1

MALCOM X HAYATI VE MCADELES

Malcolm Xin yks, kendi insann zgr klmaya alrken len bir Mminin yksdr. Yzyllar nce beyaz adamn zorla yerlerinden, yurtlarndan koparp Amerikaya kleletirmek iin getirdii siyah tenliler tekrar zgrlklerine kavumak iin uzun bir sre mcadele etmek zorunda kalrlar. 1900'l yllarn banda elde ettikleri bu zgrlk yzeysel bir zgrlktr. Onlar sadece alnp satlan bir meta olmaktan kmlar ama hl beyaz adamn zihniyeti ve siyah tenliye bak as deimemitir. Siyah tenliler ayr semtlerde ikamet etmekte, ayr okullara gitmekte, askere alnmamakta, fabrikada bir ii olarak bile alamamaktadr. Siyah tenli bir insann beyazlarn semtinde gezmesi sutur. Siyah adamn can gvenlii yoktur. Amerika da Kuzey- Gney savandan sonra en nemli olay, phesiz Mslmanlktr. Mslmanlk denilince akla ilk gelen MALCOLM X tir. Malcolm X sadece bir Mslman deil; mensubu bulunduu toplumun, yani Amerikal siyahlarn sorunlarnn bir nevi tercmandr. Kuatma ve bask altndaki bu talihsiz fakat gururlu toplumun mensubuydu Malcolm X. Amerikal siyahlarn byk ksm Hristiyand ve ou da kle olarak yayordu. Bahsettiim klelik sosyal haklar elinden alnan, derisinin rengiyle aalanan ve Amerikal beyazlarn smrgesi haline gelen klelikti. Malcolm X bunu yle anlatyordu: Tam drt yz yl Amerikal siyahlar olarak iddete maruz kaldk, sadk millet olarak yaadk, tarla klesi ve ev klesi olarak... tarla klesi tarlalarda yaad alt, efendisinin verdii kadar yedi, izin verdii kadar dinlendi...ev klesi ise, efendisinin artklarn yedi ve eski elbiselerini giyindi, evleri yandnda yangna ilk koan oydu, efendisi hasta olduunda patron hasta myz? dedi... Bir problem olduunda yine efendilerimizin oman ensemizde hissettik, biz buraya Chiristof Colombun gemileriyle falan gelmedik; Tanr

kk gnahlar kendi gazabndan olan atele paklad! Siyah Halkmzn tam yz milyonu; sizin atalarnz! Benimkiler! Bu beyazlar tarafndan katledildiler. Kendilerine kle yapmak amacyla on-be milyonumuza kyd beyazlar! Bylesi bir gnde denizlerin dibini size gsterebilmek elimde olsayd keke. Kara kara bedenleri, kpkzl kanlar, tepiklerle, omaklarla parampara edilmi kemikleri! Hasta dtklerinde kollarndan tutulup denize frlatlan o hamile siyah kadnlar! kolayna yaayp gitmek iin en iyi yolun, nlerindeki kle gemisinin ardn brakmamak olduunu anlam kpekbalklarna yem olsun diye denizin gbeine atlveren o zavall kadnlar! Siyah rkn namusuna,zgrlne daha o gnden gz dikmiti beyazlar. Dirililer; dnyadaki btn toplumlarda ancak knty hissetmekle balar, tabi bu knty de en iyi hisseden kimselerden. Bundan dolay uykular kaan ve kafasnda en iyi analizleri yapanlar tarafndan balatlr...yani ykldn hissetmeden insanolu kendini yenilemeyi, kendini gelitirmeyi pek dnme ihtiyac hissetmez. Eer bir yokutan bahsediyorsanz, iniin varlndan phe yoktur. Dirilmek hibir zaman kolay olmamtr. Ahlaki knt olmadan, sosyal haklarn dzgn olduu, adaletli bir toplumu uyarma gerei hissetmeyiz; ancak rtler yaparz oraya. Tarihte de ibret verici hadiselere baktmzda zaman durum byledir.Peygamberler hep bu toplumlara gelmitir Dnya tarihinde mcadeleleri ve onurlu yaamlar ile insanla k tutan mcadele nderleri mevcuttur. Onlar kendilerini yce deerler uruna feda edenlerdir. Onlar beden lkelerini ap zgrleebilenlerdir. Yldzmz , mz olan bu mcadele nderlerini anlamak ile ie balamak gerekir. Ot gibi dnyaya gelip, saman gibi gitmemek biraz da buna baldr. Gemite ortaya konan pratikler bizlere gemiin masallar olsun diye var olmamtr. Bir Mslman bu dinin canlln, gzelliini,direnii ruhunu ayakta tutmaya alm olan bu mcahit ve mcahitlere ok ey borludur. Onlar gibi olabilmenin ncelikli koulu onlar tanmaktan,onlar anlamaktan geer. Bu balamda size Malcom Xin ibret dolu hayatn sunuyorum.

DOUMU VE ALE ORTAMI

MALCOLM, 19 Mays 1925te Omahada dnyaya geldi. Babas bir Baptist Hristiyan vaizdi. Malcolm: korkak bir zenci deildi babam; o, bir doksan boyunda, iriyar ve kapkara bir adamd... der. Babas da, Marcus Garvey gibi Amerikal siyahlarn hibir zaman gerek zgrle, bamszla ve itibara kavumayacana inanmaktayd. Bu yzden de Amerikay brakp, kendi vatanlarna, Afrikaya dnmeliydi siyahlar. Babas vaazlarnda bunu hep belirtiyordu, beyazlar bundan rahatsz olmalydlar. ki; Malcolmun doumuna yakn bir zamanda, babas yokken bir gece evin yanna bir gurup insan gelmi ve annesine kocasnn nerede olduunu sormular. Annesi de kocasnn evde olmadn, ocuuyla evde yalnz olduunu syleyince, adamlar evin btn camlarn tuz buz ettikten sonra, Rahip Earl Littlenin, Marcus Garveyin grlerini vaazlarnda ileyen, ve gerisin geri Afrikaya dn projesi olan, Omahann zencileri arasnda hzla yaylan ve balarna dert olan vaazlarna daha fazla tahamml edemeyeceklerini hatrlatp ortadan kaybolmular. Malcolm orada dnyaya geldikten sonra babas evi Milwaukeye tad. Burada fazla durmadan Lansinge tandlar. Babas adeti olduu zere orada da Baptist kiliselerini dolap, Hristiyanln esaslarn anlatmaktayd...

OCUKLUU
1929 ylnda Malcolm, 4 yandayken, hayatnn ilk canl hatrasn yle anlatyor: Bir gece yars kendimizi tabanca seslerinin, lklarn, duman ve alevlerin ortasnda bulduk. Korkumuzdan neye uradmz armtk. Babam, evimizi kundakladktan sonra kamaya alan beyazlarn arkasndan ate amaya alyordu...Alevler iinde yanan ev stmze kecekti. Annem kucanda yeni domu bebeiyle kendisini henz dar atmt ki;ev etrafa kvlcmlar saarak,byk bir grltyle kt. Gecenin yarsnda don-gmlek darda kalmz, feryatlar iinde dvnmemizi hi unutamyorum. Olay

yerine gelen polis ve itfaiyeciler de etrafmza dizilip evimizin, sonuna kadar yanp kl olmasn bizimle birlikte seyrettiler. Birileri Little ailesinin evrelerinde yaamasn istemiyordu. Malcolmun ailesi evlerinin kimler tarafndan kundaklandn bilemedi ama bir eyi iyi rendiler:mealeli iki adam beyaz ve Malcomun ailesi siyah idi. Eer ayn renkten olsalard, bu olay hibir zaman olmayacakt. Bu olaydan sonra dou Lansingde kenar mahallelerden birine tandlar, burada da rahat olamadlar.Bir gece babas bir suikasta uram, adamlar onu, lnceye kadar dvdkten sonra, gelip geen arabalar ezsin diye yolun ortasna atmlar, polisler gece yars evden gelip annesini almlar ve babasnn vcudunu yars ezik, baz kemikleri krlm, l vaziyette kendisine gstermilerdi. Artk sekiz kardele ortada kalmlard. Ailede maddi kntyle birlikte psikolojik knt de meydana geliyordu. Kardelerinin en by geimlerine yardm iin alyordu, annesi de temizlik v.s... gibi ilerde alyordu...Hayat artlar hi de kolay deildi, bazen be kurular olmad zamanlar olurdu ve hi bir ey alamazlard. Malcolm, okuldan sonra doru eve gideceine, iki mil yrdkten sonra Lansinge gidiyordu.Dolamadk dkkan brakmyor ve ard eylerle kendisine gzel bir ziyafet(!) ekiyordu. Kendi deyimleriyle buna Tilkilik diyordu. Bunun yannda, geceleri bostanlklara girip bir sepet ilek toplayp satyordu. Sk alrsa gnde bir dolar kazanabiliyordu. O gnlerinden yle bahsediyordu Malcolm:Hzla byyp geliiyordum; ama bu gelime kafaca deildi, bedenceydi daha ok. Ben byle evden uzak kala kala, konu komunun eiini andra andra, dkkanlardan ufak tefek eyler yrte yrte bydke; isteklerimi elde etmekte daha da bir saldrgan, daha da bir sabrsz oluyordum giderek.

ALENN DAILMASI
Aile Refah Kurumu, Malcolmun ailesine her geldiinde annesinin ocuklarna bakamayacan iyice anladlar , annesi

kocasnn katledilmesi ve iine dtkleri koullar dolays ile akln da yitirmiti. Aileyi datma karar aldlar. ocuklar ya ocuk esirgeme kurumuna ya da evlatlk isteyen aileler varsa oralara gideceklerdi. Malcolmu durumu iyi bir aile ald. Malcolm bu aileyi seviyordu ve bu ailenin oluyla karde gibiydiler. Burada ok iyiydi, frsatn bulduunda annesi ve kardelerinin ziyaretine gidiyordu. ok gemeden devlet, kardelerinin hepsini evlatlk olarak datmaya karar verdi. Annesi artk iyice kmt, sonunda btn kardelerini bir yere verdiler. Annesini de Kalamazoo daki akl hastanesine yatrdlar. Malcolm evlatlk olarak verildii evde ok iyiydi, bu srada okulu terk etmeyi kafasna koymutu. Kendine gre bir i bulup alacakt; en azndan elinde paras olacakt. Ayrca okuldaki ayrmclk ve aalama da onun asndan dayanlmaz boyutlara ulamt.13 yanda okuldan kovuldu.Ancak olaylar Malcolmun tasarlad gibi olmad. Mahkeme artk bir slah evinde kalmasna karar verdi, slah evinden nce bir gzetim evinde kalmas gerekiyordu. Malcolm Lansingden on iki mil uzaktaki Masona gitti. Burada orta okul ikinci snftan okuluna devam etmeye balad. Islah evi Malcolma almas iin bir i bulmutu; bir lokantada bulaklk yapacakt. Bu onun iin fevkalade bir eydi. Kendi paras olacakt, bir ey smarladklarnda o da arkadalarna artk bir eyler smarlayabilecekti. Artk yava yava hayattan zevk almaya balamt. En azndan kendi kendine bir eyler yapabiliyor, ald haftalyla kendine bir ift ayakkab alm ve bir de yeil elbise diktirmiti. Okulda ise ok baarlyd, snftaki alkan rencilerdendi. ngilizce retmenini ok seviyordu; bu retmen hayatta baarl olmann yollarndan ve kendi tecrbelerinden bahsederdi, bu Malcolmun ok houna giderdi. Malcolm smestrinden sonra snf bakan seildi, bu onu ok mutlu etmiti. Malcolm snftaki tek siyah renciydi. Bir gn ba baa kaldnda ok sevdii ngilizce retmeni sormutu: Artk byyorsun, ne olmak istersin? Malcolm, bunu daha nce hi dnmemiti. Birden Avukat olmak istiyorum deyince ngilizce retmeni iyice armt. Malcolma: Biraz gereki

olmalsn, sen bir zencisin. Bunun iin doru dnmen lazm. Niin bir marangoz olmay dnmyorsun? demiti. Malcom bundan nce de aalanmt ama hi biri bu kadar ac vermemiti. Malcom , Bostona ablasnn yanna tand.Malcolm iin Boston, hayatndaki deiikliklerin balangcyd.Bostona geldii ilk ay ierisinde ehirde dolanp durdu. Serserilerle taklmaya balad.. Malcolm ite her eye onlarla tantktan ve onlarn gittii yerlere gittikten sonra balad:esrar, eroin ekmeye;marihiuanna kullanmaya; alkol kullanmaya ve kumar oynamaya balad...

GENL
Malcolm Xin genlii hi birimizin dnemedii bir genlikti. Demir yollarnda alrken trenle Newyorka gidip geliyordu. Newyorku zellikle de Harlemi ok sevmiti. Harlem Newyorkun bizim deyimimizle bir mahallesiydi, buras zencilerin mekanyd. Malcolmun hayallerinin ehriydi Harlem..! Gzel giyimli, gsterisiz, medeni zencileri hayatnda hibir zaman bir arada grememiti. 1942 ylnda 17 yandayken ikayetler zerine demir yollarndaki iinden atld. Sonra Harlemde hayran kald bir barda ie balad. Bu bar onun deyimiyle bir mektepti(!). Buras; dmencilerin, hrszlarn, esrar satclarnn ve fahie pazarlayanlarn takld, Harlemin birka barndan birisiydi. Burada alrken bir ok eyi renmiti, kendisi de esrarl sigara satmaya balad. Artk paraya para demiyordu. Polis onun peini brakmamakta kararlyd. Malcomun aklna yeni bir fikir geldi: Orkestra guruplarnn peinden gitmek. Orkestra guruplarnn ounu tanyordu ve hemen hepsi Malcolmun mterisiydi.Artk seyyar eroin satcs olmutu. Sonra ani bir kararla esrar satma iini de brakt. kinci dnya sava srasnda askere arld. Ancak btn zenciler gibi o da askerlik yapmamak iin her yolu deneyecekti. Akli dengesinin yerinde olmadn ispatlamak bu yollardan biriydi, o da bunu yapt. Adamlar onun bu halini grnce askeri psikiyatri kliniine sevk ettiler Malcolmu. Burada psikologa

eitli numaralar yapt: Malcolm bylece askerlik yapmaktan kurtulmu oldu. Amerikada yaayan zenciler niversite mezunu ise ancak bir hademe ya da hastanelerde ve devlette ayak ilerini yapyorlard. Hal byle olunca zencilerin ou kolayndan yaamak, almadan kazanmak, dmen evirmek ileriyle meguld. imdiye kadar dmencilerin, esrarclarn, kumarbazlarn, piyangocularn arasnda bymt Malcolm.. Amerikada yaayan, hele Harlemde yaayan zenciler iin erdem, ya bir ete kurmak, ya en iyi hrsz olabilmek, ya da bir dzen kurup ylece kendine gre hayat geirip gitmekti... Malcolm da artk etesini kurmu,hrszlklara balamt.

YAKALANII
Hrszlk suundan ve bir beyaz kadnla birlikte olduundan dolay 10 yl hapse mahkum olduunda henz 21 yanda bile deildi.1946 ylnn ubat aynda, Charlestown eyalet hapishanesine havale edildi. Hapishaneye girdii ilk gnlerde bedensel olarak ok ac ekiyordu; nk ieriye girer girmez uyuturucularla birden ilikisi kesilince, ylan gibi kvranacak hallere dmt. Hapishanedeki ilk yl ok zor gemiti. Buraya almak btn insanlar iin ok zordu, ancak altktan sonra orann bir paras oluverirdiniz. Malcolm ilk ylnda yemek srasnda elinden tepsiyi drmek, numaras okunduunda cevap vermemek, uyuturucu krizine girdiinde hcresindeki her eyi dar frlatmasndan dolay devaml katksz hcre hapsi yiyordu. Hcreye girdiinde avaznn kt kadar barp devaml ncile ve Tanrya kfrler yadryordu. Bundan dolay Malcolma hapishanedekiler blis demilerdi. Hapishanede Bimbi diye birisi vard. ok gzel konuan ve devaml kitap okuyan birisiydi. Malcolm bu sralarda kendisini sradan bir dinsizden ok ileri gryordu. Bir gn Bimbinin dinsizlie kar konumasndan sonra, Malcolm artk dine, kitaba vs.rast gele kfretmez olmutu.

SLAMLA TANIMASI ve MSLMAN OLUU

1948 ylnda Malcolm, Concord Hapishanesine nakledilmiti. Buras eski yerine gre daha gzeldi. te bu gnlerde kk aabeyi Philibertten bir mektup ald. Mektupta: Siyah adamn doal dinini kefettiini ve slam cemaati diye bir eye katldn yazyordu kardei. Ayrca kurtulua ermesi iin Allaha dua etmesini istiyordu. Sonra kardei Reginalddan da bir mektup ald. Bir sr havadisle birlikte Malcolm sakn domuz eti yeme ve sigara ime artk. Hapisten nasl kurtulacan anlatrm sonra sana diyordu kardei... Kardeinin dediklerini aynen uygulamaya koydu. Sonunda bir gn kt geldi kardei Reginald. Malcolma sordu: Malcolm,bil bakalm akla hayale gelebilecek her eyi, bilinebilecek her eyi bilen insan kim olabilir?. Herhalde tanr gibi birisidir bu dedi Malcolm. Her eyi bilen bir insan var, Tanr bir insandr,ad da ALLAHtr dedi kardei. Reginald anlatmaya devam ediyordu: Allahn 360 derece ilmi olduunu, bu ilmin btn ilimleri kuattn, eytann ise sadece 33 derece ilmi olduunu ve buna da masonluk dendiini syledi. Sonra Tanrnn Amerikaya indiinden, Elijah adndaki bir zata siyah adam suretinde grndnden sz etti.Ayrca eytann da bir insan olduunu ve btn beyazlarn eytan olduunu syledi. Malcolmun kafas allak bullak olmutu, gzlerinin nnden tand btn beyazlar bir erit gibi geti, evet kardei haklyd. Malcolm bu arada Norlfok hapishanesine gelmiti. Buras dier hapishanelere nazaran ok daha gzeldi. Bu hapishanede irkin dedikodular, sapklklar, rvet gibi eyler olmad gibi herkesin kendine ait bir odas vard. Nefret kusan gardiyanlarn yerine eitimci gardiyanlar vard. Burann en gzel ynlerinden bir tanesi de ktphanesinin olmasyd. Aradan birka gn getikten sonra kardei Reginald tekrar geldi ve Malcolmun kafasnda ilk kez yer bulan ciddi dnceler brakarak gitti. Dnebiliyor musun kim olduunu bile bilmiyorsun demiti Reginald. Bitip tkenmek bilmez hazineleri olan, krallar medeniyetleri olan bir rktan geldiin halde bunu bilmiyorsun ne yazk ki. eytan beyazlar senden bunu

gizliyorlar. Asl soyadnn ne olduunu bile bilmiyorsun, bir zamanlar kendi ana dilin olan dilini duysan bir kelimesini bile anlamazsn. Beyaz eytan aslnla ilgili btn bilgileri ekip alm elinden. Seni katlederek, sana tecavz ederek, seni atalarnn tohumundan, anayurdunun barndan koparp getirdikleri gnden bu yana sen bu beyaz eytann bitmek bilmeyen eytanlklarnn kurban durumundasn.... Malcolm, Norlfolk hapishanesinde,gnde sadece be saat uyur ve saatlerce kitap okurdu. Gece klar kapansn sesi onun kabusu olurdu. Ancak dardan szan kla kitap okuyabilirdi. Byle kitap okuya okuya gzlerinin grme gc iyice azalm ve astigmat olmutu. Ayrca hapishanelerde mahkumlar arasnda bir ok mnazaralar yaplyordu, Malcolm bunlara da katlyordu. Bu mnazaralar onu ileride vekil olduunda yapaca konumalara hazrlyordu. Kendi deyimiyle: O sralar, bir insan iin en zor eyi, fakat en byk eyi yapmak zereydim; insann zaten iinde var olan gerei, insan epeevre kuatan gerei kabul etmek zereydim. Gnahlarnn balanmas iin hemen diz kp dua etmek. Malcolm bu deneyimini yle anlatacaktr: " Yaantm boyunca grdm imtihanlarn en zoruydu. Bir gnahkarn Allahtan mafiret dilemek iin diz kmesi, diz kp gnahn kabullenmesi dnyann en zor ii olsa gerek. " Hapishanede ok okuma imkan buluyordu. Btn dou ve bat felsefesini okudu. Eitimini yarda brakt iin dili zayft Malcolmun. Bu yzden mektup yazarken ya da bir ey okurken anlama zorluu ekiyordu.. Bu sorununu gidermek iin szlk ezberlemeye karar verdi. Szln birinci sayfasndan balayarak defterine yazyor ve onlar yksek sesle okuyordu.Bu ekilde bir milyon kelime rendi. Burada beyazlarla ilgili eitli gerekleri renecekti: Beyaz tccarlarn koloniler kurarak Afrika Asya lkelerine saldrn, Haa hibir zaman sa dininin ruhuna uygun olarak, iten pazarlksz olarak el atmadklarn;alakgnllce, azizce insanca sarlmadklarn... erdeyken kardeleriyle ve Eljah Muhammetle devaml mektuplayordu. Eljah Muhammet ona bir mektup gndermi

10

iine de bir miktar para koymutu. ABDnin kendi nfusuna yakn saydaki 115 milyon Afrikaly ya ldrdn ya da kleletirdiini, hamile siyah kadnlarn hasta dtklerinde kollarndan tutulup denize frlatldklarn, siyah erkeklerin bir ksmnn beyaz erkekler tarafndan hadm edildiini, siyah klelerin iftliklerde, mutfaklarda, altrldn, siyahlarn ektii yoksulluu, al, kendisine uygulanan vahi ikenceleri ve beyaz adamn, siyahlarn emeinden, srtndan ve aln terinden edindii o devasa zenginlii rendi tarih kitaplarndan. Bu, onun beyaz adamn gerekten bir eytan olduu ve srekli siyah tenlinin ktl iin mcadele ettii eklindeki dncesini iyice pekitirdi. Malcolm hapis cezasnn son yln ilk gittii Charlestown Hapishanesinde geirdi. Norlfolktaki grevliler, ine vurulmak istemeyiini ve yer deitirmesine itirazn neden olarak gsterdiler!. Charlestownda eskisi gibi kitap okuyamasa da, eitli tartmalara katlyordu. Hafta sonu bir ilahiyat ncil dersi vermeye geliyordu. Buna katlmaya karar verdi Malcolm.. lahiyat konumasn bitirdikten sonra sorular alyordu. Sonunda bir gn Malcolm da el kaldrd ve sordu: Pavlusun rengi neydi? Siyaht elbet; nk o bir braniydi ve esas branilerse siyaht...yle deil mi? lahiyat evet dedi. Malcolm tekrar sordu: Ya sann rengi....o da braniydi deil mi? Adam neye dayanarak diretebilirdi ki? evet sa esmerdi dedi. Malcolm peki kiliselerde izilen resimlerde sa hep beyaz izilmi, yleyse bu resimler gerei yanstyor mu sizce? deyince, lahiyat Bak bu konuda bir ey syleyemeyeceim deyip ekip gitmiti. 1952 baharnda tahliye kurulunun salverilme kararyla 7 yldr kald hapisten kt. Hapisten knca Detroitteki kardeinin yanna gitti. Buraya gitmesinin nedeni Eljah Muhammetin retisini daha iyi kavramak iindi. Hapisten k iin kardeinin alt maazann sahibi kefil olmutu. Hemen burada tezgahtar olarak ie balamt. Kardei Wifred yannda kalmasn istemiti, o da seve seve kabul etti bunu. Kardeinin evinde tam bir mslman evi havas vard. Kardei ona gusl almay ve namaz klmay retti. Maazada da namazlarn hi aksatmadan klyorlard, dier alanlardan habersiz olarak

11

yapyorlard bunu. Malcolm namaz klmay ok sevmiti. Btn din kardeleriyle birlikte ALLAHa yneliyorlard. Detroitteki mslmanlarn topland bir yer vard. Burada hafta sonlar mam Lamuel Hasan konferanslar veriyordu. Buradaki mslmanlar o kadar samimiydiler ki, Malcolm byle bir samimiyeti hayatnda ilk kez gryordu. Birbirleriyle karlatnda herkes selamlayordu,ve birbirlerine son derece samimi davranyordu herkes. Kardeim, Bacm.., Hanmefendi..., Efendim... bu tr hitaplar fevkalade bir eydi...Malcolm tm bunlar iin diz st kp ALLAHa kr ediyor ve Eljah Muhammeti grecei gn iple ekiyordu. Bir gn Bay Muhammed ve slam meyveleri dedii ona bal mritlerle tant.Eljah Muhammed o gn ektikleri skntlardan ve gemiinden bahsetti. Konumann sonuna doru ismiyle hitap ederek Malcolma seslendi: yllardandr hi ara vermeksizin bana mektup yazmtr Malcolm karde. Elim dedike ben de kendisine yazmmdr. Zindandayken eytandan kurtulmutu Malcolm karde; ama imdi onu tekrar ikime, kumarma, esrarma ve gnahma ekeceim diyecektir beyaz eytan. te imdi temiz kardeimizin perdesi kalkmtr, greceiz nasl bir insan olacan, inanyorum ki hep bal kalacaktr Malcolm karde imanna diyordu Eljah Muhammed. Malcolm bu ara soyad deiiklii iin bavuruda bulunmu ve bavurusu kabul edilmiti. Eljah Muhammed Xsoyadn kullanmalarn tlemiti onlara..Afrikadayken ailelerin sahip olduklar soyadlarn simgelemektedir X. imdiki soyadlar ,kleler, efendilerinin soyadlarn kullandndan, kendilerine ait deildi. X Matematikte bilinmeyenin simgesidir. Bir gn gelip Allaha dnnceye dein ve kendi azndan bize kutsal isim verinceye kadar bu Xi kullanacaklard. Artk onun ismi Malcolm Xti. Elijah Muhammed, yeterlilik kazandna inannca, Malcolmu Bostona yollad.Baarl almalarndan sonra Malcolm Xi Newyorku tekilatlandrmas iin grevlendirdi. lk vaaz Hristiyanlk ve klelik hakknda idi: Kardelerim, kle tacirleri beyaz efendilerimizin dini olan Hristiyanlk,bizlere burada Kuzey Amerikann vahi blgesinde

12

ldmzde ,gnahlarmzn affolup gkyzne doru ykseleceimizi ve orada Tanrnn bize zel hazrlad cennetlere erieceimizi retmektedir. te bu beyaz adamn Hristiyanlk dinidir ve onunla siyah adamn beynini ykayabilirsin. Biz bunu kabul eder barmza basarz. Ona inanr, onu uygularz. Biz tm bunlar yaparken ,bu mavi gzl eytan Hristiyanl parmanda oynatr. Ne iin? Ayan srtmzda tutabilmek iin Niin? Gzlerimizi gkteki saksaana krpmadan baktrmak ve br dnyadaki cenneti dndrmek iin Kendisi ite buradaki cennette yaarkenBu dnyada Bu hayatta Malcolm gerek birebir diyaloglarda ve salon toplantlarnda, ve gerekse radyo, televizyon ve gazetelerdeki rportajlarnda zetle unlar sylemektedir: " Ben Amerikal deilim, Amerikanizmin kurban milyonlarca insandan biriyim, herhangi bir Amerikan pembe dn grmyorum, bir karabasan benim grdm.. Amerikann ok ciddi bir meselesi var. Amerikann meselesi biziz. Hakir grlyorsanz siyah olduunuz iindir. kinci snf ve sadk kleleriz biz. Amerikann ahlakn, vicdann deitirmeye almayn. nk Amerikann vicdan iflas etmitir. Beyaz adam deil, kendimizi deitirelim. Geri dnmemek zere yryeceiz. Amerika nn tek seenei vardr: Ya kurun ya oy; Ya lm, ya zgrlk. Kendisini zgrlk ve demokrasi timsali gsterirken, kendi yurttalarn oy kullanmak istemelerine ramen, silah kullanmaya mecbur eden bir sistemden daha kokumu bir sistem var mdr? Bizim yalnz yurtta olarak deil ,birer insan olarak bile mevcudiyetimizi tanmad; bir kadn, bir erkek, bir insan olarak bile sayg gstermedi. Ama: Hrriyet, adalet, eitliktir. Biz, hepimizin insan olduunun farkna varlmasn, bize sayg duyulmasn istiyoruz. Gen siyah adam teki yzn evirmeyi brakt, uysal olmaktan vazgeti. Yeteri kadar beklediimizi sanyoruz .Oturarak, alayarak ve dua edip dilenerek kayda deer bir sonu elde edeceimize inanmyoruz. Amerikada siyah adam, demokrasi lkesinde deil; polis devletinde yayor. " Malcolm X bu arada Mslman bir hemire olan ve yine Mslman tekilat iin alan Betty X adnda birisiyle, Eljah Muhammetten onay aldktan sonra evlendi.

13

Bir gn Harlemde yle bir olay meydana geldi: ki beyaz polis zenciler arasnda kan kavgay nlemeye alrken Johnson Hinton adndaki bir Mslmana coplarla saldrdlar. Kafasndan yaralanp derisi epeyce soyulan Hinton, bir polis arabasyla en yakn karakola gtrld. Malcolm X olaydan haberdar edilince 50 kadar Mslmanla birlikte karakola gitti. lk nce Malcolma onu gremeyeceklerini sylediler. Malcolm da nbeti amire pencereden dar bakmasn syledi, adam dardaki Mslmanlar grnce ard. Malcolm kardelerini grmeyinceye dek oray terk etmeyeceklerini syledi. Nbeti amiri, gstermeye raz oldu, Johnson Hintonu kafas, yz, omuzlar kana bulanm bir vaziyette buldular. Malcolm: bu adamn yeri karakol deil hastanedirdiye bard. Hemen bir can kurtaranla onu hastaneye yolladlar. Hastanede yol boyunca elli Mslmanla birlikte arabay takip ettiler. Harlemin en byk caddesinde o gne kadar byle kalabalk grmeyen zenciler dkkanlardan, kafelerden frlayp, kalabaln peine takldlar. slam cemaati Johnson Hintonun davac olmas iin ok alt. Davann sonunda Johnson Hinton ,70 bin dolar tazminat kazand. Bu olay Amerikada mslman cemaatinin gndeme gelmesine vesile oldu. Artk Amerikadaki televizyonlar mslmanlarn mescitlerini gsteriyorlar, eitli belgeseller dzenliyorlard .Malcolm X, televizyon programlarna katlyordu. Siyah mslmanlar iyice Amerika gndeminde yer almaya baladlar... Eljah Muhammetin vekili olarak Malcolm X radyo ve televizyonlarda, niversite kampslerinde bir ok konumalar yapt. Eljah Muhammetin vekili olarak konutuka, dier imamlar onu kskanmaya baladlar. Onunla arasn bozmak isteyenlere karn 1963 ylnda bir konumasnda Eljah Muhammed: te benim en sadk, en ylmaz vekilim. lnceye dek ayrlmayacaktr izimden diyordu Malcolm iin... 1963 ylnda Eljah Muhammetle ilgili eitli haberler kmt. Malcolm X ,bu haberlerden dolay ok zlyordu, byle bir eyi dnmek bile ona ok edepsizce geliyordu. Gazeteler Eljah Muhammetin sekreterleriyle eitli ilikileri olduunu yazyordu. Malcolm dayanamayp hemen Eljah Muhammetle Phoenixte

14

bir araya geldi. te burada Eljah Muhammetin slam dinini nasl bildiine ve nasl arpttna ahit olacaz. Malcolm Xe aynen unlar sylyordu: Davudu okurken, bir bakasnn karsna nasl gz diktiini renmisindir, ite o Davud'um ben. Nuhu okumusundur; u sarhou, ite ben onun ta kendisiyim. Lutun servenini okumusundur: u kendi kzlaryla ayn yata paylaan...bana da bunlar yapmak caiz oluyor herhalde demiti Eljah Muhammet.(Not: Bunlar tahrif edilmi Tevratn ayetleri idi ve dierleri gibi Malcolm da o zamanlar Kurandan uzakt.) 22 kasm 1963 ylnda Dallasta Amerikan babakan John F. Kennedy bir suikast sonucu ldrlmt. Eljah Muhammet, ne olursa olsun hibir vekilin bu suikast hakknda konuma yapmamas iin bir buyruk gndermiti. Malcolm bu olaydan sonra Eljah Muhammetin vekili olarak bir konuma yapt. Konuma bittikten sonra, sorulu cevapl blme geildiinde birisi ona u soruyu yneltti: Bakan Kennedynin lm hakknda ne dnyorsunuz?. Malcolm da bir temsille kendi grn aklad: Siz sabah tavuklarnz baheye gnderdiinizde akam komunuzun kmesine deil de tekrar sizin kmesine gelecektir. Evet eytan onu tekrar yanna ald. Bu konumas zerine Malcolm X, 90 gn hi konumama cezas ald Eljah Muhammetten. ManetlerMalcolm X susturuldu diyordu. MalcolmX, 90 gn sonra konuabileceini dnyordu. Fakat, artk ders verdii yedi numaral mabette de ders vermesi yasaklanmt. Aslnda cemaatten uzaklatrlmasnn sebebi Elijahn menfaatine uymayan iler yapyor oluuydu. Biraz kafa dinlemek ve tatil yapmak iin Malcolm X ve ei o zamanlar yeni yeni slam cemaatine katlan ve boksr olan Muhammed Alinin evine gittiler.

HDAYET
Malcolm X, bu srada Hac grevini yerine getirmek iin Mekkeye gitmeyi dnyordu. Hacca gitmesi Malcolm X iin ok kavramn deimesinin balangcyd. Mekkeden hanmna aynen unlar yazyordu:

15

nanamayacaksn ama; tenleri beyazdan daha beyaz olan insanlarla ayn bardaktan su itim ve ayn tabaktan yemek yedim. Hepimiz bir kardetik. Ben artk rk bir Mslman deilim. Gerek peygamberimiz olan Hz. Muhammed rkl yasaklamtr. Burada ismini de bir Mslman ismiyle deitirdi. El-hac Malik El-ahbaz'd artk o... Kabe'de siyahyla-beyazyla btn insanlarn beraber hareket ettiini, hepsinin tek insan tek yrek olduklarn, aralarndaki ilikinin kardelik temeli zerine gelitiini, insanlar arasnda rk ayrmnn zerresinin bulunmadn grr ve bundan olduka etkilenir. Malcolm'un beyaz adam hakkndaki olumsuz dnceleri deiir. Suud'da byk bir ilgiyle karlanr. Kral Faysal ile grr ve Kral, kendisinin devlet konuu olduunu bildirir. Malcolm, kendisine gsterilen ilgiden dolay olduka honuttur. Siyah bir insann burada bunca ilgi grmesi, onu gerekten artr. Malcolm daha sonra Nijerya, Gana, Fas ve Cezayir'i de ziyaret eder. Gittii her yerde Amerika'l bir Mslman olarak olduka fazla bir ilgiyle karlanr. 23 Mays 1964'de seyahatini bitirir, Amerika'ya geri dner ve edindii izlenimlerini hem siyah ynlara hem de medyaya anlatr. Malcolm'un gezi dn militan tavr deimemi fakat smr konusundaki fikirleri derinlemitir. Gezi dn Malcolm'un mesajlar ve demeleri tam anlamyla slam bir ierik alm ve artk o, kendi toplumuna ve Amerikan halkna slam' anlatmaya balamtr: slam' benimseyen beyazlar, beyaz olmayanlar gibi deiiyor; bir baka insan gibi oluyorlar. Bu yzden Amerika, slam' anlamak zorundadr. nk toplumdan rk problemini silen tek din slam'dr. Kur'an, mslman dnyann, haklar inenen her insann -dini ne olursa olsun- yannda yer almasn mecbur klyor. slam, renkleri ne olursa olsun btn insanlarn temel haklar ile ilgilenen bir dindir. Beyrutta bir niversitede Amerikal siyahlarla ilgili konferans verdi. Amerikaya geri dndnde basna, rkl braktn, kendisinin yeni bir rgt kuracan, beyazlarn bu rgte katlabileceklerini aklad. Malcolm Xin rkl brakmas ve artk yeni kurduu rgte beyazlarn da ye olabileceini aklamas, Amerika

16

kamuoyunun dikkatlerini zerine ekti. slam dini, belki de ilk olarak, Amerikan basnnda evrensel ve geni boyutlarda yer buldu. Irkl brakmas Eljah Muhammed ve eitli siyah kurulular tarafndan doru bulunmad. Malcolm X, artk bir ok tehditler almaya balamt. Yaad her gn dn alyor gibiydi. Nereye gitse takip ediliyordu. Etrafndaki kiilere artk kendi sonunun geldiini sylemekten ekinmiyordu. Ailesi bir yerde, kendisi de gvenlii iin deiik otellerde kalyordu. Malcolm, slam'n topluma daha organize bir ekilde anlatlmas ve bu ynde mcadele edilmesi iin slam anlaya ve slam ilkelere dayal Afro-Amerikallar rgtn 28 Haziran 1964 ylnda kurar. Ve bunu bir basn bildirisiyle kamuoyuna duyurur. rgt: Anlaml bir sonu getirmeye ynelik her hareketi, hangi gruptan gelirse gelsin kesinlikle tavizsiz destekleyecektir. Siyah ynlar problemini zmeye ynelik her giriim, rgt tarafndan desteklenecektir. Malcolm, hem yeni rgte uluslararas destek bulmak hem de ABD'nin gerek yznn bilinmesi ve tannmas iin 9 Temmuz 1964'te ikinci d seyahatine balar. Bu seyahatinde; Msr, Tanzanya, Nijerya, Gana, Gine, Kenya, Uganda devlet bakanlaryla grerek, ABD'deki meselenin bir insan haklar ihlali olduunu ve bu yzden bu sorunun BM'de gndeme getirilmesi gerektii ynnde temaslarda bulunur. Bu arada Malcolm daha Kahire'deyken Harlem'de, Philedelphia'da ve teki ehirlerde birbiri ardna balayan zenci ayaklanmalarna ve toplu direnilerine ahid olunuyordu. Medya, Malcolm'u bu ayaklanmann ardndaki isim olarak zikretmekteydi. Bu yzden Washington D. C'de ve New York City'de bulunan g odaklar, zel ve resmi tm ajanslar, nfuz sahibi kimseler Malcolm'a kulak kabartmlar ve onun yurt dnda neler sylediini, neler yaptn ok yakndan izlemeye balamlardr. nk onlar biliyorlard ki bir isyan balatabilecek yada bastrabilecek tek siyahi oydu. Malcolm kalabalklar kolayca harekete geirebilecek ve hareketli kalabal kolayca durdurabilecek tek insand. fke yada iddete dkn getto'lar onun bir iaretiyle cehenneme dnebilirdi. Bundan byle CIA ve FBI Malcolm'un peinde olacakt, onun att her adm takip edecek ve syledii her kelimeyi kayda alacaklard.

17

NASIL YAARSANIZ YLE LRSNZ

Malcolm X, hayatn mensubu bulunduu toplumun haklarn elde etmek, bundan daha da tesi bu toplumu gerek kimliine kavuturmaya adamt. Belki siyah toplum olarak btn eyalarn, tekrar bir gemiye ykleyip Afrikaya dnemezlerdi ama kltrleriyle, dinleriyle, dilleriyle bir de zgrlkleriyle Afrikal olabilirlerdi. Tahrip edilmi Hristiyanlk dini onlara iki dnyay da cehennem yapmt ne yazk ki ...En son ve en mkemmel din olan slamiyet ancak bu toplumun her iki dnyada saadetini salayabilirdi. Malcolm X bu gerekleri anlatabilmek iin alt. Malcolm'un siyah ynlar zerinde bu kadar etkili olmas onun getto dilini iyi bilmesinden, oralarda yetimi ve yaam olmasndan kaynaklanmaktayd. Malcolm, Harlem'le adeta zdelemiti. Malcolm X'i ayartmak, satn almak mmkn deildi. Siyah ynlar bunun farkndaydlar ve zaten bu yzden sayg duymaktaydlar ona. Siyah ynlar gene bilmekteydiler ki Malcolm, tpk kendileri gibi tabandan gelme birisidir. Bundan dolay da Malcolm X'e kendilerinden birisi olarak deer vermekteydiler ve ona sahip kmaktaydlar. Malcolm X'in, 24 Kasm 1964 'deki seyahat dn, Hacc iin gittii Mekke dnnden daha da byk bir olay olur. Tm medya ve dier baz odaklar onun peindedir, tm gzler onun zerindedir. Bundan byle o, konumalarna yle balayacaktr; "kardelerim, dostlarm, FBI, ve CIA... "Malcolm, yzyllar boyunca milyonlarca insan hayvanlatran, kleletiren, trl trl bahanelerle ezen, bunca insann namusunun gz krplmakszn kirletilmesi ve gerek kimliklerinden, gerek kiiliklerinden soyutlanmas, kltrlerinden koparlmas, tarihlerinin unutturulmas, isiz-gsz braklan siyahlarn ektii onca eziyetin ve skntnn hesabnn beyazlardan sorulmas iin siyah ynlar arasnda srdrd mcadelesini daha da evrenselletirmek ve uluslararas bir gce kavumak iin Avrupa'daki dier siyah rgtleriyle temasa gemek zere Avrupa'ya gider. Avrupa'nn eitli lkelerinde konumalar yapan Malcolm X, Fransa'dan snr d edilir ve orada konumasna msaade edilmez. Avrupa'ya yapt geziden 13

18

ubat Cumartesi gece saat 24 civarnda New York'a dner ve evine gider. ayn gece saat 02. 45'te evinin n camndan ieri hem yangn karc, hem de sis yapc bombalar atlr. iddetli bir patlamayla birlikte tm evi alev ve duman kaplar. Malcolm X kendisini, eini ve ocuklarn zorlukla dar atabilmitir. Malcolm X o gecenin sabah sanki hibir ey olmam gibi daha nceden kararlatrlm bir konuma iin Detroit'e gider. ubat 16'da yakn bir arkadana; "nmzdeki be gn iinde infaz edilmek zere lm fermanm imzaland" diyecektir. Yine ubat 15te bir toplantda: "Kt bir devreydi o devre kardeim. Neydi o gnlerdeki hastalm, lgnlm yle... Allah'a kr ki kurtuldum onlarn hepsinden. imdi ehitlerin devridir. Bu ehitlerden birisi de ben olacaksam, kardelik yolunda gerekleecektir ehitliim. Bu memleketi kurtaracak olan tek ey de zaten bu kardeliktir. Bunu renmek bana pahalya mal oldu. Ama olsun, sonunda rendim ya... " Malcolm X'e ynelik saldrlarn ve kuatmann nitelii, dozaj gnden gne artmaktayd. lk zamanlar kendisine ynelik bu giriimleri siyah mslmanlara/slam Cemaati'ne mal eden ve onlar itham eden Malcolm X, 20 ubat 1965 cumartesi gn bu dncesinden vazgetiini yle ifade edecektir: "Siyah mslmanlarn yaptn bir trl kabul edemiyorum, buna ihtimal veremiyorum.. nk; siyah mslmanlarn neleri becereceklerini, neleri beceremeyeceklerini ok iyi biliyorum ve onlar son zamanlarda meydana gelen tertiplerin birounu beceremezler. " 21 ubat 1965 Pazar gn, 400 kiilik bir toplantda konuma yapacaktr. Malcolm X konuma ncesi etrafndakilere kendisine ynelik saldrlar konusunda "Bu gne kadar meydana gelen olaylar onlarn -siyah mslmanlarnapn am bulunmaktadr. onlarn ne yapabileceklerini ben biliyorum. Ama olaylar onlarn boyunu oktan at. " diyecektir. Malcolm'un konuma yapaca toplantya ayn zamanda rahip Milton Golomison ve birka konumac daha davetlidir. Toplant saati yaklamakta fakat Malcolm dndaki konumaclardan hi birisi henz gelmemitir. Malcolm sanki birazdan olacaklar nceden sezmi gibi yle diyecektir: "Hibirinin geleceini sanmyorum. imden bir ey diyor ki bu gn kesinlikle krsye adm atmamalsn. " Konuma saati

19

geldiinde Malcolm X krsye kar ve salondakilere selam verir. O anda nden itibaren sekizinci sradaki sandalyelerde beklenmedik bir karklk kar. Ve iti kak balar. Krsde bulunan Malcolm X duruma hakim olmaya alarak; "durun! durun! Telalanmayn sakin olun kardelerim" diyordu. Tam o esnada en n srada oturanlardan en az kii ayn anda ayaa kalkarak, nian alp Malcolm X'e hep bir elden ate etmeye balarlar. Malcolm Xin dinleyicileri sakinletirmek iin kalkm olan sa eli derhal gsne der, teki eli havaya kakt orta parman bir kurun uurup gider, sakalnn arasndan kanlar szyordu, ve vcudu arkaya iki sandalyeyi devirerek der. Tetikiler yere dm vcudunu iyice kurunladktan sonra kaarlar. Drt ocuunun zerine kapanan ei ve dinleyicilerden bazlar hemen sahneye kotular; ancak kurunlar tam can alc noktalara isabet etmiti. Malcolm X'in vcuduna, tam 16 kurun isabet etmitir.. yakndaki bir hastaneye gtrlrken yolda vefat etti. Malcolm X hibir sigortas, hibir birikmi paras, hibir gelir kayna olmayan drt kz ocuu ile hamile bir e brakarak gider bu dnyadan Hayatn adam olduu bu toplum iin konferans verirken... Malcolmun naa cenaze evinde yirmi iki bin kii ziyaret ettikten sonra, Amerikada yaayan Arabistanl birisi tarafndan slami artlarda topraa verildi. -MALCOLM METELKSZ LD! Baln atyordu gazeteler. 12 yl boyunca sadece karn tokluuna, hibir maa talep etmeden durmak bilmeyen bir enerjiyle alt Malcolm. Malcolm ,eitim grmemiti ve herhangi bir konuda uzman deildi. Ama samimi idi. Ve bu samimiyet, onu bu mcadelede yeterli klyordu. Malcolm'un adalet, zgrlk, eitlik ve kardelik iin verdii mcadele, onun ehadetiyle yeni bir boyut kazanr. Malcolm ok iyi bir hatipti. Ama ehadeti ile gerekletirdii hitap, hayattayken gerekletirdii hitaptan ok daha yaygn ve etkili olacakt. KAYNAK : www.n-f-k.com- http://fecr.de.tl/MALCOM.htm

20