LI: Toprak iinde katmanlar halinde bulunan altann, zel frnlarda 120o-180C arasnda piirilip kristal suyunun uurulmas

ve kalan kalsiyum slfatn tlmesiyle elde edilen; su ile kartrldnda ksa sre iinde katlama zellii gsteren, donduunda hacmi yaklak %1 orannda artan, beyaz renkli bir toz halindeki inorganik esasl balayc yap malzemesi. Kum ya da kire ile kartrlarak duvar ve tavan svalarnda, revzen yapmnda, heykel, silme, mukarnas ve her tr kabartma bezemede, kalp alnmasnda kullanlan bu malzemenin yangna kar dayanm olduka yksektir. inde 2 molekl su bulunduundan, alevlerle sarldnda snn byk bir ksm suyun ayrlmasnda tketilir ve ayrlan su buhar halinde alnn iine dolarak yangnn yaylmasn nler. Dayanklln etkileyen dier bir konu homojenliidir; gerektiinden ok veya az pimi ksmlar, kil, kire vb. yabanc maddeler iermemelidir. Bunun iin kaplama ve kabartma ilerinde kullanlacak al kl elekten, sva ilerinde kullanlacak al ise ipek elekten geirilir ALTlN VARAK: 24 ayarlk kle altnn dvlerek veya merdaneden geirilerek 1 mm kalnlnda levhalar haline getirilmesi ve ardndan gderiler arasnda ok uzun sre tokmaklanmas yoluyla elde edilen; yaldzlanacak yzeye yaptrlarak uygulanan, sigara kadndan daha ince altn Ievha. Altn varaklar, her birinde 24 sayfa/varak bulunan defterler halindedir. Altnlanacak yzey zerine yaptrlmas iin miksiyon, tutkall su ya da yumurta akndan yararlanlr; zerine zermhre srlerek parlatlr. ARIN: llen nesnenin trne veya hangi blgede kullanldna gre boyutu deien ve ''parmaklarn ucundan omuza kadar olan'' uzunluu temsil ettii varsaylan eski bir uzunluk ls. Osmanllarda, ar-pazarlardaki eitli kuma lmlerinde ar arn (68 cm), Endaze (65 cm), Halep arn ( 68 cm) ve mimarlkla ilgili lmlerde Mimar arn/Zira-i mi- mari/Zira-i benna (75,8 cm) ad verilen deiik trleri kullanlmtr. Arnlar demir, elik, ahap gibi malzemelerden oymal ve bezemeli olarak yaplr, zerlerine parmak blntleri iaretlenirdi. AI BOYASI: 1-Koyu krrnz renk. 2-Demir oksidin kaolenle kark ekli olarak doada hazr bulunan turuncu veya krmz-pembe renkli, plastik kil niteliinde bir toprak eidi. 3-ine karan demir hidroksitli mineral pigmentlerinin oranna gre pas sans, kzl veya koyu esmer renkleri olabilen ve ''ata''ndan elde edilen doal toz boya. Bu krmz toprak boya eitleri halk arasnda ''Acem krmzs'' ya da yanl olarak ''demir slyeni'', ''demir zencifresi'' gibi adlarla da anlr. 4-Krmz toprak boyalarn su veya tutkall suya pigment olarak katlmasyla elde edilen ve zellikle ahap evlerin cephe kaplama tahtalarn yamur ve kirlilikten korumak iin kullanlan sv boya. Aboyasna demir oksit katlarak kahverengi ve morumsu renkler de elde edilebilir. AVADANLIK : Dlger, neccar, marangoz, kuruncu... gibi naat iilerinin kullandklar aletlerin takm. AYNA = AYNATAI : Eski evlerde veya sokak emelerinde musluun takld, ounlukla mermer ve bezemeli olan dey ta. yine Cam: ki yz de ok dzgn, saydaml ve yanstmas her noktasnda ayn olan; pencerelerde, dkkan camekanlarnda ve ayna yapmak iin kullanlan kaln, saf, iyi cins cam levha. Abanoz : Tropikal ormanlarda yetien ve abanozgiller (Ebenaceae) familyasnn Diospyros ebenum cinsinden birok aa trnn, yalnzca orta blmnden elde edilebilen ar, sert ve siyaha yakn rengi olan odun. Dayankll, sertlii, rengi ve iyi cila tutma zellikleri sebebiyle ok deerli olan ve ince marangozluk, kaplama ve kakma ilerinde; piyanolarn siyah tular, eitli mobilya ve kk eyalarn yapmnda, rutubetten etkilenmemesi ve uzun sre dayanmas istenen kap, pencere kanatlar, dolap kapaklar gibi elemanlarda kullanlabilen abanoz aalarnn d odunu genellikle ak gri renktedir. BN: Kap, pencere, dolap kapaklan kapandnda kalan aral rtmek amacyla kanatlarn kenarna aklan ve Osmanl dneminde ounlukla bezemeli olan ta. zellikle kndekari kapaklarda boydan boya ayn biimde devam ettirilmeyip farkl kesitlerin gei blgeleri ve n yzne, pahl ya da erisel oymalarla oluturulan ilgin bezemeler yaplmtr. Benna - Bennayn : Yap ilerinde alan kimse, duvarc. Bina Emini : Padiah veya devlet bykleri tarafndan yaptrlan binalarda demelerin yaplmas, defter tutarak giderlerin kaydedilmesi ilemleri stlenen, malzeme ve ii salayarak inaatn dzenli yrtlmesinden sorumlu olan, atam kii. EKLENME: malzemenin iinde bulunan tuzlarn, baz etkenler sonucu d yzeye kmas sonucunda oluan lekeler. NKO BEYAZI : inko oksit; baka pigmentlerde k etkisiyle rengin umasn nleyen ve zehirli olmayan, ''in Beyaz'' da denilen bir boyarmadde. ok beyaz ve incedir, rtc gc az olmasna karn kararmayan bir dayankll vardr. ivid : in, Yemen, Hindistan'da yaygn olarak yetien ve baklagillerden Indigofera, turpgillerden Isatis tinctoria gibi genel olarak "ivitotu" ad verilen bitkilerin yapraklarndan karlan; ounlukla parlak koyu mavi, krmz, yeil ve sar renkleri de olabilen bir toz boya. inko Beyaz : inko oksit, baka pigmentlerde k etkisiyle rengin umasn nleyen ve zehirli olmayan, "in Beyaz" da denilen boyarmadde. Canfes : Tek renk ipekten, ok ince, desensiz ve saydam, yzeyi tafta gibi hareli, eni 60cm. kadar olan, bezaya dokuma eski bir Trk kuma.

iri : Zambakgillerden beyaz iekli bir bitki olan iriotunun (Asphodelus) kk dvlerek yaplan ve su ile kartrlarak tutkal gibi kullanlan esmer-sar renkli toz. CUMBAYaplarn yerkat stndeki katlarnda, anaduvarlarn dna, sokaa doru knt yapm oda.cumbalarn st rtl, n ak ya da kafeslidir. DONME DOLAB TAKIMI: Dnme dolap Eski Trk evlerinde, byk konaklarda erkeklerle kadnlarn birbirini grmeksizin yemek ve eya alp vermesi iin haremle selamlk arasndaki duvarda yaplan; bir blm rafl, uzunca ve bir eksen etrafnda evrilen dolaplara denir. Dirhem : Okka'nn 1/400'i olan 3.207gr'lk arlk ls. Baz kaynaklarda 3.208 veya 3.25 gr. gibi farkl deerlerde gsterilmektedir. EDRNEKAR: Tahta zerine boya ve altn yaldz ile yaplan lakl veya laksz naklar. 14.yzyldan 19.yzyl ortalarna kadar bu tarzda bezenmi tavanlar, ahap duvar kaplamalar, kaplar, dolap kapaklan ile saat, sandk, ekmece, raf ve eitli kk eyalar retilmitir. Boyalar ok salam, ileme tarz ok ustalkl olan bu naklarda genellikle yeil ve kahverengi iinde krmz iek motifleri ve para para sar renkler bulunur. Edirne'de yaplan ekmecelerin iine yaldzla turalar ve eitli ssler ilenmitir. Erre : Kerestelik tomruk ve tahta biilirken karlkl iki kii tarafndan kullanlan, iki sapl byk testere. Bk. Evsat : Malzeme kalitesinin ikinci snf veya boyutlarnn byk ile kk arasnda olduunu belirten sfat. Edn : En kt kalite malzemeyi tanmlamak iin kullanlm bir sfat. Erreken : Bk kullanarak tomruk ve tahtalar kesen iiler grubu. GERG DEMR : Kemerlerin almasn engellemek iin kullanlan; baln bittii kotta stunu duvara ya da dier stunlara balayan demir ekme ubuu. Gerdne : Herhangi bir eyi asmak iin kullanlan demir halka. Gre : Akarsularn veya rzgarlarn srkleyerek ukur yerlerde biriktirdikleri talardan olan kumtann bir dier ad. Glbahar : ounlukla ebru yapmakta kullanlan koyu krmz renkli toprak boya. HORASAN: l-Krlm-tlm tula, kiremit, mlek vb. pimi kil kkenli "agrega'' malzeme. iindeki tula, kiremit tanecikleri bazen nohut byklnde, bazen de elekten geecek ince bir toz halinde olabilir ve taneciklerin boyutuna gre ince horasan, kaba horasan olarak adlandrlr. 2-Horasan'n kire ve su (bazen de kum) ile kartrlmasyla elde edilen ve eskiden imento yerine kullanlan dayankl bir rg harc. Haebpare : Aa, tahta paras. Halkri : 1 - Altn yaldz. 2 - Altn yaldzla yaz yazma veya oyma ve naklarla ssleme sanat. spanya Beyaz : Eski alardan beri toz boya olarak kullanlan ve doal CaCo3'n ekilsiz bir tr olup kire zerreleri ile baz mikroorganizma kabuklarnn paralanmasyla oluan; inko ve kurun kkenli baka trleri de olabilen kaba stbe, toprak beyaz. sfidac : Pigment olarak beyaz boya yapmnda, boyalarn younluunu arttrmada veya gnmzde yalboya ve macunlarda (d hava etkisine ak dar yark ve atlaklar doldurmak amacyla tutkal ve tebeir tozu ile retilen stbe macunu gibi) dolgu gereci olarak kullanlan, beyaz renkli ve ok rtc bir madeni tozun genel ad. briim Saak : Ss ve diki yerlerini kapatmak amacyla kuman kenarna dikilen bklm ipek saak band. KAKMA : Ta, metal, aa veya kaplama yzeylerine yaplan oymalara, ince levha biiminde renkli ve daha deerli gereleri gmerek yaplan ssleme. Kakma yaplacak yzey ve gmlecek malzemenin kompozisyonunda pek ok seenek kullanlmtr. rnein tan iine renkli mermer, abanoz stne sedef veya baa, ceviz stne fildii, kemik, tahta ya da demir stne altn veya gm paralar, gm ya da altn eya stne deerli talar gmlerek yaplan kakma iler vardr. Osmanl mimarlnda, zellikle kndekri tekniindeki minberler, krsler, kap, pencere ve dolap kapaklan zerine sedef ve fildii kakma yntemi KAPLARTE: gzenekli malzemelerin klcal boluklarndan suyun ykselmesi KENET: Talarn birbirine -veya varsa- arkadaki duvara yatay ynde eklenmesinde kullanlan, iki ucu kvrk, 5-8 mm kalnlk, 50-60 mm genilik ve 20-30 cm uzunlukta, yatay demir ubuk. Balanacak talarn boyutuna gre kenet byklkleri de deiir. ounlukla demir lamalarn atal, kuyruklu vb. ekillerde bklmesiyle yaplr. Ekin salamlatrlmas iin, tata alan oyuklarn iine giren bu kvrk ularn zerine kurun dklr. Talarn birbiriyle balantsn salayp duvar glendirme ilevine sahip olan

kenetler, dier yandan da nemli bir tahribat nedeni olmaktadr. Rutubet etkisiyle paslanp ierek talan atlatmakta, atlaklardan giren yamur sular da kenetleri rterek talarn ayrlmasna neden olmaktadr. KULLAB = GLLAP : ki uzun demir parann ortasndan birbirine geerek kvrlmas, eklem noktasndan sonra da yan yana gelerek ift katl bir kesit oluturmas eklinde yaplan ve ulara doru sivrilen, demircilerin yapt bir tr mentee. Geleneksel Trk evlerinin kap, pencere ve dolaplarnda kapan kasaya tutturulmas ile alp kapanmasn salamak amacyla kullanlr. Genellikle, ahap kesitine alan bir delik iine yerletirilerek aklr ve arka yzeye kan ulan iki yana yatrlp -knt yapmamas iin- tekrar tahtaya gmlr. Paralan, (gllap haline getirilmeden) tek olarak da -iine halka yerletirilmi bir tesbit eleman gibi- yaygn ekilde kullanlmtr. Bu eleman, akma ahap kaplardaki halkal demir kabaralar veya metal rozetleri, merkezlerinden kapaa akan iri bal bir ivi gibi dnmek mmkndr. KFEK TAI: Yzyllardan beri stanbul ve Trakya'nn yap ta gereksinimini karlayan; "lmaelli kalker'', "maktral kalker'' ya da "Bakrky ta'' adlaryla da bilinen; deniz kabuklarnn -ounlukla da istiridye kabuklarnn- oluturduu bir kalker. Ak bej-beyaz tonlarnda, ince taneli ve kumlu grnmde, kolayca izilebilir, kopma ve kesme zellii ok yksek, kompakt bir kayatr. Bileimindeki karbonat oran yksek olduu iin, asitle reaksiyonunda hzl bir kprme izlenir. Bol fosilli, boluklu, kalsit zellikli bir dokusu vardr. Dier nemli bir zellii, doadan kt anda her trl ileme uygun olmas ve kolay ilenmesi; havayla temastan sonra ise bnyesine karbon dioksit alarak ikincil bir hidratasyonla sertliinin artmas, dayankllk ve g kazanmasdr. Su iinde bulunduu durumlarda da zellikleri deimez. Roma, Bizans ve Osmanl dnemlerinde genellikle Bakrky evresindeki (Yeilky Havaliman, Bakrky, Sefaky, Yeilky , irinevler, Merter ve evresindeki yerleim alanlar altnda kalan) ocaklardan elde edildii iin daha ok "Bakrky ta'' denilen kfekinin retimi -olduka snrl olmakla beraber- bugn de srdrlmektedir. Kfeki ta, Sinan ve dier Osmanl mimarlarnn eserlerinde daima ana yap malzemesi olmu; kaba ilenmilikten kesme ta ve youn bezemeli dzeye kadar deiik, zengin bir kullanm alan bulmutur. Yalnzca rg ve d cephe malzemesi olarak deil, i mekanlarda, deme kaplamalarnda, kemerlerde, portal, mihrap ve minberlerde de kullanlmtr. Sleymaniye Klliyesi yapm srasnda Haznedar ky yaknlarndaki Mehmet Paa ve Ltf Paa iftlikleri civarnda bulunan devlet ta ocaklarnn iletildii bilinmektedir. KNDEKR: Krs ve minber tablalar yahut nemli kap, pencere, dolap kapaklan... gibi elemanlarn yapmnda kullanlan, kk ahap tablalar ve profilli talarn -geometrik bir bezeme oluturacak ekilde- gemeli olarak birbirine birletirilmesi teknii; bu teknikle retilen yap eleman. Tablalarn lifleri birbirine ters olarak yerletirildii ve biri tekinin nem ve scaklktan dolay almasna engel olduu iin, kndekri tekniindeki kanatlar dzlklerini yzyllarca korur ve hi arplmazlar. Kuyu Bilezii : Kuyu iine dlmesini engellemek iin korkuluk olarak azna oturtulan kasnak biimli demir veya silindirik ykseke ta. Osmanllar tarafndan genellikle bezemesiz, sade trleri kullanlmtr. Kettn- Sva : Sva iinde ktk olarak kullanlan keten lifleri. Klhan : Hamamlarda suyun ve dier blmlerin stlmas iin ate yaklan ksm. Kendir : Kenevir sapndan karlan lif, kaba elyaf. antiyede ya ip haline getirilerek veya su tesisat denirken szntlar nlemek amacyla kullanlrd. Kemha : zgs ve atks ipek, st sra atksnda ayrca altn alaml gm veya dorudan doruya gml klabdan ile yaplm naklar bulunan, kaftanlk veya demelik olarak kullanlan, havsz kadife gibi kaln ve ar ipekli bir kuma tr. Klabdan : Klab denilen eirme ark ile sarlan srma, gm, altn, altn alaml gm, veya bakr tel ile sarlm ipek veya pamuk iplik. Kende : 1 - Bir eyin kenarna veya etrafna kazlm ukur, hendek. 2 - Kesilmi, biilmi. Kitre : 25-30 cm. yksekliindeki geven (Astragalus) adl al tr bitkilerin kknde alan yarktan akan, ebru kadnda ve bezleri sertletirip parlatmak iin kullanlan sakz gibi bir zamk. Kabara : Byk ahap ve sa kaplama kaplara bir bezeme oluturacak dzende aklan yahut demir levhalar ahap konstrksiyona tutturmak iin kullanlan, baz trleri pirin gm veya altn yaldzl olabilen yuvarlak bal irice ivi. Lle : 1 - Suyun istenen miktarda akmasn salamak iin borularn azna konan ve tarihi kaynaklarda sagr, vasat gibi deiik boyutlar bulunduu belirtilen mbas, pirin, tun gibi malzemelerden retilmi kk boru. 2 - Maksemlerde su akan borularn ucuna veya maslak teknelerinin kenarndaki deliklere taklp kente verilen suyun miktarn belirlemeye yarayan ksa ve ince boru paras. 3 - Bu borunun apndan yararlanlarak oluturulmu ve bentlerden kente getirilip emelere, ve yaplara verilen suyun miktarn belirlemede kullanlan bir su lei. MALAKR: Osmanl mimarisinde kubbe, tavan veya duvarlara yaplan al kabartmal ve renkli ssleme teknii; mala ile yaplan al ssleme. Bu bezeme genellikle turuncu veya krmz bir zemin zerinde beyaz olarak braklp aralar boyanr ve bazen, belli yerlerine, ini paralan konurdu. Al kabartmalarn ykseklii 1 cm'den azdr ve bu kadar alak olduu iin ounlukla uzaktan alglanmayp kalemkri sanlr. Mala gibi kk bir aletle yapld iin bu ad almtr.

MISKALA / SAYKALA : Madenleri parlatmak, perdahlamak iin kullanlan; ucu yass ve yuvarlak, uzunca, kalem gibi madeni bir ubuktan ibaret olan alet. Daha ok hakkak ve kuyumculara zg olan bu ara mimaride de yaldzla yaplan tezhiplerin baz ksmlarnn donuk kald ve parlatlmas gerektii durumlarda kullanlr. Bir maden zerine srld zaman, yzeyindeki przleri ezerek parlatr ve bu ileme ''mskalalamak'' denir. MUKARNAS: (Yakut Trkesinde knt, burun) dey bir yzeyden, zerinde bulunan daha takn bir yzeye gemek ve ona bindirmelik grevi yapmak iin ta veya tuladan kk prizmalar eklinde, birbiri zerine oturan bindirmeliklere verilen ad, istelaktit. Sinan anda bunlara tekil olarak mukarnas, oul olarak da mukarnesat denirdi. Karnasn eitli blmlerine asaba, pah, badem, pe, kanat, yrtma, di, pskl gibi adlar verilmitir. Mebbek : A veya kafes gibi rl, oymal. ounlukla mermer yahut metal aksesuarlar ve dekorasyon elemanlarnn (mebbek mermer, kandil-i mebbek mutall, halka-i mebbek) bezeme zelliini belirten bir sfat olarak kullanlmtr. Mertek : Ahap atlarda mahyadan oluklara kadar uzanp kaplamadan gelen ykleri tayan ve aklara ileten, ounlukla 3-5x1012cm boyutlarnda biilmi aa. Mahya : 1 - Ramazan aynda birden fazla minaresi olan camilerin iki minaresi arasna konulan kl yaz. 2 - atda iki eik yzeyin, dta 180 derceden byk bir a yaparak birletii izgi. Maslak : Su yolu zerindeki su toplama haznesi. Maksem : Bentlerden gelen sularn evredeki emelere, hamamlara, evlere datld lleli havuz ve tekneleri olan st rtl su haznesi. Mle : Harc alp tula ve talarn arasna srmek iin kullanlan, ounlukla gen eklinde yass demirden, tahta sapl duvarc ve svac aleti. Demir parasnn biimine gre eitli isimler alr ve farkl ilerde kullanlabilir. Derz yapmakta veya ince aralklarla sva ve harla doldurmakta kullanlan ince, dar ve sivri ulu trne "dil malas" denir. Nakkan : Her trl renkli resim, duvar, tavan ve kubbe bezemelerini, kalem ilerini yapan sanatkarlar grubu. ORGANK MALZEME: hayvansal yada bitkisel kkenli malzeme; ahap, kat, deri, fil dii vb. KE: Osmanl dneminde kndekri kap, pencere ve dolap kapaklarn duvara balamak iin mentee kullanlmaz, kanatlarn altnda ve stnde bulunan millerden yararlanlrd. stte genellikle kanada ayr bir mil taklmaz; serenin ucunda kendinden soyma silindirik bir para braklp bu para tavana alan oyua girer; dnme hareketiyle ahabn taa arpp anmasn nlemek iin de oyuun iine demir, pirin vb. madeni bir silindir yerletirilirdi. Altta ise, deme tana alan kare veya dikdrtgen bir oyuun iine aben-i ke yerletirilir, etrafna kurun dklerek zemine tesbit edilir. Kanadn altnda ke adl koni biiminde demir bir mil vardr. Bu konik milin sivri ucu demirin stndeki oyua oturtularak kanadn rahata dnmesi, alp kapanmas salanr. Od Ta : Atee dayankl olduu iin ocak, klhan ve frnlarda, nemli inaatlarda ise muhtemelen pek grnmeyen ksmlarda ve dolgularda kullanlan, yeilimsi bir gre, kaba kumta. Perdaht : Maden, ahap, ta veya sval bir yzeyin zerine sert bir madde veya alet srterek onu dzletirip parlatma, przsz hale getirme ii. Perdah terimi, baka bir aklama yaplmakszn, yalnz kullanld zaman parlak olmayacak ekilde dzeltip cilaya hazrlamak anlamna gelir. rnein bir tahtay cilalamak veya boyamak iin nce zmpara kadyla perdahlamak gibi. REVZEN : Eski evlerde ve saray, cami, trbe gibi yaplarn alt sra pencereleri zerindeki ikinci srada bulunan ssl pencere; kafa penceresi. Farsada pencere anlamna gelen ''rovzen" szc, Osmanllarda ''revzen" ya da ''revzen-i menku=nakl pencere" biimine dnmtr. Hava almak iin alp kapanmas gereken alt pencereler sade cam ve ahap doramal, st sradakiler ise sabit ve al kaytldr. Revzenler, renkli camlarla eitli desenler oluturulan bir bezeme panosu gibi tasarlanr ve mekana ho bir aydnlk verirler. Seilen desenin uygulanmas iin, renkli camlarn arasna al kayt dkme iinde lleci amurundan faydalanlr. Tahta bir taban zerine, camlarn formunda amur paralan yerletirilerek kompozisyon oluturulur. Camlar bitmi formundan biraz byk kesilerek amur paralan zerine oturtulur ve zerine alttaki ile ayn biimde bir kat amur daha yerletirilir. Bylece camlar iki amur tabakas arasnda kalr ve kenarlar kayt boluklarna doru tam olur. amur adacklar arasndaki kanallara al dklerek -camlarn kenarlarn iine alacak ekilde- kaytlar yaplr. Dkm przleri ve kusurlar, ak ile temizlenerek dzeltilir. Yksekteki pencerelerde yer alan kk ekilli bezemelerde, aadan bakld zaman al kaytlarn kalnl nedeniyle rgenin tam olarak grnmesi engellenecei iin, kaytlarn eimli dklmesi gerekir. Bunun iin amur tabakasnn kenarlar, nceden, istenen eimde kesilir. Revzenlerde, olduka kk rgeli kompozisyonlar yer aldndan dolay, al kaytlar ok incedir ve d etkilerle abuk bozulur. nlem olarak, ince nakl camn duvarn i yzne taklmas ve da daha basit rgeli, kaln kaytl ikinci bir revzen taklarak itekinin korunmas dnlmtr. Birinci trdeki panolara ''ilik'', da taklan ikinci trdekilere ''dlk'' denir. Osmanl dini mimarisindeki dlklarda genellikle yuvarlak, eliptik ve ''filgz'' ad verilen biimlerde kaytlar kullanlmtr. Bazen alt sra

pencerelerin zerindeki kemerlerin ii de pencere boluu gibi ele alnm ve (dier kafa pencerelerinde olduu gibi) mavi, krmz, san, turuncu, mor, yeil caml iliklerle, bir bezeme panosu gibi tasarlanmtr. REZE/REZZE: Kap, pencere, dolap kapaklarnn tutturulmas, alp kapanmas ve kilitlenmesinde kullanlan, demircilerin yapt eitli trdeki mentee ve kilitlerin genel ad. a-Kap ve dolaplar ieriden-dardan ap kapamaya yarayan ve baparmakla baslarak iletilen mekanizma. b-ift kanatl kaplarda her zaman almayan kanad ait ve st eiklere sabitleyen demir srg. cKanatlan sveye ya da duvara asmak iin kullanlan ve kapaa aklan eleman uzun bir demir lama eklinde olan mentee. d-Sokak kapsn ieriden kapatmaya ya da gerektiinde asma kilit aslarak kilitlemeye yarayan engelli demir dze- ek... gibi trleri vardr. RUMi : Birbirine bal kvrml dallar ve ularndaki yarm palmet biimli yapraklarla oluturulan; Trklerin Orta Asya'dan beri kullandklar ve Anadolu Seluklularnn sluplatrmaya baladklar hayvan figrleri, filiz ve yapraklarn Osmanl dneminde daha ok stilize kompozisyonlara dnt bir ssleme biimi; bu tr sslemenin ana rgesi. 15.Yzyldan sonra rumiler ar bir stilizasyonla hayvan figrl grnmlerinden tmyle uzaklam, kkeni alglanmayacak ekilde, tm ssleme alanlarnda kullanlan farkl bir dekoratif karakter almtr. Simetrik dzenlemelerle ya da erisel ve spiral dorultulara ayn ynde yerletirilerek kullanlan rumiler, baka tr rgelerin de yer ald sslemelerde daima kendi dorultusunda devam ederek dierlerine karmaz. Birden ok rumi rgesine yer verilen kompozisyonlarda ise her biri ayn tr gibi yorumlanarak birbirilerini kesmezler. izim zelliklerine gre sade, dilimli, tepeli, hurde, piide/sencide veya sarma, kanatl gibi deiik isimler alr SEDEF/SADEF: Minber, kap, dolap kapa, sandk, rahle...vb. ince marangozluk rn eyalarn kakma bezemelerinde kullanlan; inci karlan istiridye kabuklarnn i yzndeki parlak madde. Ceviz, mee, abanoz gibi ahap yzeylerin oyulmu ksmlarna sedeften kesilmi paralarn yaptrlmas iin tutkaldan daha iyi bir yaptrc olarak ''dvlerek ok ince toz haline getirilmi istiridye kabuklarnn yumurta akyla macun haline getirildii'' bir karm tercih edilmitir. Mimar Sinan ve Mehmed Aa gibi nl Osmanl mimarlar, eitimlerinin balangcnda sedef kakma ilerini renerek ''sedefkr'' olmulardr. Sandarak : Kuzey Afrika'daki Tetraclinis articulata, Callitris quadrivalvis adl tuya aalar veya Kuzey Amerika, Kuzey Afrika ve Avustralya'da bolca bulunan baz Callitris trlerinin gvde ve dallarndan szan yar saydam, aromatik, doal bir reine. Genellikle ak sar renkli tozlu taneler halinde elde edilen sandarak cila yapmnda, tts iin ve romatizmaya kar ila olarak kullanlrd. Gnmzde ispirtolu verniin hammaddesi olan bu krlgan reine aseton, eter, etilglikol ve terebentinde erir. Savat : Bir maden veya kuyumculuk rnnn, zelikle gm objelerin yzeyine elik kalemle alan oyuklara siyah renkli, eritilmi baka bir madensel karm dklerek kakma yapma teknii. Savat tekniinde, doldurulan madensel karmn iinde bakr, kurun ve kkrt bulunur. Gm eyalarn yzeylerinde yaplan desen, motif, yaz ve resimleri kuru olarak svamaya ekme savat, madensel karm macun haline getirdikten sonra srmek ilemine srme savat ismi verilir. SOMAK : Kk siyah benekli, koyu krmz ya da yeil renkli, iyi cilalanabilen; stun ve trabzan yapmnda kullanld bilinen, mermer grnmnde, ancak magmatik kkenli ve ok sert bir ta olan porfr. Sm-i Gdhte : Eritilmi gm. Seng-i Moloz : Moloz duvar rgsnde veya deiik amalarla ocaktan kt gibi dzeltilmeden kaba ve deiik byklkte talar. Seng-i Kstere : Korendon ve demir oksitlerinin kartrlp sktrlmasyla elde edilen kseleta, bilei ta. Seng-i Helik : Duvar rlrken byk talarn arasna yerletirilen daha ufak boyutlu talar. Sebz : 1 - Yeil renk 2 - Yeil, koyu mavi veya siyah renkli bir boya tr TUZLANMA: gzenekli malzemelerin ierdii tuzlarn suyla birlikte yzeye tanmas ve suyun buharlamas srasnda yzeyde tuz kristallerinin olumas. Tevki : Kelimelerin aras birletirilerek yazlan bir yaz slubudur. Resmi divanlarda, berat, ferman ve turalarda kullanlm olan bir yaz eididir. Slse benzeyen daha yumuak hatl ve hareketli byk boy yazlardr. Tombak : erisinde %86 sar bakr ve %14 inko bulunan, altn taklidi olarak pekok gndelik eyann yapmnda kullanlan ve bazen zeri altnla kaplanabilen alam. Tafta : Atksyla rgs farkl renklerde olan, bu yzden iindeki hareket ettike rengi deiiyormu etkisi veren , ipekli sert kuma. Tire : 1 - Yeil ile ak mavi aras bir renk. 2 - zerine yaz yazmak, minyatr yapmak veya varak yapmnda kullanlacak altn dvecekleri klf elde etmek amacyla hazrlanan dana, ceylan, koyun gibi hayvanlarn derisi. Deriler bir tahta zerinde temizlenir, zarlar kartlr, yalar ve przleri kaznarak inceltilir ve bylece yaz yazmaya elverili hale getirilirdi.

STBE : Pigment olarak beyaz boya yapmnda, boyalarn younluunu arttrmada yahut gnmzde- yalboya ve (d hava etkisine ak dar yark ve atlaklar doldurmak amacyla tutkal ve tebeir tozu ile retilen stbe macunu gibi) macunlarda dolgu gereci olarak kullanlan; beyaz renkli ve ok rtc bir madeni tozun genel ad. Veted : Kaynaklarda Farsa mh-i h- merdne terimiyle de tanmlanan iri, ahap kazk. ZENBEREK: evirmeye ve sktrmaya yarayan demir yay. Kap veya dolap kanatlarn kapal tutup gerektiinde amaya yarayan ve arpma ad da verilen bu demir dzenek. ZIVANA: Stunla balk ve altln birbirine balamakta ya da minare rgsnde olduu gibi talarn st ste eklenmesinde kullanlan; gnmzde ''saplama'' ad da verilen kare kesitli, kaln ve basz bir ivi eklinde yahut yass ve ulara doru genileyen formda; kenet gibi kurunla tesbit edilen demir yap gesi. Osmanl mimarlnda btn talarda zvana bulunduu sylenemez, ancak belli baz yerlerde -zellikle-duvar kelerindeki, ayaklardaki ve kemer aks dorultusundaki talarn dey ynde eklenmelerini salamak amacyla kullanlmtr. Zank Ta : emelerde, zerinde musluklar bulunan, yzeyi ounlukla bezemeli, dey konulmu byk ve yass ta.