T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ

ÇİZGİSEL VE KOTLU ÖLÇÜLENDİRME

Ankara, 2018
 Bu bireysel öğrenme materyali, mesleki ve teknik eğitim okul / kurumlarında
uygulanan çerçeve öğretim programlarında yer alan kazanımların
gerçekleştirilmesine yönelik öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıştır.
 Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.
 PARA İLE SATILMAZ.
 İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................... i
AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ..................................................................................................... 2
1.ÇİZGİSEL ÖLÇÜLENDİRME ............................................................................................. 2
1.1. Ölçülendirmenin Tanımı ve Önemi .............................................................................. 2
1.1.1. Çeşitleri .................................................................................................................. 3
1.1.2. Elemanları .............................................................................................................. 3
1.2. Çizgisel Ölçülendirme Tanımı ve Önemi ..................................................................... 5
1.2.1. Çeşitleri .................................................................................................................. 5
1.2.2. Kullanıldığı Yerler ................................................................................................. 6
1.2.3. Çizgisel Ölçülendirme Elemanları ......................................................................... 7
1.3. Çizgisel Ölçülendirme Yönetmelik ve Mevzuatı ........................................................ 11
1.4. Çizgisel Ölçülendirme Kuralları ................................................................................. 12
1.5. Çizgisel Ölçülendirme İş Sırası................................................................................... 16
1.6.Çizgisel Ölçülendirme Yapılması ................................................................................ 20
1.6.1. Mimari Kat Planında İç Ölçülendirme Yapılması ............................................... 20
1.6.2. Mimari Kat Planında Dış Ölçülendirme Yapılması ............................................. 24
1.6.3. Mimari Kat Planında Ölçü İfadeleri ile Ölçülendirme Yapılması ....................... 28
DEĞERLER ETKİNLİĞİ .................................................................................................. 30
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 31
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 33
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ................................................................................................... 38
2. KOTLU ÖLÇÜLENDİRME .............................................................................................. 38
2.1. Kotlu Ölçülendirme Tanımı ve Önemi ....................................................................... 38
2.1.1. Çeşitleri ................................................................................................................ 40
2.1.2. Kullanıldığı Yerler ............................................................................................... 42
2.1.3. Elemanları ............................................................................................................ 43
2.2. Kotlu Ölçülendirme Yönetmelik ve Mevzuatı ............................................................ 44
2.3. Kotlu Ölçülendirme Kuralları ..................................................................................... 45
2.4. Kotlu Ölçülendirme İş Sırası....................................................................................... 49
2.5. Kotlu Ölçülendirme Yapılması ................................................................................... 50
DEĞERLER ETKİNLİĞİ .................................................................................................. 55
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 56
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 57
UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 59
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 60
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 63
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 64

i
 AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
ALAN İnşaat Teknolojisi

DAL Mimari Yapı Teknik Ressamlığı

MODÜLÜN ADI Çizgisel Ve Kotlu Ölçülendirme

MODÜLÜN SÜRESİ 40/8

MODÜLÜN AMACI Bireye/öğrenciye; iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini

alarak TS EN ISO standartlarına ve mimari proje çizim
esaslarına uygun şekilde çizgisel ve kotlu ölçülendirme ile
ilgili bilgi ve becerileri kazandırmaktır.
1. Teknik resim kurallarına uygun olarak çizgisel
MODÜLÜN ÖĞRENME ölçülendirme yapabileceksiniz.
KAZANIMLARI 2. Teknik resim kurallarına uygun olarak kotlu
ölçülendirme yapabileceksiniz.

Ortam: Uygun sıcaklıkta teknik resim atölyesi (Sınıfı)

EĞİTİM ÖĞRETİM Donanımlar: Akıllı tahta, Resim masası, Resim kâğıdı, T
ORTAMLARI VE cetveli veya paralel cetvel, ölçü cetveli (desimetre), 450-
DONANIMLARI 600 gönyeler, yazı şablonları, tefriş şablonu, daire şablonu,
resim kalemi, silgi, rapido kalemi, yapıştırıcı bant, çini
mürekkebi

ÖLÇME VE Bireysel öğrenme materyali içinde yer alan ve her

DEĞERLENDİRME öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile
kendinizi değerlendirebileceksiniz.

ii
 GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrencimiz,
İnşaat Teknolojisi, Mimari Yapı Teknik Ressamlığı Dalı insanoğlunun en temel
gereksinimlerinden barınma ihtiyacına cevap vermek için, insanın yaşam alanlarındaki uyuma,
dinlenme, çalışma, yemek yeme, yıkanma vb. gereksinimlerini göz önüne alarak, amaca uygun
fonksiyonel hale getirme çabasının planlanması ve kâğıt üzerine geçirilmesini kapsayan bir
meslek dalıdır.

Mimarlık, asırlar öncesinden günümüze dek tarih boyunca var olan bir sanat dalıdır. Her
şey önce tasarlanır, sonra uygulanır.

Tasarım olmadan üretim olmaz. Tasarlanan her yapının veya yapı elemanının, üretimini
yapacak olan teknik elemana bir şekilde anlatılması biçim, şekil, renk ve ölçüsünün hatasız bir
şekilde verilmesi gerekmektedir. İnşaat Teknolojisi çok kapsamlı birçok teknik üretimi
kapsadığı için tasarımların anlatılması hem pratik hem anlaşılır hem de ortak bir dil ile
olmalıdır. Bu ortak dil teknik resim dilidir. Teknik resim, bir tasarımı çizgiler, semboller,
taramalar ile ölçülendirme dediğimiz, üretimin boyutlarını ifade eden kuralları kullanılarak
anlatan ortak, evrensel bir çizgi dilidir.

Bu dil ile ilgili ilk bilgileri 10. sınıfta ‘Teknik Çizimler’ dersinde öğrendiniz. Şimdi bu
modülde, mimari bir plan üzerinde bu ortak dilin bir parçası olan, üretim için boyutlandırma
aşamasını yani ölçülendirme kurallarını öğrenecek ve kuralına uygun ölçülendirme
yapabileceksiniz.

Öğrenme faaliyeti içeresindeki örnek uygulamalardan sonra değerlendirme kısmında

yapacağınız uygulamalar, becerinizi pekiştirecek, bilgi dağarcığınız genişledikçe kendi
tasarımlarınızı da planlayıp ölçülendirebileceksiniz. Bu işlemleri yaparken kullandığınız araç-
gereçler ile çizim atölyesi ortamında iş sağlığı ve güvenliği ilkelerine uygun hareket etmeniz
önem arz etmektedir.

Sanat eseri, elimizin ve gözümüzün ortak çalışkanlığı, hayal gücümüzün sınırsızlığına

bağlı bir üründür. Mısır piramitlerinden, Mimar Sinan’ın Selimiye Cami’ne, Anıtkabir’den,
Hindistan’daki Taç Mahal’e, Malezya’daki Petronas Kuleleri’ne kadar her şey insanoğlunun
tasarım gücünün bir sonucudur.
Sizler de mesleğinizin önemini, bu eserlerin yaratıcıları ile aynı yolda yürüdüğünüzü
düşünerek değerlendiriniz ve ona göre sahip çıkınız, geliştiriniz, gelecek nesillere aktarınız.

1
 ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
ÖĞRENME KAZANIMI

Teknik resim kurallarına uygun olarak çizgisel ölçülendirme yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Bir plan çiziminde ölçülendirme niçin gereklidir? Ölçülendirme yapılmaz ise

uygulamada nasıl problemlerle karşılaşabiliriz? Araştırınız.
 Ölçülendirme ile ilgili genel kabul görmüş belli başlı kurallar nelerdir?
Araştırınız.
 İnşaat Teknolojisi alanı dışındaki mesleklerde, ölçülendirme kurallarında
farklılıklar var mı? Araştırınız.
 Topladığınız bilgi ve dokümanları sınıf ortamında arkadaşlarınızla ve
öğretmeninizle paylaşınız.
 , Araştırmalarınızdan elde ettiğiniz bilgileri sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.

1.ÇİZGİSEL ÖLÇÜLENDİRME
Planların, kesit ve görünüşlerin ifadesinde, detay çizimlerinde malzemelerin
gösteriminde ve ölçülendirmede, belirli kurallara, diğer bir anlatımla tarafların çizimler
üzerinden anlaşabilmesi için ortak bir dile, ortak bir ölçü anlatımına ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu modülde ölçülendirme ile ilgili teknik çizim ilkeleri verilecektir.

1.1. Ölçülendirmenin Tanımı ve Önemi

Tasarımı yapılan bir yapının planı çizilirken kolon, kiriş, döşeme, merdiven, kapı,
pencere, duvar, balkon, mahaller vb. gibi yapı elemanlarının ölçekli çizimi ile birlikte, üretim
aşamasında kullanılmak üzere, ilgili boyutları ve birbirleri ile yatay ve düşeydeki, mesafeleri
de verilmelidir.

İşte üretim sürecinde ihtiyaç duyulan her türlü ölçüyü, belli kurallar dâhilinde, çizgi,
sembol ve yazı ile ifade etme işlemine ölçülendirme denir.

2
 Bir tasarımın, tüm ayrıntıları ölçekli veya bire bir ölçüde çizilmiş açıklamaları da, yazı
ve sembollerle ifade edilmiş olsa bile ölçüleri verilmemiş, eksik ya da belli bir norma göre
ölçülendirilmesi yapılmamış tasarımlarda uygulama aşamasında ve üretilmesinde, sonradan
giderilmesi zor, hatta imkânsız hatalar çıkabilir.

Uygulama projelerinde planın arsaya tatbiki açısından ölçülendirme çok önemlidir.

Proje çıktıları belli ölçülerde küçültülmüş veya büyütülmüş olarak uygulayıcıya gelebilir.
Çizim üzerinden ölçü almak sureti ile ölçeğine göre bazı hesaplamalar yaparak gerçek
ölçüyü bulmak her zaman hatasız olmayabilir. Doğru ölçü bulunsa bile bu iş için fazladan
zaman harcanır. İş tekrar planlanıyormuş gibi üzerinde bir takım çalışılmalar yapılması
gerekebilir. Bunun için de inşaat alanında uygun fiziki ortam, araç-gereç her zaman
bulunmayabilir.

Bu hataların giderilmesi, üretimin hatasız ve amacına uygun boyutta ve özellikte

yapılabilmesi ancak belli standartlarda uygulanabilecek ölçülendirme kuralları ile mümkün
olur. Ölçülendirme kuralları ile projeler daha kolay ve açık ifade edilir.

1.1.1. Çeşitleri

Çizgisel ölçülendirme ve kotlu ölçülendirme olarak iki kısımda incelenecektir.

 Çizgisel Ölçülendirme
Her türlü plan ve kesitlerde, yapı elemanlarının; kapı, pencere, merdiven, baca vb.
ayrıntı resimlerinde, yatay ve düşey mesafelerin belirtilmesinde kullanılan ölçülendirme
biçimidir.

 Kotlu Ölçülendirme
Her türlü plan, kesitler ve görünüşlerde, yapı elemanlarının ayrıntı resimlerinde, çizgisel
ölçülendirme ile gösterilemeyen düşey uzaklıkların, şakulün üst ve ön görünüşünün sembolize
edilerek gösterildiği, yalnızca düşey mesafelerin (yükseklik - kot farklarının) belirtilmesinde
kullanılan ölçülendirme biçimidir. Bu konuda daha ayrıntılı bilgiyi, öğrenme faaliyeti 2’de
öğreneceksiniz.

1.1.2. Elemanları

Çizgisel ve kotlu ölçülendirmeye göre elemanları farklıdır.

Çizgisel ölçülendirmeyi oluşturan elemanlar “Çizim 1.1”de verilmiştir.

 Çizgisel ölçülendirmeyi oluşturan elemanlar:

 Ölçü çizgisi: Ölçülendirilecek yüzeye paralel olan çizgidir.
 Sınır çizgisi: Ölçülendirilecek yüzeyi sınırlayan ölçü çizgisine dik olan
çizgidir.

3
  Sınırlama işareti: Sınır çizgisi ile ölçü çizgisinin kesiştiği, ölçü başlangıç
ve bitim noktasını gösteren sembollerdir.
 Ölçü rakamı: Ölçülendirilen boyutu veren rakamlardır.

Ölçü Rakamı
Ölçü Çizgisi
30
Sınır Çizgisi Sınırlama İşareti

Ölçülendirilecek
20

Eleman

Çizim 1.1: Çizgisel ölçülendirme elemanları

Kotlu ölçülendirmeyi oluşturan elemanlar “Çizim 1.2”de verilmiştir.

 Kotlu ölçülendirmeyi oluşturan elemanlar:

 Kot sembolü: Plan, kesit ve görünüşlerde şakulün üsten ve önden
görünüşünü sembolize eden, çizimin ölçeğine göre değişen edatta,
eksenleri belirtilmiş, belli kısımları taranmış tam daire ve üçgen
biçimindeki semboldür.
 Kot sınır çizgisi: Sadece kesit ve görünüşlerde, kotu verilecek noktanın
seviyesini, yani kotlandırılan yatay düzlemi belirten çizgidir.
 Ölçü rakamı: Kotu verilen noktanın belirlenen kıyas düzlemine göre
düşey ölçüsünü ifade eden rakamlardır.

Kotlu ölçülendirme elemanları ile ilgili daha ayrıntılı bilgiyi öğrenme faaliyeti 2’ de
öğreneceksiniz.

Ölçü Rakamı

+ 90
+ 50
Kot Sınır
Çizgisi
Planlarda Kot Kesit ve Görünüşlerde
Sembolü Kot Sembolü
Çizim 1.2: Kotlu ölçülendirme elemanları

4
1.2. Çizgisel Ölçülendirme Tanımı ve Önemi
Bir planda her iki yönde, cephelere paralel devam eden çizgi üzerinde, içte ve dışta,
sınırlanan noktalar arasındaki yatay boyutların belirtilmesi için kullanılan ölçülendirme
şekline çizgisel ölçülendirme denir.

Yapı ve tefriş elemanlarının ayrıntı resimlerinde, basit nesnelerin teknik resimlerinde,

kroki, taslak ve rölöve işlerinde de boyutların belirtilmesi için çizgisel ölçülendirme kullanılır.

Çizgisel ölçülendirmeyle, planlarda, yapı imalatı için gerekli olan tüm iç ve dış yatay
ölçüler, belirli kurallar ile gösterilir. Böylelikle imalatların doğru, eksiksiz ve hesaplanan
maliyetlerde yapılabilmesi ve kontrol edilebilmesi sağlanır.

Projelerde verilecek ölçülerin doğru, birbirleri ile tutarlı olması esastır. Tekniğine ve
kurallara uygun olarak yapılan çizgisel ölçülendirme sayesinde, uygulamalar büyük oranda
hatasız, istenilen boyut ve özellikte, amaca uygun yapılır.

1.2.1. Çeşitleri

Doğrusal Ölçülendirme

Doğrusal ölçülendirme, cephe ya da resimdeki kademeye bakılmaksızın, kesintisiz bir

ölçü çizgisi üzerinde, farklılıkların gösterilmesidir. İkinci bir çizgi ile de cephe ya da resmin
toplam ölçüsü verilir. Genelde en çok kullanılan çizgisel ölçülendirme çeşididir (Çizim 1.3).
50

40 10
15

20
35

35
10

15
10

15 10 25

50

Çizim 1.3: Doğrusal ölçülendirme

5
 Kademeli Ölçülendirme

Kademeli ölçülendirme, cephe ya da resimdeki farklılıklar yani kademeler göz önüne

alınarak, ölçü çizgilerinin her kademe için ayrı ayrı gösterilmesi ile yapılan çizgisel
ölçülendirme çeşididir. Ölçü çizgisi, şekil üzerindeki en uzak kademeden başlayarak, her
kademe için ayrı ayrı çizilir. Kademeler bittikten sonraki ölçü çizgisinde ise toplam ölçü
verilir.

Kademeli ölçümlendirme genellikle mimari çizimlerde ayrıntı resimlerinde kullanılır.

Statik projelerde ise temel ve kalıp planlarında dış ölçülendirme de tercih edilebilir (Çizim
1.4).
50

40

10
15

20
35

35
10

15
10

10

15

25

50

Çizim 1.4: Kademeli ölçülendirme

1.2.2. Kullanıldığı Yerler

Çizgisel ölçülendirme, her türlü projede (mimari, statik, makine, elektrik, tesisat vb.)
hemen hemen her çizimde en çok kullanılan temel ölçülendirme biçimidir.

Her türlü planda, elemanların yatay düzlemdeki ölçüsü çizgisel ölçülendirme ile
gösterilir.

Bina kesitlerinde, kesit içinde olmak koşulu ile yalnızca düşey mesafe ölçüsünü vermek
için, çizgisel ölçülendirme kullanılır. Kesitlerde yatayda çizgisel ölçülendirme yapılmaz.
Kesitin dışında da, zorunlu olmadıkça düşey çizgisel ölçülendirme yapılmaz. Kesitlerde
çizgisel ölçülendirme iki kademede yapılır. Ölçülendirilecek elemana yakınlığına göre, birinci
kademe çizgide; kapı, pencere boşluğu, lento, kiriş, düşük döşeme yüksekliği vb. gibi parça
ölçüler, ikinci kademe çizgide; döşeme üstünden, döşeme üstüne kat yükseklikleri verilir.
6
 Bina görünüşlerinde kesinlikle çizgisel ölçülendirme kullanılmaz. Yalnızca kotlu
ölçülendirme yapılır.

Teknik resim kuralları ile çizilmiş tüm ayrıntı resimleri, (merdiven, kapı, pencere, baca,
duvar, çatı makası vb.) çizgisel ölçülendirme ile ölçülendirilir.

1.2.3. Çizgisel Ölçülendirme Elemanları

Çizgisel ölçülendirme elemanları olarak, ölçü çizgisi, sınır çizgisi, sınır işareti, ölçü
rakamı ve ölçü rakamına eklenen harf ve semboller olarak ele alınabilir.

Ölçü çizgisi

Ölçüsü verilecek yüzeye paralel olarak çizilen ve üzerine ölçü rakamı yazılan çizgiye
ölçü çizgisi denir. Ölçü çizgileri, ölçüsü verilecek boyutun çizim özelliği ve ölçeğine göre
farklı uzaklıklarda düzenlenir.

1/50 ölçekli uygulama projelerinde, birinci ölçü çizgisi, ölçülendirilecek en yakın resim
yüzeyinden 12 mm uzaklıkta olmalıdır. Sonraki ölçü çizgileri ise, birbirlerinden en az 8 mm
uzaklıkta olmalıdır. Ancak 1/100 ve 1/200 ölçekli projelerde bu aralıklar, birinci ölçü çizgisi
ölçülendirilecek en yakın yüzeyden 9 mm uzaklıkta, sonraki ölçü çizgileri ise, birbirlerinden
6 mm uzaklıkta olmalıdır. Ölçü çizgileri, ‘ok’ sembolü ile sınır işareti konmadığı durumlarda,
sınır çizgisinin kestiği noktadan sonra 3- 4 mm devam etmelidir (Çizim 1.5).

Ölçü çizgisi taşma mesafesi

3-4 mm
Ölçü çizgisi
8-6 mm

80
12-9 mm

40 40 İkinci ölçü çizgisi

Birinci ölçü çizgisi

Çizim 1.5: Ölçü çizgisi

7
 Sınır çizgisi

Ölçülendirilecek yüzeyi sınırlayan, ölçülendirilecek boyutu ölçü çizgisi üzerine taşıyan,

ölçü çizgisine dik çizgilerdir. Ölçü bağlama çizgisi de denir.

Ölçülendirilen elemanın 1-2 mm uzağından başlayıp, ölçü çizgisini kestiği noktadan

dışa doğru 3-4 mm devam etmelidir (Çizim 1.6).

80
40 40
Sınır çizgisi
Sınır çizgisi

20
40

40
1-2 mm Sınır çizgisi başlangıcı 20

3-4 mm Sınır çizgisi bitimi

Çizim 1.6: Sınır çizgisi

Sınır işareti

Ölçü çizgisi ile sınır çizgisinin kesiştiği yere konan, ölçü başlangıç ve bitim noktasını
gösteren işaretlere sınır ya da sınırlama işareti denir.

Kat planlarında, birden fazla ölçü çizgisi kullanıldığı durumlarda, ölçü yüzeyinde hangi
kısımların ölçüsü veriliyor ise sınır işareti ile belirtilmesi gerekmektedir.

Bir projede hangi sınır işareti kullanılmaya başlandıysa tüm projede aynı sınır işareti
kullanılmalıdır (Çizim 1.7).

8
 60 45° açı ile
60 İçi boş daire ile
60 Ok ucu ile
Çizim 1.7: Sınır işareti
Sınır işaretinin 450 Doğru parçası, içi boş daire ve ok ucu olmak üzere çeşitli
gösterimleri mevcuttur.

450 Doğru parçası: Ölçü çizgisi ile sınır çizgisinin kesiştiği noktaya, 450 açı ile çizilen,
3-4 mm uzunluğundaki çizgidir. Çizginin açı yönü, yatayda düzenlenen ölçü çizgilerinde,
soldan sağa yukarı doğru ( / ), düşeyde düzenlenen ölçü çizgilerinde, soldan sağa aşağı
doğrudur( \ ) (Çizim 1.8).

m 45° Çizgi ile

m
4
3- Sınırlama İşareti
45° Ölçü çizgisi

Sınır çizgisi
Çizim 1.8: 450 Sınır işareti

İçi boş daire: Ölçü çizgisi ile sınır çizgisinin kesiştiği noktaya, 1,5-2 mm çapında içi
boş daire çizilerek kullanılan bir sınır işaretidir. Uygulaması zahmetli ama estetik bir
yöntemdir. Ölçü çizgisi ve sınır çizgisi daire içine girmemeli, dairenin içi boş olmalıdır.
Günümüzde kural olmasa da kabul görmüş bir uygulama, 1-2 mm çapında içi dolu daire ile
sınır işaretinin uygulanmasıdır. Bu uygulamanın çıkış noktası rapido çizimlerinde, 1 mm veya
daha kalın rapido ile noktalama yapılmasıdır. Bu yalnızca bir alışkanlık olup, ölçülendirme
standartlarının dışındadır (Çizim 1.9).

9
 İçi Boş Daire ile
1-2 mm Sınırlama İşareti

Ölçü çizgisi

Sınır çizgisi

Çizim 1.9: İçi boş daire sınır işareti

Ok ucu: Ölçü çizgisi ile sınır çizgisinin kesiştiği noktaya, ölçü çizgisine simetrik içi
dolu ok yapılmasıdır. Okun eni ile boyu arasındaki oran 1/3 tür. Ölçeğe göre hangi büyüklükte
yapılacağı oranlara göre belirlenir. Çember ve yay çizimlerinde çap veya yarıçap değerleri
ölçülendirilirken ok ucu kullanılır. Bu sınır işareti, daha çok inşaat teknolojisi alanı dışındaki
teknik alanlarda tercih edilir (Çizim 1.10).

Ok ile Sınırlama İşareti

Sınır çizgisi
1 birim

Ölçü çizgisi

3 birim

Çizim 1.10: Ok sınır işareti

Ölçü rakamı

Ölçü çizgisi üzerine yazılan, ölçülendirilen yüzeyin gerçek boyutunu ifade eden
rakamlara ölçü rakamı denir. Ölçü rakamı, çizimin ölçeği ne olursa olsun, elemanın
uygulamadaki gerçek ölçüsünü vermelidir. Ölçekli değer kesinlikle yazılmaz. Rakamlar, ölçü
çizgisinin 1 mm üzerine ve ölçülendirilen boyutun ortasına yazılır (Çizim 1.11).

10
 Ölçü Rakamı

1mm
60

Çizim 1.11: Ölçü rakamı

Ölçü rakamına eklenen harf ve semboller

Bazı özel hallerde ölçü rakamının neyi ifade etmek istediğini belirtmek ve çizimde
anlatım gücünü artırmak için kullanılan harf ve sembollerdir. Örneğin, bir orana göre
ölçülendirme ifade edilmek istenirse harfler “3a, 2d, 1,41h, … vb.” gibi kullanılır. Bu oranlar
mesleki bir simge ile anlatılacak ise, teknik simgeler kullanılır “12Ø, 2r, 2 vb.” (Çizim 1.12).
 Ø10

Çizim 1.12: Ölçü rakamına eklenen sembol

1.3. Çizgisel Ölçülendirme Yönetmelik ve Mevzuatı

Bu konuyla ilgili hazırlanmış inşaat teknolojisini her yönü ile kapsayan belli başlı bir
yönetmelik ve mevzuat yoktur. Daha çok çizim esasları ve çizgi özellikleri ile ilgili standartları
içeren, genel anlamda teknik resim çizim kurallarını kapsayan ve şu an kullanılan, Türk
Standartları Enstitüsünce hazırlanan standartlar vardır.

11
  Bunlar:

 TS 88-20 EN İSO 128-20: Teknik Resim- Gösterilişle İlgili Genel

Prensipler - Çizgiler İçin Temel Kurallar
 TS 88-23 EN İSO 128-23: Teknik Resim-Gösterilişle İlgili Genel
Prensipler - İnşaat Teknik Resminde Çizgiler
 TS 11397 : Teknik Resim-Ölçülendirme-Uygulama Kuralları

Bunların dışında, çizgisel ölçülendirme ile ilgili, “Bayındırlık ve İskân Bakanlığı

Mimari Proje Düzenleme Esasları” ve “TMMOB Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları”
şartnamesi mevcuttur.

1.4. Çizgisel Ölçülendirme Kuralları

Çizgisel ölçülendirme ile ilgili yukarıda adı geçen standartlar ve şartnameler göz önüne
alınarak, alışılagelmiş ve kabul görmüş metotlarla, mimari projeler ölçülendirilmektedir.

Çizgisel ölçülendirme kuralları, bu hüküm ve kabuller kullanılarak oluşturulmuştur.

 Bu kurallar:

 Projeyi çizen, denetleyen ve uygulayacak olanlar, gerekli olan ölçüleri ilk

bakışta bulabilmelidir.
 Bir ölçü, diğer ölçüler yardımıyla veya ölçekli çizim üzerinden ölçülerek
bulunmamalı, gereken her eleman ve her boyut ölçülendirilmelidir.
 Ölçülendirme çizgilerinin tamamı, ince sürekli çizgi ile çizilmelidir
 Çizgisel ölçülendirmeye iç ölçülendirmeden başlanmalı, iç ölçülendirme
bitirildikten sonra, dış ölçülendirme yapılmalıdır.
 1/50 ölçekli uygulama projelerinde, ilk ölçü çizgisi ile ölçülendirilecek
boyut arasındaki mesafe en az 12 mm olmalıdır. Ölçek büyüdükçe (1/100-
1/200) bu mesafe 9 mm olabilir.
 Ölçü çizgileri arası, ölçeğe göre 8-6 mm olmalıdır.
 Yapı resimlerinin çizgisel ölçülendirmesinde, sınır işareti olarak içi boş
daire ya da 450 çizgi kullanılmalı, ok ile ölçülendirme mümkün olduğunca
kullanılmamalıdır.
 Görünmeyen ve kesik çizgi ile çizilmiş elemanlara ölçü verilmemelidir.
 Kendi alanına sığmayan ölçü rakamları; ölçü çizgisi uzantısının sağ üst
veya sol alt tarafına yazılmalıdır.
 Ölçü çizgisi gruplandırılmalı, dağınık şekilde yazılmamalıdır.
 Projenin ölçülendirilmesinde farklı sınır işaretleri kullanılmamalıdır.
 Sınır işaretlerinde 45º doğru parçası kullanılacaksa, kullanım şekli yatay
konumdaki ölçü çizgilerinde, eaçı yönü, soldan sağa yukarı doğru ( ∕ ),
düşey konumdaki ölçü çizgilerinde, eğim soldan sağa aşağı doğru ( \ )
olmalıdır. Çizgi uzunluğu ise 3-4 mm olmalıdır.

12
 Ölçü çizgilerinin başlangıç ve bitiş noktaları, sınır çizgilerini 3-4 mm
geçecek biçimde düzenlenmelidir.
 Ok sınır işareti kullanılacak ise, oklar ölçü çizgisi içinde düzenlenmelidir.
Bu durumda ölçü çizgisi, sınır çizgisini geçmez. Ölçü rakamı
yazılamayacak kadar az mesafe kalan durumlarda, oklar ölçü çizgisi
dışında düzenlenebilir (Çizim 1.13).

70
40

44 23 14 10

Çizim 1.13: Ok sınır işareti kullanımı

 Sınır çizgileri, ölçülendirilecek elemana en yakın yüzey hizasından 1-2
mm sonra başlamalı ve ölçü çizgisini kestikten sonra 3-4 mm devam
etmelidir.
 Çizime bir bütün olarak bakıldığında, sınır çizgilerinin başlangıç ve bitim
yerleri aynı hizada olmalı, çizgiler bir uzun bir kısa olmamalıdır.
 Ölçü çizgisi çizildiğinde üzerinden dik olarak geçen çizgi olduğunda sınır
çizgisi çizilmesine gerek yoktur (aks çizgileri, duvarlar vb.).
 Ölçü rakamları ve harfler, projenin rahat okunmasını sağlayacak
büyüklükte seçilmelidir.
 Ölçülerin okunmasını kolaylaştırmak için harf ve rakamların bakış yönü,
yatayda resim tabanından, düşeyde resmin sağ alt tarafından bakıldığında
kolaylıkla okunacak şekilde yazılmalıdır.
 Ölçüler, sınırlandırılmış ölçü çizgisinin 1 mm üzerine ortalanarak
yazılmalıdır.
 Ölçüler, ölçeğe bakılmaksızın ölçülendirilecek boyutun, gerçek değeri
olmalıdır. Ölçekli değer kesinlikle yazılmaz.
 Ölçü rakamı geçen yüzeylerde, ölçüler ve harfler taranmamalıdır.
 Rakamlar herhangi bir ölçülendirme ya da tarama çizgisi ile
kesilmemelidir.
 Yer darlığı yüzünden, ölçü çizgisi sınır işaretleri arasına, ilgili ölçü rakamı
yazılamıyorsa, ölçü çizgisi uzantısı üzerinde, sınır işaretinin sağ tarafına
yazılmalıdır (Çizim 1.14).

13
 10 110

10 110
10 110

Çizim 1.14: Ölçü rakamı yazılması

 Çizimlerde oranlı ölçülendirme yapılacak ise, anlatımı güçlendirmek için,
ölçü rakamına ilgili harf ve semboller konulmalıdır “1,41h, 8Ø, Ø12, 2r
vb.” (Çizim 1.15).

2h
R16
3d

0 10 Ø
Ø5

Çizim 1.15: Ölçü rakamına eklenen semboller

 Planlarda, iç ölçülendirmede her iki yönde, tüm mahalleri kesen en az iki
ölçü çizgisi çizilmelidir (Çizim 1.16).
 Duvara yakın birinci ölçü çizgisinde kapı pencere boşluklarının mahal
içindeki konumu, baca ve kolon dişleri, duvar kalınlıkları verilmelidir.
 İkinci ölçü çizgisinde mahalin duvardan duvara toplam ölçüsü verilmelidir.
 İç ölçülendirmede de ölçü çizgilerinin yüzeyden ve birbirlerinden
uzaklıkları ile ölçü sınır çizgilerinin çizim özellikleri ve ölçü çizgisinin
uzantıları, ölçülerin yazılması genel prensiplere göre uygulanır.
 İç ölçülendirmeden sonra, dış ölçülendirme aşamasına geçilir.
 Planlarda dış ölçülendirme, planın özelliklerine göre dört ölçü çizgisi ile
ölçülendirilir. Bu özelliklerden hangisi eksik ise, ilgili ölçülendirme çizgisi
çizilmez (Çizim 1.16).
 Dış ölçülendirmede cepheye yakın birinci ölçü çizgisinde, plandaki kapı,
pencere boşlukları ile duvarların ölçüleri verilir. Bu çizgiye kısaca dolu-
boş kademesi denir.

14
  İkinci ölçü çizgisi, betonarme yapılarda kolon akslarının ölçüleri verilir.
Buna taşıyıcı sistem aks ölçü çizgisi denir. Yığma yapı planlarında bu
ölçülendirme çizgisi olmaz.
 Üçüncü çizgi de, planda cephe farklılıkları var ise, yani kademeli bir cephe
(girintili çıkıntılı) varsa, cephe farklılıkları gösterilir. Buna cephe çizgisi
denir.
 Dördüncü çizgide ise cephenin dıştan dışa toplam ölçüsü verilir. Buna
toplam ölçü çizgisi denir.
10
15 10

10

10

20 505 50 90 30 20
150

20
210

210

675 20
20 225 205 150 90 5 20
340
20 3015

20

30
20 10 90
130

130

20

450 150 115

1.ÇİZGİ DOLU BOŞ
465 250
2.ÇİZGİ AKS
225 490 3.ÇİZGİ CEPHE
715 4.ÇİZGİ TOPLAM

A B C
Çizim 1.16: İç ve dış çizgisel ölçülendirme
 Planda, dış ölçülendirmede, cephe kör yani bitişik nizam bir cephe olsa bile
toplam ölçüyü veren en az bir ölçü çizgisi çizilmelidir.
 Plan betonarme ise bu durumda aks ölçülendirme çizgisi de olacağından, kör
cephede bir aks, bir toplam olmak üzere en az iki ölçülendirme çizgisi
düzenlenmelidir.
 Planlarda, dış ölçülendirme binanın her cephesine yapılmalıdır.
 Plan cephesinde eğimli cephe var ise ölçü çizgisi eğime paralel çizilmelidir. Bu
durumda iki ölçülendirme grubu oluşturulur. Birinci grupta, cepheye paralel ölçü
çizgisinde dolu boş, varsa cephe hareketi ve eğimli cephe toplamını veren ölçü
çizgileri düzenlenir. İkinci grupta, taşıyıcı sistem aksı parça ve toplam olarak
düzenlenmelidir (Çizim 1.17).

15
 1

210

555
150

470
925
295

810
370
2
1 50

340
12 0

3
Çizim 1.17: Eğimli cephede çizgisel dış ölçülendirme
 Dış ölçülendirme bittikten sonra, plan betonarme ise aks sınır çizgileri son
ölçülendirme çizgisine uygun mesafede taşırılarak, akslara isim verilir.
 Akslar isimlendirilirken, yatay kısımda soldan sağa doğru harfler, düşey
kısımda yukarıdan aşağıya doğru rakamlar yazılır (Çizim 1.16 – Çizim
1.17).

1.5. Çizgisel Ölçülendirme İş Sırası

 Ölçülendirmede kullanılacak, çizim araç ve gereçleri ile gerekli çalışma ortamı
sağlanır.
 Ölçülendirmesi yapılacak çizim veya plan resim masasına yapıştırılır.
 Ölçülendirme plan veya çizimde tarama ve yazılardan önce yapılmalıdır.
 Planlarda ilk olarak iç ölçülendirme yapılır.
 Kurallara uygun olarak, tüm mahallerden geçen, kesintisiz en az iki iç
ölçülendirme ölçü çizgisi çizilir.
 Gerekli yerlere ölçü çizgisini dik kesen, sınır çizgileri çizilir.
 Ölçülendirilecek boyutların sınırlarını belirten sınır işaretleri çizilir.
 Ölçüler, ölçü çizgisi üzerine kuralına göre yazılır.

16
  İç ölçülendirmede, ölçüsü verilmeyen mahal ya da yapı elemanı kalmadığından
emin olunduktan sonra dış ölçülendirmeye geçilir.
 Dış ölçülendirmede, cephe özelliklerine göre, sol cepheden başlayarak, saat
yönünde üst, sağ ve alt cepheye sırası ile ölçü çizgileri çizilir.
 Ölçü çizgilerine dik, ölçü sınır çizgileri kuralına uygun olarak çizilir.
 Ölçülendirilecek boyutların sınırlarını belirten sınır işaretleri çizilir.
 Ölçüler, ölçü çizgisi üzerine kuralına göre yazılır.
 Kolon aks numaraları ve harflendirme kuralına göre yapılır.
 İç ve dış ölçülendirme kontrol edilerek, ölçü hatası olup olmadığına bakılır.
Tutmayan ölçü varsa düzeltilir.
 Ölçülendirmenin en önemli aşaması kontrol aşamasıdır. Ölçülerin
doğruluğundan emin olmadan, ölçülendirme işlemi bitirilmemelidir.
 Ölçülendirmenin son aşaması, yapı elemanlarının kendine özgü ölçülendirme
kuralları ile ölçülendirilmesi ve mahal yazılarının, alanlarının yazılmasıdır. Bu
ölçülendirmeye ölçü ifadesi ile ölçülendirme denir.
 Ölçü ifadesi ile ölçülendirmeye kapı ve pencere ölçülendirme sistemi (K1 90/220,
P2 150/130 vb.) ve merdiven kolunun ölçülendirilmesi (5x17/30 vb.) örnek
verilebilir.
 K1 90/220: Kapıların ölçü ifadesi ile ölçülendirilmesidir. K:Kapı, K1: Planda
aynı özellikteki kapılara verilen isimdir. Bu isim, kanat genişliği en büyük
kapıdan başlayarak K1,K2,K3…vb. şeklinde ifade edilir. 90/220: Kapı
ölçüsüdür. İlk rakam kapı genişliğini, ikinci rakam kapı yüksekliğini belirtir
(Çizim 1.18).
K3 50 / 210
210
K2 90

K2 90
210 K3 50 / 210

Kapı Genişiliği
Kapı İsmi Kapı İsmi Kapı Genişiliği / Kapı Yüksekliği
Kapı Yüksekliği

Çizim 1.18: Kapıların ölçü ifadesi ile ölçülendirilmesi

P2 150/130: Pencerelerin ölçü ifadesi ile ölçülendirilmesidir. P: Pencere, P2: Planda
aynı özellikteki pencerelere verilen isim, kanat genişliği en büyük pencereden başlayarak
P1,P2,P3 vb. şeklinde ifade edilir. 150/130: Pencere ölçüsüdür. İlk rakam pencere genişliğini,
ikinci rakam pencere yüksekliğini belirtir (Çizim 1.19).

17
 140 P3 140 / 120
150

P3140 / 120
P2

150 Pencere Genişiliği

P2
140
Pencere İsmi Pencere İsmi Pencere Genişiliği / Pencere Yüksekliği
Pencere Yüksekliği

Çizim 1.19: Pencerelerin ölçü ifadesi ile ölçülendirilmesi

5x17/30: Merdivenlerin ölçü ifadesi ile ölçülendirilmesidir. İlk rakam rıht sayısını,
ikinci rakam rıht yüksekliğini, üçüncü rakam merdiven basamak genişliğini verir (Çizim 1.20).

18
 16X17/30 +231
1 2 3 4 5 6 7 8

±0.00
+95
5X17/30
+10
A 5 4 3 2 1 A

Merdiven Planı Ölçek 1/50

16X17/30 = Rıht Sayısı x Rıht Yüksekliği / Basamak Genişliği

Kat Yüksekliği

Basamak
+367 Genişliği +367
30

Rıht
17

Yüksekliği
+231 +231
10

+95
221

211

5 Rıht Sayısı
4
3
2 +10 +10 ±0.00
1
10

Merdiven A-A Kesiti Ölçek 1/50

Çizim 1.20: Merdivenin ölçü ifadesi ile ölçülendirilmesi

19
1.6.Çizgisel Ölçülendirme Yapılması
Çizgisel ölçülendirme işlemini, iç ölçülendirme, dış ölçülendirme ve ölçü ifadeleri
(kapı, pencere, merdiven vb.) biçiminde sırayla açıklayarak ele alalım.

1.6.1. Mimari Kat Planında İç Ölçülendirme Yapılması

Önce çizim araç ve gereçlerinizi hazırlayınız.

Ölçülendirilmesi yapılacak kat planını çizim masasına tespit ediniz
(Çizim 1.21).

Çizim 1.21: Ölçülendirilmesi yapılacak kat planı

20
 Kat planını inceleyerek nerelerden ölçü çizgisi çizeceğinize karar veriniz.
Kurallara uygun olarak, tüm mahallerden geçen, yatayda ve düşeyde kesintisiz en az iki
ölçü çizgisi çiziniz (Çizim 1.22).

Çizim 1.22: İç ölçü çizgilerinin çizilmesi

21
Gerekli yerlere ölçü çizgisini dik kesen, sınır çizgilerini çiziniz (Çizim 1.23).

Çizim 1.23: İç ölçü sınır çizgilerinin çizilmesi

22
 Ölçülendirilecek boyutların sınırlarını belirten sınır işaretlerini çiziniz. Ölçü
rakamlarını, ölçü çizgisi üzerine kuralına göre yazınız (Çizim 1.24).
20
20

20

20

20

20
100

140
100 20 300 10 100 50 95 1030 50 30 20 15 100 50 85 20

180
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20
300

300

90
10
190

100 20 300 10 245 10 110 20 250 20

480
110

120
20
10

10

10
75

20 420 10 25 90 30 90 1020 120 10 120 20

175

130
300

300
150

20

20
10
10 35 90

90
20 335 60 2510 245 10 260 20
75 10 75
10

10

460
150

360
340

340

340

20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
20
20

20

20

20

20
100

100

Çizim 1.24: İç ölçü sınır işaretlerinin çizilmesi ve ölçü rakamlarının yazılması

İç ölçülendirmede, ölçüsü verilmeyen mahal ya da yapı elemanı kalmadığından emin
olduktan sonra dış ölçülendirmeye geçiniz.

23
1.6.2. Mimari Kat Planında Dış Ölçülendirme Yapılması

Dış ölçülendirmede, cephe özelliklerine göre, önce sol cepheden başlayarak ölçü
çizgilerini çiziniz (Çizim 1.25).

20
20

20

20

20

20
100

140
100 20 300 10 100 50 95 1030 50 30 20 15 100 50 85 20

180
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20
300

300

90
10
190

100 20 300 10 245 10 110 20 250 20

480
110

120
20
10

10

10
75

20 420 10 25 90 30 90 1020 120 10 120 20

175

130
300

300
150

20

20
10
10 35 90

90
20 335 60 2510 245 10 260 20
75 10 75
10

10

460
150

360
340

340

340

20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
20
20

20

20

20

20
100

100

Çizim 1.25: Dış ölçü çizgilerinin çizilmesi

24
Ölçü çizgilerine dik ölçü sınır çizgilerini kuralına uygun olarak çiziniz (Çizim 1.26).

20
20

20

20

20

20
100

140
100 20 300 10 100 50 95 1030 50 30 20 15 100 50 85 20

180
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20

300

300

90
10
190

100 20 300 10 245 10 110 20 250 20

480
110

120
20
10

10

10
75

20 420 10 25 90 30 90 1020 120 10 120 20

175

130
300

300
150

20

20
10
90

90
20 335 60 2510 245 10 260 20
75 10 75

10 35
10

10

460
150

360
340

340

340

20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
20
20

20

20

20

20
100

100

Çizim 1.26: Dış ölçü sınır çizgilerinin çizilmesi

25
 Ölçülendirilecek boyutların sınırlarını belirten sınır işaretlerini çiziniz. Ölçüleri, ölçü
çizgisi üzerine kuralına göre yazınız. Kolon, aks numaraları ve harflendirmeleri kuralına göre
yapınız (Çizim 1.27).

20
20

20

20

20

20
120

100

140
100 20 300 10 100 50 95 1030 50 30 20 15 100 50 85 20

180
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20
320
340

300

300

90
10
190

190

100 20 300 10 245 10 110 20 250 20

480
110

120
2
20
10

10

10
95

75

20 420 10 25 90 30 90 1020 120 10 120 20

200

175

130
1000

300

300
150
150

20

20
10
90
120

90
20 335 60 2510 245 10 260 20
75 10 75

10 35

4
160

10

10
660

460
150

150

360
340

340

340
360

20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
135

5
20
20

20

20

20

20
100

100

100

Çizim 1.27: Dış ölçü sınır işaretlerinin çizilmesi, rakamların yazılması ve aksların
isimlendirilmesi

26
 Plandaki diğer cephelerinde, dış ölçülendirmesini, cephe özelliklerine göre sırası ile
ölçülendirme kurallarına göre yapınız (Çizim 1.28).

A B C D E

985

330 110 255 290

100 430 50 135 50 65 150 105

1 1
20
20

20

20

20

20
120

100

140
100 20 300 10 100 50 95 1030 50 30 20 15 100 50 85 20

180
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20
320

320
340

300

300

90
10
190

190

100 20 300 10 245 10 110 20 250 20

480
110

120
2 2
20
10

10

10
95

75

20 420 10 25 90 30 90 1020 120 10 120 20

200

200
175

130
1000

300

300
150
150

1000
3 3
20

20
10
10 35 90
120

120
90
20 335 60 2510 245 10 260 20
75 10 75

4 4
160

10

10
660

460
150

150

360
340

340

340
360

360

20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
135

5 5
20
20

20

20

20

20
100

100

100

120 150 180 150 130 190 65

330 110 255 290
100 695 290

985

A B C D E
Çizim 1.28: Dış ölçülendirmenin tüm cephelere yapılması
Ölçülendirmenin en önemli aşaması kontrol aşamasıdır. Ölçülerin doğruluğundan emin
olmadan, ölçülendirme işlemini bitirmeyiniz. İç ve dış ölçülendirmeleri kontrol ederek, ölçü
hatası olup olmadığına bakınız. Tutmayan ölçü varsa düzeltiniz.

27
1.6.3. Mimari Kat Planında Ölçü İfadeleri ile Ölçülendirme Yapılması

Çizgisel ölçülendirmenin son aşamasında, ölçü ifadeleri ile kapı, pencere, merdiven vb.
gibi yapı elemanlarını ölçülendiriniz. ( Bu konu “1.5. Çizgisel Ölçülendirme İş Sırası” başlığı
altında detaylı bir şekilde anlatılmıştır.) Mahal yazılarını, alanlarını yazınız (Çizim 1.29).

A B C D E

985

330 110 255 290

100 430 50 135 50 65 150 105

50
50
50
50

210 20
1 1
20
20

20

20

20
P4
P4

K1100
210

K3 50
120

100

140
100 20 300 10 100 50 95 10 30 50 30 20 15 100 50 85 20
10BANYO245
180
100 20 300 10 110 20 250 20
YATAK A=4.40m
320

320
100 WC

8
340

300

210

P2
ODASI
K2 90

140

7
A=3.30m

90
10

300
190

190

A=9.00m

6
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20
90

5
480
90 HOL
110

1
K2 K2
210

210
210

16X17/30
4
210
K2 90

A=2.70m

5X17/30
K2 90

120
2 2

3
20

3
10

10

10

2
95

1
75

20 420 10 25 90 30 90 10 20 120 10 120 20

200

200
175

130
100
K1
150 OTURMA 210
1000

300

300
150

150

1000
P1
140
ODASI
3 3
20

20

ANTRE
10

A=12.60m
90
K2 A=7.35m 90
10 35 90

210 K2
120

120
90

20 335 60 25 10 245 10 210 260 20

75 10 75

4 4
160

10

10

MUTFAK
660

210
210

K2 90
50

A=11.96m
K3

SALON
460

A=22.95m2
150
150

150

P1
360

140
340

340

340
360

360

20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
135

210
90

5 5
20
20

20

20

20

100 20
K2
150

100
140

120
150
140
100

100
P1

P3
P1

120 150 180 150 130 190 65

330 110 255 290
100 695 290

985

A B C D E

Çizim 1.29: Planın ölçü ifadeleri ile ölçülendirilmesi

Çizgisel ölçülendirme bittikten sonra, planın kotlu ölçülendirmesine geçilir. Kotlu
ölçülendirilme, modülümüzün ikinci öğrenme faaliyetinde ayrıntılı olarak anlatılacaktır.

28
Planın sağ üst köşesine, kuzey yönünü belirten sembol çizilir. Planın adı ve ölçeği yazılır.
Çerçeve çizgileri ve antedi düzenlenir (Çizim 1.30).


A B C D E

985
330 110 255 290
100 430 50 135 50 65 150 105 ±0.00

A
-30 Ø100 Ø100

50
50
50
50

210 20
1 B B 1
20
20

20

20

20
P4
P4

K1100
210

K3 50
BALKON +231
120

100

A=3.30m 

140
100 20 300 10 100 50 95 10 30 50 30 20 15 100 50 85 20
D:SERAMİK
10BANYO245

180
100 20 300 10 110 20 250 20
YATAK A=4.40m 
320

320
100 WC

8
+10
340

300

D:SERAMİK
210
P2
ODASI
K2 90

140

7
A=3.30m 

90
10

300
190

190

A=9.00m  D:SERAMİK

6
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20
90

5
HOL

480
+90 D:L.PARKE 90
110

1
K2 K2
210
210

210

16X17/30
4
210
K2 90

A=2.70m 

5X17/30
K2 90

120
2 2
D:SERAMİK

3
20

3
10

10

10

2
95

1
75

Ø100

5
20 420 10 25 90 30 90 10 20 120 10 120 20
200

200
175

130
100 +95
+95 K1
150 OTURMA 210
1000

300

300
150
150

1000
P1
140
ODASI
3 3
20

20
ANTRE
10
A=12.60m 
90
90

D:L.PARKE K2 A=7.35m  90
210 D:SERAMİK K2
120

120
90

20 335 60 25 10 245 10 210 260 20

75 10 75

10 35

4 4
160

10

10

MUTFAK
660

210
210

K2 90
50

A=11.96m 
K3

SALON D:SERAMİK
460

A=22.95m2
D:L.PARKE
150
150

150

P1
360

140
340

340

340
360

360

20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
135

210
90

Ø100

5 5
20
20

20

20

20

100 20
K2

-45 -20
BALKON
150

100
140

120
150
140

+90
100

100

Ø100 Ø100 A=2.90m 

P1

P3
P1

D:SERAMİK
A

120 150 180 150 130 190 65

330 110 255 290 Y.KARABEY MÝMARLIK LTD. ÞTÝ.
Baðlariçi 3.Sok. Atasay ApartmanýNo :36 D:17 ÇORLU
Tel : 0 282 6547938 fax: 0 282 654 79 38

100 695 290 e - mail : yasarkarabey@hotmail.com

985 A BLOK ZEMÝN KAT PLANI

Kullaným Alaný : 102,00 m2
ÝSÝM ÜNVAN ÝMZA
PROJE

TARÝH :

PROJE : Y.KARABEY MÝMARLIK LTD. ÞTÝ.

PAFTA NO :

REVÝZYON : UP 01

ÇÝZEN :

A B C D E KONTROL :
ONAY

ZEMİN KAT PLANI ÖLÇEK 1/50 BU ÇÝZÝM ............. ÝÇÝN UYGULAMA NÝTELÝÐÝNDE HAZIRLANMIÞTIR. HERHANGÝ
BÝR SURETTE ÇOÐALTILAMAZ, ............. VE Y.KARABEY MÝMARLIK PERSONELÝ
DIÞINDAKÝ SAHISLARA VERÝLEMEZ. ÜÇÜNCÜ ÞAHISLAR BU ÇÝZÝMLER SEBEBÝ
ÝLE BÝR HAK TALEBÝNDE BULUNAMAZLAR.
ÖLÇEK
1 / 50

Çizim 1.30: Planda kotlu ölçülendirme yapılması, yön sembolü ve antedinin düzenlenmesi

29
 DEĞERLER ETKİNLİĞİ

DEĞERLER ETKİNLİĞİ
İfade etme, bir kişinin karşısındaki kişi ya da kişilere ne istediğini açık ve net bir
biçimde söylemesidir. Kendini ifade etmenin iletişimdeki önemi büyüktür. İletişim
halindeyken gözlemleri, duyguları, düşünceleri ifade etmeye çalışırız. Yani karşısındaki kişi
veya kişilere kendilerini anlatırlar. Bu ifade biçimlerinin her biri farklı tarzda ve farklı
sözcüklerle gerçekleşir.

Kendimizi karşımızdakine anlatmanın en önemli unsurlarında biri özgüven (kendine

güven)’dir. Özgüven sahibi kişilerin bazı özellikleri ve sağladığı yararlar şunlardır.

Kendini tanır; kendini büyük görmeyen bir özgüvenle hareket eder.

Duygu, düşünce, hayal ve beklentilerini uygun bir dille, doğru, açık ve net bir şekilde
ifade eder.

Bulunduğu ortamlarda kullandığı ifadelerin saygı ve sevgi çerçevesinde olmasına özen

gösterir.

Kültürel, sanatsal ve sportif, faaliyetlerde yer alır.

Sizlerde kendini ifade edebilme ve özgüven ile ilgili bir makale okuyunuz. Eksik
yönlerinizi belirleyiniz. Eksik yönlerin nasıl giderebileceğiniz konusunda araştırma yapınız.
Bulgularınızı yazılı hale getiriniz ve arkadaşlarınızla paylaşınız.

30
 UYGULAMA FAALİYETİ

UYGULAMA FAALİYETİ
Öğretmeninizin vereceği 1/ 50 ölçekli bir basit plan üzerinde aşağıda verilen işlemleri
yapınız. İşlemlerinizi uygularken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uymayı ihmal etmeyiniz.

İç ölçülendirme

Dış ölçülendirme

Aks isimleri

Kapı ve pencere ölçüleri

Merdiven ölçülendirmesi

Aşağıdaki işlem basamaklarını takip ederek uygulamanızı gerçekleştiriniz.

İşlem Basamakları Öneriler

 Gönyeler, yazı şablonları, kalemler vb. araç

 Çizim araç gereçlerinizi hazırlayınız
 Çizilecek planı masaya tespit ediniz
 İç ölçü çizgilerinin geçeceği yerleri
tespit ediniz.
 İç ölçü çizgilerini çiziniz.
 Ölçü çizgisi üzerinde, sınır çizgileri
ile boşlukları ve diğer
ölçülendirilecek yapı elemanlarını
belirleyiniz.
 Ölçü çizgisi ile sınır çizgilerinin
kesiştiği noktalara sınır işaretini
çiziniz.
 Hesaplamalar sonucunda bulunan
ölçü rakamlarını yazınız.
 Ölçü rakamlarının tutarlılığını
kontrol ediniz.
Dış ölçülendirmeye geçiniz.
 Bina cephe özelliklerine göre dış
ölçülendirme çizgisinin yerlerini ve
adedini belirleyiniz.
gereçlerinizi eksiksiz hazırlamalısın.
 Şeffaf bant kullanmalısın.
 Her mahalden, yatayda ve düşeyde, planı
kesintisiz geçen, en az iki tane iç ölçü çizgisi
çizmelisin.
 Ölçülendirilecek elemana yakın birinci
çizgide parça boyları, ikinci çizgide
mahallerin toplam ölçüsü verilmelidir.
 Yapı elemanını kesen ölçü çizgilerine sınır
çizgisi çizilmeyebilir.
 Sınır işaretleri tüm planda aynı özellikte
olmalıdır.
 Ölçü rakamları, ölçeğe göre net okunabilir
yazı yüksekliğinde olmalıdır.
 Aynı paralelde olan ölçü çizgileri üzerindeki
ölçü rakamlarının toplamı eşit olmalıdır.
 Eksik iç ölçü kalmadığına kanaat getirmeden
dış ölçülendirmeye başlanmamalıdır.
 Dış ölçülendirmede 4 temel çizgi vardır.
Olmayan özelliğin ölçü çizgisi
çizilmemelidir. (Örneğin kör cephede dolu-
boş çizgisi olmaz)

31
İşlem Basamakları
 Eğimli cephe varsa ölçü çizgilerini
gruplayınız.
 Cephe özelliklerine göre çizilmesi
gereken sayıda ölçü çizisini çiziniz.
 Dış ölçü çizgisi üzerinde gerekli
ölçü sınır çizgilerini çiziniz.
 Ölçü çizgisi ile ölçü sınır çizgisinin
kesiştiği noktalara ölçü sınır
işaretlerini çiziniz.
 Dış ölçü rakamlarını iç ölçü
değerleri ile karşılaştırıp kontrol
ederek yazınız.
 Aks isimlerini kuralına uygun
olarak yazınız.
 Ölçü ifadeleri ile ölçülendirilecek
elemanları belirleyiniz.
 Kapı, pencere ölçülerini ölçü
ifadeleri ile gösteriniz.
 Merdiveni ölçü ifadesi ile
ölçülendiriniz.
Öneriler
 Eğimli cephelerde aks dışındaki ölçü
çizgileri eğime paralel düzenlenmelidir.
 Sol cepheden başlayarak saat yönünde
ölçülendirme yapılmalıdır.
 Sınır çizgileri gereğinden fazla
uzatılmamalıdır.
 İç ölçülendirmede kullanılan sınır işareti
çizilmelidir.
 Ölçü değerleri çizginin ortasına gelecek
şekilde yazılmalıdır.
 Akslar, yatayda (x) harfler, düşeyde (y)
rakamlar olacak biçimde isimlendirilmelidir.
 Kapı, pencereler, merdiven yuvası vb. yapı
elemanları özel ifadeler ile
ölçülendirilmelidir.
 Büyük ölçüdeki kapı:K1, pencere:P1 olacak
şekilde gruplandırılmalıdır.
 (K1 90/220, P2 150/130 vb.) şeklinde ölçü
ifadesi kullanılmalıdır. (İlk rakam genişlik,
ikinci rakam yükseklik belirtir.)
 Rıht sayısı * Rıht yüksekliği / Basamak
Genişliği (5x17/30) şeklinde ölçü ifadesi
kullanılmalıdır.
32
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi çizgisel ölçülendirmenin elemanlarından değildir?

A) Ölçü çizgisi
B) Sınır çizgisi
C) Kot sembolü
D) Sınır işaretleri
E) Ölçü değeri

2. Ölçülendirilecek boyutu ölçü çizgisi üzerine taşıyan çizgisel ölçülendirme elemanı

aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ölçü çizgisi
B) Sınır çizgisi
C) Sınır işareti
D) Ölçü rakamı
E) Kot sınır çizgisi

3. Ölçü çizgisi ile sınır çizgisinin kesiştiği yeri belirten ve ölçü verilen boyutun nerede
başlayıp nerede bittiğini gösteren çizgiye ne denir?
A) Ölçü uzunluğu
B) Ölçü sınır çizgisi
C) Ölçü sınır işareti
D) Ölçü çizgisi
E) Ölçü ifadesi

4. İlk ölçü çizgisi ile ölçülendirilecek boyut arasındaki mesafe en az ne kadar olmalıdır?
A) 0,6 cm – 0,8 cm
B) 0,8 cm –1cm
C) 0,9 cm –1,2 cm
D) 2 cm-3 cm
E) 1 cm-3 cm

5. Ölçü çizgileri arası ne kadar olmalıdır?

A) 0,6 cm-0,8 cm
B) 0,5 cm-0,6 cm
C) 0,8 cm-1 cm
D) 0,3 cm-0,5 cm
E) 6 cm-8 cm

33
6. Ölçü çizgilerinin başlangıç ve bitiş uçları sınır çizgilerini ne kadar geçmelidir?
A) 3 -4 mm
B) 5-10 mm
C) 7- 8 mm
D) 1-2 mm
E) 3 -4 cm

7. Aşağıdakilerden hangileri sınırlama işareti olarak kullanılabilir?

Ⅰ Ⅱ Ⅲ Ⅳ Ⅴ
450 eğik çizgi içi boş daire Ok ucu içi boş kutu içi dolu kutu
A) Ⅰ - Ⅳ
B) Ⅲ - Ⅳ
C) Ⅳ - Ⅴ
D) Ⅱ - Ⅴ
E) Ⅰ - Ⅱ - Ⅲ

8. Ölçüler ölçü çizgisinin üzerinde nereye yazılmalıdır?

A) Sağ tarafa
B) Ortaya
C) Sol tarafa
D) Ölçü çizgi hizasına
E) Hepsi

9. Ölçü çizgisi hangi çizgiyle çizilir?

A) Kesik kesik çizgi ile
B) Sürekli kalın çizgi ile
C) Noktalı kesik çizgi ile
D) Sürekli ince çizgi ile
E) Noktalı çizgi

10. Çizgisel ölçülendirme hangi mimari resimlerde kullanılmaz?

A) Kat planlarında
B) Kesit çizimlerinde
C) Çatı planında
D) Bina görünüşlerinde
E) Detay çizimlerinde

34
11. Çizgisel iç ölçülendirmede iç duvarlara paralel en az kaç tane ölçü çizgisi çizilir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 6

12. Çizgisel iç ölçülendirmede aşağıdakilerden hangi yapı elemanın boyutu verilmez?

A) Kolon aks aralıkları
B) Mahal boyutları
C) Duvar kalınlıkları
D) Kapı ölçüleri
E) Pencere ölçüleri

13. Betonarme yapının dış ölçülendirilmesinde en az kaç tane dış ölçü çizgisi çizilmelidir?
A) 2
B) 3
C) 4
D) 1
E) 5

14. Çizgisel dış ölçülendirmelerde aşağıdaki hangi ölçü bilgisi verilemez?

A) Aks ölçüleri
B) Cephe hareketleri
C) Duvar ölçüleri
D) Pencere boşlukları
E) Balkon ölçüleri

15. Kendi alanına sığmayan ölçü rakamı nereye yazılmalıdır?

A) Yazılmamalı
B) Ölçü çizgi uzantısının sağ üstüne
C) Ölçü çizgisini keserek sol üstüne
D) Sığmasa da kendi alanının içine
E) Ölçü çizgisinin altına

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru ise “Uygulamalı Test”e geçiniz.

35
 UYGULAMALI TEST

UYGULAMALI TEST
1/ 50 ölçekli plan üzerinde aşağıda verilen işlemleri yapınız. İşlemlerinizi uygularken iş
sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uymayı ihmal etmeyiniz.

İç ölçülendirme

Dış ölçülendirme

Aks isimleri

Kapı ve pencere ölçüleri

Merdiven ölçülendirmesi

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet,

kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Çizim araç gereçlerinizi hazırladınız mı?

2. Çizilecek planı masaya tespit ettiniz mi?

3. Ölçülendirilmesi yapılacak planı incelediniz mi?

4. İç ölçü çizgilerinin geçeceği yerleri tespit ettiniz mi?

5. Her mahalden, yatayda ve düşeyde, planı kesintisiz geçen, en az iki

tane iç ölçü çizgisi çizdiniz mi?

6. Ölçü çizgisi üzerinde, sınır çizgileri ile boşlukları ve diğer

ölçülendirilecek yapı elemanlarını belirlediniz mi?

7. Ölçü çizgisi ile sınır çizgilerinin kesiştiği noktalarda, sınır işaretini

çizdiniz mi?

36
 Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

8. Ölçülendirilecek elemana yakın, birinci çizgide parça boylarını, ikinci

çizgide mahallerin toplam ölçüsünü verdiniz mi?

9. Hesaplamalar sonucunda bulunan ölçü rakamlarını, doğru olarak

uygun yerlere, uygun yazı yüksekliğinde yazdınız mı?

10. Aynı paralelde olan ölçü çizgileri üzerindeki ölçü rakamlarını toplayıp,
eşit olup olmadığını kontrol ettiniz mi?

11. Bina cephe özelliklerine göre dış ölçülendirme çizgisinin yerlerini ve

adedini belirlediniz mi?

12. Belirlediğiniz sayıda çizilmesi gereken ölçü çizgilerini çizdiniz mi?

13. Dış ölçü çizgisi üzerinde, gerekli ölçü sınır çizgilerini çizdiniz mi?

14. Ölçü çizgisi ile ölçü sınır çizgisinin kesiştiği noktalara ölçü sınır
işaretlerini çizdiniz mi?

15. Dış ölçü rakamlarını, iç ölçü değerleri ile karşılaştırıp kontrol ederek
uygun yerlere yazdınız mı?

16. Aks isimlerini kuralına uygun olarak yazdınız mı?

17. Kapı, pencere ve merdiveni ölçü ifadesi ile ölçülendirdiniz mi?

18. İç ve dış ölçülendirmede, ölçüsü verilmeyen boyutun olup olmadığını

kontrol edip, gerekli temizlik, tertip ve düzeni sağladınız mı?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet”
ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

37
 ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ-2
ÖĞRENME KAZANIMI

Teknik resim kurallarına uygun olarak kotlu ölçülendirme yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Çizgisel ölçülendirme ile kotlu ölçülendirme arasındaki fark ve benzerlikleri

araştırınız.
 Bir plan çiziminde kotlu ölçülendirme niçin gereklidir? Kotlu ölçülendirme
yapılmaz ise uygulamada hangi problemlerle karşılaşabiliriz? Araştırınız.
 Kotlu ölçülendirme ile ilgili genel kabul görmüş belli başlı kurallar nelerdir?
Araştırınız.
 İnşaat teknolojisi alanı dışındaki mesleklerde de kotlu ölçülendirme var mı?
Araştırınız.
 Topladığınız bilgi ve dokümanları sınıf ortamında arkadaşlarınızla ve
öğretmeninizle paylaşınız.

2. KOTLU ÖLÇÜLENDİRME
Kotlu ölçülendirme plan, proje ve resimler üzerinde, uygulayıcıya gerekli düşey
boyutların ölçüsü hakkında bilgi verilmesini sağlar.

2.1. Kotlu Ölçülendirme Tanımı ve Önemi

Kot, bir noktanın başlangıç kabul edilen yatay bir düzleme göre yüksekliğini gösteren
ölçüdür. Haritacılık alanında, bir yerin deniz seviyesine göre, yüksekliğini ifade eden “Rakım”
kavramı ile özdeş anlamdadır.

Çizilen yapı projelerinde, yapıya ait kat, bölüm ve elemanların, kabul edilen bir yatay
düzleme göre, düşey mesafelerinin belirli çizgi, sembol ve yazı ile ifade edilmesine kotlu
ölçülendirme denir.

38
 Planın arsaya uygulanmasında, yani aplikasyonunda, arsanın tabi zemin kotları ve
eğimi, planlanan yapı elemanlarının, birbirlerine göre yükseklikleri mutlaka bilinmelidir.

Arsanın tabi kotları belirlenirken, kabul edilen kıyas düzlemine göre (deniz yüzeyi,
kabul edilen röper noktaları vb.) hazırlanmış tesviye eğrili haritalardan faydalanılır (Şekil 2.1)

Tesviye eğrileri, belirli aralıklardaki yatay kesme düzlemleriyle kesilen arazilerin, ara
kesitlerinin bir düzlem üzerine çıkarılmış iz düşümleridir. Tesviye eğrileri, kotları aynı olan
noktaların birleştirilmesi ile elde edilen çizgilerdir.

Haritaların yapılmasında kıyas düzlemi (±0,00 kotu) deniz yüzeyi kabul edilir. Buna
göre dağların, şehirlerin, ovaların vb. gerekli olan yeryüzü şekillerinin, deniz seviyesine göre
yükseklikleri belirlenir. Buna gerçek kot ya da rakım denir.

Şekil 2.1: Tabi zemin kotlarının tesviye eğrileri yardımı ile belirlenmesi
Bir bina veya binalar grubu için deniz seviyesinin kıyas düzlemi olarak kullanılmasına
gerek yoktur. Binaların aplikasyonunda kabul edilecek kot, belediye tarafından verilen bina
cephesine ait yol kotudur. Belirlenen bu kot, projelerde röper noktası veya kırmızı kot olarak
adlandırılır ve bu noktadan geçen yatay düzlem, kıyas düzlemi olarak kabul edilir.

Kıyas düzlemi kullanılarak, planlanan her türlü yapının düşey ölçüleri proje üzerinde
gösterilir. Düşey kesit ve görünüş resimlerinde bu düşey ölçüler, çizgisel ölçülendirme ile de
gösterilebilir. Ancak planlarda, düşey boyutların çizgisel ölçülendirme ile gösterilmesi
olanaksızdır.

Bunun için, teknik resim dilinde ortak olarak kullanılan, şakulün önden ve üsten
görünüşünü sembolize eden kot sembolleri belirlenmiştir. Kotlu ölçülendirme bu işaretler
kullanılarak yapılmaktadır (Şekil 2.2).
39
 Şekil 2.2: Kot sembollerinin gösterilişi
2.1.1. Çeşitleri

İnşaat teknolojisinde düşeyliğin kontrolünde kullanılan en bilinen ve yaygın araç

şakuldür. Kotlu ölçülendirmede, düşey yükseklikler ölçülendirildiği için, bu ölçülendirmede
şakulün üsten ve önden görünüşü sembolize edilerek, belirlenmiş kot sembolleri ve yüksekliği
ifade eden ölçü rakamı kullanılır.

Kullanım yerine göre iki çeşit kotlu ölçülendirme vardır.

2.1.1.1. Planlarda ve Üst Görünüşlerde Kullanılan Kotlu Ölçülendirme (Yatay

Kotlandırma)

Planlarda ve üst görünüşlerde yükseklikleri ifade etmek için şakulün üsten görünüşü
sembolize edilerek belirlenmiş, plan ölçeğine göre değişik çaplarda çizilen, daire şeklindeki
semboller kullanılır. Buna yatay kot sembolleri denir. Çizilen daire eksenleri 2- 3 mm dışa
devam eder. Ölçü rakamı yazılacak eksen kısmı, istenirse daha uzun bırakılır. Bu semboller
değişik şekillerde taranarak ifade zenginliği kazandırılır. Ölçü rakamı yazılırken sol tarafa kot
işareti (+, ─, ±), sağ tarafa kot değeri yazılır.

Planlarda (yatay kesit) ve üst görünüşlerde kullanılan yatay kot sembolleri aşağıda
gösterilmiştir (Şekil 2.3).

40
 Mimari Planlarda Kot Sembolleri

± 0,00 ± 0,00 ± 0,00 + 350 İnce Kot

+ 345 Kaba Kot

Statik Planlarda Kot Sembolleri

- 140 - 190

Temel üstü kot Temel altı kot

Şekil 2.3: Planlarda kullanılan kot sembolleri

Planlarda kot işaretleri kullanılırken yukarıdaki yatay kot sembollerinden biri seçilir.
Projenin tüm aşamalarında aynı kot sembolünün kullanılması tercih edilir. Bazen kot
sembolünün hem altına hem üstüne rakam yazılır. Bunlardan üstteki rakam yapının, o
yüzeyinin bitmiş kotu (ince kot), alttaki rakam ise kaba yapının kotunu (kaba kot) gösterir.

2.1.1.2. Düşey Kesit ve Görünüşlerde Kullanılan Kotlu Ölçülendirme (Düşey

Kotlandırma)

Düşey kesitlerde ve görünüşlerde yükseklikleri ifade etmek için, şakulün önden

görünüşü sembolize edilerek belirlenmiş, ölçeğe göre farklı büyüklüklerde, yatayda 450 ya da
600 açı ile çizilen, üçgen şeklindeki semboller kullanılır. Buna düşey kot sembolleri denir. Bu
semboller değişik şekillerde taranarak ifade zenginliği kazandırılır. Ölçü rakamı yazılırken sol
tarafa kot işareti (+, ─, ±), sağ tarafa kot değeri yazılır.

Düşey kesitlerde ve görünüşlerde kullanılan düşey kot sembolleri aşağıda gösterilmiştir

(Şekil 2.4).

± 0,00 + 195 - 70 - 190

+ 345

+ 190
+ 220 ± 0,00 ± 0,00 ± 0,00 + 185

Şekil 2.4: Kesit ve görünüşlülerde kullanılan kot sembolleri

Düşey kesit ve görünüşlerde kot sembolleri kullanılırken yukarıdaki düşey kot
sembollerinden biri seçilir. Projenin tüm aşamalarında aynı kot sembolünün kullanılması
tercih edilir.

41
2.1.2. Kullanıldığı Yerler

Yapı elemanlarının farklılık gösterdiği, kot farkı olan her tür yüzeyde, özellikle mimari
kat planlarında, kesitlerde ve görünüşlerde, döşeme, düşük döşeme, merdiven yuvası, tabi
zemin, çatı, baca, kapı pencere yükseklikleri, balkon vb. uygulamada gerekli her türlü
yüksekliğin belirtilmesinde kullanılır (Çizim 2.1).

+100
±0,00 ±0,00

-200

-400

A - A Kesiti Ölçek 1/100

A ±0,00 -400 -200 +100 ±0,00 A

200 300 200 200 200 200

1300
Plan Ölçek 1/100
Çizim 2.1: Plan ve kesitte kot sembollerinin kullanılması
2.1.2.1. Mimari Planlarda

Her türlü kat planında, çatı planında, vaziyet (durum) planında, merdiven planında,
ayrıntı resimlerinde (detaylarda) kot farkı olan tüm yüzeylerde yatay kotlandırma kullanılır.

2.1.2.2. Statik Planlarda ve Kesitlerde

Her türlü döşeme kalıp planında, temel planında, ayrıntı resimlerinde (detaylarda) kot
farkı olan tüm yüzeylerde yatay kotlandırma, kolon aplikasyonu boy kesitinde, temel planı ve
kalıp donatı planı kesitlerinde düşey kotlandırma kullanılır.

42
2.1.2.3. Mimari Kesit ve Görünüşlerde

Her türlü bina kesitinde ve bina görünüşlerinde ayrıntı resimlerinde (detaylarda) kot
farkı olan tüm yüzeylerde düşey kotlandırma kullanılır.

2.1.3. Elemanları

Kotlu ölçülendirme elemanları; kot sembolü, kot sınır çizgisi, ölçü rakamı ve matematik
işareti olarak açıklanabilir.

2.1.3.1. Kot Sembolü

Kot sembolleri planda ve kesit ile görünüşlerde farklıdır.

Planda kot sembolü: Planlarda şakulün üsten görünüşünü sembolize eden, planın
ölçeğine göre değişen ebatta, eksenleri belirtilmiş, belli kısımları taranmış tam daire
biçimindeki semboldür. 1/50 ölçekte 5-7 mm çapında çizilir (Şekil 2.5).

Matematik İşareti Ölçü Rakamı

5 - 7 mm

± 0,00

Şekil 2.5: Planda kullanılan kot sembolü ve elemanları

Kesit ve görünüşte kot sembolü: Kesit ve görünüşlerde, şakulün önden görünüşünü

sembolize eden, planın ölçeğine göre değişen ebatta, genelde eşkenar dik üçgen biçiminde,
belli kısımları taranmış semboldür. 1/50 ölçekte 4- 5 mm yüksekliğinde çizilir (Şekil 2.6).

Ölçü Rakamı
Matematik İşareti

+ 220 Çizim açısı

4 - 5 mm

45°

Kot Sınır Çizgisi

Şekil 2.6: Kesit ve görünüşte kullanılan kot sembolü ve elemanları

43
2.1.3.2. Kot Sınır Çizgisi

Sadece kesit ve görünüşlerde, gerekli hallerde, şakul sembolünün altına veya şakul
sembolü ters ise üstüne çizilen, kotu verilecek noktanın seviyesini, yani kotlandırılan yatay
düzlemi belirten çizgidir. Genelde sembol genişliği kadar çizilir (Şekil 2.6).

2.1.3.3. Ölçü Rakamı

Kotu verilen noktanın belirlenen kıyas düzlemine göre düşey ölçüsünü ifade eden
rakamlara denir. Bu değerler, başlangıç kabul edilen kıyas düzlemine göre toplanarak ifade
edilir. Ölçü rakamları sembolün 1-2 mm üstüne ve sağına yazılır. Rakamların yüksekliği
çizimin ölçeğine göre rahat okunabilecek yükseklikte olmalıdır. Bu yükseklik 1/50 ölçekte 3-
4 mm’ dir (Şekil 2.5 - 2.6).

2.1.3.4. Matematik İşareti

Ölçü rakamını, kıyas düzlemine göre ifade eden, matematiksel konumunu belirten
işaretlerdir. Kıyas düzlemine artı-eksi (±), kıyas düzlemi üzerindeki değere artı (+), kıyas
düzlemi altındaki değere eksi (-) işareti konur. Rakam ile aynı boyutta ifade edilir (Şekil 2.5 -
2.6).

2.2. Kotlu Ölçülendirme Yönetmelik ve Mevzuatı

Bu konuyla ilgili hazırlanmış inşaat teknolojisini her yönü ile kapsayan belli başlı bir
yönetmelik ve mevzuat yoktur. Daha çok çizim esasları ve çizgi özellikleri ile ilgili standartları
içeren, genel anlamda teknik resim çizim kurallarını kapsayan ve kullanılan, Türk Standartları
Enstitüsünce hazırlanan standartlar vardır.

Bunlar:

 TS 88-20 EN İSO 128-20: Teknik Resim - Gösterilişle İlgili Genel Prensipler -

Çizgiler İçin Temel Kurallar
 TS 88-23 EN İSO 128-23: Teknik Resim-Gösterilişle İlgili Genel Prensipler -
İnşaat Teknik Resminde Çizgiler
 TS 11397 : Teknik Resim-Ölçülendirme-Uygulama Kuralları
 TS 11398 : Teknik Resim- Ölçülendirme, Terimler, Genel Kurallar

Bunların dışında kotlu ölçülendirme ile ilgili, “Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Mimari
Proje Düzenleme Esasları” ve “TMMOB Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartlar”’
şartnamesi mevcuttur.

44
2.3. Kotlu Ölçülendirme Kuralları
Kotlu ölçülendirme ile ilgili yukarıda adı geçen standartlar ve şartnameler göz önüne
alınarak, alışılagelmiş ve kabul görmüş metotlarla mimari projeler ölçülendirilmektedir. Kotlu
ölçülendirme kuralları, bu hüküm ve kabuller kullanılarak oluşturulmuştur.

 Bu kurallar:

 Projeyi çizen, denetleyen ve uygulayacak olanlar, gerekli olan ölçüleri ilk

bakışta bulabilmelidir.
 Çizilecek resmin özelliğine göre uygun kot sembolü kullanılmalıdır (yatay
kot, düşey kot sembolü).
 Kot sembolleri, resmin ölçeğine uygun büyüklükte çizilmelidir.
 Kot ölçü rakamları kot sembolü üzerine, uygun yazı yüksekliği seçilerek,
düzgün bir şekilde yazılmalıdır.
 Kaba ve ince kotlar yazı ve sembol ile kuralına uygun olarak ifade
edilmelidir.
 Kot farklılığı bulunan tüm yüzeylerde kotlandırma eksiksiz olarak
yapılmalıdır.
 Aynı kota sahip noktalarda, kotlu ölçülendirme tekrarı yapılmamalıdır.
 Yapının esas girişi önündeki zemin veya tretuvar kotu başlangıç (± 0.00)
kabul edilmelidir. Tüm yüzeyler başlangıç kotuna (± 0.00) göre
kotlandırılmalıdır.
 Başlangıç kotunun üstünde kalanlar (+), altında kalanlar (-) işareti ile
gösterilmelidir.
 Kotlar, başlangıç kotuna göre toplanarak yazılmalıdır.
 Çizgisel ölçülendirme ile kotlu ölçülendirme ölçü rakamları birbiri ile
çelişki yaratmamalı, tutarlı olmalıdır.
 Düşey kot sembolleri ölçülendirilecek yüzeyin üstünde veya yüzeyin
hizasında kot sınır çizgisi üzerinde olmalıdır (Şekil 2.7).

+367 +367

+231 +231

Şekil 2.7: Düşey kot sembolünün yüzeyde kullanımı

45
  Kesit ve görünüş resimlerinde düşey kot sembolleri, çizimin dışında aynı
düşey çizgi üzerinde (aynı hizada) gösterilmelidir (Çizim 2.2).

+639
+724

+661

+603

+367 +463

+373

+315

+95 +175

±0.00
+85

±0.00

-60
KESİTTE
KOTLANDIRMA GÖRÜNÜŞTE KOTLANDIRMA

Çizim 2.2: Düşey kot sembolünün hizalanması

 Düşey kot sembolü ve ölçü rakamlarının aynı hizada düzenlenmesinde
karışıklık ve okunma zorluğu olacak ise, sembol yine aynı hizada ters
çizilip, ölçü rakamı alta yazılabilir (Şekil 2.8).
+724

+661

+603

Şekil 2.8: Düşey kot sembolünün dar alanlarda kullanımı

46
  Planlarda yatay kotlar, merdiven, rampa vb. başlangıç ve bitiş yerlerinde,
kot farkı olan tüm yüzeylerde (mahallerde) rakamları rahat okunabilecek
biçimde düzenlenmelidir (Çizim 2.3).

A B C D E

985

330 110 255 290

100 430 50 135 50 65 150 105 ±0.00

A
-30 Ø100 Ø100

50
50
50
50

210 20
1 B B 1
20
20

20

20

20
P4
P4

K1100
210

K3 50
BALKON +231
120

100

A=3.30m

140
100 20 300 10 100 50 95 10 30 50 30 20 15 100 50 85 20
D:SERAMİK
10BANYO245

180
100 20 300 10 110 20 250 20
YATAK A=4.40m
320

320
100 WC

8
+10
340

300

D:SERAMİK
210
P2
ODASI
90

140

7
A=3.30m

90
10

300
190

190

A=9.00m D:SERAMİK

6
K2

100 20 300 10 245 10 110 20 250 20

90

5
HOL

480
+90 D:L.PARKE 90
110

1
K2 K2
210
210

210

16X17/30
4
210
K2 90

A=2.70m

5X17/30
K2 90

120
2 2
D:SERAMİK

3
20

3
10

10

10

2
95

1
75

Ø100

5
20 420 10 25 90 30 90 10 20 120 10 120 20
200

200
175

130
100 +95
+95 K1
150 OTURMA 210
1000

300

300
150
150

1000
P1
140
ODASI
3 3
20

20
ANTRE
10
A=12.60m
90
90

D:L.PARKE K2 A=7.35m 90
210 D:SERAMİK K2
120

120
90

20 335 60 25 10 245 10 210 260 20

75 10 75

10 35

4 4
160

10

10

MUTFAK
660

210
210

K2 90
50

A=11.96m
K3

SALON D:SERAMİK
460

A=22.95m2
D:L.PARKE
150
150

150

P1
360

140
340

340

340
360

360

20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
135

210
90

Ø100

5 5
20
20

20

20

20

20
K2

-45 -20
BALKON
150

100
140

120
150
140

+90
100

100

100

Ø100 Ø100 A=2.90m

P1

P3
P1

D:SERAMİK
A

120 150 180 150 130 190 65

330 110 255 290

100 695 290

985

A B C D E
ZEMİN KAT PLANI ÖLÇEK 1/50

Çizim 2.3: Yatay kot sembolünün planlarda kullanımı

47
  Kesitlerde düşey kotlar, bina içinde uygun yerlerde, bina dışında da aynı
hizada olacak şekilde düzenlenmelidir (Çizim 2.4).
+881 +881

+831

50
192
+639 +639 +639

32 1 0
32 10

32 10
2 72
230

230
230

4 08
+367 +367
N.K. +367
32 10

10 32

42
54
+231 +231

40
272
2 30

230

10
+95 +95
Z.K. 221

211
10

40
40

±0.00 +10 +10 ±0.00

10

10
260
210

210

175

165

-165
B.K. -165
25
25
10

25

25

Şap
15

Grobeton
Blokaj
Toprak

Çizim 2.4: Düşey kot sembolünün kesitte kullanımı

48
  Görünüşlerde düşey kotlar bina dışında, aynı hizada olacak şekilde
düzenlenmelidir (Çizim 2.5).

+900

+850

+724

+661

+603

+463

+373

+315

+175 +175

+85 +85

±0.00 ±0.00

-60

Çizim 2.5: Düşey kot sembolünün görünüşlerde kullanımı

2.4. Kotlu Ölçülendirme İş Sırası

 Ölçülendirme yapmak için gerekli olan teknik resim çizim araç ve gereçleri ile
gerekli çizim ortamı hazırlanır.
 Kotlu ölçülendirme yapılacak resim, çizim masasına tutturulur.
 Kotlu ölçülendirme yapılacak noktalar belirlenir.
 Kotlu ölçülendirme yapılacak noktalara veya hizasındaki uygun yerlere yatay kot
sembolü çizilecek ise önce yatay ve düşey eksen çizgileri çizilir (Şekil 2.9 a).
 Sonra daire şablonu veya pergel ile ölçeğe uygun büyülükte daire çizilir (Şekil
2.9 b).
 Daire içi istenilen biçimde parçalı olarak taranır (Şekil 2.9 c).
 Daire üzerine ölçü rakamı yazılarak yatay kotlandırma tamamlanmış olur (Şekil
2.9 d).

49
 ±0.00

a-Eksenleri Çiziniz b-Daireyi Çiziniz c-Tarayınız d-Ölçü Değerini yazınız

Şekil 2.9: Yatay kot sembolünün çizim aşamaları

 Düşey kot sembolü çizilecek ise önce gerekiyorsa kot sınır çizgileri çizilir (Şekil
2.10 a).
 Kot sınır çizgisi veya yüzey üzerine çizimin ölçeğine göre 450 açı ile üçgen
biçimindeki düşey kot sembolü çizilir (Şekil 2.10 b).
 Sembol, istenir ise parçalı olarak taranır (Şekil 2.10 c).
 Kot ölçü rakamları (kot ölçüleri) sembolün üzerine yazılır (Şekil 2.10 d).

±0.00
45°

a-Kot Sınır Çizgisini Çiziniz b-Üçgeni Çiziniz c-Tarayınız d-Ölçü Değerini yazınız

Şekil 2.10: Düşey kot sembolünün çizim aşamaları

 Yapılan kotlu ölçülendirme kontrol edilir ve fazla çizgiler silinir.

2.5. Kotlu Ölçülendirme Yapılması

 Çizim araç ve gereçlerinizi, yazı ve daire şablonlarınızı hazırlayınız.
 Kotlu ölçülendirme yapılacak kat planını resim masasına yapıştırınız (Çizim 2.6).

50
 A B C D E

985
330 110 255 290
100 430 50 135 50 65 150 105

50
50
50
50

210 20
1 1
20
20

20

20

20
P4
P4

K1100
210

K3 50
BALKON
120

100
A=3.30m 

140
100 20 300 10 100 50 95 10 30 50 30 20 15 100 50 85 20
D:SERAMİK
10BANYO245

180
100 20 300 10 110 20 250 20
YATAK A=4.40m 
320

320
8
100 WC
340

300

D:SERAMİK

210
P2
ODASI

90
140

7
A=3.30m 

90
10

300
190

190

A=9.00m  D:SERAMİK

6
K2
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20
90

5
480
D:L.PARKE 90 HOL

110

1
K2 K2

210
210

210

16X17/30
4
210

K2 90
A=2.70m 

5X17/30
K2 90

120
2 2
D:SERAMİK

3
20

3
10

10

10

2
95

1
75

5
20 420 10 25 90 30 90 10 20 120 10 120 20
200

200
175

130
100
K1
150 OTURMA 210
1000

300

300
150

150

1000
P1
140
ODASI
3 3

20

20
ANTRE

10
A=12.60m
90
90

D:L.PARKE K2 A=7.35m  90
210 D:SERAMİK K2
120

120
90
20 335 60 25 10 245 10 210 260 20
75 10 75

10 35

4 4
160

10

10

MUTFAK
660

210
210

K2 90
50

A=11.96m 
K3

SALON D:SERAMİK 460

A=22.95m2
D:L.PARKE
150
150

150

P1
360

140
340

340

340
360

360
20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
135

210
90

5 5
20
20

20

20

20

20
K2

BALKON
150

100
140

120
150
140
100

100

100

A=2.90m 
P1

P3
P1

D:SERAMİK

120 150 180 150 130 190 65

330 110 255 290
100 695 290

985

A B C D E

Çizim 2.6: Kotlu ölçülendirme yapılacak kat planı

 Kot farkı olan alanları tespit ediniz.
 Örnek kat planımızda kot farkı olan alanlar, bina girişi, bina köşeleri (zemin kat
planında) merdiven yuvası ve balkonlardır.
 Bina girişi ve merdiven yuvasından kotlandırmaya başlayınız (Çizim 2.7).

51
 D E

255 290
50 65 150 105
50
50

210 20
1
20

20
P4

K1100
210

K3 50
140

10 30 50 30 20 15 100 50 85 20
10 110 20 250 20

320
WC
8
7

A=3.30m
90
300

10 110 20 250 20
5
480
1
210

16X17/30
4
5X17/30
K2 90

120

2
3
3
10

2
4

1
5

30 90 10 20 120 10 120 20
200
130

100
K1
210
300

1000

3
20

20
10

90
K2
120
90

245 10 210 260 20

4
10

MUTFAK
210
210

K2 90

A=11.96m

Çizim 2.7: Kotlandırma yapılacak bina girişi ve merdiven yuvası

 Planın ölçeğine göre yatay kot sembollerini çiziniz. İşaretlerini ve ölçü

değerlerini yazınız (Çizim 2.8).

52
 D E

255 290
50 65 150 105
±0.00
50
50

210 20
1
20

20
P4

K1100
210

K3 50
+231
140

10 30 50 30 20 15 100 50 85 20
10 110 20 250 20

320
WC
8

+10
7

A=3.30m
90
300

10 110 20 250 20
5
480
1
210

16X17/30
4
5X17/30
K2 90

120

2
3
3
10

2
4

1
5

30 90 10 20 120 10 120 20
200
130

100 +95
K1
210
300

1000

3
20

20

+95
10

90
K2
120
90

245 10 210 260 20

4
10

MUTFAK
210
210

K2 90

A=11.96m

Çizim 2.8: Bina girişi ve merdiven yuvasının kotlandırılması

 Balkonları da aynı biçimde kotlandırınız.
 Çizimi kontrol edip ölçülendirme işlemini tamamlayınız. Planın sağ üst köşesine
kuzey yönünü belirten sembolü çiziniz. Planın adı ve ölçeğini yazınız. Çerçeve
çizgilerini çizip antedini düzenleyiniz (Çizim 2.9).

53
 
A B C D E

985
330 110 255 290
100 430 50 135 50 65 150 105 ±0.00

A
-30 Ø100 Ø100

50
50
50
50

210 20
1 B B 1
20
20

20

20

20
P4
P4

K1100
210

K3 50
BALKON +231
120

100

A=3.30m 

140
100 20 300 10 100 50 95 10 30 50 30 20 15 100 50 85 20
D:SERAMİK
10BANYO245

180
100 20 300 10 110 20 250 20
YATAK A=4.40m 
320

320
100 WC

8
+10
340

300

D:SERAMİK

210
P2
ODASI

90
140

7
A=3.30m 

90
10

300
190

190

A=9.00m  D:SERAMİK

6
K2
100 20 300 10 245 10 110 20 250 20
90

5
HOL

480
+90 D:L.PARKE 90

110

1
K2 K2

210
210

210

16X17/30
4
210

K2 90
A=2.70m 

5X17/30
K2 90

120
2 2
D:SERAMİK

3
20

3
10

10

10

2
95

1
75

Ø100

5
20 420 10 25 90 30 90 10 20 120 10 120 20
200

200
175

130
100 +95
+95 K1
150 OTURMA 210
1000

300

300
150
150

1000
P1
140
ODASI
3 3

20

20
ANTRE

10
A=12.60m 
90
90

D:L.PARKE K2 A=7.35m  90
210 D:SERAMİK K2
120

120
90
20 335 60 25 10 245 10 210 260 20
75 10 75

10 35

4 4
160

10

10

MUTFAK
660

210
210

K2 90
50

A=11.96m 
K3

SALON D:SERAMİK
460

A=22.95m2
D:L.PARKE
150
150

150

P1
360

140
340

340

340
360

360
20 675 10 260 20
20 100 150 180 150 95 10 25 190 45 20
115
135

210
90

Ø100

5 5
20
20

20

20

20

20
K2

-45 -20
BALKON
150

100
140

120
150
140

+90
100

100

100

Ø100 Ø100 A=2.90m 

P1

P3
P1

D:SERAMİK
A

120 150 180 150 130 190 65

330 110 255 290 Y.KARABEY MÝMARLIK LTD. ÞTÝ.
Baðlariçi 3.Sok. Atasay ApartmanýNo :36 D:17 ÇORLU
Tel : 0 282 6547938 fax: 0 282 654 79 38

100 695 290 e - mail : yasarkarabey@hotmail.com

985 A BLOK ZEMÝN KAT PLANI

Kullaným Alaný : 102,00 m2
ÝSÝM ÜNVAN ÝMZA
PROJE

TARÝH :

PROJE : Y.KARABEY MÝMARLIK LTD. ÞTÝ.

PAFTA NO :

REVÝZYON : UP 01

ÇÝZEN :

A B C D E KONTROL :
ONAY

ZEMİN KAT PLANI ÖLÇEK 1/50 BU ÇÝZÝM ............. ÝÇÝN UYGULAMA NÝTELÝÐÝNDE HAZIRLANMIÞTIR. HERHANGÝ
BÝR SURETTE ÇOÐALTILAMAZ, ............. VE Y.KARABEY MÝMARLIK PERSONELÝ
DIÞINDAKÝ SAHISLARA VERÝLEMEZ. ÜÇÜNCÜ ÞAHISLAR BU ÇÝZÝMLER SEBEBÝ
ÝLE BÝR HAK TALEBÝNDE BULUNAMAZLAR.
ÖLÇEK
1 / 50

Çizim 2.9: Çizgisel ve kotlu ölçülendirilmesi tamamlanmış kat planı

54
 DEĞERLER ETKİNLİĞİ

DEĞERLER ETKİNLİĞİ
ÖZGÜVENİN ARTTIRILMASI

Özgüven eksikliği; kendinden şüphe duymak pasiflik, aşırı derecede uyum gösterme,
yalnızlık, sevilmediğini hissetme gibi kavramlarla anlatılabilir. Peki özgüvenimizi nasıl
arttırabiliriz.

Kendi hakkımızda olumlu düşünmeliyiz. Makul seviyede, gerçekçi olan ve beklentileri

karşılayan hedefler belirlemeliyiz. Güçlü taraflarımıza ağırlık vermeliyiz. Her alanda
mükemmel olmanın imkânsız olduğunun farkına varmalıyız. Başkalarının hakkını ihlal
etmeden kendi duygu ve fikirlerimizi dürüst bir şekilde savunmalıyız.

Sizlerde özgüven arttırılması ile ilgili çözüm yollarını araştırınız. Bulduğunuz çözüm
yollarını kendinize göre uyarlayınız. Arkadaşlarınızın da faydalanması bakımından
bulgularınızı okul veya sınıf panosunda paylaşınız.

55
 UYGULAMA FAALİYETİ

UYGULAMA FAALİYETİ
1/50 ölçekli bir plan, kesit ve görünüşlerinde kotlu ölçülendirmeyi gösteriniz.
İşlemlerinizi uygularken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uymayı ihmal etmeyiniz.

Aşağıdaki işlem basamaklarını takip ederek uygulamanızı gerçekleştiriniz.

Çizgisel Ölçülendirme

İşlem Basamakları Öneriler

 Çizim araç gereçlerinizi
hazırlayınız.
 Çizilecek planı masaya tespit
ediniz.
 Kotlu ölçülendirmeye geçiniz.
 Başlangıç kotu kabul edilen
noktayı belirleyiniz.
 Kot farkı olan noktaları tespit
ediniz.
 Kabul ettiğiniz kot sembollerini -
ölçeğe uygun büyüklükte-
belirlenen noktalara çiziniz.
 Çizdiğiniz kot sembollerinin
üzerine başlangıç kotuna göre
hesaplanmış ölçü rakamlarını
yazdınız mı?
 Ölçü değerinin başlangıca göre
matematiksel konumunu gösteren
işaretleri (+,-) ölçü rakamı önünde
belirtiniz.
 Kontrollerini yapıp, fazla çizilen
çizgiler ve fazla yazılan rakamlar
varsa temizleyip gerekli
düzeltmeleri yapınız.
 Gönyeler, yazı şablonları, kalemler vb. araç
gereçlerinizi eksiksiz hazırlamalısın.
 Şeffaf bant kullanmalısın.
 Çizgisel ölçülendirmede ölçüsü verilmeyen
boyutun olup olmadığını kontrol etmeden
kotlu ölçülendirmeye başlamamalısınız.
 Bina girişi olan cephenin zemin kotu
başlangıç kabul edilmelidir.
 Merdiven yuvası kot farkı olan alanlardır.
 Projenin tüm aşamalarında kullanılacak
sembolü seçmelisiniz.
 Kotlandırmalar başlangıca göre toplanarak
hesap edilir ve toplam yükseklik değeri kot
olarak yazmalıdır.
 Başlangıç kotu altındaki değerler – (eksi),
üstündeki değerler + (artı) kabul edilmelidir.
 Planın çizgisel ve kotlu ölçülendirmesi
tamamlanır. Bir sonraki çizim aşaması olan
tarama, sabit eşya tefrişi ve mahal bilgilerinin
yazımına geçilmelidir.

56
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Bir projede çeşitli bölümlerin, elemanların yüksekliklerinin bir başlangıç noktası esas
alınarak ölçülerle ifade edilmesine ne denir?
A) Çizgisel ölçülendirme
B) Kotlu ölçülendirme
C) Doğrusal ölçülendirme
D) Ölçek
E) Kesit ölçülendirmesi

2. Aşağıdakilerden hangisi mimari projelerin kotlu ölçülendirmelerinde kıyas düzlemi

olarak kullanılır?
A) Haritalardaki röper ve nirengiler
B) Deniz seviyesi
C) Yapının esas girişi önündeki zemin veya tretuvar kotu
D) Subasman seviyesi
E) Hiçbiri

3. Proje çizimlerinde başlangıç noktası rakamı nasıl gösterilir?

A) ±1.00
B) ±0.00
C) -0.00
D) 0.00
E) +0.00

4. Aşağıdaki kotlu ölçü rakamlarının hangisi kıyas düzlemi kotunun altını ifade eder?
A) ±0,00
B) + 1,15
C) -1,15
D) ± 1,15
E) + 0,90

5. Ölçü rakamları kot işaretinin hangi tarafına yazılmalıdır?

A) Sağ üstte
B) Sol üstte
C) Alt kısma
D) Kot sınır çizgisi hizasına
E) Hepsi

57
6. Mimari projelerde kotlu ölçülendirme yapmanın amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Binalarda kat yüksekliklerini göstermek
B) Kıyas düzlemine göre uygulama için gerekli tüm düşey mesafeleri göstermek
C) Planlarda kot farklılıkları ile eğimli yerleri göstermek
D) Temel planı ve kalıp donatı planı kesitlerinde düşey kotlandırmada
E) Hepsi

7. Aşağıdakilerden hangisi bir mimari projede kotlu ölçülendirmenin kullanıldığı

yerlerdendir?
A) Kesitler
B) Planlar
C) Görünüşler
D) Merdiven çizimleri
E) Hepsi

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken

tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın
tümü doğru ise “Uygulamalı Test”e geçiniz.

58
 UYGULAMALI TEST

UYGULAMALI TEST
İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri doğrultusunda, öğretmeninizin verdiği 1/50 ölçekli bir
plan, kesit ve görünüşlerinde kotlu ölçülendirmeyi gösteriniz.

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet,

kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Çizim araç gereçlerinizi hazırladınız mı?
2. Çizilecek planı masaya tespit ettiniz mi?

3. Ölçülendirilmesi yapılacak planı incelediniz mi?

4. Başlangıç kotu kabul edilen noktayı belirlediniz mi?

5. Kot farkı olan noktaları tespit ettiniz mi?

6. Kabul ettiğiniz kot sembollerini ölçeğe uygun büyüklükte,

belirlenen noktalara çizdiniz mi?

7. Çizdiğiniz kot sembollerinin üzerine başlangıç kotuna göre

hesaplanmış ölçü rakamlarını yazdınız mı?

8. Ölçü değerinin başlangıca göre matematiksel konumunu

gösteren işaretleri (+,-) ölçü rakamı önünde belirttiniz mi?

9. Kontrollerini yapıp fazla çizilen çizgiler ve rakamlar varsa

temizleyip gerekli düzeltmeleri yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet”
ise Modül Değerlendirmeye geçiniz.

59
 MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri doğrultusunda, aşağıda, ölçüleri şematik olarak verilen
kat planını kurallara uygun olarak1/50 ölçeğinde iç ölçülendirmesini, dış ölçülendirmesini ve
kotlu ölçülendirmesini yapınız (Çizim 2.10).

1005
65 20

22

20

2720
115
Y.ODASI +51
+136

210
150

10
20 310 20 105 210 125 60 130 20

150
115

±000
+272
10 70

40 20

20

150
WC
10 60 10 160 10 190 20 190 20
130

1030 50

BANYO
250

40 20
ANTRE
940

50

120

HOL

850
10 70

20 190 10 110 250 190 10 200 20

150
10

10
90

80
150

340

340

O.ODASI MUTFAK SALON

150

20 310 10 70 150 10 10 220 150 30 20

100

20 50
20

20

20

1000

Çizim 2.10: Zemin kat planı

60
KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet,

kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.

Çizgisel Ölçülendirme

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Çizim araç gereçlerinizi hazırladınız mı?

2. Çizilecek planı masaya tespit ettiniz mi?

3. Ölçülendirilmesi yapılacak planı incelediniz mi?

4. İç ölçü çizgilerinin geçeceği yerleri tespit ettiniz mi?

5. Her mahalden yatayda ve düşeyde, planı kesintisiz geçen en az iki tane
iç ölçü çizgisi çizdiniz mi?

6. Ölçü çizgisi üzerinde, sınır çizgileri ile boşlukları ve diğer

ölçülendirilecek yapı elemanlarını belirlediniz mi?

7. Ölçü çizgisi ile sınır çizgilerinin kesiştiği noktalarda sınır işaretini

çizdiniz mi?
8. Ölçülendirilecek elemana yakın birinci çizgide parça boylarını, ikinci
çizgide mahallerin toplam ölçüsünü verdiniz mi?
9. Hesaplamalar sonucunda bulunan ölçü rakamlarını doğru olarak uygun
yerlere uygun yazı yüksekliğinde yazdınız mı?

10. Aynı paralelde olan ölçü çizgileri üzerindeki ölçü rakamlarını

toplayıp eşit olup olmadığını kontrol ettiniz mi?

11. Bina cephe özelliklerine göre dış ölçülendirme çizgisinin yerlerini

ve adedini belirlediniz mi?

12. Cephe özelliklerine göre çizilmesi gereken sayıda ölçü çizisi

çizdiniz mi?

13. Dış ölçü çizgisi üzerinde gerekli ölçü sınır çizgilerini çizdiniz mi?

61
 Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
14. Ölçü çizgisi ile ölçü sınır çizgisinin kesiştiği noktalara ölçü sınır
işaretlerini çizdiniz mi?

15. Dış ölçü rakamlarını iç ölçü değerleri ile karşılaştırıp kontrol ederek
uygun yerlere yazdınız mı?

16. Aksları kuralına uygun olarak isimlendirdiniz mi?

17. Kapı, pencere ve merdiven ölçülerini ölçü ifadesi ile ölçülendirdiniz

mi?
18. Varsa ölçü çizgileri ile sınır çizgilerinin fazlalıklarını silip gerekli
temizlik, tertip ve düzeni sağladınız mı?

Kotlu Ölçülendirme

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Başlangıç kotu kabul edilen noktayı belirlediniz mi?

2. Kot farkı olan noktaları tespit ettiniz mi?

3. Kabul ettiğiniz kot sembollerini -ölçeğe uygun büyüklükte- belirlenen
noktalara çizdiniz mi?

4. Çizdiğiniz kot sembollerinin üzerine başlangıç kotuna göre hesaplanmış

ölçü rakamlarını yazdınız mı?
5. Ölçü değerinin başlangıca göre matematiksel konumunu gösteren
işaretleri (+,-) ölçü rakamı önünde belirtiniz mi?
6. Kontrollerini yapıp fazla çizilen çizgiler ve rakamlar varsa temizleyip
gerekli düzeltmeleri yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet”
ise bir sonraki bireysel öğrenme materyaline geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

62
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI
1 C

2 B
3 C

4 C

5 A
6 A

7 D
8 B

9 D

10 D
11 B

12 A
13 A

14 C
15 B

ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 C

3 B

4 C

5 A

6 E

7 E

63
 KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 AŞIK Feride, İbrahim ERİM, A. İhsan COŞKUN, Serpil IRK, Abdullah
KAYHAN, Yapı Ressamlığı 9. ve 10.Sınıf İş ve İşlem Yaprakları, Millî Eğitim
Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2005.
 Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Yapı İşleri Genel Müdürlüğü, Mimari Proje
Düzenleme Esasları, Sayı 92/34
 DANIŞ İsmet, İnşaat Teknik Resmi, MEB Yayınları, İstanbul, 2001.
 HASOL Doğan, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yapı Endüstri Merkezi
Yayınları, İstanbul, 1990.
 KONAK Kemal, Bilal AKAY, Muammer BOSTANCI, M. Ali ÖZER, Duran
DİNÇER, Yapı Ressamlığı Bölümü İş ve İşlem Yaprakları Sınıf -1, Millî
Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001.
 ÖZCAN Köksal, Yapı, Bilim Yayınları, Ankara, 2002.
 PANCARCI Ali, Emin ÖCAL, Yapı Teknik Resmi Cilt 1-2, Birsen Yayınları,
İstanbul,1994.
 TMMOB, Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları Yönetmeliği, Ankara.

64