Vecihi Hrku (1896 - 1969) 18 Ocak 1896 Cumartesi gn (06 Kanunusani 1311) stanbul'da (Dersaadet) dodu.

Babas stanbullu bir aileden Gmrk Mfettii Ali Feham Bey, annesi Vidin'de domu, yanda stanbul'a gelmi Zeliha Niyir Hanm'dr. yanda iken babas lm. ok gen yata dul kalan annesi ile geni bir ailenin iinde amcalar, halalar, eniteler, yengeler, aabeyler ve ablalar ile birlikte bymtr. Bir sre sonra Harbiye'de eskrim ve resim hocas olan amcas Ahmed ekr Bey'in yanna snmlar, sonra da annesi ve kardeleriyle skdar'a yerlemiler. kardein ortancas olan Vecihi ok canl ve hareketli bir ocuktu. lkokulu Bebek'te okudu, skdar'da Fyuzati Osmaniye Rtiye'sinde ve skdar Paakaps dadi'sinde okudu, sanata olan ilgisinden Tophane Sanat Okulu'na geti ve bu mektebi bitirdi. 1912'de Balkan Harbi'ne enitesi Kurmay Albay Kemal Bey'in yannda gnll olarak katld. Edirne'ye giren kuvvetler iinde yer ald. Balkan Harbi sonunda stanbul Ordu Kumandanl tarafndan Beykoz Serviburun'daki esir kampna kumandan oldu. Tayyareci olmak istiyordu. Ya kk olduundan makinist mektebine aldlar. Tayyare Makinist Mektebi'nden Kk Zabit (Gedikli/Astsubay) olarak mezun oldu. Makinist olarak Birinci Dnya Sava'nda Badat cephesine gnderildi. Orada 2 ubat 1916 tarihinde bir uak kazasnda yaralanarak stanbul'a dnd. Yeilky'deki Tayyare Mektebi'ne girerek tayyareci oldu. Pilot olarak ilk uuu 21 Mays 1916 tarihindedir. 15 Kasm 1916 tarihinde tayyarecilik tahsilini bitirerek pilot diplomasn ald. 1917 sonbaharnda Kafkas Cephesi'ne, 7. Tayyare Bl'ne atand. Orada bir Rus ua drerek Kafkas Cephesi'nde uak dren ilk tayyareci oldu. 8 Ekim 1917 gn bir hava savanda yaralanarak dnce, Rus'lara esir olmadan nce uan teslim etmemek iin yakt. Esir olarak Hazar Denizi'ndeki Nargin Adas'na gnderildi. Azeri Trklerinin yardm ile adadan yzerek kat. Nargin Adasnn karsndaki Bak, Rus igali altnda olduundan, savaa katlmayan randa karaya ktlar. Birlikte kat istihkm Temeni Salih Bey ile 2,5 ayda yaya olarak Sleymaniye zerinden Musula geldiler. stanbul'a geldiinde savan sonlar idi. Bakent stanbul Hava Mdafaa Bl'ne tayin oldu. Vecihi Bey stanbul hava mdafaasna katld. stanbul igal edilince esaretten dnen askerlerin arasnda gizlice Harem'den kalkan bir gemiyle Mudanya'ya, oradan Bursa ve Eskiehir zerinden Konyaya giderek Kurtulu Sava'na katlmtr. Kurtulu Sava'nda Vecihi Hrku, Sivil Pilottur. Kurtulu Sava'nn ilk ve son uuunu yapan, zmir / Seydiky Hava Meydann igal eden tayyareci olmu, TBMM'den defa takdirname alarak krmz eritli stiklal Madalyas kazanmtr. Kurtulu Sava iinde Akehir'de Jandarma Komutan Ratp Bey'in kz Hadiye Hanm'la evlendi. zmir'de Gnl, stanbul'a dndklerinde de Sevim isimli iki kz olmutur.

Sava sonras zmir'de Seydiky'de alan tayyare okulunda yeni tayyarecileri eitime balam, tam o srada 1923 yl balarnda zmit mntkas Tayyare blne atanm. ay sonra zmir'de Binba Fazl'n eitim uuu srasnda dp lmesiyle yeniden zmir'e arlm, kara ve deniz okulunda retmenliinden baka fen ileri ile de uram. Savata ekilen yokluklarn giderilmesi amacyla havacl milliletirme dnceleri balamt. Edirne'ye yanllkla inen bir yolcu tayyaresini almaya grevlendirilmi. Hizmet karl bu uaa Vecihi adnn verilmesi, 1919'dan beri uak projeleri yapan Hrku'ta uak ina etmek dncesini yeniden canlandrmtr. Ganimet olarak Yunanllardan ellerine geen pek ok motordan yararlanarak projesini hazrlayp ilk ua Vecihi K VI'y imal etmitir. Ua iin uu msaadesi istemi, uabilirlik sertifikas iin bir teknik heyet oluturulmu, ancak teknik heyetin ierisinde tayyareyi uuracak ve kontrol edecek personel bulunmadndan gecikmitir. Sonunda teknik heyetten birinin "Vecihi, biz sana bu lisans veremeyiz, uana gveniyorsan atla, u, bizi de kurtar" sz zerine Hrku, 28 Ocak 1925'de ua Vecihi K VI ile ilk uuunu yapar. zin almadan utuu iin cezalandrlnca, istifa ederek hava kuvvetlerinden ayrlp Ankara'ya giderve kurulmakta olan Trk Tayyare Cemiyeti'ne (T.T.C.) katlr. T.T.C. Fen ubesini organize etmekle grevlendirilir. Gazi Mustafa Kemal'in "stikbal gklerdedir..." ynermesiyle havac bir kuak yetitirmek iin kurulan Trk Tayyare Cemiyeti, halkn balar ile yaayan bir kurulu olacakt. Bunun iin bir okul amak, milli bir hava sanayi kurmak amacndayd. Hrku, yapt uan geri alp, T.T.C.'nin ba toplama faaliyetlerinde kullanarak halka havaclk sevgisini alamak istiyordu ama uan geri almay baaramad. Ba toplamak iin bir madalya tz hazrland. Baa gre bronz, gm, altn ve elmasl madalya verilecek, 10.000 TL balayann ad da alnacak uaa ad olarak verilecekti. Trk Tayyare Cemiyetine ilk yardm Ceyhan ilesinden gelmi, 10.000 TL telgrafla balanm, alnan ilk uaa da Ceyhan ad verilmitir. Hrku'un uakla yurtii ba gezileri de bu uakla balamtr. Bu arada Avrupa havaclnn incelemek iin bir heyetle Hrku, ikinci kez Avrupa'ya gider. Almanya'da Junkers ve Rohrbach uak fabrikalarnziyaret ederler. Bu fabrikalar Trkiye'de anonim irket halinde tayyare fabrikas kurmak fikrindeydiler. Fransa'da da Breguet, Potez, Hanriot gibi birok fabrikalar ziyaret etmiler, Hrku da bu fabrikalarn uaklaryla tecrbe uular yapm, Potez 25 tipindeki rekor tayyaresiyle akrobasi uuundan sonra fabrika tarafndan Atlantik Okyanus gei uuu yapmas iin teklif yaplm, fakat Fransz Aero Kulb'nn basks ile teklif suya dmtr. Trkiye'ye dnte 19 Ekim 1925'de Tayyare Cemiyeti Ynetim Kurulu istifa etmi, cemiyetin tasarve projeleri suya dm, elindeki tayyare, vasta veelemanlar hava kuvvetlerine verilerek havaclkla ilgisi kesilmi oluyordu. Hrku'un da tekrar hava kuvvetlerinde grev almas istenince istifa etmitir. Milli Savunma Bakanl, Kayseri'de Tayyare Onarm ve Motor Anonim irketi (TOMTA) adnda bir fabrika kurmak iin anlar. Hrku, TOMTA'n teklifini kabul ederek Almanya'ya gider. Hrku, Almanya'da Junkers A.20 tayyarelerinde baz noksanlklar bulur, onlarn dzeltilmesi ile Junkers A.35'lerin yapmn da stlenir. 18 Temmuz 1926'da telgrafla memlekete arlr, Junkers A.35'in satn alnmas iin tecrbe uuu istenir. Junkers bu uuun zellikle Hrku tarafndan yaplmasn, uann zamann en modern ve yksek ate kudretinde iki kiilik av tayyaresi, savata her tarafa ate saabilme gc olduunun kantlanmas iin Franszlarn gzde ua Nieuport Delage ile

savan ister. 1 Austos 1926 da temsili sava yaplr, sava Junkers A.35 ileHrku kazanr. Hrku yurda dndkten sonra, TOMTA emrinde biri 14 kiilik 3 motorlu Junkers G.24, dieri alt kiilik tek motorlu Junkers F.13 yolcu tayyareleriyle Ankara - Kayseri arasnda ulam uular yapar. Tarih 1927'dir. Hrku'un bu uularnn, yurdumuzda ilk hava yollar uular olduu dnlebilir. Hrku, TOMTA'a, Junkers A.35'in kanatlarna benzin depolar ilavesi ile havada kalma sresini uzatarak Ankara-Tahran uuunu direkt yaparak, ran devletine ua gstermek ve hkmetimizin rzasyla devletimizin ihtiyacndan fazlasnn yabanc devletlere de satlabilmesi fikrini am. Bu yaplrsa hem devletimiz ereflenecek, hem de TOMTA'a byk faydas salayacakt. O srada henz TOMTA fabrikas teekkl etmemi ve Junkers A.35 tayyaresi de TOMTA'a devredilmemi olduundan bu uuu reddedilmiti. 16 Eyll 1926 tarihinde Trkiye'de ilk parat gsterisi Ankara'da yapld. Vecihi Hrku'un kulland Junkers F13 uandan Alman parat Heinke'nin 700 m irtifadan yapt 178. atlay Gazi Mustafa Kemal ve Ankarallar izlediler. Milli havaclmz iin gzel bir balang olan TOMTA ne yazk ki 1928 ylna kadar almalarna devam edebildi. Kt ynetimi yznden 1928'de iflas etmi, daha dorusu iflas ettirilmitir. Hrku 1925'de Kurtulu Sava ncesi stanbul'da iken sevdii, Mustafa Kemal'in yanna Anadolu'ya getii iin ailesi tarafndan kendisine verilmeyen hsan Hanm'la anlam, einden ayrlarak onunla evlenmi ve 1927'de Perran isimli bir kz daha domutur. Bir yllk aradan sonra Hrku, Trk Hava Kurumu'ndaki eski grev yeri olan Teknik ubeye dner. 1930 yl Sanayi Kongresi Ankara'da toplanm, Halkevi'nde de Yerli Mallar Sergisi almtr. Hrku burada yerli mal uaklarnn resim ve maketleri ile stten kanatl kapal kabinli Vecihi K-XI tipi uak modelinin minyatrn sergiler ve byk ilgi grr. Kurumda bo durmaz, yeni uak model ve tiplerini tasarlamaya devam eder. 1930 yl yllk iznini iki ay cretsiz olarak uzatp Kadky'de bir keresteci dkknn kiralayarak, ay iinde ilk Trk sivil uan, aslnda ikinci ua Vecihi XIV uan ina etmitir. lk uuunu 16 Eyll 1930'da Kadky Fikirtepe'de byk bir kalabalk ve basn topluluu karsnda yapmtr. Uak iki kiilik, tek motorlu spor ve eitim uadr. Ua ile birlikte uarak Ankara'ya dnm, Ankara zerinde bir gsteri yapm, Babakan smet nn ve baz komutanlar tarafndan ua incelenerek tebrik edilmi. Uabilirlik sertifikas verilmesi iin ktisat Bakanl'na mracaat ederek msaade istemitir. 14 Ekim 1930'da, "Tayyarenin teknik vasflarn tespit edecek kimse bulunmadndan gereken vesika verilmemitir" cevabn alm. Hrku, bunun zerine bakanlk nezdinde yaplan giriimler sonucu uaa istenen belgenin alnmas amacyla ekoslovakya'ya gnderilmesi iin msaade almtr. Uak Ankarada sklm, Demiryolu vagonlar ile Haydarpaaya, Sirkeciden de Praga gnderilmitir. Hrku, 6 Aralk 1930'da Prag'a geldiinde henz tayyare gelmemiti. Tayyareye ait statik raporu gibi resmi evrak nce ek diline evrilmi, uak gelince tekrar monte edilerek uan malzemeleri ve her trl teknik kontrol yapldktan sonra uuu istenmi. Her trl uu ekilleri ile uuun kontrol tamamlanmtr. Hrku 23 Nisan 1931'de ekoslovakyal yetkililer tarafndan civardaki bir gazinoda dzenlenen bir trenle, bakesinde "Yaasn Trk Tayyarecilii" yazl bir pankartla onurlandrlarak uu msaadesini almtr.

25 Nisan 1931'de ekoslovakya'dan uarak Trkiye'ye gelmek iin yola kp 5 Mays 1931'de Trkiye'ye gelmitir. Hrku, uann atl kalmamas iin Posta daresi ile eitli grmelerde bulunur. lk kurulmak istenen posta hatt Ankara-Erzurum ile Ankara-stanbul arasnda dnlr. Bu arada Trk Hava Kurumu yeni bir turne planlar. Ankara'dan balayan uu Aksaray, Konya, Manavgat, Antalya, Fethiye, Mula, Aydn, Denizli, Uak, Eskiehir, Adapazar, zmit ve Yeilky'de tamamlanr. Uu byk bir baaryla tamamlanmtr. Kurum ubeleri balarla zenginlemitir, ama 3 Kasm 1931 tarihli telgrafla byk yardmcs makinisti Hamit'in iine son verilir Hrku'a denen uu tazminat kesilerek Vecihi XIV ua uutan men edilir. Bundan sonraki uularn Milli Savunma Bakanl tarafndan verilecek uakla gerekletirilecei bildirilir. Bu durum Hrku'un kurum'dan tekrar ayrlmasna neden olur. Gezileri srasnda genlikte oluturduu uma sevgisi ile bir havaclk okulu amay dnr. 21 Nisan 1932'de lk Trk Sivil Havaclk Okulu'nu kurar. kisi kz olmak zere 12 renci kaydolur. 27 Eyll 1932'de eitim ve retime balanr. Okulun gayesi Trk genliini havacla altrmak, tayyareci kuaklar yetitirerek Trkiye Cumhuriyeti hava ordusunun yedek gc olmakt. Okulun motorlu ve motorsuz iki ubesi vard. Eitim teorik ve uygulamal olarak yaplyordu. Byk bir atlyesi vard. Kalam'ta bir hangar ve uu alan olarak kullandklar kk bir sahas, bir de Fikirtepesi'nde uu alanlar vard. lk 12 renci Sait, Tevfik, Muammer, Abdurrahman, Salih, Osman, Rza, Hikmet, Hseyin, Kenan, Eribe ve Trkiyenin ilk kadn pilotu olan Bedriye (Gkmen) idi. rencilerin eitim srasnda hibir kazas olmamtr. Zor koullarda eitim yaparken baz kurumlarn, rnein Tekel daresi'nin ve Bankas'nn reklmlarn yapm, baz vatansever yetkili kurulularn da yardmlar olmutur. Nuri Demira Bey, bir tayyare yapm iin 5.000 TL vermi, bylece 1933'de ad "Nuri Bey" olan VecihiXVI kapal kabin ua yaplmtr. Ayn yl tek sathl Vecihi XV uan da ina etmiler ve 30 Austos 1933'de iki Vecihi XIV, iki tane Vecihi XV ve Nuri Bey Vecihi XVI uaklar ile rencileri, stanbul gklerinde gsteri uuu yapmlar. Okulda, bir de Vecihi SK-X adl, uak motoru ile alan deniz botu yaplmtr. rencilerinden Sait Bayav, Tevfik Artan, Muammer niz, Osman Kandemir, ilk kadn tayyarecimiz Bedriye Gkmen ve kz (yeeni) Eribe yalnz umay baarmlardr. Vecihi Sivil Tayyare Okulu parasal sorunlardan ve yetitirdii rencilerin diplomalarna denklik verdirememi olmasndan kapanmtr. 1935 yl balarnda Trk Hava Kurumu Bakan Fuat Bulca, arl olarak Rusya'ya gider. Orada sivil havacln durumunu grr ve dnnde Atatrk'e anlatr. Atatrk, gezdii her yerde kendisini havadan saygyla izleyen, gazetelerdeki yazlardan izledii Hrku hakknda da Fuat Bey'den bilgi ister. Ald cevaplar karsnda Byk Atamz: "Ya, yle mi? O halde Trk Kuu nam ile yeni bir alma yolu an ve Vecihi'den faydalann!" emrini verir. Hrku Ankara'ya arlr. O da uana atlayarak Ankara'ya gelir. Hrku bu durumdan ok sevinlidir. Trk Kuu'nda yaplmas dnlenler, onun gerekletirmek istedii eylerdir. Baretmen olarak amatr genleri altrmak, Etimesgut hangarlarn yapmak, yaz kamp iin uu sahas nn'nn bulunmas ve okulunda yetitirdii rencilerinden Sait Bayav, Tevfik Artan ve Muammer niz'in Rusya'ya eitime gnderilmesi onun mutluluu olur. Ne yazk ki 29 Ekim 1936'da yeeni Eribe'nin paratnn almamas nedeniyle dmesi ve 30 Ekim 1936 gn ehit olmas onu ok zmtr.

Trk Hava Kurumu, 1937 sonbaharnda mhendislik eitimi iin Hrku'u Almanya'ya gnderir. Vecihi Hrku, Weimar Mhendislik Mektebine ihtisas snfndan balatlm, bir buuk yl sonra da mezun olmutur. 27 ubat 1939'da Tayyare Makine Mhendislii diplomasn almtr. Trkiye'ye dndnde Bayndrlk Bakanlna bavurarak, "Tayyare Mhendislii Ruhsatnamesini" almak istedi. Ancak yetkililer, "iki ylda mhendis olunmaz" diye bir gereke ile kabul etmemilerdir. Mhendisliini Dantay karar ile kabul ettirir. Trk Hava Kurumu'nda da ynetim deimi, vazifeleri bakalarna verilmitir. O gnk koullarda teknik imknn olmad Van'a tayin edilir. Bunun zerine istifa ederek kurumdan ayrlr. 1942 Ylnda Vecihi Havada kitabn yaynlar. Bu kitabnda, 1915-1925 yllar arasnda Birinci Dnya Sava, Kurtulu Sava ve Cumhuriyetin ilk dneminde yaadklarn, ilk uan nasl yaptn anlatr. Havaclktan uzun bir ayrlktan sonra 1947'de Kanatllar Birlii'ni kurdu. Genlerin byk ilgi gsterdii bir kurulu oldu. 1948'de Trk Hava Kurumu'ndan Magister tipi bir renim ua temin ettiler. Kz Gnl'n Yaz leri Mdr olduu "Kanatllar" adl aylk bir dergiyi, 12 say karttlar. Byk ounluu niversite rencileri olan Kanatllar Birlii fazla yaayamad. 1951'de be arkadayla birlikte havadan zirai ilalama yapmak zere "Trk Kanad" ad ile bir irket kurmu, Sait Bayav ve Muammer niz'le ngiltere'ye giderek Auster MK-V tipi uak almlar. Trkiye'ye dndkten sonra ortaklar arasnda kan anlamazlk zerine Hrku, haklarndan vazgeerek irketten ayrlr. 1952'de Paro mamasnn reklmn yapmak iin tekrar ngiltere'ye giderek Percival Proctor V tipi drt kiilik hafif turist tipi tayyare alr. Bu tayyare ile deiik messeselerin reklmn yapt. Paro bebek mamas, Puro sabunu gibi gda ve malzemeleri ufak kt paratlerle uaktan datarak, kanatlarna takt patiskalar zerine banka isimlerini yazarak reklmclk yapt. 6 Austos 1954'de 40. Hizmet Yln kutlamak iin Yeilky Uluslararas Havaalan'nn salonunda "Trk Havaclar Bayram" adyla bir jbile yapld. 29 Kasm 1954'de Hrku Hava Yollar'n kurdu. Trk Hava Yollar'nn seferden kaldrd uaklardan sekiz tayyare Ziraat Bankas'ndan kredi ile satn alnmt. Bir takm glklerle uraarak hava yollarnn sefer yapmad yerlere seferler koyarak, izin vermediklerinde gazete tayarak almak istedi, ama kazalar, karlmalar, sabotajlar sonunda Hrku Hava Yollar'nn uaklar uutan men edildi. Buna ramen elinde kalan son uan (TC-ERK) da Maden Tetkik Arama Enstits'nn emrinde kullanarak Gney Dou Anadolu'da toryum, uranyum ve fosfat arayarak zor doa koullarnda alt. Hayatnn sonlarnda ok sknt ekmi, borlandrlm, uamayacak duruma drlen uaklarnn sigorta giderleri ve bunlarn faizleri borcuna eklenmi, icra takipleri, davalar neden ile vatana hizmet tertibinden kendisine balanan ok yetersiz maana bile haciz konmutur. Ankara'da anlarn yazarken, beyin kanamasndan komaya girdi. Gzleri ve kalbi gklerde olan Vecihi Hrku, insanlarn aya ayak basmak zere dnyadan ayrld gn olan 16 Temmuz 1969 tarihinde Glhane Askeri Tp Akademisi Hastanesi'nde hayata gzlerini yumdu. Ankara, Cebeci Asri Mezarl'nda defnedildi.