznn rabbi olan Allah yce ve ok bereket sahibidir. Alemlerin Rabbi olan Allaha hamd- krler olsun.

bn Arabinin Allah hakkndaki bu dnceleri ve bu tr anlaylar temize karmak iin, yce bir hale girildiinde bu tr szler sylenebilir demilerdir. Ya da, Allahn ok sevdii kulu olunca, bu tr szler uydurulabilir gibi bir anlaya girilmitir.

Ancak, Muhammed Peygamber bile, eer Kuran hakknda, Allah hakknda bir uydurma syleseydi, Allah onu cezalandrrd ve ah damarndan koparrd demektedir. O (Kuran), lemlerin Rabbi tarafndan indirilmedir. Eer (Peygamber) bize isnat ederek baz szler uydurmu olsayd, mutlaka onu

kudretimizle yakalardk. Sonra da onun ah damarn mutlaka keserdik. Hibiriniz de bu cezay engelleyip ondan savamazd. (69 hakka 43-47) Sarholuk hali ve kendinden geme hali, tasavvufta ve vahdeti vcut dncesinde vlen bir durumdur. Bu manevi sarholuk durumuna gemek iin onlarn belirledii manevi seviyeye ulamak gerekir.

Oysa Kuranda, hibir peygamberin manevi de olsa bir sarholukserkelik ve ne dediinden ok haberdar olmad bir durumda olmadklarn grrz. Ayrca, sarholuk Kuranda knanan bir durumdur. Sarhoken, ne dediini bilinceye kadar (bilin yerine gelene kadar), namaz klmak yasaklanmtr (4 nisa 43). Allah huzuruna kabul etmiyor yani. nk ibadet yaparken, anlam ve amacnn olmas iin, bilincin yerinde olmak n arttr. Lut kavmi helak edilmeden nceki durumlarn tarif iin, sarho ifadesi kullanlr: (Melekler, Lta:) mrne andolsun ki onlar gzleri dnm hlde, sarholuklar iinde bocalayp duruyorlar (Bu durumda asla seni dinlemezler) dediler. Derken gnein douu srasnda, o korkun uultulu ses onlar yakalayverdi. (15 hicr 72-73) Kyamet gnnn dehetini anlatmak iin sarho- kendinden geme tabiri kullanlr: Onu greceiniz gn, her emzikli kadn emzirdiinden geer. Ve her hamile kadn ocuunu drr. nsanlar hep sarho grrsn, halbuki sarho deillerdir. Fakat Allah'n azab ok iddetlidir. (22 hac 2)

lm sarholuu gerekten geldiinde, Ey insan! te bu senin teden beri katn eydir. denir. (50 kaf 19) Grld zere, kendinden geme hali knanm ve bunun hibir trlsne din adna ak bir kap braklmamtr.

Cennet ve cehennem kmsenmi, aslnda var olmadna dair iddialar ortaya atlmtr. Oysa onlarca ayette, inanan ve iyi olanlarn cennete, kt olan ve inanmayanlarn cehenneme gidecei aka belirtilmitir. Cennet-cehennemle ilgili baz ayetler. man edip salih ameller ileyenlere, kendileri iin; iinden rmaklar akan cennetler olduunu mjdele (2 bakara 25) Rabbinizin mafiretine ve takva sahipleri iin hazrlanm olan cennete koun. Onlar (o takva sahipleri) bollukta ve darlkta infak edenler, fkelerini yutanlar, insanlar (n kusurlarndan) af ile geenlerdir. Allah iyilik edenleri sever. Ve irkin bir gnah iledikleri, yahut nefislerine zulmettikleri vakit hemen istifarda bulunurlar. Allahtan baka gnahlar kim balayabilir ki? Bir de onlar iledikleri gnah zerinde bile bile srar etmezler. Onlarn mkafat Rablerinden bir mafiret ve altndan rmaklar akan cennetlerdir ki, orada ebedi kalcdrlar. Byle yapanlarn dl ne gzeldir. (3 ali mran 133-136) phesiz, iyiler Naim cennetindedirler. (82 infitar 13) phesiz, gnahkrlar da cehennemdedirler. (82 infitar 14)

Onlar iin cehennem ateinden dek, stlerinde de cehennem ateinden rtler var. te biz zalimleri byle cezalandrrz. (7 araf 41)

C.3.2. Dinlerde Vahdeti Vcut Dncesi Vahdeti vcut dncesi, ortaya kt dnem de dnlrse, dier dinlerin ve felsefelerin tannd ve etkilenildii bir dnemdir. Panteizmde, her ey Tanr'nn bir paras olarak kabul edilir, Tanr her eydir ve her ey Tanr'dr. Tanr doada, nesnelerde, insan dnyasnda vardr. Hristiyanlar, sa Peygamber iin Allahn yeryzndeki yansmasdr dediler. Yani, sa aslnda Tanrdr, Tanrnn oludur dediler ve irke dtler. Budizm, nirvanaya ulamak tabiri ve inanc vardr. Bu, tasavvufta Allahla btnleme olan fenafillah kavramna denk gelmektedir. Ayrca, eski Trk inanc olan amanizm etkileri de sz konusudur. eyhlerin duyular tesi alemle iliki kurabilmeleri, gaybdan haber vermesi(!), insan klndan kp hayvan klna girebildii inanc, uabilmesi, suda yrmesi, atete yanmamas vs. eyhle ilgili inanlardan olan amanist unsurlardr.4 Vahdeti vcut ve beraberinde getirdii inanlar hakknda daha pek ok ey sylenebilir. Burada, temel baz sorunlar ele alnd.

amanizm, 79,83,84 [Abdulkadir nan, Tarihte ve Bugn amanizm, TTK yy. Ank. 1986

nk asl konumuz bu dncenin Alevilerce genel bir ekilde tannmasdr. Aleviler zerine istatistiki bir inceleme yaplm olmamasna ramen, Alevi halkn byk ksm, bu dncenin felsefi boyutlarndan ve hangi inanlar beraberinde getirdiklerinden habersizdirler. Vahdeti vcut deyince, byk bir ksm iin bir ey ifade etmeyecektir. Varlk birlii ya da, Allahla btnleme gibi kavramlar da Alevilerin ounluu iin bir ey ifade etmeyecektir. Ancak, vahdeti vcut inancnn Alevilikle zdelemesi ya da Aleviliin inan esas olarak kabul edilmesinin sebebi, Hac Bekta gibi kiilere iddia edilen rivayetler ve Alevilerin nder kesimi ve cem dernekleri bakanlar ileri gelenlerin bu dnceyi devam ettirmeleri gelmektedir. Ancak, alevi halkn da, kendi inan esas diye ortaya atlan iddialarn dorusunu yanln bilmeleri gerekmektedir.

C.4. ALEVLKTE KURANA BAKI AISI VE DN KAYNAKLAR

C.4.1

Anadolu Alevilii inde Kurana Bak Alar

Alevilikte de Snnilikte olduu gibi tek bir anlay yoktur. Farkl anlaylar Snnilerde gruplaarak farkllamas sz konusuyken, Alevilikte bu farkl anlay ve Kurana yaklam meselesi bireysel ayrlklarda kalmaktadr.

Alevilerde Kurana bak asn temel anlayta toplamak mmkndr. Bir ksm Alevilerde Snniliin etkileri, bir ksmnda ateizmin etkileri bir ksmnda da kendi geleneini savunmann izleri grlr. Snni kesimin baskn olduu bir toplumda olunduundan, pek ok Snnilie zg anlaylar nceden Alevileri ok etkilemezken, televizyon ve ehirlemeyle bu etkileim de artmtr. Okullarda din retmenlerinin ilahiyat mezunu olmas ve ilahiyatlarda da ounlukla Snni merkezli bir anlayn hakim olmas ve retilmesinden dolay da, Din Kltr ve Ahlak Bilgisi dersleri bu eksende ilenmektedir. Bu duruma, Kurann insanlar tarafndan anlalamayaca inanc, llere Kuran okuma uygulamas, Arapa dua ezberlemek ve bunlar belli saylarda tekrar etmek gibi rnekler verebiliriz. Ayrca, televizyonlardaki eitli Snni din adamlarn ve fetvalarn dinlemeleri de bunun dier bir rneidir. Bu ksm Aleviler, Kuran eksiksizdir, ona uyarm demektedirler ancak uygulamada Kuran anlayp uygulama sz konusu deil, ounlukla sadece szl bir kabul olmaktadr yada Snni gelenein getirdii baz uygulamalar Kurana uymak olarak dnmektedirler. Baz Alevilerde ateizm (yok-tanrclk) ve deizm ( hibir dine bal olmamak) ve agnostizim (hayat ve din hakknda dorunun bilinemeyecei) gibi inanlar etkili olabilmektedir. Bu anlaylarn ortaya kmasndaki temel neden, bir bolua dmek veya mevcut anlaylardaki elikilerdir. Akla-bilime aykr anlamsz uygulamalar, bir yere dayanmayan hurafe ve salam yerlere dayanmayan yanl inanlar, Alevilikte ve Snnilikteki bu yanl uygulamalarn yanl sonularn grmek gibi pek ok neden etkili olabilmektedir. Snnilikteki uygulama ve anlatlar da, doru din olarak dnnce, ben hibir dinden deilim gibi anlaylara dlebilmektedir. Bu sebeple, slamn Kurandan doru renilmesi ve inkar edilecekse ondan sonra inkar edilmesi gerekir.

Bu ikinci gruba, bir dier kesimi de katabiliriz. Materyalist ve Pir Sultanc bu kesime gre, Kuran bir tarih kitabdr. u andaki dnyaya syleyecei ok bir ey yoktur: zgrlk teolojisine (liberation teology) de atfta bulunan bir grup -ki bu grup Pir Sultan Abdal dernekleri, Pir Sultan Abdal dergisi, Krdistan Aleviler Birlii ve onun yann organ olan Zlfikar dergisi etrafnda beklenen Materyalist-Marksist Alevilerden olumaktadrAleviye gre Kurana sahici bir deer ve nem atfetmek anlamszdr; nk Kuran her eyden nce on be asr ncesine ait olup modas gemi bir metindir ve bu metindeki muhtevann ada dnyann ihtiyalarna cevap vermesi sz konusu deildir.5 Bu elbette eski kavimlerin Peygamberlere cevabna benzemektedir. Muhammed Peygamber de, kendi zamannda Musadan ve brahimden bahsederek, aslndaki gemii anlatyordu yorumunda bulunursak yanl yaparz. nk, Kuranda Mekkelilerin eletirildii konu, Kuran iin eskilerin masallar muamelesi yapmaktr. Her anlatlan tn bu aa da anlataca tler vardr. Ahlaki tlerin zaman ve yer deimeden insanlara fayda salayaca gerei zerine bine edilir Kutsal kitaplar. Alevilerin kendi ilerindeki birliklerini devam ettirmesini salayan eitli kyler ve dernekler araclyla, Alevi kltr ve geleneini mmkn olduu kadar imdiki hayata uyarlayarak devamn salamlardr. Bu, ehirlemeyle doan yalnzla ve ehrin byklne kar bir eit hemehrilik gibi ilerken, dier yandan, aznlk psikolojisiyle bizden olmak gibi deyimler ortaya karm ve Alevi geleneklerin devam Alevilerin varolularnn iareti olarak alglanmtr. Gen nesillerin cem trenlerine ilgileri azalmakla
5

Mustafa ztrk, Aleviliin Kuran Tasavvuru, Do. Dr. ukurova niversitesi lahiyat Fakltesi Tefsir Anabilim Dalndan, Dem Dergi, Yl 2, say 6

birlikte, cem trenleri hala devam etmektedir. Aleviliin genlerde ortaya k farkl ideoloji ve inanlarla birlikte de olmutur (Solculuk, Kemalizm, Krtlk, Emperyalizm kart olma vs). Bunun yannda, Alevi topluluundan uzak kalm veya bireysel yaamay tercih etmi kiilerde bu Alevi geleneinin izlerinin silindii gzlenir. Alevi geleneinde, Kuran metni kutsal kabul edilse de, deitii, eksik ayetler olduu gibi iddialar yer alr. Snnilerin Tevrat ve Zebura yapt muamele bir ksm Alevilerce ve pek ok dede tarafndan Kurana yaplmaktadr. Ayrca, ierisindeki ahlakla birlikte sunulan ibadet ve ritellerin aa seviyede insanlar iin olduu, yksek seviyede olmak iin ahlaka ulamak gerektii gibi bir inan vardr. 6 Bununla birlikte, Alevi yazl kaynaklarnda, Kurandaki ibadetlerin de gerekli olduuna dair yazl kaynaklar da mevcuttur. Bireysel ve kopuk yaayanlarda genellikle ikinci gruptaki anlaylara (ateizm, deizm) kaplrken, ister bireysel yaasn, ister Alevi topluluuyla birlikte yaasn birinci etki olan Snnilik hepsinde farkl oranlarda grlebilmektedir. C.4.2 Kurann Korunmuluu ve Dinde Kaynak Oluu

Kukusuz Aleviliin en temel kayna elbette ki slam dininin birincil kayna olan Kurandr. Alevi /Bektailer, Kurann Tanr tarafndan korunduu belirtilen ayetini temel alarak onun deitirilmediine ve deitirilemeyeceine inanmaktadrlar. Kurann deitirildii ynndeki iddialarn hibir ciddi ve bilimsel dayana yoktur. Kald ki Kuran deitirilmek istenseydi bile mam
6

Mustafa ztrk, Aleviliin Kuran Tasavvuru, Do. Dr. ukurova niversitesi lahiyat Fakltesi Tefsir Anabilim Dalndan, Dem Dergi, Yl 2, say 6

Alinin buna kar kmas ve bu kar kn tarihten iaretlerinin bulunmas gerekirdi. Kurana Hazreti Alinin bir itiraznn vaki olmad bilinmektedir. 7 Szleriyle Fuat Bozkurt, dinin kaynann Kuran olduunu belirtiyor. Bununla birlikte, byle dnmeyen Aleviler de vardr: Ayrca hemen btn Alevi evrelerde Kuran metninin mevsukiyetine kukuyla baklr. Kimi zaman Kurana kalem karmtr. gibi szlerle dile getirilen bu kuku kimi zaman da Kuran muharreftir. Tarzndaki sarih iddiada ifadesini bulur. Bu iddiaya gre standart Kuran metninde 400 ksur ayet eksiktir; nk Kuran orijinal ve otantik hliyle 6666 ayet -ki Snni halk arasnda da yaygn olan bu bilgi aslnda kulaktan dolmadr- iermektedir; ancak Osman, Muaviye ve yandalar Hz. Ali ve Ehl-i Beytle ilgili 400 ksur ayeti Kuran metninden kartmlardr. slam tarihinde ilk defa Gult- ia tarafndan ortaya atlan ve maalesef erken dnem ii-mami ahbar (hadis) ve tefsir edebiyatnda da kendisine yer bulan bu iddia, daha nce de belirttiimiz gibi hemen btn Alevi gruplar nezdinde yaygn kabul grmtr. Nitekim Alevilikte dedeler ve ocaklar zerine yaplan bir aratrmada, gnmzdeki Alevi dedelerinin kahir ekseriyetinin Kuranda baz ayetlerin eksik olduu kanaatini tadklar tespit edilmitir.8

Kuran Allah, insanlar arasnda ihtilaf- tartmalar dindirmek iin indirmitir ve korumaktadr.

7 8

Fuat Bozkurt, Alevilik ve Trk Kltr Mustafa ztrk, Aleviliin Kuran Tasavvuru, Do. Dr. ukurova niversitesi

lahiyat Fakltesi Tefsir Anabilim Dalndan, Dem Dergi, Yl 2, say 6

phesiz o Zikri (Kuran) biz indirdik biz! Onun koruyucusu da elbette biziz. (15 hicr 9) Sana kitab, ancak ayrla dtkleri eyleri onlara aklaman iin ve iman eden bir topluma doru yolu gsterici ve rahmet olarak indirdik. (16 nahl 64) Hl Kuran dnp anlamaya almyorlar m? Eer o, Allahtan bakas tarafndan (indirilmi) olsayd, mutlaka onda birok eliki bulurlard. (4 nisa 82)

Kuran, anlalmas, zerine dnlmesi iin aklanm ve kolaylatrlm bir dilde yazlmtr. llere okunmaya deil, diri olanlar uyarmak iin inmitir. Apak Kitaba andolsun ki, iyice anlayasnz diye biz, onu Arapa bir Kuran yaptk. (43 zuhruf 2-3) Bu, Rabbinin dosdoru yoludur. phesiz dnp t alacak bir toplum iin yetleri ayr ayr akladk. (6 enam 126) (Ey Muhammed!) Biz Onu (Kuran) senin dilinle kolaylatrdk ki, dnp t alsnlar. (44 duhan 58) (Kuran,) Diri olanlar uyarp korkutmak ve kfirlerin zerine szn hak olmas iin (indirilmitir). (36 yasin 70) Bu, kendisinde phe olmayan kitaptr. Allaha kar gelmekten saknanlar iin yol gstericidir.(2 bakara 2) Gerekten bu Kuran en doru olan yola gtrr ve iyi iler yapan mminler iin byk bir mkfat olduunu ve ahirete inanmayanlar iin elem dolu bir azap hazrladmz mjdeler. (17 isra 9) Bunlar, kitabn ve apak olan Kurann ayetleridir. (15 hicr 1)

Kuran, eksik deildir ve deitirilemez. Bizim sorumlu tutulacamz tek kitap Kurandr. Peygamberin tek ikayeti, Kurann terk edilmi braklmasdr. Kendilerine okunan kitab sana indirmi olmamz onlara yetmedi mi? phesiz bunda inanan bir kavim iin bir rahmet ve bir t vardr. (29 ankebut 51) Rabbinin kelimesi (Kuran) doruluk ve adalet bakmndan tamdr. Onun kelimelerini deitirebilecek yoktur. O, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (6 enam 115)

phesiz bu Kuran, sana ve kavmine bir t ve bir ereftir, ondan hesaba ekileceksiniz. (43 zuhruf 44) Peygamber, Ey Rabbim! Kavmim u Kuran terk edilmi bir ey hline getirdi dedi. (25 furkan 30)

C.4.3

Kurann Batni (Gizli Anlamlardan) Olutuu ddias

Alevi / Bektailer, Kurann yzeysel anlamndan ziyade isel anlamnn nemli olduunu savunurlar. Kurann pek ok ayetinin Snni ve iilerce yanl anlalmakta olduuna inanrlar. Onlarn, sadece yzeysel / zahiri / dsal anlamlarla yetindiklerini, isel / batni anlamlara ulaamadklarn ileri srerler. Nitekim Kur ann yzeysel / zahiri anlamlarnn yannda isel / batni anlamlarnn da olduunu bizzat Kurann kendisi sylemektedir.

Dini sadece ekil olarak gren Snni gelenek ile, sadece z olarak gren Alevi gelenei arasnda dini anlamada iki u nokta olduu bir gerektir. Kuran ise, ne sadece unu yap, bunu yapma emirlerinin arka arkaya sraland bir kitap, ne de ibadetlerin ve ekillerin olmad ve sadece duygularla yaanabilecek bir kitaptr. kisinin bir araya girdii ve z ile eklin, duygu ile ibadetin bir arada olduu bir din algs sunar. Dier konu ise, her ne kadar ze vurgu yapld iddia edilse de, Alevi uygulamalarnda pek ok anlam bile bilinmeyen veya eitli anlamlar yklenen ama Allahn sylemedii ritelin var olduunu da grrz. Ayrntl bilgi iin, badetler blmne baklabilir. Kuran hakkndaki Batni/ isel anlamlar olduu iddiasnda, bu dncenin getirdikleri nemlidir. nsanlarn sylediklerini Allahn sz gibi kabul etmeye, onlar ne derse dorudur anlayna gtrmedii srece sorun iermemektedir. Ayrca, Kurann anlalmaz olduu gibi bir anlaya karrsa bu dnce yanltr. Batni, grnmeyen anlamlar olmas demek, kitapta ok gizli bir din var ve bu inan kefedilmeyi bekliyor deildir. yle olsa, apak bir kitap olmaktan kard Kuran. Ya da, o gizli anlamlara eriemeyen dini anlamam olurdu. Kuran anlayaca dilde eline alan ortalama bir insan ounu anlayabilir. Ancak, daha ok okuyanlar, az okuyanlara gre, Arapa bilenler Arapa bilmeyenlere gre daha ok ey anlayabilirler. Kuran, grnen ve grnmeyen anlamlaryla bir btndr. Mteabih (tek bir anlam olmayabilen) ayetlerden karlacak yorumlarn, Kurandaki muhkem/ak, herkesin anlad, baka yerlere ekilemeyecek ayetlerle elimemesi gerekmektedir. Muhkem ayetlere rnek; ldrmeyin, zinaya yaklamayn, namaz kln gibi.

Batni anlamlara ok nem verdiini iddia eden tasavvuf inannn Kuranda aka anlatlan ibadetler ve inanlarla ilgili yorumlarla eliir nitelikte olabilmektedir. erisinde doru ve yanllarn olduu tasavvuf inancnn Kuranda anlatlan ahlaki ksmn alp (zarar verme, israf etme, iyilik et), bir insana kaytsz artsz balan, ancak onun szlerine uyarsan doru yola gidersin gibi inanlar ve Kuranla elien eitli uygulamalar da kabul etmemeliyiz.

C.4.4

Kuranla ilgili Amacndan Uzaklatran Uygulamalar

Kuran, lkemizde ounluk tarafndan kutsal saylan bir kitaptr. Hatta Araplarda grlmeyen baz davranlar sayg adna lkemizde grlmektedir. rnein, Kuran, bel stnde tutulur ve bel alt hizasnda durmas bir saygszlk olarak genel kabul grr. Evlerde Kuran zel bir kabn iinde, duvara aslr. Kuran okunaca zaman, abdest almak zorunludur gibi sayg saylan davranlar sz konusudur. Kurann anlalmaz olduu ve sadece belli kiilerin anlayabilecei dncesi pek ok kiinin okuma yazma bildii ve Kurann Trke evirisi olduu halde devam etmektedir. Kurann Arapas, biri ldnde arkasndan bir hoca tarafndan hecelerin uzatlarak (tecvid ile) seslendirilmesiyle cenazelerde ve kiinin lmnn arkasndan 7.gnnde, 40. Gnnde ve 1 sene getiinde mevlit ad altnda insanlar toplanmas ve yemek verilmesiyle bir tren halindedir. Bu okunan Kurann lnn ruhuna gnderilerek onun rahat ettirilmesi, gnahlarnn affolmas gibi eyler umulur. Bu mevlit inan, Osmanl zamannda Snniler arasnda yaygn olan bir inan olsa da, Alevi-Snni karan ehir merkezlerinde Alevilerde

de bu gelenek nemli bir adet haline gelmitir. nceki zamanlarda Alevi - Snni arasndaki bu farkn, birbirinden uzak kylerde oturmalar ve Alevi kylerinin Kuran metniyle ok da ilgili olmamas gibi sebepler sralanabilir. Gnmzde ise, Kuran llerin arkasndan ou Alevilerde de Snnilerde de ortak bir gelenektir. Bu gerekliklerle beraber, Aleviler ve Snnilerde ortaklaan bu dncenin Kurandan ne kadar onay ald llmelidir. Alevilerin Snnilemesi mi sz konusu yoksa doru olana doru bir eilim mi var? sorular da tartmaya aktr. Kuran hakkndaki yukardaki uygulamalarn Peygamber zamannda olmadn grrz. Yani, Kuran metinleri, hasrlar zerinde yatan ve yer kltr olan bir Arap toplumunda, yastklarn altna, bazen de namaz klarken okunduu iin secde edilecei srada, secde edilen yere koyulabilmektedir. Yani, bir art niyet ve aalama sz konusu deilse, insann kolayna geliyorsa Kurann illa bel stnde olacak diye bir art yoktur. Bazen Kuran koyduumuz masann seviyesi biraz alak bile olabilir. Kuran alak grmediimiz srece bu tr davranlarda bir mahzur yoktur. Kurana sayg adna, onu kaplar iinde duvarlara asmak, aslnda ok nadir okunduunun da bir gstergesidir. Oysa okunan kitap, duvarda deil, elimizin her an ulaabilecei bir yerde olmaldr. Ayrca, pek ok insann Arapa bilmedii dnlrse, Arapa bilene kadar (ya da bilmiyorsa ve renme imkan yoksa hep) anlad bir dilde evirisini okumas insanlara bilmedii bir dilde okunmasndan daha ok yarar salayacaktr.

Hi kimse kitabn anlalmasn diye yazmaz. Ayn ekilde, Allahn uygulamamz iin indirdii Kuran da, ne insanlar okusun da duygusal moda girsinler ya da arada srada okuyarak cennet iin bir joker kazansnlar diye indirmemitir. Dnn ki, bir ngiliz kitap yazyor. ngilizce bilmeyenler de, onun kitabn okuyor ama sade harflerini okuyorlar. Ancak hibir ey anlamyorlar. Ya da bu Kurana yaplan muamele u rnee benziyor: Hasta doktor gidiyor ve doktor bir reete yazyor. Reetede diyor ki Her gn u kadar egzersiz yapacaksn. u ilac u kadar miktarda ieceksin. unlar yapmamaya dikkat edeceksin, yoksa daha kt olursun. Sonra hasta bu reeteyi alyor ve odasnn bakesine asyor. Onu, ok ssl bir ereveye yerletiriyor. Sonra, yazanlar uzatarak ve duygulanacak ekilde okuyor. Egzersizleri yapmak yerine, 3 kere bacaklar ek, 5 kere kollar yukar aa salla cmlelerini aynen tekrar ederek, doktorun tavsiyesine uymaya ve ifa bulmaya alyor. Hatta okuyup suya fleyip, suyu iip ifa bekliyor. Bu ne kadar tutarl bir davran? te bu rneklerdeki gibi, biz okuyup t almak ve uygulamak iin bize verilen hayatn reetesine sayg adna bunlar yaparken, en nemli eyi yapmyoruz. Onu anlamak iin deil, anlamamak iin okuyoruz. ifay bu uygulamalarda aryoruz. Oysa insanlara ifa, Allahn verdii tleri okuyarak, anlayarak ve uygulayarak olacaktr. Allah Kuranla ne yaplmas gerektiini bizzat yle aklyor: Andolsun biz, Kuran dnp t almak iin kolaylatrdk. Var m dnp t alan? (54 kamer 22)

Dier uygulama olan llere Kuran okunmas ise, Peygamber zamannda olmayan bir uygulamadr. Peygamberden yllar sonra ortaya km bir gelenektir. llere elbette dua edilebilir. Ancak, anlalp uygulanmaynca dirilere bile faydas olmayan bir davrann, llere ne faydas olabilir? Ayetlerde yazanlar unu yap, bunu yapma, bak dalara Allah ne muhteem yaratm gibi pek ok cmleyi duyamayacak ve uygulayamayacak olmasn dnrsek onlara ne gibi bir faydas olaca konusu tartlr. nsanlar olmas gerekeni yapmaynca, pek ok anlam olmayan ve amacndan saptrlm davran sayg adna tretilebilmektedir. Bir sre sonra da, gnmzde olduu gibi, sanki Allahn istediinin Kitabn anlalmamas ve yukarda saylan baz davranlar sergilemeleri gibi bir kabul iine girilmektedir. Bu byle anlalnca da, pek ok Snni, daha kkten rendii ezbere sure ve dualar okuyarak stnlk kazanrken, pek ok Alevi bireylerinin byle bir gemii olmadndan toplumda bir Aleviler dinden uzak insanlar, nk daha Arapa ksa sureleri bilmiyorlar anlayna dnmektedir. Oysa Allahn istedii ezbere okumak yada ok iyi Arapa sureleri sralamaktan ziyade Kuran anlamak ve Allahn szlerini uygulamalardr. Alevilerin de Snnilerin de bu konuda Allahn emirlerine ve syledikleri amaca uymalar gerekmektedir. nk ne Alevi olmak, ne Snni olmak doruda olmak iin yeterlidir. Nasl bir ortamda doarsak doalm, oradaki doru ve yanllar objektif deerlendirdiimizde doruya eriebiliriz.

C.4.5

Kurann erii ve Mesajlara Bak As

Kurann indii dnemle ilgili ve gnmze dair hibir ilevsellii bulunmayan ayetlerin toplam Kurann nemli bir blmn meydana getirmektedir. Hz. Muhammed ve ashabnn yaad ve bir daha benzerlerinin dahi yaanmasna olanak bulunmayan bir sr tarihsel olay Kuran da uzun uzadya anlatlmaktadr. Bu gibi iddialar gerekten uzaktr. nk Kurann yaklak 1/3 , gemi Peygamberler ve kavimlerinin yaad ve mesaj almamz gereken kssalarla doludur. Geri kalan 1/3 Allahn yaratma gcn, nimetlerini, dnyay ve yeryznde yarattklarnn hatrlatlmasn ve d ierir. Geri kalan belki 1/3 nde ise, Peygamberin yaad olaylar zerine inen ve cevap veren ayetler ile, unu yapn, bunu yapmayn gibi emirlerden oluur. Zaten, Kuran okuyan birisi bunlar aka grecektir. Nasl ki, brahim Peygamber zamanndaki yaanm bir olay bile bize anlatarak mesaj karmamz isteyen Allahsa, ayn ekilde, Muhammed Peygamber zamannda yaanan bir olay anlatarak mesaj anlamamz isteyen de Allahtr. Eer Kuranda anlatlan olaylara onlar eski zamanda oldu, biz o zaman ve artlarda deiliz ve bu anlatlanlarn bizimle ilgisi yok denirse, yanl yaparz. nk Kurana eskilerin masallar, hikayeleri muamelesi yapan Peygambere inanmayanlar da aynsn demilerdi. Onlara Rabbiniz ne indirdi? denildii zaman, ncekilerin masallar dediler. (16 nahl 24) (Bu Kuran, bakalarndan) yazp ald ncekilere ait efsanelerdir. Bunlar ona sabah akam okunmaktadr dediler. (25 furkan 5) Mesela, Allah Yahudilere u uyarda bulunur:

Siz Kitab (Tevrat) okuyup durduunuz hlde, kendinizi unutup bakalarna iyilii mi emrediyorsunuz? (Yaptnzn irkinliini) anlamyor musunuz? (2 bakara 44) Buradaki mesaj aktr ki, insanlarn dierlerine iyilii emredip, kendisini unutmas, szlerine kendisinin uymamas eletiriliyor. Eer bu ayet iin, Yahudiler iin indi dersek ne kadar doru bir ey yapm oluruz? O zaman, gemiteki hikayeleri anlatmak iin inmi gibi, tm kitaba eskilerin masallar muamelesi yapm oluruz.. Eer zerimize de alnmayacaksak, Yahudilerle ilgili ayetler, Yahudilere inmitir. Hrsitiyanlarla ilgili ayetler Hristiyanlara seslenir. Peygamber zamanndaki olaylar da bize srf bilgimiz olsun diye bize gnderilmitir sanki. Austos bceiyle Karnca hikayesinin Austos bcei geen yerleri Austos Bceine, Karncayla ilgili ksmlar da Karncalar okusun diye yazlmtr dersek ayn mantk olacaktr. bu kadar trajikomik bir hale dnmektedir. Austos Bcei ve Karnca ve hikayesinde onlarn gereklii vardr. Ancak bu hikayede verilen mesaj insanlaradr. Ayn ekilde, Kuranda eletirilen tm kavimler ve eletirilen gruplara yaplan uyarlar stmze alnmalyz. Bu anlatlanlar, bizim zamanmzda ve bize mesaj vermek iindir. Eer biz de, Austos Bcei gibi tembellik edersek, onun gibi davranm oluruz. Ayn ekilde, eer insanlara t veriyor ama buna kendimiz uymuyorsak, Bakara suresinin yukardaki ayetine muhatabzdr.

C.4.6

Kuran Dndaki Kaynaklar

Alevi / Bektai yolunun en nemli kaynaklar ozanlarn nefesleri / deyileridir. Alevi / Bektailer yazl kaynak brakmamak hususunda hassas davranmaya almlardr. nk bunlar bir zamanlar su unsuru olarak Alevilerin aleyhinde kullanlmak istenmitir. te bu nedenle Alevi / Bektai yolu daha ziyade szl kaynaklara sahiptir. Alevilerin Din Konusunda Kaynaklar 1. eyh Safi ve mam Cafer buyruklar, 2. Hac Bekta Velinin Makalat ve dier eserleri 3. Velayetname ve Menakbnameler, 4. Alevi / Bektai yolunun en temel ibadet biimi olan cemlerde okunan ve kutsal szler olarak kabul edilen nutuk, nefes ve glbanklar, 5. Alevi / Bektailerin ulu kabul ettii ozanlarn yazdklar / syledikleri iirler, 6. slam ve Trk tarihi ile ilgili bilimsel ve nesnel yaptlar, 7. Hz. Muhammed ve ehlibeytin kimi szleri. Fuat Bozkurt, Kuran dnda uyduklar belirtilen eserleri yukarda sralamtr. Yukardaki kaynaklar, Alevi halkn ne kadar balayc grd tartmal bir konudur. nk szl ve geleneksel tarzda ilerleyen kltr, yukardaki saylan yazl kaynaklarn da ancak bir ksmn alm ve bir karma oluturmutur. mam Caferin buyruklarna Anadolu Alevilerinin uyma iddias da tartlr. nk Anadolu Alevileri, Caferilerden ok farkl bir yol izlemektedirler. mam Caferin hangi szn hangi kaynaktan bulup, ounluu krda yaayan halka aktaracaklar da gerei ortaya koyabilir. Alevilerde bir kaynak olmamasna ramen, pek ok kaynaktan alnan, esinlenilen, etkilenilen durumlar sz konusudur. Yukarda saylan kaynaklardan herhangi birini tamamen kabul edildiini syleyemeyiz.

Kurann penceresinden bakarsak, Kuran dndaki sz ve kaynaklara bak amz, Kuranla elimedii srece kabul edilmelidir. Bununla birlikte, kim sylerse sylesin, kimin syledii iddia edilirse edilsin, Kuranla elien bir sz, din adna kabul edilmemelidir. Atalar byle yapm, devam ettirmi de olabilir. Ancak, bize den, objektif bir biimde deerlendirmek ve sorumlu tutulacamz tek kitap olan Kuranla doruluunu sorgulamaktr. nk dnyada din adna binlerce sz ve uygulama uydurulmutur. Kim hangi toplumda domusa, o toplumdaki inan ve gelenekleri benimsemektedir. Oysa insanlara den nerede doarsa dosun, iinde bulunduu inanta doru ve yanllar objektif bir biimde grebilmesi ve doruya uymasdr. Kuranda biz byle grdk, dorusu bu diyenler knanmtr (bkz. 2bakara 170). Bu ilkeler ister Snni, ister Alevi, ister Hristiyan olsun herkes iin geerlidir. nk Kurana gre, Mslman doruyu aratrp bulandr (72 cin 14).

C.4.7

Hadisler

slamn kutsal kitab ve en temel kayna olan Kuran konusunda bile Mslmanlar arasnda bu denli derin gr ayrlklar bulunurken peygamberin hadisleri ile ilgili ok daha derin ayrlklarn bulunmas yadsnacak bir ey olmasa gerek. Fuat Bozkurtun Kuran hakkndaki bu yorumlar doru deildir. Kuran hakkndaki ayrlklar, herkesin kendi geleneini veya bildii dini szleri, bazen uydurmalar Kurana onaylatma abasndan domaktadr. Objektif bir biimde ve nyarglardan kurtulup

okunacak Kuran, insanlar arasndaki ayrlklar bitirecektir. Ancak ne zaman ki, herkesin kendi iinde yetitii ortam dorulama abas olursa, o zaman ayrlklar bitmeyecektir. Kuran, ihtilaf ve tartmalara bir cevap getirme amacndadr. Daha fazla ayrlk ve ihtilaf karma abasnda deildir. Sana kitab, ancak ayrla dtkleri eyleri (ihtilaf ettikleri eyleri) onlara aklaman iin ve iman eden bir topluma doru yolu gsterici ve rahmet olarak indirdik. (16 nahl 64)

Kuran ve hadisleri yazan kiilerin ayn zamanda ve ayn kiilerce yazld gibi bir alg sz konusudur. Kuran, Peygamber zamannda kaleme alnm, kayt altnda tutulmutur. Bu nedenle, herhangi bir saptrma sz konusu olamaz. Bu var olan yazl metinlerin kitaplatrlmas ve birletirilmesinin ise Ebu Bekir zamannda yapld rivayet edilir. Ancak, hadislerin (Peygamberin szlerinin) yazlmasna, Peygamber zamannda yazlmasna izin verilmemi, Kuran yeter denilmitir. Ardndan halifelie geen Ebu bekir ve mer zamannda da hadis yazmna sert bir ekilde kar kldn reniyoruz. Peygamberin lmnn ardndan 1-2 asr getiinde ve etrafta yzlerce Peygamber dedi ki ile balayan szler oalnca, uydurmalardan kurtarp, Peygambere ait szleri karlar iin kullanmak isteyenlere kar kayt altna alnmaya balanan kaynaklardr hadis kaynaklar. Peygambere ait olduu iddia edilen szlerin bu kadar oalmasnn altnda pek ok sebep olabilir. Bir kii, karsna istediini yaptramyordur. Kendi szne uyulmak zorunda deil, ancak Peygamber dedi ki, kocana itaat edeceksin dediinde, kars uymak zorunda hisseder. Siyasi olarak, karklklarn balad Osman dneminden sonra, siyasi blnmeler oalmt. Kendi gruplarna ve

siyasi grlerine insan toplamak ve dncelerini etkili klabilmek iin, Peygamber dedi ki, Muaviyeyi destekleyin o cennetliktir. Kim ona kar karsa, dinden kmtr gibi szler uydurmu. Tabi, muhalifler de kendilerinde szler uydurmulardr. Bunun gibi, kendi grlerini ve inanlarn desteklemek ve insanlar etkilemek ve kabul ettirmek iin Peygamber dedi ki gibi szler uydurulmutur. Buhari gibi kiiler, Hicri 2. Yzylda 600 bin hadisten uydurma hadisleri eleyerek, on binlere indirdiini anlatr. Bu o zamandaki, hadis uydurmaclnn nemli kantlarndandr. Elbette, Buhari ve Mslim gibi kaynaklarda yazanlarn da doruluu ancak, Kuranla kyaslanarak bulunabilir. Buharinin kabul ettii pek ok hadisi, Mslim sahih kabul etmemi ve kitabna almamtr. Ayn ekilde, Buhari de, Mslimin kabul ettii pek ok hadisi sahih kabul edip almamtr. Hatta, Hanefi mezhebinin kitab kabul edilen Buhari ile Hanefi mezhebinin kurucusu kabul edilen Ebu Hanife arasnda ciddi dini ekimeler olduunu ve Buharinin onu dinsiz ilan ettiini de yine kaynaklardan reniyoruz. Her ne kadar bu kitaplar sahih hadisleri toplama giriimi olsa da, mevcut iktidar ve sosyal yapda veya daha sonradan da karm olabilir, pek ok uydurma ve iftira da eklenmitir. Hadisler, Peygamberin syledii iddia edilen szlerdir. Bu konuda pek ok ayrlklar ve eliiler de sz konusudur. Bu szlerin doruluunu ancak Kuranla denetleyerek bulabiliriz. Kuranla eliiyorsa bu konuda, Kuranda anlatlan Muhammed Peygamber Kuranla elien sz sylemez. Alevi / Bektailer de kimi hadisleri (ki bunlar daha ziyade Hazreti Alinin imametini iaret eden ve onu yceltici hadislerdir) sahip olduklar inanlar kaynaklandrmak balamnda kullanmaktadrlar. Fuat Bozkurt

Hz. Ali hakkndaki hadislerin Kuranla denetlenmesi, Hz. Ali ile ilgili rivayetler blmnde yapld. Aliyi yceltmek adna uydurulan hadislerin Kuranla elitii Alinin Allah gibi haa yceltildii ksmlar Peygamberin hadisleri diye iddia edilse de kabul etmek mmkn deildir. nk Muhammed Peygamber ve Ali, Kuran yaamak ve anlatmak iin yaadlar. Arkalarndan gelenlerin uydurmalar adna, onlarn asl mcadelelerini grmezden gelmek doru deildir.

Hadislerin Alevilikte ve Kuranda Yeri Fakat Kurann genel yapsna aykr olmayan ve ahlaki bir takm tler ve tarihsel bilgiler ieren hadislerin elbette ki slam kltr ve tarihi asndan ok nemli bir yeri vardr Kald ki byk ounluu Snni ve ii muhaddisler tarafndan derlenen hadislerin Alevi / Bektailer iin tarihsel bilgi olmann tesinde hkm / kural koyucu ve itikadi esas tayin edici bir ilevi yoktur. Fuat Bozkurt Burada ok doru bir kaynak tespiti yapan Fuat Bozkurt, hadislerin dinde hkm koyma yani dinde inan hususunda yeni bir ey getirme gibi bir ilevi sz konusu olmamaldr. Ayn ekilde, dinle ilgili dier kitaplarla ilgili de ayn ilke geerlidir. nan olarak Kuranla elimemesi ve dinde ek hkm koyma (dinde Allahn koyduu iddia edilen yeni bir emir) gibi bir ilevleri sz konusu olamaz. Doru sz kim sylerse sylesin, dorudur. Yanl isterse ok sevilen, saylan birisi sylesin, yanltr. Bize den, kiilere deil, dorulara uymaktr. Hac Bektan Kuranla uyumlu szlerini doru kabul ederiz, Kuranla uymayan szlerini almaz, uygulamayz. Ayn ekilde, Hz. Ali hakknda sylenen hadislerden, Kuranla uyan doru kabul eder, uymayan elieni doru kabul etmeyiz. Tevazu sahibi olun szn ister Ali,

ister Veli ister Hac Bekta Veli sylesin, bu zaten Allahn bir emridir. Syleyen kii de, bize Allahn bir emrini hatrlatm olur sadece. Hz. Muhammed hakknda, O syledi diyerek pek ok rivayet ortadadr. Bazlar aklla, ahlakla uyumayacak niteliktedir. Ayn ekilde, Hz. Ali ile ilgili de pek ok hadis (sz) uydurulmutur, onun sylediine dair. Ancak, bize den tm bu rivayetleri akl- ahlak ve en nemlisi Kuran szgecinden geirerek, doruluklar hakknda fikir sahibi olmaktr.

C.4.8

Alevilikte Dedeler/ Babalarn Yeri

Dede ve baba tabiri, Snnilikteki imam gibi saylabilir. Dini tren olan cemi ynetir, birbiriyle kavgal ve ks olan insanlar bartrr. Her kyn bir ya da iki dedesi olur. Baz yrelerde, dede diye seslenilirken, baz yrelerde bu kiilere baba denir. Alevilik hakknda deyileri bilen ve cemde sohbet edecek dzeyde birisidir genellikle. Sorulan sorulara cevap verir, bavuru yeridir, toplumdan dlama ve toplulua dahil etmeyi idare eden kiidir. Ceme balarken eli plen kiidir. Babalk veya dedelik, babadan oula geer. Kken olarak, Trkmenlerle evlenen Ali soyuyla evlenmeyle oluan kiilerden olumasna ramen (bir eit seyitlik), daha sonralar, bulunduu kyde doan ihtiyatan ve dedelik grevini yapabilecek kiiler olarak grlmlerdir. Trkmen beylerinin ehlibeyte mensup kiilerle evlenmeleri sonucu Hazreti Ali soyu ile Trkler arasnda akrabalk olumutur. Alevi dede / babalar da bu olayn sonucu olarak seyyid kabul edilmektedir. Bu dede / babalarn kurduklar inan merkezlerine de ocak denilmektedir.

Emevi ve Abbasi zulmnden kaan Hz. Ali soylular Trk Beylerine snrlar. Trkler ile evlenen seyyid ve seyidelerden olan ocuklardan yetkin olanlar kendi adlar ve haneleri etrafnda, Trklerdeki ocak kltnn bir yansmas ve devam olarak; eyh, baba ve dede sanyla, seyyid oca ekoln yaratmlardr. Dede ve babalar, kaynaklar szl olan Alevilikte nemli bir yere sahiptir. Daha ok krsal alanlarda olduundan dolay, topluluun iinde kabul edilmek ve dlanmak ok nemli bir konudur. Bunun kontrol de dede/baba sayesindedir. Ayrca, dede/babann verdii kararlar ve din hakknda anlatt hikaye ve dini sylemler, halk tarafndan benimsenmektedir. Birbirinden uzaklaan yrelerde Alevilik eitleri ve dede/babalarn syledikleri de, yazl bir kaynak olmadndan deiebilmektedir. Kimi dedeler/babalar, ok ak grl olabilirken, sorulara ve itirazlara cevap verirken; kimi yrelerde, dedeyle konumak, hatta soru sormak herkesin harc deildir. Dede/baba ne derse, Allahn dedii gibi anlalr ve itiraz etmeye kimsenin hakk olmaz, eer itiraz eden olursa, Allahn dinine itiraz edilmi gibi kabul edilir. Dedeler/babalar hakknda arkalarndan onlarca insanst olduklarna dair hikayeler anlatlr. Allah katnda yksek bir mevkisi olduuna inanlr. Onlarn nnde dier insanlara nazaran daha bir sayg gsterilir. Hatta bazen, len dede/babann olu 20li yalarda olsa bile, dedelie o getirilir. Yaa ok byk olanlar bile, onu elini perler. Trk kltrnde, yaa byk ve saygn insanlarn eli plrken, burada tasavvuftan etkilenilen bir uygulama sz konusudur. Her yrede ayn olmamakla birlikte, dede/baba iin ky kendi ierisinde, o dedeye bal olanlar arasnda, cem yaptrmas iin, belli bir para toplanr. Bu, 15 gn iin milyarlar bile bulabilir.

Tarihi, corafi, siyasi gibi pek ok sebebin oluturduu ve gelenee dntrd bu anlayta, ayn zamanda slama sonradan eklenmi ve Alevilie de Snnilie de bulam uygulamalar sz konusudur. nsanlarn kusursuz grlmemesi, szlerinin sorgulanmas gerekir. Herkesin, Kuran anlayaca bir dilde okumas ve insanlarn din hakknda bir ey syleyecekleri zaman Kurana dayandrmalar ve Kuranla elimemesi gerekmektedir. Dedelerin/Babalarn, insanst gleri olduu iddias ve hastalklar bir dokunula iyiletirmesi gibi olaanst olaylar atfedilmesi yanltr. nk, Kurana gre, Muhammed Peygamberin bile byle mucizeleri yoktur. Ona (peygambere) Rabbinden bir mucize indirilse ya! diyorlar. De ki: Gayb ancak Allahndr. Bekleyin, phesiz ben de sizinle birlikte bekleyenlerdenim! (10 yunus 20) Dediler ki: Ona Rabbinden mucizeler indirilseydi ya! De ki: Mucizeler ancak Allah katndadr ve ben ancak apak bir uyarcym. (29 ankebut 50) Kendilerine okunan kitab sana indirmi olmamz onlara yetmedi mi? phesiz bunda inanan bir kavim iin bir rahmet ve bir t vardr. (29 ankebut 51) Bizi, (Kureyin istedii) mucizeleri gndermekten, ancak, ncekilerin onlar yalanlam olmas alkoydu. (Nitekim) Semd kavmine o dii deveyi ak bir mucize olarak verdik de onlar bu yzden zalim oldular. Oysa biz mucizeleri srf korkutmak iin gndeririz. (17 isra 59)

Grld zere, Muhammed Peygambere Kuran dnda mucize verilmemitir. Dier insanlara mucizeler yaktrmak, havada uurmak, karada karmak, bir eliyle hastalklar iyiletirme gibi iddialar doru deildir. Bir delili yoktur. Eer doruysa, insanlardan

para almaya ihtiya duymaz, herkes her hastal iin ona giderdi. Bylece doktorlara da gerek kalmazd. nsanlarn nderi Muhammed Peygamber ve onu izleyen Aliyi stn yapan ey, drst-doru bir yaam srdrmeleri ve iyilik iin yarmalar, Kuran okuyup anlamalar olmutur. Biz de, onlar gibi olmaya almalyz.

C.4.9

Hac Bekta- Veli ve retileri

Hac Bekta Veli, 1200 l yllarda yaamtr. Yesevi tarikatndan olduu sylenmektedir. Hac Bekta Veli, kendisine uyanlarla birlikte bir dergah kurar ve burada retilerini yayar. lmnden yllar sonra, 14. yzylda onun retileri yazya geirilir ve sistemletirilerek bir tarikat oluturulur. Makalat ve Velayetname eseleri Hac Bektaa atfedilen kitaplardr. Aleviler kendilerini Hac Bekta ile zdeletirseler de, Hac Bekta Snniliin bir kolu olan tarikatilii savunur.Tarikatilik ise, Aleviliin uygulamalaryla paralel deildir. Ayrca, Aleviler ekilsel ibadetlere uymazken, Hac Bekta ekilsel ibadetlerin de zorunlu olduunu anlatr. Bununla birlikte, eserlerinde ve retilerinde vahdeti vcut dncesi de vardr. Bunun Kuran ile elitii noktalar Vahdeti Vcut blmnde yaptm. En nemli ve mehur szlerinden birisi, Eline, beline, diline sahip ol szdr. Burada, bu mehur szn uyumlu olduu ayetler sralanacaktr. Ayrca, Hac Bekta Veli denince akla gelen Makalat eserinden 4 Kap, 40 Makam ncelenecektir.

C.4.9.a ELNE, BELNE, DLNE SAHP OL Bu sz, Alevilerin slogan ve Alevilii anlatt dnlen ve Hac Bektan syledii rivayet edilen bir szdr. Bu sz ok nemlidir ve Kuranda anlatlan slam da bunlar anlatr zaten. Eer insan bu ne sahip olabilirse zaten, tm davranlarnda sorumlu davranm olacaktr. Bu sze uymak, Kurana uymak demektir. Hangi din, mezhepten olursa olsun bu evrensel ahlak lsne uymaldr. Elle yaptklarmza dikkat etmeliyiz. Geim endiesi ile ocuklarnzn canna kymayn. Biz, onlarn da sizin de rzknz veririz. Onlar ldrmek gerekten byk bir sutur. (17 isra 31) Eli sk olma; bsbtn eli ak da olma. Sonra knanr, (kaybettiklerinin) hasretini eker durursun. Rabbin rzk dilediine bol verir, dilediine daraltr. phesiz ki O, kullarndan haberdardr, (onlar) ok iyi grr. (17 isra 29-30) Yetimin malna, rtne erinceye kadar, ancak en gzel bir niyetle yaklan. Verdiiniz sz de yerine getirin. nk verilen sz, sorumluluu gerektirir. (17 isra 34) ltnz zaman tastamam ln ve doru terazi ile tartn. Bu, hem daha iyidir hem de neticesi bakmndan daha gzeldir. (17 isra 35) Aranzda birbirinizin mallarn haksz yere yemeyin. nsanlarn mallarndan bir ksmn bile bile gnaha girerek yemek iin onlar hkimlere (rvet olarak) vermeyin. (2 bakara 188)

Beline sahip ol, yani iffetini koru ve zina yapma demektedir: Zinaya yaklamayn. Zira o, bir hayszlktr ve ok kt bir yoldur.(17 isra 32) Evlenmeye gleri yetmeyenler (imkan bulamayanlar) , Allah kendilerini ltfuyla zengin edinceye kadar iffetlerini korusunlar. (24 nur 33)

Dil ile sylediklerimize sahip olmalyz. Yani, yalan sylememeli, iftira atmamal, verdiimiz szlerde durmalyz. Kullarma syle: (nsanlara kar) en gzel sz sylesinler. nk eytan aralarn bozar. nk eytan insann apak bir dmandr. (17 sra 53) Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana babanza da iyi davranmanz kesin bir ekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yannda yalanrsa, kendilerine of! bile deme; onlar azarlama; ikisine de gzel sz syle. Onlar esirgeyerek alakgnlllkle zerlerine kanat ger ve: Rabbim! Kklmde onlar beni nasl yetitirmilerse, imdi de sen onlara (yle) rahmet et! diyerek dua et. (17 isra 23-24) Ey iman edenler! Yapmayacanz eyleri niin sylyorsunuz? Yapmayacanz eyleri sylemeniz, Allah katnda byk gazap gerektiren bir itir. (61 saf 2-3) Korku gidince de ganimete kar ar dknlk gstererek sizi keskin dillerle incitirler. te onlar iman etmediler. Allah da onlarn amellerini boa kard. Bu, Allaha kolaydr. (33 ahzab 19)

Kim bir hata iler veya bir gnah kazanr da sonra onu bir susuzun zerine atarsa, phesiz iftira etmi, apak bir gnah yklenmi olur. (4 nisa 112) ffetli ve (haklarnda uydurulan ktlklerden) habersiz mmin kadnlara zina isnat edenler, gerekten dnya ve ahirette lnetlenmilerdir. lemi olduklar gnahtan dolay dillerinin, ellerinin ve ayaklarnn kendi aleyhlerine ahitlik edecekleri gnde onlara ok byk bir azap vardr. (24 nur 23-24) Verdiiniz sz de yerine getirin. nk verilen sz, sorumluluu gerektirir. (17 isra 34)

Ayrca, Allah hakknda bir ey sylerken de, en az insanlara iftira atmak kadar dikkat etmeliyiz. Allah ve yapacaklar hakknda, Kurana dayanmayan bir eyler sylememeli, inanmamalyz. Bir de dediler ki: Bize ate, sayl birka gnden baka asla dokunmayacaktr. Sen onlara de ki: Siz bunun iin Allahtan sz m aldnz? -Eer byle ise, Allah verdii szden dnmez-. Yoksa siz Allaha kar bilemeyeceiniz eyleri mi sylyorsunuz? (2 bakara 80) De ki: Allahn size indirdii; sizin de, bir ksmn hell, bir ksmn haram kldnz rzklar hakknda ne dersiniz? De ki: Bunun iin Allah m size izin verdi, yoksa Allaha iftira m ediyorsunuz? ( 10 yunus 59) Allaha kar yalan uyduran veya kendine bir ey vahyedilmemiken, Bana vahyolundu diyen, ya da Allahn indirdiinin benzerini ben de indireceim diye laf eden kimseden

daha zalim kimdir? Zalimlerin iddetli lm sanclar iinde rpnd; meleklerin, ellerini uzatm, Haydi canlarnz kurtarn! Allaha kar doru olmayan sylediiniz ve Onun ayetlerinden kibirlenerek yz evirdiiniz iin bugn aalayc azap ile cezalandrlacaksnz diyecekleri zaman hllerini bir grsen! (6 enam 93) Yahudiler, Uzeyr Allah'n oludur, dediler. Hristiyanlar da, Mesh (sa) Allah'n oludur dediler. Bu onlarn azlaryla geveledikleri szlerdir. (Szlerini) daha nce kfir olmu kimselerin szlerine benzetiyorlar. Allah onlar kahretsin! Nasl da (haktan batla) dndrlyorlar! (9 tevbe 30)

O (iyiler), Allah ile beraber baka bir ilha kulluk etmeyen, haksz yere, Allahn haram kld cana kymayan ve zina etmeyen kimselerdir. Kim bunlar yaparsa ar azaba urar. ( 25 furkan 68) Ey Peygamber! Mmin kadnlar, Allaha hibir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, ocuklarn ldrmemek, elleriyle ayaklar arasnda bir iftira uydurup getirmemek, hibir iyi ite sana kar gelmemek konusunda sana biat etmek zere geldikleri zaman, biatlarn kabul et ve onlar iin Allahtan balama dile. phesiz Allah, ok balayandr, ok merhamet edendir. (60 mmtehne 12)

C.4.9.b MAKALAT 40 KAPI

Anadolu Alevilerini etkiledii dnlen Hac Bektan Makalatnda geen 4 kap 40 makamn Kurana gre olumlu ve olumsuz ynlerini incelenecek. Ancak, bu 40 kap, farkl kaynaklarda farkl maddeler ierebilmektedir. Mevcut bir tanesi incelenecektir. eriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat kaplardr. Hac Bektan Makalatnda, 4 kap ve 40 makam olduu konusunda hemfikir olunduu halde, iindeki 40 makamn maddeleri pek ok yerde farkllk gsteriyor. Bu sebeple, bir yerde grdnz, duyduunuz baz maddeler burada olmayabilir. Bu farkllklara ramen, elimizdeki maddeleri Kuranla uyumlu ayetlerini yanna yazdk. Bu kaplar ad altnda, gzel ahlaki zellikler saylmtr. Bunun yan sra aralarna islamla uyumayacak maddeler eklenmitir. Baz Kuranla elienler de krmzyla belirtilipp, elitii ayetler yazld. ERAT eriat kaps dier kaplar gibi 10 makamdan olumaktadr. Bu 10 makam Kuranla uyumludur. Aada, 10 makam ve yannda uyumlu olduu ayetler verilmitir. Kuranla elien bir durum sz konusu deildir. 8. Maddeye de gereken aklama yaplmtr. 1. Tanr ya inanmak, Kim tattan (yanl inanlardan) vazgeip Allaha inanrsa, kopmak bilmeyen sapasalam bir kulpa yapmtr. (2bakara 256) 2. Tanr elisi (peygamber) ni tanmak, Kim Peygambere itaat ederse Allaha itaat etmi olur; yz evirenlere gelince; Biz seni onlara bekilik yapman iin gndermedik.(4nisa 80)

3. Bilim renmek, Siz hi aklnz kullanmaz msnz? (2bakara 44) Yine de akllanmayacak msnz? (27saffat 138) Hala

aklnz

kullanmayacak

msnz?

(11hud

151)

4. Balayc olmak ( ihsan), Onlara mkafat vardr Onlar fkelendikleri zaman, affederler. (42 ura 37) 5. Evlenmek, Sizden bekar olanlarndan durumu uygun olanlar evlendirin. Eer bunlar yoksul iseler, Allah onlar ltfuyla zenginletirir. Allah, ltfu geni olandr, hakkyla bilendir. (24 nur 32) 6. Helal yemek ve giyinmek, Size rzk olarak verdiimiz eylerin temiz ve helal olanlarndan yiyin(20 taha 81) Sizi scaktan koruyacak elbiseler.. verdi. Bylece Allah, mslman olasnz diye zerinizde olan nimetini tamamlyor.(16 nahl 81) 7. Toplumdan kopmamak, Bunlar, Allah'a ve ahiret gnne iman eder, maruf olan emreder, ktlkten olandan sakndrr ve hayrlarda yarrlar. te bunlar salih olanlardandr. (3 ali mran 114) Peygamber, arlarda dolaacak kadar halkn iindeydi. (25 furkan 7) 8. Sevme ve acma duygularna sahip olmak, Gerek u ki, Allah adaleti ve iyilik yapmay emreder. (16 nahl 90) Adalet ve iyilik emredilir. Hereye ve herkese sevgi, Allahn anlatt dinde sz konusu deildir. Ktlklere kar nefret, iyiliklere kar sevgi emredilir. Acmaktan ziyade, ihtiyac olana yardm emredilir. Allah bile, sevmesini ve sevmemesini baz zelliklere balamtr. Allah hakknda bir yere dayanmayan szler eden ve yalan szleriyle mcadele edenlere kar inananlarn yannda bir sevgi deil, tam tersi bir fke kayna olduu belirtilmitir.

"nsanlara yanan evirip (byklenme) ve bbrlenmi olarak

yeryznde yrme. nk Allah, byklk taslayp bbrleneni sevmez." (31 lokman 18) "Eer inananlardan iki grup birbirleriyle savarlarsa aralarn dzeltin. Eer biri tekine kar haddi aarsa, Allahn buyruuna dnnceye kadar haddi aan tarafa kar savan. Eer (Allahn emrine) dnerse, artk aralarn adaletle dzeltin ve (onlara) adaletli davrann. nk Allah, adaletli davrananlar sever." (49 hucurat 9) "Ki onlar, Allah'n ayetleri konusunda kendilerine gelmi bir delil bulunmakszn mcadele edip dururlar. (Bu,) Allah katnda da, iman edenler katnda da byk bir fke (sebebi)dir. te Allah, her mtekebbir zorbann kalbini byle mhrler." (40 mmin 35) Sevgi ve acma duygular, iyilik yapmak iin birer sebeptir. Allah, fakirlere ve maddi skntda olanlara maddi yardm yapmay emretmitir. Sana neyi infak edeceklerini sorarlar. De ki: "Hayr olarak infak edeceiniz ey, anne-babaya, yaknlara, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmadr. Hayr olarak her ne yaparsanz, Allah onu phesiz bilir." (2/215) ocukluktan beri bizi byten anne babaya kar azarlamamay tleyen Allah, onlarn emeine sayg duymakta ve acmaktadr. (17 isra 23) 9. Haksz kazantan saknmak, Faiz yiyenler, ancak eytann arpt kimsenin kalkt gibi kalkarlar. Bu, onlarn, Alveri de faiz gibidir demelerinden dolaydr. Oysa Allah, alverii helal, faizi haram klmtr. (2 bakara 275) Yaptklarna bir karlk ve Allahtan caydrc bir unsur olmak zere hrsz erkek ile hrsz kadnn hrszlk yapmasn engelleyin,

nn kesin. Allah, mutlak g sahibidir, hkm ve hikmet sahibidir. (5maide 38) Ey iman edenler! Mallarnz aranzda haksz yollarla yemeyin. Ancak karlkl rza ile yaplan ticaretle olursa baka. Kendinizi helak etmeyin. phesiz Allah, size kar ok merhametlidir. (4 nisa 29) 10. nsanlar iyilie ynlendirmek, ktlkten sakndrmak. Sizden, hayra aran, iyilii emreden ve ktlkten men eden bir topluluk bulunsun. te kurtulua erenler onlardr. (3 ali mran 104) Mmin erkekler ve mmin kadnlar birbirlerinin dostlardr. yilii emreder, ktlkten alkoyarlar. Namaz dosdoru klar, zekat verirler. Allaha ve Resulne itaat ederler. te bunlara Allah merhamet edecektir. phesiz Allah mutlak g sahibidir, hkm ve hikmet sahibidir. (9 tevbe 71)

TARKAT kinci kap tarikat kapsdr. eriat kapsnda yer alan kitlesellik, Tarikat kapsnda bireysellie dnr. Tarikat kapsnda bulunan 10 makam da unlardr: 1. Pirden el alp, tevbe etmek, Kuranda tevbe Allaha yaplr. Tevbenin geerli olma art, ayetlerde bildirildii zere, hatada srar etmemek, hatadan dnmek ve dzeltici, Salih iler yapmaktr. Grld zere, tevbe yalnz Allaha yaplr:

Ey bizim Rabbimiz, hem bizim ikimizi yalnz senin iin boyun een mslmanlar kl, hem de soyumuzdan yalnz senin iin boyun een mslman bir mmet meydana getir ve bize ibadetimizin yollarn gster, tevbemize rahmetle bakver. Hi phesiz Tevbeleri kabul eden sensin, Merhametli olan sensin. (2 bakara 128) Bununla beraber, phe yok ki ben, tevbe eden, iman edip salih amel ileyen, sonra da hak yolda sebat gsteren kimse iin ok balaycym. (20 taha 82) Yine onlar, irkin bir i yaptklar, yahut nefislerine zulmettikleri zaman Allah hatrlayp hemen gnahlarnn balanmasn isteyenler -ki Allahtan baka gnahlar kim balar- ve bile bile iledikleri (gnah) zerinde srar etmeyenlerdir. (3 ali mran 135) Kim yapt hakszlktan sonra tevbe eder, halini dzeltirse, phesiz Allah, onun tevbesini kabul eder. nk Allah balayan, merhamet edendir. (5 maide 39) Ve her kim tevbe edip iyi davran gsterirse, phesiz o, tevbesi kabul edilmi olarak Allah'a dner. (25 furkan 71) Ancak tevbe edenler, durumlarn dzeltenler, Allah'a sarlanlar ve Allah iin dinlerine samimi olarak balananlar mstesna. te bunlar mminlerle beraberdirler. Allah, mminlere byk bir mkafat verecektir. (4 nisa 146) Ancak tevbe ve iman edip iyi davranlarda bulunanlar baka; Allah onlarn ktlklerini iyiliklere evirir. Allah ok balaycdr, engin merhamet sahibidir. (25 Furkan 70) Fakat tevbe ederek, iman edip iyi iler yapan kimseye gelince, o, kurtulua erenler arasnda olmay umabilir. ( 28 kasas 67) Ancak, bir ayette, gnah ileyenin Peygambere gelip gnahn itiraf etmesi gerektii anlatlr (4 nisa 64). Burada da, el almak gibi bir durum yoktur ve bu durum Peygamber iin geerlidir. Peygamber de kiinin gnah iin Allah'tan af diler, kiiye t verir, o kadar. Yoksa,

Hristiyanlktaki gnah karma gibi bir durum sz konusu deildir. Bugn, Peygamber yaamadn a gre, kimseye gnah karmak zorunda deilizdir. Zaten el alma ve bir kiinin duasyla kiinin affedilme olaslnn artmas gibi bir ey sz konusu deildir. Kiinin tevbesi, hatasn dzelttii lde geerlidir Allaha gre.

2. Mrid olmak, Mrid olmak demek, bir mride balanmak demektir. Yani, daha dinde daha stn grd birisinin her szn Allahn emri gibi alglar ve uygulamaya alr. O kiinin Allah katnda iyi bir mevkisi olduunu bu yzden din hakknda her dediinin kabul edilmesi gerektii dnlr. Oysa Kurana baktmzda, dinde zel bir snf yoktur. nsanlar sorgulanamaz deildir. Peygamberler bile, Allahn getirdii mesaj anlatrlar. Onun dndaki grleri hakknda arkadalaryla tartt, konutuu onlara sorduu da olurdu. Ayrca Peygamber din hakknda bir yanl sylediinde Allah tarafndan vahiyle uyarlyordu. Peygamber dndaki kiilerin byle bir lks yoktur. Bu yzden, herkes hata yapabilir. nsanlara, doruyu syledikleri kadar uyarz. Kimse sorgulanamaz deildir, dier insanlardan stn deildir. stnlk, iyilik drstlk ve iyilii yaymaktadr. Alevilerde mridlik/mridlik kavram sz konusu deildir zaten. Hac Bektan baz etkileri grlrken, tam olarak Hac Bektan ve tasavvufun etkileri de paral olmutur. Alevilerde, cem trenleri ve toplumsal ballk olan insan ilikileri zerine kurallar asndan dedeler/babalar birer danma ve ihtiyaca binaen bir lider

konumundadr. Yoksa, dede/babann szleri harfiyen takip edilip, ona el verip srekli zikir ekmek yada belli aralklarla sohbetlerine gitme gibi bir ey sz konusu deildir.

3. Sa kesmek ve elbise deitirmek, Snniliin tasavvuf ve tarikat ksmnda ba gsteren bu gelenek, Alevilerde inanlara da gemitir. Alevi kltrnde, imam olan dedeler/babalar normal hayatta da, cem trenlerinde de dine zel bir kyafet giymezler. Ancak, bir eit apka olan dede apkas takarlar. Bu da kltrden gelen bir eydir. Ancak, alevi dnnde de, pirler, evliyalar ve Allah dostu kiilerin zel kyafetleri olduu, onlarn toplumda herkesin giymedii sade, boydan boya ak renk bir elbiseli, sakall ve ellerinde asa olduuna inanrlar. Bunda Snni gelenein byk etkisi vardr. Kuranda islama baktmzda, emirlerden hibirinin elbise deitirmek ve ruhani bir havaya girmek diye bir ey olmadn grrz. Peygamber zamannda, Muhammed Peygamber ve Ali ne giyiyorsa, mrik-kafir olanlar da ayn kyafetleri giyiyorlard. Peygamber 40 yanda Kuran kendisine indirilmeye balandnda, kyafetini ve sakal eklini deitirmi deildi. O toplumda hemen herkes nasl giyiniyorsa yle giyiniyordu ve bunu deitirmedi de. O dnemde kafir ve mriklerden ayran nokta inanlaryd, yoksa ekil olarak aynlard. Dine zel kyafet anlay Hristiyanlarda yaygndr. Oysa, Allah bizden doru-drst olmamz, Allah hakknda yanl inanlara dmememizi, her trl zulmn/hakszln karsnda olmay tler. Belli ekil ve kalplara girmemizi deil.

Bu kyafet ve sa-sakal ile Allahn dininde zel bir snf oluturulmaya allmaktadr. Yani, insanlar zerinde bir eit hegemonya (gizil g) kurulabilmektedir. Konuurken, anlalmayan kelimeler kullanmalar, konuurken adal ve normal olmayan bir tarzda konumalar insanlar zerinde dini bir bask hissettirebilmektedir. Ayrca, zel insan dncesini pekitirmek gibi bir sonucu oluur. nsanlar onlarn szlerine itiraz edemez, onlarla konuurken, zel bir sayg gsterir. Onun Allah katnda ok zel insan olduunu ve bo zamanlarnda kerametler gsterdii gibi yanl inanlar ve alglara sebep olmaktadr. Peygamber zamanna bakarsak, bunun byle olmadn grrz. Peygamber ve arkadalar bir arada otururken, dardan gelen birisi Hanginiz Muhammed diyecek kadar dierleriyle ayn artlardayd. Ne dierlerinden daha st bir konumda oturuyor, ne oturduu yerde kral gibi kaslyordu. Ayrca, Peygamberle konuuyor, hatta bazen tartabiliyorlard. Hatta bir devlet reisi olan ve Peygamber olan Hz. Muhammedle bir kadnn gelip konumas ve konumann tartmaya dnmesini dnrsek, olay daha iyi anlayabiliriz. stelik, bu tartmada Allah Peygamberi uyararak, kadn hakl bulduunu bildirmitir. (58 Mcadile 1) Bugnk din adam ya da Allah katnda ok st birisini dndmzdeki anlaya bakarsak Kuranda anlatlan bu anlaytan olduka uzak olduunu grrz. nk bizim alglarmzda, o zel giyimli ve evliya olan kiiler, normal insan gibi deildir. Onun yannda brakn bir konuda karlkl mnazara yapmay, bir kadnn onun karsna geip konumas ok uzak bir olaydr. Sadece sorumuza cevap almak iin konuabiliriz sanki. Alevilerin sosyal hayatlarnda lider-imam dncesi yaygn deildir. Snnilerde olan, cemaatleme ve bir lider belirleyip, srekli onun kitaplarn takip etmek ve bu liderin zel kyafetli, zel bir ses tonlu ve

Arapa ounlukta szler sylemesi gibi eylere pek rastlanmaz. Daha ok, szl kltr ve dedelerden babalarda anlatlan hikayelerin sistemsizce anlatlmas vardr.

4. Nefisle mcadele etmek, savamak, Nefis, Arapada ben, kendimi ifade eder. Kendimizle deil, kt ynlerimizle, eytann vesveseleriyle savamalyz. (Kusurlarndan dolay kendini) knayan nefse de yemin ederim ki (hesaba ekileceksiniz) (75 kyamet 2) Kim de, Rabbinin makamndan korkar ve nefsini arzularndan alkoyarsa, phesiz, cennet onun snadr. ( 79 Naziat 40- 41) Nefse ve onu dzgn bir biimde ekillendirip ona ktlk duygusunu ve takvasn (ktlkten saknma yeteneini) ilham edene andolsun ki, nefsini (kendini ktlkten) arndran kurtulua ermitir. (91 ems79) Eer eytandan bir kkrtma seni drterse, hemen Allaha sn. phesiz O, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. phe yok ki Allaha kar gelmekten saknanlar, kendilerine eytandan bir vesvese dokunduu zaman iyice dnrler (derhal Allah hatrlarlar da) sonra hemen gzlerini aarlar. " (7 araf 200- 201) Yaplan somut bir hatay kabul etmek ve piman olmak, Allaha af iin dua etmek ve ayn hatay tekrarlamamak, insann kt ynleriyle savamas iin bir yoldur. (bkz.28kasas 16) (O takva sahipleri) Bollukta ve darlkta harcayp yedirenler, fkelerini yutanlar, insanlarn kusurlarn balayanlardr. Allah da iyilik

edenleri sever. Yine onlar ki, bir ktlk yaptklarnda, ya da kendilerine zulmettiklerinde Allah' hatrlayp gnahlarndan dolay hemen tevbe-istifar ederler. Zaten gnahlar Allah'tan baka kim balayabilir ki! Bir de onlar, iledikleri ktlklerde, bile bile srar etmezler (3 ali mran 134- 135) Nefsi tmyle yok etmek, (yanl) Kim nefsinin cimriliinden, hrsndan korunursa, ite onlar kurtulua erenlerin ta kendileridir. (59 har 9). Odur ki sizi bir tek nefisten yaratt, eini de ondan yapt. (7 araf 189) Grld zere, nefis kendimiz demektir. Nefislerin hepsini deil, kt zelliklerinden korunmaktan bahsedilir.

Din ve nefsi ldrme adna, hayattan soyutlanan, Allahn verdii nimetlerden uzak bir hayat srmek Kuranda ho karlanmamtr. Dnyada yaratlan nimetlerin hem inanan hem inanmayanlar iin olduunu, ahrette ise yalnz Allaha inananlar iin olduunu Kuranda bildirmektedir. De ki: Allahn, kullar iin yaratt ziyneti ve temiz rzk kim haram klm? De ki: Bunlar, dnya hayatnda mminler iindir. Kyamet gnnde ise yalnz onlara zgdr. te bilen bir topluluk iin ayetleri, ayr ayr aklyoruz. (7 araf 32) Hristiyanlkta retilen ruhbanlk (hayattan soyutlanma); evlenmeme, bir kiliseye kapanma ve dnyada insann houna giden ne varsa uzak kalarak Allahn honutluuna kavumak gibi bir dini uygulamadr. Kuranda insanlarn Allahn sylemedii bu uygulamann, ruhbanln retildiini ancak, sonunda insanlarn ona da uyamadklarn anlatr.

 (Kendiliklerinden) icat ettikleri ruhbanla gelince; biz onu onlara farz klmamtk. Allahn rzasn kazanmak iin onu kendileri icat etmilerdi. Fakat ona da gerei gibi uymadlar. Biz de ilerinden iman edenlere mkfatlarn verdik. Fakat onlardan birou da fask kimselerdir. (57 hadid 27) nsanlarn buna glerinin yetmemesi doaldr. nk insan olmann getirdii zorunluluklar sz konusudur. Bu yzden, Allah insann gcnn yetmeyecei eyleri emretmemi ve orta yollu olmay emretmitir. Allah, bir kimseyi ancak gcnn yettii eyle ykml klar. (2 bakara 286) O halde seninle beraber tevbe edenlerle birlikte emrolunduun gibi dosdoru ol! Ar da gitmeyin. nk O, sizin yaptklarnz ok iyi grendir. (11 hud 112)

5. Karlksz hizmet etmek, Hizmet insanlarn iyilii iin olmaldr ve karlksz olmaldr. Allah, yardm ve hizmet etmemiz gerekenleri saymtr. Allaha ibadet edin ve ona hibir eyi ortak komayn. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakn komuya, uzak komuya, yannzdaki arkadaa, yolcuya, elinizin altndakilere iyilik edin. phesiz Allah, kibirlenen ve vnen kimseleri sevmez. (4 nisa 36) "Biz size, ancak Allah'n yz (rzas) iin yediriyoruz; sizden ne bir karlk istiyoruz, ne bir teekkr derler (76 insan 9) Ve bu yzden Allah onlar o Gn'n dehetinden koruyacak, aydnlk ve sevin verecektir.(76 insan 11)

Ey iman edenler! Allaha ve ahiret gnne inanmad halde insanlara gsteri olsun diye maln harcayan kimse gibi, sadakalarnz baa kakmak ve gnl krmak suretiyle boa karmayn. Bylesinin durumu, zerinde biraz toprak bulunan ve maruz kald iddetli yamurun kendisini plak brakt bir kayann durumu gibidir. Onlar kazandklarndan hibir ey elde edemezler. Allah, kafirler topluluunu hidayete erdirmez. (2bakara 264) Bu maddede aslnda zararl bir ey yok gibi grnse de, karlksz hizmet etme meselesi, bir kiiye/eyhe/dedeye karlksz hizmet etmek anlamna geldiinde tehlikelidir. Her tr insana iyilik edebiliriz, dier herkes gibi. Karlksz filanca din adamna uyarsan, Allah sana u kadar sevap verir gibi iddialarn bir dayana yoktur. Bu tr eyler, gerek Alevilik gerek Snnilik, gerekse Hristiyanlk ve Budizmde de rnekleri grlebilecek olaylardr. Din adna bu tr ayartma ve yanl inanlar, kula kullua sebep olacaktr.

6. Hrka, tespih, seccade ve asa

slam dinine zel bir hrka yoktur. Ne Kuran indikten sonra, Peygamber bir hrka ekli karm ve onu giymeye balamtr ne de zellikle bu hrka eidinin Allahn iyi kulu olmak gerektiini sylemitir. Bu hrka eidi sadece Mslmanlara ait deildir, o gn Allahn dostu da dman da Peygamberin giydii kyafet eidinde giyiniyordu. Bugn bir Peygamber gelecek olsayd lkemize, ortalama insanlar nasl giyiniyorsa yle giyinecekti. Pantolon, gmlek giyinecekti. Tespih, Hristiyanlk ve Budizmde dinlerinde de olan bir dini simgedir. Bu dinlerde de, Tanrya yaplan dualar saymak iin kullanlmaktadr.

27, 54, 99 gibi zel oluturulan saylara gre boncuk-ta dizilebilmektedir. Tarihsel olarak slama girii, Peygamberin lmnden sonra olmutur. Osmanl zamannda, slam dnyasnda bir sanat olarak ilenmeye balamtr. Snnilikte, dier dinler gibi bir uygulama sz konusuyken, Anadoludaki Alevilerde tesbihi Tanrya dualarn saym eklinde kullanmazlar (sadece Suriyedeki baz Alevilerde Snniliin benzeri kullanm vardr). Bir eit kltrdr ve genellikle erkek olmann, aa olmann bir gstergesi olduu yerler sz konusudur. Ayrca, yal dedelerde olur ki bazen tesbih bir can sknts giderme yntemidir. Elle tek tek boncuklar sayarak, biti noktasndaki imameye gelindiinde, dier tur iin gemeden nce bir aklatma hareketiyle geirmek bir gelenektir. Yani, Alevilerde kltrel bir anlam vardr sadece. Tesbh, tespk gibi halk arasnda sylenme ekilleri vardr. zellikle tarikat ve tasavvufun dier din ve kltrlerden etkilendii zamandaki oluumu ve sistemlemesi dnlrse, tespih kavram daha da iyi anlalabilir. Snnilikteki tespih kltrnde de slam dinini yanl anlama sz konusudur. Kurandaki Allah ok zikredin ve benzeri ayetleri, Allah, Allah, Elhamdlillah, Elhamdlillah gibi szleri yz kere, bin kere sylemek gibi alglanm ve gelenek de bunu devam ettirmitir. Oysa biz Trkedede bir kiiyi hatrlamak deyince o kiinin ismini defalarca sylemeyi anlamayz. Ya da, bir kiiyi anmak deyince, o kii hakkndaki bir sz, yz defa sylemek gibi bir uygulama iine girmeyiz. Kiiyi anmak, hatrlamak demek; o kiinin zelliklerini hatrlamak, saymak; onun yapt ileri dillendirmektir. Kuranda da hibir Peygamberin bir yerde oturup, saatlerce Allah, Allah, Allah diye tesbih ektii anlatlmaz. Buna karlk, onlarca Peygamber anlatsnda insanlara iyilii emreden, ktlkten sakndran, Allahn ayetlerini hatrlatan ve iten bir yakarla Allaha yaplan dualar

anlatlmtr. Peygamber zamannda Ebubekir zamanndan beri tesbih olduu rivayetleri olsa da, bunlar itibarl ve slamn amacna uygun grmeyenler de vardr. Alevilerde tesbih, bir kltr olsa da, Snniliin de etkileriyle dinde zel olmann bir simgesi algsna sahip olmaktadr. Bundan dolay, slamda Allah anmak nedir, Allahn bundan amac nedir gibi sorularn cevaplarn doru bilmeleri gerekmektedir.

Seccade, zerinde namaz klnan genellikle tek kiilik, 1 metre uzunlukta ve zerinde kbleyi gsteren bir ok iareti bayla bir hal kilimdir. Peygamber zamann dndmzde, zel bir namaz klma hals yoktu. Peygamber ve arkadalar, avluda, toprak stnde veya herhangi bir yerde (zerinde pislik olmayan), namaz klmtr. zel bir yer aramamlardr. Trk slam kltrnde zellikle olumaya balayan seccade namaz ibadeti iin olursa iyi olur dncesinden, olmazsa olmaz gibi dncelere sebep olabilmektedir. Hatta seccadenin ba ksmndan bir ksmn katlayp kapatmazsak, eytan namaz klar gibi gerekle ilgisi olmayan inanlar gelitirilmitir. Ak pislik olmayan, hele hele, evlerdeki temiz hallarda namaz klmakta hibir sorun yoktur. Alevilerde namaz ibadeti genel olarak grlmedii gibi, seccade kltr yoktur. Ancak, Allah katnda nemli yeri olan dervi ve kiilerin seccadeli ve namaz klan kiiler olduu dnlr. Bu anlamda seccade ve din birliktelii genel algsndan tam da kopuk deildirler.

Hrka, tesbih ve seccade konularn akladktan sonra, genel olarak deerlendirecek olursak, ekillere taklp, ekillerin amacn

karmamalyz. Bu konularda, ne Snniler gibi, salt kurallardan oluan bir inan ne de ekilden kopmu ve z diyen Aleviler, Allahn kitabnn anlam ve amacndan kopabilmektedirler.

7. Toplumdan kopmamak, Bunlar, Allah'a ve ahiret gnne iman eder, iyi- gzel olan emreder, ktlkten olandan sakndrr ve hayrlarda yarrlar. te bunlar salih olanlardandr. (3 ali mran 114) slam, dada yaanacak, insanlardan uzaklaacak bir din deildir. l inen ayetlerde Peygambere toplumun arasna karp, konuma, uyarma emri verilir.Ey rtye brnen! Ayaa kalk ve insanlar uyar. (74 mddessir 1-2)

8. Korku ile umut arasnda bir noktada durmak, Dzene sokulduktan sonra yeryznde bozgunculuk yapmayn. Allaha (azabndan) korkarak ve (rahmetini) umarak dua edin. phesiz, Allahn rahmeti iyilik edenlere ok yakndr. (7 araf 56) Bilinki Allah'n azab etindir. (8enfal 25) Sakn Allah', resullerine verdii sze ters der sanma. Allah Aziz'dir, intikam da alr. (14 ibrahim 47) De ki: "(Allah yle buyuruyor) Ey kendilerine kar haddi aan kullarm! Allah'n rahmetinden umudunuzu kesmeyin: Allah btn gnahlar balar; nk yalnz O, ok balaycdr, rahmet kaynadr!" (39 zmer 53) phesiz Allah, size kar ok merhametlidir. (4nisa 29)

9. Bir yol gstericiye balanmak, nkar edenler, Ona Rabbinden bir mucize indirilseydi ya! diyorlar. Sen ancak bir uyarcsn. Her kavim iin de bir yol gsteren vardr. (13 rad 7)Yol gstericiye balanmak yanltr. nsan ancak Allaha balanabilir. Yol gsterici, ayetteki gibi Kuranla uyaran kiidir. Doruyu syledii kadar bir insann dediine uyulur. Tam balanma ve tam itaat Allahadr. 10. Yola girmek. Doru yolu gstermek Allaha aittir. Yola girmek deil, Doru yola girmek nemlidir. Doru yol ise, Allahn szlerine uymaktr. Doru yolu gstermek Allaha aittir. Yolun erisi de vardr. Allah dileseydi, hepinizi doru yola iletirdi. (16 nahl 9)

MARFET nc kap marifet kapsdr. Marifet kapsnn 10 makam unlardr: 1. Edep sahibi olmak, ster ak ister gizli, gnah ilemekten kann. Zira unutmayn ki, gnah ileyenler kazandklar yznden ceza greceklerdir. (6 enam 120) 2. Bakalarnn hakkn yemek ve adaletsizlik gibi ilerden korkmak, phesiz Allah, ADALET, iyilik yapmay, yaknlara yardm etmeyi

emreder; hayaszl, fenalk ve azgnl da yasaklar. O, dnp tutasnz diye size t veriyor. (16 nahl 90) Ey iman edenler! Kendiniz, ana babanz ve en yaknlarnzn aleyhine de olsa, Allah iin ahitlik yaparak ADALET titizlikle ayakta tutan kimseler olun. (4nisa 135)

3. Tok gnll olmak, Hani, Ey Musa! Biz bir eit yemee asla katlanamayz. O halde, bizim iin Rabbine yalvar da, o bize yerden biten sebze, kabak, sarmsak, mercimek, soan versin demitiniz. O da size, yi olan dk olanla deitirmek mi istiyorsunuz? yle ise inin ehre! stedikleriniz orada var demiti. Bylece zillet ve yoksulluk onlar kaplad. Onlar, Allahn gazabna uradlar. Bunun sebebi, onlarn; Allahn ayetlerini inkar ediyor, peygamberleri de haksz yere ldryor olmalar idi. Btn bunlarn sebebi ise, isyan etmek ve ar gitmekte olularyd. (2bakara 61)

4. Doru grd her eyin doruluunu her yerde syleyebilmek, Ey inananlar! inizden kim dininden dnerse unu bilsin: Allah, yaknda, kendilerini sevdii ve kendisini seven, mminlere kar boynu bkk, kafirlere kar ba dik bir topluluk getirecektir. Bunlar Allah yolunda savarlar, hibir KINAYANIN KINAMASINDAN KORMAZLAR. Bu, Allah'n, dilediine ynelttii bir ltuftur. Allah, yaratl ve yarattklarn geniletir, her eyi bilir. (5 maide 54) Ey iman edenler! Kendiniz, ana babanz ve en yaknlarnzn aleyhine de olsa, Allah iin ahitlik yaparak adaleti titizlikle ayakta tutan kimseler olun. (ahitlik ettikleriniz) zengin veya fakir de olsalar

(adaletten ayrlmayn). nk Allah ikisine de daha yakndr. (Onlar sizden ok kayrr.) yle ise adaleti yerine getirmede nefsinize uymayn. Eer (ahitlik ederken gerei) arptrsanz veya (ahitlikten) ekinirseniz (bilin ki) phesiz Allah, yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. (4 nisa 135) Ey iman edenler! Allah iin hakk titizlikle ayakta tutan, adalet ile ahitlik eden kimseler olun. Bir topluma olan kininiz, sakn ha sizi adaletsizlie itmesin. dil olun. Bu, Allaha kar gelmekten saknmaya daha yakndr. Allaha kar gelmekten saknn. phesiz Allah, yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. (5 maide 8) 5. Utanmak, nsanlara kar yaplan kusur ve gnaha ayp denir. Allah ise, gizli ak her gnahtan kanmay emreder, gnah olarak utanlacak i yapmamay emreder. ster ak ister gizli, gnah ilemekten kanmamz gerekir. Zira unutmayalm ki, gnah ileyenler kazandklar yznden ceza greceklerdir. (6 enam 120)

6. Cmert olmak, Onlar, Allah anld zaman kalpleri rperen, balarna gelen musibetlere sabreden, namaz dosdoru klan ve kendilerine rzk olarak verdiklerimizden Allah yolunda harcayan kimselerdir. (22 hac 35) Onlar, namaz dosdoru klarlar ve kendilerine rzk olarak verdiklerimizden infak ederler. (8 enfal 3) Onlara verdiklerinden tr gslerinde bir rahatszlk duymazlar. Kendilerinin ihtiyalar olsa bile, tekileri kendi nefislerine tercih ederler. Nefsinin cimriliinden/doymazlndan korunanlar, kurtulua erenlerin ta kendileridir. (59 har 9)

7. Bilim sahibi olmak, O'dur ki; sizi nce topraktan, sonra bir spermden, sonra bir embriyodan yaratt. Sonra sizi bebek olarak annelerinizin karnndan karyor, sonra gl anza ulaasnz ve nihayet ihtiyarlar olasnz diye sizi yaatyor. inizden bir ksm daha nce vefat ettiriliyor. Tm bunlar, belirlenen bir sreye ulaasnz ve aklnz iletesiniz diyedir. (40 mmin 67) Onlar ayaktayken, otururken ve yanlar zerine yatarken Allah anarlar. Gklerin ve yerin yaratl zerinde dnrler. Rabbimiz! Bunu bo yere yaratmadn, seni eksikliklerden uzak tutarz. Bizi ate azabndan koru derler. (3 ali mran 191) Antropoloji ve Sosyoloji Bilimleri: Onlar, yeryznde dolap kendilerinden ncekilerin sonunun nasl olduuna bakmadlar m? Onlar kendilerinden daha kuvvetli idiler. Yeryzn srp ilemiler ve oray kendilerinin imar ettiinden daha ok imar etmilerdi. Onlara da peygamberleri apak deliller getirmilerdi. Allah, onlara asla zulmediyor deildi. Fakat onlar kendilerine zulmediyorlard. (30 rum 9)

8. Hemen karar vermekten saknp sakin olmak, Onlar bollukta ve darlkta Allah yolunda harcayanlar, fkelerini yenenler, insanlar affedenlerdir. Allah, iyilik edenleri sever. (3 ali mran 134). Ayrca, 18. Sure, Kehf Suresindeki Musa ve bir kul anlatsnda, olaylarn iyzn anlamaya almak ve hemen karar vermemek anlatlr. 9. Sabr, Siz ey imana ermi olanlar! Sarslmaz bir sabr ve namaz ile yardm arayn; zira, unutmayn, Allah zorluklara kar sabredenlerle birliktedir. (2 bakara 153) Sabrl olun. nk Allah sabredenlerle beraberdir. (8 enfal 46)

10. Kendini bilip tanmak, Onlar kendi ilerinde bir muhasebe yapmay hi bilmezler mi? M.Esed evirisi(30 rum 8) Kendi benliklerinin iinde olup bitenleri de mi dnmediler! Allah gkleri, yeri ve bu ikisi arasndakileri ancak hak zere ve belirlenmi bir sreye bal olarak yaratmtr. Y. Nuri evirisi (30 rum 8) Kendi kendilerine, Allah'n, gkleri, yeri ve ikisinin arasnda bulunanlar ancak hak olarak ve muayyen bir sre iin yarattn hi dnmediler mi? Diyanet vakf evirisi (30 rum 8)

Ayetlerde Allah, insanlarn ilerindekileri ve kendilerini tanmalarn yanllarn grmelerini ister. Bunu bu dnyada yapmayanlar, ldkten sonra yapmak zorunda kalrlar. Ve diyeceklerdir ki: Eer biz iitir olsa idik veya aklmz kullanm olsaydk, biz bu lgn cehennemin yaran arasnda bulunmu olmaz idik. te gnahlarn itiraf etmi olurlar. Artk alevli atetekiler Allahn rahmetinden uzak olsun. (67 mlk 10-11)

Kendisini bilmeyen, yanllarn bilmeyendir. nsann her eyden nce kendisini bilmesi gerekir. Ve onlar bir ktlk yaptklar, ya da nefislerine zulmettikleri zaman, Allah' hatrlayarak hemen gnahlarnn balanmasn dilerler; gnahlar da Allah'tan baka kim balayabilir? Ve onlar, hatalarnda bile bile, srar etmezler. (3 ali mran 135)

HAKKAT Drdnc ve son kap olan hakikat kapsdr. 1. Alak gnll olmak, Hani, u memlekete girin. Orada dilediiniz gibi, bol bol yiyin. Kapsndan eilerek tevazu ile girin ve htta! (Ya Rabbi, bizi affet) deyin ki, biz de sizin hatalarnz balayalm. yilik edenlere ise daha da fazlasn vereceiz demitik. (2 bakara 58) 2. nsanlar ayplamamak, Ey iman edenler! Bir topluluk bir dierini alaya almasn. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Kadnlar da dier kadnlar alaya almasn. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Birbirinizi karalamayn, birbirinizi (kt) lakaplarla armayn. mandan sonra fasklk ne kt bir namdr! Kim de tvbe etmezse, ite onlar zalimlerin ta kendileridir. (49 hucurat 11) 3. Yiyecek ve ieceini bakalaryla paylamak, Kendileri son derece ihtiya iinde bulunsalar bile onlar kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliinden, hrsndan korunursa, ite onlar kurtulua erenlerin ta kendileridir. (59 har 9)

4. Yaratlmlarn hibirine zarar vermemek, Ve yine sakn, hakl bir gerekeye dayanmakszn, Allah'n dokunulmaz kld cana kymayn. (17isra 33) 5. Dua (Mnacaat), Kuranda Allah duaya ok nem vermitir. Yalnz Allaha dua etmek, Ondan yardm dilemek ve Allaha ska dua etmenin nemi anlatlmtr. Kuranda ok nemli ve birincil bir yere sahiptir.

phesiz Allah hakkyla iitendir, hakkyla grendir. (31 lokman 28) phesiz Allahn gc her eye hakkyla yeter. (29 ankebut 20) Rabbiniz yle dedi: Bana dua edin, duanza cevap vereyim. (40 mmin 60) De ki: Duanz olmasa, Rabbim size ne diye deer versin! (25 furkan 77) Kullarm, beni senden sorarlarsa, (bilsinler ki), gerekten ben (onlara ok) yaknm. Bana dua edince, dua edenin duasna cevap veririm. O hlde, doru yolu bulmalar iin benim davetime uysunlar, bana iman etsinler. (2 bakara 186) (Allahm!) Yalnz sana ibadet ederiz ve yalnz senden yardm dileriz. (1 fatiha 5) Allah brakp da sana ne fayda ve ne de zarar verebilecek olan eylere yalvarma. Eer byle yaparsan, phesiz ki zalimlerden olursun. (10 yunus 106) Allah'n berisinden, kendisine zarar veremeyecek, yarar salamayacak eylere yalvarr/yakarr. Derin bir sapkln ta kendisidir bu. (22 hac 12)

6. Sabretmek, Siz ey imana ermi olanlar! Sarslmaz bir sabr ve namaz ile yardm arayn; zira, unutmayn, Allah zorluklara kar sabredenlerle birliktedir. (2 bakara 153) Sabrl olun. nk Allah sabredenlerle beraberdir. (8 enfal 46)

7. Sr, Kuranda Allahn ayetlerinin ak olduu anlatlmaktadr. Gizli bir sr olmad gibi, Peygamber de insanlar hakka arrken, gizli bir srra armyordu. Ne Peygamber bir srra ard, ne inanmayanlar srra eremedikleri iin yoldan saptlar.

Eer sr derken, gizli, kimsenin bilmedii bir bilgi dersek, yanl inanm oluruz. Ancak, Hayatn srr dersek, Hayatta mutlu huzurlu ve Allahn istediine gre yaamann srr, apak Kurana uymaktr. "... Onlar, kendilerine verilen d yerine getirselerdi, bu phesiz onlar iin hayrl ve daha salam olurdu. Biz de onlara, o zaman yanmzdan byk bir ecir verirdik. Ve onlar mutlaka dosdoru yola yneltip-iletirdik." (Nisa Suresi, 66-68) "Allah'n ayetleri size okunuyorken ve O'nun elisi iinizdeyken nasl oluyor da inkar ediyorsunuz? Kim Allah'a smsk tutunursa, artk elbette o, dosdoru olan bir yola iletilmitir." (Al-i mran Suresi, 101) Grld zere, verilen ak bir t var. Ak anlalr ayetler okunduundan ve insanlar bunlar inkar ettiklerinden yoldan kmlardr. Rabbinin katndan ak bir belgesi olan kimse, kt ileri kendisine gzel gsterilen ve nefislerinin arzularna uyan kimseler gibi midir? (47 muhammed 14) Bu ayette de, insanlar arasndaki ayrmn, nefse uymak ve ak bir delili olup (Kuran-hak), o hakka uymak olduu anlatlyor.

8. Keramet veya mucize gstermemek, Peygamber bile Allahtan izinsiz mucize gsteremezken getirmediklerini, insan olduklarn ve Kurana uymalarn herhangi bir insann mucize keramet gibi iddialarda yalandr ve kesinlikle yanltr.

Kuranda, ve mucize sylerken, bulunmas

De ki: Ben size,Allahn hazineleri benim yanmdadr demiyorum. Ben gayb da bilmem. Size Ben bir meleim de demiyorum. Ben sadece, bana gnderilen vahye uyuyorum. (6 enam 50-51).

Grld zere, Peygamberler de ne gelecei biliyorlar ne de Allahtan bir hazineleri var. Onlar sadece gnderilen vahye uyarlar. De ki: Allah dilemedike ben kendime bir zarar verme ve bir fayda salama gcne sahip deilim. Eer ben gayb biliyor olsaydm, daha ok hayr elde etmek isterdim ve bana ktlk dokunmazd. (7 araf 188) 9-Mlk sahibine yzn srp yzsuyunu (yaratl sebebi olan Muhammed nurunu) bulmaktr, Bu ifadeler, Makalat eviren Esad Coana aittir. Yzsuyunu bulmak ne anlama gelir tartlr. Nerede bulacaz, normal sulardan fark nedir bu yzsuyunun? Kimin yznn suyudur? Yzn suyu olur mu? Muhtemelen, abdest suyu yada gzya kastediliyor da olabilir. Bunu nasl bulacaz? Ne Peygamber byle bir ey aramtr, ne de Peygamberin yaknlar. Kuranda da byle bir emir-tavsiye yada konu da gemez. Yz srme TDK Szlnde u anlamlardadr: Eiine yz srmek: bir dilekte bulunmak iin bir kiiye yalvarmaya gitmek. Yz srmek: arsevgi gstermek iin yere eilmek.

Kimsenin nnde eilmemiz gerekmiyor. Yalvar da Allaha yaplabilir. nsanlardan onlarn yapabilecekleri eyleri istemek baka bir eydir. Yalvarmak, insanst eyler beklemek yanltr. Bir yere de yz srmek zorunda deiliz Kurana gre. Yalnz, Allahn nnde secdeye kapanrz. Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. (51 zariyat 56)

10. Tanrsal varla ulamak (vahdeti vcut), Bu anlayn islamla ilgili olmadn vahdeti vcut blmnde daha detayl inceleyeceiz. nsann en st mertebesi, doru- drst insan olmasdr. Allahla bir olma gibi bir ey sz konusu deildir. Allaha yakn olanlar da ancak Allahn kitabna uyanlardr.

C.5. HZ.AL LE LGL RVAYETLERN DEERLENDRLMES

Hz. Ali ile ilgili olumlu ve olumsuz pek ok rivayet sz konusudur. Bunlarn hepsini incelemek yerine, Anadolu Aleviliinde mehur olmu rivayetlerin incelemesi yaplacaktr. Hz. Alinin syledii rivayet edilen ya da Hz. Ali ile ilgili Peygamberin syledii iddia edilen szlerin Kuran ile kritii yaplacaktr.

C.5.3

Hz. Ali ile lgili Olumlu ve Hakk Dillendiren Rivayetler

Hz. Alinin syledii iddia edilen ok gzel tler vardr. rnein Kazm Balabann Hz. Alinin erdemleri isimli kitaptan alnan aadaki szler dorudur ve Allahn da tavsiye ettii eylerdir. Bunlara pek ok rnek verilebilir. Adil ol, kudretin srekli olsun. A kalmak, alalmaktan hayrldr.

Baa kakmak suretiyle iyiliini boa giderme. Adalet ve eitlii gzetme, siyasetlerin en iyisidir. Ak kalpli, mert dman, iinden pazarlkl dosttan iyidir. ocuklara sz verdiinizde kesinlikle sznzde durunuz. Dnyann en deerli hazinesi ttr, ama ondan ucuzu da yoktur. Batla (yanla) yardm eden, Hakka (doruya) zulmeder (hakszlk eder). Bakalarn slah etmek istiyor isen nce kendini slah etmelisin. Kendisi kt olduu halde bakalarn slah etmeye kalkman en byk ayplardandr. Doru, drst ve nazik kiileri sein ve kar ummadan ve korkmadan ac gerekleri syleyebilenleri tercih edin.

C.5.4

Hz. Ali ile lgili Doru Olmayan Rivayetler

a.

Ali de bir peygamberdir iddias

Bu iddia, Muhammedle birlikte Alinin de peygamber olduunu syler. Ancak, Allah son Peygamberin Muhammed olduunu sylemektedir. Kurann bozulmas, deitirilmesi sz konusu deildir. Allahn kime elilik vermesi gerektiini sylemek, ya da Kurana eksik, yalan isnat etmek knanmtr.

Kimsenin kukusu olmasn ki, bu uyarc/hatrlatc mesaj, ayet ayet Biz indirdik: ve yine kimsenin kukusu olmasn ki, (btn tahriflerden) onu yine Biz koruyacaz.(15 hicr 9) Muhammed, Allah'n Resul ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah, her eyi bilendir. (33 ahzab 40) Eer Hz. Ali da peygamber ise, neden Allah ondan bahsetmedi diye sormak gerekir. Allahn unutkan deildir, yalanc da deildir. Kuranda Allahn szleri dnda bir uydurma veya eksik yoktur. Eer eksik olsayd, Alinin de peygamber olduunu yazlmam derdik. Oysa Allahn szleri bir tek Muhammed Eliye indirildi. Eer (Peygamber) bize isnat ederek baz szler uydurmu olsayd, mutlaka onu kudretimizle yakalardk. Sonra onun can damarn elbette keserdik. Sonra O'ndan yrek damarn kesiverirdik. O vakit, sizden hi biriniz Ona engel de olamazdnz. phesiz Kuran, Allaha kar gelmekten saknanlara bir ttr.(69 hakka 45-48) Eliye gelmesini yaktramayanlar ya da, bakalarna da gelmesini bekleyenler yanl dncededirler. Ne yani! (lahi) uyar, iimizden bir tek o'na m indirildi?" Evet, onlar yalnz Benim uyarma kar phe iindeler. Evet, onlar henz Benim azabm tatmadlar. (38 sad 8)

b. Hz. Muhammed Ehli Beytini Vasiyet Etti ddias Muhammed Peygamber, Veda Haccnda, mmetine iki emanet braktn, bunlarn Kuran kerim ve Ehlibeyt ( Ailesi ve torunlarn) olduunu sylemitir iddias. Ehli Beyte (Muhammed Peygamberin ailesi) uyma sorunlu ve elikili rivayetler sonucu bize ulamtr. Eer peygamber bunu sylemise

bile, buradan, o kiilerin her dediine uymak sz konusu olamaz. Hele ki, bu anlaytan, Alinin soyuna kadar bir soy birlii kuruluyor ve baz insanlara uyulmas isteniyorsa bu kesinlikle yanltr. nk slam, bir saltanat sistemi deildir, her birey kendi tercihini kendisi yapar ve Peygamber kendi ocuk ve torunlarnn iyi veya kt olup olmayacaklarn bilemez. Peygamber, Ehli Beytini emanet brakmsa, bunun anlam ancak bir kiinin ailesini yaknlarna emanet edilmesi olarak anlalabilir. Rivayetlere bakacak olursak, Peygamberin lmnden 200 yl sonra yazlan hadis kitaplarnda Hz. Aliyi yerin dibine geiren pek ok rivayet olduu gibi, onu ven, gklere karan rivayetler de vardr. Eer tutarl olmak istiyorsak hepsini almalyz. Ali taraflar Onun halifeliiyle ilgili hadis retirken, Muaviye taraftarlar, kendilerini ven hadisler tretmilerdir ve ne hikmetse hepsi bu hadis kitaplarnda yer almtr! Bu rivayet ktb-i sitte denilen hadis kitaplarnda geer. Ayn kaynaklarda u rivayetler yer alr: Peygamber iki ey brakyorum dedi, Biri Kuran biri de Snnetimdir dedi. Baka bir rivayet ise yle: Size, sarldnz srece asla saptmayacanz bir ey brakyorum: Allahn Kitab .(Mslim) Allahn Kitabn vasiyet etti! (Buhari) Resulallah buyurdular ki: Haberiniz olsun! Ben size iki arlk brakyorum. Bunlardan biri Allah Telann Kitabdr. O, Allahn (sema-arz arasna uzanm) ipi olup, kim ona tutunursa hidayet zere olur, kim de onu terk ederse dallete der. kincisi neslim, Ehl-i Beytimdir. (Mslim) mam Malike ulatna gre, Hz. Peygamber unu sylemitir: Size iki ey brakyorum. Bunlara uyduunuz mddete asla saptmayacaksnz: Allahn Kitab ve Resulnn snneti.(Muvatta)

Bu elikiler ierisinde, Kuranda ortak noktaysak oraya soralm. Allah Kurann eksik olmadn ve bizim yalnz Kurandan sorumlu tutulacamz sylyor. Peygamber bize yalnz Kuran brakmtr. Andolsun, biz bu Kuranda insanlar iin her trl misali deiik ekillerde akladk. Fakat insan tartmaya her eyden daha ok dkndr. (18/54) phesiz bu Kuran, sana ve kavmine bir t ve bir ereftir, ondan hesaba ekileceksiniz.(43/ 44) Sonu: Bu rivayetin gvenilirlii yoktur. Alnt yaplan kitaplar olduka sabkal ve tutarszdr. Allah ise, Muhammed ve Alinin inand kitaba uymay emreder. Ehli beyti geniletip torunlarn vs katmak ve Peygamberin soyuna uymaya armak Kurana terstir. Kald ki, slam atalar dini deildir, bir saltanat sistemi yoktur ki baba kadar olu da doru olacaktr gibi bir anlaya sahip olsun. Nitekim Nuh Peygamberin olu, Lutun kars Peygambere inene uymamlar, kendi hevalarna gre yaamlard.(bkz. Kuran, 11/ 42)

Gelecei kimse gremeyecei gibi, insanlarn lmeden nce deiip deimeyeceini de bilemez. Peygamberin gelecei gremeyecei dolaysyla grmedii ve torunlarnn ve onlarn torunlarnn gelecekteki iyi-kt durumlarn bilmeyeceinden bu iddia geersizdir. Bir kii ilk bata iyi olup, sonra kt de olabilir ayrca Peygamber grmedii torunlar hakknda bir tahminde bulunmas iddias bile dayanakszdr. Peygamberin, gayb bilmediini ayet yle aklyor: Size ben, Allahn hazineleri yanmdadr, demiyorum; gayb da bilmem. Ben bir meleim de demiyorum. Sizin hor grdnz kimseler iin,

Allah, onlara asla hibir hayr vermez de diyemem. Allah, onlarn ilerindekini daha iyi bilir. Byle bir ey sylersem, o zaman ben gerekten zalimlerden olurum. (11 hud 31) Kimin iyi kimin kt olduu veya zamanla deiip deimeyeceine dair kimse bir ey syleyemez. Peygambere kendi zamannda arkadalar arasnda kt insanlarn olduu sylenmi ama kim olduklarn sylememitir. (bkz. Kuran,9 tevbe 101) Bu kt insanlar, Peygamber ldkten sonra iktidar sevdasyla ve Onun ailesine yaptklar eziyetlerle gerek yzlerini ortaya karmlardr. Ayrca, ayette sylendii gibi, bir takm kiilerin ardndan gitmek Allah tarafndan knanr. Siz Allahn yan sra/ alt sra ; sadece sizin ve atalarnzn takt birtakm isimlere tapyorsunuz. Allah, onlar hakknda hibir delil indirmemitir. Hkm ancak Allaha aittir. O, kendisinden baka hibir eye tapmamanz emretmitir. te en doru din budur. Fakat insanlarn ou bilmezler. (12/ 40) Ehli Beyti arkadalarna emanet brakmsa bile Muhammed Peygamber, bunun anlam ancak bir kiinin lmeden nce evresine onlara bakmalarn vasiyet etmesi olarak alglanabilir. Yani, Peygamber ailesini yakn arkadalarna emanet etmi olabilir. Buradan baka anlamlar karmak ve dinden bir emir gibi alglamak gerein zerini rtmek olur.

c. Kuran Aliye gelecekti, Melek yolunu ard, vahiy Muhammede gitti ddias Bu rivayete gre oluacak sorunlar unlardr: Melek hata yapyor, Allah hata yapyor, Allah hakszlk ediyor. Oysa, melekler gvenilirdirler ve Allahn kontrolndedirler ve Allah hata yapmaz, unutmaz, yanlmaz. Bu iddiaya bilinmeyen hakknda atp tutmaktr, bir dayana yoktur. Ayrca, madem eninde sonunda birine indirilmi, o zaman kime indirildiinin bir nemi yoktur, Kurana uymak, onun iinde yazanlara bakarak karar vermek gerekir. Bu sylentiye gre Melek hata yapyor. Oysa, Vahiy getiren melekler gvenilirdirler ve Allahn kontrol dnda i yapmazlar. phesiz bu Kuran, lemlerin Rabbinin indirmesidir. Onu gvenilir ruh (Cebrail) indirdi. Senin kalbin zerine, ta ki, sen korkutuculardan olasn. Ak seik Arapa bir dille indirdi. O, elbette ki ncekilerin kitaplarnda da var(26 uara 193-196). Biz ancak Rabbinin emriyle ineriz. nmzde, arkamzda ve bunlar arasnda olan her ey Ona aittir. Rabin (asla) unutkan deildir. (19 meryem 64) Melein kontrol elinde olan Allah olduuna gre, Allah hata yapyor. Bu anlaya gre, vahiy yanllkla Yezide ya da Kuranda lanetlenen Ebu Lehebe de gidebilirdi. Oysa Kurana gre Allah yanlmazdr, Allah unutmazdr ve her eyi bilendir. Rabbim, yanlmaz ve unutmaz. (20 taha 52) Gklerde ve yerde hibir ey Allah'tan sakl deildir.(3 ali mran 5). Dedi ki: Onlarn ilmi Rabbimin yannda bir kitaptadr. Rabbim amaz ve unutmaz.(20 taha 52).

Sz ak sylesen de (gizli sylesen de) muhakkak O, gizliyi de, ondan daha gizlisini de bilir. (20 taha 7) De ki: Gslerinizde olan gizleseniz de, aa vursanz da Allah onu bilir; gklerde ve yerde olanlar da bilir. Allah her eye kadirdir(3ali mran 29).

Unutan bir Allah, gnah ilemek isteyenlerin iine yarar. Oysa herkes yaptnn karln grecektir. "Bugn, yaptnz her eyin karln greceksiniz!(45 casiye 28). Artk kim zerre arlnca hayr yapmsa onu grr. Ve kim bir zerre miktar er retmise onu grr(99 zilzal 7-8). Yapmakta olduunuz eylerden mutlaka sorguya ekileceksiniz(16 nahl 93). Kuranda, vahyin Muhammed Peygambere geldii aka yazmaktadr. Eer aslnda vahiy Aliye gelmi olsayd iinde bu yazmazd. Bu durumda, Muhammed Peygamber kendi adn Kurana ekledi gibi bir iddia ortaya atlr. Bu da, Kuran ayetleriyle eliir. nk, Peygambere bu Kuran deitir diyenlere kar, onu deitiremem demitir. Ayetlerimiz kendilerine apak birer delil olarak okunduunda, (ldkten sonra) bize kavumay ummayanlar, Ya (bize) bundan baka bir Kuran getir veya onu deitir dediler. De ki: Onu kendiliimden deitirmem benim iin olacak ey deildir. Ben ancak bana vahyolunana uyarm. Eer Rabbime isyan edecek olursam, elbette byk bir gnn azabndan korkarm. (10 yunus 15) Bu iddia, hem Kuran deiitirilmitir demektir hem Peygamber yalan sylemi, sahtekarlk yapm hem de Allah bunlara mdahale

etmemi ve bu hakszlklara gz yummu demektir. Aktr ki, bu hem Allaha hem Muhammed Peygambere hem de Hz. Aliye iftiradr.

Ayrca bu anlaya gre, aslnda Alinin hakk olan makam Allah Muhammede vermitir yani, Allah hakszlk etmitir(!). Ancak Allah hakszlk etmez. phesiz Allah, kimseye zerre kadar hakszlk yapmaz; eer hayrl bir i varsa onu kat kat arttrr ve rahmetinden byk bir dl baheder (4/40). Oysa, Kurann kime indirileceine, ya da kimin hak edip etmeyeceini Allah iyi bilir. Ve dediler ki: Bu Kuran, iki ehirden birinin byk bir adamna indirilmeli deil miydi? Rabbinin rahmetini onlar m bltryorlar? Dnya hayatnda onlarn geimliklerini aralarnda biz bltrdk ve onlardan kimini tekine derecelerle stn kldk ki biri, dierine i grdrebilsin. Rabbinin rahmeti, onlarn toplayp ydklarndan daha hayrldr.(43 zuhruf 31-32)

stelik Allahn kime ne gnderecei konusu, bilinmeyen hakknda atp tutmaktr. Madem yanllkla Hz.Muhammede gitti, Hz. Ali aslnda kendisine geleceini nereden bildi? Aslnda Allahn ona indirecek olduunu nereden biliyorsunuz? Bu inann Tanrs nasl bir Tanrdr ki, hem hata yapabiliyor bir de stne, hatasn kulundan gizleyemiyor. Allah tm bu yaktrmalardan ycedir (!). Allah hakknda uydurmalarn hepsinden Allah ycedir. Kurann kime indiinden ok, inmi olmas nemlidir. Eer ama Allahn honutluunu kazanmak ise, indirilmi olan kitab okumak ve ona uymak gerekir. Muhammed bir elidir. Peygamberlerin sonuncusudur. Kuran da ona indirilmitir.

Muhammed, sizin erkeklerinizden hibirinin babas deildir; ancak o, Allah'n elisi ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah, her eyi bilendir.(33 ahzab 40) Biz, Nha ve ondan sonra gelen peygamberlere vahyettiimiz gibi, sana da vahyettik. (4 nisa 163) (Ey Muhammed !) Sen, Rabbinden sana vahyedilene uy. Ondan baka hibir ilh yoktur. Allaha ortak koanlardan yz evir. (6 enam 106)

d. Peygamberin, Ben ilmin ehriyim, Ali kapsdr. ehri dileyen kapya gelsin, Ali insanlarn hayrlsdr. Kim bunu kabul etmezse, gerekten kafir olmutur dedii iddias. Peygamberin Hz. Alide grd bilgiyi ve almay vmesi doaldr. evremizdeki gzellik ve baarlar biz de vmeliyiz. Bu cmledeki sorun ikinci ksmdr. Bunu kabul etmeyen kafir olur sznn hibir salam dayana yoktur.

e. Hz. Muhammed, Ben kimin mevlas isem, Ali de onun mevlasdr. Ona dost olana dost, dman olana dman ol. Ona yardm edene yardm et. Onu horlayan horla. Nerede olursa olsun gerei onunla birlikte kl. eklinde dua etmitir iddias.

Bu szde aslnda ok da rahatsz edici bir ey yok, fakat bunu siyasi olaylar iin ve gnmzdeki cemaatlerine, gruplarna armak iin kullanldnda zararldr, yanltr. Mevla, Arapada dost, sahip anlamna gelmektedir. Hz. Ali, slam ve Peygambere destek konusundaki ileri tarihi olarak kaytldr. Byle bir duay Peygamberin, grd ve slam iin alan kiiler iin yapm olmas normaldir. Ancak, bu szden, Peygamberin lmnden sonrasnn siyasi olaylar iin kullanacak olursak, yanl yapm oluruz. Yoksa, bir kii ne yaparsa yapsn hem yannda yada hep karsnda olmak gibi kesin yargya, hkm koyma yetkisine kimse sahip deildir. Kiilere, doru yaptklar srece uyulur. Hak ve Adalet iin alt mddete, doru szlerine uyulur. slamda, mutlak itaat yada mutlak dmanlk yoktur. Siyasi olaylarda taraftarlar olabildiine kendi desteklediklerini iddia ettikleri kiileri vc, dierlerini yerici szler yaymlardr. Ayrca bugn eitli dini liderlerinin szlerini Allahn sz gibi kabul ettirmek iin, bu gibi Aliye dayanan szleri kullanmaktadrlar. Tarihte Aliye yaplan hakszlklardan yola karak, Kuranla uyumlu olmayan sz ve davranlar merulatrmaya gitmektedirler.

f.

Deyilerdeki Hz. Ali Dncesi

Hz. Ali ile ilgili iirlerde, deyilerde ve trklerde onu vmek amacyla pek ok ifade yer almaktadr. Ancak, baz ifadeler sadece Allahn zellikleri olmas gerekirken, Hz. Aliye sylenmitir. Ali ncil, Ali Tevrat, Ali Zebur, Ali Kuran, Ali Fazlur Rahman, Alidir smme vechul-lah.

Hz. Ali iin sylenen bu szler bir abartdr. Ali, bir insandr. O hem ncil, hem Tevrat hem Zebur nasl olabilir? Alidir smme vechullah demek, Allahn yznden, zatndan sonra Alidir demektir. Burada ne denmek istendii hem ak deildir hem yanl anlamalara frsat verebilir. Kuranda yalnz Allahn yznn, honutluunun aranmas emredilir. Onun honutluunun yannda bir de, Alinin honutluu gibi bir anlama geliyorsa, bu yanl bir yorumdur. Ali evvel, Ali ahir; Ali Tayyib, Ali Tahir; Ali batn, Ali zahir; Ali grnd gzme. Ali candr, Ali canan; Ali rahim, Ali rahman; Ali dindir, Ali iman; Ali grnd gzme. Evvel demek, ncesi olmayan; Ahir, kendisinin sonu olmayan; Tahir, temizlenmi; Batn, grnmeyen; Zahir, grnen demektir. Ancak bu sfatlar kesinlikle bir insana ait olamaz. nsanlar lmldr ve ezeli, ebedi deildir. nsan grnendir, grnmeyen insan yoktur. Ali, hem grnen hem grnmeyen nasl olmaktadr ve bunun Kuranla aklamas nedir, sorulmas gerekir. Rahim, merhametli; Rahman, balayan demektir. Bu sfatlarn da Kuranda Allah tanmlarken kullanldn grrz. Rahman ve rahm olan Allah'n adyla. (1 fatiha 1) Ali dindir, Ali iman derken de ar bir vg ve Kurann mesajyla bir elime sz konusudur. Allah katnda din ve iman kiilere bal deildir. Hz. Muhammed ve Hz. Ali hayatlarnda dorular iin almlardr ve bize den onlarn uruna mcadele verdikleri ekilde Kurana uymaktr. Onlar da her insan gibi lmldr ve lmlerdir. nsanlar ne kadar iyi olurlarsa olsunlar, onlar ar yceltmek doru deildir. Allah herkese karln verecektir. Biz ise, onlar ycelttiimizi sanrken, aslnda dinle

uyumayan davranlarda bulunmu olabiliriz. Allahn dini bir kiiye bal deildir. phesiz Allah katnda din slmdr. (3 ali mran 19) Demekki din Ali deilmi. Peygamber dahil lebilir ancak aslolan kitaba uymaktr. Ayn ekilde, Ali lmtr. O da sadece bir kuldur. Hayatlarnda da, insanlara insanst zellikler verilmesine ve Allahtan baka dua eden iananlarn yanlln anlatmaya uramlardr. Muhammed, ancak bir peygamberdir. Ondan nce de peygamberler gelip gemitir. imdi o lr veya ldrlrse gerisin geriye (eski dininize) mi dneceksiniz? Kim gerisin geriye dnerse, Allaha hibir zarar veremez. Allah, kredenleri mkfatlandracaktr. (3 ali mran 144) De ki: Ben de ancak sizin gibi bir insanm. (Ne var ki) bana, Sizin ilhnz ancak bir tek ilhtr diye vahyolunuyor. Kim Rabbine kavumay umuyorsa yararl bir i yapsn ve Rabbine ibadette kimseyi ortak komasn. (18 kehf 110)

Sabahat Akkirazn seslendirdii nl bir Alevi trks olan Kerbela trksnden bir blm: Hseyin Attan Dt Sahra-I Kerbelaya Cibril Kurban Haber Ver Sultan Enbiyaya Yektir Ali Tektir Ali Ali ahtr Ali Ali Ali Cansn Ali, Ali Ali Yar Ali Trkde, Peygamber torunu Hz.Hseyinin Kerbelada ehit dmesi anlatlyor. Hz. Hseyinin kerbelada zor durumda kaldn anlatp Cebraile sesleniyor. Cibril, Sultan- Enbiyaya (Peygamberler

Sultanna) haber ver diyor. Yani, Cebraile seslenite bulunuyor ki Peygambere haber versin diye. Bylece sorunun zm iin Peygamber yardma koacak sanki. Oysa, slamda en nemli ey, bir yakarta bulunulaca zaman, yalnz Allahtan yardm dilemektir (1 fatiha 5). Peygamber de, Hz. Ali de, Kerbela srasnda lmt. lyken nasl yardm edebilirler? Trk szlerinde, Yektir Ali, tektir Ali denmektedir. Yeklik ve teklik Allaha aittir. Ei ve benzeri olmayan Allahtr. Ali ise, bizim gibi insandr. Onun iyi bir insan olduunu anlatmak iin bu gibi ar ifadeler doru deildir.

Aliyi ar vmek ve onu yceltmek Hristiyanlarn say yceltmesine benziyor. Hristyanlarn say ycelterek, ona insanst zellikler yaktrmalar, Allahn olu veya Allaha eittir demeleri; Alevilerin Ali iin, Allahn yz, Allahn peygamberi, Allahn insanst zellikler verdii bir kii olarak anlatlmas ve inanlmasna benziyor. Snnilerde de, bu Muhammed Peygamber ve baz sahabeler iin yaplamktadr. Oysa Allah sann da insanlarn arasndan ayrldktan sonra hibir eyi gremediini, kendisinin yceliini uydurarak Allaha ortak komaya deil, Allahn yceliini anlatmaya ardn anlatr. Allah, kyamet gn yle diyecek: Ey Meryem olu sa! Sen mi insanlara, Allahn yan sra/altsra beni ve anam iki ilh(yce, ulalmaz) edinin, dedin? sa da yle diyecek: Seni btn eksikliklerden uzak tutarm. Hakkm olmayan bir eyi sylemem, benim iin sz konusu olamaz. Eer ben onu sylemi olsaydm,

elbette sen bunu bilirdin. Sen benim iimde olan bilirsin, ama ben sende olan bilemem. phesiz ki yalnzca sen gayblar hakkyla bilensin. (5 maide 116) Ben onlara, sadece bana emrettiin eyi syledim: Benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allaha kulluk edin (dedim.) Aralarnda bulunduum srece onlara ahit (ve rnek) idim. Ama beni ilerinden aldnda, artk zerlerine gzetleyici yalnz sen oldun. Sen, her eye hakkyla ahitsin. (5 maide 117) Hz. Muhammed de lmldr. Muhammed, ancak bir peygamberdir. Ondan nce de peygamberler gelip gemitir. imdi o lr veya ldrlrse gerisin geriye (eski dininize) mi dneceksiniz? Kim gerisin geriye dnerse, Allaha hibir zarar veremez. Allah, kredenleri mkfatlandracaktr. (3 ali mran 144) Grld zere, yaamnda Allahn emrini yapan sa, ldnde artk insanlar gremez, onlarn ne yaptklarndan habersiz olmutur. Muhammed Peygamber ve Hz. Ali iin de ayn ey geerlidir. Ali ld diye, Onun uyduu mesajdan dnecek miyiz? Eer Hz. Ali kendisi hakknda bu sylenen ar yceltmeleri ve sadece Allah iin sylenebilecek eyleri grseydi, kesinlikle bundan honut olmazd. Hayat boyunca da bunun mcadelesini vermiti.

C.6. ALEVLKTE HIZIR NANCI

C.6.1

HIZIRIN Szck Anlam

Hzr szc; kelime olarak yeil demektir ve bahar simgeler. Bu kavram ilkel toplumlarn ok tanrl inanlarndaki, belki Bitki Tanrs denilebilecek bir kavrama karlk gelmekte iken, daha sonra kiiletirilmitir. Halife Ali iin de Hzra yaktrlan szler yaktrlm, hatta ayn kii olduu da iddia edilmitir. Burada Hzr hakknda sylenen ve olaanstlklerin Kuranla elimesi durumu, Ali hakkndaki olaanst zellikler iin de geerlidir.

C.6.2

HIDIRELLEZ bayram

Hdrellez kelimesi, Hzr ve lyas isimlerinin halk aznda sylene sylene birlemesinden ortaya kmtr. Hdrellez, karada yardma kotuu iddia edilen Hzrn ve denizde yardma kotuu iddia edilen lyasn bahar zaman bir araya gelmesini bayram olarak kutlanr. Bu bayram, merkezini zellikle Bat Trkleri arasnda, bugn kullanlmakta olan Gregoryen takvimine gre 6 Mays (eski llyen takvimine gre 23 Nisan) gn kutlanmaktadr. Zamanla, lyas kelimesi kaybolmu ve Hzr kavram daha fazla ortaya kmtr. Baharn geliiyle ilgili kutlamalar Mslmanlara Hzr, Hristiyanlarca Aziz Yorgi adna kutlanmasna ramen dorudan doruya slamla da Hristiyanlkla da ilgisi yoktur. Ortadou ve Balkanlarda hem Mslmanlarn hem de Hristiyan halklarn kutlad bu Yaz Bayramnn kk slam ve Hristiyanlk ncesi lka Anadolu, Mezopotamya ve Orta Asya kltrlerinde aranmtr. Tamamen mitolojik (uydurma) hikayelerle oluturulan ve baharn gelmesiyle btnletirilen bu anlatlardaki lmszlk fikrinin ve insanlarn yardmna koan, dualarn kabul eden bir figrn Allah

dnda baka kiilerde olma iddias, slam asndan yanl olduu ilerideki blmde delilleriyle aklanacaktr.

C.6.3

Dinlerde Hzr Figr

Mslmanlardaki Hzr inanc Yahudilik ve Hristiyanlktaki benzer inanlardan etkilenmitir. Ayrca, Mutasavvflar tasavvuf ve tarikatlarda byk nem verilen hrka, zikir ve tarikat esaslar gibi hususlar kendilerine Hzrn telkin ettiine inanmlardr. Tasavvufa Hzr araclyla giren zmreye Hzriyye denir. iilerde de Hzr inanc nemli bir figrdr. Ali ve oullaryla Hzr arasnda eitli rivayetler uydurarak, inan temellerini bunun zerine oturtmulardr. Ancak, ifadeler ve inanlardaki elikiler ve Kuranla elimesi gibi sebeplerden dolay slamla ilgisi olmayan bir inantr. nsan olarak dnlen Hzr inanc, Zerdtlk, Hristiyanlk, Yahudilik, amanizm ve Eski Yunan dinlerinde yer almaktadr. zellikle de Yahudilikteki LYA inanc, Hzr inanc ile tpatp ayndr. Kitab- Mukaddese (Tevrata) gre lya, Yahudi mistiklerine grnmekte, onlara gizli hikmetleri retmektedir. Yahudi mistikleri de yollarda, llerde lyaya rastladklarn ondan bilgi aldklarn, maddi ve manevi yardm grdklerini anlatrlar. Hzr telakkisi Nusayriler bata olmak zere ar iiler (Galiyye), Yezidiler ve Drziler arasnda nemli bir yere sahiptir. Kuran ve sahih hadis kitaplarnda anlatlan hususlara zamanla birok hurafe ve mitolojik unsurun eklendii, bunun sonucunda birbiriyle ve slam inancyla elikili yorumlarn ortaya kt grlmektedir. Bu yeni unsurlarn genileyen slam corafyasnda yerli kltrlerden kaynakland, mesela Yahudilikteki Elijah ve Hristiyanlktaki Saint George (Circis) inanlarnn halk kltrnn olumasnda etkili olduu sylenebilir.

ii kesimin Hzr byle sahiplenmelerinin bir nedeni de yine rivayetlere dayanmaktadr. Rivayetlere gre Hzr, Alinin cenaze namazna katlarak ehli beyte basal dilemi, hatta Hseyin ehit edilince de arkasndan mersiye okumutur. Bu rivayetlerde Hzrn, Ali ve Hseyin ehit olurken nerelerde ne yapt, niye bu katliama engel olmad hakknda bir bilgi olmad gibi, rivayetlerdeki ravilerin de Nevf b.Fudala el bekkali ve Kab-l Ahbar gibi Yahudi kkenli kiiler oluu dikkat ekicidir. Yani, kendilerinde olan uydurmalar, Peygamberin lmnden sonra, slama eklemeye alan kiilerdendirler. Hzr bazen Hz. Alinin ad olarak da kullanlr. Mihman Alidir (misafir Ali) derken de, Onun Hzr olduunu, misafir gibi gelip gittiine inanlmaktadr. Oysa Ali, Allahn sade ve sorumluluk sahibi bir kuludur ve lmtr. zellikle de ii kesim, Ali slalesinin ve dolaysyla da iilerin kutsal rengi yeil saymaktadr. slamn rengi olarak kabul edilmektedir. Oysa slamda renklerin birbiri zerinde hibir stnl yoktur. En fazla, Peygamber zamannda scak iklimden dolay, scaktan en az etkilenmek iin ak renk kyafetler giyilmesi tavsiye edilmi olabilir. Arap toplumunun scak ve kuranda, yeillik, orman gibi kavramlar ok nemli olduundan o toplumda yeilin ayr bir nemi olmu olabilir. Ancak buradan slama karm yaplamaz. Nitekim kutuplarda inseydi Kuran, gne nemli olduundan, o toplumda sar, krmz gibi scak renkler dierlerine gre daha deerli grlebilirdi.

C.6.4

slam Corafyasnda Hzr Anlay

Piyasada dolaan yzlerce tasavvuf ve tarikat kitaplar ile evliya menkbelerini konu alan kitaplarda, Hzrdan ve onun

kerametlerinden bahsedilmektedir. Hzr hakknda birok yalan ve yanl olaylar uydurulmu, bu olaylar konu alan belki de yzlerce kitap yazlmtr. mam Gazali, bn Arabi, Hac Bektai Veli kitaplarnda Hzrla alakal iddialardan oluan yzlerce ey yazmlardr. mam- Gazali hya kitabnda Hzrn baz tasavvuf ileri gelenleriyle grmelerini nakletmitir. Muhyiddin bn Arabi tarafndan yazlm ve Hzrla birok kez karlap konutuklarn anlatt Ftuhat; Hac Bektai Veli tarafndan yazlm ve Hzrla yaplm olan grmelerin yer ald Makalat; mam- Rabbani tarafndan yazlm ve yine Hzrla yaplm olan grmelerin yer ald Mektubat adl eserler, bu kitaplardan birka tanesidir. Hzr inanc slami bir inan olmayp, Zerdtlk, Hristiyanlk, Yahudilik, Budizm, amanizm gibi, tahrif olduu iin batl hale gelmi dinlerin mensuplarnda grlen bir inantr. slam dininin ana kayna Kurana gre de anlatlan zelliklerde bir kii veya varlk yoktur. Hzrla alakal pek ok mucizevi hikaye anlatlmtr. Tasavvufta bn Arabi ile kitaplarda tasvir edilmeye ve gndemde tutulmaya balanan Hzrn balca zellikleri lmsz olmas, gayb (gelecei ve bilinmeyeni) bilmesi, ihtiyac olana yardm etmesi gibi zelliklerdir. lk olarak Hzra yaktrlan temel baz zelliklerin Kuranla ne kadar eliki ierdiini inceleyeceiz. Allah dnda kimse, lmsz deildir, gayb bilemez ve dualara karlk veremez.

C.6.5

Hzr le Genel Rivayetlerin Deerlendirilmesi

a. Hzr lmszdr ddias

Hzrn lmeyen bir insan olduu iddia edilmitir. Ancak, Allah hibir insana lmszlk vermediini net bir biimde belirtmitir. Aslnda bu sadece Hzrla ilgili deil, Aliyle ilgili de bir iddiadr. Bu nedenle, ister Hzr ister Ali adna bu tr iddialara aadaki ayetler itiraz edecektir. (Ey Muhammed!) Biz senden nce hibir insana lmszlk vermedik, imdi sen lrsen bunlar kendilerinin sonsuza kadar yaayacaklarn m sanyorlar? (21 enbiya 34) Allahn teden beri ileyip duran kanunu (budur). Allahn kanununda asla bir deiiklik bulamazsn. (48 fetih 23) Her canl lm tadacaktr. Ancak kyamet gn yaptklarnzn karl size tastamam verilecektir. Kim cehennemden uzaklatrlp cennete sokulursa, gerekten kurtulua ermitir. Dnya hayat, aldatc metadan baka bir ey deildir. (3 ali mran 185). Dolaysyla, hibir insann lmsz olmas mmkn deildir. Allah byle bir eyi yaratmadn kendisi sylemektedir.

b. Hzr Gayb Bilir ddias Hzrn ve/veya Alinin gayb (grlmeyeni) , gelecei bildii iddia edilmitir. Gayb yalnz Allah bilir. Allah istedii Peygamberlere birtakm bilinmeyen haberleri anlatr ancak bu bildirilen gayb haberleri de Allah tarafndan bize aklanmtr. Allahn kitaplarnda bildirdikleri dnda gayb hakknda Peygamberlerin bile gayb, gelecei gemii ve kendi insan gzleriyle grebildiklerinden bakasn bilemezler. Dolaysyla, Hzr hakkndaki bu iddialar, Onun bir peygamber olduu varsaylsa bile doru olmaz. Hele ki, Onun gayb bilmesini bir tr g

olarak gstermek ve bununla zararlar kendinden uzaklatrabileceini iddia etmek yanltr. Buna en gzel cevab Kuranda Peygamberler veriyor; Biz gayb bilmeyiz, bilseydik hep kendimiz iin iyilik gzellik isterdik, hibir ktlk de bamza gelmezdi derler. Zaten kendilerine bir yarar veya zarar vermeye kudretleri yoktur. (Gayb, normal olarak grlmeyen, bilinmeyen anlamna gelir. Gemi zamanda ya da gelecekteki bir olay bilinemeyeceinden bunlar gayb olarak nitelendirilir. Duvarlarn arkas, baka semtteki birisi normal artlarda grlemeyeceinden de bunlar da gayb olarak nitelenebilir. Mucizevi olarak anlatlanlar gayba dahil edebiliriz, teknolojik olaylar olay gayb olmaktan karr. Mesela, kimse dn bir yerde ne yaandn bilemez, ancak kamera varsa oradan izleyebiliriz. Mesela, kimse anne karnndaki bebein ne olacan bilemez ancak ultrasonla bilinebilir, o zaman gayb olmaktan kar. Mikroplar, hcreler gzle grlmeyebilir ancak mikroskopla grlnce gayb olmaktan kar. Bu eyalar kullanan herkes de grebilir bunlar, zel bir kiiye ve duruma ait deildir. Ancak bir kiinin kendinde olan zel glerden dolay normalde grlemeyen bir olay grd iddia ediliyorsa, buna Allahtan alnd iddia edilsin veya edilmesin Allah kesinlikle kar kmaktadr.) Gayb yalnz Allah bilir ve buna kimseyi ortak etmez.

Gaybn anahtarlar yalnzca Onun katndadr. Onlar ancak O bilir. Karada ve denizde olan da bilir. Hibir yaprak dmez ki onu bilmesin. Yerin karanlklarnda da hibir tane, hibir ya, hibir kuru ey yoktur ki apak bir kitapta (Allahn bilgisi dahilinde) olmasn. (6 enam 59) O (Allah), gayb bilendir. Kendi gaybn (grlmez bilgi hazinesini) kimseye ak tutmaz, baz Peygamberleri dnda..(72 cin 26)

Allahn, peygamberleri toplayp siz(den sonra davetiniz)e ne derece uyuldu? diyecei, onlarn da, Bizim hibir bilgimiz yok. Gayblar hakkyla bilen ancak sensin diyecekleri gn hatrlayn. (5 maide 109) (Allahm) Sen benim iimde olan bilirsin, ama ben sende olan bilemem. phesiz ki yalnzca sen gayblar hakkyla bilensin.(5 maide 116)

Peygamberler gayb (grlmeyeni) bilmedikleri gibi, kendilerine bir yarar veya zarar verme gcne de sahip deillerdir. Peygamberlerin grevi Allahn getirdii mesaj iletmektir.

De ki: Allah dilemedike ben kendime bir zarar verme ve bir fayda salama gcne sahip deilim. Eer ben gayb biliyor olsaydm, daha ok hayr elde etmek isterdim ve bana ktlk dokunmazd. Ben inanan bir kavim iin sadece bir uyarc ve bir mjdeciyim. (7 araf 188) De ki: Ben size, Allahn hazineleri benim yanmdadr demiyorum. Ben gayb da bilmem. Size Ben bir meleim de demiyorum. Ben sadece, bana gnderilen vahye uyuyorum. De ki: Grmeyenle gren bir olur mu? Siz hi dnmez misiniz? (6 enam 50) De ki: Ben peygamberlerden ilk defa (gelmi biri) deilim. Bana ve size ne yaplacan bilmem. Ben, bana vahyolunmakta bulunanlardan bakasna uymuyorum. Ben (Allahn apak uyarcdan bakas da deilim.(46 ahkaf 9) Peygamber kyametin ne zaman kopacan da bilemez.

Sana kyametin ne zaman kopacan soruyorlar. De ki: Onun bilgisi ancak Rabbimin katndadr. Onu vaktinde ancak O (Allah) ortaya karacaktr. O gklere de, yere de ar basmtr. O, size ancak anszn gelecektir. Sanki senin ondan haberin varm gibi sana soruyorlar. De ki: Onun bilgisi sadece Allah katndadr. Fakat insanlarn ou bilmiyorlar. (7 araf 187) Yalnzca baz haberler, Kuranla (vahiyle) birlikte Peygambere bildirilmitir:

O btn gayb bilir. Fakat gayblarn kimseye amaz. Ancak, bildirmeyi diledii bir eliye bildirir. Bu durumda (mesaj korumak iin) o elisinin nne ve arkasna gzetleyiciler yerletirir. Bylece (Allah) elilerinin, Rablerinin mesajlarn gereince tebli ettiklerini bilmek (yani fiilen grmek) ister. Dorusu Allah, kullarnn nezdinde ne var, ne yoksa her eyi ilmiyle ihata etmi, her eyi bir bir kaydetmitir. (72 cin 26-27) rnein; Hz. Yusuf ve Meryemin yaadklar Hz. Muhammede vahiyle bize gayb haberi olarak bildirilmitir: Bunlar sana vahyettiimiz gayb haberlerindendir. Meryemi kim himayesine alp koruyacak diye kura ekerlerken sen yanlarnda deildin. (Bu konuda) tartrlarken de yanlarnda deildin. (3 ali mran 44) te bu (kssa), gayb haberlerindendir. Onu sana biz vahiy yolu ile bildiriyoruz. Yoksa onlar tuzak kurarak ilerine karar verdikleri zaman sen onlarn yannda deildin.(12 yusuf 42)

c. Hzr Dualar Duyar ve Karlk Verir ddias

Hzrn(ve/veya Alinin) her an insanlarn yardma kotuuna dair inanlar sz konusudur, oysa Kurana gre dualar yalnz Allah kabul eder, baka hibir ey kimsenin yardm duasna karlk veremez. Hzrn yardma komas hakkndaki baz genel inanlar yledir: Hzr, gerek fizyonomisini deitirme, sonsuz deiik kalplarda grnme kabiliyetine sahiptir. htiyar bir adam, gen veya bir ocuk olabilir. Ku, tavan vs. gibi her trl hayvan biimlerine girebilir. Gz ap yummadan uzun mesafeleri kat edebilir. Yardma ihtiya duyulduu bir anda grnp, iini bitirince hemen yok olur gider. Tabiattaki varlklar kendi emrine alabilir. Onlar kendi hizmetinde kullanabilir. l insanlar diriltme kabiliyetine sahiptir. Havada, bolukta yryebilir; su stnde batmadan dolaabilir.(!) Neden Allahtan bakasna dua edilir, yardma arlr ki? Allah dualar iitiyorsa, her eyin zerinde g ve hakimiyet sahibiyse ve istediini yapma hakkna sahipse; Allahn hibir eye ihtiyac yoksa ve ok merhametli ve cmertse; Allah, yalnz bana dua edin, size karlk vereyim diyorsa ve verdii szden hi vazgemiyorsa, neden baka birine dua etmeye ihtiya duyulsun? Allahn kitab Kurana gre, yardma yalnz Allah arlr. Eer Allahtan bakas yardma arlyorsa bunun anlam, o duay kabul edeceine inanlan eye/kiiye ibadet/kulluk ediliyor demektir. Ancak, Allahtan baka yardma arlanlar hibir eye karlk veremezler, dualara karlk veremezler, onlarn hepsi de yaratlm kullardr, dolaysyla bakalarn yardma armak kimseye bir fayda salamaz, hatta Kurana uymadndan zarar vermi olur. Yalnz Allahtr dualar iitendir, onlara karlk verendir, yalnz Allaha dua edilmelidir. Bize rnek gsterilen Peygamberlerden hibirisi de Allahtan baka birisinden yardm istememilerdir, her zaman duyan ve dualar kabul eden Allahtan istemilerdir. Allaha dualar kabul edeceini mit ederek ve azabndan korkarak dua edilmelidir. ( Daha

ayrntl aklama ve sorgulama iin, Alevilerde Dua Anlay Allah, Muhammed, Ali Blmne baklabilir.)

C.6.6

Kuran ve Hadislerde Hzr

kinci olarak, Hzrn varlna dayanak olarak sunulan kaynaklar incelenecek. Hzr konusuna ve yukarda ayetlerle rtlen iddialara Kurandan ve hadislerden delil getirilmeye allmtr. Hadislerden ve Kurandan karlacak yorumlar, Kurann apak hkmleriyle elitii anda yanltrlar. Yukarda saylan, lmszlk, her ie yardmc olma, gayb bilme gibi iddialar ne ayetlerden ne de baka kaynaklardan karlamaz. Ancak Kuranda ismi belirsiz bir kiiye Hzr ad verilmi ve Kuranda gemeyen zellikler sonradan yklenmitir. Hzr ad geen hadisler ise, pek ok ulema tarafndan zayf olarak kabul edilmitir. Zaten, Kuranla elien bir hadisi (sz) Peygamber sylemez.

a.

Hzrla lgili Hadislerin Zayfl

Musa ile bilgin kul kssas, srailiyat kltr altnda adeta rivayet bombardmanna tutulmu ve bu konuda binlerce hikaye, menkbe yazlmtr. in kt taraf, bu rivayet bombardman sonucunda Kurandan onay almayan ve slam ilkeleri ile kesinlikle badamayan, inanlar etrafta yaylm ve inanlmtr. Hzr ile lgili

rivayet edilen hadislerin zayf olduunu bizzat Snni hadis alimleri sylemektedir. Kehf suresinde Musa ile alim kul kssasn anlatan ayetlerin tefsirini (!) ve limi konu alan hadislerde, bu alim kulun Hzr olduu beyan edilmektedir. Bu kitabn Kitab-l Enbiya ve Kitab-l lim blmlerinde Hzrdan bahseden hadisler yer almakta ve bu alim kulun Hzr olduu sylenmektedir. Ama Hadis lminin (!) Mevzuu Hadisler (uydurulmu hadisler) blm incelendiinde ise, Hzr ad geen hadislerin tmnn yalan ve uydurulmu olduunun MTTEFEKUN ALEYH olduu, yani o hadis denen szlerin yalan ve uydurma olduunun OY BRL ile kabul edildii grlmektedir. Bu sebeple tm bu hadislere phe ile baklr olmutur. Hzr konusundaki hadisler genellikle Ubey bin Kab (Kab bin Ahbar) gibi Yahudilikten sonra Mslman olmu kiiler tarafndan anlatlmlardr. Bunun anlam, Yahudilikte uydurmalar Peygamberin lmnden sonra, hadis altnda slama sokmaya almlardr. Zaten, bn Kayyim-i Cevzi ve daha pek ok alim kabul edilen kii, Hzrn hayat hakknda zikrolunan hadislerin hepsi yalandr, yaadna dair sahih bir hadis bile yoktur demitir. Zaten, Kuranla elien Hzr inancna kar, Muhammed Peygamberin zt bir sz sylemesi mmkn olamaz. Baz hadisiler de tarihilerin kaydettii rivayetlere gre Hzrn Deccali yalanlamas iin mrnn uzatld (bn Hacer, el-Iabe, I, 431), Deccalin karsna kacak kiinin Hzr olaca (Nevevi, XVIII, 72), Hz. Peygamber dneminde hayatta olduu ve Peygamberin elisi olarak Enesin kendisiyle grt (Beyhaki, V, 423), Reslullah vefat ettii zaman gelip Ehl-i beyte taziyette bulunduu (bn Kesir, I, 141), mer b. Ab-dlaziz ile brahim b. Edhem, Bir el-Ha-fi, Marf-i Kerhi, Cneyd-i Badadi ve Muhyiddin bnl-Arabi gibi mutasavvflar tarafndan grld, Hzrn denizlerde, lyasn karada yaad, sk

sk bir araya geldikleri (bn Hacer, el-Iabe, I, 432), Cebrail, Mikail ve srafil ile her yl arefe gn Arafatta bulutuklar haber verilmitir. Bunlardan bir ksm, Hzrn dnyann sonuna kadar yaamasn Hz. Ademin bir vasiyetine ve duasna *a.g.e., 1,431), bir ksm da onun ab- hayattan (hayat suyundan) imesine (Taberi, Tarih, I, 220) balamaktadr. Hzrn uzun mrl olduunu syleyenler ise onun Hz. Musa zamannda, Hz. Muhammedin nbvvetinden nce veya lmnden sonraki ilk yzyl iinde vefat ettiini ileri srerler. Bu rivayetler Kuranla eliir. nk Deccalin kmas olay ve onun zellikleri hakknda sylenenler insanlarn iddialardr ve salam bir kayna yoktur. Allah kimseye lmszlk vermemitir. Allahtan baka kimse dualara karlk veremez. Peygamberlerin bile bu tr zellikleri yokken, bir insana bu tr zellikler yaktrmak, Allahn zelliklerine bir insan ortak klmaktr. Bata Buhari, brahim el-Harbi, Eb Hayyan el-Endelsi, Ebl-Ferec bnl-Cevzi, Muhammed Abdrraf el-Mna-vi, Takyyddin bn Teymiyye ve Syti olmak zere birok hadis ve tefsir alimi Hzrn hayatta olmadn sylemi; onun yaadna dair nakledilen haberler bnl-Cevzi, Ali el-Kari, Muhammed Dervi el-Ht gibi hadis tenkitileri tarafndan reddedilmitir. bn Kayyim el-Cevziyye de Hzrn hayatna dair nakledilmi rivayetlerin hepsinin uydurma olduunu ifade etmitir [el-Menarl-mnif, bn Kayyum elCevziyye s. 67).9

*talik yazlardaki bilgiler, bu konuda ayrntl aratrma yapm olan, Hakk Ylmazn Tebyinl Kuran sitesinden alntlanmtr+

b. Kurandaki Musa ve Bir Kul (Bilgin Kul) Kssas ve HIZIR Kuranda Hzr kelimesi gemez. Ancak Kehf suresindeki kssadaki Peygamber olan kiinin Hzr olduu iddia edilmitir. Musa ile bilgin kul kssas, (18)Kehf suresinin 60 82. ayetlerinde anlatlmtr. 60 64. Ayetlerde Musann gen yardmcsyla birlikte, yolculua kmas anlatlr. Yolda yiyecekleri bal drnce, geri dnp onu almaya giderler ve asl var yeri bal unuttuumuz yer derler. 65. ayetten sonra, Musa ile bilgin kul tanrlar ve Musa onun bilgisinden faydalanmak isteyince, O, benimle birliktelie sabredemezsin der ama Musa srar edince, yapaca ilerde bilgin kula o konuyu aana kadar Musann o konuda bir ey sormayacana dair anlarlar. Sonra tane olayla karlarlar. Birincisi bir gemiye binerler ve bilgin kul gemiye zarar verir. kincisi, bilgin kul bir genci (ocuu) ldrr ve son olarak bir beldeye varrlar, yemek istedikleri halde kimse yemek vermez. Ama bilgin kul oradaki bir duvar dzeltir. Musa bu olaya da itiraz eder, nk gemiye zarar verdiini, ocuu haksz yere ldrdn dnr. Yemek bile vermeyen kimselerin bulunduu beldede cretsiz duvar onarmasn ise anlayamaz. Sonra, bilgin kul hepsini aklar. Eer gemi salam olsayd, bir sonraki limanda dzgn gemileri gasbeden zorbalar, gemiyi alacaklard. ocuu ldrmeyi ben kendi isteime gre deil, Allahn bildirmesiyle ldrdm der. Yemek vermeyen o beldede iki yetim ocuun o duvarn altnda hazineleri vard, onlar reit olana kadar kimsenin hazineyi bulmamas iin yaptm der.

Bu olay, bu kiinin gelecei bilebildiine, istediini ldrme hakkna sahip olduuna delil gstermiler ve Hzr ismini vererek dier uydurmalarn bunun zerine oturtmaya almlardr. Mucizevi olaylar uydurulmu ve insanst figrler ortaya karlmtr. Oysa hikayede bilgin kul, bulunduu blgeyi iyi tanyan, oradakilerin gvendii ve orada eitli grevleri olan bir kii olduu anlalmaldr. Gemiye zarar verdiinde kimsenin ona ses karmamas, ona gvenildiinin bir gstergesidir. Bir kiinin ldrlmesine halkn da hak vermesi (oul ifadesiyle anlatm), kimsenin bir cinayete sessiz kalmasn dnemediimize gre, o ehirde bunun halk tarafndan da kabul edilebilir bir ceza olarak ldrlmesinin normalliini anlatmaktadr. nc olayda ise zaten belirttii gibi, bu olaya mahsus olmak zere vahiy ile Allahn ona bildirmesi anlatlmaktadr, bu da Onun bir peygamber olduunun gstergesidir. Kssay ayrntsyla incelemek isteyenler iin, smail Hakk Ylmazn te Kuran eserinde anlatt ekliyle alacak olursak; Musa ve bilgin kul tanmlardr. Musa, onun bilgin birisi olduunu, doru yolu bulma konusunda kendisine ok bilgi verilmi olduunu renmitir. Ve ondan doru yolu bulma konusunda ona retilenlerden renmek iin, onun rencisi olmay istemektedir. Ayetlerle birlikte inceleyelim: Derken kullarmzdan bir kul buldular ki, Biz ona katmzdan bir rahmet vermi ve tarafmzdan bir ilim retmitik. Musa ona: Doru yol konusundaki sana retilenden bana da retmen artyla sana tabi olabilir miyim? dedi. O: Dorusu sen benimle beraber olmaya sabredemezsin. Ve olay anlamad eye nasl sabredeceksin! Dedi. Musa: nallah beni sabrl bulacaksn ve senin hibir iine kar gelmem. dedi. O: O halde eer bana uyacaksan, bana hibir ey

hakknda soru sorma, ta ki ben sana ondan sz ancaya kadar. (18 Kehf 65-70) Musann o yre ve bilgin kul hakknda bilgisinin olmad bellidir. nk o blgeye yeni gelmi ve bilgin kul ile yeni tanmtr. Ama bilgin kulun ifadelerinden anlyoruz ki, bilgin kul o yrenin insandr ve bir takm grevleri vardr. Zira bilgin kul, Musa ile birlikte olduklar takdirde meydana gelmesi muhtemel olaylar karsnda Musann, kafasnn bu olaylar almayacan ve sabredemeyeceini ngrmektedir. Yani bilgin kul, belli bir grevi ifa etmek iin dolat o blgede, o blgeyi iyi tand iin, baz olumsuzluklarla karlaabileceini tahmin edebilmekte ve Musann da bunlara sabredemeyeceini dnmektedir. Sonra, Pazarlk yaplm ve bilgin kul Musann yannda gelmesine izin vermitir. Kssann bundan sonraki blmlerinde Musann gen yardmcsndan sz edilmez olmutur. Bunun zerine ikisi beraber gittiler; nihayet gemiye bindiklerinde tuttu gemiyi yaralad. Musa: A, iindekileri bomak iin mi yaraladn onu? Dorusu kt bir ey yaptn! dedi. (18 Kehf 71) Bilgin kulun o evreyi tand gibi, gemi sahipleri ve yolcular da bilgin kulu tanyor ve ona gveniyor olmallar ki, bilgin kulun gemiyi yaralamasna engel olmamlardr. Ne bilgin kul, ne de o yre hakknda bilgisi olmayan Musa ise bu ie kar kmtr. Olanlar gayet olaan eylerdir. Bu olayda herhangi bir olaanstlk, esrarengizlik yoktur. Kulun gayb bilmesi gibi bir ey sz konusu deildir. O: Demedim mi ki sen benimle beraber olmaya sabredemezsin? dedi. Musa: Unuttuum eyle beni sulama ve bu iimden dolay bana glk karma! dedi. Yine gittiler nihayet bir delikanlya rast geldiler; tuttu onu ldrverdi. Musa: Bir can karl olmakszn

masum bir cana m kydn? Dorusu ok kt bir ey yaptn! dedi. (18 Kehf 72-74) Ayette geen Gulam szcnn orijinal anlam, Cinsel ilikiye alabildiine dkn ve arzulu olan demektir. Bu zellik, ocukluk yandan km kimselerde olur. Bu da delikanllk adr. Gulam/ delikanl szc, eyh/ ihtiyar szcnn zt anlamls olarak kullanlr. Ayetteki Bir can karl olmakszn masum bir cana m kydn? ifadesinden, gulamn erikin birisi olduunu anlyoruz. Zira ocuk yata birisi bakasn ldrrse ona ksas yaplmaz. Buradaki olay ksasa uygun grldne gre gulam, ocuk deil erikin bir delikanldr. Delikanlnn ldrlmesine de Musadan baka kar kan olmamtr. Demek ki, bilgin kulun delikanly niin ldrdn o beldenin insanlar, ldrlen delikanlnn yaknlar; ana-babas herkes bilmektedir. Aksi halde bir yabancnn gelip de, memleketlerinde kendilerinden bir delikanly ldrp elini kolunu sallayarak ekip gitmesine kimse kaytsz kalmazd. ldrme gerekesi ise aada 80 ve 81. ayetlerde aklanmtr. Dorusu sen benimle asla sabredemezsin demedim mi sana? dedi. Musa: Eer bundan sonra sana bir ey sorarsam, artk benimle arkadalk etme! Dorusu tarafmdan beyan edilecek son zre erdin. Bunun zerine yine gittiler. Nihayet bir ky halkna varnca onlardan yemek istediler. Ancak onlar, kendilerini misafir etmekten kandlar. Derken orada yklmak zere olan bir duvar buldular, tutup onu dorulttu. Musa: steseydin bunun karlnda mutlaka bir cret alrdn dedi. O: te bu, seninle benim ayrlmamz olacak! imdi sana o sabredemediin eylerin i yzn haber vereyim. Gemi olayna gelince, denizde alan birtakm zavalllarnd. Ben onu kusurlu hale

getirmek istedim; nk telerinde btn salam gemileri gasp edip alan bir kral vard. (18 kehf 75- 79) Bilgin kul buradaki kyn veya beldenin yabancs olmal ki, kyller bilgin kul ve Musaya ilgisiz kalyorlar. Bilgin kulun o blgeyi tandnn bir kant da, bindikleri geminin sahiplerini tanmas ve teki kyda hkm sren zalim kraldan haberdar olmasdr. Bunlar bildii iin gemiyi yaralam ve zalim kraln gemiye el koymasn engellemitir. Gemi sahipleri ve gemideki yolcular da bilgin kulu tanyp ona gvenmektedirler ki, ona engel olmamlar ve gemiye verdii zararn karln talep etmemilerdir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, bilgin kulun gemideki hasar kendi iradesi ile yapm olmasdr. Bu hususu kendisi de BEN onu kusurlu hale getirmek STEDM diyerek beyan etmitir. Bilgin kulun buradaki davran; ki fesat tearuz ettikte ehaffi irtikab ile azamn aresine baklr. Yani, biri byk dieri daha hafif iki zarar bir anda sz konusu olduunda, hafif olan zarar ileyerek byk zarardan kurtulma yoluna gidilir. (Mecelle Madde 28) genel ilkesine gredir. Yoksa burada gayb bilme gibi olaan d bir durum sz konusu deildir. Delikanlya gelince, anne-babas mmin kimselerdi. Onun, o ikisini azdrmasndan ve inkara srklemesinden korktuk. stedik ki, Rableri onun yerine kendilerine temizlike daha hayrl ve merhamet bakmndan daha yaknn versin. (18 Kehf 80-81) Ayetlerden anlaldna gre delikanly ldrme olay resmi otoritenin; toplum olarak yasalara gre verdikleri bir karar gerei olmutur. Bilgin kul bu kararn infaz memurudur; tabiri caizse cellattr. Onun iin olay aklarken korktuk ve istedik ki diye kamuyu ieren, oul bir ifade kullanmtr. Eer delikanlnn ldrlmesi o delikanlnn yaad kentte yasal bir

icraat olmasayd, hem delikanlnn yaknlarnn hem de ehir halknn (kamu otoritesi) bilgin kula gerekli tepkiyi gstermeleri ve onu cezalandrma ynne gitmeleri gerekirdi. Gelenekiler, bu ayetlerdeki korktuk ve istedik fiillerinin znelerini uyduramamlardr. Bilgin kul, Hzr veya melek yaplnca, korkanlar da Allah ile Hzr veya Allah ile melek olmaktadr. Buna ramen bu szcklerin zerinde durmamlar olayn stne gidememilerdir. Bu olaylarn bilinmeyecek, yadrganacak, batn ilmi vs. gibi aklanacak bir yan yoktur. Normal eri bir icraattr. Musa Bir can karl olmakszn masum bir cana m kydn? diyerek sadece ksas ile insan ldrlebilineceini ileri srmtr. Halbuki eran (yasal adan) insan, sadece, ksas iin ldrlmez. Allaha sava aanlar da ldrlr: Maide; 33: Allah ve elisine kar savaanlarn ve yeryznde bozgunculua alanlarn cezas ancak ldrlmek veya armha gerilmek ya da el ve ayaklar apraz olarak kesilmek ya da yeryznden srlmektir. Bu onlara dnyada bir rezilliktir. teki dnyada da onlar iin byk bir ceza vardr. Burada 80. ayete dikkat edilirse; Delikanlya gelince, annebabas mmin kimselerdi. Onun, o ikisini azdrmasndan ve inkara srklemesinden korktuk. denilmektedir. Bu ifadeden de delikanlnn, mmin anne ve babasn dinden karmak iin aba sarf ettii (Allah ile savat) anlalmaktadr. Yani bu durumda Maide suresinin 33. ayetine gre onun ldrlmesi meru bir olaydr. Ve gelelim duvara; o, ehirde iki yetim olannd, altnda onlar iin bir define vard ve babalar iyi bir zat idi. Onun iin -Rabbinden bir rahmet olmak zere- Rabbin onlarn erginlik ana ermelerini, definelerini karmalarn diledi. Ve ben onu (duvar dorultma iini)

kendi grmle yapmadm. te senin sabredemediin eylerin aklamas! dedi. (18 Kehf 82) Kendisine rahmet (peygamberlik) verilen ve Allah tarafndan bilgilendirilen bilgin kul, duvar meselesini aklarken Onun iin ( . ) Rabbinden bir rahmet olmak zere- Rabbin onlarn erginlik ana ermelerini, definelerini karmalarn diledi. Ve ben onu (duvar dorultma iini) kendi grmle yapmadm. diye aklamtr. Demek oluyor ki, bu olaydan sadece nc olay vahiy ile bildirilmitir. Yani bilgin kul, sadece duvar dorultma iini kendi bilgisi ve iradesiyle gerekletirmemitir. Ayetin orijinalindeki ve ma fealth an emri ifadesi, tefsir ve meallerin ekserisinde (hemen hemen hepsinde) ve ben bunlarn hi birini kendi grmle yapmadm. diye evrilmitir. Bu eviriye gre olaydan hi birinde bilgin kulun kendi gr ile davranmad, her olayda da ald vahyle hareket ettii anlalmaktadr. Oysa bu eviri yanltr. Doru eviri; Ve ben onu (duvar dorultmay) kendi grmle yapmadm eklindedir. Rivayetilerin ve dirayetsizlerin yanl meal ve tefsirlerinin doru olabilmesi iin ayetin orijinalinin Ve ma fealthnne an emri eklinde olmas gerekirdi. Ancak bu takdirde cmlenin anlam, Ben onlar kendi grmle yapmadm eklinde olurdu. Halbuki ayetin orijinali byle deildir. olayn da vahye dayand gr, ayetlerin ierii ile uyumlu deildir. Eer olay da vahye dayal ise bilgin kul, 79. ayette geminin kusurlu hale getirilme ii kendi tasarrufunda imi gibi ben diledim dememeli ve 80 ile 81. ayetlerde anlatlan gulamn ldrlmesi olaynda bakalarn da kapsayan korktuk ve istedik eklindeki oul ifadeler kullanmamal idi. Ayrca bu olay vahye dayal olsayd, 82. ayetteki Ve ben onu (duvar

dorultma iini) kendi grmle yapmadm. ifadesi cmlenin en sonunda, ite senin sabredemediin eylerin aklamas ifadesinden sonra olmal idi. Bylece her olay da bilgin kulun kendi gr ile yapmad eylerin kapsamna girmi olurdu. Sonu olarak rivayetlerin, masallarn, menkbelerin, ayetin orijinal anlamn ihmal ettirdii anlalmaktadr. (Hakk Ylmaz)10 Bir Kulun (Bilgin Kulun) Bir Peygamber Olmas Kuranda bahsedilen bu bir kulun Peygamber olmasna birincisi, ona rahmet verilmi olmasn; ikincisi, bir duvar kendi iradesiyle deil, Allahn bildirmesiyle dzeltmesidir. Dolaysyla bir velinin Allahtan bilgiler almas gibi uydurmalarn hibir dayana olamaz. ncelikle, bir kula rahmet verilmi olduundan bahsedilir. Allah dier peygamberlere verilenin kitaplarn rahmet olduunu sylemitir. Zuhruf Suresi 31-32. Ve Kasas 86. ayetlere gre, Kuran(vahiy) rahmettir. Derken kullarmzdan bir kul buldular ki, Biz ona katmzdan bir rahmet vermi ve tarafmzdan bir ilim retmitik. (18 Kehf 65) Yine dediler ki: Bu Kuran, u iki kentin birinden, bir byk adama indirilmeli deil miydi? Ne! Yoksa Rabbinin rahmetini onlar m paylatryorlar? imdiki hayatta, onlarn geimliklerini aralarnda paylatran, birbirlerine i grdrmeleri iin, kimini kimine derecelerle stn klan biziz. Rabbinin rahmeti, onlarn topladklarndan daha iyidir. (43 Zuhruf 31-32) Sen, Kitapn sana verileceini hi

10

http://www.istekuran.com/index.php?page=8c3bb2e15d9fc663f0e0522ef1 68dc9a&id=10

ummazdn. O ancak Rabbinin bir rahmetidir. yleyse, sakn inkarclara arka kma! (28 Kasas 86) Bu kulun peygamber olmasnn dier delili ise; bilgin kulun 82. ayette, duvar dorultma iini kendi iradesi ile yapmadn beyan etmesidir. Bu demektir ki, duvar altnda duran iki yetime ait gmnn varl ve bu gmnn belli bir sre daha bulunduu yerde korunmas gerei ve dolaysyla bunun icab olan duvarn dorultma ii, bilgin kula vahiy ile telkin edilmitir. Duvar ise ehirdeki iki yetim ocua ait idi. Altnda onlara ait bir define vard. Babalar da iyi bir insand. Rabbin, onlarn olgunluk ana ulamalarn ve Rabbinden bir rahmet olarak definelerini karmalarn istedi. Bunlar ben kendi grme gre yapmadm. te senin, sabredemediin eylerin iyz budur. (18 kehf 82) Yukardaki delillere dayanarak peygamber olduunu sylediimiz bilgin kul iin bize bu kssa dnda bilgi verilmemitir. Bu durumda bilgin kulun Nisa suresinin 164 ve Mmin suresinin 78. ayetlerinde bahsedilen, ad ve kendi hikayesi bildirilmemi peygamberlerden olduu anlalmaktadr. 11

C.7. MUAVYE VE YEZDLE LGL OLUMSUZ DNCELER

Muaviye ailesini ksaca tantmak gerekirse, 1400 yl nce, Muaviyenin babas Ebu Sfyan Mekkede ileri gelen, saygn bir kiidir. Mekkede ksa sre sonra lider olmay hayal eden bu
11

smail Hakk Ylmaz,

http://www.istekuran.com/index.php?page=8c3bb2e15d9fc663f0e0522ef168dc9a&i d=10

ailenin, Hz.Muhammedin Mekkeyi fetmesiyle iktidar hayalleri suya dmtr. Hatta Peygamberin Mekke fethi srasnda olas saldrlara kar, onlarn iinde ukte kalmamas iin yle dedii rivayet edilir: Ebu Sfyann evine giren ldrlmekten kurtulur, gvendedir (Mslim) diyerek ayrcalk tanmtr. Ebu Sfyann sonraki yllarda Mslman olduu anlatlr. Peygamber Ebu Sfyann kz mm Habibe ile evlenmitir. mm Habibe, ilk Mslman olanlardandr ve Mekkedeki bask ortamndan kocasyla birlikte kaarak Habeistana snanlar arasndadr. Ancak daha sonra kocas, orada papazlara zenip, Hristiyan olmaya karar vermi ve boanmlardr. Bu olaylar srasnda Medinede olan Peygamber, Habeistanda yalnz kalan mm Habibeyi Medineye ararak evlenmitir. Rivayetlere gre, Medinede mm Habibenin babas Ebu Sfyan, kznn evini ziyarete geldiinde, Peygamberin yatt yere oturtmamtr. Muaviye, mm Habibenin erkek kardeidir. Muaviye, babasnn yolundan giderek, lke ynetiminde sz sahibi olmak iin, Peygamberin lmnden sonra da frsat kollam ve Hz. Osman ve Hz. Ali zamanndaki i karklklardan yararlanarak halife olmutur. Akrabalarn devlette nemli yerlere getirerek kayran ve tepki alan Osmann ldrlmesi zerine, Muaviye bunu kullanmtr. Ali, halifelie geince, Osmann katillerini bul diyerek, Aliye kar bir isyan balatmtr. Bu savata pek ok Mslman birbirini ldrmtr. Daha sonra, hakem olayyla, dalavereyle Muaviye saltanatn bana gemitir. Kendisinden sonra da yerine olu Yezidi getirtmitir. Yezid denilen kii ise, Peygamberin yakn dostlaryla ve ona gerekten inananlarla, Yezidin zorba zulmn eletirenlerle savamtr. Hatta kendi askerlerine, 3 gn boyunca Mslmanlarn cann ve maln helal saymtr. Bu zaman ierisinde onlarca Mslman kadn tecavze

uramtr. Buradan doan ocuklara Haruriye ocuklar denmitir. Grlecei zere, byle bir rezaleti yaatanlar, ne kadar Peygamber varisi gibi grnseler de, aslnda tam tersini yaam ve yaatmlardr. Snnilerin Yezidin babas Muaviye hakkndaki dnceleri Alevileri rahatsz etmektedir. Snniler, Allahn en sevgili kullarndan olan Hazreti Aliye dmanlk edenleri sayg ifade eden szlerle anmaktadrlar. Hz. Alinin hilafetini kabul etmeyen Ebubekir, mer, Osman, Muaviye gibi kiileri Hazret ifadesiyle nitelemektedirler. Oysa Alevi/Bektai inancna gre yani slama gre, Hz. Alinin velayetini reddedenler yceltici sfatlarla anlamazlar. Bilindii zere Alevi/Bektai inancnda tevella-teberra kavramlar vardr. Bu kavramlar, ehli beyti sevenleri sevmeyi ve ona dman olanlara dman olmay ifade eder. *M. Cemil Kl, Ykselen Alevilik, s.265] Cemil Kln ifadelerindeki honutsuzluu grmekteyiz. Tabi, sayd isimlere Aliden nce halifelie geen ve Alinin de onlar destekledii, isyan kartmad Ebubekir, mer ve Osman saymas tarihi bir hatadr. nk, Alinin halifeliinin kabul onlarn lmnden sonra ortaya kmtr. Bunlarla birlikte, Muaviye, Yezid gibi kiilerin sayg ifadeleriyle anlmas ve yaptklar hakszlklarn dillendirilmemesi konusundaki tepkisinde hakldr. Alevilerin Muaviye ve Yezidle ilgili olumsuz dnceleri, tarihi olarak hakl gerekelere dayanmaktadr. Snnilerin Muaviyeye vc szler sylemesi onlar rahatsz etmektedir. Snnilerin Muaviyeyi vmelerinin birinci sebebi, Onu bir vahiy katibi ( Kuran yazya geiren kiiler) olarak grmeleridir. Eer ona kt

bir sz sylenirse, Kurann gvenilirliinin zedeleneceini dnrler. kinci sebep ise, Muaviyenin Peygamber sahabesinden (arkadalarndan) olduunu ve Sahabelerin hepsinin cennete gidecei grdr. Bu iki dnce de yanltr. ncelikle, Muaviye bir vahiy katibi deildir. Kendisi iktidara getikten sonra, yazdrd kitaplarda kendini vc szler yazdrm , onu destekleyenlerce vc eyler yazlmtr. Onun yaptklarn meru gstermek iin ve gvenilirliinden phe edilmemesi iin akl almaz szler uydurulmutur. Muaviyenin vahiy katiplii iddiasna bakarsak; Oun sadece Ayetel Krsiyi yazd rivayet edilmektedir (anlatlmaktadr). Ancak, yazd iddia edilen ayetler, Muaviye mslman olmadan ok nce inmitir. Yani daha Mslman olmadan, Peygamber ona neden vahiy yazdrsn ki? Mekkenin Fethinden sonra, Ebu Sfyan Hz. Peygambere gelerek Muaviyeyi kendisine katip edinmesini istemi, O da kabul etmitir. (Ahmed b. Hanbel, Fedails-sahibe, 168; bn Kesir, Tefsirul Kuranil Azim,IV,349). Muaviyenin sadece Ayetel krsiyi yazmas (Zehebi,Nbela, III, 129). Ayetel krsinin Muaviye Mslman olmadan nce nazil olmas, Mekkenin fethinden ok ncedir (Nisaburi,Garaibul-Kuran,I,117: bn Kesir, Muhtasar, Tefsiri bn Kesir, I, 26) kinci nokta ise, her sahabenin cennete gidecei iddias yanltr. Sahabe, Trkede arkada demektir. Peygamberin evresindeki islam szle kabul etmi insanlara denir. lerinde mminler olduu gibi, cehenneme gidecek mnafklar da vardr. Sahabe ierisinde, eitli karlar iin slam kabul etmi insanlar da vardr. Nitekim, ilerinde Abdullah bin Ubey bin Sell gibi bazlar, Hz.Muhammedin ei Hz. Aieye zina iftiras atm ve onu yaymlardr. Kuranda da her sahabenin cennete gitmeyecei aka bildirilmitir:

 evrenizdeki bedevlerden birtakm mnafklar vardr. Medine halkndan da mnafklkta direnenler var ki sen onlar bilmezsin. Biz onlar biliriz. Onlara iki defa azap edeceiz. Sonra da byk bir azaba itileceklerdir. (9 tevbe 101)

Muaviye Hakknda Uydurulan Olumlu ve Olumsuz rivayetlerin bazlar sralanacak olursa, siyasi olaylarn nasl da dinle kartrlarak insanlara dostluk ya da dmanlk besletmeye, kutuplatrmaya alldn grebiliriz:

Muaviyenin Cennetlik Olduu ve Yceliini ddia iin Uydurulan Hadisler12 Ebu Hureyrenin Peygamberden yle duyduu rivayet edilir. Cebrail bana geldi ve Ey Muhammed, Allah vahyini bana ve sana emanet etti, sen de Muaviyeye emret dedi. (Belazuri, Ensab, IV, 127; Zehebi, Nbela, III,129) Yine Ebu Hureyreden, Peygamber vahiy katibi (!) Muaviyeyi azletmek (grevden almak) isteyince, Cebaril vastasyla ikaz edildii aktarlmaktadr. Ey Muhammed, Allahn vahyi yazmak iin setiini azletmek senin hakkn deil, onun yerine brak, nk o emindir. denilmektedir. (Zehebi, a.g.e. III,129)

12

*Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebi Sfyan, rfan Aycan, Ankara Okulu Yaynlar, Ankara, 2001]

bn Abbas kanalyla gelen geldii belirtilen bir baka haber de, Ayetel Krsi nazil olduunda Muaviye kalem arad bulamad. Allah cebraile hokkadan kalemleri almasn emretti ve Cebrail kalemi getirdi. Hz. Peygamber, Muaviyenin kulandaki kalemi almasn syledi. Alnca ne grsn, zerinde La ilahe illallah, Allahtan emini olan Muaviyeye hediyedir yazl altndan bir kalem.(Zehebi, a.g.e.III, 129) Muaviye, sonradan retilen bu haberlerle bir ok ynyle Hz. Peygambere benzetilmek istenmektedir. leride melik peygamber olacan kahinin haber vermesi, annelerin yznn ay gibi parlak olmas, Hz. Muhammedin vahiy almas, onun yazmas, neredeyse nebi olarak gnderilecei, Halife olacann Peygamberce haber verdirilmesi gibi rivayetler bunun iaretidir. Bu haberleri anlatanlar iin Muaviyenin emin sfatyla vasflandrlmas ve onun Allah katndan tasdik grmesi de ok nemli olsa gerektir. (Zehebi, a.g.e.III, 129) Halife olaca hususu; Bir gn Muaviye insanlara hitap ederken yle der; Bir gn Rasulullahn abdest suyunu dkyordum, kafasn kaldrd ve bana yle dedi. Benden sonra mmetimin ilerini sen ykleneceksin, bu gerekleince, onlarn iyiliklerini taltif et, ktlklerini affet dedi. Muaviye konumasna devam ederek ben bu makam elde edene kadar bu mit iinde oldum demektedir. (bn Kesir, el Bidaye, VII,126) Muaviye hilminden ve Rabbimin kelam zerine gvenilirliinden dolay neredeyse nebi olarak gnderilecekti. (Zehebi, Nbela, III,128)^

Cebrail, zeri yazl bir sahife getirdi ve zerine La , ilahe illallah, Muaviye sevgisi kullarn zerine farzdr yazl idi ( Zehebi, a.g.e. III, 130,131) Abdullah b. mer yle der; Rasulullahn yannda oturuyordum. Rasulullah imdi yoldan cennet ehli olan biri kp gelecek dedi. Arkasndan Muaviye kp geldi, O mu dedi, O da evet dedi. (Belazuri, Ensab, IV, 126) Peygamber Muaviye iin, O cehennemde kilitli bir tabut iindedir. Dedii rivayet edilir.(Belazuri, a.g.e., IV,128; Taberi, III,2171 )

Muaviyeyi Cehennemlik lan Eden ve Yeren Hadisler 13 Abdullah b. Amr b. El As yle dedi; Rasulullahn yannda oturuyordum. O, u yoldan, ld zaman slam zere lmeyecek bir adam kp gelecek dedi. Ben de (evde) babam elbisesini giyiyorken terk etmitim, o gelecek diye korktum, fakat Muaviye kp geldi. (Belazuri, Ensab, IV, 126-7; Taberi III, 2171) Ame , Hasenden Rasulullahin yle dediini rivayet etmitir. Muaviyeyi minberin zerinde grdnz zaman ldrn. Ayn haber deiik ekillerde de rivayet edilmitir. (Ahmed b. Hanbel, Kitabl lel ve Marifetl Rical, I, 159)
13

*Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebi Sfyan, rfan Aycan, Ankara Okulu Yaynlar, Ankara, 2001+

Ebu Said El Hudrinin yle dedii rivayet edilir; Ensardan birisi Muaviyeyi ldrmek istedi. Biz o adama mere bu durumu yazmadan, onun zamannda klcn ekme dedik. O da Rasulullahtan Eer Muaviyeyi krsde hitab ederken grrseniz onu ldrn dediini iittiini syledi. Bunu biz de duymutuk, fakat yine de mere yazmadan bu ii yapmamasn syledik. mere yazdlar fakat cevap o lnceye kadar gelmedi. (Belazuri,a.g.e. IV, 128-130) Grld zere hem kafir hem neredeyse Peygamber ilan edilecek rivayetler ayn dnemde yazlmtr. Hepsi de Hz. Muhammede dayandrlmtr. Ayn kiinin bu kadar zt eyler sylemesi elbette dnlemez, kald ki, Kuranla uyumlu olmayan eylerin Peygambere dayandrlmas doru deildir. Muaviyeyi destekleyenler insanlarn ona uymas iin, rivayetler uydurmular ve insanlarn sayg duyduu ve szlerini Kurann aklamas olarak ald Hz. Muhammede dayandrarak, szlerini ve yaptklarn etkili klmak istemilerdir. Ayn ekilde, Muaviyenin yapt hakszlklardan hareketle kendi itirazlarna salam bir dayanak bulmak amacyla, kendi szlerini geerli klmak ve insanlar etkilemek amacyla Peygamberin azndan, Muaviyenin bir kafir olduu ve ldrlmesi gerektii gibi iddialar ortaya atlmtr. Gemii objektif deerlendirmeliyiz. Gemi hakknda sahip olduumuz bilgilere gre, bir hakszl desteklemeyebiliriz elbette. Ancak, ak zulmlerin karsnda olmalyz. Peygambere atfedilen rivayetlerle, vahiy katibi olmayan birine vahiy katibi iddias yaktrmak doru deildir, nk byle yaparak, hakszlklarn grmezden gelmek istemektedirler.

C.8. ON K (12) MAMIN MASUMYET VE EHL BEYT KAVRAMI

Muhammed Peygamberin ve Alinin torunlar, Hasan ve Hseyinin 12 tane ocuunun masum olduu iddia edilir. Bunun anlam, onlarn bir gnahlar olmamas demektir. Bu iddialarn olutuu ortam, Muaviye-Ali zamanndaki siyasi karklklar ierisinde gelimitir. Yezid, camilerde yllarca Ali ve ailesine lanet okutmutur. Camiye gelmek istemeyen halka da zulm etmi ve hepsini gelmeye mecbur brakmtr. Ali dahil, ocuk ve torunlarn iktidarlarn tehdit ediyor diye, olas varisleri de ldrmlerdir ve lanet okutmulardr. Bu yaanan tarihi olaylarn dier bir ucunda da, Ali ve soyunu gklere karan, onlarn melekler gibi temiz olduklarn iddia eden, Peygamberlerden hatta yer yer Allahtan bile yksek zelliklere sahip olduunu iddia etmilerdir. Bu tarihi ve siyasi olaylar anlarsak, olaya daha objektif bakabiliriz. Elbette Ali ve soyuna yaplan haksz bir zulmdr, cinayettir. Ayrca, Allahn mabetlerinde Kuran yaymak iin mcadele eden kiilere bir lanet yeri olarak kullanan zamann iktidar da hakszdr. Ancak, gemite yaanan hakszlklar, bizi baka bir hakszla srklemelidir. Allah ve yarattklar hakknda yalan sylemek, iftiradr ve hakszlktr. Ali ve soyunun ahretteki durumunu Allah bilir. Biz, Allahn sylediklerinin aksine, insanlara pek ok stn zellik vererek ve yalan sylemi olarak nasl Alinin Hasann yolundan gidebiliriz? Onlar ki, doruluk, drstlk iin alm ve Kuran yaamaya alm Mslmanlard. Bize den, Allah ve insanlar hakknda doru bir inanca sahip olmaktr. Ne bir insann masum-gnah ilememi olmas bir dorudur, ne de bir insann hata yapmas onun kt olduunu gsterir. Yaplan

gnahlar ve hatalarda, yaplan hatada srar edilip edilmedii, piman olunup olunmad, hatann bykl olup olmad gibi pek ok etken vardr. Allah kimseden mkemmellik beklemez. "Allah hi kimseye tayabileceinden daha fazlasn yklemez: Kiinin yapt her iyilik kendi lehinedir, her ktlk de kendi aleyhine." "Ey Rabbimiz! Unutur veya bilmeden hata yaparsak bizi sorgulama!" "Ey Rabbimiz! Bizden ncekilere yklediin gibi bize de ar ykler ykleme! Ey Rabbimiz! G yetiremeyeceimiz ykleri bize tatma!" "Ve gnahlarmz affet, bizi bala ve rahmetini yadr stmze! Sen Yce Mevlamzsn, hakikati inkar eden topluma kar bize yardm et!" (2 bakara 286) Eer size yasaklanan (gnah)larn byklerinden kanrsanz, sizin kk gnahlarnz rteriz ve sizi gzel bir yere koyarz. (4 nisa 31)

C.8.1. Kurandan Ehli Beyt ve 12 mamn Masumiyetine Deliller 12 mam ve Peygamberin ailesi hakkndaki eitli iddialar Kurandaki ayetlere dayandrma yoluna gidilmitir. Kuranda Peygamberin ismi (Muhammed), yalnzca 4 kez gemitir. Onun dnda hep sfat olan eli kelimesiyle hitap edilmitir. Peygamber zamannda yaayan kiilerden biri inanan, biri inanmayan iki kii dnda kimsenin ismi de gemez. Peygamberin eine iftira atanlarn ismi gemedii gibi, Ayenin ismi de Kuranda gemez. Peygamberin ei sfatyla geerken, iftira atanlar da iftira atan mnafklar olarak geer. Ne Alinin ne de Peygamber torunlarnn ismi Kuranda gemez. Kuranda anlatlan kssalarda pek ok kii hakknda ayrntl bilgi bulunmaz. Musa Peygamberden bahsedilir, Onun yaad eyler

anlatlr ancak konutuu kiilerin kimlii, kim olduklar, soylar-soplar gibi ayrntlara girilmez. Bu neden nemlidir? Allah, kiilere taklmak yerine olaya odaklanmamz ister. Hayatta karlaacamz benzeri durumlarda ne yapmamz gerektiini bize anlatan Allah, anlatt mesaja odaklanmamz ister. Kimin kim olduunun nemi yoktur. Ayetlerde geen kiiler tarihte baz kiilere denk gelebilir ancak biz uanda ayn davranta bulunuyorsak bizi balar. Burada sralanacak ayetler ve bunlarn ehli beyt iin delil getirilmesi, Gazeteci Yazar Kazm Balabann Ehli Beytten Dersime isimli kitabnn Ehli Beyt Kimdir blmnden isimli almasndan yararlanlmtr.

imdi, Peygamberin ailesi ve evresi hakkndaki baz ayetlere bakalm: Evlerinizde oturun. nceki cahiliye dnemi kadnlarnn alp sald gibi siz de alp salmayn. Namaz kln, zekt verin. Allaha ve Resulne itaat edin. Ey Peygamberin ev halk! Allah, sizden ancak gnah kirini gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor. (33 ahzab 23) Bu ayeti, Peygamberin ailesinin masum ve tertemiz olduuna delil getirmilerdir. Bu ayetten bu yorumu karmak ayetin anlamndan dar kmaktr. Ayette, Allahn Peygamber ailesini temizlemek istedii ve bunun iin namaz kln, zekat verin dedii aka ortadadr. Ailesinden ve soyundan da, bu uyarya uyduklar kadar temizleneceklerdir. Ancak bu ayetten, Peygamberin torunlarnn masum/gnahsz olduunu karmak doru deildir.

 te bu, Allahn, inanp salih ameller ileyen kullarna mjdeledii eydir. De ki: Ben buna (yaptm tebli grevine) karlk sizden bir cret beklemiyorum, yalnzca akrabalktan doan sevgi (yaknlktan doan bir sevgi/muhabbetten14) baka. Kim gzel bir i yaparsa, onun iyiliini artrrz. phesiz Allah, ok balayandr, krn karln verendir. (42 ura 23) Bu ayette geen akrabalktan doan sevgi kavramn, Ehli beytimi sevmeniz dnda bir ey istemiyorum eklinde evirenler ve yorumlayanlar da olmutur. Ancak, bu tm cmlenin yapsn bozmakla mmkn olabilir. Cmlede ne aile (ehli beyt) sevgisi ne de Birilerini sevmenizi istiyorum gibi bir ifade sz konusu deildir. Bu zorlamadr. Yaknlktan doan, benzer dnmekten doan bir yaknlktan bahsediyor ayet. Peygamberin bir cret istemedii ortadadr. Yalnzca, insani bir takm yaknlklar domas ayr bir konu demektedir ayet. Bunun da bir cret, karlk olmad ortadadr. Peygamberin ailesini sevmek iin ayet olmasna gerek yoktur, dileyen sevebilir. Sevilen ey, hakszlklara kar mcadele olmaldr elbette. Sana ilim geldikten sonra kim seninle o konuda (Hz. sa konusunda) urarsa de ki: gelin, oullarmz ve oullarnz, kadnlarmz ve kadnlarnz, kendimizi ve kendinizi aralm; sonra da lnetleip Allahn lnetini yalanclar zerine klalm. (3 Ali mran 61)

14

5 Maide 82. Ayete gre, kibirlenmeyen ve yakn dncede olanlarda, inananlara doan bir sevgi/muhabbetten bahseder (ekrabehm meveddeten). Bu ifade, akrabalktan doan sevginin yannda, benzer dnmekten doan bir sevgi anlamn da tayor.

Bu ayet Peygamberin ailesine (Ehli Beyt) dair rivayetlere kaynaklk ettirilmitir. Ayetin hemen ncesinde, sa hakknda aklamalar bulunmaktadr. rnein; Allah nezdinde sa'nn durumu, Adem'in durumu gibidir. Allah onu topraktan yaratt. Sonra ona Ol! dedi ve oluverdi. (3 ali mran 59) Bu ayet sa hakknda yalanlar syleyen kiilere kar bir meydan okuma niteliindedir. sann Allahtan bir para yada insanst bir varlk olduu iddialarna kar, onun da dier kullar gibi bir kul olduu anlatlmaktadr. Yine, kii isimleri yoktur, sfatlar vardr. Soylarmzn zerine yemin edelim manasna gelir. Bu ayetten, Peygamberin deer verdii ve insanlarn da en deer verdikleri yakn evresinin lanete uramas zerine yemin etmekten bahseder. Kim yalan sylyorsa, karlkl Allahtan onun zerine lanet yadrmasn istemektir. Bu, Peygamberin getirdii mesaja ve sa hakkndaki iddialarna ne kadar gvendiinin bir gstergesidir. Bu ayetten, bu mesaj dnda baka bir mesaj karmak, zorlamadr ve hakka hizmet etme amacnda deildir. Ayeti doru anlamak istersek, sonrasndaki ayete de bakalm. phesiz bu (sa hakkndaki) gerek kssadr. Allahtan baka hibir ilh yoktur. phesiz Allah, mutlak g sahibidir, hkm ve hikmet sahibidir. Eer yz evirirlerse, hi kukusuz Allah, bozguncular ok iyi bilmektedir. De ki: Ey kitap ehli! Bizimle sizin aranzda ortak bir sze gelin: Yalnz Allaha ibadet edelim. Ona hibir eyi ortak komayalm. Allah brakp da kimimiz kimimizi ilh edinmesin. Eer onlar yine yz evirirlerse, deyin ki: ahit olun, biz mslmanlarz. (3 ali mran 62-64) sa hakknda sann insan deil Tanrnn bir paras olduuna dair pek ok ey uyduruyorlard. Peygamberin ise, Allahn bu tr eksikliklerden uzak olduunu ve yaratlan ve eli olanlarn da bunu

dillendirdiini Kuranda defalarca anlatlmtr. Bu konuda emin olmaktan kaynaklanan bir meydan okuma olan 61.ayetten sonra da, Hristiyanlara dorusunu bir kez daha aklamaktadr. Bu ayetten bizim karacamz eyler vardr. Biz, sa iin bu tr eyler sylemiyoruz ancak, bazen Muhemmed Peygamber bazen Ali, bazen Hasan-Hseyin hakknda Kuranla elien eyler sylenmektedir. Bu konu Allah-Muhammed-Ali lemesi ksmnda ele alnmtr.

Gerekten biziz sana Kevser veren. Rabbin iin namaz kl , kurban kes. (Ya Muhammed) Sana laf atann soyu kesilecektir. (108 Kevser 1-3) Yukardaki ayette, verilen Kevser iin Hz. Fatma ile Aliden devam eden gnahszlar eklinde yorumlayanlar olmutur. Daha nce de bahsettiimiz gibi, ayetlerden karlacak yorumlar, apak ayetlerle elimemelidir. Gnahsz olmalar gibi bir ey sz konusu deildir. Ayet, Peygamere soyu kesik diyerek hakaret edenlerden bahsettiine gre, asl soyu kesik olanlar onlardr diye cevap veren ayetten Peygamberin soyu olan Hasan ve Hseyin denmek istenmitir Kevser derken eklinde yorumlayanlar vardr. Eer, kz Fatmadan gelen Hasan ve Hseyin ile devam eden soyunun devam kastediliyorsa bu ekilde bir yorumlama kabul edilebilir. Ancak, tek doru denilemez, sonuta bir yorumdur.

Sizin dostunuz ancak Allah ve Resul, Allahn emrine boyun eerek namaz klan ve zekat veren Mminlerdir. (5 Maide 55)

Bu ayetten, Peygamberin soyunun bizim dostumuz olduu eklinde yorumlanmtr. Peygamberin soyundan ve gnmzde yaayan ve ayette sylenenleri yapanlar bizim dostumuzdur ancak. Peygamber soyundan, torunlarndan gelip (seyyid) de ktlk yapanlar da vardr elbette. Eer Hasan Hseyin bunlar yapmsa elimizdeki kaynaklara gre, onlar bizim dostumuzdur. Ancak, bu ayetin sadece baz kiiler iin olduunu iddia etmek doru deildir.

Sana bat edenler ancak Allaha bat etmi olurlar. Allahn eli onlarn ellerinin zerindedir. Verdii szden dnen kendi aleyhine dnm olur. Allaha verdii sz yerine getirene, Allah byk bir mkfat verecektir. (48 fetih 10) phesiz Allah, aa altnda sana bat een mminlerden honut olmutur. Gnllerinde olan bilmi, onlara huzur, gven duygusu vermi ve onlara yakn bir fetih ve elde edecekleri birok ganimetler nasip etmitir. Allah mutlak g sahibidir, hkm ve hikmet sahibidir. (48 fetih 18) Yukardaki ayetten Peygamberin aa altnda szleen ve Peygambere ballklarn bir kez daha dile getirenlerden bahsetmektedir. Bu ayetten yola karak, o aacn altnda Peygamberin ailesi de vard, demek ki Allah onlardan raz olmutur yorumunu karanlar vardr. Buradan yola karak da, Peygamberin soyunun tmnden raz olmutur yorumu karlmaktadr. Hadislerin yazld zamandaki siyasi karkl dndmzde, hadislere pek ok ey karabilmitir. Ayette, orada bulunanlardan Allah raz olmutur cmlesine dayanarak, ben de oradaydm, filanca da oradayd ya da Muaviye de oradayd denilerek herkes kendine pay karmaya almtr. Herkesin kendi ismini ayette bulunanlara

katmasndaki ama, benden Allah raz olmutur, bundan sonra yapacaklarm ve syleyeceklerim de Allahn honutluu iindedir diyerek yaptklar ktlkleri normalletirmeye almlardr. Ayette dikkat ekici bir durum vardr. Ayette, Allah orada biat edenlerden raz olmutur demez, orada mminlerden biat edenlerden raz olmutur demektedir. Yani, orada biat edip, inanmayanlar da sz konusu olabilir. evrenizdeki bedevlerden birtakm mnafklar vardr. Medine halkndan da mnafklkta direnenler var ki sen onlar bilmezsin. Biz onlar biliriz. Onlara iki defa azap edeceiz. Sonra da byk bir azaba itileceklerdir. (9 tevbe 101) Ayette zellikle kimsenin ismi verilmemitir. Allah isterse isim de verebilirdi. nemli olan, Peygambere verilen szn, Allaha verilmi gibi bir sz olarak kabul edilmesidir. Brakalm gemitekilerin inanc onlara kalsn. Onlardan inananlardan Allah honut olmutur. Bizler de, Allaha onlarn verdii gibi bir sz verir ve uyarsak, bizler de Allahn honutluunu umabiliriz. Peygambere o zaman insanlar nasl sz veriyorlard dersek, baka bir ayet bunu aklamaktadr. Bu ayette saylan eyleri yapmamay Allaha sz verirsek, ayetlerden bize den de budur. Ey Peygamber! Mmin kadnlar, Allaha hibir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, ocuklarn ldrmemek, elleriyle ayaklar arasnda bir iftira uydurup getirmemek, hibir iyi ite sana kar gelmemek konusunda sana biat etmek zere geldikleri zaman, biatlarn kabul et ve onlar iin Allahtan balama dile. phesiz Allah, ok balayandr, ok merhamet edendir. (60 mmtehne 12)

 Aadaki ayetlerde isim verilmeden, iyi ile ktnn bir olmayaca anlatlm ve iyilerin zellikleri anlatlmtr. Bu ayetlerden yola karak, Peygamberin ailesi ve torunlarnn iyi ve masum olduunu karmlardr. Mminlerden yle erler vardr ki; Allaha olan Ahdlerinde durdular. Onlardan adan yerine getiren vardr ve onlardan bekleyen vardr. Hibir ekilde deitirmediler. (Ahzab-23) Yara aldktan sonra Allahn ve Resln arsna uyanlar ilerinden ihsan sahibi ve takval olanlar iin byk karlk vardr. ( 3 Ali mran 172) Sana hile yapmak isterlerse muhakkak Allah sana yeter. O seni yardmyla ve Mminlerle destekledi. (8 Enfal 62) Yoksa, ktlk ileyenler kendilerini dirimleri ve lmlerinde eit olarak iman edip Salih amel ileyenler gibi mi, tutacamz sandlar? Ne kt hkmediyorlar. (45 Casiye 21) Hi Mmin kimse fask kimse gibi midir, bir olamazlar. (32 Secde 18) leri ektii halde yiyecei miskine, yetime ve esire yedirirler. Biz Sizi ancak Allahn rzas iin doyuruyoruz sizden bir karlk ve teekkr dilemiyoruz. Dorusu biz olduka ask suratl zorlu bir gnden dolay Rabbimizden korkuyoruz derler. Allah da bu gnn errinden onlar korur onlara parlaklk ve sevin verir (76 nsan 8-11) Mallarn gece ve gndz gizli ve ak olarak infak edenler, onlar iin

Rableri katnda karlklar vardr. Onlara korku yoktur ve zlecekler de deillerdir. (2 Bakara 274) man edip hicret edenler ve Allah yolunda mallaryla, canlaryla cihad edenler ve barndrp yardm edenler ite onlar birbirlerinin dostlardr. (8 Enfal 72)

C.8.2. Peygamberler de Hata Yaparlar Yukardaki ayetlere Peygamberin soyu ve evresindekilerden kim uymusa, onlar bu ayetlerin kapsamndadr. Allah zellikle isim vermemi ve zellikleri saymtr. Eer biz de bu ayetlerde yazanlar gibi iyi olursak, biz de Allahtan iyilik umabiliriz. Bu ayetlerden masumiyet ve gnahszln karlmayaca aktr. Ayrca yukarda da bahsedildii gibi, onlar iyilerse ne gzel, Allah onlara karlklarn verecektir. Bize den, biz nasl onlar gibi iyi olabiliriz deyip, iyilerin uyduu bu ayetlere uymalyz.

ncelikle, bu dnyada herkes insan olduu gibi, herkes hata da yapabilir. Peygamber olmasna ramen Muhammed Peygambere de Allah defalarca gnahlarnn affn dilemesini istemitir.

Bil ki Allahtan baka hibir ilh yoktur. Hem kendinin, hem de inanm erkek ve kadnlarn gnahlarnn balanmasn dile! Allah, gezip dolatnz yeri de, iinde kalacanz yeri de bilir. (47 muhammed 19)

(Resulm!) imdi sen sabret. nk Allahn vadi gerektir. Gnahnn balanmasn dile. Akam-sabah Rabbini hamd ile tesbih et. (40 mmin 55) Rabbine hamd ederek tespihte bulun ve Ondan balama dile. nk O, tvbeleri ok kabul edendir. (110 nasr 3)

Kuranda anlatlan dier Peygamberlerin de hata yaptklar anlatlr. Adem, Musa, Yakup, Yusuf, Eyp, Yunus Peygamberler hep hata yapmlardr ve sonra Allahtan af dilemi ve balanmlardr. Dolaysyla Peygamber torunu olmak, Alinin ocuu olmak bunlardan daha stn olamayacana gre, masumiyetlerini iddia etmek yanl ve tutarsz olacaktr.

brahim: Rabbimiz, hesabn yaplaca gn, beni, anne-babam ve mminleri bala. (14 brahim 41) Musa: Ms, Rabbim! phesiz ben nefsime zulmettim. Beni affet dedi. Allah da onu affetti. phesiz O, ok balayandr, ok merhamet edendir. (28 kasas 16) Musa dedi ki: "Ey Rabbim! Beni ve kardeimi bala! Bizi rahmetinin iine al. Sen merhametlilerin en merhametlisisin." (7 araf 151) Yunus: Znnun'u (balk sahibi Yunus Peygamberi ) de hatrla. Hani o, fkelenerek gitmiti de, bizim kendisini hibir zaman sktrmayacamz sanmt. Fakat sonunda karanlklar iinde: "Senden baka ilh yoktur, sen mnezzehsin, phesiz ben hakszlk edenlerden oldum" diye seslenmiti. Rabbinden bir nimet yetimi

olmasayd, elbette knanacak bir halde ssz bir diyara atlacakt. (21 enbiya 87) Adem: Derken, eytan ayaklarn oradan kaydrd. Onlar iinde bulunduklar konumdan kard. Bunun zerine biz de, Birbirinize dman olarak inin. Sizin iin yeryznde belli bir sre barnak ve yararlanma vardr dedik. Derken, dem (vahy yoluyla) Rabbinden birtakm kelimeler ald, (onlarla amel edip Rabbine yalvard. O da) bunun zerine tvbesini kabul etti. phesiz O, tvbeleri ok kabul edendir, ok balayandr. (2 bakara 36-37) Peygamberlerin hata yapmas demek, onlarn ahlaksz olduklar anlamna gelmez elbette. Peygamberler, ahlakn szcs olmu ve buna uygun bir hayat yaamlardr. Allah onlar eli semitir ve Allah insanlar arasndan eli seecekse muhakkak, en kalitelilerini, en ahlakllarn semi ve insanlara en iyi rnek olacaklar semitir. Peygamberler, yz kzartc veya adi sulara karmamlardr ve toplumlarnda da iyi tannan insanlardr. Ancak, neticede insandrlar ve onlarn da bazen hatalar olabilir.

Dediler ki: Ey u'ayb! Babalarmzn taptn, yahut mallarmz hakknda dilediimizi yapmay terk etmemizi sana namazn m emrediyor. Oysa sen gerekten yumuak huylu ve akl banda bir adamsn. (11 hud 87) Onlar yle dediler: Ey Salih! Bundan nce sen, aramzda mit beslenen bir kimseydin. imdi babalarmzn taptklarna tapmamz bize yasaklyor musun? phesiz, biz senin bizi ardn eyden derin bir phe iindeyiz. (11 hud 62) (Ey Muhammed) Sen elbette yce bir ahlak zeresin. (68 kalem 4)

Peygamberlerin Hatalar Neden Anlatlr?

Peygamberlerin hatalar bize anlatlmayabilirdi. Ama Allah bize defalarca anlatt kssalarda tvbe ve gnah anlatmak iin bunu rnek vermitir. Bize rnek olacak kiilerin de bizimle ayn zelliklere sahip olmas gerekirdi. Eer melek olsaydk, melekler eli olarak gelirdi. rnek alacamz ey, eer mkemmel ve hi hata yapmayan insanlar olsayd, biz ama Allahn onlar mkemmel, biz onlar nasl rnek alalm derdik. Allah bize, hata yaptmzda nasl davranmamz gerektiini anlatmtr. Adem - eytan Kssas farkl vurgularla 7 kez tekrarlayan Allah bize nemli bir mesaj vermektedir. Adem de, eytan da hata yapmtr. Ancak, hatann sonunda eytan diretmitir, hatasna bahane getirmitir. Adem ise, hatasn anlam ve hatasndan vazgemitir. Yine onlar, irkin bir i yaptklar, yahut nefislerine zulmettikleri zaman Allah hatrlayp hemen gnahlarnn balanmasn isteyenler -ki Allahtan baka gnahlar kim balar- ve bile bile iledikleri (gnah) zerinde srar etmeyenlerdir. te onlarn mkfat Rableri tarafndan balanma ve iinden rmaklar akan cennetlerdir ki orada ebed kalacaklardr. (Allah yolunda) alanlarn mkfat ne gzeldir! (3 ali mran 135)

Ehli beyti sevmek konusunda pek ok hadis de uydurulmutur. Ehli beytten nefret edenin Allahn nefretine urayaca gibi pek ok rivayet de anlatlmtr. Peygamberin soyuna yllarca camilerde lanet okutan bir anlaya tepki olarak doan bu durum o zamann artlarnda anlalabilir. Hakk dillendiren Aliye ve

Hasan-Hseyine aka kar gelen Muaviye ve Yezidin, doruyu syleyenlere tepkisi aslnda Peygamberin mesajna ve Allaha bir isyan niteliindedir. Tarihi okuduumuzda, pek ok Snninin de katld bir konu olan Peygamber ailesine zulm de aktr. Gemiten bize aktarlan olaylarda, Muaviye ve Yezidin inananlara zulmleri, hakszlklar ve iktidar sevdalar ortadadr. Hele ki, Kerbela diye adlandrlan, Hasan ve Hseyinin katledilmesi olaylar Peygambere ve Allaha isyan demektir. nk, haksz yere bir cana kymann yannda, inanan insanlar srf iktidar sevdas iin ldrlmtr. Burada nemli olan, Peygamber soyundan iki kiinin ldrlmesi deil, iki inanan ve doruyu syleyen insann ldrlmesidir. Daha pek ok zulm maalesef yaanmtr. Gnmze gelirsek, bu hakszlklar retilmelidir elbette. Baz anlaytaki insanlar, Muaviyeye ve Yezide sz syletmemektedirler, anlatmamaktadrlar. O zamandaki zulmlerin st kapatlmaktadr. Hele ki, Haruriye diye bilinen 3 gn boyunca Yezidin askerlerine Mslmanlarn canlar mallar helal saylm olmas ve yzlerce Mslman kadna tecavz edilmesi bir yz karasdr. Bunlar yapanlar, istedikleri kadar inanyorum desinler, yaptklarnn zulm olduunu deitirmez. Kuran, doruyu kim yaparsa yapsn doru olduunu, yanl kim yaparsa yapsn yanl olduunu kabul zerine kurulmutur. Ayrca zulmedenlere meyletmeyin ayeti de bu konuda deerlendirilebilir. (11 hud 113) Gemiteki hakszlklara sverken, bir yandan da Allah ve yaratt kullar hakknda snr aan yorumlar yapmak bizi yolda karabilir. Yani, Hasan ve Hseyin tarihi olaylarda hakldrlar ve zulme uramlardr. Ancak bu hakszl arkasna alarak, Hasan ve Hseyin gnahszdr, onlarn soylarndan gelenler de gnahszdr, onlara uyan dini liderlerimiz de gnahszdr karmn yapmak kitapla eliir.

ncelikle, Hasan, Hseyin, Alinin ve Peygamberin inand kitaba aykr yorumlar ve karmlar yapmamalyz. sa Peygamberi vmek adna, ona sevgi ad altnda onun getirdiinin tersini yapanlar gibi olmamalyz. Hasan ve Hseyine hakszlk yapld diyerek, onlarn inandklar ve hayatlar iin uratklar kitaba aykr davranmamalyz.

Musa Peygamber Allahn dini islam getirmiti, hayatnda da bunun mcadelesini verdi. Sonra, o lnce Yahudiler Musa Peygamberin getirdii inanc deitirdiler. Hala da, Musa Peygambere uyduklarn iddia ediyorlar. sa Peygamber de islam getirmiti. Sonra Hristiyanlar, sann yoluna uyduklarn iddia ederek, pek ok ey uydurmulardr. say yceltmek adna, onu drstlyle ve Allahn getirdii mesaja uymasyla deil, Allahn olu olmas gibi szlerle anm ve yceltmeye almlardr. Hala, saya uyduklarn iddia etmektedirler. Muhammed Peygamber, yine Allahn dini islam getirmitir. Ancak, sonradan gelenler, Onun getirdii mesaj yerine, evrelerinden grdklerine ve baz kiilerin sylediklerine inanmlardr. Peygamber hakknda pek ok ey uydurulmutur. Ali, Hasan ve Hseyin de Peygambere getirileni kabul etmiler ve Kurana kar savaan Yezitle mcadele vermeye almlardr. Ancak, sonrasnda gelenler, onlar hakknda, Kuranla elien pek ok doru olmayan sz sylemilerdir. Onlar

Atalarmzn Durumu Ne Olacak?

Soy bir stnlk iareti olamaz, herkes kendi tercihlerini yaar. Her insann amelini (kaderini) boynuna ykledik. Kyamet gn kendisine, alm olarak karlaaca bir kitap karacaz. (17 isra 13) Ne baba oluna ne oul babasnn hesabndan bir pay alamaz. Nuh Peygamberin olu, Lut Peygamberin kars Peygambere inene uymamlar, kendi hevalarna gre yaamlard. (11hud 42) Peygamberlerin dediine uysalar bile, insanlar arasnda pek ok dereceler vardr. Peygamberin evresinde pek ok gnah ileyen, yanllar yapan ama islam kabul etmi kiiler de vard. nsanlar her an mkemmel deildirler. Bazlar srekli byk hatalar ilerken, bazlar ufak hatalar yapp, bunlar dzelterek bir hayat geirmilerdir. Hataszlk yalnz Allaha mahsustur. Biz, insanlarn hayatlarna ahit olmadmz iin gemite yaayan insanlarn Peygamberin mesajna ne kadar uyduunu bilemeyiz. Yezid ve zulmlerine kar mcadele veren Hasan ve Hseyin hakknda bu zulme kar durularn biliyoruz. O zamanda yaplan hakszlklarn ayrntsn bilmiyoruz, bilsek bile Bir ey yapacak durumda deiliz. Ne gemie dnebilir, ne lleri diriltebilir hesap sorabiliriz. Allah ahrette insanlarn arasnda adaletle hkmedecektir. Emin olmamz gereken ey, Rabbimiz olan Allahn adaletsizlik yapmayacan, yanlmayacan ve unutmayacan biliriz. Peygamberin torunlar da tm soyu iin de, tm Peygamberler ve aileleri iin de bu geerlidir. Gemitekilerin halleriyle ilgilenmekten, kendi inanlarmzn ne kadar doru olduunu sorgulayamayabiliyoruz. Allah herkesin hesabn verecektir, bize den doru inanmak ve doru davranmaktr. Firavun, Ya gemi nesillerin hli ne olacak? dedi. Ms, yle dedi: Onlar hakkndaki bilgi Rabbimin katnda bir kitaptadr. Rabbim, yanlmaz ve unutmaz. (20 taha 51-52)

Onlar bir mmetti, geldi geti. Onlarn kazandklar kendilerinin, sizin kazandklarnz sizindir. Siz onlarn yaptklarndan sorumlu tutulacak deilsiniz. (2 bakara 134) Ey iman edenler! Siz kendinizi dzeltin... (5 maide 105) De ki: Ben de ancak sizin gibi bir insanm. (Ne var ki) bana, Sizin ilhnz ancak bir tek ilhtr diye vahyolunuyor. Kim Rabbine kavumay umuyorsa yararl bir i yapsn ve Rabbine ibadette kimseyi ortak komasn. (18 kehf 110)

C.9. ALEVLKTE BY CN- FAL NANILARI Kurandaki dinden haberi olmayan ya da kendi evrelerinde anlatlanlarn uyarak, doru inanlar bilmeyen insanlar ister Alevi, ister Snni olsun by-sihir-cin gibi eylerden korkmaktadrlar ve bu tr eylere inanmaktadrlar. Alevilerde de, bu tr olaanst glerden korkma ve etkilenme sz konusudur. Ayrca, bu tr dncelerle ayn paralelde kan fal inanc da hem Alevilerde hem Snnilerde yaygnlktadr. Burada hem bu inanlarn bilimselliini sorgulanacak, hem Kuranda bu dnceler hakknda nasl bir bak as olduuna baklacak. Yani, hem mantki, hem Kurandan deliller saylacaktr.

C.9. 1.

BY (SHR)

By, belirli szleri syleyerek ya da hareketleri yaparak insanlar ve olaylar etkilemek ve onlar iradesiz brakarak bir seim yaptrmak veya davrandrmaktr. Bilimsel olarak bynn geerli olmas iin, deneylenebilmesi ve bu deneyin her zaman ve her kiide ayn sonucu vermesi gerekmektedir. X szn syleyince filancann bana felaket gelmesine sebep olmasndan bahsediyorsak, bunu gzlemlerle, kameralarla tekrarlanmas gerekir. Her x szn syleyince, istedii kiiye zarar verebildiini, kameralarla lmeliyiz. Bu sz syleyince, ne tr bir zarar vereceiz, sorusu da tutarl olmaldr. rnein, X szn syleyince, kardaki kiinin arkadayla kavga etmesine sebep olabileceiz. Y deyince, kardaki kiinin, var olan iini kaybetmesini salayacaz diye net olmaldr. Ondan sonra, X szn sylemeli (yada suya okumal vs), bilimsel olarak, rastgele seilmi 100 kiide gerekleip gereklemediine bakmalyz. Setiimiz kiilerin, ya, cinsiyet ve statlerinin farkl farkl olmas gerekir. Ayrca, bu sz her syleyen kiide, bunun ayn sonucu vermesi gerekir. Geri, tek bir kiinin (bycnn), tek bir insana bile, bu sz-byy her sylediinde zarar gelecek olmas, bilimsel ve sosyal olarak mmkn deildir. Eer byle bir ey mmkn olsa, bunun patenti alnrd. yle bir messese kurulurdu ki, her bir dilei olan ya da birine zarar vermek isteyen oraya gider, istediini yaptrabilirdi. Siz olsanz, elinizde byle bir g olsa, kar tarafa istediiniz bir yararzarar verebilecek olsanz neler yapardnz? Paranz size gelen kiilerin

 kuru paralarn topladnz byclkle mi salardnz? Yoksa gelen zenginlerden birine, bylenmi sudan iirip, onun mallarnn ounu sizin hesabnza yatrmasna ikna m ederdiniz? Ya da, ona bir zarar vermekle tehdit edip, ou parasn da alabilirsiniz tabi. Ya da, insanlar etkileme gibi bir zelliiniz olsa, tutup, kytrk kelerde mi olursunuz, yoksa siyasi ynden gl bir mevkiye gelmek iin, eitli gl mevkidekileri mi bylerdiniz ve sizi siyasi olarak gl bir yere getirebilirlerdi? Grld zere, byle bir ey mmkn olsa, nce byy yapanlar kendilerine yarar salarlar, insanlarn umutlar iin verdikleri paralardan dilenmezlerdi. Bana bir ktlk gelmez, maddi sknt ekmez, pek ok kiiye istedii yaptrabilirlerdi. Peygamberin Kuranda dedii gibi, bylesi bir gc olsayd insann, nce kendisi iin sonuna kadar kullanrd. De ki: Allah dilemedike ben kendime bir zarar verme ve bir fayda salama gcne sahip deilim. Eer ben gayb biliyor olsaydm, daha ok hayr elde etmek isterdim ve bana ktlk dokunmazd. Ben inanan bir kavim iin sadece bir uyarc ve bir mjdeciyim. (7 araf 188) Eer herkesin byle gleri olabiliyorsa, herkesin karlar atmaz m? Birisi, yuvasnn bozulmamasn isterken, dier bir kadn o yuvann bozulmasn isteyebilir. Bu durumda hangisinin bys etkili olacak? Bir kii, ie alnmak isterken, dieri kendisinin ie alnmas iin by yaptrabilir. Hangisi ie alnacak bir kiilik kontejana?

Eer hak onlarn arzularna uysayd, gkler ile yer ve onlarda bulunanlar elbette bozulur giderdi. Hayr, biz onlara ereflerini (Kuran) getirdik. Onlar ise bu ereflerinden yz eviriyorlar. (23 mminun 71)

Eer bunlar mmkn olsayd ve sadece belli kiilerde olsayd, dierlerine hakszlk olmaz myd? Her an birileri by yapp, sizin nnze geebilir, size zarar verebilir. Eer sadece baz kiiler by yapabiliyorsa, o kiilerin zellii nedir? Hakszlk deil midir bu? Yani, bir kii istedii kiiyi etkileyebiliyor ve istediini yaptryor, dier yanda byszce insanlar alarak ve mutlu olmaya alarak bir hayat mcadelesi veriyorlar. Bu byl szlerin zellii nedir ki, herkesten gizlidir, kendi iinde gl-gsz gibi ayrmlar vardr. Bunlar kim yazar, lsn kim koyabilir? Ayrca ciddi bir hakszlk ve kar atmasna dner durum.

Byle bir dnyada nasl gvende olacaz? Her an, birileri bize ve yaknlarmza iradesizce kt eyler yaptrabilir. Her an, olaanst varlklar evremizde dolap, bize ktlk kurabilirler ve bizim mutsuzluumuz iin alabilirler. stemediimiz eyleri yaptrabilirler. Bu durumda ne kendimize, ne evremizdekilere gvenebiliriz. Ayrca, dnyada grdklerimiz dnda, bir de gremediimiz varlklarla mcadele etmek durumundayz. Biz, gremediimiz ve bize zarar veren olaanstlklerle nasl mcadele edebiliriz ki?

 Dier nemli sorun, irade sorunudur. Allah, dnyada ktlk yapma zgrl ve iyilik yapma zgrln insana brakmtr. ldkten sonra da, yaptmz tercihler ve ilere gre bir hesap vereceiz. Bu sebeple, Allah, insana ne zorla iyilik yaptrm, ne zorla ktlk yaptrmtr. Eer zorla bir durum varsa, orada zgr iradeden ve bir seimden bahsedemeyiz. Byle bir durumda, hayattaki amacmza ne olur? Allah hesap sorarken, iradesiz yaplanlar diye bir ayrm yapmamaktadr. Allahn bile bize zgr brakt bir iradeyi, kim zorla kstlayabilir ki? Dnn ki, size her an birisi adam ldrtebilir, einizden ayrabilir, ktlkler yaptrabilir. nk by yaptrmtr. Nerede kald irade? nsan demez mi, Ey Allahm ben istemedim, bana by yaptlar, o yzden ktlk yaptm. Hatta pek ok su ileyen kii, sorumluluu zerinden atmak iin, bu tr eylerin arkasna snmaya almlardr. te tam da Allah, byle olmamas iin, Kitab indirmi ve her eyin insann zgr iradesine bal olduunu sylemitir. Allah dnda kimsenin de kimseyi zorlayamayaca aktr. Su ileyenler, ahrette sularna mazeret getiremeyeceklerdir, nk hr iradeleriyle seim yapmlardr. O gn biz onlarn azlarn mhrleriz. Elleri bize konuur, ayaklar da kazandklarna ahitlik eder. (36 yasin 65) Byle bir dnyada, yaptmz eylerin bizim tercihimiz olup olmadn nereden bileceiz? Kaderi mi, yoksa filancalar m sulayacaz yaptmz ktlklerden dolay? Banza her ne musibet gelirse, kendi yaptklarnz yzndendir. O, yine de ounu affeder. (42 ura 30) Her insann amelini kendi

boynuna ykledik. Kyamet gn kendisine, karlaaca bir kitap karacaz. (17 isra 13)

alm

olarak

Kim salih bir amel ilerse, kendi lehine ilemi olur. Kim de ktlk yaparsa, kendi aleyhine yapm olur. Sonra Rabbinize dndrleceksiniz. (45 casiye 15) Kim iyi bir i yaparsa kendi lehinedir. Kim de ktlk yaparsa kendi aleyhinedir. Rabbin, kullara (zerre kadar) zulmedici deildir. (41 fusslet 46) phe yok ki, Biz insan kark bir damla sudan yarattk, onu imtihan ediyoruz. mdi onu iitici, grc kldk. Muhakkak ki, Biz ona hidayet yolunu gsterdik, gerek kredici ve gerek nankr olsun. (76 insan 23) Rabbinizden size gerekleri gsteren deliller geldi. Artk kim gzn aar hakk idrak ederse kendi yararna, kim de (hakkn karsnda) krlk ederse kendi zararnadr. Ben banzda beki deilim. (6 enam 104) Ey iman edenler! Siz kendinizi dzeltin. Siz doru yolda olursanz, yoldan sapan kimse size zarar veremez. Hepinizin dn Allahadr. O zaman Allah, size yaptklarnz haber verecektir. 5 maide 105

Bu gibi inanlar kabul etmek, insanlar etkiler. Annesi tarafndan hep cyle korkutulmu ocuk, artk odasndan dar kamayacaktr ve tuvalete bile gidemeyecektir. stediiniz kadar byle bir ey yok diyin artk, o ocuk ona inanmtr. Herhangi bir glge, herhangi bir trt, ona cnn geliini anlatr. Ayrca, ocuun vcudunda, heyecan hormonlar salglanr. Bu sefer ocuk, eer c yoksa niye bende bu kadar etki ediyor, demek ki var demeye balar.

Ayn bu rnekteki gibi, hayatmzda, eitli varlklar ve korku inanlaryla yz yzeyiz. Artk o kadar sk duymuuz ve korkutulmuuz ki, gerek olduundan phe bile etmemiiz toplum olarak. Yaadmz her trt artk bize, bynn ilediine, faln ktna, iimize cin vb.lerinin girdiine bir iaret olarak alglanr.

C.9. 2.

CN

Bylerin, ktlklerin, gabya dair bilgilerin cin denilen varlklardan insanlara ulatna dair rivayetler vardr. Toplumda, cinler bir korku sebebidir. ekilleri hakknda pek ok farkl anlatm vardr. Bu tr anlatmlarn sonuna bir de, bunlar gerek, hatta Kuranda da yazar cin diye de pekitirirler. nsanlar, Cin kelimesini azlarna bile alnca, kendilerine ktlk geleceini dnrler. Bu sebeple, 3 harfliler diye anarlar. Byle deyince, hem birbirlerinin ne dediklerini anlam, hem de o kelimeyi azlarna almam olacaklardr. Elbette bylesi bir eyin gereklii yoktur. Bu sadece, bir korku toplumu oluturmaktan baka bir eye hizmet etmektedir. Neden bir kelimeyi sylemek bizim bamza ktlk getirsin? Bu tr tabular, Allahn dinini Kurandan renmeyenlerde yaygnlamtr. Allah hibir ekilde, u kelimeyi aznza almayn gibi bir emirde bulunmamtr. Eer bamza bir zarar gelecek olsa, bizi herkesten fazla dnen ve hayatta bize hep doru olan gsteren Allah, bizi bu felaketten de korumak iin bize bu sz sylemeyin derdi. eytann ismini bile, Kuranda defalarca

sylerken, bir zarar gelmiyor da, cin deyince mi sorun oluyor? Neden eytana da 5 harfli demiyoruz? Cin kelimesi hakknda pek ok aklama getirilmitir. Kuranda cinler, hemen herkesin duyduu, insanlara zarar verebilen, stn gleri olan varlklar olarak anlatlmaz. Cinlere ait bir tarif yoktur. Cin kelimesi, yabanc, bilinmeyen anlamlarna gelir. Cinlerin, yabanc insanlar olduuna dair yorumlar da vardr. Kuranda cin kelimesi, eytan-melek- yabanc insan- grnmeyen varlklar iin kullanlmtr. Cin ister, yabanc insanlar olsun, ister bilinmeyen bir eit varlk olsun, gcnn snrlarn bilmemiz bizim iin nemlidir. Bunun entelektel tartmas yaplabilir ancak, insanlar ilgilendiren ksm, cinler insanlara zarar verebilir mi? ve ne kadar gldrler? sorulardr. Allah cinler hakknda unlar sylemektedir: Cinleri de, insanlar da Allah yaratmtr ve hepsinin hayattaki grevi Allaha kulluk etmektir: Ben cinleri ve insanlar (ins ve cin), ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. (51 zariyat 56) Cinler, gelecei gremezler ve insanlar iin neyin hayr, neyin er olduunu bilemezler: Bilmiyoruz, yeryzndekilere ktlk m murat edildi, yoksa Rableri onlara bir hayr m diledi? (72 cin 10)

Bir ksm cinler de insanlar gibi bir snavdadr ve zgr iradeleri vardr. Bir ksm iyiykeni bir ksm yanl yoldadr: Gerekten biz, -kimimiz salih kiiler, kimimiz ise bunlardan aada olmak zere- trl trl yollar tutmutuk (72 cin 11). imizde, (Allah'a) teslimiyet gsterenler de var, hak yoldan sapanlar da var. Mslman olanlar, doru yolu arayanlardr. (72 cin 14). Dorusu

biz, o hidayeti (Kur'an') iitince ona iman ettik. Kim Rabbine iman ederse, artk ne bir (ecrinin) eksiklie uratlmasndan ne de hakszlk edilmesinden korkar. (72 cin 13). Hak yoldan sapanlara gelince, onlar cehenneme odun olmulardr. (72 cin 15) Cinlerin gc, Allahn gcnn yannda bir hitir. Onlar da en az insanlar kadar acizdir. Cinler, bizzat kendi azlarndan unu sylemektedirler: u gerei phesiz anladk ki, biz yeryznde bulunsak da Allah' aciz brakamayacaz, baka yere kamakla da elinden kurtulamayacaz. (72 cin 12) Cin Suresinde, yalvarlacak olann yalnz Allah olduu, aksi takdirde Allah ortak komu olacamz anlatlyor. Ayrca, Allah dnda kimsenin bir yarar-fayda salama gibi bir olaanst gc yoktur ve snlacak tek yer de Allahtr. Cinler de, ne bir fayda ne bir zarar verme gcne sahiptirler, yalnz Allahtr olaanst olarak faya-zarar verme gcne sahip olan. Bu sebeple, yalnz Allaha snmalyz. O bir belay engellediinde, tm dnya bir araya gelip, er istese de Allah, insan koruyabilir.

Mescidler phesiz Allah'ndr. O halde, Allah ile birlikte kimseye yalvarmayn (ve kulluk etmeyin). De ki: Ben ancak Rabbime yalvarrm ve O'na kimseyi ortak komam. De ki: Dorusu ben size ne zarar verme ne de fayda salama gcne sahibim. De ki: Gerekten (bana bir ktlk dilerse) Allah'a kar beni kimse himaye edemez, O'ndan baka snacak kimse de bulamam. (Benim yaptm) ancak Allah katndan olan, O'nun gnderdiklerini teblidir. Artk kim Allah ve Resulne kar gelirse, bilsin ki ona, (kendi gibilerle birlikte) iinde ebed kalacaklar cehennem atei vardr. (72 cin 18-23) De ki: Bana cinlerden bir topluluun (Kuran) dinleyip yle dedikleri vahyedildi: phesiz biz doruya ileten hayranlk verici bir

Kuran dinledik de ona inandk. Artk, Rabbimize hi kimseyi asla ortak komayacaz. (72 cin 1-2) Gayb (olaan olarak grlmeyen-bilinmeyeni) bilen yalnz Allahtr. Peygamberler dnda kimseyi gaybdan haberdar etmez. Peygamberlere de, vahiyle gayb bildirir ve yanlarnda koruyucular gnderir. Vahiy dnda bir gayb-gelecei-gemii olaanst olarak bilmek kimsede yoktur. Yani, cinler de gayb bilemezler. Fal gibi eyler ve insanlarn-cinlerin gelecei grme iddias da yalandr.

O btn grlmeyenleri (gayb) bilir. Gayb da kimseye gstermez. Ancak, (bildirmeyi) diledii peygamber bunun dndadr. nk O, bunun nnden ve ardndan gzcler salar, ki bylece onlarn (peygamberlerin), Rablerinin gnderdiklerini hakkyla tebli ettiklerini bilsin. (Allah) onlarn nezdinde olup bitenleri epeevre kuatm ve her eyi bir bir saymtr (kaydetmitir). (72 cin 26-28) Bir peygamberin gayb Allahtan vahiyle renmesine bir rnek: te bu (kssa), gayb haberlerindendir. Onu sana biz vahiy yolu ile bildiriyoruz. Yoksa onlar tuzak kurarak ilerine karar verdikleri zaman sen onlarn yannda deildin. (12 yusuf 102)

Cinler ve olaanst gler hakknda Allaha yakndrlar, Allahn bilgisinden bizim bilemeyeceklerimizi alrlar, bizim yapamayacamz dilekleri yapabilirler diye inanlmaktadr. Oysa onlar da yaratlm ve olaanst gleri olmayan ve Allahn yaratt kullardr:

Allah ile cinler arasnda da yaknlk ba kurdular. Oysa cinler de kendilerinin Allahn huzuruna getirileceklerini bilirler. (37 saffat 158) Allah brakp tapndklarnzn hepsi sizin gibi (yaratlm) kullardr.

Eer doru syleyenler iseniz, haydi hemen onlar arn da size cevap versinler . (7 araf 194) By ve fal gibi eyleri anlatarak, insanlar birbirlerini etkilemektedirler. Bunlar yalan ve iftira olduu halde, insanlar inan olarak etkiledii iin, Allah bu durum iin yaldzl szler fsldarlar demektedir. Bu tr yanl inan ve iftiralar iin ise, inananlarn dmandr denmektedir. By gibi inanlarla nsana yarar getirmeyen ve zarar veren eyleri reniyorlar.

te bylece biz her peygambere insan ve cin eytanlarn dman kldk. Bunlar aldatmak iin birbirlerine yaldzl laflar fsldarlar. Rabbin dileseydi, bunu yapamazlard. O hlde, onlar iftiralaryla ba baa brak. (6 enam 112) Bylece (insanlar) onlardan kii ile karsn birbirinden ayracaklar sihri reniyorlard. Hlbuki onlar, Allahn izni olmadka o sihirle hi kimseye zarar veremezlerdi. (Onlar byle yaparak) kendilerine zarar veren, fayda getirmeyen eyleri reniyorlard. Andolsun, onu satn alann ahirette bir nasibi olmadn biliyorlard. Kendilerini karlnda sattklar ey ne ktdr! Keke bilselerdi! (2 bakara 102)

Dier bir cin grubu olan blisin (eytann) zelliklerine ve insana ne tr zarar verebileceine bakarsak;

blis ise cinlerdendi de Rabbinin emri dna kt. ( 18 kehf 50) (eytan) size ancak ktl, irkini ve Allah hakknda bilmediiniz eyleri sylemenizi emreder. (2 bakara 169) (eytan dedi ki ) Onlar mutlaka saptracam, mutlaka onlar kuruntulara sokacam (4 nisa 119)

 bitirilince eytan da diyecek ki: phesiz Allah, size gerek olan sz verdi. Ben de size sz verdim ama yalanc ktm. Zaten benim sizi zorlayacak bir gcm yoktu. Ben sadece sizi ardm, siz de hemen bana geliverdiniz. O hlde beni knamayn, kendinizi knayn. Artk ben sizi kurtaramam, siz de beni kurtaramazsnz. phesiz ben, daha nce sizin, beni Allaha ortak komanz kabul etmemitim. phesiz, zalimlere elem dolu bir azap vardr. (14 ibrahim 22) Gerek u ki; eytann, inanan ve yalnz Rablerine tevekkl eden kimseler zerinde bir hkimiyeti yoktur. (16 nahl 99) Allah, (eytana) te bu bana ulatran dosdoru yoldur. Azgnlardan sana uyanlar dnda, kullarm zerinde senin hibir hkimiyetin yoktur dedi. (15 hicr 41-42) Ey iman edenler! Siz kendinizi dzeltin. Siz doru yolda olursanz, yoldan sapan kimse size zarar veremez. Hepinizin dn Allahadr. O zaman Allah, size yaptklarnz haber verecektir. ( 5 maide 105) Ve hi kukusuz, insan biz yarattk ve nefsinin ona ne vesvese verdiini biz biliriz. Ve biz ona ah damarndan daha yaknz. (50 kaf 16) O eytan sizi ancak kendi dostlarndan korkutuyor. Onlardan korkmayn, eer mmin (inanan) iseniz, benden korkun. (3 ali mran 175) ayet Allah sana bir zarar dokundursa, bunu Ondan baka giderecek yoktur. Fakat sana bir hayr dokunduracak olsa onu da kimse gideremez. Bil ki O, her eye hakkyla gc yetendir. ( 6 enam 17) De ki: Bizim bamza ancak, Allahn bizim iin yazd eyler gelir. O, bizim yardmcmzdr. yleyse mminler, yalnz Allaha gvensinler. (9 tevbe 51) Eer eytandan bir kkrtma seni drterse, hemen Allaha sn. phesiz O, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (7 araf 200) phe yok ki Allaha kar gelmekten saknanlar, kendilerine eytandan bir vesvese dokunduu zaman iyice dnrler (derhal Allah

hatrlarlar da) sonra hemen gerei grrler. (7 araf 201) Eer eytandan gelen kt bir dnce seni drtecek olursa, hemen Allaha sn. nk O, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (41 fusslet 36) De ki: Ey Rabbim! eytanlarn vesveselerinden sana snrm. Ey Rabbim! Onlarn benim yanmda bulunmalarndan da sana snrm. (23 mminun 97-98) De ki: Cinlerden ve insanlardan; insanlarn kalplerine vesvese veren sinsi vesvesecinin ktlnden, insanlarn Rabbine, insanlarn Sahibine, insanlarn lahna snrm. (114 nas 1-6) De ki: Yaratt eylerin ktlnden, karanl kt zaman gecenin ktlnden, dmlere fleyenlerin ktlnden, haset ettii zaman hasetinin ktlnden, sabah aydnlnn Rabbine snrm. (113 felak 1-5)

C.9. 3.

FAL - Gelecei Grme, Tahmin Etme iddias

Fal, herkesin bildii gibi eldeki iaretlere baklarak, iilen kahvenin telvesine baklarak ya da eitli zel kartlara baklarak yaplan; insanlarn gelecek ve gemilerini bilecei iddia edilen bir eit tahminler silsilesidir. Ayn ekilde, gelecei grme iddiasnn da bir gvenilirlii ve geerlii yoktur. Ortalama olarak banza gelebilecek 10 tane ey sylesem, 3-5 i doru kacaktr. Bunun iin fala bakmaya ya da ele bakmaya gerek yoktur. Ancak ne zaman ki ve bu rast gele seilen 100 kii iin ve zel hayatlar konusunda bilinmesi zor ve istisnai tahminlerimden,

sylediim 10 eyden 8i doru kacak olsa, o zaman doruluu kantlanm diyebiliriz. Arkasndan, 100 kii daha seildiinde, ayn 10da 8 doruluk gerekleiyorsa, gelecei grme iddias doru olabilir. Bu durumda bile, hangi konularda doru tahmin edebildiimizi lmek iin, 20 tane iinde saylar olan kutularn iinde ne kacan bilmeden, gelecei grme iddias botur. rnein; kahve falnda sylenen senin iin kabarm, iin daralm; bayrakl bir yerde iin var, bir bebek grlyor, ksa boylu bir kadnla karlaacaksn, yaknda sevinecein bir haber alacaksn, cenaze grnyor, ismi iinde A harfi olan biriyle tartacaksn gibi szler, insann hayatnda srekli olan eylerin sadece bir tekrardr. Bunlar karmza kim gelirse gelsin, sylersek, 10 tahminden yaklak 5i, yakn bir sre ierisinde olacaktr. nsanlarn uzun boylu, ksa boylu kiilerle karlamas normaldir. Bu ihtimali sylemler, kar tarafn diyaloguna ve tepkilerine gre, daha riskli sallama imkan doacaktr. rnein, - Skntl eyler yayorsun bir sredir. ( ou insan skntl eyler yayordur. Bu tahminin doru kma olasl yksek) Evet, aynen 2 yldr ktym. Bu zaman sresinde, yannda hep birisi olmu. (Byk ihtimalle, insann yannda, yresinde birisi-birileri olmutur.) Evet, sevgilim vard. Skntm gidecek mi? Tabi, yaknda selamete kavuacaksn. Bu sevgilin var ya, o seni oyalyor, evlenmeye niyeti yok.

( Skntya kar, umut vaat ederek, kar taraf rahatlatyor. 2 yldr sevgilisinin buna destek verdiini reniyor. Bu kadar uzun srede evlenmediklerine gre, erkek oyalyordur.) A, evet nerden bildiniz, bence de yle. Ailelerde de bir sorun var evlenmenize kar. Kaynanan m? ( Evlenmedilerse, ailelerde bir sorun olmas byk ihtimaldir) Hayr da, sevgilim istemiyor. Kaynanam istiyor Bu diyalogdaki gibi bir durumda, fala baktran kii, aa bak bildi diyerek, gelecek hakknda sylenenlerin de doru olduunu dnecektir.

Gelecei grebilseniz, banza gelecek felaketlere kar tm nlemleri alrdnz ve banza hibir ktlk gelmezdi herhalde? ok zlmez, ok hayal krkl yaamazdnz? Hastala yakalanacanz grr, ona gre nlem alrdnz. Bir ukura dmeden nce grr ve dmezdiniz. Lotoda, istediiniz kadar para kazanabilirdiniz, nk ne de olsa, gelecei grebiliyorsunuz? Bylece, fallardan para almaya da gerek kalmazd. Ya da, maddi- manevi bir ihtiya ierisinde olmazd kii. nsanlarn gelecekte de kendilerine iyi mi kt m davranacaklarn bildiklerinden, gerek dostluklar ayrt edebilirlerdi. Ya da, eer dini bir liderin bu iddias varsa, kendi cemaati iin para toplamaktansa, gelecei grr, bu zellii sayesinde para kazanr ve kimseden para istemeye gerek kalmazd.

Bu itirazlara katlan insanlar Ama bu iler byle ilemiyor diyorlar genellikle. -Kii kendi geleceini bu ekilde gremiyor. - Peki bakasnn geleceini grebilse yine kendisine kar elde edebilir. - Yok bakasnn yaayacaklarn da, tam olarak bilemez - Peki neyi, ne kadar bilebilir? - Bilmiyorum, belli deil. Baz syledii kabilir, bazs kamaz. - Peki ben de sallasam, onun sylediklerinden ne fark olur? - O, fala ve ele bakarak sylyor, sen de bak, syle. Grld zere, sadece tahminlerden oluan ve sylenenlerden bir ksmnn yaananlarla uyum salamasyla insanlardaki inanc etkileyen bir durumdur fal ve gelecei grme iddias.

Olayn mantn ve bilimselliini bir kenara brakrsak, insan hayatna yapay gndem oluturan ve kafadan kmayan bu gelecek ngrleri insan hayatnda uan yaamay engeller. stelik, bu ngrler olmasa insanlarn davranlarn normal karlayacakken, artk faldaki ngrye uydurmak iin her an tetikte olunur. Bir yerden bir haber gelecek ve ok sevineceksin gibi szler de kar taraf bir beklentiye sokacaktr. Srekli acaba ne yaayacam, u anki sevindiim ey olabilir mi, o syledii gibi srekli sylenen ey akl megul edecektir. nsan, bunu kendisinde engelleyemez. Yakn evrenden birisi seni haya krklna uratacak dense, her an evremizde yakn olduumuz kiilere bir pheyle bakar ve herhangi bir davran acaba falda kan ey mi diye evhamlanmaz myz?

Mesela, ein seni aldatyor gibi bir ngr olunca, nceden einizin mesajlarn kontrol etmezken, en ufak bir mesaj ya da iten ge gelme gibi durumlarnda artk faldaki doru kabilir diye dnmeye ve kontrol etmeye sebep olacaktr. nsanlar aras ilikilerde gveni zedeleyecei gibi, gereksiz zanlara ve vehimlere yol aacaktr. nsan kafasndan da atamayacaktr. nsanlar neden fal bakar? Fala bakarak para kazananlar anlarz, para kazanmak iin atp tutmaktadrlar. Peki, bu ii paral yapmayanlarn ne kar vardr? Fala bakan insan olunca, aranan insan olmu olunur. Herkes sizi evine davet eder ve kahve yapar ki falna bakabilesiniz. Bylece insan, aranan insan olma ihtiyacn karlam olur. Ayrca, insanlar ekstra bir sayg gsterirler. nk ne de olsa gelecei grebilmektesinizdir, kahveye bakarak. Bu sebeple, insanlar arasnda, onlarn yapamad bir eyi yaparak, evrelerindeki insanlarn saygsn ve ilgisini zerlerine ekebilmektedirler. Ayrca, tahminleri doru ktka, kendisinin zel olduunu ve zel gleri olduunu dnmeye balar insan. Grld zere, bu dncelerin hepsi, doyurulamayan zgveni ve egoyu, bu trl davranlarla doldurmaya almaktr.

Bir de cinleri Allaha birtakm ortaklar yaptlar. Oysa onlar da Allah yaratt. Bilgisizce Allaha oullar ve kzlar da uydurdular. O, onlarn niteledikleri eylerden uzaktr, ycedir. (6 enam 100) Siz, Allahn yan sra/altsra ancak putlara tapyorsunuz ve yalan/iftira retiyorsunuz/yaratyorsunuz. Allahn altsra/yan sra taptklarnz size hibir rzk vermeye gleri yetmez. yle ise rzk

Allahn katnda arayn. Yalnz Ona kulluk edin ve Ona kredin. Siz yalnz Ona dndrleceksiniz. (29 ankebut 17) brahim, onlara dedi ki: Srf aranzda dnya hayatna mahsus bir sevgi (ve kar) uruna Allahn altsra/yansra brakp birtakm putlar edindiniz. Sonra kyamet gnnde kiminiz kiminizi inkr edip tanmayacak; kiminiz kiminize lnet edecektir. Barnanz cehennem olacaktr. Yardmclarnz da olmayacaktr. (29 ankebut 25) Kiiler umutlarn ve zntlerini elleriyle yaptklarna balamaldrlar. Yaptklarna ve (yapmalar gerekip de yapmadklarna balamazlarsa mutsuz olurlar. Hayatlarnn kontroln kendilerinden karm olurlar. Kontrol edemedikleri mutsuzluklar ve sevinler, sorumluluk almay ve ders karmay gerektirmez. Bu nedenle yarn ne yaanaca hibir eye bal deildir. Oysa Allah, hayatmzda yaadklarmzn tercihlerimize bal olduunu anlatmtr. Sorumluluu insanlarn zerlerine alnmad bir dnyay hayal edebiliyor musunuz? Snava gerektii gibi almayan ocuk iin, sonra oluma by yaptlar, snav kazanamad diyor. ok mutlu gibi balayan evlilikte, cicim aylar geince ve hayattaki gerek sorunlarla karlanca, eler fedakarlk ve sorunlar iin zm reterek, evliliklerine anlam katmaktansa, kavgalar ve szl tacizleri ksa yol olduu iin seiyorlar. Bu durumda ne mi deniyor: Bunlarn aras iyiydi, kesin birisi by yaptrd aralarn bozmak iin. Hatta su kaynanaya veya baka birilerine atlarak, eler arasndaki sorunlar daha da bymektedir. Ya da, koca kendi sorumsuzluu olarak, dardaki kadnlara bakmaya balar, baka kadnlara bakmazd benim kocam, kesin by yaptrdlar gibi karmlara yol amaktadr. Ya da by denmiyor da, nazar deniyor ancak sonuta ayn kapya kyor.

Yani, kimse sorumluluu zerine almad, dzeltmeye almad, kendisinin ve bakasnn yapt hatalar iradesizce yapldn iddia eden kii, byle bir dnyada nasl yaayabilir? Srekli mutsuzdur ve zm de yoktur ortada, hep stn ve grnmez gler, nazarby-fal-cinler hayat mahvetmektedir. te Allah da, insana kendi irade gcn ve sorumluluu zerine almas gerektiini anlatmaktadr. Aksi takdirde, insann kendisi mutsuz olacaktr. ncelikle, kiinin bana gelen erlerin, eytandan ya da olaanst glerden deil, Allahtan geleceini anlatr. Allahtan olan bamza gelenler, yaptklarmza gredir. Yani, Allah burada da, sorumluluumuzu hatrlatmaktadr. eytan yalnz vesvese verir, yol gsterir insan da tercih eder. Onlara bir iyilik gelirse, Bu, Allahtandr derler. Onlara bir ktlk gelirse, Bu, senin yzndendir derler. De ki: Hepsi Allahtandr. Bu topluma ne oluyor ki, neredeyse hibir sz anlamyorlar! (4 nisa 78) Sana ne iyilik gelirse Allahtandr. Sana ne ktlk gelirse kendindendir(4 nisa 79) Banza her ne musibet gelirse, kendi yaptklarnz yzndendir. Allah, yine de ounu affeder. (42 ura 30)

Allah fal konusunda ne der? Hakknda kesin bilgi sahibi olmadn eyin peine dme. nk kulak, gz ve kalp, bunlarn hepsi ondan sorumludur. (17 isra 36) Dikili talar zerinde boazlanan (hayvanlar) ve fal oklaryla ksmet aramanz size haram klnd. (5 maide 3) Ey iman edenler! (Akl

rten) iki (ve benzeri eyler), kumar, dikili talar ve fal oklar ancak, eytan ii birer pisliktir. Onlardan kann ki kurtulua eresiniz. (5 maide 90) nsanlar gnahlara sokan ey, genellikle Allahn syledii eyin kendi yararlarna olmayaca inancdr. O an bir kar gryorlardr ve yanl olduunu bile bile yaparlar. nk, kendi karlarnadr. Oysa bu tam da eytann vesvesesidir. eytan Ademe yasak aatan yedirmek iin kandrrken, Allah sizin iyiliinizi istemiyor, mkemmel olmanz istemiyor; eer bir fayda salamak istiyorsanz, yasak aatan yiyin demiti. Ve ey Adem, sen ve ein cennete yerle. kiniz dilediiniz yerden yiyin; ama u aaca yaklamayn. Yoksa zalimlerden olursunuz. eytan, kendilerinden rtlp gizlenen irkin yerlerini' aa karmak iin onlara vesvese verdi ve dedi ki: "Rabbinizin size bu aac yasaklamas, yalnzca, sizin iki melek olmamanz veya ebedi yaayanlardan klnmamanz iindir." Ve: "Gerekten ben size t verenlerdenim" diye yemin de etti. Bylece onlar aldatarak drd. Aac tattklar anda ise, ayp yerleri kendilerine beliriverdi ve zerlerini cennet yapraklarndan rtmeye baladlar. (O zaman) Rableri kendilerine seslendi: "Ben sizi bu aatan menetmemi miydim? Ve eytann sizin gerekten apak bir dmannz olduunu sylememi miydim?" (7 araf 19-21) nsanlar da bu cin, by, fal konularnda Allahn yasaklarn sanki biz ne gzel geleceimizi reniyoruz, Allah da bizi bu nimetten uzak tutmak istiyor, bu yzden gnah da olsa yapacam mantyla hareket etmektedirler. Oysa bu sadece bir yalana uymadr ve bir umut tacirliidir. nsanlarn birbirlerini kandrmalar ve yapay eylerle olumlu veya olumsuz olarak oyalamaktr. Ayrca, sorumluluu

insann zerinden atarak, hayatnn daha da mutsuz olmasna sebep olmaktadr. Zaten gelecei grme ve birine zarar verme iddialar gerek deildir. Dnyay ve ahreti yaratan Allah bunu sylemektedir. Bir de yalann zerine kurulan bu tr iddialara uymak, insann zararna olacaktr. Ayrca, dinde en nemli konu olan, Allahn zelliklerini baka varlklara yaktrmak yani irk olacaktr. Allah kullarna zulmetmez. Eer by-fal gibi konular gerekten olsa, Allah byy yalnz doru ilerde kullann derdi. Eer by-fal gerekten olsayd, ncelikle Allahn dinini anlatan insanlara bunlar retilirdi. Bylece onlar gelecei grerek, kiminle ne kadar konumalar gerektiini bilirlerdi. Toplumlarnda zulm yapanlara, by yaparlar ve zulmleri durdururlard. Ancak, Allah bylesi bir hakk onlara dahi vermemi, retmemitir. stelik bu gleri en doru kullanabilecek kiiler muhakkak peygamberlerdi. Bakn, onlar Kuranda ne diyorlar: De ki: Ben size, Allahn hazineleri benim yanmdadr demiyorum. Ben gayb da bilmem. Size Ben bir meleim de demiyorum. Ben sadece, bana gnderilen vahye uyuyorum. De ki: Grmeyenle gren bir olur mu? Siz hi dnmez misiniz? (6 enam 50) Size ben, Allahn hazineleri yanmdadr, demiyorum; gayb da bilmem. Ben bir meleim de demiyorum. Sizin hor grdnz kimseler iin, Allah, onlara asla hibir hayr vermez de diyemem. Allah, onlarn ilerindekini daha iyi bilir. Byle bir ey sylersem, o zaman ben gerekten zlimlerden olurum. (11 hud 31)

De ki: Ben de ancak sizin gibi bir insanm. (Ne var ki) bana, Sizin ilhnz ancak bir tek ilhtr diye vahyolunuyor. Kim Rabbine kavumay umuyorsa yararl bir i yapsn ve Rabbine ibadette kimseyi ortak komasn. (18 kehf 110) Allah kullarna hakszlk etmez ve kullarnn iyi olmasn ister. Nasl ki annemiz, zerimizi ince grdnde kaln giyin, sonra hasta olursun dediinde, herhangi bir kar gzetmezken ve bizim iyiliimiz iin sylerken, bu sz, bizim ktlmz iin sylyor diyebilir miyiz? Hele ki, biz fark etmeden, hava ok souksa? Eer doruya uymazsak, bize zarar dokunacaktr. Allah insanlara zulmetmez, hakszlk etmez, sylediklerini haa egosunu doyurmak iin sylemez. nk Allahn bizim herhangi bir eye ihtiyac yoktur. Biz ister yalnz Ondan isteyelim, ister bakasndan, Allaha herhangi bir zarar verilemez. nk O dilerse, bizi yok edebilir, tm dnyay da yok edebilir. Milyarlarca canl ierisinde biz sadece bir noktayz. O istedii an, istediini yaratabilir.Ey insanlar! Siz Allaha muhtasnz. Allah ise her bakmdan snrsz zengin olandr, vlmeye hakkyla lyk olandr. (35 fatr 15) Allahn szleri ve emirleri insanlarn bireysel ve toplumsal huzur ve mutluluu iindir. Hibir eye ihtiyac olmayan, cmert ve merhametli olann tleridir. Allah eer by- fal inanlar insanla faydal olsa neden yasaklasn? Biz, Allahn szlerini anladka ve onlar bizim iin ideal olarak grdmzde ancak o zaman slam anlam oluruz. Allah eer bir eyler iin ok ktdr ve gnahtr diyorsa, bilmeliyiz ki

biz o snrlar anca, hem biz hem toplum ok kt sonularla karlaacaz ve zleceiz demektir. Allah, size kolaylk diler, zorluk dilemez. (2 bakara 185) Eer kreder ve iman ederseniz, Allah size niye azap etsin ki? Allah, krn karln verendir, hakkyla bilendir. (4 nisa 147) Ey insanlar! Yeryzndeki eylerin hell ve temiz olanlarndan yiyin! eytann izinden yrmeyin. nk o sizin iin apak bir dmandr. (2 bakara 168) eytan sizi fakirlikle korkutur ve size, irkinlii ve hayszl emreder. Allah ise size kendi katndan mafiret ve bol nimet vadediyor. phesiz Allah, ltfu geni olandr, hakkyla bilendir. (2 bakara 268) Ey iman edenler! eytann admlarna uymayn. Kim eytann admlarna uyarsa, bilsin ki o hayszl ve ktl emreder. Eer Allahn size ltfu ve merhameti olmasayd, sizden hibiriniz asla temize kamazd. Fakat Allah, diledii kimseyi tertemiz klar. Allah, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (24 nur 21) (eytan) Onlara vaatler ediyor onlar en olmadk kuruntulara dryor Oysa eytan onlara bir aldantan baka bir ey vaat etmez (4/120)

D. ALEVLKTE BADET

Anadolu Aleviliinde ibadet bir kltr olarak srdrlmektedir. Yazl bir metin sz konusu deildir. Bu sebeple, farkl blgelerde farkllaan uygulamalar vardr. Bu kltrn dini etkisi, toplumu bir arada tutmay ve bireysel dini ihtiyac karlamay salamtr. Namaz, oru gibi ibadetler baz sebeplerle uygulanmaz. Bunda elbette siyasi, sosyal ve dini pek ok neden olabilir. Burada, Alevilerdeki ibadet anlay ve Kuranla paralel olan ve elien durumlar aklanacaktr.

D.1. YOL KARDEL (MUSAHPLK)

Alevilikte iki erkein ve bylece iki ailenin karde olmas demektir. Bu kardelik, ahiret kardelii ya da musahiplik olarak da anlr. Yol kardeliinin Muhammed ile Aliden kaldna inanlr. Medinede, Mekkeden gelenler bir Medinedeki mslman aileyle karde oluyordu. Ancak Ali tek kald, bunun zerine, o benim kardeimdir dedi. Baka rivayetler de vardr. Kkeni nasl aklanrsa aklansn, yol kardelii Alevilerde ok nem verilen, sonradan kazanlan bir akrabalk trdr. Her alevi ifti bir yol kardei tutunmak zorundadr. Bu drt kiilik iki aile, Alevi toplumunun ekirdeini oluturur. Bu drt kii birbirinin kardei saylr. Alevilerde karde ocuklarnn evlenebilmelerine karn, birbirleriyle yol kardei olanlarn ocuklaryla evlenemez. Bu yol kardeliinin ne denli ileri ve kkl olduunu gsterir. Yol kardelerinden birinin kars dierinin kocas lse, yaayanlar birbirleriyle evlenemez. Yol kardei olan erkeklere karde, kadnlara bac denir. Namus ve mal mlkleri dnda hemen her eyleri ortak

saylr. Biri maln yitirirse, hayvan lse, rn zarar grse, yol kardei derhal yardma koar. Gcne gre, ona mal mlk verir. Para salar. Yiyecek salar. Bunu severek ve treye dayanan bir i, bir grev olarak yerine getirir. Yol kardeleri birbirinin gidiini, ocuklarn durumunu izlerler. Genlerin kt yola sapmamas iin, erkandan ayrlmamalar iin gz kulak olurlar, birbirlerine destektirler. Aclar, tasalar, dertleri ortaktr. Yol kardeini kii kendi seer. Ancak, bu seimde kimi ller vardr. Yol kardelerinin ayn yalarda olmas gerekir. Ayn dili konuuyor olmas gerekir. Ayn eitim dzeninde olmalar ve evli olmalar gerekir. Tm bu koullar getirildikten sonra, yol kardei olacak kiiler dinsel trende dede karsna karlar. Dede bunlara yol kardei olmann ykmllklerini ve koullarn anlatr. Bunlar kabul edip etmediklerini sorar. Yol kardeleri olacaklar olumlu karlk verince, dede bir glbenk okur. Bu glbenge gzlenge duas ad verilir: Bismi ah.. Allah Allah... Yzm yerde, zm darda. Dar Mansurda, ellerim gani dergahnda. Erenlerden hal hayrls eyen ederim Allah, eyvallah/hu dost Glbenk okundukta sonra, yol kardei olacaklar yerlerine otururlar. En az bir yl beklemeleri gerekir. Bu sre snama sresidir. Anlaamayacak olurlarsa snama sresi ierisinde vazgeeceklerdir. Bylece kardelik and bozulmam olacaktr. Tm snamalar olumlu geerse, o kiilerin yol kardei olmalar uygun grlr. Yol kardei olacaklar, gndzden boy abdesti alrlar. Akam dinsel tren balar. nce toplum gelir, yerini alr. era uyandrlr.

era glbeni okur. Ardndan kurbanc, kurban ile ieri gelir. Kurban sahipleri ile birlikte dara durur. Kurbanc kurbann sa kulana sa kulana kapatr. Sa ayan ise, sa gznn stne tutar. Kendi ayaklarn mhrler. Bylece, bir sre kbleye doru durur. Bu srada dede bir tekbir eker. Tekbir bittiinde kurbanc, Hayr, himmet eyleyin! diyerek kurban alp dar kar. Yannda bulunan yardmclaryla niyazlar. Bu arada kuyucu gelir. Kurbanc ve yardmclaryla niyazlar. Herkes iine balar. Bu srada, dinsel tren srmektedir. Bir bac eie niyaz edip bir dek getirir. Hayr, himmet eyleyin! deyip dei meydana yayar. Dek zerinde dara durur. Hayr dua alp yerine oturur. Rehber, yol kardei olacak kiilerle birlikte ieri girer. Yol kardei olacaklarn eleri de yanlarndadr. Rehberle birlikte be kiilik bir bek olutururlar. Bei birlikte dinsel tren yaplan evin eiinin san solunu perler. Sonra, srne srne gidip delili niyaz ederler. Rehber sa bata olmak zere dek zerinde dara dururlar. Dara duru dzeni yledir... * Fuat Bozkurt, Alevilik ve Trk Kltr, s. 226 + Fuat Bozkurtun bahsettii bu zorunlu yol kardelii, her ne kadar o zorunlu dese de, pek ok yrede unutulmu ve uygulanmayan bir uygulamadr. Yetimlerin beslenmesi, kendi evlatlarndan ayr tutulmamas, bir ailede erkek ldnde, dier ailelerin onlara her tr yardmda bulunmalar ok gzel uygulamalardr. Kardeinin yardmna komak, herhangi bir zorda kalma durumunda yardm edeceine dair verilen bu sz anlamldr. Byle bir uygulama Kuran ahlakyla uymaktadr.

Bunun yannda, evin bir yerlerini pmek, eitli tekerlemeler sylemek gerekliliinin bir dayana olmad gibi, anlamsz uygulamalardr. Gzlenge duas adndaki rnekteki duaya bakalm: Bismi ah.. Allah Allah... Yzm yerde, zm darda. Dar Mansurda, ellerim gani dergahnda Anlam bilinmeyen szlerin tekrar edilmesi doru deildir. Dua ederken, ne dediimizi bilmeliyiz. Bismi ah, Allah, Allah, szlerinde, Bismi kelimesi ismiyle demektir. ah ise, Safevi Devleti hkmdar olan ah smaili anlatmaktadr. Yzm yerde, zm darda derken, yzn yerde olmas, secdeyi anlatr. zm(iim), darda (evde) derken, gnlm evde denmektedir. Dar Mansurda derken de, Mansurun evinde denmitir. Mansur, tarihte Hallac Mansur ismiyle tannmtr. Enel Hakk yani Ben Allahm diyerek, vahdeti vcut dncesinin bir sonucunu aklam ve insanlar tarafndan ok tepki almtr. Kuranda da kesinlikle yasaklanan bu dncenin temsilcisidir. nsanlarn gnlleri neden Hallacn evince olsun ki? Mmkndr ki, bu tr dualar, Mansur dncesinde birka kii karmtr. Sonra gelen halk da onlar ne dediyse, tekrar etmilerdir. Tabi, pek ok alevi, bu gibi szleri sylerken, ne dediklerini bilmezler. Bu Snnilere benzeyen bir durumdur. Snnilerde de, namazda anlamn bilmeden okumak, anlamad dilde tekerlemeleri syleyip, dua ettiini dnmek gibi durumlar sz konusudur. Oysa, Allah namaz, duay bilinli ve ne dediini bilerek yapmadmzda istemiyor. (4nisa 43)

D.2. GRG
Alevilerde toplumun iinde olmak ve toplumun dnda atlmak ok nemlidir. Su ileyen ve grgye kabul edilmeyen kii, dkn ilan edilerek toplumdan dlanm olur. Halk dkne selam vermez, dknn selam alnmaz. Kurban yenmez, kurban yemeklerine gidilmez. Davetlerine gidilmez, cenaze yemeklerine de gidilmez. Sadece, cenazesi olursa, defin ilerine gidilir. Onun dnda, dknlk sresi bitene kadar kii bunlarla kar karyadr. Bir su ileyen kii, hatasn anlayana kadar ve cemde verilen cezasn ekene kadar (bazen kurban kesme cezas, bazen belli bir sre cem trenine katlmama cezas vs) dkn kalr. zellikle, Aleviliin ky kltrnde olutuu dnlrse, bu durumun nemi daha iyi anlalacaktr. Kr alannda toplum dna atlmak pek ok zorlukla karlamak demektir, bu yzden yaptrm fazladr. Osmanl zamannda Aleviler ounlukla Osmanl mahkemelerine gerek duymadan sorunlarn kendi aralarnda zmlerdir. Bu kendi aralarndaki bir eit mahkeme ve sorun zme yeri olan grg yaplr. Bunun anlam, o blgedeki Alevilerin dedenin/babann nne herkesin iinde karak ak herhangi bir ktlk yapmad, kimseyle bir husumet veya kavgasnn olmad ve topluma her anlamda karabileceinin onaylanmasdr. Kiinin yanllarnn grlmesi ve hatasndan dndnn grlmesi ya da kimsenin o kiiden davac olmadnn grlmesi anlamndadr. Bu olay, halk ve dede tarafndan onayland anlamnda grld denir. Bu olaya da grg denir. Grlmeyen kiiyle, alevi halk konumaz ve ona yaptrm uygular. Topluca yaplan ilere dne, cenazeye ve toplu yemeklere armazlar. Grlmeyen kiinin, bir daveti olduunda gitmezler. Grlmeme sebebinin byklne gre, bu yaptrmlar

sertleir veya hafifleir. Ayrca, Alevilerde nemli olan Cem trenlerine katlma hakkna sahip olamazlar.

Cem Treni Kyafeti ile Grlmek in Dedenin Huzurunda Dururken

Grgde, Alevilerin ilerinden birinin evinde ya da cem evinde toplanr. Dede ve yannda birka ileri gelen bir kede oturur. Dedeye byk sayg gsterilir. Onun olduu tarafa, kiiler arkasn dnerek gidemez, arka arkaya giderler. Gelen kiiler, elleri nde bal ve balar hafif eik dururlar. Alevi toplumundan kadnlar bir tarafta, erkekler bir tarafta oturur. Srasyla aileler ve insanlar ortadaki boluk ksma geerler, nce dedenin ve yanndakilerin ellerini perler. Sonra, yzleri dedeye dnk, sra eklinde otururlar.

Bir ailenin yeleri hep birlikte karlar. Dede, aralarnda bir sorun olup olmadn sorar. Bazen kocasndan bazen kaynanasndan rahatsz olan kii ikayetini syleyebilir. Dede, iki taraf ve ailenin dier yelerini dinler ve sorunun zm hakknda bundan sonra devam etmemesi iin t verir. Sonra ks ve sorunu olanlarn yanaktan pp barmasn ister. Sonra, hatal olan kiiye ceza verir. rnein, bir rek yapp, datacaksn ya da 200 lira ceza kesiyorum der. Sonra bu cezalardan toplanan yiyecekler cem treninde insanlara datlr. Toplanan parann bir ksm, Alevilerden maddi zorluklar ekenlere yardm olarak verilir; bir ksm, Alevilerin kamu mal olan ihtiyalara gider ya da toplu kurbana katlr. Sonra, aile ii sorunlardan sonra, orada toplanan alevi halka Bu kiilerden raz msnz? Bir ikayeti olan var m? diye sorar. Sonra davac olan varsa, mesela Benim arsa snrma hakszlk etti yada Bana u kt sz syledi, Bana u hakszl yapt diyerek o da ortaya kar. Bu sefer, o aileden sorunu olan kii kalr. Sorunlu olmayan ve hakszlk yaplmayan kiilere dede dualar okur. Sonra, elinde dual bir tara pmelerini ister. Sonra, grlen kiiler dedenin elini per ve grldkleri onaylanr. Sonra o ailenin bakasyla sorunlu kiileri kalr. Bu sefer, daval ve davaclar grlmektedirler.

Grg yaplrken, davalaan iki kiinin fotoraf Bu sorunlar halledilmedike, kiiler grlemeyeceklerdir. Sorunun ne olduu iki taraf da dinlenerek anlalr. Sonra, olay bilen ve ahit olanlar dinlenir. Bazen bu davalarn okluunda grlme merasimi 23 gnden, 3-4 haftaya kadar uzayabilir. Sonra, olayda sular ortaya knca, hatas olanlar hakl taraftan sular iin herkesin iinde zr diler. Artk ayn hatada srar etmeyeceklerine sz verirler ve iki taraf barr, pr. Sonra, kiilere verilecek ceza hakknda, dede halka danr. Sula orantl bir ceza olmasna dikkat ederek, bir ceza/kefaret belirlerler. Bu, belli bir sre grlmeme olabilecei gibi, maddi bir ceza da olabilir (bazen kurban kesme, bazen para). Sonra, eer grlmeme cezas (dkn olmak) verilmemise, iki tarafn arasndaki sorun zldnde, dual bir sa tara pmeye ve grlme duasna hak kazanm olurlar. Eer baka sorun ve daval

yoksa ve sorunlar zldyse, kiiler grlebilirler. Sonra dedenin elini per ve dier kiilerin grlmesi iin ortay bo brakrlar. Alevilerde yalanc ahitlik ok ciddi bir sutur. Bir kii yalanc ahitlik yapacak olsa, ve bu anlalsa o kii yllarca grlmeyebilir ve toplumdan dlanr. Srekli sylenen deyilerde de grmediin, bilmediin konuda konuma diyerek konunun nemi anlatlr. ahitler szlerinin doruluu kantlamak iin yemin ederler. Bu yeminler, Allah ve Kuran adna olduu gibi, mam Hseyin, mam Hasan arpsn ki gibi yeminler de sz konusudur. Eer dede ve toplum huzurunda yalan sylenir ve yalan yere yemin edilirse, Allahn kiiye byk bir ceza verileceine inanrlar. Bir kii kocasn aldatmsa, kocas karsndan daval olur ve kars eer aldatmadn iddia ederse dede huzurunda yemin etmeye arr. Alevilerde bu yemin etmeye ok nem verildiinden ve dini hikayelerle korkutulduklarndan pek ok kere hatal olan yemin edemez. Her kyn ve mahallenin ayr dedesi olabilir. Her mahalleden olan kendi dedesine grlr. Ancak eer dier dedeye bal olan kii bir hakszlk yapmsa, daval olan kii haksz olann grlecei grgye gider ve onun grlmesini engeller ve davann zlmesini ister. Grg bittikten sonraki gnlerde, grlen kiiler cem treni yapmaya balarlar. Dknlk konusunda su ilemenin yan sra, boanm olmak da toplumdan dlanma ve cemlere katlamama gibi yaptrmlara sebep olmaktadr. Eer kii boanmsa ve tekrar evlenmemise, yada kocas tekrar evlenmemise, kii su ilemi muamelesi grr. Dknlk iin dier bir sebep ise, Snni ile evlenmektir. Yani, Snni ile evlenmek, bir su olarak grlr ve toplumdan dlama olur. Ancak, Snni bir kz alndnda, kz Alevi olmaktadr ve bu tr

yaptrmlar olmaz. Kz Snni ile evlenen anne-baba ve kocas Snni olan kz, grlmemekte ve dkn ilan edilmektedir Bu konuda, anne-babaya yaptrm uygulanma sebebi ise, anne-babalarn toplumdan dlanmaktan korkarak ocuklar zerine Alevilerle evlenmeleri iin bask yapmasdr. Ancak kzlar Snni biriyle evlenen aile, kzn dnne gitmez ve onu boykot ederse, o zaman dkn olmaktan kurtulur. Bir kiinin Snni olmas demek, illa koyu bir Snni dindar /hac-hoca olmas demek deildir. Bireyin ve ailesinin hi dinle ilgisi olmasa bile, yre olarak, atalar olarak Alevi olmayan herkes Snnidir. Bu uygulamann altnda, Alevi nfusunu, kltrn ve inancn korumak gibi sebepler yatabilir. zellikle kr hayatnda Alevi- Snni ilikileri zaten az olduundan, bu gibi durumlar istisna olabilir. Ancak, ehir hayatnda her dnce ve inantan kii Alevi- Snni bir arada yaamaktadr. Alevi- Snni evlilikleri sklkla yaanmaktadr. Aile basklarndan dolay bu evlilikler olamamas da sosyal bir baskdr. in garibi, Alevi- Snni olmak bir inantan ok bir soya atfedilir. Yani erkek, ben inan olarak Alevilii kabul ediyorum derse de, kzla evlenemez. nk onun soyu Snnidir. Bu anlay da aslnda bir rk syleme dnmektedir. Kimse, ailesinin kim olacan ve ailesinin dinini seemez. Dier bir konu ise, evlilik konusunda bu kadar ciddi yaptrm olmas Kuranla eliir. Brakn, mezhepler arasnda evlilii yasaklamay, dinler aras evlilie bile izin verilmitir. Bu gn size temiz ve ho eyler hell klnd. Kendilerine kitap verilenlerin yiyecekleri size hell, sizin yiyecekleriniz de onlara helldir. Mmin kadnlardan iffetli olanlarla, daha nce kendilerine kitap verilenlerden olan iffetli kadnlar da, mehirlerini vermeniz kaydyla; evlenmek, zina etmemek ve gizli dost tutmamak zere size helldir. Her kim de inanlmas gerekenleri inkr ederse, btn iledii boa gider. Ahirette de o, ziyana urayanlardandr. (5 maide 5)

D.2.1. Grg badeti zerine Deerlendirme Alevilerin Anadoluda, devletten ve ehir merkezlerinden daha uzak yaad dnlrse, bu grg meselesi tam bir kadlk meselesidir. Yani, Alevilerin kk byk davalarnn grld, hakimin ve halka danmann olduu, szsz kurallar ve yaptrm olan bir eit mahkemedir. Ayrca sadece bilinen mahkemelerdeki gibi maddi davalar deil, kiisel ve toplumsal davalar da grlr. Kimse kocam bana u ekilde davranyor ikayetiyle mahkemeye gidemez ancak vicdani ve ahlaki olarak yaptrm olan grg olay buna da imkan salamaktadr. Aleviler arasnda, evlenme boanma olaylarndaki sorunlarn zmnde etkin rol almaktadr. Ayrca ks olanlarn barmas gibi toplumsal bir grevi de stlenir. Toplumsal dayanmay ve birliktelii artrd gibi, sorunlarn bymeden zlmesini de salar. Grg olayndaki pek ok uygulama Kuranla paralellik tar. nsanlar ounlukla sorunlarn ya birka kii arasnda zmeye almakta ya da sorunlarn zerini kapatmakta ve insan ilikilerini bitirmektedirler. Bu gibi adaleti gzetmeye alan ve Allahtan korkarak yaplan durumlarda, sorunlar da elbette zlecektir. nsanlarn arasn dzeltmek, sorunlar zmeye almak Allahn emrettii, tavsiye ettii bir eydir. Mminler ancak kardetirler. yleyse kardelerinizin arasn dzeltin. Allaha kar gelmekten saknn ki size merhamet edilsin (49 hucurat 10) Onlar, Allaha ve ahiret gnne inanrlar. yilii emrederler. Ktlkten men ederler, hayr ilerinde birbirleriyle yarrlar. te onlar salihlerdendir. (3 ali imran 114)

Peygamber bile bir kadnla bir konuyu zmek zere konumaya balam hatta bu konu tartmaya dnmtr. Dolaysyla, insanlar arasndaki hukuksal olmayabilen sorunlarn inananlar kendi aralarnda konuabilir, tartabilir ve zm iin uraabilir. Bunda Allahn tavsiyesidir ve Peygamber uygulamas da bu yndedir. Allah, kocas hakknda seninle tartan ve Allaha ikyette bulunan kadnn szn iitmitir. Allah, sizin srdrdnz konumay (zaten) iitmekteydi. phesiz Allah hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (58 mcadile 1) Yalanc ahitlik etmek Allahn da yasaklad bir eydir. Allah, kiinin dman bile olsa, ona adaletsizlik yapmamay ve insann yakn akrabas bile olsa onu kayrmamay emreder. nsanlar yeminlerini ve ahitliklerini buna gre yapmaldrlar. Yoksa ileri boa gidenlerden olurlar. Ey iman edenler! Allah iin hakk titizlikle ayakta tutan, adalet ile ahitlik eden kimseler olun. Bir topluma olan kininiz, sakn ha sizi adaletsizlie itmesin. dil olun. Bu, Allaha kar gelmekten saknmaya daha yakndr. Allaha kar gelmekten saknn. phesiz Allah, yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. (5 maide 8) Ey iman edenler! Kendiniz, ana babanz ve en yaknlarnzn aleyhine de olsa, Allah iin ahitlik yaparak adaleti titizlikle ayakta tutan kimseler olun. (ahitlik ettikleriniz) zengin veya fakir de olsalar (adaletten ayrlmayn). nk Allah ikisine de daha yakndr. (Onlar sizden ok kayrr.) yle ise adaleti yerine getirmede nefsinize uymayn. Eer (ahitlik ederken gerei) arptrsanz veya (ahitlikten) ekinirseniz (bilin ki) phesiz Allah, yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. (4 nisa 135)

Bir topluluk dier bir topluluktan daha (gl ve) oktur diye yeminlerinizi aranzda bir hile ve fesat sebebi yaparak, ipliini iyice eirip bktkten sonra (tekrar) zp bozan kadn gibi olmayn. Allah, bununla sizi ancak imtihan eder. Hakknda ayrla dtnz eyleri kyamet gn size elbette aklayacaktr. (16 nahl 92) Allah sizi, yeminlerinizdeki rastgele sylemelerinizden, bo szlerden dolay sorumlu tutmaz, ancak yeminlerinizle baladnz szlerden dolay sizi sorumlu tutar. Onun (yeminin) kefareti, ailenizdekilere yedirdiklerinizin ortalamasndan on yoksulu doyurmak ya da onlar giydirmek veya bir kleyi zgrlne kavuturmaktr. (Bunlara imkan) Bulamayan (iin) gn oru (vardr.) Bu, yemin ettiinizde (bozduunuz) yeminlerinizin kefaretidir. Yeminlerinizi koruyunuz. Allah, size ayetlerini byle aklar, umulur ki kredersiniz. (5 maide 89) Peygamber zamannda savatan kaan 3 kiiye toplumdan tecrit cezas verilmi ve kimse onlarla konumamtr. Ne zamanki o kiiler hatalarn iyice anlam ve bunu itiraf edip, tevbe etmiler o zaman bu ceza kalkmtr (9 tevbe 118). Ayrca, gnah olan kiilerin gnahlarndan vazgemelerinin yannda bir kefaret vermeleri de yine Kurandaki bir uygulamadr. Alevilerin hatalarndan dnmelerinin yannda, bir de kurban veya maddi ceza vermeleri u ayetlerle uyumludur. Dier bir ksm ise, gnahlarn itiraf ettiler. Bunlar salih amelle kt ameli birbirine kartrmlardr. Umulur ki Allah tvbelerini kabul eder. nk Allah ok balayandr, ok merhamet edendir. Onlarn mallarndan, onlar kendisiyle arndracan ve temizleyecein bir sadaka (zekt) al ve onlara dua et. nk senin duan onlar iin sknettir (Onlarn kalplerini yattrr.) Allah, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (9 tevbe 102-103)

Allah, ahit olmayan durumlarda yemin etmenin bir yol olabileceini sylemitir. nsanlar doru syledikleri adna yemin edebilirler ancak elbette Allah herkesin iini ve dn ve yaananlar grendir. Kendi elerine (zina suu) atan ve kendileri dnda ahidleri bulunmayanlar ise, onlardan da her birinin ahidlii, Allah adna drt (kere yemin) ile kendisinin hi phesiz doru syleyenlerden olduuna ahidlik etmektir. (24/6) Kendilerinden honut olmanz iin size yemin ederler. Siz onlardan honut olsanz bile phesiz Allah, fasklar topluluundan honut olmaz. (9/96)

Allah zerine yemin etmek hemen hemen tm toplumlarda ve Kuranda da olan bir uygulamadr. Yeminler hep kutsal saylan eyler zerine yaplr. Elbette bu yeminlerde de dikkatli olmak gerekir. rnein Kuran, Mushaf arpsn ki yada mam Hasan Hseyin ahit olsun ki gibi ifadeler yanl inanlarn bir gstergesidir. nk Kuran mushaf neden insan arpsn ki? arpmay, bela getirmek olarak aldmzda, insann bana bela getirecek olan kii Allahtr, Mushafn bir bela veya fayda getirmeye gc yoktur. Ancak kii iindekilere uymazsa banda felaketler gelir, eer iinde yazanlara uyarsa gzel eyler yaar. Burada da bunlara sebep olan ey Allahn sz ve uygulamalardr. Kitap sadece bize mesaj getiren bir eyadr. Kitap st ve insanst zellikleri yoktur. mam Hseyin ahit olsun ki gibi ifadeler de, len kiiler zerine ahit tutmaktr. ahit, gren kii demektir, bir kii ldyse nasl yemine ve olaya ahit olabilir? stelik sa bir Peygamber olduu halde

ldkten sonra, artk insanlar arasndaki olaylara ahit olamayacan yle dile getirmitir: Ben onlara, sadece bana emrettiin eyi syledim: Benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allaha kulluk edin (dedim.) Aralarnda bulunduum srece onlara ahit idim. Ama beni ilerinden aldnda, artk zerlerine gzetleyici yalnz sen oldun. Sen, her eye hakkyla ahitsin. (5 maide 117)

Dknlk konusunda sulu olanlara toplumsal bir yaptrm anlayabiliriz. Fakat boanmak su mudur ve boanm kadn pek ok zorluun yannda bir de dknlk yaftas yerse, kocas olmadndan dolay cem trenlerine alnmazsa, bu ne kadar adaletli olur? Kocas veya kendisi tekrar evlenmeyen boanm kadn, grlmemektedir. 10 yl evlenmezlerse, 10 yl grlmemektedirler. Dier tarafta, kocasn aldatan, hrszlk yapan birisi, daha az sene ceza almaktadrlar. Aktr ki, bu gibi adaletsizliklerin giderilmesi gerekmektedir. D.2.2. Snnilikle Karlatrma Snniler, helalleme olayn bir eit ritele dndrmekte ve ounlukla ldkten sonra yapmaktadrlar. Kii lnce, Hakknz helal ediyor musunuz denmektedir. O an, bir hakszla uram kii, l adama ne diyebilir, ne hak talep edebilir ki? ounlukla cevap helal olsundur. Bu da, aslnda ne kadar amacndan uzak kalm ve srf sorulmak iin sorulan bir soru olduunu gsterir. Mahkemelik olmayan sorunlar bir ayn inan ve toplumda yz yze geliyoruz, zmeliyiz gibi bir anlay grlmemektedir. Camiler, toplumun bir araya geldii, sorunlar zerine konutuu ve zd yerler olmaktan ok, ibadetini yap, imam dinle ve git

durumuna dnmtr. Sorunu olan kiiler ayn safta namaz klsa bile, tek kelime konumadan ayrlabilmektedirler. stelik 3 gnden fazla ks kalmak helal deildir gibi hadislere ramen bu pratikte ilememektedir. Snni cemaat de ounlukla byle bir grevi zerine almamaktadr. Cuma yani toplanma gn Peygamber zamannda, toplumun sorunlarnn konuulduu, bir araya gelinip, bir eit ayn inanta olmann verdii bir sosyal birliktelik alandr. Bugn ise, sadece namaz klmak ve hutbeyi dinlemek olarak alglanmakta, ibadetini yapan gitmektedir. Toplu ibadetin amac, insanlarn bir araya gelip, konumas, kaynamas, insanlarn birbirlerine iyilii emredip, ktlkten sakndrmalardr. Yoksa herkes namaz klabilir evinde. Her kiinin sorunu farkldr. Kii, karsyla problem yaarken ya da komusuyla bir sr problem yaarken, hutbedeki kiinin Yeni elbise alnnca okunacak dua gibi hutbeleri toplum hayatndan ne kadar uzak olunduunun da bir gstergesidir. Ayrca, camilerde mmkn olduu kadar konuulmamas ve sadece namazn klnp klmas da ayrca dier insanlar bu toplumsallamaktan uzaklatran bir durumdur. in dorusu, her mahallede bir cami varken ve buralar sadece namaz klmak iin kullanlyorken ne toplumun kendi iindeki sorunlar zlr ne de camiye/imama/mezzine verilen paralar anlaml bir eylere hizmet edip, Peygamberin Kuran uygulamasn amacna uygun devam ettirmek olur. Bu konuda, Alevilerin bu uygulamas Peygamberin uygulamasna daha yakndr.

D.3. CEM TREN

Cem kelimesi toplanma demektir. Toplanlan gn Cuma, Kiilerin toplanmas olan Cemaat, toplanlan yer olan Cami kavramlar

Arapada ayn kkten tremilerdir. Alevilerin toplanp ibadetlerini yapt yerlere Cem evi denir. Baz kiiler bu toplanma olan cemin, aslnda Allah, Muhammed, Ali lemesinin birlemesi ve insann da birleerek bir teklii oluturmasnn toplanmas, birlii olduunu savunur. Oysa, vahdeti vcut dncesi demek olan bu anlayn slamla badamadn ve pek ok Alevinin zaten bu gibi biri inantan habersiz olduu da Vahdeti Vcut Dncesi bal altnda ayrntl incelendi. Alevilerdeki cem treni, insanlarn bir araya gelmesi olarak dnlebilir. Cem evleri iki ksmdan oluur. Cem evinin yars hallarla kapldr ve gelenler ayaklarn kararak girerler. Koltuk yoktur, camilerde olduu gibi, yerlere melerek, bada kurularak oturulur. Cem yaplan bu ksmda, yerden 10-20 cm ykseklikte ve 5-6 kiinin oturaca bir oturak bulunur. Buraya dede ve yanndaki sofular/yardmclar oturur. Duvarlarda, 12 imam ve Aliyi tasvir eden resimler bulunur. Ayrca, elinde sazyla Hac Bekta resmi ve Atatrk portresi de cem evlerinin duvarlarnda asldr. Bir kenarda da, mumluk ve zerinde mumlar bulunur. Cem evinin dier ksm ise, yemekhane eklindedir ve senenin pek ok zaman ihtiya duyulan kurban kesim, yemek yapma ve topluca yemek yeridir. Cem senenin belirlenen bir zamannda, grg bittikten sonra 1-2 hafta her akam 2-3 saatten 4-5 saat srecek toplant eklindedir. Yalnz, grlen kiiler gelebilir. Gelen erkeklerin balarnda ky apkasndan olmas tavsiye edilir, kadnlar da yazma ve uzun etekli gelirler. Bazlar geleneksel kyafetlerini de giyerler.

Yine hatrlatmak gerekir ki, bu cem saatleri ve uygulamalar yreden yreye deiebilmektedir. Tahtaclar denilen Trkmen Alevileri, ceme balamadan nce yarm bardak kadar sek rak ierler. Baz yrelerde ksa sren cem, baz yrelerde uzun srebilmektedir. D.3.1. Cem in Grev Dalm
Cemi yneten kii dededir. Baz kylerde baba diye de anlr. Gelen kiileri grr, dua eder, cem trenini ynetir. Yannda 2-3 tane yardmcs kyn saylan-sevilenlerinden, ileri gelenlerinden sofu denilen kiiler oturur. Onun yanna, saz alan ve deyiler syleyen kii oturur. Dedenin oturduu yerin n boluk olur. Kalan yerlere, kadnlar bir tarafa, erkekler bir tarafa oturur. Dedenin huzuruna yaln ayak klr. Bir adam, kadn ve erkeklerin ortasnda durur ve elinde uzunca bir sopa vardr. Sopac da denir bu kiiye ve insanlar ok konumaya balayp ses ykseldiinde Geree h diye bararak susun demi olur. Bylece topluluun saatlerce oturduunda oluturaca grltnn kontrol de salanm olur. Gerektiinde, konuan kiileri uyarmak amacyla, uzun sopasn konuan kiinin kafasna hafife dedirir. Bylece konuan insanlar, grlt yaplmadan uyarlm olur. Her yrede deiebilmekle birlikte, bazen birka kii dnml olmak zere cem evi temizlikisi seilir. Cem treni yaplan gnler boyunca, cemden nce oturulacak mekan temizleyecek, dzenleyecek kiilerdir bunlar. Sprgeci grevlisi ise, sar bir sprgeyi alarak cem treninde temizlenmeyi simgeleyen, temsili olarak ortadaki boluu temizleyecektir.

12 hizmetliler denilen 12 kii, cemle ilgili yaplacak ileri dzenleme, grev dalm ve her tr ie bakmak amacyla seilir. Sonra bu kiilere zel dua da yaplr. Bu hizmet edecek kiiler, erkek ve kadnlardan oluur. slami trenlere katlp, grev alan tek slami tarikat Bektailiktir. Allah da, ibadette kadn-erkek ayrm yapmamaktadr. Hatta, Cuma gn namaz klmaya arlan ayette kadn-erkek ayrm yaplmam, Cuma namaz Ey iman edenler diyerek, kadn-erkek herkese farz klnmtr (62 Cuma 9). Ancak, Aliden sonra hilafete geen Muaviye ve Emevi Devleti zamannda, Cuma namazlar hakknda pek ok deiiklik yapld. nsanlar devlete kar toplanmasnlar diye, nce kadnlarn Cuma namazna gelmesi yasakland. Sonra, Cuma namaznda hutbe diye Aliye lanet eden metinler okutulmaya baland. Yllarca, her camide, hutbede Aliye lanet ettiren vaazlar verildi. Peygamber zamannda, namazdan sonra yaplan konumalar, Emevi Devletinde namazdan nceye alnmtr. nk, bu lanetleri kabul etmeyen halk namaz klp evlerine gidiyorlard. O zamanda pek ok Allahn kitabna uyan kiinin cumalarda gstermelik namaz kld ve eve gidip tvbe edip, tekrar kld anlatlr. Bunu kabul etmeyenleri ar ikenceler, cezalar bekliyordu. Muaviye ve Yezidin yolunda giden bu Emevi devleti boyunca kendi glerinden baka bir ey dnmeyen bu yneticiler, Peygamberin ve Kurann en byk dmanlaryken, yaptklarn meru gstermek iin bir de hadisler uydurmulardr. Aliyi yeren, Muaviyeyi ven hadisler, bu Cuma namaz hakknda da uydurduklarn merulatran pek ok rivayet uydurulmutur. Kadnn ibadetlerden ve sosyal hayattan koparlmas ve bugn Snnilikteki kadn aalayan yada zorluk karan pek ok uygulama Emeviler zamannda uydurulan hadisler ve uygulamalar sebebiyledir.

Sopac ve Dua iin Dedenin nnde Duranlar

D.3.2. Dua
Cem trenlerinde dua edilirken, duay sesli okuyan bir kiiye aralarda Allah, Allah diyerek herkes, ya sa elini kalbine gtrr ya da elini hafif yumruk yaparak per (ekil 2). Bu Allah, Allah szleri, Snnilerde bir kii dua ederken, cemaatin Amin demesi gibi anlalabilir. Tabiki Amin sznn direk bir anlam imdiye kadar zlm deildir. Yahudilerde ve Hristiyanlkta da dualardan sonra sylenen Ameen kelimesinden slam kltrne girmi olabilir. Halkmzdaki anlam da, Allahm bu duaya ben de katlyorum, kabul et demektir.

Biz, Kurandan Peygamberlerin dua ettikten sonra Allahm duam kabul et dediklerini biliyoruz. Rabbim! Beni namaza devam eden bir kimse eyle. Soyumdan da byle kimseler yarat. Rabbimiz! Duam kabul eyle. (14 brahim 40) nsan anlad kelimeleri kullanrsa, kendi asndan daha iyi olur. Onun dnda, Alevilerin dua rneklerine aadaki balklarda deinilecektir.

Sa eli kalbe koyarak "Allah Allah" derken bir fotoraf

D.3.3. badete Balang Cemin olaca akam, herkes cem evinde toplanmaya balar. Cem evinin kapsndan girerken, kap eiinin ba hizas plr. Toplanan kiilerden gelenler bir kenara geip oturmazlar hemen. lk olarak, dedenin nne geip, el pene dururlar ve herkese oraya geldiklerini duyurmu olurlar. Dedenin duasn alrlar, sonra dedeye doru secde ederler sonra bada kurup oturur, dede duasn edince ve elini pme ileminden sonra yerlerini alabilirler. Bir seferde, 4-5 kii gelip grlebilir. Cem treninden nceki byk grlme ileminden farkldr; cemdeki grlme sadece orada olduunu gstermek ve ceme katlmak iin ikinci bir izin gibidir. Genel olarak kalabalk toplannca, cem yaplmaya balanr. badetlere geilmeden nce, dede, bir sorunu olan var m? diye sorar. Ksl olan, syleyecek sz olan var m? Daval, davac olan, bir ikayeti olan var m? diye sorar halka. Bunlar yoksa ancak o zaman ibadete geilir. nce, manevi temizlik anlamna gelen sprgeci ortaya gelir ve hafif eilerek selam verir, sonra secde ederek yeri per. Allah, Muhammed, Ya Ali dyerek sprgeyle temsili sprme hareketi yapar 3 kere. Nur ola, sr ola; nur ola, sr ola; nur ola sr ola diyerek bir hanln altna temsili olarak sprlr. Srr seyine demine h diyerek bitirilir. Daha sonra, iki kii ortaya geer. brik ve iinde suyla biri dierine su dker ve dieri ellerini ykar. Sonra, dieri ikinci kiiye su tutar ve o da ellerini ykar ve havluyla kurular. Eilerek dedeye doru gelirler. Dedenin ellerine su dkerler. Her el ykayta Allah, Muhammed, Ya Ali denir. Temsili bir abdest ve maddi temizlik gibi dnlebilir. Daha sonra, 12 hizmetliler gelir ortaya ve dua edilir:

12 hizmetin kabulne diyelim Allah Allah, 12 hizmetler kabul, muratlar hasl ola, Hac Bekta veliden ola, Nuri nebi, keremi Ali, glban Muhammedi Emi pir, hnkar hac bekta veli Gerek erenler demine h *Allah ibadet ederken, ne dediimizi bilmemizi ister. Gerek erenler demine h cmlelerin anlam bilinmemektedir. Bunu syleyen veya dinleyenlerin %90nn hibir fikri yoktur. Ayrca, muratlarn hasl olmas, yani isteklerin kabul olmas duasn Allahtan istediimizde anlarz. Fakat arkasndan Hac Bektatan ola deyince, muratlarmzn kabul lm bir insandan olsun demi oluruz. Oysa tm dualar yalnz Allah kabul edebilir, duyabilir.+ Cemlerde sklkla bu tr dualar yaplr. Dualardaki kelimelerin yarsnn anlamlarn pek ok kimse anlamaz. Bir ksmnn anlam yoktur. Aslnda bu sorun sadece Alevilerde deil, Snnilerde de yaygndr. En azndan Aleviler yar Trke dua ederken, hi Arapa bilmeyen insanlar Arapa ne dediklerini bilmeden dua etmektedirler. Ceme devam edilirken, sazla sylenen deyilerin bir yerinde Muhammed ayaa kalkt denildiinde herkes ayaa kalkar ve bir sre ayakta dururlar. Sonra oturdu denildiinde ise, herkes yere secde ederek oturur. Ortaya mum yaklr. Bunun manevi bir anlam olabilecei gibi, eski zamanlarda elektrik olmad zamanlarda ortay aydnlatmak iin kullanlan aydnlatmann sembolik bir devam da olabilir. Sonra, baz dualar ve deyiler sylenir. Bu srada ayakta olanlarn balar hafif eilir. Dua bitince, kaldrrlar. Sonra, saz almaya balar. Niyaz eyleyin denildiinde, herkes sa ve solundaki kiinin yanan per. Bu, bar, kardelii ve dostluu simgeler.

H, Hata ettim hda, yakt delili, Muhammed Mustafa yakt delili diyerek saz eiliinde herkes sallanarak dinlemeye balar. Sonra bu deyi bitince, kadnlar yere eilir ve secdeye kapanrlar ve yere otururlar. *Bu duada, Hda Allah ise eer, delil nedir? Allah neden delili yaksn? Eer yaptmz hatann delilini yok edip, gnahlarmz affetmesinden bahsediyorsak, Muhammed Peygamber neden yakyor delili? Hatalar affeden Allah deil midir? l ve bizim yaadklarmza ahit olmayan Peygamber, grse bile, insanlarn hatalarn affetme gibi bir gc olmayan Peygamber nasl affedebilir?+

Cem treninde secde

Sonra bir kii, trk eklinde deyileri sazla sylemeye balar. Canl

cansz hepimiz bir nesneden, Var oluyor bu bir hakikat sultanm, gl yzlm, sevdiim, gel gel, Sevip ak olmak ezelden bahtm yice inceledik biz o Kuran, biz canl kitapta okuduk onu, Arif ol da evvel kendini tan, yoksa akln ermez lisanmza * Geceyle gndzn birbiri ardnca geliinde, Allahn gkten rzk (sebebi olarak yamur) indirip, onunla yeryzn lmnden sonra diriltmesinde, rzgrlar evirip evirmesinde akln kullanan bir toplum iin deliller vardr. te bunlar, Allahn ayetleridir. Onlar sana gerek olarak okuyoruz. Artk Allahtan ve Onun ayetlerinden sonra hangi sze inanacaklar? (45 casiye 5-6) Bu ayetten anladmz gibi, Allahn ayetleri yalnz Kuran ayetleri deil, dnyada yaratlan her ey de Allahn ayetidir. Allahn yaratt her eyde ibret alnacak, renilecek eyler vardr. Bunun anlam, elbette Kitabn ayetlerini brakp, insan okumak deildir. nsan, dnyay okurken, Kurann rehberliinden faydalanmaktr. Allah Kuran farz klmtr. (28 kasas 85)+

Gel benlik eyleme, nefsini ldr, Hak yoluna cann armaan getir Kin ile kibiri aradan kaldr Getirme benlii, yk nidersin *Buradaki szler, Kuranla uyumludur. Kibirli olanlar Allah sevmez ve kibirlenmek knanr Kuranda: Hi phe yok ki Allah, onlarn neleri gizleyip, neleri aa vurduklarn pek iyi bilir ve u kesindir ki kibirlenenleri hi sevmez. (16 bahl 23)

Ayetlerimizi yalanlayanlar ve o ayetlere uymay kibirlerine yediremeyenler var ya, onlara gklerin kaplar almaz. Onlar, deve ine deliinden geinceye kadar cennete de giremezler! Biz sulular ite byle cezalandrrz. (7 araf 40)]

Bu aleme nur dodu, La ilahe illallah Muhammed doduu gece, La ilahe illallah Yeil kandilden nur indi, La ilahe illallah Muhammed doduu gece, La ilahe illallah Hak la ilahe illallah, llallah ah illallah Sen Alisin gzel ah, Hak eyvallah, eyvallah

* Yukardaki szlerde, koyu yazlan yerler dndakilerde ciddi bir sorun yok. Peygamberin doumuna sevinmeyi dile getiriyor. La ilahe illallah, Allahtan baka ilah/Tanr yok demektir. Ancak llallah ah llallah demek, Yalnz Allah ah, Yalnz Allah demek olur ve anlaml bir cmle deildir. Hele ki, Allah ahtr denmek isteniyorsa, Allah yalnzca Allahtr, ah deildir. Bir sonraki cmlede, ahn Ali olduu sylenmektedir. Allah= ah ise, ah= Ali ise, Allah= Alidir bu durumda. Haa, Allah bu tr bir yaktrmadan mnezzehtir. Kuran, Hristiyanlar sa Allahn olu dediler diye, onlar kafir ilan etmitir (5 maide 72). Haa, bir insan iin, Allahsn demek, slamn tam ztt olan bir eydir. Bu gibi deyileri sylerken, anlamlarn bilmeli ve slamn snrlarn aan bu tr szlerden uzak durmalyz.+

Bu okunan deyiler ve dualarda, zaman zaman oturulan yerde hafif ne eilerek ve eller alarak dua edilir. Hak bizi mahrum eyleme, Dursun ulu divanlar gibi deyiler ve nefeslerle, dizlere eller ileri geri hareket ettirilerek ritim tutulur. Deyilerde, Kalkt ayaa gibi szler gelince, cemde bulunan herkes ayaa kalkar ve geri oturur.

D.3.4. Hy ekmek (HU EKMEK) Hu demek, Arapada O zamiridir. Allah iin O denir. Tarikatlerde ve Alevilikte Hu ekmek ortaklk gsterir. Bunun anlam, bir topluluun hep birlikte Hu, hu diye bararak kendinden gemesidir. Tarikatlerdeki ekilleri farkllklar arz edebilir. Alevilerde bunun uygulan, cemde, ortadaki bolua halnn zerine 5-10 erkek oturur. Sonra, kollarn birbirlerine belden balayarak saa sola sallanmaya balarlar. Dedeye dnk olan yzler, yere eiktir ve saz eliinde hem deyiler sylenir hem ortadaki kiiler kafalarn bir saa bir sola sallar ve Hy Allah hy diye barrlar. Hy kelimesi, Arapadaki Hu kelimesinin Anadolu halknn aznda deimi eklidir. Bu zikir ayini bitince, adamlarn yz kpkrmz olmu olur ve ibadet ettiklerini dnrler. Oysa, tarikatlerde de olan bu uygulamann Allahn getirdii dinde bir yeri yoktur. Bir ey ibadetse bunu ilk nce Allahn bilmesi gerekir ve bunu insanlara iletmesi gerekirdi. Biz Allahn bize ne emrettiini, tavsiye ettiini vahiy yoluyla alyoruz. Sorumlu tutulacamz kitap da Kurandr. phesiz bu Kuran, sana ve kavmine bir t ve bir ereftir, ondan hesaba ekileceksiniz. (43 zuhruf 44) Dier konu ise, bu ibadetin Allahn ibadetten amacyla uymamasdr. Allah ibadetleri ve Allah an ne dediimizin bilincinde ve ayk bir bilinte yapmamz ister. nsanlarn namazn kabul etmeme sebeplerinden birisi sarho olmak ve buna bal ne dediini bilmemektir. Sarholuk, uyumuluk halidir, bilinli bir dn

yoktur. Bir anlamda insann kendinden gemesidir. Ayette tam da bu halde bir ibadeti/namaz Allah kabul etmiyor, yasaklyor. (4 nisa 43) Eer Hu ekip kendimizden gemek bir fayda salayacak ve bir ibadet olacak olsayd, Kuranda defalarca geen Peygamber kssalarnn en azndan bir cmlesinde hu eken bir Peygamber anlatlrd. Oysa tm Peygamberler Allah Allahn gsterdii gibi anm ve dualarn Allahn rettii gibi yapmlardr. atalarnz andnz gibi, hatta ondan da kuvvetli bir anla Allah ann. (2 bakara 200) Atalar nasl anlr? rnein Hac Bekta anmak dediimizde Hac Bekta, Hac Bekta diye tekrarlamay m anlarz? Yoksa, Onun yaptklarn, hayatn, sevdii ve sevmedii eyleri, eserlerini mi anlatrz? Bu ayetin indii zamandaki insanlar atalarn srekli anyor, srekli atalarnn yaptklarndan, atalarnn ne kadar yce olduundan bahsediyorlard. te ayn ekilde, Allah burada hem Allah anmak ne demektir sorusunun cevabn veriyor, hem de atalar deil Allah anmamz gerektiini sylyor. Allaha dua etmek, Onunla konumaktr; isteklerimizi, krlerimizi dile getirmektir. Peki ayn kelimeyi srekli tekrar etmek neyi dile getirmek olur? Allaha dua ederken, anlaml cmleler kurarz. Allahtan bir ey isterken ona odaklanrz, ama ya ayn eyi tekerleme gibi sylersek kendimize veya insanlara ne gibi bir katks olur? De ki: Siz, Allaha gklerde ve yerde Onun bilmedii bir eyi mi haber veriyorsunuz!? (10 yunus 18)

D.3.5. Suya ve yiyeceklere dua okumak Snnilikte de Alevilikte yaygn olan bir dier inan, bir eyaya dua okuyunca o eyann zel olacan dnmektir. rnein bir ie suyu nmze alp dua ettiimizde ve ona doru Kuran okuduumuzda, o su artk ok zel bir su olur. O suyu ienin de dilekleri kabul olur, ileri rast gider gibi bir inan vardr. Bu gerek olsa, ncelikle Allahn bunu sylemesi veya Peygamberlerden birinin bunu uygulamas gerekirdi. Byle bir ey sz konusu deil. Dier taraftan, dua Allaha edilir ve O her eyi duyan Allah da buna karlk verir. Burada suyun grevi nedir? Allah, duada yapmamz gerekenleri zaten sylemi ve bana dua edin, ben ah damarndan yaknm demitir. Cansz bir eya duadan ne anlar? Kuranda emredilen yalan syleme, hrszlk yapma.. gibi emirlerinden hangisine muhataptr, hangisini anlayabilir? Nereden baklsa tutarsz ve anlamsz olan bu uygulama elbette amacndan saptrlan ibadet ve duann bir gstergesidir. hsan Eliakn bir makalesinde anlatt u satrlar durumu ok gzel aklyor sanrm:

Kraln biri, huzurunda el pene divan duran saray erkanndan bir bardak su istemi. Saray erkann iinde muhafzlar, airler, dalkavuklar, medyumlar, mneccimler, kahinler, din adamlar vs. hepsi varm. Geni bir halka oluturmu halde krallarn ayakta dinliyorlarm Kral su isteyince emri u ekilde yerine getirmeye balamlar:

air: -Yce efendimiz ve hametli kralmzn emrindeki u zerafete bakn. Byle bir iir dnya tarihinde daha sylenmedi: Su getirin, su getirin, su getirin Dalkavuk: -Efendim sizin sznzn stne sz sylenmedi u alemde: Su getirin, su getirin, su getirin Din adam: -Her kim bunu gnde 100 kez sylerse cennet kkleri onu bekliyor, ak ile bir daha: Su getirin, su getirin, su getirin Medyum: -Kralmz bu szyle gelecek yln bolluk ve bereket ile geeini haber veriyor, evk ile bir daha: Su getirin, su getirin, su getirin Kahin: -Bana bir su getirin cmlesinin ebced hesab ile deeri 2015dir. Kralmz bu ylda kyametin kopacan haber veriyor. O yla dikkat edin ve bu cmleyi sakn unutmayn: Su getirin, su getirin, su getirin Velhasl, bir bardak suyu getiren olmam ama her yan Su getirin sesleriyle inlemi Bir su edebiyatdr alm ban yrm Dilden dile dolam, hafzlar ezberlemi, en gzel hatlarla yazlp duvarlara aslmNe zavall bir kral ve ne hazin bir durum, deil mi? Tabi bu bir mesel (rnek). Sanrm Mevdudinin Tefhimul-Kurannda okumutum yllar nce. Meseldeki Kral ile Allah, Su getirin emri ile Kuran ayetlerini, dier air, din adam, dalkavuk, medyum, kahin vs. ile de neyi ve kimleri kastettiimi sanrm anladnz; erhe gerek var m? Bir dinin hayattan ekilii de ite byle oluyor. Unutularak, metinleri

kaybolarak, hafzalardan silinerek, bir daha ne greni ne duyan kalmayarak bir ekili deil bu Okunarak, ezberlenerek, yazlarak, her yere aslarak, byk sayg duyularak, ok satarak, ok konuularak, trlar dolusu datlarak, salonlar dolusu dinlenerek ve fakat asla gerei yaplmayarak bir hayattan ekili Her yerde Su getirin sesleri ama bir bardak su getiren yok! Bu kral ldrmasn da ne yapsn? San ban yolmasn da ne yapsn? stelik de ona byk sayg adna yaplmyor mu?15 Peki ne zarar var denilebilir. Yani, varsn insanlar bu ekilde inansn, ne olacak ki denilebilir. ncelikle unu bilmeliyiz ki, Allahn getirdii kitaba inandmz iddia ediyorsak, ve Allah bize Kurandan sorumlu tutulacamz sylyorsa burada yazanlarn tersini syleyemeyiz. Allah yalnz Ondan istememizi ve ne kendine ne bakasna bir zarar-fayda vermeyecek eylerden herhangi bir yardm beklememeyi emreder. Bunun dorudan veya dolayl ekilde olmas fark etmez, bir eyaya olaanstlk vermek sz konusudur.

Peki, Allah neden bunu yasaklar ve insanlara ne zarar vardr? nsanlar din deyince akllarn bir kenara atmaktadrlar maalesef. Anlamsz ve bir yere dayanmayan inanlar, insan dorudan uzaklatrr. Sorumluluk bilincini azaltr ve anlamsz eylere bel balamaya sebep olur. nsann nce almas gerekir, sonra da mkemmel olan Allaha dayanmas gerekirken, insanlar insanlardan
15

http://ihsaneliacik.blogspot.com/2009/03/bir-din-hayattan-nasilcekilir.html

duyduklarna bel balamaktadrlar. Uydurma olanlar asl olan duann ve Allahn kitabn anlama ve okumann ve bunu uygulamann nne geirilmektedir.

D.4. SEMAH

Semahtan Bir Grnt

Cem treninde, dualar ve deyilerden sonra semah balar. Ortaya semah edecek kiiler gelir. Bir erkek ve bir kadn srasyla dizilirler.

nce dedeye selam verirler ve dede dua eder: Semahlar af ola, gnahlar af ola denir. Sonra saz eliinde semah balar. ki blmden oluur. nce yava ritimde arlama blm vardr. Bir adm ileri, bir adm geri eklinde ve iki kolun sa ve sola doru almasyla yaplr. Bu blmden sonra, hzl ritim ve dnmeye dnr. Kadnlar iki kollarn havaya aarak, erkekler ise sarmak denilen, srayla sa ve sol kollarn amakla bir yandan kendi etraflarnda dnerken, dier yandan ilerleyerek, oluturulan yuvarlan ilerlemesi salanr. Semah, hzl blmde artk dnemeyecek kadar ba dnnce insanlarn biter. Sonra, iki ellerini nde birletirerek dedeye doru selam verirler. Semah ederken, dedenin nnden geerken dedeye arkas dnlmeden geilir. Semah bir ibadet olarak grmek ve bunu yapnca Allaha yaklama iddias inandmz Kuranla eliir. Allah, byle bir ibadet tarz getirmemitir. Mevlevilikte de var olan bir eit semah, Peygamberin uygulad, Alinin yapt bir ey deildir. Ayrca, Allahla kim konumutur ki byle bir ibadetin Allah katnda geerli olduunu syleyen?

Semahtan Bir Fotoraf Semah ibadetine delil getirilen baz ayetlere bakalm: And olsun o saf balayp dizilenlere / O saflar tutturup sraya dizenlere / O kanatlarn ap toplayarak uanlara / O haykrarak sevk edenlere / O gs gererek durduranlara / O zikir okuyanlara. (37 saffat 1-4) Onlar ayakta iken, otururken, yan yatarken hep Allah zikrederler. (3 ali mran 192)

Bu ayetlerden semah etmeyi karamayacamz aktr. Allah her an Onu hatrlayarak, gz nnde bulundurarak bir hayat yaamamz syler ve doruluk/adalet urunda sk saf olanlar sevdiini syler. Semahta ge kaldrlan eller, Allaha bir yer atfetmek gibi alglanabilir. Ancak, byle bir inan yanl olur. nk Allahn bir yeri yoktur, Allah her yerdedir, herkesi her an grebilir, duyabilir her eyin zerinde g sahibidir. Mevlevi semahnda, bir elin havada olmas, bir elin yere doru olmas, Allahtan alp, halka vermenin sembolik ifadesi olarak anlatlr. Ancak, Allahtan alnan ey dnyadadr, gkten bir ey yamaz insana. nsan eer, Allahn kullarna bir ey vermek isterse bunu Allah ile kulu arasnda bir mevkiye gelerek deil, yan yana olduunu dnd dier kulla eit seviyelerde elini uzatarak vermelidir.

Bu gibi ekillerin ibadetletirilmesi de ayrca yanltr. Asl yaplmas gerekenlerin yerine geirilmekte ve Allah demedii halde sevap ve ibadet gibi anlalmaktadr. Dini bir anlam ykleyeceksek, Snenlikteki ve Alevilikteki semahn slamda herhangi bir yeri yoktur. stelik Allahn sylemedii bir ey hakknda, Allah sevap verecek dncesi, Allaha iftira atmaktr ve bu Kuranda sklkla eletirilmitir. Kendi uyduruu yalanlar Allaha yaktrandan veya Onun mesajlarn yalanlayanlardan daha zalim kim olabilir? (6 enam 21) Allah, daha nce bilmediiniz ve onun size rettii ekilde ann (namaz normal vakitlerdeki gibi kln). (2 bakara 239) Grld zere, Allahn anlatt bir Allah an yolu/yntemi vardr.

Bu tr semah gsterileri, dini bir anlam yklemeden, kltrel olarak

tabi ki devam ettirilebilir. Ancak iin iine dini koyduumuzda her sylenen sz ok nemli ve tehlikelidir. Dnn ki, ocuklarnz SS snavna girecekse, onlarn hayatlar sz konusu olduu iin ok dikkat edersiniz. Snav hakknda tartmalar oluyorsa, kimi kp A konusu kacak, kimisi kp B konusu kacak diyorsa, gidip resmi siteden bu konuda bilgi alrz. Snavda hangi sorular kacak, deiiklikler neler gibi sorularn cevaplarn oradan buluruz. Dnn ki, orada A konusu kacak diyor, siz kp B konusuna da al belki kar ve sana fayda salar diyorsunuz. Ancak, resmi sitede diyor ki, eer B konusuna alrsanz, bu snavda baarsz olursunuz, A konusunun yalnz allmas gerekiyor. te bylesi bir durumda, hem dikkat eder, hem herkesin sylediine deil, asl kaynaa bakar ve ocuklarnzn iyilii iin bu konuyu bir dedikoduya gtrmezsiniz. te bu dier konularda gsterilen zen, asl nemli olan din hakknda gsterilmemektedir.

Allah da kitabnda, ahrette sorumlu olacamz eyleri bize anlatmtr ve bu anlatlanlardan teye bir ibadet/konu retmeyin, Allahn sylemediklerini, o sylemi gibi iftira atmayn ve bunlara inanmayn demitir. Atalarmz byle grm, byle devam ettirmi olabilirler. Kltrel olarak devam ettirilmesinde zaten bir sorun yoktur. Ancak, atalarmz dini bu ekilde anlam diye onlarn inancn benimsersek, biz de hataya debiliriz. Kuranda atalarn her yaptnn doru olmadn ve gelen Peygamberlerin en ok atalardan byle grdk itirazlarna ahit oluruz.

Onlara: "Allah'n indirdiine uyun!"dendii zaman: "Hayr, biz atalarmz neyin zerinde bulduksa, onun ardnca gideriz." diyorlar. (31 lokman 21)

Yine byle biz senden nce de hangi memlekete bir uyarc gndermisek, mutlaka orann mark varlkl kimseleri: "Biz babalarmz bir din zerinde bulduk, biz de onlarn izlerine uyarz." dediler. (43 zuhruf 23) Onlar bir ktlk yaptklar zaman: "Babalarmz bu yolda bulduk, bunu bize Allah emretti." derler. De ki: "Allah ktl emretmez. Allah'a kar bilmediiniz eyleri mi sylyorsunuz?" (7 araf 28) Onlara: " Allah'n indirdii (kitab)ne ve peygamber'e gelin" dendii zaman:" Atalarmz zerinde bulduumuz ey bize yeter" derler. Atalar bir ey bilmeyen ve doru yolu da bulamayan kimseler olsa da m? (5 maide 104)

D.5.NAMAZ

Tarihte ve dnyada farkl toplumlarda yanl ve doru olan da devam etmektedir. Pek ok yanl inann toplumlarda benzerlik gstermesi gibi, doru inan ve uygulamalar da farkl toplumlarda benzerlik gsterebilmektedir. Namaz ibadeti sadece Hz. Muhammede indirilmi bir emir ve uygulama deildir. nceki Peygamberler ve mmetler de namaz klarlard. Bugne kadar da uygulamalar kalmtr.

D.5.1. Dinlerde Namaz

D.5.1.a.Yahudilerde Namaz Yahudiler, kyaml ve secdeli namaz klarlar. Namazlarndan nce, ellerini ve ayaklarn ykarlar.

Karaim Musevilerinde Namazda Kyam

Karaim Musevilerinde Namaz

D.5.1.b. Hristiyanlarda Namaz Hristiyanlardaki ibadet olarak bildiimiz Pazar ayinleri Hristiyanlarda bir eit Mslmanlardaki Mevlit gnleri gibidir. Yani, bir araya gelme, birlikte ilahiler syleme zamandr. Ortodoks mezhebinin bir grubu olan Sryaniler, kyam ve secdeli namaz klarlar. Dualar ederler ve gnde 7 vakit namaz olduuna inanrlar ve bunlar 3 vakitte klarlar. Hristiyan Mezhebi olan Sryanilik ve badetleri zerine daha fazla bilgi sahibi olmak isteyenler: Zlkf Kanakn u yazsn okuyabilirler: http://www.chronicledergisi.com/kilisede-namaz-kilan-hristiyanlar/ Hristiyan Manastrlarnda inceleme ve aratrma yapan Prof. Dr. Mehmet elikin u linklerden ulalabilecek konferans ve aratrma yazs: http://www.vatan.tc/namaz-kilan-hristiyanlarin-resimleri/ http://dogrulus.com/yazi/1753/MAN-VE-ISLAM/PROF-DR-MEHMETCELIKIN-HRISTIYANLIK-TARIHINE-DAIR-KONFERANSI.html

Hristiyanln bir mezhebi olan Sryanilikte Namaz

Hristiyanlarda Secde

Hristiyan Mezhebi olan Sryanilikte Namazdan Bir Fotoraf

D.5.1.c. iilerde Namaz ia, slam corafyasnn yaklak n oluturmaktadr. iiler, 5 vakit namaz olduunu ancak bunlarn 3 vakitte klndn hadislere ve Kurana dayandrarak bulurlar. Namazlarnda Snnilerden farkl uygulamalar da sz konusu olurken, kyam, ruku, secde ayndr. Ayrca tarihte ve pek ok toplumda, ayakta duru, eili ve secde hem dinlerde hem siyasi-sosyal otoritelere kar bir sayg ifadesidir. Peygamberlerin ortak mesajnda da ayn uygulama olan namaz ibadetinin kalntlar da hala devam etmektedir.

iiliin bir mezhebi olan Caferilerde Namazdan Bir Fotoraf

D.5.1.d. Snnilerde Namaz Pek ok ekleme ve gelenein de kart uygulamalarla birlikte, 5 vakit namaz klarlar. Kyam, ruku ve secde vardr.

lkemizde ounluk olan Snnilerdeki Namazdan Bir Fotoraf

D.5.1.e Alevilerde Namazn zleri Aleviler Cem trenine balarken, dede ve iki grevli sembolik olarak ellerini ykarlar. Namaza balarken abdest emrinin deimi eklidir diyebiliriz. Cem treni srasnda, topluca ayaa kalkma, bu srada deyiler okumak, dualar okumak namazdaki kyamda duruu hatrlatmaktadr. Ayakta durduktan sonra, oturma ksmna gelindiinde ise, yere secde ederek, temsili olarak yeri pp oturma ekline gemeleri de, Kyamdan sonra, secdeyi andrmaktadr. Ayrca, dedenin nnde dua alrken, insanlarn hafif durmalar, ellerinin bal

durmalar da, namazdaki kyam (ayakta duru) hatrlatmaktadr. Daha sonra, dedeye doru secde edip, otururlar ve tekrar dua alrlar. Bu uygulamalar, Kurandaki namazn kalntlar olarak yorumlanabilir. Elbette, ok paral, anlamndan koparlm ve insana doru eili, insana kar secde gibi uygulamalarn da Kuranla uymad ortadadr. Aleviler bu namaz ekline benzer davranlar sadece cem trenlerinde yapmaktadrlar. Allahn gnn belli zamanlarnda ve belli ekillerde ve yalnz Allaha, yalnz Allahtan isteyerek emirlerine uymamaktadr elbette. Aleviler Cenaze Namazn klarken, herkesin bildii, Snnilerin de yapt gibi abdest alrlar. Cenaze namaz Arapa olarak okunur. Dede tarafndan kldrlabildii gibi, Snni bir imam tarafndan da kldrlabilir, elbette cenaze treni cem evinde yaplmak artyladr.

Alevilerde Kyam (Ayakta duru)

Alevilerde Rukuya Benzer Bir Eili

Alevilerde Secde

D.5.2. Aleviler Neden Namaz Klmaz?

Aleviler namaz klmaz, nk Ali camide namaz klarken ldrld ve lrken, beni seven kullar, camiye gitmesin, namaz klmasn dedi rivayeti yaygndr. Cami ve namaz ayr deerlendirmemiz gerekmektedir. nce namaz konusunu deerlendirelim. Ali, namaz Allah emrettii iin ve Allaha dua etmek iin namaz klmaktadr. Ne Muaviye ne Yezid iin klmamaktadr. Eer onlar iin

klsayd, onlar Aliye ihanet ettiklerinde artk klmyorum diyebilirdi. Ancak zaten Allah iin yapt bir ibadeti, Allahn dinine dman olanlar yznden brakr ya da brakmay emreder mi? Camiye gitme meselesi ise daha farkldr. Peygamber zamannda Cami kavram, toplanlan herhangi bir yer, avlu iin kullanlmaktayd. imdiki anladmz gibi, minaresi ve kubbeleri olan, yerlerin halyla kapl olduu ibadethaneler yzyllar sonra olumutur. Yoksa Peygamber zamannda ve ksa sre sonrasnda cami, Mslmanlarn bir araya geldii ve birlikte konutuklar, meselelerini hallettikleri ve ibadetlerini yaptklar, drt duvar olan bazen olmayan, alt toprak olan yerdir. Peygamberin lmnden sonra, fetihler olmaya balayp, topraklar bydke, birden ok yerde bu tr camiler- toplanlacak yerler olumaya balamtr. 4 Halifeden sonra da, Muaviye zamannda bu toplanlan yerlerde Ali ve soyu iin lanetler okunmutur. Pek ok Mslman bunu istememesine ramen, cumalara katlma zorunluluu getirilmitir devlet tarafndan. Bu artlarda, Ali hakknda Ali, camilere gitmeyin dedi diye rivayet uydurulmas mmkndr. Allah ayetinde de adeta bunu anlatmaktadr. Mslmanlarn arasn bozmak, inananlara lanetler eden ve Kurann mesajna kar savaan Muaviye ve Yezidin uygulamalar ve Emeviler zamannda camileri getirdii durumdur. Bir de zararl faaliyetlerde bulunmak, kfre yardm etmek, mminler arasna ayrlk sokmak iin ve teden beri Allah ve Reslne kar savaanlara s olsun diye bir mescit yapanlar vardr. Bunlar, Bizim iyilikten baka hibir kasdmz yok diye de mutlaka yemin ederler. Ama Allah hitlik eder ki bunlar mutlaka yalancdrlar. (9 tevbe 107)

nsanlar ister camiye gitsinler, ister gitmesinler, Allah namaz klmay ve Allahn istedii ekilde ve Allahn istedii amalar zere klmay emretmitir. Bunu kulaktan dolma rivayetler de deitirmez. Ali haa Allahn dediklerine kar m gelecektir? Tam tersi bu, Hz. Aliye bir iftiradr.

Aleviler, iin zn anlar ve uygular. Bu sebeple, namaz klmalarna gerek yoktur. Namaz klp, yetim hakk yemek mi daha iyi, yoksa namaz klmayp, iyi olmak m? Bu savunma da, Alevilerde namaz klmama sebebi olarak getirilmektedir. Namaz klmama bahanesi olarak getirilen bu cmle elbette ki doru deildir. ki durum da iyi deildir. nsan hem ahlakl olmaldr hem dua etmeli, namaz klmaldr. Snnilerin, namaz ibadetini anlamna uygun davranmadklar rnekler ounluktadr maalesef. Namazn zne uygun davranmak, yetim hakk yememek, yalan sylememek, insanlara hakszlk etmemek, zina etmemek gibi pek ok ahlaki retiyle beraber gelmediinde, anlamn yitirmektedir. Kitaptan sana vahyolunan oku, namaz da dosdoru kl. nk namaz, insan haddi amaktan ve ktlkten alkoyar. Allah anmak (olan namaz) elbette en byk ibadettir. Allah, yaptklarnz biliyor. (29 ankebut 45)

Mnafklar, Allah aldatmaya alrlar. Allah da onlarn bu abalarn balarna geirir. Onlar, namaza kalktklar zaman tembel tembel kalkarlar, insanlara gsteri yaparlar ve Allah pek az anarlar. (4 nisa 142) Allahn bahsettii gibi bir namaz, insan ktlkten alkoyar. Ama eer ktlklerden alkoymuyorsa, Allahn bahsettii namaz klmyoruz demektir. Allahn kitabnda en nemli emir olan Allaha ortak koma emrinden sonra Anne-babaya iyi davranmak emri gelir. Daha sonra, 3. Olarak Namaz klma emri gelir. Buradan karlacak ey, elbette ahlakn nemidir. Hani, biz srailoullarndan, Allahtan bakasna ibadet etmeyeceksiniz, anne babaya, yaknlara, yetimlere, yoksullara iyilik edeceksiniz, herkese gzel szler syleyeceksiniz, namaz klacaksnz, zekt vereceksiniz diye sz almtk. Sonra pek aznz hari, yz evirerek sznzden dndnz. (2 bakara 83)

Namaz klmakta olup da, iyilik etmeyen, iyilii engelleyen, gsteri yapan ve namazlarnn anlamndan uzak olanlara bizzat Allah kzmaktadr:
Grdn m o, dini yalan sayan? te o, yetimi itip kakan, yoksula yedirmeyi zendirmeyen kimsedir. Yazklar olsun u namaz klp duranlara Namazlarndan gaflet iindedir onlar! Onlar gsteri yapanlardr; hayra da mni olurlar. Ve onlar, kamu hakkna/yardma/zekta/iyilie engel olurlar. (107 maun 1-7)

ekil ve z de nemlidir. ekil, z korur. Ne yalnz z, ne yalnz ekil diye tutturmamak gerekir. z yok olduu srece, eklin

anlam yoktur. ekil yok olduunda ise, z korunamaz. Kurana gre, ahlak n planda tutarak (z koruyarak), Allaha dua edip, belirli hareket ve eylemler ierisinde yapmak (ekil) gerekir. D zarar grm ceviz yenilebilir, bunun yannda, kabuu gzel olsa da, ii bozulmu bir ceviz yenilemez. Namaz konusunda, temel yaplmas gerekenleri bilmek ve namazda amaca uygun davranmamz gerekmektedir.

D.5.3. Snnet Namazlar (Nafileler)

Namaz klmakla ilgili lkemizde ciddi yanlglar vardr. Bunlardan en nemlisi, ister Alevisi ister Snnisi iin olsun namazlar snnetleriyle klma zorunluluu konusudur. Bir Alevi namaz klmak istediinde, bir Snni tarafndan, hepsini birden klmak zorunda olarak retmektedir. Namaz klmak isteyen insanlara, sabah 4, le 10, ikindi 8, akam 5, yats 13 rekat olarak retilmektedir. Bunu uygulamak isteyen ister Alevi, ister Snni insanlar olsun, bu doru deildir. Allah, bu ekilde belirli rekat saylar vermemitir. nsanlar istedikleri kadar fazla namaz klabilirler. 13 deil, 20 rekat da klabilirler ancak bu ekilde bir zorunluluk getirmek, hadislerle de, tarihle de Kuranla da uyumlu deildir. Zamannda mezheplerin belirli saylarla ibadetleri sistemletirmeye almas sonucunda ortaya km bir durumdur.

Fkh kitaplarnda namaz, namazn ilk snneti, farz ve son snneti olarak ayrmlardr. Farz demek, zorunlu olunan ksm demektir. Snnet ise, Peygamberin uygulamasdr. Peygamber, Allahn emrinin yan sra daha fazla namaz klmtr, isteyen de istedii kadar fazla klabilir. Bu snneti klmay, Peygamberin rzas (efaati, kurtarcl) iin, Farz ise Allahn rzas iin klmaktadrlar. Oysa namaz sadece Allaha has klnarak ve yalnz Ondan umarak yaplmaldr. Peygamber, bu ayrca kld namazlar insan iinde klmam, kendi evinde klmtr. Bylece, namazn gsterie dnmesini engellemi ve insanlarn yapmak zorunda hissetmesine kar da bir nlem almtr. Ancak daha sonra gelenler, Peygamberin bu uygulamasn nemsememiler ve Peygambere uyma ad altnda onun yaptnn tam tersini yapmlardr. steyen istedii kadar fazla namaz klabilir ancak kimseye u kadar yapacaksn diyemez. Peygamber de bu ekilde davranm, farz dndaki namazlarn evde klnmas gerektiini sylemitir. Snnet namazlar her ne kadar snnet olarak adlandrlsa da, halk tarafndan farz gibi alglanmaktadr. Snnet namazn (nafile namaz) klmayan bir kiiye eksik namaz kld gzyle baklmakta ve tepkiler de bu ynde gelmektedir. Din adamlar da bu konuda bir aklama yapmamakta ya da eksik aklama yapmaktadrlar. Klmasanz olur ama ok zor durumda olur ancak gibi aklamalarla insanlar zora sokmakta ve insanlar ibadetten de uzaklatrabilmektedirler. Farz namaz dndakileri insanlar kendi balarnayken klmaldrlar. Peygamberin asl snneti de budur. Bu nafile olan snnet namazlarnda da herhangi bir say vermek doru deildir. Peygamber de bazen 2, bazen 3, bazen 10 rekat fazladan klmtr. Kuranda

Hristiyanlarn ibadet anlayyla ilgili u uyary biz de zerimize alabiliriz: Oluturduklar ruhbanla gelince; biz onu onlara farz klmamtk. Allahn rzasn kazanmak iin onu kendileri icat etmilerdi. Fakat ona da gerei gibi uymadlar. Biz de ilerinden iman edenlere mkfatlarn verdik. Fakat onlardan birou da fask kimselerdir. (57 hadid 27) Pek ok kii namaz klmak istediinde, bu tr zorunluluklar nlerine koyulduundan ya namaz klmamakta, ya namaz bir sre sonra brakmaktadrlar. Ya da klsalar bile, namaz bir bir an nce bitsin gibi ve bir kuun gagayla yerden yemek yemesi gibi secdeye varmak eklinde klmaktadrlar. Bunda bu tr zorunluluklarn nemli etkisi vardr. Allahn istedii say deildir. yle olsa, Kuranda ok ok namaz kln gibi bir tavsiye verirdi. Allahn tavsiye ettii ey, namaz anlayarak, bilinli bir biimde ve kr ile, dua ile belli bir zamanda ibadet etmektir. nemli olan niteliktir, okluk deil. Kendini vererek, Allahn grd ve duyduu bilincinde ve anlayaca ekilde halini arz eden bir durumda, 2 rekat namaz klmak 10 rekat ama bu zden yoksun nafile namaz klmaktan daha iyidir.

D.5.4. Abdest
Kuranda aka namaza kalkacamz zaman abdest almamz gerektii anlatlr. Abdest Allahn bize tarif ettii ekilde budur.

Ey iman edenler! Namaza kalkacanz zaman yzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi ykayn. Balarnza mesh edin (svazlay), her iki topua kadar da ayaklarnz da. Eer cnp iseniz, iyice ykanarak temizlenin Allah, size herhangi bir glk karmak istemez. Fakat O, sizi tertemiz yapmak ve zerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki kredesiniz. (5 maide 6)

Bunlarn yan sra, isteyen dilerini fralar, burnunu temizler. Diini fralarken, azna bazen 3 bazen 5 kez su alr. Burnunu temizlerken, bazen bir sefer yeterli olurken, bazen birka defada ancak temizlenir. Peygamber de bu ekilde, farz dndaki temizlik ve ykamalar, gerektii zamana bal olarak farkl yapmtr. Ancak zaman ierisinde, kere ykarsan 3 sevap, 5 kere ykarsan 5 sevap gibi alglamalara sebep olmutur. nsan gerek grd sayda ykayabilir, herhangi bir kesin say sz konusu deildir. nemli olan, ibadet ncesi bir disiplin ve uyan olarak bir hazrlk durumu olan abdesti almaktr. Yukarda ayette yazlan gibi abdest almay eksik grenler ne yazk ki ne Allahn kitabndan ne de Peygamberin uygulamalarndan haberdardrlar. Su bulamama durumunu bile anlatan Allah, neden abdest iin gerekli olan bir eyi aklamasn? Ayrca, ayetin sonunda, Allah size glk karmak istemez diyerek bitirdii abdest ayetine, insanlara zorluk karacak eitli dorudan-dolayl zorlamalar doru deildir. Abdesti bozan eyler de aka anlatlmaktadr: ayakyolundan (tuvaletten) gelmek ve cinsel ilikide bulunmaktr.
Hasta olursanz veya seferde bulunursanz da biriniz ayak yolundan gelir veya kadnlara dokunur (cinsel ilikide bulunur) da su bulamazsanz, o zaman temiz bir topraa ynelin (5 maide 6)

Eer cnp iseniz, banyo yapn (5 maide 6) diyerek, banyo yapma sebebi de yazar. Cnp, genel olarak, cinsel birleme olarak kabul grmtr.

D.5.5. Kuranda Namaz

Alevilerde ve Snnilerde ortak kanaat, Kurandan namaz renemeyeceimiz grdr. nk, genel kabule gre, Kuranda ayrnt yoktur ve genel eyler sylenir. Her konuda ayrnt olmad bir gerekliktir. Ancak, Allah gerekli konularda ayrntlara da girmitir. Yusuf kssasn anlatrken, zindana atlmas, Musann sepetle denize braklmas, borcu yazmak hakknda daha pek ok olas durum ve aklama yer almaktadr. Kssalar, bazen farkl vurgularla tekrarlanmaktadr. Tm bu ayrntlara ramen, Kuranda ayrnt yazmaz demek yanl olacaktr. Kuran, hibir ey bilmeyen bir topluma inmemitir. Geldii toplumdaki her eyi deitirmeyi de hedeflememitir. Mekkeliler, brahim Peygamberin getirdii ibadet ve inanc devam ettirdiklerini sylyorlard. Ancak, inan ve uygulamalarda amacndan sapm uygulamalardaydlar. brahim Peygamber, ortak komayn demiken onlar ortak komaktadrlar. Kuran sanki hibir ey bilmeyen bir topluma sfrdan retir gibi anlatmamtr. Fkh kitaplarnda, her ayrnt ve ne syleneceine dair kalplardan dolay, srayla nce tekbir, sonra Fatiha, sonra u dua, sonra bu hareketi u kadar diye sralandndan, Kuranda da bylesi bir ey aryoruz. Oysa, Kuran bu ekilde kalp ve snrlar koymaz.

stisna olan durumu anlatrken secde ve kyaml namaz n ksaltlm anlatlr. Eer gerekli olsa, fkh kitaplar gibi bize bu konu da ayrntl anlatlrd. Namaz konusunda da, zaten bilen bir topluma yanllklarn ve uygulamadaki yanllklarn hatrlatmtr. Namazda nemli olan ze vurgu yaplmtr. enerek kalkmak, namaz klp yannda ahlakszlk yapmak da knanmtr. Anlayarak, bilinli bir dua ve yalnz Allaha yaplacak bir dua yapmak gerekir. Allahn yan sra, altsra kimseden istememek gerekir. Sava durumunda bile, namaz brakmamak anlatlr ve ksaltlm namaz nasl klnaca anlatlr. Namaz, Peygamber zamannda bilinen bir ibadetti. Allah, var olan ibadetteki yanllklar dzeltmi ve istisnalarda nasl davranmamz gerektiini sylemitir. Namaz belli vakitlerde farz klnmtr. Belirli vakitlerde ve belirli ekillerde ve ze uygun olarak klnmaldr. Namaz klmak nemlidir, Kuranda sklkla anlatlr. Namaza enerek kalkmak mnafklk zellii olarak gsterilir ve knanr. Allahn istedii gibi klnan bir namaz, ktlklerden alkoyar. Allah, sava annda bile, namaz terk etmemeyi sylemitir. Namaz, gerekiyorsa ksaltlabilir, imkan yoksa kyam ve secde yaplmadan da klnabilir. Ancak hibir artta braklmamaldr. Namazda, Mescidi Harama yani, Kabe tarafna, sembolik olarak ynelmek gerekmektedir.

Namazlarn farzlarna baktmzda, sabah namaz 2, akam namaz 3, ikindi namaz 4 rekat farz olarak grlmektedir. Peygamberin, en az 2

rekat kldna ve bunun bir kalp olmadna ve farkl saylarda da klnabildiini anlayabiliriz. Kuranda da, en az 2 rekat olmak zere, namaz klmay farz klar. Bunun anlam, en az iki kez ayakta durarak ve iki kez secdeye gitmek demektir. Sava durumunda istisna namazn anlatrken, Peygamberin 2 rekat klmasn, ksaltlmasna izin verdii Mslmanlar ise, bir rekat klmalarn anlatr. Bu durumda da, namaz en az 2 rekat olacaktr ve ksaltlmas durumunda 1 rekat olacaktr.

D.5.6. Namazda Ses Tonu

Namaz ibadetini gerekletirirken, sesin orta yollu olmas ve ne dediimizi duyacak ekilde olmas gerekir. Avaz avaz barmak yada ne dediimizi duymamak yanltr. Namaz, bir anlamda, insann kendi kendine telkinidir. De ki: (Rabbinizi) ister Allah diye arn, ister Rahman diye arn. Hangisiyle arrsanz arn, nihayet en gzel isimler Onundur. Namaznda sesini pek ykseltme, ok da ksma. kisi ortas bir yol tut. (17 isra 110) Rabbini kendi kendine, yalvararak ve korkarak, yksek olmayan bir sesle sabah-akam zikret ve gafillerden olma. (7 araf 205)

D.5.7. Bilinli Bir Namaz

Bu ekillerin dnda, namazda korkarak ve umarak dua, sylediimizi anlayacak bir bilin, acizliimizi anlayan bir eili ve halimizi arz etmek gibi namazn zn salayan uygulamalar yapabiliriz. Kuranda Peygamberlerin eitli durumlarda yaptklar dualar bize rnek gsterilmitir. Biz, onlarn yaptklar dualar edebileceimiz gibi, onlarn dualarn rnek alarak, kendi hal ve durumumuza gre uygun dualar da edebiliriz. Namazdaki ayrntlara taklmay, din edinince pek ok asl ve z kaybolmaktadr. Snniler, namazda ellerin balanmasn art koarken, iiler ellerini balamamay kendilerini gsterme iareti olarak kullanmaktadrlar. Snniler, namazda elleri balamay nemli grrken, iiler namazda ellerini balayann, eytan arkadadr gibi pek ok hadis uydurulmutur. Namazda, Allahn temel olarak syledii hareketler dndaki davranlar, artlar olutuka Peygamber yapm olabilir. Yeri gelir, elini balar, yeri gelir balamaz. Bazen yukardan balar, bazen aadan balar. Bunun gibi namazla ilgili pek ok rivayet ve dualarn saylar, okunmas gerekenler gibi eyler tarihte sistemletirilmeye allmtr. Ancak Peygamber zamannda bu tr bir sistemletirme ve kalplatrma yoktur. Namazda farz olan/zorunlu olan ksmlar yukarda saylmtr. Bu temel ekillerde ve anlamna/amacna uygun olarak yaplacak ibadetler Kurana uygundur. Peygamber Fatiha Suresini okumay tavsiye etmitir. Zaten Kurann zetini temsil eden bu surenin okunmas iyi bir eydir. Bunun yannda, Kurandan bize rnek gsterilen dualar ederiz. Kendimiz, halimizi, arzmz krmz anlatrz.

Namaz klarken, ne dediimizin bilincinde ve farknda olmak nemlidir. Aksi takdirde, namaza yaklamayn demektedir Allah. Bu ayette, sarho olmaktan bahsetse de, insan sarho olmadan da, ne dediini bilmeyebilir. Bilmedii bir dilde bir eyler okurken, Allaha dua anlamn yitirmektedir.
Ey iman edenler! Sarho iken ne sylediinizi bilinceye kadar

namaza yaklamayn. (4 nisa 43)

Peygamber zamannda da, Fasl insanlar, Fatiha Suresini kendi dillerine evirmi ve senelerce yle namaz klmlardr. Peygamber de buna izin vermitir. Anladmz dilde ibadet etmekle ilgili, ayetlerden ve hadislerden bir alma hazrlayan Prof. Yaar Nurinin Anadilde badet Meselesi kitabna baklabilir. nk namaz duadr, krdr ve bunlar papaan gibi bir eyleri tekrar ederek ve anlamadmz cmleler kurarak yapmak anlamszdr.

D.5.8. Namaz Borcu demek Midir?

D.5.8.a. Namaz borcu demek deildir Namaz klarken, insanlardan namaz klarken borcumu yerine getiriyorum gibi cmleleri sklkla duyarz. nsan namaza bu ekilde bakarsa, yanlacaktr.

nsan Allaha olan borcunu asla deyemez. Borcu deme gibi bir ans olsa, o da yine Allahn baka borlar sayesinde olacaktr. nsan varlndan sahip olduu eylere kadar her eyi Allaha aittir. nsan namaz ibadetiyle vcudunun yaratlnn bile borcunu deyemez. Sadece gznn borcunu bile deyemez. Sanki Allahn bize verdiklerinin karln dyoruz gibi bir algya girmek, insann haddini bilmemesine sebep olacaktr. Ayrca bu dnce, namaz dndaki saatler insann kendine ayrd zamanlar, namaz saati Allaha ve dine ayrlan zaman gibi alglanrsa bu da yanl bir alglamadr. nk zaman bu ekilde ayramayz. Din bir btndr ve insann tm hayatndaki davranlarnda sorumlu davranmasn gerektirir. ncelikle insan, namazn Allah iin deil, insan iin olduunu anlamaldr. Allahn hibir duaya ihtiyac yoktur, hibir eye ihtiyac yoktur. Ancak insann ihtiyac vardr. Onlar, inananlar ve kalpleri Allah anmakla huzura kavuanlardr. Biliniz ki, kalpler ancak Allah anmakla huzur bulur. (13 rad 28)

Namaz klmak insann srekli kendini kontrol etmesi ve Allahn kendisini grdn bilmesidir. nsan kendini yeterli grdnde azar. Namaz,insann her an muhta olduunu hatrlamasdr. Kitaptan sana vahyolunan oku, namaz da dosdoru kl. nk namaz, insan hayszlktan ve ktlkten alkor. Allah anmak (olan namaz) elbette en byk ibadettir. Allah, yaptklarnz biliyor. (29 ankebut 45)

Namaz, Allaha sesleni, yakar, durumunu arz edi, kreditir. Namaz iin Kuranda kullanlan salat kelimesi destek olmak kknden gelmektedir. Namaz, insana destek olan bir ibadettir. Hayatta yaadmz maddi manevi zorluklarda her eye gc yetenin desteine ihtiyacmz vardr. nsan hayatta sorumlu davranmaya alrken zorlanr. nk kendi karyla dorunun att pek ok olayla karlar. evremizdeki insanlar arasnda sevdiimiz birinin aleyhine, sevmediimiz birinin aleyhine karar verebilmek olay deildir. evremizdeki insanlarn yanllarn grp, onlara daha byk zarar vermeden uyarmaya almak da insan zorlayan bir eydir. Yaad evrede insanlara en fazla ne verebilirim, onlara nasl faydal olabilirim diye dnmek ve uramak da insan yorar. Her an grdne ve duyduuna inand Allaha seslenir. Yapt iyilikler karsnda yorulunca Ondan umarak, yapt ktlkler iin de Allahtan korkarak yine Allaha seslenmek insan motive eder. Yaplan iyilikler sonucunda dua etmek nemlidir. nk Allahn duyduunu duayla da onaylayan insan, insanlardan beklentiye girmez. nsanlarn bana kakmaz, gsteri yapmaz ve karlarnn aleyhine bile olsa iyilik yapmaya devam eder. nk zengin olan Allahn ona yardm edeceine inanr. Yaplan yanl ve ktlklerden sonra dua nemlidir. nk yine mkemmel olan ve affedici olann ve her yaplan grenin huzurundayzdr. Onun bizden herhangi bir beklentisi ve kar yoktur. Her yaptmz da, iimizden geeni de bilendir. Bunlarn yannda, hatasndan dnmek isteyenlere kar affedicidir. nsann

iindekileri Allah bilir, insan zora sokan ve klmaz grlen zorluklardan o bir ol dediinde kurtulabilir, yeni frsatlar doabilir. Kuranda bir ayette "Rabbinin rahmetinden, bsbtn yolunu arm olanlardan baka kim kesebilir ki umudunu?" dedi. (15 hicr 56) yazmaktadr. Yani, Allahtan mit kesmek, yoldan sapanlara ait bir zelliktir. nk hatalarnn sorumluluklarn zerlerine almazlar. Yanllar yanl olarak grmezler ve tercihleri sonucunda balarna gelen kt olaylarn da deimeyeceine inanrlar. nk kendilerini dzeltmek ve sorumluluk almay istemezler. Allaha gvenen insan ise, hatasna sebep olan yanl davran dzelttiinde, bir daha yapmadnda ve piman olunca Allahtan dzelme umar.

D.5.8.b. nfak Bor Vermektir Bor kelimesi eer bir ibadetle btnletirilecekse, bu infaktr. Yani, maldan ve paradan ihtiyac olanlara paylamadr. Bor almak ve vermek terimlerini doru yerde kullanmak gerekir. nk, bor deyen insann borlu olduu kiiye baka bir sorumluluu ve minneti kalmamtr. nsan borcu derken, kendisinden bir eyler harcar ve zorlanr. Ama, ksa srede geri deneceini bildii birine bor verince zorlanmaz. Allah da bu gerei gz nnde bulundurarak, insanlara yardm edince bunu Allaha borlanm gibi kabul etmemizi sylemektedir.

Kimdir Allaha gzel bir bor verecek o kimse ki, Allah da o borcu kendisine kat kat desin. (Rzk) Allah daraltr ve geniletir. Ancak Ona dndrleceksiniz. (2 bakara 245) Kim Allaha gzel bir bor verecek ki, Allah da onu kendisine kat kat desin. Ona ok deerli bir mkfat da vardr. (57 hadid 11)

D.6. ORU
Alevilerin ounluu, Ramazan orucu tutmazlar. Genellikle Ramazan Snnilerin, Muharrem Orucu Alevilerin orucudur gibi bir alglama sz konusudur. Snnilerde Ramazanda ounluk oru tutarken ve bir zorunluluk olarak alglanrken, Muharrem ayndaki bu oru Aleviler arasnda bir zorunluluk olarak deil, yaplsa iyi olur, ok sevap (mstehab) olarak alglanr. Genellikle Muharrem aynda 12 gn oru tutarlar. 12 imam simgeledii dnlr. Ayrca Hasan ve Hseyinin zor durumlarda kalp ldrlmesinin yasn tutmalarn, onlarn susuz kalmalarn bu orula anlama abasn da simgeler. Bu 12 gn boyunca, akam oru bittii ve yenilip iildii halde, hibir ekilde su iilmez. Ancak orba gibi eyler iilir. Yas tutulduundan dolay, bu 12 gn boyunca, banyo yaplmaz, sa taranmaz, ele ilikiye girilmez. Farkl corafi blgelere gre, deiik kstlamalar da sz konusudur. Snnilerde de Muharrem orucunu tutanlar vardr. Ancak, Snnilerde bu tr kstlamalar yoktur. Muharrem orucu mstehab olarak alglanr ve 3 gn tutulmas tavsiye edildiine dair rivayetler de vardr.

Alevilerden, Muharremden sonra da gn Hzr Orucu tutanlar olduu gibi, Muharrem orucundan nce gn Masumu Paklar ( Pak ve Masum mamlar ) orucunu tutanlar da vardr. Oruca balamak ve bitirmek iin ezan sesini dikkate alan Snnilerle karn, Alevilerde cami ve ezana olan kltrel uzaklktan dolay, Aleviler ounlukla gz karar, havaya bakarak oru ap kaparlar. Adetli kadnn orucunun bozulaca inan Alevilerde de Snnilerde olduu gibi yaygndr. Ramazan orucunu zorunlu tutan ayet gelmeden nce, Peygamberin Mekkede de bilinen Muharrem orucu tuttuuna dair rivayetler vardr. Kurana bakarsak, Allaha inananlara zorunlu olan oru, Ramazan aynda tutulan orutur. Bu Snnilere ait deil, slama ait bir ibadettir. Kuran, herkesin kitabdr. Ey iman edenler! Allaha kar gelmekten saknmanz iin oru, sizden ncekilere farz klnd gibi, size de farz klnd. Oru, sayl gnlerdedir (O sayl gnler), insanlar iin bir hidayet rehberi, doru yolun ve hak ile batl birbirinden ayrmann apak delilleri olarak Kurann kendisinde indirildii Ramazan aydr (2 bakara 183-4-5) Orucu bozan eyler konusunda halk arasnda pek ok rivayet ve hurafe dolamaktadr. rnein, banyo yapmak, istifra etmek (kusmak), adetli olmak orucu bozar gibi anlaylar vardr. Ayette ise, orucu yalnz hasta ve yolcu olduumuzda yani orucu tutmakta zorluk ekeceimiz zamanlarda tutmayabileceimizi sylemi, izin vermitir. nsann oru tutmas yine de tavsiye edilmitir. Oru, sayl gnlerdedir. Sizden kim hasta, ya da yolculukta olursa, tutamad gnler saysnca baka gnlerde tutar. Oruca gc yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir. Bununla birlikte, gnlden kim bir iyilik yaparsa (mesela fidyeyi fazla verirse) o kendisi

iin daha hayrldr. Eer bilirseniz oru tutmanz sizin iin daha hayrldr. (2 bakara 184) yle ise iinizden kim bu aya ularsa, onu orula geirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa, tutamad gnler saysnca baka gnlerde tutsun. Allah, size kolaylk diler, zorluk dilemez. Bu da sayy tamamlamanz ve hidayete ulatrmasna karlk Allah yceltmeniz ve kretmeniz iindir. (2 bakara 185) nsanlar, ok ar gripken oru tutmaya zorunlu hissederken, rahatszlk hissetmedii halde srf adet olduundan dolay orucu bozmaktalar. Bazen, akam olmasna ok az kala adet olan bir kadn, tm gnn orucunu yine tutmaktadr. Bu Alevilerde de, Snnilerde de byledir. Oysa ayetlerde ak ve ayrntl biimde aklanan oruta, vcuttan kan kmas orucu bozmaz. Allahn yukardaki dedii gibi, Allah bizim iin kolaylk diler, zorluk dilemez. Alevilerde oru gecelerinde cinsel birliktelii yasaklayan rivayetlere karn, Oru tutulduu gnlerin gecelerinde elerle ilikiye girmeyi Allah helal klmtr. Yani, byle bir yasak yoktur ve Allahn honutluunu onun kurallarn uygulamada aramalyz. Oru gecesinde kadnlarnza yaklamak size hell klnd. Onlar, size rtdrler, siz de onlara rtsnz. Allah, kendinize zulmetmekte olduunuzu bildi de tvbenizi kabul edip sizi affetti. Artk elerinize yaklan ve Allahn sizin iin yazp takdir etmi olduu eyi arayn. afan aydnl gecenin karanlndan ayrt edilinceye (tan yeri aarncaya) kadar yiyin, iin. Sonra da akama kadar orucu tam tutun. (2 bakara 187) Yenilmemesi gereken yiyeceklerin olmas ve su iilmemesi bir ibadet olarak deil, bir simge olarak anlalmaldr. Yoksa ne su imek haramdr, ne yiyeceklerden yemek. Haram olan yiyecekler yalnz unlardr: De ki: Bana vahyolunan Kuranda bir kimsenin yiyecekleri

arasnda le, aktlm kan, domuz eti -ki o phesiz necistir- ya da Allahtan bakas adna kesilmi bir (murdar) hayvandan baka, haram klnm bir ey bulamyorum. (6 enam 145) Haraml size okunanlarn (bildirilenlerin) dnda btn hayvanlar size hell klnd. Artk putlara tapma pisliinden kann, yalan szden kann. (22 hac 30) Bunun dnda yiyecekler konusunda, aklmz kullanmal ve salkl olanlar tercih etmeliyiz. rnein, kzartmalardan uzak durmal, ar eker ve vcuda zarar verici yiyeceklerden uzak durmalyz. Aksi takdirde, hastalanrz ve sonularna katlanrz. Allah, yiyeceklerden temiz/salkl olanlarn yememizi tavsiye eder. Artk Allahn size hell ve temiz olarak verdii rzklardan yiyin. Eer yalnz Ona ibadet ediyorsanz, Allahn nimetine kredin. (16 nahl 114). Onun dnda, belli gnler iin belli yiyeceklerin ve ieceklerin din adna yenilip iilmemesi Allah daha ok sevap vereceinin umulmas, doru deildir. Banyo yapmak, sa taramak gibi eyler, insann toplum iine karken ok nemli konulardr. Ayrca aile iinde bile sorunlara yol aabilir. nsan 12 gn banyo yapmazsa, zellikle scak mevsimde veya yorucu ilerde alanlarda, ter ve kir kokacaklardr. Allah hem manevi olarak insanlar temizlemek ister, hem maddi olarak temiz olmalarn ister. Allah, size herhangi bir glk karmak istemez. Fakat O, sizi tertemiz yapmak ve zerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki kredesiniz. (5 maide 6). Peygambere daha ilk inen Kuran ayetlerinde, elbiseni temiz tut demektedir. (74 mddessir 4) Burada saylan yeme-ime, banyo yapmama, ele birlikte olmama, adet olunca orucu bozmak gibi Allahn emretmedii ve sakndrmad eyleri yapmay zorunlu klmakla insan kendini zora komu olur. Sonra, Allahn emretmedii eyleri Allahn honutluunu aramak iin eitli yasak ve kstlamalar getiren, sonra

da buna uyamayan ve dinde olmas gerekenlerden de uzaklaan Hristiyanlara benzeme olabilir. (Kendiliklerinden) icat ettikleri ruhbanla (Allahn emretmedii kstlamalara) gelince; biz onu onlara farz klmamtk. Allahn rzasn kazanmak iin onu kendileri icat etmilerdi. Fakat ona da gerei gibi uymadlar. Biz de ilerinden iman edenlere mkfatlarn verdik. Fakat onlardan birou da fask kimselerdir (57 hadid 27) ster Alevilikte, ister Snnilikte, ister Hristiyanlkta, ister Yahudilikte olsun, Allahn sylemedii, emretmedii, tavsiye etmedii eyler iin hayatmz din adna kstladmzda, aslnda iyi bir i yapm olmuyoruz. nk Allahn ok zor olmayan oru ibadetini ok zorlatrm oluyoruz ve bir sre sonra artk orucu tutmak da zor hale geliyor. Ayette Hristiyan rneinde olduu gibi, bir sre sonra ekledikleri kstlamalara da uyamaz olmulardr. Bunun yannda, insanlara bunu yapmay zorunlu gibi anlatnca, insanlar hayatn zorlatracan dnerek dinden ve ibadetlerin asllarndan da uzaklamaktalar.

D.7. ZEKAT
Zekat konusuna geldiimizde, Alevilerin genel sosyo ekonomik imkanlarn anlamak bize fayda salayacaktr. Anadoludaki Alevilerin yerleim yerleri olan Sivas ve evresindeki iller, byk ehirlere en fazla g veren blgelerdir. Alevilerin genelinin son 25 yldr stanbul gibi byk ehirlere g ettiklerini grrz. Bunun sebebi, o blgedeki Snni g edenlerle ayn olmakla birlikte, Alevilerin byk ksmnn g etmesinin altnda ekonomik sebeplerin

yannda sosyal ve dini sebepler de yatmaktadr. zellikle kr alanlarnda yaayan ve Snni ynetimin hakim olduu Osmanl gibi devlet tekilatnda Alevilere siyasi rtbeler verilmemitir. Ayrca, maddi olarak da, kendi iine kapal ve ticaretten de uzak yaayan ou Alevinin tek geim kayna tarm olmu ve makinelemeyle bu da bitince ehre tolu g kanlmaz olmutur. ehirlerde zellikle tandklarnn yanna gelip yaayan Aleviler, belli mahallelerde toplanmtr. stanbula geldiinde herhangi bir sermaye ve siyasi destei olmayan Aleviler, Dou Anadoludan gelen baz kader arkadalar gibi, stanbulda en dk seviyede ii konumunda almlardr. G srecinden 30 yl gemesine ramen, bu devam etmektedir. Erkekler genellikle temizlik iisi, tekstil iisi, seyyar satclk gibi grevlerde yer alrken; kadnlar son 10 yldr gndelik temizliklere gitmektedirler; gen kzlar ise, kuafrlerde rak olarak veya konfeksiyonlarda ii (tekstilde) ya da sekreter olarak ie balamaktadrlar. Liseyi bitirme imkan olanlar, daha farkl alanlara (muhasebe vs) geebiliyorlar. niversiteyi bitirme Snnilere oranla Alevilerde daha azdr. Bunun sebebi, eitime izin vermemekten dolay deil, maddi imkanszlklar ve pek ok sebepten kaynaklanan ders baarszlklardr. Alevilerin byk ksm niversite ve lise bitirmeye ok nem verir ve bu kiilere ayr bir sayg gsterir. Snnilerde olan dinden dolay okuldan alp, Kuran kursuna verme gibi hayattan soyutlayc ve dini buna alet edici herhangi bir uygulamalar yoktur. Snnilerden stanbula g ettiinde burada yatrm yapan ya da eitli sebeplerle maddi varlk biriktirebilenlere karn, Alevilerin geneli, gecekondularn olduu mahallelerde yaamaktadrlar. Baakehir gibi, ortalamann stnde maddi durumu olan yeni yerleim yerlerinde ev sahibi olanlarn yzdesine bakarsak, Alevilerin orannn parmaklarla sayldn grebiliriz. zel okullarda ve kolejlerde parmakla saylrken, devlet okullarnda Alevi orannn

fazla

olmasnn

sebebini

de

bu

anlatlanlar

aklayacaktr.

ehire gelen Aleviler, burada ekonomik ve sosyal olarak ayakta kalabilmek ve kltrlerini kaybetmemek iin, birbirlerine yakn yerlere oturmay tercih etmilerdir. Bylece ibadetlerini ve eskiden getirdikleri geleneklerini devam ettirme ve yeni nesillere aktarma imkan bulmulardr. Bunlarn yannda, ky dernekleri, Alevi dernekleri kurarak bir dayanma gerekletirmilerdir. ehre gelen Aleviler, siyasi olarak genellikle CHPyi tercih etmiler ve bu partide baz grevler almay baaranlar olmutur. Kendi seslerini dillendirmek amacyla ve biraz da bu siyasi desteklerin dolayl gcyle, Anadoludaki Alevileri birletirici, btnletirici abalara girmilerdir. Nevehirdeki Hac Bektata dzenlenen Anma Trenleri buna rnektir. Bu birliktelik ayn zamanda, televizyon kanallar kurma imkan da dourmutur. Yerel kanal diyebileceimiz Ekin Tv, Cem TV, Tv 58, Yol Tv gibi televizyon kanallar, Alevilerin kltrlerini devam ettirmeye ve tolumda bir yer bulma abasna sebep olmutur. Srekli trk programlaryla sadece Alevilere deil, tm Anadoluya seslenmektedirler. Bu kanallar, Alevilerin ibadetlerini, trklerini ve fikirlerini savunduklar yer olmutur. Aleviler maddi olarak arkalarnda ok da bir destek olmadan bunlar yapmlardr. Cem evlerini kendi aralarnda topladklar paralarla yapm, kendi imamlar olan dedelere yine kendi aralarnda para toplayarak cret vermilerdir. Son 5 ylda deien politikalarla en azndan cem evlerinin elektrik ve su faturalarn devlet karlamaya karar vermitir. Snnilere bakldnda ise, ihtiya olmayan byklkte camiler, imamlar ve mezzinler atanmakta ve hepsi devlet tarafndan cretlendirilmektedir. Bu bile, Alevilerin maddi artlarnn ve siyasi desteklerinin azlna bir delildir. Bunlarn yannda, bireysel anlamda, maddi durumu iyi olan Aleviler

de sz konusudur. Alevilik inancnda, 1/40 yardmda bulunmak gibi bir snr yoktur. nfak etmek, yardmlamak nemli kavramlardr. Zekat/sadakay daha ok kurban kesip datmak eklinde yaparlar. Ancak Kuranda bu yeterli grlmemi ve maddi olarak daha kt durumdakilere, maddi zorluk ekenlere vs yardmn darlkta da bollukta da olmas gerektiini syler. 1/40 snr eitli hadislere dayandrlmaktadr. Kurana bakarsak ise, bu oran aan bir nem verildiini grrz. Ayrca ylda bir kez vermekten deil, her zaman yardmda bulunmak gereklidir. Alevilerde, araba alnca kurban kesip datma inan, aslnda Arabann zekatn vermek gibi bir eydir. nk ben bu kadar para verip araba aldm, bana bir ey gelmesin, insanlarn erlerinden Allah korusun diye maddi bir fedakarlkta bulunmaktr bir anlamda. Ayn ekilde, zekatn amac da, elimize geen paradan bir ksmn fedakarlk ederek ihtiyac olana vermektir. Bu, ihtiyac olan bir ailenin ocuklarn giydirmek, bir aylk mutfak masrafn karlamak gibi eyler olursa daha da anlaml ve faydal olacaktr. Onlar bollukta ve darlkta Allah yolunda harcayanlar, fkelerini yenenler, insanlar affedenlerdir. Allah, iyilik edenleri sever. (3 ali mran 134) Sadakalar (zektlar), Allahtan bir farz olarak ancak fakirler, dknler, zekt toplayan memurlar, kalpleri slma sndrlacak olanlarla (zgrlne kavuturulacak) kleler, borlular, Allah yolunda cihad edenler ve yolda kalm yolcular iindir. Allah, hakkyla bilendir, hkm ve hikmet sahibidir. (9/60) Ey iman edenler! Hibir alveriin, hibir dostluun ve hibir efaatin olmad kyamet gn gelmeden nce, size rzk olarak verdiklerimizden Allah yolunda harcayn. nkr edenler ise zalimlerin ta kendileridir. (2 bakara 254) nanan kullarma syle, namaz dosdoru klsnlar, hibir alveri ve dostluun bulunmad bir gn gelmeden nce kendilerine rzk olarak

verdiimiz eylerden Allah yolunda gizlice ve aktan harcasnlar. (4 ibrahim 31) te sizler, Allah yolunda harcamaya arlyorsunuz. Ama iinizden cimrilik yapanlar var. Kim cimrilik yaparsa ancak kendi zararna cimrilik yapm olur. Allah, her bakmdan snrsz zengindir, siz ise fakirsiniz. Eer Ondan yz evirecek olursanz, yerinize baka bir toplum getirir de onlar sizin gibi olmazlar. (47 muhammed 38) Sevdiiniz eylerden Allah yolunda harcamadka iyilie asla eriemezsiniz. Her ne harcarsanz Allah onu bilir. (3 ali mran 92) Mallarn gece gndz; gizli ve ak Allah yolunda harcayanlar var ya, onlarn Rableri katnda mkfatlar vardr. Onlara korku yoktur. Onlar mahzun da olacak deillerdir. (2 bakara 274) Eli geni olan, elinin geniliine gre nafaka versin. Rzk dar olan da, Allahn ona verdiinden (o lde) harcasn. Allah, bir kimseyi ancak kendine verdii ile ykml klar. Allah, bir glkten sonra bir kolaylk yaratacaktr. (65 talak 7) Onlar, harcadklarnda ne israf ne de cimrilik edenlerdir. Onlarn harcamalar, bu ikisi aras dengeli bir harcamadr. (25 furkan 67) De ki: phesiz, Rabbim rzk kullarndan dilediine bol bol verir ve (dilediine) ksar. Allah yolunda her ne harcarsanz, Allah onun yerine bakasn verir. O, rzk verenlerin en hayrlsdr. (34 sebe 39) Harcamalarnn kabul edilmesine, yalnzca, Allah ve Resln inkr etmeleri, namaza ancak ene ene gelmeleri ve ancak gnlszce harcamalar engel olmutur. (9 tevbe 54) Onlara, Allahn sizi rzklandrd eylerden Allah yolunda harcayn denildii zaman, inkr edenler iman edenlere, Allahn, dilemi olsa

kendilerini doyurabilecei kimselere mi yedireceiz? Siz ancak apak bir sapklk iindesiniz derler. (36 yasin 47) imdi yz evireni; pek az verip de kaskat cimrileeni grdn m? (53 necm 33) Mallarn Allah yolunda harcayan, sonra da harcadklarnn peinden (bunlar) baa kakmayan ve gnl incitmeyenlerin, Rableri katnda mkfatlar vardr. Onlar iin korku yoktur. Onlar zlmeyeceklerdir de. (2 bakara 262)

D.8. HAC- HACI BEKTAIN MEZARINA ZYARET (NEVEHR )

Hac Bekta Trbesi Aleviler, Trkiyenin Nevehir ilindeki Hac Bekta Trbesine ziyareti ve orada bulunan dier baz yerleri ziyareti ve ibadeti, hac ibadeti olarak grmektedirler. Snniler Kabeye gider, Aleviler ise Hac Bektaa gibi bir anlay sz konusudur. zellikle son 10 yldr eitli illerden Alevi dernekleri ve gruplarnn Hac Bekta Anma Gn Etkinlikleri ad altnda, topluca otobslere binerek bu blgeye akn etmektedirler. Alevilerin en ok ziyaret ettii yerdir. Bu asl olarak bir trbe ziyaretidir. Trbe ziyaretindeki yanl inanlar ve uygulamalarn Kuranla uymad noktalarn, Dua Anlay ve Allah- Muhammed-Ali blmnden okuyabilirsiniz.

Hac Bekta Veli trbesinin iinin fotoraf

D.8.1.eitli lleri Ziyaret Etmek Elbette bir yerleri ziyaret etmekte bir mahzur yoktur. Ne zaman ki, gezinin amac Allahn insann gnahlarn sileceini ummak olursa ve yaplan ibadetlerde anlamszlk ve Allahn emretmedii eyler olursa, o zaman yanl sonular doacaktr.

lkeleri ve illeri gezmekte sorun yoktur. Hatta Allah yeryznde gezip dolamay , Allahn gcn anlamak iin, nceki yaratlanlarn ne kadar gl olmasna ramen, lmle yz yze geldiklerini anlamak ve gemi inanmayan ve ktlk yapanlarn sonunu hatrlamak iin tavsiye etmitir. De ki: Yeryznde dolan da Allahn balangta yaratmay nasl yaptna bakn. Sonra Allah (ayn ekilde) sonraki yaratmay da yapacaktr. (Kyametten sonra her eyi tekrar yaratacaktr) phesiz Allahn gc her eye hakkyla yeter. (29 ankebut 20) Sizden nce(ki milletlerin bandan) nice olaylar gelip gemitir. Yeryznde gezin dolan da yalanlayanlarn sonunun nasl olduunu bir grn. (3 ali mran 137) Hi yeryznde dolamadlar m? Zira dolasalard elbette dnecek kalpleri ve iitecek kulaklar olurdu. Ama gerek u ki, gzler kr olmaz; lkin gsler iindeki kalpler kr olur. (22 hac 46) Onlar, yeryznde gezip de kendilerinden ncekilerin kbetlerinin nice olduuna bakmadlar m? Ki onlar, kendilerinden daha gl idiler; yeryzn kazp alt st etmiler, onu bunlarn imar ettiklerinden daha ok imar etmilerdi. Peygamberleri, onlara da nice ak deliller getirmilerdi. Zaten Allah onlara zulmedecek deildi; fakat onlar kendi kendilerine zulmetmekteydiler. (30 rum 9) De ki: Yeryznde dolan da nceki milletlerin sonlarnn nasl olduuna bakn. Onlarn ou Allaha ortak koan kimselerdi.(30 rum 42)

D.8.2. Allahn Aff ve Bir Mekan Ziyaret Grld zere, yeryznde dolamann amalarn Allah bildirmektedir. lerinde bir yeri ziyaret ettiimizde Allahn bizi affetmesi sz konusu deildir. ster Hac olsun, ister Hac Bekta ziyaret, bir yeri ziyaret edince, tm gnahlarn sfrlanmas ve Allahn affedecek olmas inanc doru deildir. yle olsa, herkes istedii gibi bir hayat yaar, sonra bir yeri ziyaret eder ve gnahlarndan kurtulurdu. Oray ziyaret edemeyen biri de, gnahlaryla kalrd. ncelikle dini bir milli piyango aracna evirmemek gerekir. Allah buna msaade etmez zaten. nk insann gnahnn affedilme yolu, insann hatasn anlamas, artk hatay yapmaktan vazgemesi, piman olmas ve Allahtan af dilemesidir. Yine onlar, irkin bir i yaptklar, yahut nefislerine zulmettikleri zaman Allah hatrlayp hemen gnahlarnn balanmasn isteyenler -ki Allahtan baka gnahlar kim balar- ve bile bile iledikleri (gnah) zerinde srar etmeyenlerdir. (3 ali mran 135) Kim yapt hakszlktan sonra tevbe eder, halini dzeltirse, phesiz Allah, onun tevbesini kabul eder. nk Allah balayan, merhamet edendir. (5 maide 39) Ve her kim tevbe edip iyi davran gsterirse, phesiz o, tevbesi kabul edilmi olarak Allah'a dner. (25 furkan 71) Ancak tevbe edenler, durumlarn dzeltenler, Allah'a sarlanlar ve Allah iin dinlerine samimi olarak balananlar mstesna. te bunlar mminlerle beraberdirler. Allah, mminlere byk bir mkafat verecektir. (4 nisa 146) Ancak tevbe ve iman edip iyi davranlarda bulunanlar baka; Allah onlarn ktlklerini iyiliklere evirir. Allah ok balaycdr, engin merhamet sahibidir. (25 Furkan 70) Fakat tevbe ederek, iman edip iyi iler yapan kimseye gelince, o, kurtulua erenler arasnda olmay umabilir. ( 28 kasas 67)

D.8.3. Delikli Ta
Kutsal saylan mekanda gezen ziyaretiler, daha sonra ilehane denen tepeye kar. Hac Bekta ilesinin merkezine kilometre dousundadr bu tepe. Buraya "Delikli Ta" da denir. Eskiden toplumdan kopup, Allaha ulamak iin az yemek, az imek ve srekli zikirle megul olmak ve dnyadan uzak kalarak Allaha yaklamak isteyen baz tarikat ballarnn bir ibadet yeridir. Hac Bekta Veli'nin bu maarada zaman zaman halvete kald sylenmektedir. Maara girii, bir insann yryerek rahata girebilecei geniliktedir. Maara ierisinde ykseke bir yerde ve bir insann zorlukla geebilecei, dar alan bir delik vardr. Soldaki daha byk olan delikten girilir ve sadaki daha kk olan delikten klr. erisi 3 metrekare civarnda bir genilie sahiptir. Hacbekta'a gelenlerin en ok ziyaret ettii bu yerde, Delikli Ta'n iinden geenlerin 'gnahsz' olduuna inanlr. ilehane'de bulunan Delikli Ta, inananlarn kendini test ettikleri bir yerdir. nana gre, gnah olan Delikli Ta'tan geemez. Delikli Ta'tan gemek iin zayf veya iman fark gzetilmez ve her ziyareti buradan gemeyi dener. Eer geemez ise gnahndan arnmak iin mutlaka bir adak adamal ve yoksullara datmaldr. Tabi, gelen hemen herkes geebilir. Ancak manevi bir atmosfer yaratlmaktadr ve kulaktan kulaa bir kii zayfm, ama bir trl geememi; bakas kiloluymu ama iyi birisiymi ve gemi gibi sylentiler dolar. nsanlar oradaki kalabalk ve bu tr dini hikayeler etkilemektedir. in dorusu, zamannda ilehane olarak kullanlan bu yerde bu gnahlysan geemezsin hikayesinin yle bir arka plan olabilir: Kilolu gelen bir tarikat mensubu, yemek yemeyi ve kilo almay helal

grmediinden, bu maarada zayflamaya ve kendini srekli Allahn adn anmaya ayrm, eer yemekten vazgeer ve kilo verirse, o maarann bu kk deliinden geebilme imkan saladndan dolay kendilerince artk ok yemek yemediinden ve zayfladndan, gnahlarndan arnm gibi bir inan olmas sz konusu olabilir. Sebebi neye dayanrsa dayansn, ne yemek yemek gnahtr ne de bir kayadan gemek ya da bir yeri ziyaret etmek, gnahlar temizleyecektir. Bu ister Kabe olsun, ister Delikli ta.

Delikli Taa soldan girilir ve sadaki daha ufak ve yksek delikten klmaya allr. Bylece, gnahlarn affolunacan umarlar.

Delikli Tatan karken Bir Fotoraf

Delikli Tan ine Girmek in Toplanan ve Bekleyen nsanlar

D.8.4. Zemzem emesi (Arslanl eme)

Zemzem emesi ilehane'nin biraz aasnda da, 'Zemzem emesi' diye bilinen tatan ve koba gibi bir kurnas bulunan eme yer alr. Hacbekta'a gelenler, ifa iin bu emenin suyunu yanlarnda getirdikleri bidonlara doldurup evlerine gtrr. Bu suyun gerekten mineral deeri var mdr, dier eme sularndan farkl mdr bilimsel olarak llmesi gerekir. Eer eme suyuysa ve mineral olarak da insana bir faydas yoksa ve belki zarar varsa bunlarn bilinmesi gerekir. Ancak, bilinen herhangi bir bilimsel veri imdiye kadar yoktur. nsanlar, dini hikayeler anlatarak, o suyun ne kadar mucizevi olduuna birbirlerini inandrmakta ve kilometrelerce teye bidonlarla su tamaktadrlar. Allah akl ve bilim vermitir, Aleviler de bunlar hikayelere tercih etmemelidirler.

D.8.5. Minder Kaya ve Kulun Kaya

ilehane'nin bulunduu meyilli tepede, mitolojik ynden Hac Bekta Veli ile ilgisi olduuna inanlan Minder Kaya ve Kulun Kaya vardr. Mindere benzeyen bir kaya ve arka tarafnda srt yaslanabilecek ikinci bir kayadan oluan Minder Kaya'ya, Hac Bekta Veli'nin oturduu sylenmektedir. Kulun Kaya ise, yine bu blgede olan hafif meyilli bir kayadr. Srt arsna iyi geldii sylenen ve srt st yatarak aa doru kaylan kaya, zerinde kaylmasndan dolay parlak bir grnt kazanmtr. Bu gibi hikayeleri anlatlan talar Hac Bektata fazladr. Talarn olaanst gleri yoktur. Srta iyi geliyorsa bu talar, bilimsel olarak kantlanmal ve srt aryan herkes oraya gitmelidir. Ama sadece inansal bir eyse, bilinmelidir ki, Allah byle bir ey vaat etmez. Bir kayaya sarlan insanlar, o kayaya sarlp dilek tutunca gnahlarnn affedileceini dnrler.

Bu taa sarlp dilek tutulduunda dileklerin kabul edilecei inanc yaygndr.

D.8.6. Heykeller ilehane'nin bulunduu tepede Hac Bekta Veli, Yunus Emre, Ak Veysel heykelleri, 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivas'ta Madmak Otelinin yaklmasnda hayatlarn kaybedenler ansna dikilmi "Ozanlar Ant" ve Anfi Tiyatro nnde ise Hacbekta Belediyesi'nin yaptrd "nsanlk Ant" yer almaktadr. Yine bu tepede, Radyo Bar tarafndan yaptrlan ve drt kiinin semah dnn tasvir eden heykeller vardr. Snnilerde, heykellere kar ar bir tepki olsa da, aslnda Kuran heykellere deil, inanlara kar kar. Mekkedeki inkar eden ve putlara tapanlar, putlar bizi yaratt demiyorlard. Onlar Allaha yaklatryor diyorlard. phesiz biz o Kitab sana hak olarak indirdik. yle ise sen de dini Allaha has klarak Ona kulluk et. yi bilin ki, halis din yalnz Allahndr. Onu brakp da baka dostlar edinenler, Biz onlara sadece, bizi Allaha daha ok yaklatrsnlar diye ibadet ediyoruz diyorlar. (39 zmer 2-3) u ayetten heykel yaptrmann sorun olmadn anlarz. Cinler, Sleyman iin diledii biimde kaleler, heykeller, havuz gibi anaklar ve sabit kazanlar yapyorlard. Ey Davd ailesi, kredin! Kullarmdan kredenler pek azdr. (34 sebe 13) Ancak ne zaman ki dini anlamlar ve gler yklersek o zaman sorun olur. Bu tepede bulunan ve son 50 ylda yaplm olan heykellerin zerine eitli oyuklar amlardr. Buralara ufak talar koymaya almaktadrlar. Eer talar deliklerde kalabilirse ve bu srada dilek

tutarsalar, dilek kabul olacak demektir gibi bir anlay vardr. te bu yanltr. D.8.7. Be talar Be tane farkl ebatlardaki kaya paralar hakknda Hac Bektan hakszla uramas sonucu ey talar siz ahit olun demi ve rivayette talar ayaklanm ve konumutur ve hakszlk ortaya kmtr. Bu konudaki hikaye yle anlatlr: Hac Bekta Veli, Kadnck Evinde ikamet ederken, Karahyk Kynde yedi hanenin dnda ev yoktur. Srlar gdcye vermezler ve srayla gderler. Sra dris Hocaya geldiinde, o gn ok nemli ii vardr. Hac Bekta Veli, dris Hoca'nn yerine srlar gtmeyi kabul eder. Srlar otlata otlata, Mucur lesi yolunda Bekayalara kadar gtrr. dris Hoca'nn kardei Sar'da, kzlerini Hac Bekta Veli'nin gtt sr iine srer. Hac Bekta Veli Sar'ya: "kzlerini kurt yerse, sebebi ben deilim. Al git kzlerini, ne yaparsan yap!" diye syler. Hac Bekta Veli'nin kzleri gtmeyi kabul etmemesine ramen, Sar kzleri brakr. Bunun zerine Hac Bekta Veli: "Ey be talar, siz ahit olmalsnz ki, ben kabul etmeden Sar kzlerini brakt. Sar'ya defa, kzlerini gtmeyeceimi syledim. Yarn hesap gn ehdet edersiniz." der. Akam olduunda srlar kye dner. Sar'nn kzleri dnmemitir. Hep birlikte kzleri aradklarnda, be talarn yannda, ufak dereciin iinde, drt adet kzn ikisini kurt yediini grrler. Sar, Hac Bekta Veli'den zararn karlamasn ister. Hac Bekta Veli, aralarndaki konumay aktarr ve be ahidinin olduunu syler. Cemaat, sr otlana vardnda, Hac Bekta Veli be talara dnerek: "Ey be talar, Hakk'n izni ile yine Hakk iin, mutlaka gelin. Olanlara, doru ahadette bulunun." diye syler. Be adet tan hepsi birden, Hnkar'n da himmetiyle

srayla gelip, heyet huzurunda ahitlik yapp, Sar'nn haksz olduunu anlatrlar. 16

Be Talar
Bu olayn gereklii tartlr. nk talarn ayaklanmas gibi bir olay Peygamberin pek ok hakszla urad durumda ayaklanmyor da, neden Peygamber olmayan birisi iin ayaklansn? Veli saylan kiilere atfedilen mucizeler dier blmlerde ayrntsyla anlatld iin burada ksa geeceiz. Byle bir olay sz konusu olsa bile, buradan talar eer oyuklara koyarken dilek tutarsak dileimiz kabul olacak gibi bir inan kabul etmek sadece insanlarn uydurmasdr.

16

http://www.hacibektas.com/index.php?id=vialyetname

nk dilekleri kabul edecek olan yalnz her eyi yaratan ve her eyi duyan Allahtr. Dileimizin ve isteimizin kabul olup olmayacan, hangi artlarda kabul olacan da yalnz Allah bilir. Biz, Allahtan olan szleri kitab olan Kurandan renebiliriz. Aksi takdirde, herkes ben yle bir olay yaadm, Allah byle diyor diyebilir. Her kafadan ses karsa bu sefer Allah insanlar neye gre yarglayacak ve hesap grecektir? Yani, eer Kuran dnda insanlarn szleri de Allahtan haber veriyor olsa, kimin doru syleyip sylemediini nereden bileceiz? te bu yzden, Allah insanlara brakmam ve dinini tamamlamtr. Dualar kabul etme artlarn da aklam ve yalnz Allahtan istemek ve alanlarn kazanacan sylemitir. Hibir peygamber, bir ta bir yere koyarak dua etmemitir. Hepsi her an duyan Allaha yakarmlardr ve Allah da bize onlarn yapt gibi yapmamz emreder. Elimizden geleni yapmak ve Allaha dua etmek gerekir. Madem duamz baka trl ekillerle daha ok kabul edecek neden Allah bize bunu haber vermiyor? Oysa Allah kullarnn iyiliini ister ve kimseye hakszlk etmez.

D.8.8. Mahzuni erifin Mezarna Ziyaret 17 Mays 2002 tarihinde kaybettiimiz byk ozan Ak Mahzuni erif'in mezar ve ant da bulunmaktadr. Mahzuni erifin mezar da Deliklitaa yakn bir mezardr. Deliklita ziyaret edenler, onu da ziyaret ederler. Mahzuni erif, te gidiyorum, emi siyahm, Nem kald gibi mehur trklerin sahibi olan bir halk ozandr. Kendisi, Alevilerin dncelerini, inanlarn, toplumdaki hakszlk ve eitsizlikleri deyi eklinde, iir eklinde gzel ifade etmi olan nemli trkc ve atmaclarndandr. Atma demek, karlkl iki saz alan kiinin, drtlk iirler halinde, birbirlerine itiraz edecek, kar tarafn szne cevap verdii karlkl iir sylemeye denir.

Mahzuni erifin syledii deyi ve trklerdeki szlerin inan ve ibadetle ve dinle ilgili ksmnda Kuran bak asndan sorunlar olsa da, toplumdaki arpklklar sert bir dille dile getirme asndan nemlidir. u dizeler buna rnektir. Milletin srtndan doyan doyana, Bunu gren yrek nasl dayana, yiit muhta olmu kuru soana, Bilmem sylesem mi sylemesem mi?

Delikli Tan yaknndaki Mahzuni erif Mezar

D.9. K URBAN
Kurban ibadeti Alevilerde ok nemli bir ibadettir. Hatta Aleviler Ramazan Bayram Snnilerin, Kurban Bayramn Alevilerin gibi bir ayrtrma ve sahiplenmeye girmilerdir. Kurban sadece Kurban Bayramnda yaplan bir ey deildir. Pek ok sebeple kurbanlar kesilir

ve byk kazan ve tencerelerde pilav ve yannda yiyeceklerle insanlara datlr. Kurban keserken, dualar okurlar. Bir kii ciddi bir belay, kazay, hastal geirmi ve sa salim kurtulmusa, adak kurban keser. Bir kiinin bir dilei varsa ve gereklemise kurban keser. Uzun sre ocuklar olmayan kiiler kurban keserler. Ya da, bir ev, araba alm kiiler bana zarar gelmesin diye zekat/sadaka diyebileceimiz bir anlayla, kurban keserler. Bir l varsa, lnn arkasndan 7.gnnde, 40.gnnde ve senesi dolduunda yine kurban kesilip insanlara datlr. Bu kurbanlarda, alp eve ayrma sz konusu deildir. Cem evlerindeki veya kiilerin evlerindeki kazanlarda bulgur pilav ve ayranlarla birlikte gelenlere ikram edilir. Yannda tatl, dolma veya bir sebze yemei de olabilir. Snnilerde genellikle mevlitlerde bu kurbanlar pirin pilavyla datlrken, Alevilerde bulgur pilavyla datlr. Alevilikte kurban ibadeti hayatn iinde srekli bir ibadet olduu iin ve senenin farkl zamanlarnda herkesin bir ekilde kurban ktndan dolay, cem evlerinde cem ibadetinin yapld hall yer dnda, yemek yenilen bir ksm da bulunur. Bu ksmn bir taraf yemeklerin pitii ve tabldotlara/tabaklara koyulduu, dier taraf yemeklerin yenildii masa ve sandalyelerden oluan ksmdr.

Alevilerde Kurban Yemeinden Bir Fotoraf Kurban olan kii, tek tek davet edecei kiilerin kapsna vurur ve onlar okumu (davet etmi) olur. Bazen bu daveti yaparken, bayram ekeri vererek okumu olurlar. Bu bir eit davetiye grevi grr. Cenazenin 7. Gn yemeinde okuma-davet yaplmaz. l kurbanna giden kii, oraya ay, kuru baklagil gibi bir erzak getirirler. Sonra, yemek yer ve giderler. Bylece tek tarafl bir verme olayndan da kar. Alevilerde adak kurbanlar, horozdan da kesilir. Elbette kiinin kazanla pilava yetirmek iin birka horoz kesmesi gerekir. Pilavlarn etli olmas demek, vnlecek bir eydir. Ayrca bir insann ktln anlatmak iin kurban yenmez gibi deyimler de tremitir.

Alevilerde Kurban Yemeinden Bir Grnt Ayrca farkl kurban isimleri de vardr. Mesela, cem trenleri bittikten sonra birlik kurban kesilir. Btn kyl ve etraftakiler davet edilir bu kurbana. Kesilecek kurban olanlarn hepsi birden para toplar ve keserler. Ayrca, Hac Bektaa gidildiinde orada da, kurban kesenler birletirir ve oraya gelenlere datrlar. Buna da Hac Bekta Kurban derler. Alevi ve Anadolu kltrnde olan farkl adak ve datma uygulamalar da vardr. zellikle Perembeyi Cumaya balayan gece kutsal ve nemli kabul edildiinden, bu akamda rek yapp, tavuk paralayp veya helva yapp ufak tabaklara koyup kap kap datmak da dier bir gelenektir. Bunun sebebi de kurban gibi, bir kazadan kurtulmak veya

bir isteinin gereklemesi gibi sebebiyle olabilir. Kurban kesecek kadar maddiyat olmayan ya da daha az bir ey yapmay adak adam birisi bu eit adan databilir. Bu datlan yiyeceklere lokma denir. Getiren kiiye neye niyet ettiysen Allah kabul etsin denir. 17

Alevilerde lokma olarak komulara helva ve rek datlr. Bu elbette hem komuluk ilikilerini gelitirecek bir davrantr, hem datmay, paylamay salayan bir durumdur. Allah da, Kuranda sklkla paylamaktan ve elinde olandan vermekten bahseder. Bu tr ikramlar da buna bir sebeptir.

D.10. GYM
Alevilerde insann gnlk hayatlarnda dini olarak giymesi gereken herhangi bir kyafet ekli yoktur. Ancak, grgye gelirken ve cem yaparken baz kyafet ekilleri vardr. Daha ok bir gelenek olarak, ceme erkekler balarnda apkayla; kadnlar uzun etek ve bartyle
17

Ali Duran Gliek, Alevilikte Kurban Treni

gelirler. Ancak, Snnilerdeki gibi, bone takmazlar, ky usul diyeceimiz tarzda bartlerini takarlar. Bildiimiz dar barts denilen earp deil, etraf ellerde oyalarla rlen yazmalar takarlar. Semah edecek kiiler ise, cemde zel kyafet giyerler. Baz blgelerde parlak yeil kumatan kuak ve krmz bir ceket ve alvarken, baz blgelerde daha ok ilemeli kyafetler giyilir. Bu kyafet trlerinden biri de -betir. Bu kyafet, kemeri, ilik, dlk, alvar, ceket, pskl gibi blmlerden oluur. Erkekler sfr kollu kyafetlerle gelmezler, bir gelenek olarak, uzun kollu veya tirt giyerek gelirler. ort giyerek de gelinmez. Muhafazakarl ve ciddiyeti simgeleyen bu davran pek ok dini anlay iin geerlidir. (baknz Resim ) Kurana baktmzda, dine ve ibadete zel bir kyafet eklinin olmadn grrz. Alevilerdeki semah edeceklerin, zel kyafet geleneini dini bir gereksinim olarak anlalamaz. Sadece, sergilenecek semah gsterisinin daha gzel bir grnm kazanmas gibi sebepler saylabilir. Bir de tabi ki, gelenei srdrme ve simgeler/kyafetlerle biz anlayn srdrme ihtiyac da yatmaktadr.

Snnilerde, Kadnn pardes giymesi ve boneli barts (trban) takmas Allahn emri gibi alglanrken, Alevilerde barts sadece geleneksel bir rtdr. Genellikle, gen kuan babaanne ve nineleri takar. Son 20 ylda, gen kuan anneleri ehirlemeyle birlikte barts takmamaya balamlardr. Kurana bakarsak, herhangi bir giyim ekli zorunluluu olmadn grrz. Allah kadnlara giyinmeyi, kadnn korunmas ve kiiliinin diiliinin nne gemesi ve salkl iletiim iin emretmitir. Bu giyinmenin herhangi bir niformas olmad gibi, Allah bir rnek vermitir. Bartlerinizi yakalarnzn zerine rtn/saln. Ayette,

Ey insanlar, barts takn dememektedir. Zaten varolan bir ey olan kadnlardaki bartnn amacna uygun olmasn emretmektedir. Nasl bugn yakas ak bir bluz giyince gs dekoltesi oluyorsa, Peygamber zamanndaki kadnlarn giyim tarzlarnda, balarndaki ala ve giyimlerine ramen, yaka ksmn ak brakp, gs dekoltesi yapmaktaydlar. 1400 yl ncesini ve Arabistan scan dnrsek, scaktan korunmak iin, erkekler de kadnlar da zaten barts takmaktadrlar. Allah, kadnlarn giyimlerinde, tahrik edici unsur olan gslerin kapatlmasn emretmitir. Ayrca kadnlarn ayaklarn yere vurarak, krtarak yrmesini de yasaklamtr (24 nur 31). Bu ayetlerde anlatlmak istenen aktr ki Erkei tahrik etmemektir. Normal insan ilikisi ierisinde, kadnn herkese bilinen erkei ayartc hareketleri ve giyimden uzak durarak salkl bir toplum oluturmak amatr. Snniler tahrik edici yer olarak saa vurgu yaptklarndan dolay, ayette emredilen yaplmayp, barts/trban ve eitli dini kyafetler olumutur. Bu, trbanl ancak iyilik ve dorulukla uramayan, Kuran bir kere anlayarak okumam, sann telini gstermeyen ama darack ve ak kyafetler giyenlerin olumasna sebep olmutur. Ayrca, bir sa telini gsterirsen, u kadar yl cehennemde yanacaksn gibi rivayetleri ne Allah sylemekte, ne de Peygamberin bu tr bir uygulamas vardr. Zaten, Peygamber Allahn sylediklerinin amacnn dnda bir ey sylemez veya Allahn sylediklerinin amacnn dnda bir eyi emretmez. Dier yanda Aleviler, Snnilerin giyim konusundaki gereksiz uygulamalarn reddederken, asl Allahn emrettiklerini de umursamamaya balamlardr. nk Allahn emrini Snnilerin giyim tarz sanlm ve bu sefer her trl doru eyi de yanllarla birlikte reddetmilerdir. Ayrca bu ayetten nce de, erkee ve kadna baklarnn bir ksmndan (kt niyetli ve ehvet dolu olmasndan) sakndrmtr.

Yani, sadece bir rtnme emri deil, kadna ve erkee yanl ilerden saknma da emredilir. Bu, hrszlk yapmamay retirken bir yandan da, insanlara altnlarn emniyetli bir yere saklamalarn da tlemektir.

D.11. ALEVLERDE TRK VE SAZ

Pir Sultan Abdaln Saz ile Heykeli

Alevilerde saz ve trk nemli bir yer tutar. nanlarn ve toplumsal hakszlklar trkler ve deyilerle/iirlerle dile getirmilerdir. Anadoludaki dier blgelerdeki trklerden farkl olarak youn bir

ekilde Ali, Hasan, Hseyin isimleri tekrarlanr. Bir dier ayrt edici yn ise, toplumsal hakszlklara en ar, sert bir ekilde ve trkyle kark dile getirmeleridir. Bir Karadeniz trksnde veya Dou Anadoluda veya Egede bu denli sert ve aykr bir iir tr yoktur. Buna sebep olan etkenler, Alevilerin aznlk olmas ve devletten/ lkenin genelinden daha kopuk, krsal alanlarda kapal bir hayat srmesi olabilir. Alevi trkleri genellikle sazla sylenir. Alevi mzik ve trkleri pek ok kiinin iini coturacak derecede gzeldir. Anadolunun vazgeilmez bir kltrdr Alevi trkleri. Gnmzde, nemli Alevi trkcler vardr. Bunlardan bazlar; Kvrck Ali, Sabahat Akkiraz, Mahsuni erif, Gler Duman, Musa Erolu, Neet Erta, Selda Bacan, zlem zdil

Bir Alevi Trkc olan Kvrck Ali Ayrca, dier blgelerden farkl olarak trkler ve saz sadece kltrel bir etkinlik olarak deil, dini trenlerde de kullanlr. Snnilerde neyin tasavvufu simgelemesi gibi, Alevilerde saz Alevilii

simgeleyen ve cem trenlerinde vazgeilmez olan bir alg aletidir. Bu sebeple, Aleviler saz eitimi ve retimine ayr nem verir. Alevi trklerinden toplumsal ahlakszlk ve elikilere verilen tepkiye rnekler; Burda dost bildiin anam srgan otu Elini tuttun mu bil ki elin yanyor eref ekmek bulamazken, erefsiz bulur. Gtrdke ciger anam iim yanyor Yanyor da gzel anam yrek kanyor (Kvrck Ali Isrgan Otu)

Ey garip gnll dertli yoldam, Neden belli deil baharn gn Var mdr sormazlar ekmein an, Zengin isen ya bey derler ya paa Fakir isen ya abdal derler ya cingan haa, O hakk tanmaz kul kandranlar nsanln kymetini ne anlar, nsanlk varlnan olur sanalar Garibim engin ol uyma cahile,eytann kazanc nafile hile Sana kulp takarlar zlme bile . Zenginisen ya bey derler ya paa, Fakir isen ya abdal derler ya cingan haa (Neet Erta Dertli Yoldam)

Bana dnek demi itin birisi, Am neymi sor hele hele Eli atlamam ay irisi, Gel bizim kylerde dur hele hele Bir yn kitab ym nne, Sinek konsa korkar tatl canna t bi yosmasn alm yanna, Pehlivanlk yapar gr hele hele Kylden yanadr toprak grmemi, Viskiden gayriye dudak srmemi

mr boyu sere bile vurmam, Ordu ykacakm ker hele hele Bu herifin n sonu ayandr, Anlayana benim szm beyandr Senden korkan hayvan olu hayvandr, Gel de Mahzuni'yi vur hele hele (Mahzuni erif Bana Dnek Demi)

Ben hoca deilim muska yazmadm, Ben hac deilim Arap gezmedim Kuvvetliyi sevip zayf ezmedim, Namussuza boyun bktm ise yuh Ne demek efendim bey ve amele, Fakir soymak yakr m kemale Rveti hak bilip her dakka hile, Yapp yapp kafa ektim ise yuh Bu kadar milletin hakkn alanlar, Onlar kandrp zevke dalanlar Diplomayla olmaz hakim olanlar, Susuzun bana ktm ise yuh Yuh yuh soyanlara, soyup kap doyanlara nsanlara kyanlara, yuh nefsine uyanlara yuh (Yuh yuh Mahzuni erif)

Alevi trklerinde, ayrca gurbet elde yaananlar, dalara zlem, ayrlk, sevgi gibi pek ok konu da ilenir. Elbette Alevi trklerinde en gze arpan, dini figr olan Ali, Hasan, Hseyin zerine sylenen trk ve deyilerdir. Cem trenlerinde bu ksm trkler sylenir ve cem bunlarla yaplr. Bu tr trklere rnek;

Gir dkkana Pazar eyle, Her irindir hezar eyle Aya gne nazar eyle, Ay Muhammet nur iinde Ali, Ali, Ali, Ali Ali, Ali Medet Ay Alidir gn Muhammet, Okunan seksen bin ayet Balklar deryaya hasret, arka dner gl iinde. ( Sabahat Akkiraz tevhid)

Nesimi'yim ikrarmdan belliyim, Gerek erenlerin kemter kuluyum Cennet bahesinin gonca glym, Mnkir mnafka hardan gelrem (Seyyid Nesimi) H, h, h, h Medet Ya Ali, H,h h, h Yeti Ya Ali, Enel Hak dedim de ekildim nara, Edeb erkan bize doru yol oldu, ki melek geldi sual sormaya, Yardmcmz ah Merdana dt.. (zlem zdil Alevi Trks) Bugn bize pir geldi, gllere teze geldi n sra kamberi Aliyel Mrteza geldi Eyvallah ahm eyvallah, Hak La ilahe illalah Eyvallah Pirim, eyvallah Ad gzeldir, gzel ah Ali bizim ahmz, Kabe kblegahmz Mehrataki Muhammed, O bizim Padiahmz (Arif Sa- Alevi Trks)

Bu gibi szleri olan deyiler ve trkler, zellikle cem trenlerinde sklkla sylenmektedir. Snniler benzeri szleri Muhammed Peygamber iin sylemektedirler. Snni ilahilerde de srekli Muhammed ismi vlr ve Ya Rasullullah, diyerek ona seslenilmekte ve efaat dilenmektedir. Buradaki szlerde de, Ya Ali, yardm et, Erenlerin Kuluyum gibi szler slamda kesinlikle yasaklanan ifade ve inanlardr. Kurana gre, yardm edebilecek olan yalnz Allahtr. Biz yalnz Allahn kuluyuz. Ahirette de herkes kazandnn karln grecektir. Peygamber ve Ali Kuran yaayan ve anlatanlardandr.

Ancak onlar da bizim gibi kullardr ve yaptklarnn karln alacaklardr. Allah ise kimseye hakszlk etmez. ki kii dnn ki, ikisi de ayn gnah ilemiler. Sonra, birisi Aliden veya Peygamberden bir torpille affediliyor. Dieri ise affedilmiyor. Burada bir hakszlk yok mudur? Dnyada rvet olaylarna, tandk olaylarna kzyoruz, peki ahrette byle bir ey olsa hakszlk olmaz m? Dnyada neden rvet olur? nk sra vardr ve grevlinin zaman kstldr, elindeki kontejanlar snrldr. Yani kaynaklar snrldr, bu sebeple dierlerine kalmaz. Bu durumda da, o grevliyi tanyan birinden torpil istenir. O grevli de kabul eder, nk hatr- gnl vardr. Eer o tandnn isteini, hakszlk yapamam diye reddetse, tandyla aras bozulur, arkadal bozulur, yarn ona bir ii debilir ve o kiiye yaptramaz. Bazen srf iyi grnmek iin hakszlk yapar. Yani, oradaki kiinin de ihtiyalar ve zaaflar vardr, ortada kstl imkanlar vardr. Allahn terazisinde ise, Allahn hi kimsenin honutluuna ihtiyac yoktur. Allahn zaaf yoktur. Hatta, en ciddi uyarlarn Peygamberler iin bile sylemitir. Eer Peygamberler Allaha ortak kosa, ya da Allahn mesajn gizleseler Allah onlarn amellerinin boa gideceini ve onlar ah damarndan keseceini sylyor. Yani, Allahn terazisi adalet terazisidir, hakszlk ve hatr gnl ileri yoktur. Kiiye kazand, urat vardr. Kimseyi tanmak, kimsenin adn anmak, insann gnahlarn silmez. Ancak kiinin hatasn grmesi, vazgemesi, Allahtan af dilemesi ve hatay tekrarlamamas nemlidir

D.12. ALEVLERDE K Alkoll iki, Alevilerde yaygn bir iki trdr. Alevilerin Anadolu Blgesinde younluk kazand dnlrse, zm balarnn olduu

blgelerde zmden rak yapm da yaygnlktadr. Bu sebeple, bata rak olmak zere alkoll iki bir gelenek haline gelmitir. Dnlerde alkol ikram, gelin ve damada daha fazla para taklmas anlamna gelmektedir. zel saylan gnler ve gecelerde alkol sklkla tketilir. Sosyal hayatta da, genler arasnda bira yaygndr. Cem trenlerine alkoll gelinmesi ho karlanmaz ve alkoll bir ekilde insanlara zarar vermek de, toplumdan dlanmaya sebep olabilir. Ancak, yine de n alnamaz. Dedeler ve babalar alkol kullanmak konusunda ciddi uyarlarda bulunmamaktadrlar ve ikinin gnah olduunu ounlukla sylememektedirler. En fazla, insanlara zarar vermeyin demektedirler, nk aksi takdirde Alevileri karlarna alm olacaklardr. Kuranda Gnah olan ey Hamr kelimesiyle ifade edilir(5/90). Hamr, insan uyuturan, ban, akln, iradesini engelleyen her tr madde iin kullanlabilir. Bu anlamda, arap, rak, bira bunun iinde olduu kadar bunlar gibi iilme olmayan uyuturucu maddelerin (extacy, eroin, kokain) hepsi de bu kapsama girer. nsan sarho eden bu maddelerin az da ou da yasaklanmtr. nk, hibir ey bir anda balamaz. Kimse bir seferde 1 ie iki imez. Bir dubleyle balar, bir ieye kadar gider. Ayrca, az da ou da, insann bilincini etkiler.

Kuranda iki ile ilgili ayetlere bakarsak;

zm aalarndan iilecek eylerin bizim iin nimet olduu hatrlatlyor. Bu anlamda ayette bahsedilen, sirke ve zm suyu bizim aalardan saladmz nimetler arasndadr. Hurma ve zm aalarnn meyvalarndan da hem iki-merubat, hem de gzel gdalar edinirsiniz. phesiz ki bunda akln kullanan kimseler iin byk bir ibret vardr. ( 16 nahl 67)

Ayette iki ve kumarda zararlarn yannda baz yararlar da olduu sylenir. Kumar iin, insann haksz yere kazand ve aslnda kendisine zarar veren az bir karlktan bahsedilmektedir. Alkoln baz yararlar da aktr. rnein, ameliyatlarda anestezi iin uyuturucu kullanlmaktadr. Baz yaralarn temizlenmesi iin, alkol en etkili temizleyici maddelerdendir. Bu gibi yararlarn yannda, bunlarn insana ve topluma verdii zarar kat be kat fazladr. Sana ikiyi ve kumar sorarlar. De ki: Onlarda hem byk ktlk, hem de insanlar iin (baz zahir) yararlar vardr. Ama zararlar yararlarndan byktr. Yine sana Allah yolunda ne harcayacaklarn soruyorlar. De ki: htiyatan arta kalan. Allah, size yetleri byle aklyor ki dnesiniz. (2 bakara 219)

Allah, namaz klarken ibadet ederken, bilinli bireyler istemektedir. Byle bir durumda kiinin namazn kabul etmemektedir. Ey iman edenler! Sarho iken ne sylediinizi bilinceye kadar, namaza yaklamayn. (4 nisa 43)

Son olarak ise, ikinin insanlar aras ilikilere, bireye ve topluma ne kadar zarar verdii aklanmtr. Bunun bir eytan ii olduu da sert bir biimde dile getirilmitir. Ey iman edenler! (Akl rten) iki (ve benzeri eyler), kumar, dikili talar ve fal oklar ancak, eytan ii birer pisliktir. Onlardan kann ki kurtulua eresiniz. eytan, iki ve kumarla, ancak aranza dmanlk ve kin sokmak; sizi Allah anmaktan ve namazdan alkoymak ister. Artk vazgeiyorsunuz deil mi? (5 maide 90- 91)

nsan normal bilinciyle yapmayaca eyleri, sarhoken yapabilmektedir. Evli ve iki ocuklu bir babann, alkllyken bir kadn taciz etmesi haberi de buna rnektir. nsan, sarhoken yalnzca kendi hevasnn ve hayvani drtleriyle hareket eder. nk doru yapma kaygs, toplum korkusu ve Allah korkusu kaybolur. Kii iradesini kaybeder. Pek ok trafik kazas, alkoll srcler nedeniyle yaanmaktadr. nsanlar arasnda pek ok kavga, yaralama ve ldrme olay da alkol sebebiyle olmaktadr. Zaten pek ok kii ikinin zararlarnda hemfikirdir. Ancak, az iersek bir ey olmaz mantyla balayan bu durum her gn onlarca kiinin zarar grmesine sebep olmaktadr. Kim, ben baml olacam diye ikiye balar ki? nsanlar sebepten iki ierler: Tadn sevdikleri iin: Ancak, ikilerin pek ounun tadnn gzel olmadn herkes bilir. Alk olmayanlar itiklerinde ok zorlanmaktadrlar. Ancak, bir meyvesuyunu itiklerinde pek ok kii zorlanmamaktadr. Seviyorsa ier, sevmiyorsa imez. Tad bu kadar

gzel yiyecek ve iecekler varken srarla zarar vereni semek sosyal ve bireysel sorunlarn da gstergesidir. Hava olsun diye: ki imek, bir g ve zenginlik gstergesidir. Genler arasnda, mezlikten kurtulmadr, erkekler iin erkekliklerini gsterme eklidir. te bu yanl sosyal empozelerden dolay insanlar iyi ve gzel eylerle ilikilendirdikleri ikiyi bir hava atma, sosyal ortamca kabul edilme ve gcn gsterme olarak grmekte ve imektedirler. Sorunlardan kurtulmak iin: Alkol ien kii, havalarda uuyor gibi olur denir. Birka saat bu ekilde devam ettii dnlr ve hibir eye zarar vermedii dnlrse bile, ikiden sonra insan hemen szar. Uyandnda ise, saatlerce devam eden ba ars devam eder. Hi imese, alkoln etkileri bu ekilde devam etmeyecektir. Sorunlardan kurtulmular mdr? Hayr, aynen ylece durmaktadr. Bulaklar ykamadan, orada olduklarn unuttuumuzda, kendi kendilerine ykanrlar m? Hatta, daha sonra hatrladmzda, biriktiklerinden dolay daha da zor bir durumda kalrz. te, insan yaad sorunlarla ilgili, sorumluluu zerine alp, ben ne yapabilirim diye alp uramadka sorunlar dzelmeyecektir. zerini rtmek, daha da byk sorunlara yol aacaktr. Ailesiyle, sevgilisiyle, arkadayla kavga eden kii, iki iince dzeleceini sanmaktadr. Oysa, elinden geldiince zm retse, fedakarlkta bulunsa ve uzman destei alsa, hem daha az mesai harcayacak hem daha huzurlu olacaktr. Allah da bunu sylemektedir. Yoksa, haa insanlar bir nimetten mahrum etmek

istediinden deildir. dmandr.

Allah insanlarn dostudur, eytan ise

Ey iman edenler! (Akl rten) iki (ve benzeri eyler), kumar, dikili talar ve fal oklar ancak, eytan ii birer pisliktir. Onlardan kann ki kurtulua eresiniz. eytan, iki ve kumarla, ancak aranza dmanlk ve kin sokmak; sizi Allah anmaktan ve namazdan alkoymak ister. Artk vazgeiyorsunuz deil mi? (5 maide 90- 91)

D.13. AURE TATLISI

Bu konuyu en kapsaml ve net anlatan slam Ansiklopedisinden baz yerleri alntladm. Hicri Takvime gre, Muharrem aynn onuncu gnne "aura" denilir.18 Aura ar, air kelimeleriyle ortak kkten gelir gelir ve Onsaysyla ilgilidir.19 Ayn onuncu gn olduu iin bu isim verilmitir. Bu gnde piirilen tatlya da aure, tutulan oruca aure orucu denir. Aure gn orucunun dayana hakknda iki gr vardr. Birincisine gre aure, Firavun'un zulmnden kurtulan srailoullarnn, bu kurtulu gn ansna tuttuklar oru gndr. Dierine gre Nuh'tan beri btn Sam dinlerde bulunan, brahim soyundan gelen Kurey Araplarnca da brahim'den kalma bir oru gn olarak bilinen bir gndr. Yani, birinci gre gre, bu gnn orucu Yahudilerden

18 19

Diyanet lmihali, C.1 Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Aure maddesi

renilmitir. kinci gre gre, Kuranda Ramazan aynda oru farz klnana kadar, Mekkede islam ncesi de bilinen oru tutulmutur.20 ki rivayette de, oru geleneinin eskilere dayandn grmekteyiz. Kuranda da dier kavimlere de farz klnan oru ibadetinin Mslmanlara da farz olduu belirtilmitir. (2 bakara 183) Aurenin dayanayla ilgili bu iki yorum dnda baz tarih, hadis ve fkh kitaplarnda yer alan haberler vardr. Bu gn Hz. dem'in tvbesinin kabul edildii, Hz. Yunus'un baln karnndan karld, Hz. Musa ve sa'nn doduu, Hz. Sleyman'a mlkn verildii, Hz. Davud'un tvbesinin kabul edildii, Hz. Peygamberin gemi ve gelecek btn gnahlarnn affedildii ve Mekke'den Medineye hicret ettii gn olarak anlatrlar (Diyarbekri, , 360). Ne var ki bunlar ilmen dorulama imkn olmad gibi bir ksmnn yanll da ortadadr. Mesel Hz. Peygamber'in Medine'ye hicreti 10 Muharrem'de deil 12 Rebilevvel aynda gereklemitir. Bunun dndaki rivayetlerin ise srailiyat'a dayand kabul edilmektedir.21 Aurede oru tutmay tavsiye eden sahih hadislerin bulunmasna karlk o gn ykanmak, gzlere srme ekmek, sslenmek, kna yakmak, bayramlamak, hububat karm a (aure) piirmek, sadaka vermek, mescidleri ziyaret etmek, kurban kesmek gibi fiiller hakknda sahih bir rivayete rastlanmamtr Aurenin slam tarihinde siyasi bir yn de vardr. Hz. Hseyin'in 10 Muharrem 61 (1 Ekim 680)'de Kerbela'da ehit edilmesinden sonra iiler iin bu tarih nem kazanm ve Hz. Hseyin'in cn alma ahdinin tazelendii bir matem gn olmutur. iilerin her yl
20 21

Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Aure maddesi Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Aure maddesi

kendilerine ikence yaparak tutmaya baladklar matem orucu, iiFatmi devletinin himayesinde trenlerle icra edilmi, bu trenler ran'da gelenek halini almtr. Dinde yasak olan bu tr matem, i inancnn canl tutulmasnda ve mezhep btnlnn salanmasnda etken olmutur Aureyi ia'nn yas gn iln etmesine karlk Emeviler (Muaviye ve gerisinden gelenler) Kerbela faciasn unutturmak iin bir vesile sayarak o gn deta bir bayram kabul etmilerdi. Hatta Fatm Devleti'nin yklmasndan sonra enlikler dzenlenmi, tatl yiyecekler piirilmi ve bu konudaki bid'atlarn hakl gsterilmesi maksadyla eitli hadisler uydurulmutur. 22 Mslman Trklerin geleneinde nemli bir yer tutan aure, Muharrem'in onuncu gn balamak zere daha sonraki gnlerde de piirilip datlan tatlnn (aure) ad olmutur.23 Aure, birlikte yenilir veya evlere datlr. Aure orbasnda et bulunmaz. Aleviler; Kerbelada mam Hseyinin olu Zeynel Abidinin sa kurtulduu iin mutludurlar, bu nedenle orba tatl olur iddialar sz konusudur. 24 Aure tatlsnn iine; pirin, buday, fasulye, ceviz, fndk, pilav fst, eker, nohut, limon, ku zm gibi baklagiller ve tahllar katlmaktadr. 25

22 23

Sleyman Ate-Vatan Gazetesi-10/9/2003 A.g.e. 24 Alevi Bektai Kltr Dernei, http://www.abkyol.nl/alevilik/muharremorucuveasure/index.html 25 http://www.oktayustayemektarifleri.com/asure-tarifi/

Aure Tatls

Aure a, Osmanllar dneminde sarayda da piirilir ve halka datlrd. Anadolu'da zengin aileler ve esnaf rgtleri tarafndan piirilen aure sebilciler, duglar (dua okuyanlar) ve halkn katld trenlerle datlrd. Gnmzde de aure orucu tutmak ve aure tatls piirmek btn canllyla srmektedir.26 Aure gn ve orucu hakknda tarihi kaynaklarda ve dini kaynaklarda bir tutarllk bulunmamaktadr. Tarih ve kltrler ierisinde uygulanrken, deiik anlamlar ve uygulamalar da deiken olarak eklenmitir. Kuran asndan bakldnda, Muharrem aynda veya dier bir ayda aure yaplmasnn da, o gnde oru tutulmasnn da bir mahzuru yoktur. Kurandaki slama gre, gelenekler, Allahn sylemedii ceza ve dl katlmad srece devam ettirilebilir, toplumsal ve kltrel bir kaynama sebebi olabilir. Komularla paylama, bu sebeple bir ortak kltr oluturma gibi zellikleriyle ve
26

Sleyman Ate-Vatan Gazetesi-10/9/2003

besin deer asndan yksek bir yemei yemek asndan gzel bir uygulamadr Snni, Alevi demeden, aure yapmak dini bir arka planda anlalmamaktadr. Gemiteki rivayetlerden ziyade, lkemizde bir gelenek olarak piirilip, paylalmaktadr.
E. KAYNAKA

1. Fuat Bozkurt, Alevilik ve Trk Kltr 2. Mustafa Cemil Kl, Ykselen Alevilik 3. Buhr, Sahih, vesy, 23 4. Mslim, Sahih, man. 5. Mustafa ztrk, Aleviliin Kuran Tasavvuru, Do. Dr. ukurova niversitesi lahiyat Fakltesi Tefsir Anabilim Dalndan, Dem Dergi, Yl 2, say 6 6. Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebi Sfyan, rfan Aycan, Ankara Okulu Yaynlar, Ankara, 2001 7. Sleyman Ate-Vatan Gazetesi-10/9/2003 8. Diyanet slam Ansiklopedisi 9. Asl Bykokutan, Mula Yresi Alevi Trkmenlerinin Halk Edebiyat ve Folklr rneri zerine Bir Aratrma, Yksek Lisans Tezi, Balkesir 2005 10. Kazm Balaban, Ehli Beytten Dersime 11. el-Menarl-mnif, bn Kayyum el- Cevziyye 12. amanizm, Abdulkadir nan, Tarihte ve Bugn amanizm, TTK yy. Ank. 1986

Yararlanlan Linkler 1- http://www.alevi.dk/ALEVILIK/Alevilik.htm 2- http://www.hacibektas.com/index.php?id=hacibektavel

3- http://www.istekuran.net/tebyin.html
4- http://www.istekuran.com/index.php?page=8c3bb2e15d9fc663f0e 0522ef168dc9a&id=10

5- http://ihsaneliacik.blogspot.com/2009/03/bir-din-hayattannasil-cekilir.html 6- http://www.abkyol.nl/alevilik/muharremorucuveasure/index .html 7- http://www.chronicledergisi.com/kilisede-namaz-kilanhristiyanlar/ 8- http://www.vatan.tc/namaz-kilan-hristiyanlarin-resimleri/ 9- http://dogrulus.com/yazi/1753/MAN-VE-ISLAM/PROF-DRMEHMET-CELIKIN-HRISTIYANLIK-TARIHINE-DAIRKONFERANSI.html 10- http://www.oktayustayemektarifleri.com/asure-tarifi/

letiim: Kuranvealevilik@hotmail.com