Prirodni resursi

Prirodni resursi
Raznovrsne prirodne materije i pojave koje ovjek koristi za podmirivanje svojih potreba u prirodnom ili preraenom stanju. ivot ovjeka je zasnovan na postojanju i korienju prirodnih resursa. Siromaenje prirode i naruavanje kvaliteta ivotne sredine

 Prirodni resursi su prostorna i vremenska kategorija koji su nastajali kroz dui evolucioni period razvoja Zemlje. Nastali su brojni prirodni resursi materijalnog i energetskog tipa

 Bogatstvo svake Zemlje mjeri se po vrsti i koliini prirodnih resursa sa kojma raspolae i koje koristi.

Ekoloka podjela
Resursi neive prirode (vazduh, voda, stijene, rude, zemljite) Resursi biodiverziteta (biljke, ivotinje, ovjek) Svi resursi dele se na obnovljive i neobnovljive. Neobnovljivi resursi su oni resursi koji se vremenom eksploatacijom iscrpljuju, a ne mogu se obnoviti prirodnim procesima ili je ta obnova veoma dugotrajna.

Odrivo i racionalno upravljanje prirodnim resursima

Racionalno korienje da se usklade potrebe korienja prirodnih resursa sa realnim stanjem bogatstva prirodnih resursa u prirodi i potroakim zahtjevima

 Prema stepenu ekonominosti rezerve se dele na: Rentabilne ili bilansne (iskoristivost rezervi preko 90%); Uslovno rentabilne; Paramarginalne (pogodne za aktivaciju u roku od 25 g., sa stepenom iskoristivosti od 50-90%), i o Marginalne (pogodne za aktiviranje u roku od 60 god sa stepenom ekonominosti od 10-50 %). Nerentabilne ili vanbilansne (sa stepenom ekonominosti ispod 10 %).

 Prema prirodnim kriterijumima, resursi se dijele na sledee grupe: Prirodni resursi hidrosfere (svetski okean, podzemne vode, povrinske vode); Prirodni resursi atmosfere; Prirodni resursi litosfere (zemljite i geoloki resursi); Prirodni resursi biosfere (biljni i ivotinjski svet).

Voda
Voda je izvor ivota, resurs i materija bez koje ivot na Zemlji nije mogu.

Hidroloki ciklus

.
Kopnene vode: Podzemne, rijeke, jezera i lednici. Podzemne u zemljinoj kori rasprostranjene su neravnomjerno, razliitog sastava u zavisnosti od podloge Specifina fauna Termalne i termomineralne

. Vode rijeka su ovjeku najdostupnije za

koritenje ali su najvie izloene svim vidovima zagaenja i degradacije Navodnjavanje, plovidba, vodosnabdijevanje, iskoritavanje energetskog potencijala, ribolov, industrija....... Najvei zagaivai rijeka su otpadne industrijske vode, vjetaka ubriva zatitna sredstva u poljoprivredi i otpadne komunalne vode Flora i Fauna - karakteristina za odreene tokove i vrste indikatori

ivotne zajednice gornjeg toka reke

- zbog specifinosti ivotnih faktora koji deluju u longitudinalnom renom profilu, postoje razlike izmeu akvatinih biocenoza gornjeg u odnosu na srednji i donji tok - Karakteristike gornjeg toka reke: -niska temperatura - velika brzina vode - dno kamenito ili ljunkovito - slabo razvijena vegetacija - krupne estice organske - materije (poreklom od lia i sl.)

Fauna dna gornjeg toka reke

-prilagoenosti: -oblik tela - dorzoventralno spljoten: npr. Planaria - Turbellaria, Rhitrogena larva Ephemeroptera, Ancylus -Gastropoda

- Plecoptera - indikator voda bogatih kiseonikom

Fauna dna srednjeg i donjeg toka reke

-

mala razlika u karakteristikama stanita srednjeg i donjeg toka beskimenjaka bentosna zoocenoza zavisi od tipa substrata euritermne vrste, ukopavaju se u mulj, grade kanale Gastropoda Theodoxus

Oligochaetae Tubifex, Psammoryctides

Mora i okeani osnovne karakteristike Temperatura, svjetlost, salinitet, flora i fauna Klasifikacija i kategorizacija vode

Vodni resursi Srbije

Srbija je relativno bogata slatkovodnim resursima i uspjeno rjeava vodosnabdijevanje svog stanovnitva i industrije Hidroloke osobine i vodne rezerve uslovljene su elementima prirodne sredine i ljudskom aktivnou Veliko uee TRANZITNIH voda ( Dunav, Sava, Tisa.....) Ukupna duina rijeka u Srbiji iznosi 40 hiljada km i njihova prosjena gustina po 1 km2 Veliki ekonomski znaaj naeg vodnog potencijala posebno rijenih tokova ima mogunost PLOVIDBE Plovne su: Dunav, Tisa i Begej a neznatno Tami i Velika Morava

Srbija je bogata termonieralnim vodama Termomineralne vode dolaze iz veih dubina zemljine kore, pa prema temperaturi razlikujemo tople i hladne a prema sadraju tri osnovna anjona dijelimo ih na tri klase: - hidrokarbonatne, sulfatne i hloridne. Prema sadraju katjona: - natrijumove, magnezijumove i kalcijumove Mogu biti i gasnonosne: Ugljen-dioksidne, sumpor-vodonine, radioaktivne, ugljen-dioksidno-sumporvodonine, sumpor-vodoninoradioaktivne, ugljen-dioksidno-sumpor-vodoninoradioaktivne

Sistem koritenja i upotrebe voda

Pravni reim koritenja i upotrebe voda zavisi od toga da li se radi o prirodnim ili vjetakim vodotocima Inegralno upravljanje vodama predstavlja sistemsko praenje hidrolokog stanja i kvaliteta voda koje u Srbiji obavlja Republiki hidrometeoroloki zavod Posebno su znaajne hidroloke procjene i prognoze za potrebe odbrane od poplava, plovidbe i upravljanja vodoprivrednim i hidroenergetskim sistemima Vodosnabdijevanje stanovnitva podrazumijeva obezbjeenje visokokvalitetne vode za pie Snabdijevanje industrije vodom obavlja se sopstvenim sistemima za zahvatanje i transport vode koji su izgraeni od strane korisnika i vlasnika

Podzemne vode
Podzemne vode: rijeke ponornice, izvori, bunari itd Nalaze se u zemljinoj kori ispod povrine - Slobodne ili gravitacione koje se kreu po upljinama i drugim meuprostorima - Vezane ako su adhezionim ili drugim silama vezane za pojedine estice pa ne mogu da se kreu Uglavnom su u tenom stanju ali mogu biti i u vrstom i gasovitom stanju

 Podzemne vode u vrstom stanju poznate su pod nazivom mrzlota Javljaju se u viim geografskim irinama, gdje se niske temperature zadravaju vei dio godine Za vrijeme kratkog ljeta, u zemlji se otopi samo povrinski sloj leda, a duboki slojevi ostaju zamrznuti. Debljina mrzlote je razliita (od pola metra, a u ekstremnim sluajevima i do 500 m) Javlja se i na visokim planinama ali je znatno manja

Prema porijeklu podzemne vode dijele se u tri grupe 1. Vadozne 2. Juvenilne i 3. Konatne

Vadozne podzemne vode

Vadosus plitak Potiu iz atmosfere i sa Zemljine povrine gdje su dospjele padavinama Javljaju se u tenom, vrstom i gasovitom stanju kao slobodne i vezane Ukoliko dospiju u zemlju infiltracijom kroz pore i pukotine nazivaju se infiltracione Ako su postale od vodene pare prizemnih dijelova atmosfere, koja je dospjela stujanjem u pukotine i upljine stijena gdje se kondenzovala, nazivaju se kondenzacione. Stvaranje kondenzacionih voda moe se pratiti u krakim peinama

 Kondenzacione vode nastaju velikim dijelom i od vodene pare iz dubljih slojeva. Ove pare struje prema povrinskim dijelovima, kondenzuju se pa se sjedinjavaju sa izdanima ili se usled smanjenog pritiska vraaju u dubinu. Kondenzacione vode stvaraju se neprekidno

Juvenilne vode
Nastaju sintezom kiseonika i vodonika Naziv juvenilne su dobile zato to sintezom nastaje voda. U doba formiranja Zemlje na ovaj nain nastala je sva voda. Danas nastaje u procesu hlaenja i diferenciranja itke magme u zoni kontakta izmeu magme i litosfere. Zbog razliitog nastanka mogu biti magmatske, vulkanske...

Podzemna voda Podzemne vode razlikuju se od povrinskih prema relativno sporom kretanju vode, to poveava vrijeme zadravanja vode u zemljitu i time zadravanje polutanata i znatan stepen fiziko-hemijskih interakcija vode i okolnog materijala u kom se nalazi akvifer.

Klasifikacija
Prirodno i vjetako zagaenje Takasti i difuzni izvori

Takasti izvori
deponije otpadne vode rafinerije rezervoari septike jame

Difuzni izvori
spiranje pesticida spiranje soli i hem. sredstava kisele kie

 Turbelarija (planarija) Oligoheta, poliheta, puevi, raii, ribe, amfibije Odlikuju se stenotermijom i osjetljivou prema kolebanjima temperature Detritus, mikroflora (bakterije i gljive) glavni izvor hrane Proteus anguinus najei stanovnik Troglobionti Troglofili Modrozelene alge