DISPERZIONI SISTEMI

DISPERZIONI SISTEMI
estice jedne vrste materije razdijeljenje kroz estice druge materije ine disperzioni sistem. Disperzije mogu biti homogene i heterogene. Broj moguih kombinacija tvari u sva tri agregatna stanja je 32 = 9.

Neki tipovi disperzionih sistema

vrsto u gasu gas u tenosti gas u gasu tenost t t u gasu tenost u tenosti vrsto u tenosti vrsto u vrstom gas u vrstom praina u vazduhu CO2 u vodi prirodni gas sumaglica li siretna kiselina u vodi so u vodi ugljik u eliku hidrogen u platini

Neki tipovi disperzionih sistema

DISPERZIONI SISTEMI
Za ive organizme najvaniji su oni disperzioni sistemi u kojima su razliite supstance dispergovane u tenosti, a to je ob o obino voda. Hemijska i fizika svojstva takvih disperzionih sistema odreena je kako prirodom, tako i veliinom estica koje su dispergovane u vodi.

DISPERZIONI SISTEMI
U disperzionim sistemima nema hemijskih interakcija razliitih estica. Razdvajanje razliitih estica - fizikim metodama i sredstvima. Prema veliini estica dispergovane materije razlikujemo tri tipa disperzionih sistema: pravi rastvori 0.05 - 0.25 nm koloidi 1-1000 nm suspenzije >1000 nm

Otopine / rastvori
Rastvor ili otopina (engl. Solution): Homogena molekularna smjesa dvije ili vie razliitih supstanci ili tvari. Rastvara ili otapalo(engl. Solvent): Tvar ili supstanca koja slui za otapanje i u principu se nalazi u veoj koliini. Rastvorena supstanca ili otopljena tvar (engl. Solute): Supstanca rastvorena u rastvarau ili tvar otopljena u otapalu.

Otopine / rastvori
Prema koliini rastvorene supstance postoje tri tipa rastvora: nezasieni rastvori zasieni rastvori i i t i prezasieni rastvori

Otopine / rastvori
Kada postoji dinamika ravnotea izmeu neotopljene vrste supstance i otopine, otopina je zasiena.

Otopina koja sadri manje otopljene supstance nego to moe sadravati u ravnotei je nezasiena.

Otopine / rastvori
Primjer: NaCl u vodi

Otopine / rastvori
Prezasieni rastvor nastaje laganim hlaenjem zasienog rastvora tako da u odreenom volumenu bude otopljeno vie otopljene tvari nego to je koncentracija zasienog rastvora. Nije stabilan i obino se cijepljenjem kristalom ili mijeanjem lako prevede u zasieni.

Vodene otopine ionskih spojeva

Ionski spojevi kao to je NaCl otapaju se u vodi jer su privlane sile izmeu molekula vode i iona natrija i hlora, iondipol sile, vee od privlanih sila meu ionima u kristalu NaCl:

Vodene otopine ionskih spojeva

Privlaenje dipola vode izvlai ione iz kristalne reetke u vodenu otopinu.

Vodene otopine polarnih kovalentnih spojeva

U vodi su topive visoko polarne molekularne supstance, posebno one koje sadre atome kao to su oksigen ili nitrogen koji mogu stvarati vodikove veze sa molekulama vode:

Vodene otopine polarnih kovalentnih spojeva

Primjer: alkohol u vodi ili glukoza u vodi

KVANTITATIVNO IZRAAVANJE SASTAVA RASTVORA (OTOPINA)

Omjer
(1) Omjer neke veliine (mase, m, volumena, V,
ili koliine (mnoine), n) odreene komponente, npr. otopljene tvari (B) prema toj veliini za drugu komponentu, otapalo (A) maseni omjer

, = mA

mB

(ksi)

Omjer
mnoinski omjer ili omjer broja jedinki

rB,A = nB nA
volumni omjer

ili

NB NA
(psi)

, = VB V

Udio
(2) Udio neke veliine (mase, volumena mnoine) odreene komponente smjese (npr. B) prema toj veliini za smjesu svih komponenata: maseni udio (komponente B):

= m

mB = mB m ii

(omega)

mi = masa svake odreene komponente u smjesi

Udio
mnoinski (koliinski) ili molni udio:

= nB n

nB ni

ili

B = NNi

(hi)

volumni udio

VB Vi

(fi)

Molni udio i molni procenat

Suma svih xi mora biti jednaka jedan j d k j d (1)

Molni procenat neke komponente otopine je njen udio pomnoen sa 100.

Molni udio i molni procenat

Primjer: 80 g NaOH u 180 g H2O ini rastvor od 2 mola NaOH u 10 molova vode:

NaOH= 2 2 10 = 0.166 + 10 0, H2O = 2 + 10 = 0 834

NaOH= 180 +80
80

NaOH + H2O = 1

16.6 mol% NaOH i 83.4 mol% H 2O

= 0.307 procentna koncentracija:

H2O

180 = 0 693 180 +80

30.7 te. % NaOH i 69.3 te. % H 2O

Koncentracija rastvora
(3) koncentracija, tj. omjer neke veliine (mase, mnoine, volumena) za otopljenu tvar (B) i volumena otopine (V): masena koncentracija

=
c
=

mB V

koliinska (mnoinska) koncentracija

nB V

Koncentracija rastvora
brojnosna koncentracija

volumna koncentracija

C =N B V

VB V

VB Vi

(fi)

je slina (volumni udio), a razlikuju se po tome to je zbir volumena sastojaka gotovo uvijek razliit od volumena otopine (smjese).

Volumni udio volumna koncentracija

Etanol i voda imaju jako privlaenje kada se pomijea p j volumen od 50 mL H2O + 50 mL EtOH, na kraju iznosi manje od 100 mL.
EOS

Koncentracija rastvora
Jedinice za koliinsku koncentraciju proizlaze iz navedenih definicija prema SI sistemu:

[c ] =

[ n] mol = m3 [V ]

ali se vie upotrebljava decimalna SI jedinica mol dm-3, dm3 = litar (L)

Koncentracija rastvora
Primjer: Ako se u 1L rastvora nalazi 40 g NaOH (1 mol), taj rastvor je jedno molaran, to piemo kao: cNaOH = 1 mol dm-3 ili [NaOH] = 1 mol dm-3 mol dm-3 = M (M je oznaka koja se zadrala u veini knjiga, ali je treba izbjegavati.)

Priprema rastvora
Kod pripreme rastvora vano je znati da se koncentracija koliine tvari odnosi na volumen gotovog rastvora. Zato se takvi rastvori prave u posebnim posudama koje se zovu odmjerne tikvice ili normalni sudovi. Primjer: rastvorena supstanca i rastvara su tenosti

rastvor

Priprema rastvora
rastvara tenost rastvorena supstanca vrsta supstanca

Molalitet
(4) Molalitet (b) je omjer koliine supstance i mase rastvaraa (ne rastvora!)

bB = nB mA

[mol kg-1 ]

Umjesto novog znaka b za molalitet, upotrebljava se i stari znak m koji je manje pogodan jer je jednak znaku za masu.

10

Molalitet
Molalitet, b, se najvie upotrebljava kao nain kvantitativnog izraavanja sastava rastvora, posebno u fizikalnoj hemiji, jer ne zavisi od temperature j,j p kao to je to sluaj sa molarnom ili koliinskom koncentracijom, c, koja varira sa temperaturom zbog irenja ili smanjivanja volumena otopine.

Rastvori u dijelovima
Parts per million (dijelovi na milion) je broj estica rastvorene supstance na jedan milion estica rastvora. 1 ppm = 1 mg/L Parts per billion je broj estica rastvorene supstance na jednu milijardu estica Parts per trillion je broj estica rastvora. rastvorene supstance na jedan 1 ppb = 1 g/L trilion estica rastvora. 1 ppt = 1 ng/L

RAZBLAIVANJE RASTVORA
Razblaivanjem rastvora ne mijenja se koliina rastvorene tvari, n. Mijenja se samo njena koncentracija, c.

n = c1V1 = c2V2
rastvara

koncentrovana otopina

razblaena otopina

11

Entalpija rastvora
Stvaranje rastvora moe se posmatrati u tri koraka: Razdvajanje molekula rastvaraa da bi se stvorio prostor za molekule otopljene supstance, H1 Razdvajanje molekula rastvorene supstance, H2 supstance Pustiti molekule rastvorene supstance i rastvaraa da se slobodno izmijeaju, H3 Hrastv = H1 + H2 + H3

Ilustracija energetskih promjena i stvaranje rastvora

Hrastv = H1 + H2 + H3

Ilustracija energetskih promjena i stvaranje rastvora

12

Entalpija rastvora
Primjeri: Rastvaranje NaOH u vodi: Hrastv = - 44.48 kJ/mol (egzoterman proces) Rastvaranjem NH4NO3 u vodi: Hrastv = + 26.4 kJ/mol (endoterman proces) Pravilo - slino se otapa u slinom Polarni rastvarai rastvaraju polarne supstance. Nepolarni rastvarai rastvaraju nepolarne supstance.

Rastvorljivost / topivost
Koncentracija rastvorene supstance u zasienom rastvoru = rastvorljivost rastvorene supstance Oko 95% svih ionskih spojeva imaju u vodi rastvorljivost koja se poveava sa poveanjem temperature.

Koloidi
Koloid je disperzioni sistem gdje je veliina dispergovanih estica u odgovarajuem mediju u oblasti od oko 1 do 1000 nm. Skretanje svjetlosti kroz koloid poznato je kao Tyndallov efekat.

EOS

13

Neki primjeri koloida

Suspenzija i koloid

14