MMAR

SNAN

Turgut Cansever

ALBARAKA TRK

MMAR

SNAN

Turgut Cansever

ALBARAKA TRK YAYINLARI: 24

KLTR KTAPLARI: 2

Fotoraf ve Tasarm
Emine n & Mehmet n
Redaksiyon
Mustafa Armaan
Editr
brahim Usul
Teknik Danflman
Nurettin zlk
Mizanpaj
Zbeyir ifi
Bask
Esen Ofset
Cilt
Tu Mcellit

1. Bask, stanbul Aralk 2005

ISBN 975-00582-0-8
Tm yayn haklar ALBARAKA TRKe aittir.
Tantm amacyla yaplacak ksa alntlar dflnda yayncnn yazl izni olmakszn hibir yolla oaltlamaz.
ADRES:
ALBARAKA TRK ZEL FNANS KURUMU A.fi.
Bykdere Caddesi No:78 34394 Mecidiyeky / STANBUL
Tel: (90.212) 274 99 00 Faks: (90.212) 272 44 70 - (90.212) 354 23 26
albarakaturk.com.tr e-mail: albarakaturk@albarakaturk.com.tr SWIFT: BTFHTRIS

MMAR

SNAN

Turgut Cansever

ALBARAKA TRK

TURGUT CANSEVER

Tp doktoru merhum Hasan Ferit Cansever'in ilk ocuu olarak 1920 senesinde Antalya'da dnyaya geldi. stanbul Devlet Gzel Sanatlar Akademisi Mimarlk Blm'n bitirdi.
stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi'nde, 1949da Osmanl ve Seluklu Mimarisinde Stun Bafllklar adl teziyle sanat tarihi doktorasn
tamamlad. 1960da Modern Mimarnin Sorunlar bafllkl tezi ile doent nvann ald.
1980de iki eseri ile, 1992de bir eseri ile kez Aa Han Mimarlk dl kazand.
1983te Mekke niversitesinde eitim programnn hazrlanmasnda danflman olarak alflt, ayn yl Aa Han Mimarlk dl iin byk jri
yesi seildi.
1980 ylndan bu yana kendi mimarlk brosunda mesleki alflmalarn
srdrmektedir.
Dier Eserleri:
Osmanl ve Seluklu Mimarisinde Stun Bafllklar, Doktora Tezi, 1949
Modern Mimarinin Sorunlar, Doentlik Tezi, 1960
Dflnceler ve Mimar, Trk Tarih Kurumu Basmevi, 1981
fiehir ve Mimar, Aa Yaynclk, 1992
Ev ve fiehir, nsan Yaynlar, 1994
Kubbeyi Yere Koymamak, z Yaynclk, 1997
stanbulu Anlamak, z Yaynclk, 1998
Ayrca birok yabanc ve yerli mimarlk dergisinde makaleleri yaynland.

SUNUfi

u sunuflu okumadan nce, bidev eserleri barndran bu

kitabn kymetli metnine kendinizi kaptrmadan sayfalarn-

da flyle bir dolaflmanz, iki kapak arasna itina ile yerlefltirilmifl

fotoraf karelerinin iine dalarak bir gezinti yapmanz istirham
ederim.
Goethe, pratik bir sanat veya estetik bir teknik olarak mimarl,
dondurulmufl mzie benzetir. Yukardaki tavsiyeme uydu iseniz,
eminim flimdi bu satrlar bu kitabn sayfalarna serpifltirilmifl sessiz mziin brakt haz ile okuyorsunuzdur. Zira sz konusu bu
mziin bestecisi, Trk-slm mimar sanatnda kendine has slubuyla eflsiz bir konuma yerleflmifl olan Mimar Sinandr.
Mimarinin, devlerin alfabesi olduu sylenir. Yafladmz mekn
mimar unsurlarla ifade eden tafl ile ifllenmifl bu edebiyat eserlerinde fliirin sembolik anlatm ifllenir. Hi flphesiz ki, Mimar Sinan
sadece Osmanl Trk tarihinin deil, tm dnya medeniyetinin
gelmifl gemifl en nemli tafl yazarlarndan biridir.
Tafla ifllenmifl anlam, taflta dondurulmufl mzik, frnlanarak tafllaflmfl lale baheleri, statik ilmi ile ifade edilen mimarnin; baskn ve
esasnda mimarn sembolik anlatmn yzyllarn tesine taflyan

eleri gibi gzkse de, bir taraftan da mimar, insan bu meknla-

r kulland mddete yeniden yaflanan, yeniden yorumlanan ve

yeniden hissedilen bir dinamizmi de bnyesinde taflr.
Bilge mimar Turgut Cansever'in yorumu, anlatm ve gzyle muazzam bir hareketlilik ve anlam bulan bu Mimar Sinan "antolojisini, Albaraka Trk olarak sizlere sunmaktan byk bir zevk duyuyoruz. Kltr ve medeniyetimizin bu nemli havzasn, Cansever hocann rehberliinde gezinerek Mimar Sinan'n eserlerindeki
detay ile flmln tadna hakkyla varacaksnz.
Albaraka Trk, tarih ve yaflayan kltrmzn zenginliklerini bugnlere taflmann, bu topraklar zerinde yaflayan her kurum ve kiflinin iinde yaflad topluma karfl bir borcu olduu bilinci ile bafllatmfl olduu kltr yaynlarna bu alflma sayesinde mtevazi bir
katk daha yapmaktadr.
Bu deerli alflmann gerekleflmesinde emei geen herkese tebrik ve teflekkrlerimi sunar, Kurumumuzun bundan sonra da kltrmze katky amalayan alflmalara destek salamaya devam
etme arzusunda bulunduunu ifade etmek isterim.
Sayglarmla,

Dr. Adnan BYKDENZ

Genel Mdr

TEfiEKKR

lkemizin ve slm aleminin olduu kadar btn insanln

byk flahsiyeti Mimar Sinann vcuda getirdii mimarlk

sanat flaheserlerini, tarih sre iindeki kaynaklarna iflaret ederek tantmay amalayan bu kitabn vcud bulmas srecinde, metnin oluflturulmasndaki katklar, fotoraflarnn ekimi ve kitabn
tasarm iin ocuklarm mimar Emine n ve mimar Mehmet
ne flkranlarm bildirmeyi ilk grev sayyorum.
Metni dil ve ifade alarndan gzden geiren dostum, kymetli yazar Mustafa Armaana, kitab yaynlayarak okuyucu ile buluflmasna imkan salayan Albaraka Trk yetkililerine ve brahim Usul
beyefendiye, izimleri yapan gen mimar Emre flleke, tasarmn
bilgisayar srecini maharetle tamamlayan Zbeyir ifiye ve yardmcmz Murat Topa teflekkr ediyorum.

Turgut CANSEVER
Kasm 2005

NDEKLER

I.

Girifl

II.

slm Mimarisi zerine Dflnceler

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................................

III. slm Mimarlk Eserlerine Genel Bakfl

........................................................................................................................................................................................................................................

IV.

Mimar Sinann Dayand Osmanl Mimarlk Birikimi

V.

Mimar Sinann a

VI.

lk Eserleri

............................................................................................................................................................

11
17
57
69

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

103

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

111

VI.I. Haseki Hrrem Sultan Klliyesi

..........................................................................................................................................................................................................................................

VI.II. Barbaros Hayrettin Pafla Trbesi

....................................................................................................................................................................................................................................

117

..................................................................................................................................................................................................................

121

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

135

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

165

VI.III. skdar Mihrimah Sultan Klliyesi

VII. fiehzade Mehmed Klliyesi
VIII. Sleymaniye Klliyesi

113

IX. fiehzade ve Sleymaniyeden Selimiyeye

............................................................................................................................................................................................................................

IX.I. Edirnekap Mihrimah Sultan Klliyesi

..............................................................................................................................................................................................................

221
225

IX.II. Lleburgaz Sokullu Mehmet Pafla Klliyesi, Hadim brahim Pafla Camii ve
Sinan Pafla Camii

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................

241

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................

245

IX.III. Haseki Hrrem Sultan Hamam

IX.IV. Rstem Pafla Camii

233

IX.V. Zal Mahmud Pafla Klliyesi

............................................................................................................................................................................................................................................................

IX.VI. Byk ekmece Kprs, Sokullu Mehmet Pafla Mescidi ve Kervansaray

IX.VII. Malova Su Kemeri

257

..................................

267

......................................................................................................................................................................................................................................................................................

273

X.

Edirne Selimiye Camii

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................

341

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

349

XI. Mimar Sinann Son Dnem Eserleri

XI.I. Ayasofya Minareleri

XI.II. Kadrga Sokullu Mehmet Pafla Camii

..............................................................................................................................................................................................................

XI.III. Azapkap Sokullu Mehmet Pafla Camii

XI.IV. Piyale Pafla Camii

279

351

....................................................................................................................................................................................................

365

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

371

XI.V. Kl Ali Pafla Camii

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

XI.VI. skdar fiemsi Pafla Klliyesi

381

................................................................................................................................................................................................................................................

389

............................................................................................................................................................................................................................................................

397

Notlar

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

403

Szlk

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

406

ndeks

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

408

XII. Mimar Sinann Mimarlk Miras

Kaynaka

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

415

I.
GRfi

smanl Devletinin gcnn doruu-

sinde, onun hakknda yazlanlarn ounda ol-

na vard Kanuni Sultan Sleyman

duu gibi, eserlerin tarif ve tasvirleri, teknolojik

dneminden (1520-1566) bafllayarak Sultan

meseleleri ile yetinmek veya mimarlk faaliyeti

II. Selimin (1566-1574) ve Sultan III. Mu-

erevesindeki sosyal iliflkilerini ele almak yeri-

radn (1574-1595) saltanatlar srasnda, s-

ne, dorudan eserlerinin tafld sanat kalitesiy-

tanbul baflta olmak zere farkl yerlerde devle-

le temas kurmaya zen gsterdik.(1) Mimar Si-

tin gcn simgeleyen eserler verme imknn

nan teknolojik baflarlarn peflinden koflan bir

elde eden Mimar Sinan, yaplarn birer sanat

kiflilik olarak grmek ve onu kendine has Os-

flaheseri seviyesine ykseltmiflti. Bu metinde,

manl kltr ortamndan soyutlayarak, Rne-

Mimar Sinann mimarlk alanndaki baflars-

sansn belirledii ama ve zmlemelere ulafl-

nn temellerini oluflturan mekn ve hareket te-

ma abas iindeki bir sanat olarak alglamak

lakkisinin eserlerine yansmas, yaplar olufltu-

hatasndan da uzak durmaya alfltk.

ran unsurlarn mekn iinde yer alfl biimleri,

nsanlk tarihinde nemli bir yere sahip ol-

biimlerin ifadeleri, yaplar ile hayat arasnda

masna ramen yeterince kavranamayan Os-

kurulan iliflkileri, zetle, mimar vastasyla

manl kltr birikiminin en zel rnlerini ve-

oluflturulan gzellik duygusunun trleri araflt-

ren Mimar Sinann, snrl amalara ynelik bir

rlmaktadr.

tavr iinde olmad, mimarisinin gsterdii

abamz, Mimar Sinann eserlerini, ait ol-

farkllklardan aka anlafllmaktadr. Bu farkl-

duklar aa ve topluma iliflkin asl zellikleriy-

lklar, Sinann mensubu bulunduu slmiyetin

le kavramaya yneliktir. Mimar Sinann mima-

biimlendirdii derun sezifller, bilgi ve tecrbe-

risinin zne ulaflmann ve ortaya koymufl ol-

lerin birleflimi olarak nyarglardan arnmfl bir

duu eserlerden gnmze aktarlabilecek hu-

srecin sonucunda tasarmlarna yansmfltr.

suslar tespit etmenin zorluunun bilinci ieri-

Sz konusu yansmann btnlk, tutarllk ve

13

MMAR SNAN

sreklilik taflyan esaslarn aklamak, alflma-

vechelerini alglad, her yeni admda bir nce-

mzn amalarndan biridir.

ki hatrlanarak zamann btnl iinde kav-

Her sanatkrn flahs tecrbeleri, baflkalar-

ranabilecek bir yapdadr. Bu sebeple slm mi-

na ait olanlar da kapsar. Bu bakmdan, Sinann

marisi, zellikle Osmanl mimarisi, tek bir nok-

eserlerinin anlafllabilmesi iin onun sanat haya-

tadan baklarak anlafllamaz; eser, kendisine y-

tnn eflitli aflamalarnda oluflturduu farkl -

nelik bakfl noktasna ve tarzna gre srekli

zmlemeleri hem birbirleriyle, hem de gemifle

farkl vasflar kazanr. Mimar Sinann eserleri-

ait eserlerle karfllafltrmal olarak inceledik.

ne tasarmcsnn gzyle farkl noktalardan ba-

Mimarlk eseri, sanatnn varlk ve kina-

karak, sregiden tarih ve kltrel, dolaysyla

tn yapsna ait gereklikleri sezifl ve tasavvur

da mimar geliflmenin ierisinden, bizzat yafla-

ediflinin yansmas orannda ycelik kazanr.

mfl olduu zaman kesitinin onun kararlarn

Modern semantiin yaklaflmna gre, gerek

nasl flekillendirdiini aklayarak eserin insan

sanat ve mimarlk eseri, bir mesaj btnl-

ycelten vechesine ulaflmay denedik.

dr. Teblii sunmak ve o noktada durmak flek-

Mimar Sinann yaplarnda ak btnlk-

lindeki slm kurala uyan slm kltrlerinde

ler oluflturan tektoniklerin* tezyinlii, evre ile

mimarlk eserleri, flpheli olandan arnmfl bir

iliflkileri, hiyerarflik dzeni, yapnn madd ve

tavr iinde, ortaya koyduklar mesajlar en azla

madde-dfl (immateriel) unsurlarnn dalm,

yetinen suskunluklaryla yceltirler. Mimar Si-

yapy yaflanlr klan fonksiyonel dzenle yap-

nann eserleri de slm-Osmanl sanat ve mi-

nn biimi arasndaki iliflkilerin oluflturduu fli-

marlk tarihinin bu kklerine dayal bir tavr

irsellik, snrl bir metinde btnyle aklana-

iindeki biim btnlkleridir. slmiyet her an

mayacak kadar kapsaml ve karmaflk meseleler

yeniden oluflan bir varlk ve kinat tasavvuruna

ihtiva etmektedir.

sahip olduundan, slm mimarlk sanat, hare-

Bu metin, Mimar Sinann tarih grfl, ese-

ket halindeki insann her farkl noktada yeni

rini vcuda getirdii srada sahip olduu gelecek

14

II.
SLM MMARS ZERNE
DfiNCELER

imar Sinann, Osmanl kltr ie-

Sultan I. Ahmet adna infla edilen Sultanahmet

risinde 16. asrda vcuda getirdii

Camii bu kapsamda zikredilmesi gereken bir

mimarlk eserlerinin tafld evrensel mesaj, da-

eserdir.

ha sonraki nesiller tarafndan nasl alglanmfl ve

fiehzade Camiinde olduu gibi, merkez

etkisi ne olmufltur? sorusuna cevap vermek, Si-

kubbeyi drt yarm kubbeyle destekleyen Se-

nann tasarm hayatnn etkinliinin boyutlarn

defkr Mehmet Aa da, Sultanahmet Camii r-

ortaya koymak asndan zaruridir.

tl meknnn, yarmadann son odak noktas

Sinann sivil mimarlk mirasnn neredey-

olarak belirmesini salamfltr. Sultanahmet Ca-

se tamamna yakn, din yaplarnn da nemli

mii, son cemaat yeri, cami ve minarelerinin d-

bir ksm, takib eden Osmanl nesilleri tarafn-

zenleriyle de, Sleymaniye ve Selimiyedeki

dan tahrip edilmifltir. Mesela Sokullu Mehmet

mimar zmlemelerin yeni bir yorumudur.

Pafla ve Rstem Paflaya ait ynetim merkezleri

Sedefkrlk eitimi almfl Mehmet Aann

olan muhteflem saraylar 17. asrn ilk yllarnda

mimarisi, genliinde marangozluk ve birbiri-

Sultanahmet Camiine yer amak, Kanuni Sul-

ne taklarak vcuda getirilen ahflap btnlkler

tan Sleymann skdar Saray ise 19. asrn

oluflturma sanatn rendiini nemle zikre-

bafllarnda III. Selim tarafndan yerine askeri

den Sinann mimarisinden farkllaflr. Sulta-

kflla yaptrmak amacyla yklmfltr.

nahmet Camiinin mimarisinde belirleyici olan

Ancak, 17. asr bafllarnda, Sinann vefa-

husus, uyum ve hengin ifadesidir. Bu yaklaflm

tndan 10-15 yl kadar sonra, yine onun imza-

Sinan mektebinin dier yelerinin muhalefeti

sn taflyan Haseki Hrrem Sultan Hama-

ile karfllaflmfltr. Geiflleri gerilimli ifadelerin-

mnn Gneyinde, Sokullu Mehmet Pafla ve

den arndrp yumuflatarak salayan pandantif-

Rstem Pafla saraylarnn yerine gen yardmc-

ler Sultanahmette hakim unsurlardr. Sinann

s ve talebesi Sedefkr Mehmet Aa tarafndan

mimarisinde ise bu sathlar mukarnaslarla rt399

MMAR SNAN

ldr. Bu yaklaflm kubbenin altndaki alann

Le Corbusier de 20. yzylda ayn zme ulafl-

bir geometrik dzen ve onun uzantlar ile olufl-

mfltr. Bu gerek, Sinann 16. asrda ortaya

masn ve kubbenin tam yuvarlak halinin afla-

koyduu evrensel amalarn amzda da pay-

lara sarkmadan yukarda kendi baflna, bamsz

laflldn gstermektedir.

flahsiyetini koruyarak yer almasn salar.

Srekli kprdanan, skflk, hareketli beze-

Sedefkr Mehmet Aann Edirne Ayfle Ka-

meler ve kalem iflleri, 16. ve 17. asr Osmanl

dn Kervansaray, Sinann Byk ekmece So-

kubbelerinin oyuk ve madde dfl (immateriel)

kullu Mehmet Pafla Kervansaraynda uygulad-

sathlarn bir kez daha madde dflla eker-

ndan daha yksek, ince ve uzun pencereleriy-

ken, saysz kk hareketle, kubbe ana biimi-

le farkl bir mimar duyarlln, zarafet ve geri-

ni -mahiyetine aykr dflmeden- hareket ve

limin ifadesidir; ancak Sleymaniye ve Selimi-

oluflumun bir alan haline dnfltren kltr,

yenin byk kemer boflluklarndaki dolgu du-

Mark Rotkonun resminin metafizik kkleriy-

varlarnda yer alan ince uzun pencereleriyle ilifl-

le ve 1925-1970 aras modern mimaride Mies

ki kurmak suretiyle Sinann ruhunu yaflatr.

Van der Rohenin yaplarnn ve postmodern

Zal Mahmud Pafla Camiinde dfl duvarn

mimarinin sonsuzluk iindeki tektoniklerin

merkez kubbeyi taflyan mihrap duvar, iki

kmlatif btnlkleri ile ksm de olsa temas

ayak ve byk kemerden btnyle bamsz

halindedir.

olarak tasarlanmas, bunun gibi, Azapkap So-

Eminn Yeni Camii (1597-1663) ile III.

kullu Mehmet Pafla Camiinde dfl duvarn mi-

Sultan Ahmetin annesi adna yaptrd sk-

marinin i taflyc sisteminden ayrlmas, konst-

dar Yeni Valide Camii (1710), Sinann, varl

rksiyonun unsurlarnn ferdiyetlerini son sn-

srekli oluflum halinde telakki eden, yeni yer ve

rna kadar gelifltirmek anlamna gelmektedir ve

flartlar iinde yeni meseleleri zmleyen bir

bu, Sinann nemli zmlemelerinden biridir.

mimar oluflturma iradesiyle iliflkili son Osman-

Dfl duvar ile taflyc sistemi birbirinden ayran

l eserleri olarak zikredilebilir.

400

MMAR SNAN

Osmanl kltr ortam ierisinde 1880ler-

mimarisine ait baz biim elemanlarn kullana-

de bafllayan ve Cumhuriyetten sonra da bir sre

rak, neo-klasik bir mimar yaratma giriflimi, bu

devam eden mill mimarlk hareketinin nemli

mimarinin snrl ve eksik bir yorumu olmakla

temsilcilerinden Mimar Kemalettin Beyin Sinan

beraber Sinandan son ciddi etkilenme olmufltur.

401

NOTLAR
(1) Varln madd ve manev iki ayr ksmdan olufltuuna dair yanlfl kanaati aflan yeni varlk felsefesi,
varln madd, biyolojik, ruh, fikr (manev) olmak
zere drt asl tabakadan olufltuunu savunur. Madd varlk tabakasnn fizik ve kimya yasalar ile, organik varlk tabakasnn madd varlk tabakas yasalarna ilave olan yeni yasalarla, ruh varlk tabakasnn canllarn korku, sevin gibi insiyaklarnn belirledii ruh halleriyle, fikr varlk tabakasnn ise insann fikr-manev alemiyle oluflur. nsann fikr varlk
tabakasna ait tercihleri ruh alemini terbiye yolu ile
flekillenir; biyolojik ve madd varlk alan ile iliflkide
fikr alemin gerektirdii flekilde, alt varlk tabakalarna ait tercihleri gereklefltirir; buna karfllk alt tabakalar da st tabakalar taflyan bir mahiyettedir.
Bu hususlar slm ontoloji ve yeni varlk felsefesi tarafndan gndeme getirilmifltir.

rarlandn belirten ve okuyucular srekli olarak

rzgarlarn deiflimi, gndzn geceye dnflm,
bulut ve yldzlarla dolu gkyz ile sonsuz fezada
yzmekte olan gezegenleri gzlemeye aran
Kurnn ruhuna tamamyla ters dflen bir olgu deil midir? fleklinde aklanmaktadr.
(4) slm insana varlk iinde ok zel bir yer tanr. Arzm ve semam beni sdramad, lakin ben bir
mmin kulumun kalbine sdm mealindeki Hads
insann zel konumuna iflaret eder. Biz gklere yeryzne ve dalara emaneti kabul etmelerini syledik; onlar bunu stlenmekten korktular, emaneti (bu
yk) kabul etmediler; insan bu emaneti yklendi.
(33/72) Ayet-i Kerimesine dayanarak M. kbal, Btn kusurlarna ramen insan, doadan stndr,
nk byk bir grev ve emaneti yklenmifltir. kansna varr. nsann dnyada Allahn halifesi mertebesine ykselmifl ekmel-i mahlukat sfatna erifltiini
gsteren temel slm kaynaklar dflnda Bat dnyasnda Max Scheler nsann Kosmostaki Yeri isimli
kitabnda benzer bir yaklaflmla, insan Allahn dnyadaki uzants olarak tanmlar. (Sayfa 86) Bizce bilinmesi mmkn olan tanrlaflmann biricik yeri insan, onun benlii ve kalbidir; insan bu trancendent
oluflun hakiki bir parasdr. Zira her ne kadar btn
fleyler devaml bir yaratma manasnda her saniye
kendi sayesinde mevcut olan varlktan, lca ile Geista ait bir kaynaflmann fonksiyonel birliinden husule gelmekte iseler de, bununla beraber kendi sayesinde mevcut olan varln (Ens per senn) her iki
vasf ancak ilk defa insanda ve onun benliinde aktif
bir flekilde birbiriyle mnasebete gelmektedir. nsan,
bu vasflarn birlefltii noktadr. der.

(2) Sanat eserini, sanatnn iinde bulunduu fikr ortam belirler. Dflnce ve inan meselelerinin olgunluk kazand bu fikr ortam, esere gerek sanat deerini kazandrarak, eserin kozmik realiteyi biimler ortamna yanstmasn salamfl; farkl
inanlar da farkl biim tercihlerini gndeme getirmifltir. Rnesans ve Barok a mimarilerinin farklarnn belirleyicisi Saint Pierre Kilisesinin Bramante,
Michelangelo ve Carlo Moderne eliyle geirdii deiflimler Hristiyan dnyasnn ilk ana ait farkl
dnya telakkilerinin esere yansmalardr. Heinrich
Wlfflin, Klasik ve Barok sanat kyaslamasn yaparken sanattaki deiflmenin nedenini dnya karflsnda baflka bir tutum ve dnya grflnn (Weltanschaung) temel karfltlklar olarak aklar. Roma, Bizans Ortaa Hristiyan mimarileri kendilerine has farkl sluplar rettikleri gibi, slm kltrleri de alarn farkllaflan yorumlarna tekabl eden
farkl sanat sluplarn oluflturmufllardr. Sinann
yaflad an slm ve tasavvuf inan ve dflnce
geliflmesi de onun mimarisini oluflturmufltur.

(5) Teknolojiler, maddenin enerjinin madd varlk alannda var olan herfleyin insan tarafndan flekillendirilmesi ile oluflan becerileridir; maddenin varolufl
yasalarnn zelliklerine gre maddeyi biimlendiren kullanma yetenekleridirler. Tafl, insann biyolojik, sosyal ihtiyacn karfllamak iin yaplacak bir yapnn duvarnda yer alacak flekilde biimlendirildii
gibi, ruh hal de terbiye yolu ile insann fikr varlk
tabakasndaki tercihlerine gre terbiye edilir. Bu durum st varlk tabakalarnn alt varlk tabakalarn
flekillendirmesine rnek teflkil eder. Dolays ile insan, varln st tabakalarndaki kanunlarn etkile-

(3) Bak, herfleye bak Muhammed kbalin Reconstruction of Religious Thought in Islam-slmda Dini
Dflncenin Yeniden Kuruluflu kitabnda bu husus,
Sokrat btn dikkatini sadece insanlarn dnyasna
evirmiflti. Ona gre arafltrma bitki, bcek ve yldzlar zerinde deil, yalnz insan evresinde younlaflmalyd. Bu ufack bir arnn bile ilah ilhamdan ya-

403

MMAR SNAN

me, dzenleme asndan hiyerarflilerine uygun yaklaflmla eserlerini vcuda getirdii oranda baflarl
olabilir. Bu yaklaflm slm toplumlarnda Allahn
emrine kaytsz flartsz uymann oluflturduu slm
inancnn da bir yansmasdr.
Allahn var olan her fleyde tezahr ettii slm ve
tasavvuf dflncede asl bir temel olarak mevcuttur.
Fsus-l Hikem Sayfa: 136da Muhyid-dn el-Arab konuyla ilgili dflncelerini;
Allahn, Ben kulun yrd aya, tuttuu eli,
konufltuu dili ile olurum kuvvetlerinin azasndan
ve onlarn mahallelerinden baflka herfleye varncaya
kadar btn benlii olurum, mealindeki Hads-i
Kudsisine bakarsak Hak ile halk ayramazsn. fiu
halde her varlk Haktr yahut her fley halktr dersin.
Yahut da o bir bakmdan Haktr, bir bakmdan da
halktr diyebilirsin. nk grnfl birdir. fleklinde
aklamaktadr.

(9)

Her sanat eseri bir biimler btnldr, biim tezahrdr; her tezahr bir ifade ile ykldr. 19.
asr sonunda Wrringerin psikolojik estetiinin,
sanat mnhasran biim ifadeleri ve dolaysyla yalnzca ruh hallerin yansmas olarak tanmlamasnn
eksiklii izleyen dnemlerde ortaya konmufltu. Ancak biimlerin ifadeler tafldklar da aflikar olup, bu
yaklaflm geen krk yl ierisinde semiotik sorun
olarak ve teorik dzeyde gndeme gelmifltir.
Paul Klee 1927de yazd Educational Sketch Book isimli eserinde biimlerle onlarn ifadeleri arasndaki iliflkileri gstermifltir.

(10) Kurn- Kerme gre yalnzca Allah zatyla kaimdir; kainatta var olan dier fleylerin hepsi ztlklar
ile var olurlar. Kurnda baz Ayet-i Kerimeler bu
hususa iflaret eder:
Gece ile gndzn deifliklii de Onun eseridir.
(23/80)
O geceyi gndzn stne rtyor, gndz de
gecenin stne seriyor. (39/5) Siz birbirinizin
dflman olarak inin. (2/36)

(6) nsan eserinin tezyinlii, insann transandantal bir

idrakten hareket ederek eserini oluflturma sreci
iinde, transandantal idrakini objektif realiteye biim tercihleri olarak yanstmas ile vcud bulur.

(11) Bu yap mimar rn olarak sahip olduu eflsiz gzellii ve nemi yannda Sinann tasarm yaklaflmnn transandantal niteliini ortaya koymas ile de
zel bir nem taflmaktadr.
Malova kemerinin tasarmnda Sinann temel
etkenden hareket ettii grlyor. Bunlardan birincisi vadiyi aflarak suyu bir taraftan dier srta kemerlerle meydana getirilecek bir dzlemde taflmak; ikincisi 1563te eski kemerin yklmasna yol
aan sel felaketinin tekrar halinde sele dayanacak
gl bir mahmuz sistemini oluflturmak, nc
olarak yapnn deprem yklerine karfl daha dayankl hale gelmesini temin etmek zere zeminde yer
alan mahmuzlarn zerindeki, su akfl istikametinde
yapnn iki tarafna yerlefltirilen kemerlerin zerindeki st kemer dizisinin daha dar ve hafif olmasn
salyarak taflmay salayacak alt kemer ve destek
ayaklarnn sistemine st kemer ve destek ksmnn
daha az yk vermesi amac ile bu st kemer dizisini daha dar olarak tasarlamfl olmasdr. Kaide
mahmuzlarndan yukarya doru her iki ynde daralarak ykselen meyilli destek ayaklarnn arasnda oluflan alann kk kemerlerle boflaltlmas da
Malova Kemerinin transandantal dflnme ve tasarlama yolu ile yapnn mimarlk zmlemesinin
i dinamiklerinin realitesini de aksettiren bir dzeye ulaflmasn salarken; mimarinin eflsiz gzellii-

(7) slm dflnr Gazl Tehaftel Felsife adl eserinde Farabi ve bni Sina yerine onlarn efendisi olduunu ifade ettii slm dnyasnda asrlarca etkili
olmufl Aristoyu tenkid eder.
Max Scheler nsann Kosmostaki Yeri kitabnda
Rnesansn, bni Rfldn retisi ile bafllayp Ortaada kilise iinde geliflen Aristocu statik varlk grflnn hakim oluflu ile vcuda geliflini anlatr. bni
Rfldn Aristocu statik varlk telakkisine, adafl
Muhyid-dn el-Arab, Fuss-l Hikem adl eserinin
12. Fassnda, fiuayb Kelimesindeki Kalbi Hikmetin
Asl bafll altnda, varln srekli oluflum niteliini ortaya koyarak karfl kar, slm ve tasavvuf dflnce tarihinde varln dinamik yapsn belirleme
hususunu zel bir nem vererek ele alr. Bu kaynaklara dayanan Sinann mimarisinde; mimar unsurlarn sakin, yavafl, asude, bitaraf ve insan ynlendirmeyen hareketliliine karfllk, ortaa Hristiyan
mimarisinin Gotik katedralinin ynlendirici nitelii
sebebiyle birbirlerinden derin flekilde farkldr.
(8) bidevlik, Osmanl sanatnda lnn bykl
ile deil, herbiri bamsz flahsiyete sahip tektonikler
olan mimar veya tezyin elemanlarn asude, insan
ynlendirmeyen nisbi byklk (veya kklk)
iliflkisi ile oluflturulur.

404

MMAR SNAN

nin yapy var eden gerekle btnleflerek olufltuunu da ortaya koymaktadr.

Tasarm ve mhendislik hesaplama yaklaflmnn
Rnesans sonras ampirik analitik niteliine karfllk
Buckminster Fullerin jeodezik kubbe tasarmnn
transandantal nitelii bilinmektedir. Fuller en az dfl
satha sahip en byk bir i hacmi rten biimin bir
kre, en salam biimin ise piramid olarak tanmladktan sonra, bu iki farkl asli zellie sahip iki biimi bir araya getirmeyi ngrerek jeodezik kubbe
zmne ulaflmas transandantal yaklaflm ile zmlemenin adafl bir rneini oluflturmufltu.

laflmnn, daha bamsz mimar unsurlaryla Melam etkileri tafldn dflnmek yanlfl olmayacaktr.
(13) Ahengin mutlak olduu Cennette evre bilinci imkanszken yasak meyvenin yenmesinden sonra gnah ifllediini farkederek piflman olan befler, bu piflmanl sebebi ile gnahlar Allah tarafndan affedildii, ancak bu fiil dolays ile evrenin farkna varan insann dnyann sorumluluunu yklenerek
bu sorumluluu yklenemeyenlerden daha yce bir
varlk dzeyine, Allahn halifesi mertebesine ulaflmas, slm dflncesinde beflerin ekmel-i mahlukat
dzeyine ykselmesi olarak tanmlanmfltr.
Bu hususu M. kbal, slmda Din Dflncenin Yeniden Kuruluflu isimli kitabnda;
Kurn- Kermde demin Cennetten karlmasyla ilgili kssa, insann doal duygu ve ihtiyalarnn ilkel durumundan kp, flphe ve itaatsizlie muktedir
ve fluurlu flekilde zgr bir flahsiyete sahip olma haline ykseldiini iflaret etmektedir. Ksacas demin
Cennetten karlfl veya dnyaya indirilifli hi bir ahlak bozukluu ifade etmez. Burada anlatlmak istenen fley, insann saf ve sade fluurdan flahsi fluura varflndaki deiflikliktir. Yani insann ftrat ryasndan
uyanarak kendi flahsiyetinin de belli bir nem tafldn anlamasdr. fleklinde akla kavuflturulmufltur.
(Sayfa 119)

(12) nsann yalnzca Allaha karfl sorumlu olduu inanc bu tasavvuf kolunun temelini oluflturur. Bu inan
hi bir mdahaleyi kabul etmeyen ferdin, toplum
iinde tam bamsz bir mevki kazanmasn amalar.
16. asrda Osmanl fikir ve inan hayatnda Melamilik ile ortaya kan, ferdiyetin her trl toplumsal btnlkten nemli hale gelmesi olgusu, giderek yaygnlaflarak aflrlaflnca, anarflist bir nitelie
de brnnce, kendisi de bir Melam olan Kanuni
Sultan Sleyman dneminin gl fieyh-l slm
Ebusuud Efendi, Melamilere karfl takibat onaylamasna yol aar.
Sinann Zal Mahmut Pafla Camiindeki tasarm yak-

405

SZLK
Friz: Genel olarak, kabartmalarla bezeli flerit biiminde
her tr sanat yapt.
Fronton: Yaplarda cephe boyunca ve at dzeyinde yer
alan bask bir ikizkenar gen biimindeki duvar.
Antik, Rnesans, Barok ve yeni Klasik mimarlklarda kullanlmfltr.
Gotik: Yaklaflk olarak 1140 dolaylarnda geliflmeye bafllayarak 13. yzylda tm Avrupaya yaylan bir slp olup ancak Rnesansn bafllamasyla ortadan
kalkmfltr.
Harim: Osmanl camilerinin evresinde yer alan ve cami
alann kentsel alandan ayran duvarla evrili dfl
avlu.
Hatay: sluplafltrlmfl bitkisel gelerden oluflan Osmanl bezeme tr.
Hazire: Cami, medrese gibi bir kamusal Osmanl yapsnn bahesinde yer alan, duvar ya da parmaklkla
evrili kk mezarlk
Hedonizm: Sanat haz verici nesneler retme etkinlii
olarak gren anlayfl.
mmateriel: Maddi olmayan, tinsel.
Kemer: Bir akl gemek iin kullanlan dzgn erisel
biimli strktrel e. Sivri kemer, bask kemer,
beflik kemer, at nal kemer, kafl kemer, penc kemer,
dilimli kemer vs. gibi trleri vardr.
Konstrktif: nflai.
Kubbe Etei: Kubbenin kasnaa birlefltii kesim.
Kubbe Kasna: zerine kubbenin oturduu okgen
planl geifl gesi. fllevi, kubbenin rtt drtgen
planl strktrden dairesel planl kubbeye geifli
salamaktr.
Kubbe Tamburu: Kasnak. zerine kubbenin oturduu
okgen planl geifl gesi.
Kbist: Kbizm anlayfl dorultusunda alflmfl sanat.
Kbizm: Geleneksel resim anlayflna yneltilen en gl
karfl kfllardan biridir. Geleneksel resmin konuyu
tek bir bakfl noktasndan ve zaman iinde dondurulmufl olarak betimlemesine karfllk, kbistler
nesneleri ok sayda deiflken bakfl noktasndan ve
farkl anlarda ayn resim dzlemi zerinden betimlemeyi amalamfllardr.
Klliye: Bir camiyi merkez alan, imaret, kitaplk, medrese, arfl, hamam, han, vs gibi birimleri ieren yap
topluluu.
Mahmuz (Selyaran): Kpr ayaklarna suyun akfl ynne zt yerlefltirilen gen planl, masif tafl blm
Monumentallik: bidevlik

Additif Kmlatif Tezyinlik: Sanat eserini vcuda getiren efldeerde unsurlarn biraraya gelmesi ve tekraryla oluflan ssleme.
Antikite: M 6. yy ile MS 3. yy arasnda kalan dnem. Bu
dnemde varln srdrmfl Yunan ve Roma medeniyetleri iin kullanlr.
Arkaik: (ng.Archaic) Bir sanat dalnn ve slubun olgunluk ya da klasik dnemi ncesindeki oluflum aflamasn nitelemek iin kullanlr. rnein: Yunan
Sanatnn Arkaik Dnemi. Bu aflamada bir sanat ya
da slp, ileride olgunlaflp btnlefltirecei geleri
oluflturma dnemini yaflamaktadr.
Barok: (ng.Baroque) Grsel sanatlar ve mimarlk alannda, genel olarak, simetriye karflt olarak asimetriyi,
temel geometrik biimlere karflt olarak erisel biimleri, duraanla karflt olarak hareketi, tek defada alglanabilirlie karflt olarak kolay kavranamazl yeleyen bir tutumdur
Bursa Kemeri: Osmanl mimarlnn stanbulun fethi
ncesinde sk kulland bir kemer biimi. Yanlar
drtte bir daire biiminde ortas dzdr
Dekonstrktivizm: 1980lerde ortaya kan bir akm. Dekonstrksiyonizm bir slup ya da bir hareket olmayp, sanatn geleneksel, yerleflmifl kurallarna ve dzenine karfl kmay amalar.
Destek Ayaklar veya Kuleleri: Yapda yatay eleri salamlafltrmak amacyla eimli olarak yanlarna yerlefltirilen ahflap, tafl, metalden yaplmfl ge.
Eklektisizm: Sanatta farkl a ve sluplardan seilerek
devflirilen gelerin yeni bir tasarm ya da rn oluflturmak iin ele alnmas olgusudur.
Eksedra: Yarm daire planl, kubbe rtl ve kendisinden
daha genifl bir mekna eklemlendirilen mimar mekn esi.
Eyvan: ynden kapal, bir ynden dfla alan ve tonozla rtl mekn.
Fetifl: Animist inanl ilkel topluluklarda, kiflilerin koruyucu niteliine ve uuruna inandklar iin zerlerinde tafldklar zel olarak biimlendirilmifl kk
eflya ya da klt objesi.
Fetiflizm: Nesneleri ya da kavramlar putlafltrma.
Fil Ayaklar: Byk kubbeli yaplarda kubbe, yarm kubbe ya da tonozlar taflyan kaln kgir ayak. Fil aya szc zellikle byk Osmanl camilerinde
bulunan bu trden iri taflyclar iin kullanlr.
Bunlara pilpaye de denir.
Floral: iek desenli tezyinat.

406

MMAR SNAN

Mukarnas (Stalaktit): Yan yana ve st ste yerleflen prizmatik elerin dfla doru derece derece taflarak,
genellikle, simetrik bir dzen iinde dizildii
boyutlu bir mimar bezeme esi ve strktr. Yalnz slm lkelerinde uygulanan mukarnasn rneklerine stun bafllklarnda, ta kaplarda, geifl
gelerinde, flerefelerde, kornifllerde ve nifllerde
rastlanr.
Nef: Kilisede dik dorultuda, birbirlerinden stun ya da
ayak dizileriyle ayrlmfl, uzunlamasna meknlarn
herbiri.
Nifl: Kendisinden genifl bir mekna alan ve duvar ierisine oyulmufl, genellikle, st kemer ya da mukarnas ile rtl girinti ya da hcre.
Ontoloji: Varlk bilimi felsefede, metafiziin en temel
kollarndan biridir. Ontoloji varlk veya varolufl ile
bunlarn temel kategorilerinin arafltrlmasdr.
Palmet: Bir sapn iki tarafnda simetrik olarak sralanmfl
uzunca yapraklardan oluflan slplafltrlmfl bitkisel bezeme gesi.
Pandantif: Kare planl bir meknn zerine kubbenin
oturtulabilmesini salayan bir geifl gesi.Bu amala kflelerde oluflturulan gen biiminde ibkey
paralara verilen ad.
Paye: Yapda taflyc ayak. Duvar rme yntemleriyle infla edilmifl kare, dikdrtgen, okgen, ya da daire
planl dfley taflyc.
Pyeli Cami: ats ok sayda paye tarafndan taflnan
camiler.
Portal: Genellikle, bir kamusal yapya girifl-kfl salayan antsal kap. Takap da denir.
Psiflik: Ruhi.
Prizm: Genelde, sanat yaptn minimuma indirgenmifl
sayda ge kullanarak oluflturma anlayfl.
Rasyonalizm: fllevselcilik olarak da adlandrlan Modern
Mimarlk akmna verilen adlardan biri.
Ratio: Oran
Revak: Bir yapnn nnde yer alan uzun kenarlarndan
biriyle bu yapya bitiflik, dier uzun kenar boyunca stunlarn tafld bir kemer dizisiyle dfla alan,
st kubbe, tonoz ya da atyla rtl uzunlamasna bir mekn.
Romanesk: Avrupada 7. yzyl ile 13. yzyl arasnda ge-

liflen mimar slp. Hemen hemen tm rnekleri

dinsel yaplardr.
Rnesans: 14. yzylda talyada bafllayarak 16. yzyla
dek tm Bat ve Orta Avrupaya yaylan sanat hareketi.
Rumi: Trk Sanatnda ok sk kullanlan sluplafltrlmfl
yaprak betisi biiminde bir bezeme gesi.
fiapel: Tek mekndan oluflan kk kilise
Sarkt: Mukarnasta aflaya doru dfley konumda uzanan u blmler.
Selatin Camileri: Padiflah ya da hanedan yelerince yaptrlmfl Osmanl camisi.
Semantik: Anlam, bilimsel anlam.
Sbyan Mektebi: Osmanl dneminde ilkokul dzeyinde
eitim veren ve onun iin infla edilmifl yap. Bir ya
da iki kattan ve her katta genellikle tek mekndan
oluflur
Simultanlk: Eflzamanllk.
Strktrel: Taflyc sisteme iliflkin.
Tektonik: Mimaride, heykel veya resimde kompozisyon
ierisinde tekrar eden, ancak tek baflna da bamsz (ferdi) bir btnlk oluflturan unsur.
Tonoz: rg teknikleri kullanlarak infla edilmifl, kagir,
erisel yzey, ya da yzeylerden oluflan mimar rt gesi. Befliktonoz, aynaltonoz, apraztonoz, kaburgaltonoz, Gotik tonoz vs. gibi trleri vardr.
Transandantal: Fiziktesi
Tromp: Kare planl bir meknn zerine kubbenin oturtulabilmesini salayan bir geifl gesi
Trk geni: Kare planl bir meknn zerine kubbenin
oturtulabilmesini salayan bir geifl gesi. rtlecek meknn kflelerinin tepe noktalar aflada kalan bitiflik genler oluflturacak biimde pahlanmas biiminde tanmlanabilir.
zengitafl: Kemerin ayaa oturduu noktada yer alan ilk
tafl.
Yeni Ontoloji: 20. yy baflnda Nicolai Hartmann nclnde geliflen hareket.
Zaviyeli Cami: Zaviyeli camilerde plan, iki yandan kapl
hacimlerle kuflatlmfl uzunlamasna bir orta mekndan oluflur. Bu yan meknlarn zaviye ifllevi
grd dflnldnden tr, bu adla anlmfllardr. lk rnei znik Yeflil Camiidir.

407

NDEKS
A
Abbasiler Dnemi 61
bidev 36, 59, 61, 80, 94, 105, 107, 162, 167, 171, 178,
196, 202, 205, 208, 211, 252, 267, 321, 344, 352
Afrika 46, 47, 59, 67, 71
Arnas Ky 71
Ahlk 20, 22, 27, 35, 38, 45, 49, 55
Ahmet Hamdi Tanpnar 343
Ahflap Mimarlk Teknikleri 80
Akdeniz 59, 377
Alibeyky Deresi 273
Allah 21, 29, 30, 31, 33, 36, 38, 41, 42, 45, 51, 52, 54,
55, 59, 61, 105, 108, 171, 288, 384
Almanya 71
Alvar Aalto 48
Amasya Bayezid Camii 76
Amr Camii 61, 62
Ana Kubbe 74, 129, 147, 162, 178, 189, 196, 225, 237,
245, 287, 381, 382
Anadolu 46, 64, 66, 67, 71, 72, 76, 90, 151, 153, 159, 184
Anadolu Seluklu 66, 67, 72, 90, 151, 153, 159
Antalya Yivli Minare Camii 80
Antik 20, 50
Antik Msr Kltr 50
Antikite 50, 51, 314
Arasta 233, 306, 324, 325, 328, 344
Aristokrat 47
Arkaik 72, 73, 77, 93, 108, 184, 205
Armud Kemerler 76, 113, 128, 132, 156, 194, 195,
233, 237, 259, 302, 314, 324, 329, 351, 360, 393
Artizanal 35, 55
Asya 59, 64, 66, 67, 71, 72, 73, 76, 90, 151, 184, 215, 247
Atik Ali Pafla Camii 137, 139
Avlu 33, 34, 59, 61, 91, 93, 113, 114, 121, 128, 143,
144, 146, 147, 149, 156, 157, 171, 174, 176, 177,
178, 179, 187, 189, 194, 195, 196, 199, 200, 201,
227, 228, 229, 230, 233, 236, 237, 257, 259, 298,
312, 314, 317, 318, 320, 322, 324, 325, 351, 352,
357, 360, 366, 389, 390, 391, 394
Ayasofya 91, 101, 137, 151, 161, 162, 167, 171, 184,
186, 187, 205, 212, 214, 215, 216, 241, 252, 343,
348, 349, 351, 381, 382, 384, 387
Ayfle Kadn Camii 281, 325
Azapkap Sokullu Mehmet Pafla Camii 364, 365, 366,
367, 368, 371, 400

Badat Konut ve Ticaret Bloku 48

Baklaval Bafllk 113, 229, 377
Baklaval Stun Bafllklar 76, 113, 114, 128, 132, 161,
229, 233, 324, 391, 393
Balat lyas Bey Camii 76
Balkanlar 59, 76, 281, 283
Barbaros Hayrettin Pafla 117, 118, 119, 128, 156, 233, 261
Barok 37, 40, 48, 53, 54, 159, 208
Basra Camii 61
Bat Kltr 19, 39, 40, 43, 48
Bayezid (II.) (Klliyesi) 91, 137, 281, 284, 369
Bayezid Camii 76, 80, 91, 93, 94, 95, 117, 129, 132,
139, 143, 159, 196, 212, 230, 312, 322, 369
Belgrad 71
Befliktafl 117, 233, 237, 261, 365, 371, 388, 395
Beyaz Marmara Mermeri 229
Beylikler Dnemi 66, 72, 151
Beyflehir Ulu Camii 66
Bezeme (Sanat) 208, 209, 227, 252, 330, 360, 400
Bilecik 71, 72, 76
Biyo-Sosyal 20, 22-24, 26, 30, 32, 33, 37, 40, 46, 47, 52
Bizans 51, 52, 94, 137, 167, 208
Bizans Havariler Kilisesi 137
Bizans Kltr 51
Bizans Sarnc 94
Boazii 129, 178, 365, 381, 382, 389, 391, 394
Bodan 71
Bursa 76, 77, 78, 80, 81-84, 88, 90, 91, 94, 109, 129, 137,
151, 153, 156, 159, 163, 202, 252, 261, 284, 377
Bursa Kemeri 80, 88
Bursa Muradiye Camii 76
Bursa Tipi Cami Plan 284
Bursa Ulu Camii 76, 77, 78, 80, 84, 94, 109, 284, 377
Bursa slubu 94
Bursa Yeflil Camii 76, 80, 88, 90, 151, 159, 252
Bursa Yldrm Camii 76, 80, 81, 82, 83, 90, 91, 156, 284
Byk Portal Mimarisi 66
Byk Seluklu (Devleti) 64, 66, 67, 72, 159

C
Cehennem 40
Cengiz Han 64, 66
Cennet 35, 67, 107, 159, 161, 212
Cennetl-rif 67
Cumbal Ahflap Ev 174

Babr 67
Bademli Mukarnas 159

at 33, 61, 64, 271, 324, 375, 376

408

MMAR SNAN

elebi Sultan Mehmet 80

evre Mhendislii 49
raklk Dnemi 284
in 59, 196
ini (Tezyinat) 33, 39, 42, 73, 90, 106, 107, 108, 151,
156, 159, 202, 205, 208, 209, 212, 247, 251, 252,
253, 310, 330, 334, 360
inili Kflk 90
ukurbostan 94, 99

Erzurum ifte Minareli Medrese 66

Erzurum Yakutiye Medresesi 67
Eski Camii 76, 79, 80, 87, 281, 284, 322, 326, 377
Eski Saray 137
Esma Sultan 257, 259, 261
Estetik 22, 36, 38, 50
Ev 23, 24, 25, 33, 34, 35, 36, 66, 94, 174, 283, 325
Evvel Medreseleri 171, 174, 176, 177
Eyp Sultan 137, 167, 257, 263, 377

Dairesel Kubbe 161

Darlhadis 171, 174
Darflflifa 91, 113, 119, 171, 172, 174
Davut Pafla 365
Dekonstrktivist 360
Dekorasyon 42, 45
Delhi 64
Dikdrtgen Plan 247, 285, 288, 294
Din (Din) 19, 20, 22, 24, 25, 26, 27, 30, 31, 32, 36, 37,
38, 44, 45, 50, 52, 54, 55, 64, 66, 71, 105, 108
Divrii Ulu Camii 66
Dou Anadolu 67
Dominico Fontana 53
Drt Halife Dnemi 59
Drtgen Plan 64
Dz Sath 73, 90

Fatih 90, 91, 137, 139, 143, 167, 171, 176, 349, 381
Fatih Klliyesi 91, 167, 171
Fatih Sultan Mehmed 91, 137, 381
Fatimler 64
Fetifl 41, 47
Fetiflist 24, 45, 49, 50, 55
Fetiflistik 30, 31, 32, 43, 44, 45, 48, 49, 106
Fetiflizm 31, 37, 44, 45, 46, 47, 48, 50, 51
Fetret Devri 80
Fetvahane 176
Figr 28, 53
Fil Aya (Ayaklar) 139, 142, 147, 156, 161, 176, 179,
184, 186, 187, 188, 189, 192, 193, 194, 196, 200,
208, 209, 212, 214, 225, 229, 230, 233, 235, 263,
264, 298, 300, 310, 314, 329, 331, 365, 366, 368
Firuz Aa 233
Fizik (Fizik) 20, 24, 25, 72, 259, 352
Floral Tezyinat 151, 205, 212, 330
Floransa Katedrali 171
Form 23, 30, 32, 36, 38, 41, 42, 45, 46, 48, 49, 52, 53,
54, 72, 87, 105, 137, 139, 142, 151, 241, 267
Frank Lloyd Wright 46
Fustat 61, 62
Fssul-Hikem 48

E
Eb Hanfe 51
Edirne Bayezid Camii 93, 94, 95, 117, 129, 132, 137,
143, 159, 196, 230, 312, 322
Edirne Eski Camii 76, 79, 87, 377
Edirne Muradiye Camii 76, 284
Edirne Saray 281, 284
Edirnekap Mihrimah Sultan Camii 225, 227, 228, 231,
261, 285, 306, 312, 351
Ege Kylar 66
Egosantrik 47
Eklektisizm 37, 45, 47, 48, 49
Ekmekizade Kervansaray 325
Ekspresyonizm 45
El-Fakir El-Hakir Sinan 15
Emev Camii 61, 62
Emev Devleti 64
Eminn 94, 101, 245, 351, 400
Eminn Valide Sultan Camii 94
Endonezya 59
Endls 71
Ernst Diez 50, 205
Erzurum 66, 67

G
Galata 167, 178, 245, 365
Gazne 64
Genetik 21, 27, 30, 37, 38, 42, 49, 50, 54
Gotik 32, 33, 37, 38, 40, 52, 64, 67, 151, 208
Gkkubbe 72, 151
Grid 51
Ggenheim Mzesi 52

H
Hac vaz Camii 344
Hadim brahim Pafla Camii 233, 285
Hads 30, 37
Hali 94, 137, 142, 151, 167, 171, 178, 179, 184, 185,
187, 227, 245, 257, 259, 261, 263, 364, 365, 371

409

MMAR SNAN

Hamam 91, 121, 156, 171, 233, 241, 242, 243, 261,
324, 325, 351, 399
Han 66, 121, 245
Haremlik 33
Hariciler 61
Harim Duvar 129, 156, 171, 174, 176, 177, 178, 189,
196, 324
Haseki Hrrem Sultan 113, 114, 241, 242, 243
Haseki mareti 114
Hassa Mimarlar Oca 71
Hatayi 159
Hazire 156, 163, 171, 179, 181, 194, 259, 325
Hedonistik 33
Helenistik 50, 51
Hristiyan 37, 38, 39, 40, 45, 46, 47, 51, 52, 53, 64,
208, 349
Hindistan 59, 64, 67
Hurma Yapraklar 61
Hlag Han 66
Hnkar Mahfeli 288
Hrrem Sultan 113, 114, 171, 179, 194, 241-243, 399
Hz. Muhammed (sav) (in Evi) 59, 60

slm Kltr 14, 19, 20, 41, 44, 54, 59, 72, 108, 121
slm Mimarisi 14, 19, 20, 21, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 38,
39, 40, 41, 43, 44, 46, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54,
59, 64, 66, 67, 94, 106, 108, 161
slm Mimarlk Sanat 14
slm Minare Mimarisi 64
slm Sanat (Sanatlar) 21, 38, 39, 42, 49, 51, 67, 106, 108
slm lkeleri 19, 49
slm Gelenek 90
slmiyet 13, 14, 28, 30, 53, 59, 64, 94, 105
spanya 64
stanbul 13, 90, 91, 93, 94, 96, 99, 101, 102, 117, 125,
129, 137, 139, 143, 153, 156, 159, 160, 161, 194,
195, 196, 212, 225, 233, 245, 247, 281, 283, 284,
285, 302, 312, 330, 343, 344, 351
stanbul Sultanahmet Camii 94
stanbul Yavuz Sultan Selim Camii 96, 99, 102
stirak 37
stinbat 30
zmit Pertev Pafla Klliyesi 343
znik ini 151, 159, 202, 247, 248, 360
znik slubu 205
znik Yeflil Camii 73, 74

I
K

Irak 71
Isfahan Ulu Camii 64, 76

Kaburgal Tonoz 64, 151

Kadnlar Mahfeli 189, 225, 229, 233, 247, 248, 259,
261, 262, 285, 288, 290, 294, 298, 302, 303, 304,
305, 310, 357, 359, 360, 361, 368, 372, 375, 377,
382, 384
Kadrga Liman 351, 365
Kadrga Sokullu Mehmet Pafla Camii 352, 353, 356, 359,
361, 363
Kdir-i Mutlak 36
Kahire 64, 65, 159
Kahire Mimarisi 159
Kaide 72, 73, 77, 113, 121, 124, 125, 128, 139, 147,
150, 151, 153, 154, 155, 156, 159, 161, 171, 172,
174, 179, 186, 187, 188, 189, 190, 194, 200, 202,
206, 207, 225, 227, 230, 233, 237, 241, 242, 245,
247, 248, 250, 257, 259, 273, 288, 294, 302, 303,
310, 312, 314, 320, 321, 325, 329, 330, 352, 356,
357, 360, 365, 366, 384, 391
Kalfalk Dnemi 284
Kanuni Sultan Sleyman 13, 94, 113, 121, 137, 181,
281, 399
Kanuni Trbesi 212
Kaptan- Derya 371, 377
Kara Ahmet Pafla Camii 233, 241, 312
Karadeniz 394
Kare Kubbe Kaidesi 230

bn Tolun Camii 64, 65

bni Arab 48
kale 281, 283
hyu Ulmid-Dn 64
klim 24, 34, 46
konoklazm 51
lah 19, 32, 35, 41
lhanllar 67
lm Tevhd 31
mam Gazl 64, 66
maret 73, 74, 113, 114, 115, 157, 174, 176
mmateriel 14, 52, 72, 73, 80, 90, 107, 117, 125, 132,
161, 174, 192, 205, 227, 228, 230, 247, 251, 252,
294, 297, 303, 310, 312, 313, 377, 400
nce Minareli Medrese ve Camii 66, 76
negl shak Pafla Klliyesi 320
ran 67, 71, 151, 247
slm 14, 17, 19, 20, 21, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37,
38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50,
51, 52, 53, 54, 55, 57, 59, 61, 64, 66, 67, 72, 73,
80, 94, 105, 106, 107, 108, 121, 161, 284, 372
slm Cemaati 19
slm Kozmolojisi 30, 38, 61

410

MMAR SNAN

Kare Plan 61, 66, 67, 72, 76, 95, 99, 113, 121, 161, 187,
188, 245, 247, 248, 257, 284, 285, 286, 288, 294,
295, 302, 303, 324, 366, 389
Karolenj 51
Kasmpafla 343, 365, 371
Katedral 40, 52, 171
Katolik Kilisesi 32
Kavis 80, 159, 192, 193, 200, 208, 209, 211, 329, 377
Kayseri 66, 71, 344
Kayseri Kurflunlu Camii 344
Kayseri Ulu Camii 66
Kemer 40, 64, 73, 76, 80, 88, 90, 91, 93, 94, 107, 108,
113, 114, 117, 124, 125, 127, 128, 129, 132, 143,
146, 147, 151, 152, 153, 155, 156, 161, 176, 177,
178, 179, 184, 186, 187, 188, 189, 192, 193, 194,
196, 200, 202, 205, 206, 207, 208, 209, 211, 212,
225, 227, 229, 230, 233, 235, 237, 247, 250, 252,
257, 259, 261, 263, 267, 273, 276, 284, 288, 294,
298, 299, 301, 302, 303, 305, 306, 307, 309, 310,
311, 312, 314, 320, 322, 324, 325, 329, 330, 331,
337, 351, 352, 356, 357, 360, 368, 371, 372, 373,
375, 377, 381, 382, 384, 391, 393, 400
Kemer-i Kbr 177, 178, 302
Kerpi 34, 59, 215, 247
Kervansaray 66, 233, 267, 270, 271, 281, 325, 343, 400
Keyruvan Camii 61, 62
Kl Ali Pafla Camii 343, 365, 377, 380, 381, 382, 383,
384, 385
Kl Kuflanma 283
Krflehir Cacabey Camii 76
Kyk Tepe 283
Kimya 20
Kirifl 40
Koca Mustafa Pafla 365
Kombinezon 29, 41
Kompleks 27, 32, 43, 52, 91, 171
Konstrksiyon 23, 45, 189, 288, 400
Konstrktif 283, 306
Konut Mimarisi 47, 94
Konya Alaaddin Camii 66
Konya Karatay Camii ve Medresesi 66
Korfu 71
Kozmoloji 22, 30, 38, 53, 61
Kozmolojik 25, 26, 29, 31, 36, 41, 51
Kpr (Kemerleri) 24, 66, 76, 107, 108, 229, 267, 269,
270, 273, 276, 283, 284
Kfle Kubbe 139, 142, 144, 147, 150, 161, 189, 192,
193, 194, 196, 200, 305, 366, 368
Kfle Tromplar 247, 248, 285, 286, 298, 303, 306, 329
Kubbe Kaidesi 72, 121, 124, 125, 161, 225, 230, 245,
247, 288, 294, 303, 366, 391

Kubbe Kasna 76, 139, 147, 153, 155, 156, 159, 161,
186, 288, 294, 295, 297, 298, 360, 375
Kubbeli Yap 64, 212, 215
Kudret Kemeri 177, 178
Kfe Camii 61
Kurn- Kerm 30
Kurtuba Ulu Camii 64, 65
Kutb 42
Kutsal Sanat 30, 31, 105
Kutsal Varlk 31
Kutub Minar 64
Kuvvetl-slm Camii 64
Kbik Kaide 73, 125, 139, 151, 225, 227, 233, 302,
303, 391
Kbik Kubbe Kaidesi 124, 125, 225
Kbistik 28, 29, 41, 42, 52, 53
Kk Ayasofya 351
Kltr 13, 14, 15, 19, 20, 24, 25, 29, 30, 35, 36, 37, 38,
39, 40, 41, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52,
53, 54, 59, 67, 66, 71, 72, 73, 94, 105, 108, 113,
121, 161, 167, 173, 205, 208, 284, 285, 343, 344,
349, 399, 400, 401
Kmbet 66, 215
Kndekr Ahflap Teknii 208
Krev Kubbe 125

L
Le Corbusier 46, 47, 48, 400
Linear 42
Londra Saint Paul Katedrali 171
Louis Kahn 32, 48
Lleburgaz Sokullu Mehmet Pafla Klliyesi 233, 235, 236

M
Malova Su Kemeri 273, 274, 277, 299
Mahmut Pafla Camii 137
Mahmuz 267, 273, 276
Mahremiyet 25, 35
Manisa 76, 344, 345, 346, 347
Manisa Muradiye Camii 344, 345, 346, 347
Manisa Ulu Camii 76
Mark Rotko 400
Marmara Denizi 72, 227, 267
Masif (Destek Aya) 80, 184, 186, 377
Medine 59
Mekn 13, 21, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 42, 49, 50, 61, 72,
73, 80, 83, 90, 93, 99, 105, 107, 108, 121, 125,
127, 128, 129, 139, 142, 143, 147, 149, 153, 179,
184, 185, 186, 187, 189, 190, 194, 200, 202, 205,

411

MMAR SNAN

208, 212, 214, 215, 216, 225, 227, 229, 247, 248,
257, 260, 263, 284, 285, 288, 290, 292, 294, 298,
302, 305, 357, 360, 366, 368, 369, 372, 374, 375,
381, 382, 384, 389, 391, 394, 399
Melikflah 64
Memlk (-lular) 67, 159
Merasim Kaps 178, 196, 320, 324
Meri 283, 284
Merkez Kubbe 91, 121, 126, 128, 139, 142, 151, 153,
154, 161, 179, 184, 185, 186, 187, 192, 193, 196,
200, 205, 212, 227, 230, 233, 237, 239, 245, 247,
248, 257, 263, 285, 294, 298, 300, 302, 310, 314,
320, 352, 360, 366, 368, 381, 384, 399, 400
Mermer Sve Bafllklar 237
Merovenj 51
Mescid 29, 30, 34, 35, 37, 59, 107, 270, 271, 325
Msr Seferi 159
Mies Van Der Rohe 32, 40, 47, 48, 52, 400
Mihrap 61, 64, 99, 121, 125, 126, 128, 129, 153, 156,
179, 181, 184, 187, 194, 195, 212, 214, 235, 237,
247, 257, 261, 285, 288, 290, 294, 298, 302, 303,
306, 310, 324, 325, 330, 346, 347, 357, 359, 363,
365, 366, 367, 368, 372, 373, 374, 375, 376, 377,
381, 384, 394, 400
Mihrap Nifli 285, 298, 302, 330, 346, 347, 359, 363, 365
Milas Firuz Bey Camii 76
Mill Mimarlk 401
Mimar Sinan 13, 14, 15, 71, 91, 94, 105, 106, 107, 108,
113, 128, 137, 171, 283, 322, 348, 399
Mimarbafl Acem Ali 94
Minber Klah 235, 360
Modern 14, 24, 26, 32, 33, 34, 35, 36, 39, 40, 44, 45,
46, 47, 52, 54, 94, 400
Moha 71
Molla elebi Cami 365
Monumentality 36
Mukarnas 64, 76, 93, 99, 143, 156, 157, 159, 161, 181,
192, 196, 199, 208, 212, 229, 294, 295, 296, 312,
313, 314, 329, 356, 357, 399
Murad (II.) 91
Murad (III.) 13, 344, 349
Murad Hdavendigr (Camii) 76, 90, 137, 261
Murad Pafla 365
Muradiye Trbe 90
Musa elebi 80
Mezzin Mahfeli 192, 208, 215, 216, 288, 290, 292,
293, 329, 357, 360, 366, 368, 372, 375
Mmin 29, 105, 129, 132, 288, 343, 382
Mslman 24, 25, 30, 31, 36, 37, 38, 40, 41, 43, 44, 52,
64, 72, 94, 208, 365
Mtevekkiliye (Samarra) Ulu Camii 61, 63

N
Nef 205, 212
Nilfer Hatun mareti 73, 74

O
Okmeydan 167
Olcaytu Hudabende Trbesi 67, 212
Organistik 28, 29, 41
Orhan Bey 72, 73
Orhan Gazi Camii 72
Ornament 42
Ornamentalism 29, 42
Ornamentalistik 61, 208, 209, 306
Orta a 52
Osmanl (Devleti) 13, 14, 46, 64, 66, 67, 71, 72, 73, 76,
77, 80, 91, 94, 105, 108, 113, 114, 137, 147, 150,
151, 153, 159, 161, 167, 179, 184, 186, 205, 208,
215, 230, 241, 252, 281, 283, 284, 312, 330, 337,
343, 349, 360, 365, 377, 387, 399, 400, 401
Osmanl Mimarisi 14, 64, 71, 73, 77, 91, 94, 114, 151,
161, 184, 283, 284
Osmanl Sanat 205
Ota 72

P
Padiflah 76, 91, 167, 196, 270, 281, 283, 330
Palmet Frizi 156, 159
Pandantif 42, 76, 96, 208, 209, 212, 235, 257, 263, 264,
357, 360, 377, 399
Pantokrator Kilisesi 167
Papa V. Sixtus 53
Pattern 42
Payanda 215, 273, 276
Pyeli Cami 67, 153, 375, 377
Perspektif 28, 53, 270
Piramidal 267
Piyale Pafla Camii 343, 370, 371, 372, 373, 374, 375,
376, 377, 381
Planimetrik 24, 25, 34, 35, 371
Polar 29, 42
Portal 66, 73, 77, 83, 159, 160, 196, 199, 200, 201,
294, 312, 320, 351
Portal Kap 73
Postmodern 48, 49, 400
Pragmatizm (Pragmatik) 19, 22, 31, 32
Profil 32, 88, 93, 113, 117, 119, 143, 156, 157, 163, 194,
195, 196, 199, 200, 227, 229, 310, 311, 320, 322
Psikolojik 20, 22, 25, 26, 30, 36, 37, 38, 39, 41, 46, 47,
49, 52, 105
Psiflik 22, 25, 36, 38, 39, 107
Pulya 71
Priten 314

412

MMAR SNAN

302, 303, 304, 305, 306, 307, 308, 309, 311, 312,
313, 314, 317, 318, 320, 321, 322, 324, 325, 326,
328, 329, 330, 331, 334, 337, 343, 344, 357, 365,
366, 371, 372, 375, 382, 384, 389, 399, 400
Sembol 41, 49, 52, 73, 283, 284, 303, 310, 344
Ser Mimrn- Hass 113
Sbyan Mektebi 113, 121, 174, 233, 306, 325
Silivrikap 233, 285
Simetrik Vaziyet Plan 91
Sinan Pafla Camii 237, 239, 259, 261, 365, 371
Sinann Trbesi 171, 176
Sivas Gk Medrese 66
Sivil Mimarlk 399
Sivri Kemer 40, 76, 78, 80, 90, 128, 132, 143, 151, 152,
153, 155, 156, 187, 188, 194, 196, 199, 200, 225,
227, 229, 233, 237, 247, 267, 273, 276, 314, 322,
329, 352, 356, 371, 372, 373, 375, 377
Son Cemaat Yeri (Avlusu) 73, 80, 81, 83, 91, 95, 101,
117, 119, 121, 125, 127, 129, 131, 132, 143, 146,
147, 149, 161, 179, 184, 185, 189, 194, 196, 200,
201, 225, 227, 228, 229, 230, 233, 236, 245, 285,
306, 310, 312, 314, 320, 322, 352, 366, 370, 372,
373, 375, 377, 382, 383, 391, 394, 399
St 71
Span 33
St. Elia 46
St. Pierre 40
Stalaktit 42, 64, 128, 129, 143, 159, 161, 208, 227, 228,
229, 230, 245, 294, 312, 352
Statik 28, 29, 41, 42, 50, 52, 53, 186, 208, 276, 302, 357
Sultan I. Ahmet 399
Sultan II. Mehmed 90
Sultan II. Selim 13, 343, 349
Sultan II. Selim Trbesi 343
Sultan III. Murad 13, 349
Sultan Mahmud 64
Sultan Mesud 64
Sultan Selim Camii 94, 96, 99, 102, 117, 125, 139, 143,
159, 160, 167, 194, 195, 212, 247, 302, 312
Sultan Sleyman Trbesi 171, 179, 181
Sultanahmet Camii 94, 101, 344, 399
Sleyman Bey 80
Sleymaniye Camii 40, 94, 167, 205, 208, 223, 306
Snnet 30
Stun 40, 42, 76, 91, 93, 99, 106, 107, 108, 113, 114,
128, 129, 132, 143, 144, 147, 156, 159, 161,
181, 189, 190, 192, 196, 199, 200, 208, 209,
225, 227, 228, 229, 230, 233, 241, 245, 252,
288, 302, 310, 312, 314, 320, 322, 324, 330,
331, 351, 352, 356, 357, 372, 375, 377, 382,
384, 391, 393

R
Rabi Medreseleri 171, 176, 178
Rahm 36, 41
Rahmn 36, 41
Ramazan Efendi Camii 344
Ratio 22, 31, 32
Revak 91, 113, 121, 127, 128, 131, 143, 144, 149, 178,
189, 190, 194, 195, 196, 199, 200, 201, 227, 228,
229, 230, 233, 236, 237, 245, 257, 302, 312, 313,
314, 322, 324, 325, 351, 352, 353, 356, 372, 389,
390, 394
Rodos 71
Rokoko 37
Roma 40, 48, 50, 51, 52, 53, 171, 196, 229, 273
Roma Kltr 50, 51
Roma Mimarisi 51
Roma Su Kemeri 273
Rnesans 13, 32, 42, 52, 53, 71, 151, 200, 208, 314
Ruh 20, 21, 22, 25, 26, 30, 38, 41, 47, 49, 105, 252
Rumi 159, 202
Rum Motif 205
Rum Yaprak 202, 252
Rstem Pafla Kervansaray 281

S
Saak (Saa) 93, 119, 124, 125, 127, 128, 129, 131,
132, 143, 144, 174, 189, 190, 200, 227, 229,
245, 312, 322, 351, 352, 375, 377, 382, 383,
384, 391
Safevi 67
Saflarn Teflkili 61
Sai elebi 371
Saint Pierre Kilisesi 171
Salis Medreseleri 171, 176, 178
Samanolu smail Trbesi 64, 67
Sanatkr 14, 343, 368, 387
Sani Medreseleri 171, 174, 176, 177
Sarayburnu 129, 167, 178, 391
Sarayii 283, 325
Sarkt 159, 230
Scharoun 48
Sedef Kakmal Kndekri 330
Sedefkr Mehmed Aa 94, 399, 400
Sefer-i Hmayun 71
Sekizgen Avlu 113
Selamlk 33
Selatin Camileri 91
Selimiye 40, 93, 94, 95, 117, 223, 225, 233, 245, 263,
267, 270, 273, 281, 282, 283, 285, 286, 287, 290,
292, 293, 294, 295, 296, 297, 298, 299, 300, 301,

413

MMAR SNAN

fi

fiadrvan 129, 131, 143, 146, 200, 201, 351

fiakul 99, 143, 159, 187, 196, 199, 200, 233, 237, 273,
298, 310, 320, 322, 382, 384
fiam 61, 62
fiehzade Mehmed Klliyesi 138, 142, 144, 146, 149,
150, 152, 153, 154, 155, 157, 160, 163, 284
fiehzade Mehmed Trbesi 157, 159, 163
fiehzadebafl 94
fiemsi Pafla Trbesi 389
fieytan 34
fiirk 31, 41, 44

Unite Dhabitat 48
Ustalk Eseri 329
Uflak Ulu Camii 76

fierefeli Camii 91, 93, 121, 237, 281, 284, 322, 325
skdar 94, 121, 124, 125, 126, 127, 129, 131, 132,
133, 137, 139, 143, 156, 167, 178, 225, 230, 245,
257, 303, 320, 343, 365, 382, 388, 389, 390, 391,
393, 395, 399, 400
skdar Mihrimah Sultan Camii 124, 125, 126, 127,
129, 131, 132, 133, 137, 139, 156, 178, 225, 230,
245, 257, 320, 382, 391
skdar fiemsi Pafla Camii 388, 390, 391, 393, 395
skdar Yeni Valide Camii 400
zengi 80, 247, 267, 314

T
Tabhane 121, 156, 171, 172, 176, 196
Tanbur 194
Tanr 50, 51
Tarih 14, 19, 38, 39, 43, 46, 49, 91, 94, 159, 160, 212,
225, 227
Tarihselcilik 19, 30
Taurus Forumu 137
Tektonik 14, 29, 42, 50, 51, 52, 53, 61, 72, 73, 77, 90,
151, 161, 200, 202, 208, 230, 360, 384, 385, 400
Ters T 129
Tevhd 19, 20, 21, 29, 30, 31, 32, 45, 49, 50, 54, 105
Tezkiretl-Bnyn 344, 371
Tezkiretl-Ebniye 371
Tezyinat 88, 90, 101, 108, 151, 156, 159, 181, 202, 205,
208, 212, 252, 253, 293, 294, 296, 312, 313, 329,
330, 334
Tezyin 14, 29, 38, 41, 42, 50, 51, 61, 72, 73, 74, 80, 90,
91, 93, 106, 107, 108, 117, 128, 147, 149, 156,
159, 161, 174, 192, 193, 200, 202, 205, 206, 207,
208, 209, 212, 252, 276, 284, 302, 303, 306, 307,
308, 310, 311, 324, 329, 357, 360, 372, 375, 384
Tp Medreseleri 171
Timur 67, 90
Tiryakiler arfls 171, 174, 176, 179, 187
Tokat 343
Tophane 343, 381
Topkap Saray 167, 172, 344, 394
Toporafya 34, 90, 91, 124, 259, 263, 267, 349
Trakya 283
Tromp 64, 76, 247, 248, 250, 285, 286, 288, 294, 295,
298, 302, 303, 306, 307, 329, 366, 371, 389, 393
Tula 73, 74, 233, 237, 239, 247, 259, 261, 324, 325,
391, 393
Tuhfetl-Mimrn 162, 371
Tunca Nehri 281, 283
Trk 66, 67, 72, 76, 88, 161, 283, 310, 325
Trk genleri 76, 88, 161, 310

V
Vaiz Krss 189, 215, 216, 329, 330, 331, 357
Vecd 37, 39
Venturi 48

W
Wells Katedrali 40
Worringer 38, 40, 52

Y
Yarm Kubbe 121, 125, 126, 128, 129, 137, 139, 142,
147, 150, 151, 153, 154, 155, 161, 162, 179, 184,
185, 186, 189, 194, 196, 200, 202, 205, 206, 207,
208, 209, 212, 245, 247, 248, 257, 285, 288, 294,
298, 302, 303, 306, 310, 312, 329, 352, 357, 360,
365, 366, 368, 381, 384, 389, 391, 394, 399
Yeni Camii 94, 101, 400
Yeni Ontoloji Ekol 20, 43
Yenieri Oca 71
Yeniflehir Yakub elebi 76
Yeflil Trbe 90, 153
Yldrm Bayezid 76, 80, 284
Yldrm Bayezid Camii 80

Z
Zal Mahmud Pafla Camii (Trbesi) 225, 237, 257, 259,
261, 263, 312, 351, 365, 366, 368, 371, 377, 400
Zaviyeli Cami Plan 80
Zemberekli 61
Zen Budist 32
Zeuxippus Hamam 241
Zeyrek 167, 176

414

KAYNAKA

Heinrich Wlfflin, Principles of Arts History, Dover

Ernst Diez, A Stylistic Analysis of Islamic Art; Orna-

Publications, Trke evirisi Sanat Tarihinin Temel

mentalism in Islamic Art; Simultaneity in Islamic

Art, Ars Islamica, Michigan, 1938.

Kavramlar, Remzi Kitabevi, 1995.

Muhammed kbal, Reconstruction of Religious Thought
in Islam-slmda Dini Dflncenin Yeniden Kuruluflu, Birleflik Yaynclk-stanbul, ev. Dr. N. Ahmet

Ananda K. Coomaraswamy, Christian and Oriental Philosophy of Art, Dover Publications, Inc., New York.

Asrar.

Ludwig Coellen, Der Still der Bildenden Kunst, Arkaden Verlag, Darmstadt, 1921.

Muhyid-dn el-Arab, Fuss-l Hikem, Milli Eitim Basmevi, 1952.

Wrringer, LArt Gothique, Gallimard, Paris, 1946.

Paul Klee, Educational Sketch Book, Faber and Faber

London, 1950.

Titus Burckhardt, Principes et Methodes de lArt Sacre,

Devry Livres, Paris, 1976.

415

ALBARAKA TRKN KLTR DNYAMIZA 20. YIL ARMAANI