I E S

S O F A

C A S A N O V A

F E R R O L

Planeta Lingua
A duodcima edicin de Planeta Lingua, a revista promovida polo Equipo de Dinamizacin Lingstica.
ndice EDITORIAL CONCURSOS E Lembranza .................2 CERTAMES CIENCIA E TECNOLOXA
Fungi. O Reino dos recicladores ............... 3

12
Nmero 12 DIDCTICA APLICADA
A Webquest sobre o Barrio da Magdalena, unha experiencia .....38

INICIATIVAS SOLIDARIAS

Uxo Novoneyra
Viaxe por terras, tempos e palabras ............24

Alumnado premiado.. 4 HAIT ....................... 9 Textos con premio , O ENTROIDO 2010 relato O Lobo feroz ...5 REPORTAXE ........10. Unha experiencia co programa GIMP ........7 POESA:

XVII CERTAME DE POESA CARBALLO CALERO

Os poemas premiados en 2010 ................... 35

CONVERSAS CON:
Fernando Miramontes .............26

BiIOGRAFAS

Dylan Thomas

SOCIEDADE

Sofa Casanova.........40

Presentacin ........... 11 Poemas .................... 13

Por unha sociedade sen violencia machista .....34

Un ano mis, un curso mis, as iniciativas creativas do alumnado e o profesorado aoran novos talentos e conrman as calidades doutros. Planeta Lingua seguir a promover as artes e as ciencias para que ningun perda a oportunidade de participar. Este ano estreamos Depsito Legal e ISSN para a revista. Qurese as darlle un recoecemento calidade das colaboracins, para que estas poidan estar ao dispor das bsquedas bibliogrcas. E coma sempre, a nosa revista dixital en PDF na pxina web do centro, http://centros.edu.xunta.es/iessoacasanova

Sandra Bellas Viao 2Bac C

MAIO 2010 1

Lembranza
Dende a revista, en primeiro lugar, queremos felicitar o alumnado premiado nos distintos certames literarios, grcos ou enmarcados na celebracin de festas tradicionais convocados polo EDL do noso centro, pola Coordenadora de Equipas de Normalizacin Lingtica de Ferrolterra e por outras entidades galegas e estatais. Pdese ver unha informacin detallada no interior da revista, no artigo titulado Alumnado premiado durante o curso 2009-9010. No apartado de agradecementos, queremos salientar: A activa participacin de Jos Ignacio Toms Val (Iaqui) nas actividades de Dinamizacin Lingstica, especialmente a sa aportacin como creador e coordinador do blogue Mellor en Galego. O relatorio de Anta Lpez Garca para aproximar a toda a comunidade educativa a gura do escritor homenaxeado este ano o Da das Letras Galegas: Uxo Novoneyra. A colaboracin de Mariano Durn Aneiros na traducin do poeta gals Dylan Thomas, realizada por Federico Pedreira Nores e Sheila Amado Irago e a levada a cabo conxuntamente por Guillermo Llorca Freire e Xon Rodrguez Silvar na presentacin da unidade didctica : WebQuest. O barrio da Madalena: unha viaxe polo Ferrol da Ilustracin, que vai acompaada dun comentario de Xaime Pieiro Daz sobre a experiencia didctica posta en prctica polo alumnado de 4 da ESO A e B. A coordinacin de Mabel Daz Soto no artigo sobre os fungos escrito por Ral Sandomingo Freire e a de M Teresa Sebio Pual na elaboracin de composicins para presentar ao certame de Poesa e Imaxe. En galego sen ltro. ! A colaboracin de Fernando Pin Rodrguez nas actividades complementarias realizadas no instituto, sempre dilixente para fotografar e lmar os actos desenvolvimos no saln de actos. A disposicin de Fernando Miramontes para responder de bo grado as preguntas da entrevista realizada por Mercedes Fernndez Daz, deixndonos, as, un valoroso testemuo duns feitos que reavivan a nosa memoria histrica e que nunca poderemos esquecer. A contribucin do alumnado, que, cos seus artigos, xo posible, un ano mis, a edicin da nosa revista escolar. A cooperacin dos membros dos xurados dos distintos certames celebrados no instituto. A implicacin dos compoentes do EDL no desenvolvemento da programacin. A cooperacin dos membros dos distintos certames celebrados no instituto. De novo, a valiosa aportacin do director, Xon Rodrguez Sivar, quen, a pesar das sas mltiples ocupacins, sempre encontra un oco para realizar a maquetacin da revista. Apelamos participacin do profesorado, ben a ttulo persoal ben como coordinador de traballos de aula, para que tanto a revista como os diversos recursos de comunicacin que ofrece Internet: blogues, pxina do instituto, sirvan de canle para publicar as crnicas e reportaxes das mltiples actividades complementarias e extraescolares que, anualmente, levan a cabo os distintos departamentos do centro. A drstica reducin do nanciamento de fomento do uso do galego dos centros pblicos de ensino de Galicia un 50% no caso do noso centro e o feito de que non se tivese coecemento da mesma ata practicamente nal de curso, repercutiu directamente na presente edicin da revista Planeta Lingua, xa que esta sera inviable se non fose porque parte dos gastos sern remunerados con cargo aos presupostos xerais do centro. Rematamos esta memoria despedindo entraablemente a Federico Pedreira Nores, Sheila Amado Irago, Martn Amarelo Garca, Mercedes Fernndez Daz, Ral Sandomingo Freire, Ricardo Calvo Castro, Carlos de Castro Rodrguez, Esteban Saudo Costoya, Daniel Calvo Daz, Sara Snchez Pita, Samuel Fernndez Paz, compoentes do EDL que rematan os estudos no IES Sofa Casanova deixando unha pegada imborrable na nosa memoria. Oxal que na nova etapa que agora encetades, saibades manter vigoroso o esforzo e compromiso a prol da normalizacin da lingua propia do noso pas. Laura Surez Llano (Coordinadora do EDL)

Redaccin
Adrin Rodrguez Nicols Anta Maceira Saya Carla Fernndez Lpez Federico Pedreira Nores Martn Amarelo Garca Mercedes Fernndez Daz Sheila Amado Irago Ral Sandomingo Freire Sofa Garca Gonzlez Anta Lpez Garca Guillermo Llorca Freire Laura Surez Llano Mariano Durn Aneiros Xon Rodrguez Silvar

Colaboracin
Ana Seco Oroso ngeles Doce Lamas Luz Couceiro Hrez Fernando Pin Rodrguez Ins Lpez Sanjurjo Jos Ignacio Toms Val Juan Amado Castro Juana Braas Ferreira Mabel Daz Soto Manuela Casas Rodeira Maria Ajuria Pen MAngeles Quintana Fernndez M Teresa Sebio Pual Melba Couto Pedreira

Edicin
Equipo de Dinamizacin Lingstica IES Sofa Casanova Ra O Galego Soto s/n 15403 Ferrol T 981 311 500 F 981 313 146 ies.soa.casanova@edu.xunta.es http://centros.edu.xunta.es/iessoacasanova

Maquetacin
XRS

Coordinacin
Laura Surez Llano D.L.: C-1944-2010

MAIO 2010

Fungi. O reino dos recicladores

Cantha rellus c ibarius

Clathrus ruber

Amanita phaloides

Grupo de Boletus

Ancorados ao chan entre o humus do bosque, en prados hmidos e umbros ou sobre unha morea de esterco, os fungos non semellan animais pero tampouco son plantas. Constiten un reino independente coas sas singularidades: son hetertrofos, coma os animais (obteen o seu alimento doutros seres vivos), non se desprazan e reprodcense por esporas. Moitos fungos podrecen a madeira e moitos restos orgnicos, reciclan a materia e fana chegar s plantas para que nada se perda no camio da materia. Son os recicladores. A parte visible de moitos fungos, formada polo p e o sombreiro, coecida como cogomelo ou seta e o rgano reprodutor dos fungos pluricelulares, como as amanitas ou os champins. Todos os cogomelos son fungos, pero hai tamn fungos coma as levaduras, os mofos, os esclerodemas, as pezizas, o vmito de bruxa, o peido de lobo... que non desenvolven p nin sombreiro, anda que todos necesitan da cada das esporas no chan para se reproduciren Cando recollemos cogomelos, para comer ou expoer, debemos deixar no chan a sa conexin coa terra, que o que chamamos micelio: non se ve, pero o vindeiro ano xermolar

de novo e sairn novos individuos gar, onde atopar os wapaq: se os mis ou menos no mesmo lugar. come, daranlle a forza necesaria para axudar balea. Vahinin cospe sobre As observacins no campo coa axu- a terra, e al onde cae a saliva meda de persoas experimentadas, as dran os wapaq. Unha vez inxeridos, exposicins didcticas, os cursos rea- consegue axudar balea e, eufrico, lizados polos concellos conciencia- exclama: Oh, wapaq, medrade dos polo tema, etc. son dun valor sempre sobre a terra! incalculable para poder coecelos e Tamn protagoniza outra lenda, pregozar deles. sente na antiga Iugoslavia nos anos 50. Nela cntase como o deus Wotan, UN CASO PARTICULAR fustrigado por unha lexin de demos, cabalga polo bosque a fume de Dos fungos, hai un que sobresae en- carozo. Os espumallos de sangue tre todos os demais no que a mitolo- que caen da boca do seu esgotado cabalo son a orixe destas amanitas, xa se rere: trtaque agroman no bosque ao ano sese da Amanita guinte, cos seus sombreiros vermelmuscaria, coecida los polo sangue e tinguidos de saliva en galego como en forma de copios brancos. rebentabois ou Por ltimo, en Guatemala, o raio matamoscas deenxendra a Amanita muscaria, coebido s sas procida polo pobo maia-quich como piedades alucinKakulj okox (fungo do raio) e xenas e psicoactivencellada deus do lstrego, Rajaw vas. Moitas tribos siberianas empregaron Kakulj, quen tamn dirixe os chacs, cogomelos de Amanita muscaria (ou, unha sorte de ananos portadores da como se denominaban en Siberia, chuvia. "wapaq") como vehculo para acadar Como conclusin, hai que recalcar a a xtase en riachotuais chamnicos. importancia dos fungos alucinxeA lenda conta que un heroe cultural nos, especialmente a Amanita muscachamado Gran Corvo capturou ria, na creacin de mitos e o seu paunha balea, pero non era quen de pel coma sacramento en moitas relidevolvela mar, e implorou a unha xins animistas. divindade superior, Vahiyinin, quen lle di que vaia a un determinado lu- Ral Sandomingo Freire (6 B)

MAIO 2010

Certames e concursos
Alumnado premiado durante o curso 2009-9010
A continuacin, relacinanse os distintos premios aca- 9. Postais de Nadal en ingls dados durante o curso acadmico 2009-2010 polo alum- As gaadoras foron Estefana Rodrguez Galdo (1 A), Anta Rodrguez Vzquez (1B), Andrea Lpez Picos nado do IES Sofa Casanova: (2A), Mnica Lpez Lpez (2B) e Marta Eireos Currs 1. XVII certame de poesa Ricardo Carvalho Calero Os primeiros premios, nos respectivos niveis de partici- (2 C). pacin, foron atinxidos por Martn Amarelo Garca (6 A) e Adrin Rodrguez Nicols (3 B).
2. XI certame de relato curto Charles Darwin

Temos unha morea de artistas e escritoras/es. Noraboa Lus Bonilla Diguez (2 C), Ins Amarelo Garca (3 A) e a todas e todos. Helena Arribi Freijomil (5 D) recibiron, tamn, o primeiro premio en cadanseu nivel de participacin.
3. VI certame de Deseo Publicitario con Cartel e Lema

O primeiro premio, neste caso, foi compartido por Marta Eireos Currs e Cristina Barro Fernndez, ambas de 2 C.
4. X certame de creacin artstica Poesa e Imaxe. En galego sen ltro

Os dous primeiros premios establecidos foron para Hadrin Rodrguez Nicols (3 B) e Rebeca Allan Garca (6), cuxa composicin representa ao noso instituto na exposicin conxunta da fase intercentros do certame.
5. Concurso Coca-Cola de relato curto en galego. Novos Talentos

Mnica Lpez Lpez (2 B) obtivo o primeiro premio no sector provincial de Ferrol e, polo tanto, foi unha das seis nalistas do sector autonmico (4.400 participantes).
6. Concurso Coca-Cola de relato curto en casteln. Novos Talentos

Raquel Nogueira Malde (2A) conseguiu, tamn, o primeiro premio e Marta Eireos Currs (2 C) e Carolina Calvo Salgado (2 C) lograron, respectivamente, o cuarto e o sexto premio; as tres, como Mnica, do sector provincial de Ferrol.
7. XVII Certame Literario de Cambre.

Unha vez mis, un novo premio, esta vez o segundo, para Federico Pedreira Nores.
8. Festival do Entroido

A comparsa gaadora foi a de 5 D, formada por Cris Parra, Tania Cartelle e Carla Fernndez. O segundo premio recaeu na comparsa do curso de 1 B, composta por Luca Daz, Luca Roque, Andrea Rivera, Aida Vzquez, Laura Mara Freire e Ana Irazu.
4

Entrega de premios ndo concurso de Coca-Cola

MAIO 2010

Textos con premio

No concurso coca-cola novos talentos de relato curto en galego, o alumndado tia que escribir un conto empregando cinco palabras seleccionadas previamente polos/as coordinadores/as do certame. A alumna do IES Sofa Casanova Mnica Lpez Lpez, gaadora do primeiro premio polo sector provincial de Ferrol, coas palabras noxo, luar, mergullador, agocho e memoria, e dispoendo s de das horas para a sa realizacin, argallou o incrible relato que publicamos a continuacin, e que se titula O lobo feroz. Publicamos a continuacin o relato de Mnica Lpez Lpez.

O lobo feroz
s veces cres que inxusto que che priven do que queres. E por iso, porque me pasou a min, xen unha viaxe que me ensinou que s veces, anda que che digan NON, polo teu ben. Eu son Marco, o lobo feroz. En realidade non son feroz, pero a mia nai sempre mo dica. To d o c o m e z o u u nha tarde na que eu que ra s a r co a m i a noiva, Clara, unha loba guapsima. Tia unha pelaxe gris que resplandeca, uns dentes aados e brillante s e o uveaba cun estilo! Para min o seu ouvido era unha meloda que me faca estremecer. Poder quedar con ela era un soo. Estaba namorado. O problema? Eran os meus pais. Cando se enteraron de que saa con ela, prohibronmo, xa que a manada que pertence Clara inimiga da nosa. Ao parecer eles queran quedarse coas nosas terras e poderan facer moitas falcat r u a d a s p o r conseguilas. Os meus pais dican que ela era mala e que xa se apro veitara de moitos lobos rapaces coma min. Para min, iso non tia na da que ver co noso amor. Entn, enfadeime eu, enfadronse eles e enfadouse a manada enteira . C h e g u e i a sentir noxo pola manada, xa non quera saber nada. Privbanme do que eu mis quera.

MAIO 2010

Esa mesma noite colln as mias nicas pertenzas: un colgante do meu av e un so da cea de onte, e emprendn o meu camio cara a ningures... correndo. Corrn e corrn ata que a lingua saume para fra do cansazo, as patas fallbanme, non poda mis. As que parei de correr. Recosteime a carn dunha rbore que estaba beira dun lago. Era de noite e os vagalumes brillaban no aire coma se fosen estrelas que baixaran do ceo terra. A luz da la resplandeca: era unha noite de luar. Espertei, agora o sol xa sara e o seu reexo na auga do lago cegbame. Os paxaros cantaban e an cara s seus nios. Iso recordoume o lonxe que estaba da mia cova... E o enfado do meu pai... A mia desaparicin deba supoer para el unha humillacin. Mentre estaba dndolle voltas s mias penas, on un rudo extrao. Sentn a presenza de algun. Estbanme a vixiar. Levanteime dun brinco e mirei ao meu arredor. Entn, a cabeza dun mergullador asomou pola supercie do lago. Un humano? Non. Peor. Cazadores! O meu instinto de supervivencia pxose alerta e comencei a correr cara s rbores das mias costas, pero unha morea de homes rodeaban a mia posicin. Comencei a correr cara a unha parede de pedra situada mia dereita, a chocar, pero tia pnico. Comencei a trepar, pero ocorreu unha cousa extraa. Unha porta secreta na rocha abriuse e eu entrei nun tnel soterrn. Andei cara luz do nal do tnel e cheguei a unha sada. On voces e acerqueime con sixilo ata o lugar de onde vian: -Claria, ests segura de que Marco..., bueno, que xeches ben o teu traballo? -Si, xefe. Xa s queda ese lobio tonto, Marco. Agora mesmo xa estar cazado polos cazadores. Deixei as pegadas polo camio que el percorrera, asegurndome de que os cazadores as seguiran. Logo entrei pola porta secreta, segundo as tas ordes.

-Ben, ben... Todo sau de perlas, Clara. Felictoche. -Grazas, a verdade que foi un bo plan. Foi fcil rendelo aos meus ps. Agora entenda: aquela porta secreta era o agocho da nosa manada inimiga. Mentres eles comezaban a rir, unha lgrima furtiva comenzou a rodar pola mia meixela. Foi unha traizn. Busquei na mia memoria todos os momentos que pasei pensando nela... Sentn rabia e comencei a correr cara ao tnel da porta secreta. Tia desexos de vinganza. Atravesei a rocha e os cazadores estaban desacougados e entregados anda mia busca. Ouveei para que me seguiran e vieran detrs mia cara ao campamento da manada. Cando estaba atravesando o campamento, gritei: "A vinganza mia!" Eles, desacougados, non puideron determe coa mia entrada sorpresa. San de al e emprendn o camio mia casa. Estaba cerca. Sorprendentemente cerca. A mia manada non saba que haba un campamento inimigo tan cerca das nosas terras. Pero agora, xa eran eles os cazados. Cando cheguei mia cova non haba ningun. Os meus gritos de chegada facan eco. Todo estaba baleiro. Nuns instantes, chegaron mia memoria as palabras de Clara: "Xa s queda ese lobio tonto..." Iso signicaba que, mentres queran cazarme, a mia manada xa fora cazada. O baleiro que sentn no peito foi inmenso. Comprendn que s veces, cando che privan de algo, polo teu ben. Os meus pais advertronme, e agora xa non me queda nada. A mia vinganza cara manada inimiga queda saldada. Agora s me queda ser un lobo solitario e buscar unha nova manada. Gardarei isto na mia memoria, coma algo que me axudou a madurar...
Mnica Lpez Lpez 2 B

MAIO 2010

Experiencia na aula co GIMP

Durante este curso na materia de 1 de bacharelato de tecnoloxas da informacin e comunicacin estivemos traballando con GIMP (GNU Image Manipulation Program). GIMP un programa de edicin de imaxes dixitais en forma de mapa de bits, tanto de debuxos como de fotografas. un programa libre e gratuto. Est englobado no proxecto GNU e dispoible baixo licenza pblica xeral de GNU. o programa de manipulacin de grcos dispoible en mis sistemas operativos, como son, Unix, GNU/ Linux, Windows, Mac OS X, entre outros, ademais inclese en moitas distribucins GNU/Linux. A interfaz de GIMP est dispoible en varios idiomas, entre eles: espaol, alemn, ingls, cataln, galego, euskera, francs, italiano, ruso, sueco, noruegus, coreano, neerlands e noutras linguas adicionais. consista na presentacin dunha composicin plstica orixinal en calquera das seguintes modalidades: debuxo, pintura, colaxe ou fotografa. Para a realizacin da obra haba que escoller, como motivo de inspiracin, unha de entre quince propostas poticas da literatura universal. Traballos elaborados polo alumnado e poesas que serviron de inspiracin.

Gimp unha alternativa rme, potente e rpida a Photoshop para moitos usos, anda que non se desenvolveu como un clon del e pose unha interfaz bastante diferente. Aproveitando os coecementos desenvolvidos sobre o tratamento dixi- Teresa Sebio Pual tal de imaxes, o alumnado de TICs Profesora de tecnoloxas da informacin e da comunicacin participou presentando unha composicin no IX Certame de creacin artstica Poesa e Imaxe. Este certame
CELEBRACIN DO DA E DA NOITE O da cerra a reixa do seu xardn, lava os ps e pon o manto para recibir a sa amiga a noite. crepsculo avanza lentamente. Nos seus ombros hai manchas de sangue, nas sas mans, unha rosa a punto de murchar. A alba avanza ruidosa, as sas mans abren o libro do tempo e o sol pasa as pxinas. No solpor da rompe os seus espellos para prender o sono

(Ali Ahmad Said) Aida Martnez Amado e Ins Garca Misiego Segundo Premio, categora Bacharelato e CS
A TA IMAXE NO ESPELLO

A ta imaxe no espello o meu mis fermoso poema. Pero apura, brrase. Es o meu derradeiro mote!

Alberto Cachaza Roca Andrea Sixto Costoya

IMPERMANENCIA A que debo comparar o mundo? la, reflectida nas gotas do orballo, sacudidas do peteiro dunha garza

PRAZA VELLA, MARIEIRA Praza vella, marieira, cada baixo unha taberna. Nos balcns de pau azul scanse ao vento e ao sol as roupas dos marieiros, brancas de ro e xabrn. (Ricardo Carvalho Calero) David Fernndez Gabn-Jorge Estvez Lpez Rubn Fernndez Conde-Antn Meizoso

(Dogen)

MAIO 2010

TERRA LA Terra La, Terra La esta tarde pome as s de ouro e para o ceo como un meteoro marcho Terra La Terra La deixo a mia vella atmosfera deixo os mortos e a guerra ata outra No ceo pespuntado de planetas soo, enriba da la valeira rirei do mundo trosmeiro e dos homes que son coma bestas Terra La, Terra La adeus mia vila, adeus meu corazn globo baldadio de dor Boa tarde (Boris Vian) Brais Vzquez Gil Hadrin Rodrguez Nicols VIVIR NA FRONTEIRA Vivir na fronteira significa que ti non es nin hispana india negra espaola nin gabacha, es mestiza, mulata, hbrida aprisionada no fogo cruzado entre os bandos mentres levas as cinco razas sobre as tas costas sen saber para que lado virarte, de que lado correr. (Gloria Alzanda) Alfonso Leirach Franco Begoa Hermida Castro

Adrin Daz Nicols 3B, Gaador do nivel de ESO OS EIDOS Cousos do lobo! Caborcos do xabarn! Eidos solos onde ningun foi nin ha de ir! O lobo! Os ollos o lombo do lobo! Baixa o lobo polo ollo do bosco movendo nas flairas dos teixos ruxindo na folla dos carreiros en busca da vagoada mis sola e mis medosa... Rastrexa prase e venta finca a pouta ergue a testa e oula cara o ceo con toda a sombra da noite na boca. (Uxo Novoneyra) Carlos Saavedra Garca Patricia Rodrguez Fernndez

A MIA SOMBRA A mia sombra pequena e sempre vai comigo, Pero qu facer con ela eu non o dou aprendido; igualia ca min, dos ps cachola, E cando salto para a cama, salta ao meu carn coma tola. O mis sobranceiro dela o xeito que ten de medrar; Non o fai coma os rapaces, pouco a pouco sen parar, Porque s veces coma un baln de goma estira, E outras vlvese tan pequena que ningun a mira. Estefana Garel Lpez (5 D)

O xurado, integrado por Jos Ignacio Toms Val, Fernando Pin Rodrguez e Maria Ajuria Pen, concedeu o 1 premio da fase do instituto, polo nivel de bacharelato e ciclos formativos, composicin presentada por Rebeca Allan Garca, de 6 C, coa que, asemade, puido participar e participa na fase intercentros do certame. O segundo premio deste mesmo nivel recaeu na obra realizada por Aida Martnez Amado e Ins Garca Misiego, de 5B. Por ltimo, Hadrin Rodrguez Nicols, de 3 B, gaou o primeiro premio polo nivel da ESO .
EDL
8 MAIO 2010

HAIT

Por iniciativa dos/as rapaces/as do ciclo superior de Educacin infantil do I.E.S. Sofa Casanova, fxose unha recadacin en solidariedade con Hait.

O alumnado deste ciclo tiamos a necesidade de facer algo en favor das vtimas do terrible terremoto que asolou esta illa. As imaxes impresionantes da tele e dos xornais xronnos recapacitar e pensar en todos/as eses/as nenos/as que estn a quedar sen fogar e sen familia, as mis das veces. Como somos un ciclo moi sensible a todos os problemas da infancia, neste caso, sentimos que non podiamos quedar de brazos cruzados, polo que propuxemos di"Xuntos podemos facer un mundo mellor, un mundo que non reccin facer unhas xornadas nas que toda a comunidatea mis fronteiras que poan freo a esta marea de solidariede educativa deste centro tivese a oportunidade de dade".
MAIO 2010 9

aportar o seu grao de area pola causa de Hait e regalamos uns marcapxinas que nos lembraran que entre todos podemos chegar a mellorar as condicins de vida dun lugar, tan lonxe no mapa, pero que est tan preto do noso corazn. Desexamos dar as grazas pola vosa participacin, que ir ntegra para Unicef, tal e como decidimos por maiora. Esperamos que non quede a a nosa proposta e que moitos centros nos sigan e fagan realidade esta mensaxe que queremos transmitir:

Entroido 2010

Este ano as comparsas do noso instituto trataron sobre diversos temas. Algns son un clsico das aulas (versos adicados s profesores, crtica s instalacin do colexio) e outros reexan a mala poca que estamos atravesando, como, por exemplo, o cambio climtico, a crise ou a corrupcin dos nosos polticos. Houbo tamn una crtica relixn catlica, polo moito que cambiou dende a poca de Xesucristo e unha denuncia televisin lixo. Falouse da falta de equipamentos do Sofa Casanova, da desigualdade hora de repartir as tarefas domsticas, e tamn da reivindicacin de falar e conservar a nosa lingua, o galego.

A comparsa gaadora foi a de 5 D. Con ela, Cris Parra, Tania Cartelle e Carla Fernndez versionaron cancins para representar un dilogo entre Rajoy e Zapatero, unha stira cara aos homes que colaboran pouco nas tarefas do fogar e a sida en frica. A balanza do xurado inclinouse cara a estas rapazas, en parte, polo uso axeitado das novas tecnoloxas, pois durante a actuacin intercalaron proxeccins de imaxes. O segundo premio recaeu na comparsa do curso de 1 B, composta por Luca Daz, Luca Roque, Andrea Rivera, Aida Vzquez , Laura Mara Freire e Ana Irazu. Falaron dos seus profesores dunha forma divertida e

mesmo tempo dende o respecto, pedindo menos deberes ou manifestando que botarn de menos a profesores que marchan este ano. rematar a ltima comparsa do alumnado, sorpreneu a actuacin de profesores do centro, parodiando o coecido programa El Hormiguero. Xaqun, Anta , Mabel, Esperanza, Chiqui, Ramn, Silvar, Cristina, Gloria Martn e outros disfrazronse de Pablo Motos e da sa invitada Cleopatra, de Flipy, de Trancas e Barrancas para demostrar que eles tamn entenden o entroido como unha poca de festa e divertimento.

Anta Maceira Saya (3 A)

10 Nullam arcu leo, facilisis ut

DYLAN THOMAS:
Unha moi pequena antoloxa lrica

Sheila Amado Irago

Federico Pedreira Nores

Dylan Marlais Thomas naceu en Swansea (Gales) o 27 de outubro de 1914 e educouse na Grammar School da que o seu pai era profesor. Xa na sa poca escolar empezou a escribir versos sen, aparentemente, relacin con nada anteriormente do campo da poesa inglesa, e cuxa linguaxe manifestaba unha extraordinaria personalidade. Remiso autoridade acadmica, achegouse dende o primeiro momento historia da poesa da sa patria coa maior cautela. En 1931 deixou a Grammar School, dando a sa educacin por rematada idade de 17 anos. En 1934 foise a Londres, onde practicou unha tempada o periodismo, mais abandonouno pronto por parecerlle incompatible co seu labor creador. Mis tarde, a partir da II Guerra mundial, dedicouse radiodifusin e a escribir guins para o cine e para a radio. Esta circunstancia de vivir dende a poca de Entreguerras vai propiciar, xunto coa sa personalidade, un xiro radical e denitivo nas letras britnicas ata unhas cotas que non foron anda superadas. En Londres vive en contacto cos poetas, editores e artistas desta poca. Na casa de Augustus John coeceu a Caitlin Macnamara, con que casa o 11 de xullo de 1937 e coa que ten tres llos. Morre alcoholizado o 9 de novembro de 1953 en Nova York, onde se trasladara para escribir o libreto para unha obra do msico ruso Igor Stravinsky sobre o tema do Paraso e a rbore da Ciencia do ben e do mal. En canto sa obra, cabe sinalar que bastante extensa; pero, no panorama da sa poesa lrica, convn apreciar s a existencia de poucos poemarios. Os seus primeiros versos apareceron en 1934 e 1936 cos ttulos respectivos
MAIO 2010

de 18 poemas e 25 poemas. En 1939 apareca O mapa do amor un volume de poesas e contos, que representaba unha evidente superacin. Con Mortes e aparicins, 1946, o poeta triunfaba denitivamente tanto ante as dicultades representadas polo seu ambicioso instrumento expresivo e superaba con xito a sa tentativa de integracin do mundo na sa conciencia e o desenvolvemento das sas calidades imaxinativas. A ns de 1952, publicou nun volume os seus Collected Poems: 1934-1952, que recolla practicamente todas as poesas dos catro libros anteriores e engada ao seu contido sete poemas inditos. Neste volume encrrase a sa obra fundamental. Thomas era un poeta esencial, en cuxa poesa non penetraron nunca os problemas intelectuais ou sociais sen estar escrupulosamente depurados e reducidos ao seu intrnseco valor potico. A sa poesa non se interesa nada mis que polo home e o mundo; o home e ese momento luminoso encerrado entre o nacemento e a morte. Na obra de Thomas encntrase esa poesa completa que sorprende a nosa conciencia e intenta asediala por todos os ancos: dende a apaixonada presentacin da sa visin ata a misteriosa musicalidade do seu verso, pasando pola ousada riqueza das sas alusins e metforas, presentadas cun esplendor imaxinativo da mxima efectividade potica. Todo aquel que queira escoitar algn dos seus recitados pode atopalos en Youtube, onde constan algns dos poemas incluidos na nosa moi pequena antoloxa, como E a morte non ter dominio www.youtube.com/watch?v=nsVvxWeOAsc
11

N C E L T U A B

L S I EN QG UU OA I

AN

Antes que chamase, de Dezaoito poemas (1934) Antes que chamase e me deixase entrar a carne, cando as mias mans lquidas golpeaban timidamente a matriz, eu, que daquela careca de forma, como a auga que moldeaba o Xordn carn da mia casa, era irmn da lla de Mnetha e irm do verme xerador. Eu, que era inerte primavera e vern, que nin sol nin la coeca polos seus nomes, senta o golpe, xordo, baixo a armadura da mia carne, entn existan s en forma fundida as estrelas agrisadas e o martelo de chuvia brandido polo meu pai dende a sa bveda. Coeca a mensaxe do inverno, a descarga de sarabia e a neve pueril, e o vento era a mia irm pretendente; o vento en min brincaba, e o orballo infernal; polas mias veas corra a atmosfera de Oriente; antes de chegar, xa coecera a noite e o da. E anda non chegado, vaia se sufra; o poldro dos sonos dende logo os meus sos de lirio retorca dentro dunha viva cifra, e a carne era cortada con tesoiras para atravesar as ringleiras de cruces de cadafalso no fgado e silveiras nos cerebros esmagados. A mia gorxa coeca a sede antes da estrutura de pel e vea que rodea o pozo onde a auga e as verbas se mesturan constantemente, ata infectar o sangue; o meu corazn coeca o amor, o meu ventre a fame; e xa poda ulir verme nas mias feces. E o tempo expulsou a mia mortal criatura para que fose deriva ou se afogase neses mares afeitos salgada aventura de mareas que xamais fan escala nas beiras. Eu, rico, cheguei a ser o mis rico saboreando o viedo dos das. Nacido da carne e do esprito, non era nin un home nin un esprito, senn unha pantasma mortal. E fun tombado pola pluma da morte. E fun mortal ata o nal e prolongado hlito que meu pai levou a mensaxe do seu cristo moribundo. Ti que te inclinas ante a cruz e o altar, lmbrame e apidate daquel que tomou por coiraza a mia carne a os meus sos e traizoou a matriz de mia nai.

12

MAIO 2010

A forza que polo verde talo impulsa a or, de Dezaoito poemas (1934) A forza que polo verde talo impulsa a or conduce os meus poucos anos; a que murcha as races das rbores a que me destre. E sntome incapaz de dicirlle rosa torta que esa mesma febre de inverno perdeu mia mocidade. A forza que impulsa a auga polas rochas impulsa o meu vermello sangue; a que seca os regatos pomposos en cera ma converte. E sntome incapaz de pronunciar nas mias veas que esa mesma boca mama do manancial da montaa. A man que axita a auga no estanque axita as areas movedizas; a que amarra as borrascas iza a mia vela de sudario. E sntome incapaz de dicirlle aforcado que o cal do verdugo feito est da mia arxila. Os beizos do tempo absorben do manancial como samesugas; o amor chorrea e resturase, pero o sangue vertido temperaralle a ela as lceras. E sntome incapaz de dicirlle a este vento que o tempo circunscribiu os astros nun ceo. E sntome incapaz de dicirlle tumba do amante que ese mesmo verme prdo s mias sabas vn. A luz irrompe onde non brilla ningn sol, de Dezaoito poemas (1934) A luz irrompe onde non brilla ningn sol; onde non e o mar, as augas do corazn empurran as sas mareas; e, como espritos desfeitos con vagalumes na cabeza, as cousas da luz deslan pola carne al onde ningunha carne adorna os sos. Unha candea nas coxas quenta mocidade e esperma e queima a semente maior de idade; e al onde non opera a semente, o froito do home estrase nas estrelas, radiante como un go; al onde non hai cera, a candea amosa a sa chama queimada. A aurora irrompe detrs dos ollos; entre dous polos, os dedos do p e a caveira, o sangue turbulento esvara como un mar; sen marcos e sen estacas, os surtidores do ceo chorrean pola vara adiviando dentro dun sorriso o aceite das lgrimas. A noite vixila as concas do ollo, como unha pegaenta la espesa que cinguise s esferas; o da alumea o so; onde o fro non existe, ventiscas desoiadoras deixan nu o inverno; o veo da primavera colga das plpebras.

MAIO 2010

13

A luz penetra en solares secretos, nos fos do pensamento, onde os pensamentos ulen na chuvia; cando a lxica morre, o segredo do solo se desenvolve no ollo e brinca o sangue sol; sobre terras baldas, onde a aurora fai un alto.

Por que o vento do leste arrefra, de Vintecinco poemas (1936) Por que o vento do leste arrefra e o vento do sur refresca non se saber ata que o pozo dos ventos seque e nunca mis o oeste se afogue nos ventos que traen a froita e a codia de moitos centos de outonos; por qu a seda suave e a pedra fere o neno preguntar todos os seus das, a por que a chuvia nocturna e o sangue do peito calman a sa sede ter unha resposta negra. Cando vn Jack Frost? os nenos preguntan. Podern abrazar un cometa cos seus puos? Ata que dende o alto e o baixo o seu po un longo ltimo sono nos seus ollos encha e de pantasmas dos nenos se ateste o anoitecer non haber resposta branca dende as azoteas. Todo se sabe: o consello de estrelas chama a algn gozo a viaxar cos ventos, anda que o que preguntan as estrelas cando tempo tras tempo fan rodar as torres dos ceos pouco se entende se os astros non se ocultan. Escoito o gozo e o s ditoso rodar polos corredores como unha campaa, e o non sei a resposta, e sei que non vn resposta ao choro dos nenos da rplica do eco nin do home da xeada nin de cometas pantasmais sobre os puos en alto.

E a morte non ter dominio, de Vintecinco poemas (1936) E a morte non ter dominio. Os mortos espidos teranse confundido co home no vento e a la poente; cando os seus sos sexan mondados e desaparezan, tern estrelas nos cbados e nos ps; anda que se volvan tolos sern cordos, e anda que afundidos no mar volveranse levantar; e non se perder o amor anda que se perdan os amantes; e a morte non ter dominio. E a morte non ter dominio. Non morrern nos ventos os que hai tempo xacen tortos polo mar; e anda que atados roda e retorcndose no poldro, cando cedan os tendns, eles non rompern; a fe, partindo en das, renxer nas sas mans,
14 MAIO 2010

e males do unicornio pasarn seu travs; rotas as sas extremidades, eles xa non renxern; e a morte non ter dominio. E a morte non ter dominio. Anda que gaivotas non volvan berrar nos seus odos nin as ondas de estrondo a romperse nas praias; ou non volva unha or onde abriu unha or a levantar a sa cabeza chuvia que arquexa; anda que estean tolos e mortos como cravos, as sas cabezas martelarn grazas s margaridas; irrompern sol e marcharn co sol, e a morte non ter dominio.

Como un altar, iluminada pola luz do moucho, de Vintecinco poemas (1936) I Como un altar, iluminada polo luz do moucho, a metade do camio a casa, a tumba na que xace o cabaleiro coas sas furias; Abadn no padrasto erguido da unlla de Adn, e, dende seu tridente, can entre as fadas, o comedor de mapas cunha mandbula espera de mis novas, mordeu a mandrgora cun clamor de porvir. Entn, cos ollos de penique, ese seor das chagas, vello galo de ningunha parte e do ovo celestial, cos sos desabotoados polos ventos a metade de camio, incubado do salvamento ventoso, sando sobre unha nica perna, raspando o meu berce en verba viaxeira aquela noite do tempo baixo o amparo de Cristo, dixo: eu son o adal do longo mundo e comparto o meu leito con Cancro e Capricornio. II A morte toda metforas, forma unha soa historia; o neno tan e tan aleitado que emerxe agora, o pelicano dos crculos conducido a un planeta, que desteta nunha arteria a tira dos xneros; o neno do escintileo breve nunha patria sen forma pronto acende un longo pau dende o berce; s sos de Abadn en cruz horizontal, ti, xunto caverna sobre a negra escaleira, xeches repicar como so e espada contra as vrtebras de Adn, e, pilotado pola media noite, Xacob foi cara s estrelas. Entn, dixo o oco axente: os pelos da ta cabeza non son mis que races de toxos e plumas sobre estes fundamentos perforando un pavimento e cabezas de cicuta no bosque dos climas. III O ao no estrondo de xeonllos e tres estacins mortas sobre unha tumba ascendente antes foron que o carneiro capado de Adn entre o rabao de cornos, extremo do verme de cola de rbore que a Eva montou e corneou con p de caveira e caveira de pezuos pavimentos estrondosos no tempo do xardn; racha das bvedas, saquei o meu cazo de miolo do engurrado carro do enterrador, e, Rip Van Winckle sando dun berce anacrnico,
MAIO 2010 15

mergulleime at o peito no so inclinado; o negro carneiro, descarte do ano, vello inverno, o nico vivo no seu curral de carne de ao, anunciamos os nosos cambios climticos na escaleira de man, dixeron as antpodas, e das veces a primavera repicou. IV Cal a medida do dicionario? O tamao da xnese? O xnero da breve fasca? A sombra informe? A forma do eco dos farans? (A mia forma de maiora de idade rifando suspiro de chagas.) Que sexta parte de vento apagou dun soprido a candente nobreza media? (As cuestins son xibas para o miolo gravado a lume.) Que dicir dun home de bamb entre os vosos acres?, dun corpio de vergas de sos para un rapaz xiboso? Pecha o teu corpio sobre unha xiba de estelas, os meus ollos de camelo traspasarn a mortalla como agullas. O reexo do amor nas faccins de cogomelo cala quebrado pola noite no bordeado campo polo pan, o sorriso clausurado unha vez na parede dos cadros, arco de luz devolto sobre o diluvio cortante.
V

E do Oeste ventoso veu Gabriel con das pistolas, a manga de Xess sacou un rei, barallronse as sotas con cubertas adornadas e a raa de corazns; falou o falso cabaleiro de espadas coa lingua negra e achispado pola botella da salvacin. O meu Adn bizantino elevouse na noite. Pola prdida de sangue can na chaira de Ismael, baixo os fungos leitosos din morte mia fame, un mar levantado en Asia derruboume e a Moby de Xons agarroume polo pelo: Adn marcado por unha cruz de sal ata o anxo conxelado de pernas de alnete en outeiros polares cunha augamar negra por mares desertos onde o oso polar citou a Virxilio e sereas que cantan nas algas da nosa seora. VI Caricatura de coiteladas no crter remontado pola marea, nun libro de auga con ollos de sebo, el, xunto fenda leve da lava polas vogais das ostras e o silencio de mar queimado nunha mecha de verbas. Galo, arranca xa o meu ollo marino, dixo o evanxeo da augamar, acerna, amor, a mia lingua bda, dixo a estruga picante; e o amor arrancou o ollo punzante da serea; o vello galo de ningunha parte acercenoulle a lingua de xograr ata que aventei o sebo da torre de cera, as graxas da media noite cando o sal cantaba; Adn, o comodn dos tempos, sobre unha meiga de cartn explicaba con detalle os sete mares, un ndice do mal, as damas de peitos como gaitas nas herbas ponzoosas extinguiron a gasa de sangue a travs da ferida do home de cera. VII Agora grava o Nosopai nun gran de arroz, saca a tiras desta rbore unha Biblia con follas de todos os bosque escritos: un alfabeto vacilante, xnese na raz, a palabra espantallo
16 MAIO 2010

e a nica linguaxe da luz no libro das rbores. Malditos sexan os negadores cuxas verbas cambian co vento. A meloda do tempo, mias seoras con mamilas de msica, peixes-espada xos nunha na esponxa que sorbe maxicamente o timbre de voz de Adn, tempo, leite e maxia dende a orixe do mundo. O tempo a meloda coa que as mias damas prestan a sa congoxa; dende pavillns lisos e a casa do pan o tempo rastrexa o son da forma no home e a nube e fai sonar a sa pegada na rosa e no carambo. VIII Era a crucixin da montaa, os nervios do tempo en vinagre, a tumba como forca tan alcatranada co sangue como as espias brillantes que chorei; o mundo mia ferida, a Mara de Deus na sa dor, dobrada coma tres rbores e con picos de ave a travs do seu hbito, con alnetes por bgoas, a muller da ferida sen n. Era o ceo, Cristo Home, cada esquina xograr interveu na marcha dos cravos ceo ata que o arco da vella tricolor dos meus pezns saltou de polo a polo polo mundo con espertar de caracol. Eu, xunto rbore dos ladrns, matasns de toda gloria, castrei esqueleto neste minuto de montaa, e por esta testemua curiosa do sol sufro os cativos do ceo nos latexos do meu corazn. IX Dende os arquivos profticos e pergameos, os profetas e reis de bra en leos e cartas, o calgrafo baixo a lmpada e a raa momicada abrochan de peluxe e tea os seus pasos de natrn, debuxan na luva de pegadas, o ligustro morto de O Cairo derrmase coma un halo en solideos e serpes. Era a resurreccin no deserto, a morte nunha venda despotrica contra a mscara dos eruditos, ouro sobre eses trazos, e o esprito de lino despousa meu seor de moitas horas con pos e furias; co sacerdote e o faran alxase a mia suave ferida, mundo na area sobre a paisaxe triangular, con pedras de odisea por cinza e grilanda e ros de defuntos arredor do meu colo. X Que o marieiro do conto nunha viaxe cristi polo mundo resista a metade de camio da falsa baa o evanxeo atormentado do buque do tempo no mundo que equilibro: as os portos alados polos ollos das lavandeiras purpreas marcarn a palabra feita voo, e nos mares imaxino o espio de decembro retorcido nun arco de acivro. Que o primeiro Pedro dende un ferrocarril do peirao de arco da vella pregunte s grandes peixes arrastrados da Biblia oriental qu home de ruibarbo, despelexado na sa canle azul-escuma, sementou un xardn voador arredor desa pantasma maria. Verde como no principio, deixa que o xardn se mergulle e se eleve moi alto, coas sas das torres de cortiza, ata ese Da en que o verme constra coas pallas do veleno en ouro meu nio de piedades na ruda rbore vermella.
MAIO 2010 17

Cando os meus cinco sentidos campesios vexan, de O mapa do amor (1939) Cando os meus cinco sentidos campesios vexan, os dedos esquecern os pulgares verdes e sinalarn cmo, polo ollo vexetal da media la, o armazn das estrelas mozas e o zodaco a presadas, mondado na xeada o amor e poboado de inverno, odos susurrantes contemplarn o redobre do amor que se alonxa baixando por brisa e casca a unha praia discordante, e, amarrada s slabas, a lingua de lince berrar que as sas feridas afectuosas se reparan amargamente. As mias foxas nasais vern o seu alento arder como un arbusto. O meu nico e nobre corazn ten testemuas que espertarn a tentas en todos os pases do amor; e cando o sono cego caia sobre os sentidos que espan o corazn ser sensual, anda que cinco ollos rompan.

Ouh, faime unha mscara, de O mapa do amor (1939) Ouh, faime unha mscara e unha parede para me ocultar dos teus espas de agudos ollos esmaltados e da violacin e a rebelin de poutas espectaculares nos viveiros do meu rostro, unha mordaza da rbore do atolondramento que me ille da lingua de baioneta de inimigos descuberto neste momento indefenso de oracin, a boca presente, e que mentiras saian da trompeta tocada docemente, dme o semblante dun parvo en vella armadura e carballo para protexer o cerebro brillante e adormecer s examinadores, e unha mgoa de vivo manchada de lgrimas que caian das pestanas para ocultar a beladona e deixar s ollos secos percibir que outros traizoan as mentiras queixumosas das sas perdas co sorriso condescendente ou co se divertir coas desgracias alleas.

A lpida dica a data da sa morte, de O mapa do amor (1939) A lpida dica a data da sa morte. Cravoume neste punto ver os seus dous apelidos. Unha virxe casada durma para sempre. Aqu, casada, onde chove a mares, neste sitio que atopei por accidente, antes de que ora no costado da mia nai ou vira no soporte do espello o falar da chuvia a travs do seu fro corazn e o sol morto no seu rostro. Mais non pode contarnos unha pedra ordinaria. De antes que ela xacera no leito dun estrao cunha man somerxida no seu pelo ou contragolpease unha lingua chuviosa a travs dos anos diablicos e das mortes inocentes deica o cuarto dun neno secreto, on mis tarde entre os homes que chorou ver nus os seus membros de brancas roupas e negros os seus labios escarlata polos bicos, que chorou na sa dor e a sa boca xo acenos, que falou e chorou anda que os seus ollos sorriran.

18

MAIO 2010

Eu, que vin nunha pelcula atosigada a morte e esta herona tola atoparse unha vez nun muro mortal, on o seu falar polo pico quebrado do paxaro de pedra que a garda: morrn antes de que chegase a hora de r leito pero a mia matriz bramaba e senta na mia cada na o esgazar dunha spera cabeza vermella ardendo e a querida inundacin do seu pelo. Cando espertei, de Mortes e aparicins (1946) Cando espertei, a cidade falou. Paxaros e reloxos e camps enfadadas facan un clamor co nobelo da multitude, os libertinos de rptil no centro dunha chama, os que arrunan e perforan o sono, o mar contiguo disipaba ras, demos e sorte femia, mentres un home fra cunha poda, ata a sa cabeza no seu sangue, recortaba a ma, o dobre de sangue quente do Tempo e a sa barba de bufanda dun libro, esnaquizaba a serpe nal coma se se tratase dunha varia ou dunha rama sutil, a lingua da serpe estragbase na vaa dunha folla. Cada ma fago a Deus na cama, ben e mal, tras un longo camio de catadura acuosa, mamut que dispersa o seu alento como un cervo moribundo e a cascada de pardais na terra de todos. Onde os paxaros cabalgan o seu alento como follas e os barcos como parrulos on, esta ma, espertar, malhumorado polo balbordo da cidade, unha voz no aire erixido, e a ningn dos meus descendentes profetas pregoar que a mia cidade martima rompa. Non existe o Tempo, falaron os reloxos, non hai Deus, repicaron as camps. Tirei s illas o meu sudario branco e as moedas sobre as mias plpebras cantaron como bucinas. Un conto de inverno, de Mortes e aparicins (1946) un conto de inverno que o crepsculo cego de neve transporta sobre as lagoas e os campos otantes da granxa na copa dos vales, planeando sen vento polas folerpas recollidas pola man, o alento plido do gando na travesa sixilosa, e as estrelas que caen no fro, e o aroma do feo na neve, e o bufo lonxano aconsellando s rabaos e o refuxio conxelado unido fume branco como ovellas da carapucha que a granxa en vales cruzados polos ros onde o conto se dixo.
MAIO 2010 19

Cando o mundo envelleca nunha estrela de fe pura como o pan deriva, como o alimento e as chamas da neve, un home desenvolveu os pergameos de lume que se queimaban no seu corazn e na sa cabeza, roto e s nunha granxa. Nun curro. E queimouse entn na sa illa iluminada polo lume e anelada pola neve alada e nos outeiros de esterco brancos como la e na frialdade durminte dos galieiros at que a chama da aurora peitea os patios amantados e os homes da ma botan a andar s tombos coas sas aixadas, o gando comeza a revolverse e o gato rateiro timidamente bota a andar, as aves soltando bafo a saltar e cazar, as leiteiras a suavizar as sas zocas sobre o ceo cado, e toda a granxa esperta s seus negocios brancos, el axeonllouse e chorou e rezou xunto do asador e a ola negra luz brillante da lea e da cunca e do pan cortado na sombra que baila, na casa enxordecida, en plena carne viva da noite, cabo do amor, abandonado e con medo. El axeonllouse sobre as pedras fras, chorou dende a crista da pena, rezou ceo velado para que a sa fame marchase ouveando sobre os sos brancos espidos pasadas as estatuas das cortes e pocilgas teitadas polo ceo e o cristal do estanque dos patos e as cortes cegadoras solitarias, entrou no casa dos rezos e dos lumes onde debera merodear pola nube do seu amor cego de neve e entrar con prsa nos refuxios brancos. A sa pobreza espida golpebao e el ouveaba e encollase anda que ningn son baixaba dende o aire que a man dobraba, tan s o do vento perforando a fame das aves nos campos do pan, da auga, axitndose no alto millo e na colleita derretida nas sas linguas. E a sa annima pobreza atbao e el arda impotente cando fro como a neve deba correr cara vales cruzados por ros que desembocan na noite, e afogar nas derivas da pobreza, e tenderse enroscado, enganchado no centro sempre ansiado do branco berce inhumano e na cama de noiva para sempre buscada polo crente perdido e o paria expulsado da luz. Entregdeo, gritaba, perdndoo por completo no amor, e tirade por terra a sa pobreza soa e espida noiva devoradora, para que nunca prospere nos campos da branca semente nin oreza a carranchapernas a carne moribunda. Ode. Os xograres cantan nos pobos defuntos. O reiseor,
20 MAIO 2010

po nos bosques sepultos, voa sobre os grans das sas s e escribe nos ventos dos mortos o seu conto de inverno. A primavera murcha coa voz do po da auga. Est a falar. O regueiro murcho con bramidos e lmites da auga ouveante. O orballo repica nas follas asoballadas e na parroquia de neve de brillo morto hai moito. As bocas esculpidas na rocha son cordas varridas polo vento. O tempo canta pola gota de neve intrincadamente morta. Escoita. Era unha man ou un son que se deslizou pola porta aberta de par en par na terra de hai moito e al fra, sobre o pan da terra, unha femia de ave elevouse radiante como unha noiva ardente. Unha femia de ave amenceu, e o seu peito de neve e prpura foi derrubado. Mirade. E sobre defuntos mvense os bailarns, verde forrado de neve, lbricos luz da la como un po de pombas. Exultantes, os cabalos de pesados pezuos, centauros mortos, dan a volta e pisan os brancos prados empapados nas granxas dos paxaros. O carballo morto camia por amor. Os membros esculpidos na rocha chimpan coma se fosen sorprendidos por trompetas. A caligrafa das follas vellas baila. As lias da vellez nas pedras tcense nun rabao. E a voz en forma de arpa do po das augas puntea nun curro. Para o amor lzase a femia da ave de hai moito. Mirade. E as s selvaxes erguronse sobre a sa repregada cabeza, e a suave voz emplumada voaba pola casa coma se a femia da ave cantase loubanzas e todos os elementos da cada lenta alegrronse de que un home solitario se axeonllase na copa dos vales, dentro do manto e en calma, xunto asador e a ola negra luz brillante da lea. E o ceo das aves na voz emplumada encantada ergueuno e el correu como un vento tras o voo de lea mis al dos celeiros cegos e das cortes da granxa sen vento. Nos polos do ano, cando os merlos morran como sacerdotes na la de arbustos e as colinas lonxanas se acercaban pano dos condados, baixo as rbores dunha soa folla corra un espantallo de neve rapidamente polas derivacins das espesuras hastadas como cervos, farrapos e rezos baixo os montculos de profundo xeonllo e estridente nas lagoas entumecidas, toda a noite perdido e moito tempo vadeando no espertar da femia de ave a travs dos tempos e as terras e as tribos das falopas lentas. Escoitade e mirade, dende onde ela navega o mar punteado de gansos, o ceo, a ave, a noiva, a nube, a pobreza, as estrelas plantadas, a ledicia mis al das sementeiras e do tempo escarranchado sobre a carne que agoniza, os ceos, o ceo, a tumba, a fonte ardente. Na terra lonxana a porta da sa morte abriuse de par en par

MAIO 2010

21

e a ave descendeu. Nun outeiro branco como o pan sobre a granxa baleira como unha copa e lagoas e campos otantes e vales cruzados por ros onde el rezaba para chegar ltimo dano e casa dos rezos e dos lumes, o conto rematou. A danza perece no branco, que xa non volve ser verde, e, morto o xograr, o canto irrompe nas vilas dos desexos calzadas de neve que unha vez recortaron as guras das aves no pan espeso e xeron patinar formas de peixes voadores sobre lagoas vidrosas. Esquilmaron os ritos do reiseor e do centauro morto. Os mananciais mrchanse outra vez. As lias da vellez drmense nas pedras ata o trompeteo da alba. A exultacin declina. O tempo sepulta primavera que bramaba e saltaba co fsil e o roco nado de novo. Xa que a ave xaca nun coro de s, coma se ela durmise ou morrese, e as s abranse e a el cantbanlle himnos e desposbano, e polas coxas da noiva engulida, a muller con peitos e a ave con cabeza de ceo, el foi abatido, queimado no leito nupcial do amor, no remuo do centro do desexo, nos curros do paraso, no brote ado do mundo. E ela ergueuse con el e oreceu na sa neve derretida.

Sacra primavera, de Mortes e aparicins (1946) Ouh por culpa dun leito de amor cando ese inmortal hospital xo outro movemento para aliviar o escrutado corpo sen atencin, e a runa e as sas causas sobre o punzante mar de pugas asumiu un exrcito que arrasou as nosas casas e feridas, trepo por dar a benvida a esa guerra onde non teo corazn senn s esa soa escuridade que a mia luz debo, reclamo o confesor e o espello ms sabio, mais non hai ningn que brille tras a noite de pedra de deus e sorprndome como unha marca santa sol. Non celebres que a primavera sexa s Gabriel e arbustos radiantes mentres a ma aumenta a sa ledicia a causa da pira de aicin e a lgrima bochornosa da multitude arrefrase no muro das lamentacins; mia prdiga emerxencia, quenta o pai co seu tremor cheo de nenos de lume puro, pero benditos sexan sarabia e cataclismo esa calma intranquila que o certo que est soa para quedar e cantar a soas no pelexo do fogar do home e a nai e a casa en derruba da sacra primavera,

22

MAIO 2010

DYLAN THOMAS: UN PEQUENO ALBUM FOTOGRFICO

Con Caitlin

No escritorio

The Boat House, o seu fogar en Swansea, Gales

O poeta en 1952

A bebida, compaeira

The Grave, a tumba

MAIO 2010 23

Uxo Novoneira
Viaxe por terras, tempos e palabras
Este ano, a profesora Anta Lpez Garca, co gallo da celebracin do Da do Libro e do Da das Letras Galegas, explicou no saln de actos, a travs dunha presentacin en power point, as caractersticas da obra de Uxo Novoneyra. O Da do Libro acudiu ao acto o alumnado de 2 de bacharelato e ciclos formativos. O recitado dos poemas de Uxo Novoneyra correu a cargo de Federico Pedreira Nores, Sheila Amado Irago, Carlos de Castro Rodrguez, Jaime Ponce de Querol, Xiana Rico Castro, Ral Sandomingo Freire e Esteban Saudo Costoya, a maiora membros do ENDL. O Da das Letras Galegas o acto estivo dirixido ao alumnado de 2 e 3 da ESO. Nesta ocasin recitaron os poemas Cristina Barro Fernndez, Antn Garca Soutullo, Lus Bonilla Diguez, Adrin Rodrguez Nicols, Mnica Lpez Lpez e Sara Cachaza Roca. Anta Lpez Garca estudou a conciencia a obra do escritor homenaxeado este ano o Da das Letras Galegas, publicando, a continuacin, na coleccin Critrio de estudos de literatura da editorial Edicins do Cumio, o libro titulado Os camios do soo (a poesa de Uxo Novoneyra). Como poeta, foi galardoada, entre outros, nos seguintes certames literarios: Castelao, de Vigo Prez Parall, de Fene Prmio da Agrupacin Cultural O Facho da Corua Premio de Poesa da SAF (Sociedad Artstica de Ferrol) , tamn, autora dun estudo da poesa de Toms Barros, titulado Tal vez unha sede de luz e obtivo o premio Carvalho Calero do Concello de Ferrol por un ensaio sobre o poeta Bernardino Graa. Boa parte dos contidos desenvolvidos na presentacin en power point estn recollidos no artigo que a nosa profesora de lingua e literatura galegas preparou para a revista e que podemos ler a continuacin.
ENDL

UXO NOVONEYRA
A obra de Uxo Novoneyra, Os Eidos, publicada en 1952, punto de partida ao tempo que un ncleo na traxectoria potica e vital deste escritor. Novoneyra nacera 20 anos antes en Parada do Courel, logo fo-

ran os estudos en Lugo nos difciles anos da posguerra, a estada en Madrid na UniversidadeE de novo volta Courel causada pola enfermidade do escritor. Neste contexto crea a sa primeira obra potica: Os Eidos. Dinos o propio Uxo que estes versos xurdiron da necesidade de facer que o que el chama as COUSAS falase a travs da sa voz. Porque Uxo sente que todo o que o rodea est a berrarlle, a comunicarlle algo. El quere prestarlle a sa voz natureza do Courel para que esta se exprese nos seus versos. Pero os seus versos, mis ca expresar a voz da terra, son a resposta de Uxo ante esa conmocin que a natureza produce no seu ser. Podemos pensar que estamos, una vez mis, ante un poeta que se emociona fronte a contemplacin do mundo natural, un poeta abraiado ante tanta beleza. Pero o sentimento de Novo-

neyra outro. Novoneyra un poeta desconcertado ante a grandiosidade do cosmos. Un cosmos que no seu caso se chama a terra do Courel, pero que podera ter calquera outro nome. A terra que se amosa ante el tan inmensa, tan poderosa, tan maina e terrible, que o leva a un cuestionamento inetivable: que o home, que fai o home fronte a maxestosidade do cosmos? E sen saber chegamos s eternas preguntas formuladas pola humanidade desde o principio dos tempos: que somos, que facemos aqu? Todo o que despois matinou o home, a relixin, a losofa, a arte, os petroglifos, as catedrais, as sinfonas, os versos que a ritmo de lira cantan un amor imposible conen na mesma pregunta: que somos, que facemos aqu? A resposta inicial pode ser angustiosa, pois, como nos di Novoneyra

24

MAIO 2010

condenan os pobos a una triste existencia. Uxo mudara moito desde aqueles versos desesperanzados dos anos 50, a esta nova palabra dos 60. Daquela fora a expresin emocionada, o verso breve de enorme sinxeleza formal e sintctica. Agora o verso brota a cachn, son versos longos, desordenados sintcticamente nos que destaca o verbo como una chamada accin. En Os Eidos fora o fonosimbolismo Courel a Compostela, dicir, vai do o aspecto formal mis destacado. En eu ao ns. Porque recoece que o seu desexo de ser plenamente, de ter a liberdade para escoller o seu futuro o mesmo que o de moitos outros homes e de moitos outros pobos. Un home verdadeiramente ben pouco e a sa loita talvez condenada ao fracaso. Pero desde a solidariedade, cando a persoa sente que forma parte da historia, historia persoal e colectiva, o desexo de ser cobra unha obras posteriores ser a exploracin forza invencible. dos recursos tcnicos do poema. Nun e noutro caso a nalidade non Todo o que pasou o home, responde a unha vontade de estilo, pasoume a min de orixinalidade, de experimentaTodo o que pasou o meu cin. A funcionalidade do fonosimpobo, pasoume a min. bolismo e dos recuros grcos est tan relacionada coa potenciacion exEstamos ante o Uxo presiva do poema que non podemos mis solidario. O poeta falar dun Uxo Novoneyra esteticisvolve os ollos a Galicia ta, barroco, experimental...polo mee proclama que xa nos en canto intencin do autor. hora de que Galicia se- Xunto a estas novidades formais, xa dona de decidir o fcanos para este tempo de indiviseu futuro e o seu papel dualismo e escepticismo, una menna historia. Uxo volve saxe que nos recorda a solidariedade os ollos aos arrozais e o compromiso: bombardeados da terra de Vietnam, por quen Galicia, ser a mia xeracin quen berra nos versos de te salve? Vietnam Canto. EstaIrei un da do Courel a Compostemos ante o Uxio Novola por terras libradas? neyra mis prximo aos Non, a forza do noso amor non poetas sociais dos anos 60, o tempo pode ser intil! en que os poetas eran bardos. Ante Uxo Novoneyra un Novoneyra que denuncia aos opresores daquel tempo: aqueles que escriben a historia por ns, que Anta Lpez Garca
(Profesora de lingua galega e literatura)

nos seus versos , un home ben poco, case nada . E paradoxicamente, xunto a esa consciencia de non ser nada e do absurdo da existencia, convive un desexo de trascendencia, de inmortalidade, dun ser pleno. Non podo non ser, nin ser as, proclama Novoneyra e reforza esta tensin nos versos agrupados baixo o ttulo O couso da dor. Porque Uxo Novoneyra diferencia entre ser e o simple existir. Existir redcese a estar sicamente no mundo e cubrir unhas necesidades materiais. Ser consiste, en palabras de Novoneyra, en dar un sentido existencia, en liberar esta do absurdo. Isto o que buscar Uxo fronte dura certeza do fracaso.

A interrogante iniciada por Novoneyra en Os Eidos vai ter resposta nunha obra posterior: Do Courel a Compostela, poemas escitos nos anos 60 e publicados nos 80. Novoneyra nesta obra fai o camio do
MAIO 2010

25

CONVERSAS CON... FERNANDO MIRAMONTES

Entrevista realizada por Mercedes FernndezDaz (C.S. Educacin Infantil)

Vista aerea de Pontedeume e Ferrolterra

Achgome hoxe a un home que, ao relatar a sa vida, fainos unha lembranza do coti e do panorama social do pas nos anos da represin. Unha "memoria histrica" que non debemos perder de vista se o que queremos avanzar nas liberdades e na xustiza social. A sa loita poltica foi moi importante para a nosa comarca e para Galicia, e grazas a homes como el, puido terse dado o paso democracia e ao noso sistema de benestar. Dende o seu ocio de escaiolista, pasando pola sa militancia en Francia e a loita activa nos anos escuros, chegou a ser tenente-alcalde no concello de Ferrol; e agora presume de seguir tendo no seu maxn as ideas comunistas que, hoxe mis que nunca, reivindica como alternativa a un capitalismo en crise.

A NOSA MEMORIA
(Reproducin sen normativizar) Como se viva en Ferrol cando eras mozo? Ben, mozo, de chaval, catorce ou quince anos, do que me acordo, porque eu nacn na Corua, e despois, meu pai tivo que vir para aqu por problemas de traballo. Eu tiven a sorte de vivir ben, porque vin vivir para a casa dun seor que era contratista, e tia moitos medios, e meu pai foi o que montou o primeiro taller de escaiola de Ferrol. Fra do ambiente familiar, era unha vida moi triste no ano corenta e sete ou corenta e oito, vase que a xente estaba moi triste, haba moita miseria. A

min, non a primeira vez que vou pola ra e me rouban un xeado da man cando a comelo, e estaba xusticado, porque haba xente que non coma xeado nin coma nada. Pasbase moita miseria. Eu, para que teades unha nocin do que falo, casei no ano cincuenta e oito, e daquela, para a mia muller e para min, unha das cousas de felicidade era os domingos, que estabamos na casa, comer uns bocadillos de chourizo. Ela tia vinte anos e eu vintedous. Por exemplo, haba moita xente que non comera nunca un pltano e moita que non comera nunca un bist. Non comeran mis que o que se coma daquela: moito potaxe, garavanzos, fabas, patacas das diversas formas. Haba moita miseria, e outros pasaban fame. Eu fame nunca pasei, xa digo, que eu vivn nunha casa especial, pero haba moita xente que tia
MAIO 2010

26

fame e moitas necesidades, tanto era as que comer un chourizo nun pedazo de pan era unha felicidade. E que foi o que che xo loitar con tanta forza? Ben, esa unha historia persoal. Eu nacn na Corua, nunha familia de marieiros. Meu to era marieiro, mia nai era pescantina, a mia avoa tamn, e vivamos en San Pedro de Visma, al por enriba de Riazor, e va as miserias que haba, anda que eu, como digo, tampouco o pasei mal, porque era o pequeno, o primeiro neto de mia avoa, pero tomei conciencia polo medio onde me fun criando e de cousas que escoitei na mia casa. A mia nai era republicana, meu pai tamn. O que pasa que despois a vida levouno ao lado nacional, pero houbo un gran desgusto na mia casa, porque mia nai escondera unha bandeira republicana e, nun rexistro que houbo, enrolrona e metrona na taza do vter. Daquela, iso eran cousas que eu escoitaba na casa de pequeno. Logo fun evolucionando, vendo a vida, moi complicada para min, porque mia nai morreu cando eu tia nove anos, con tres irmns; logo meu pai tivo que vir para Ferrol, que non haba traballo; en n, moita miseria tamn, e iso vaiche ensinando o que a vida. Teo que dicir que, curiosamente, no ano corenta e sete, cando eu tia doce anos, estando na Corua, estalou a guerra de Israel, do que hoxe o Estado de Israel, a guerra de Palestina; e, naquela casa de meu av, eu tomei partido polos palestinos e un to meu tomou partido polo Estado de Israel. Ben, eu sempre tiven unha preocupacin poltica, porque eu tomaba partido por Palestina sen saber por que. Parecanme mis simpticos, mis pobres, e o ser humano sempre tira a defender aos mis dbiles. Ben, xa estando en Ferrol, no ano cincuenta, eu curiosamente xa mercaba o xornal Siete Das ou Siete Fechas, non lembro
MAIO 2010

A familia de Fernando Miramontes

ben. Era un xornal distinto aos que os demais lan: La Voz de Galicia ou El Correo Gallego. Era un xornal que se publicaba en Tnxer, que era semanal, eu lao pola preocupacin que tia por saber. No ano 50 estalou a guerra de Corea, entre o norte e o sur, no paralelo 38. Eu saba toda a xeografa porque me preocupaba, claro, e eu tomei partido polos do norte, polos comunistas, porque coecn a un seor que se chamaba Baltasar Goiriz Galloso, de a de Vilalba, que fora republicano, que estaba aqu de listero na empresa onde traballaba meu pai. Tivrao salvado W. Fernndez Flrez, de Cecebre, dono dunha propiedade onde se lmou a pelcula O bosque animado, pois meteuno al de garda. Coecranse en Madrid, onde Baltasar chegara a ter a mis alta graduacin que haba daquela. Al foi onde eu coecn a ese home, que me falaba, e eu va o seu comportamento, e un da dxenlle: Baltasar, eu quera ser comunista, que fai falta para ser comunista?

E el dxome:
moi complicado, Fernando. Mira, para saber ler e escribir, non fai falla s que me digas quero ler e escribir, hai que empezar polo a, logo o

b, logo o c, casalas, seguir aprendendo...; para ser comunista, hai que empezar de cero e, pouco a pouco, avanzar. A min non me convenceu moito, pero despois comprendn que non hai frmula ningunha para ter ideas dun lado nin doutro, senn que a vida te vai levando pouco a pouco. Na Bazn, haba un grupo bastante numeroso de aprendices avanzados, todos de esquerda; ben, todos non, que haba tamn algns da Falange; outros eran da Falange porque era a maneira de facer deporte, cultura... Non eran malos rapaces. Despois, moitos deles foron de esquerdas. Eu era rebelde por natureza. A maiora dos compaeiros eran da Bazn. Era unha cuadrilla interesante. amos ao Cantn. Outros an tomar vios. Ns tamn amos algunha vez. Facamos un escote e amos fra de portas, e cantabamos e tal, pero no Cantn temos pasado moitas horas falando de poltica. Las runas de Palmira, un libro famoso. Eu xa o lira daquela, iso que era un libro prohibido. Haba unha preocupacin da xente por ler, porque en Bazn souben mis tarde que haba unhas bibliotecas en cada gremio nas que se prestaban libros. Xa estaba a xente organizada, claro que eu non estaba na Bazn; sen embargo, preo27

cupbame como chegar. Falabamos, e a vase xa a tendencia da xente: uns eran dun lado, outros do outro. A foi onde colln conciencia. Na mili paseino moi mal, pois era unha disciplina que me era imposible seguir. Tanto foi as que, xa o primeiro da, metinme nun tren cuns de Esteiro e cheguei ao cuartel de Artillera seis ou sete horas mis tarde. Como consecuencia, cortronnos o pelo ao cero, cando xa non se estilaba iso, e as estiven en Montefaro tres meses. Era unha pobreza. Al estaba case todo o mundo con papeiras. A min non me tocou de casualidade, porque era todo unha miseria. Como na fonte que haba ao lado da hermita. Estaba seca no vern, non se podan lavar os pratos, e tamos que limpalos coa miga do chusco de pan que nos daban.

Dunha foto de carn dun xuvenil Fernando Miramontes

Logo fomos a Donios. Un cabo primeira tomouna conmigo e pxome a cortar toxos, e a min, que era un rapaz de cidade (A Corua, Ferrol...), pareceume terrible e paseino moi mal.
Metronme despois en Artillera e, como era da construcin, andaba de pintor. Cumpln, casei, mis tarde tiven a primeira lla. No ano 62, fun vivir s Sindicais. Isto tamn foi unha toma de conciencia, porque vin como o pasaba a xente, que viera de Esteiro na sa maiora, anda que eu estaba ben, porque tia o meu ocio e gaaba mis nunha semana que os compaeiros de Bazn nun mes. Coincidiu cunha grande crise, a crise dos msiles de Cuba. Naquel momento, no ano 59 ou 60, Fidel Castro terase feito co poder al en Cuba. Nun principio pensbase que era unha revolucin moi simptica para os americanos, ata que Fidel dixo: se acab el rollo. Yo soy comunista. Entn, foi a crise dos msiles de Cuba, no 62. Pareca que a estallar outra guerra mundial, porque os rusos levaban os artefactos para Cuba, os

americanos non os deixaban pasar..., e eu dxenlle mia muller: eu para o exrcito non volvo, antes me mato ou escapo.. Coincidiu que un compaeiro que traballaba comigo fora a Francia de vacacins, e explicoume como era aquelo. Foi cando pensei en irme, asustado pola situacin. E as foi, funme para Francia. O da que cheguei a Annecy, na Alta Saboia era o 11 de novembro do 1962, o da do armisticio da guerra do ano 14 vin uns desles e unhas cousas tan democrticas, tan distintas s de aqu... Aos dous ou tres das, vin unha manifestacin que via pola Rue Royal, a ra principal (mis tarde vivira al, nunha casa do 1600 e pico, o Hospital de Sales chambase esa casa), vin uns homes con pancartas, vin como chegaban a onde desembocaba a ra, e al haba un polica dirixindo o trco. Eu pensei: a que se vai liar!, pero o garda, correctsimo, parou o trco, e pasou a manifestacin. Mis tarde, pasou por outro sitio no que estaba a garda republicana cuns cascos (como si o estivera vendo agora). Eu dixen: de aqu non pasan, pero al falaron, pactaron, e saron dous ou tres cara ao Goberno Civil; e eu pensei: si pasa isto en Espaa, os manifestantes

xa tiran co garda e xa se monta unha boa, e, porn, mira como se pode convivir. Asenteime en Francia e aos poucos meses xa veu a mia muller, no ano que mis fro pasei na mia vida. Estaba conxelado o lago de Annecy, que ten 18 km de longo por 16 km de ancho. Pasaban as bicicletas por riba do lago. Era todo tan bonito..., cos carmbanos colgando das fontes, a neve por todos lados... Nunca mis vin un ano como ese, iso que pasei al varios. Integreime rapidamente. Coecn a refuxiados polticos, sobre todo a un, Salvador Santana, un valenciano que tia sido profesor na Repblica e que neses momentos exerca de fontaneiro. Casara cunha francesa (a casa onde anda vou cando viaxo al). El foi o promotor das mias ideas. Empecei a ir a cursos e charlas que se facan na casa del e doutros: Manolo Pita, que anda segue al; Diz, que un contratista moi importante, e Leonardo Dopico , un rapaz de Xubia, que agora est en Asturias. Eramos un grupo importante. No ano 65 ou 66 tiven unha conversa importante con Salvador. Dxenlle: Eu estou aqu en Francia loitando por Espaa, pero aqu sempre o mesmo: vender peridicos, pedir cartos, axudar ao pas..., pero a min qudame pequeno. E el contestoume: Tienes razn. A ti lo que te falta es el motor, y el motor est en Espaa, pero ten cuidado, al ir all te expones a tu ruina (el estivera no crcere con Miguel Hernndez, en Alicante, onde o condenaran a morte, xa que fora un responsable das guerrillas da Comunidade Valenciana. Salvrase de casualidade pasando a Francia no corenta e pico). Antes de regresar a Espaa, a facer un curso de 6 meses que organizaba o Partido Comunista en Alemaa do Leste, impartido por profesores espaois republicanos, e as solventar algunhas dicultades de tipo intelectual que eu tia, xa que fora escola
MAIO 2010

28

s ata os trece ou catorce anos. A mia muller estara mentres esperndome en Bilbao na casa da mia sogra. Eu ira a Irn a recollela e logo xa viramos para Ferrol, pero a sorte ou a desgraza foi que no curso anterior inltraran a un polica e os colleran a todos, uns cento e pico, e o da anterior a sar eu, anularon o curso. Como eu xa tia decidido virme, vinme en decembro do 67 (tiven pena de non ter pasado al o 68, que foi o ano da revolucin cultural, pero...). Incorporeime ao taller do meu pai. Al recibiume Paco Valn (chmanlle as porque de Valn. O seu nome Francisco Gonzlez). O contrasinal era: "me puede hacer usted un busto?". Que bonito era aquilo! Aos poucos das coecn a Pillado, e xa me integrei no partido. Tamos unha casa onde nos reunamos: a casa do Pipo, que era un rapaz do Castillo, amigo de Pillado, que traballaba na Maestranza de Marina, en Capitana (mis tarde, abrronlle un proceso por espa, porque se fora a un curso en Alemaa con Pillado, anda que el segue por a, en Canido. Daquela metranlle un paquete). Aos poucos das de estar aqu, quedei con Paco para ir feira. Estivemos charlando, dndonos a coecer. Un amigo meu mira o que a vida veunos e dxome, anos mis tarde, que el xa pensara daquela que eu era comunista, porque todo o mundo saba, na Bazn, que Paco era comunista. De todas formas, pouco tempo estiven libre. No ano 68, coas folgas famosas en todo o mundo, en Santiago detiveran a moitos estudantes e xrase un manifesto recollendo rmas pola sa liberdade. A mia muller rmouno e a polica xa a chou. Eu a a Santa Maria ao centro social, e, cando me viron al, asociaron. Mis tarde vira todo o que me caeu encima. A mia primeira detencin foi no 69. Pillado pedrame o meu coche, un 4L que tia. a a unha reunin Domus Ecclesiae con Vicente (o cura de SanMAIO 2010

ta Maria), a mia muller e outra. Pillado non parou nun stop que haba na ra do Sol, e un cabrn do Castillo, que era vecio seu, denunciouno e deu a matrcula. Chamronme de comisara, que me tian que facer unhas preguntas. Ao nal fun. Preguntronme polo coche, e a conclusin foi que san 6 meses despois.Decretaron o estado de excepcin por uns mortos no Pas Vasco, mandronme para Corua e al estiven seis meses. Logo, detivronme noutro estado de excepcin, no que detiveron a todo dios, outros seis meses. No ano 72 detivronme despois do 10 de marzo. Reunramonos o da antes como todas as semanas, en Xubia, nO Maragoto o comit comarcal, composto por Rafael Pillado, Filgueira, o avogado Rafael Brez (que boa xente) e tamn Julio Aneiros. Analizamos a situacin despois de que estiveran encerrados na Bazn todo o da e de que os policas cargaran e case os tiraran ao dique, polo que tiveran que sar pola porta, onde os machacaran. A xente estaba desesperada. Saran cara a Ferrol e ao pasar pola comisara pegranlles tamn. Eu andaba por a, pero non participaba porque eu non traballaba en Bazn. Reuname, faca o que poda... Haba moito alboroto, e decidiron ir ao da seguinte en marcha a pedir a solidariedade a Astano e ao colectivo da construcin que estaba a realizar as obras de Caranza, pois naquel momento xa se tirara Esteiro. Xa se sabe o que pasou. Lamentablemente non chegaron a Caranza, pois na entrada das Pas cargou a polica. Nun estado democrtico iso non se concibe, pois era un conito social que se tera que resolver polo dilogo. Non pedan mis que a solidariedade. Pode que fora mis, pero non tera pasado nada mis; pero ou tiveron medo ou os mandos non estiveron altura das circunstancias. O caso foi que empezaron a disparar e morreron dous como se morren

cincuenta; moitsimos feridos. Algo inconcibible. Eu fun abrir o taller s oito menos cuarto e vin como via a xente correndo. O primeiro da houbo sorte porque a cidade quedou en mans da xente. A polica desapareceu e a xente, anda que sau ra, non destrozou nada. Ao outro da xa empezaron a chegar brigadas especiais e tomaron a cidade. Pareca un cemiterio. Eu escapei da casa e escondinme nun chalet que era dun tal Dionisio, que tia fama de borracho, pero que boa persoa era! Fun dos que mis resistn, anda que seguamos en actividade, facamos reunins, propaganda na multicopista..., ata que un da vin como prendan a Pillado, porque deixaba o coche aparcado xunto igrexa de San Xon, e pola matrcula collrono; logo foi Toxo, no despacho de Rafael Brez. Quedbamos catro ou cinco, e decidimos abandonar o refuxio. Reunramonos pola ma Riob, Amor, Vicente Couce e algns mis; logo amos comer casa dun amigo, pero era xoves e, casualidades, como era cazador e os xoves era da de caza, non estaba. Sempre andbamos pola va e polos camios. Durmamos e comamos onde cadraba. Moitas veces teo parado na casa de Fermn, en Santa Maria; outras, na casa de Pita.Haba moita solidariedade. A xente expoase a que lle meteran un paquete terrible, pero a estaban, axudando. As foi pasando o tempo, ata aquel da en que decidn ir a comer casa da mia irm, na casa da Maria, como tantas outras veces, xa que o meu cuado estivera na Guinea e tian unha radio que colla A Pirenaica e a moito a escoitala. Aos dous minutos de entrar, xa tocaron na porta. Toc, toc... Fernando Miramontes est en esta casa? No, yo soy su hermana, el no est. Seguro, seora, que no est? Eu estaba detrs dun tabique. A mia sobria mis pequena, no medio do corredor, miraba para os policas.
29

Monumento en bronce s vctimas do 10 de Marzo do 1972 no barrio ferroln de Recimil

A mia irm dica que non estaba, e a nena miraba para min. Son cousas que se che quedan gravadas. Que pensara a nena? Rapidamente san pola vent que d ao patio de luces, como xa tia pensado si a situacin o requira. Nada mis asomei: Manos arriba! No se mueva! Metinme dentro, baixei a vent e abrn a porta. Que desean?, e levronme uns tos tan malos...! Un por un lado e outro polo outro. Subronme a un Citron Tiburn. Pareca que me queran comer. Eu fun tranquilo aparentemente, pero con moito medo. Levronme comisara. Deban ser as das e media , porque dende o coche eu va xente que via da Bazn. Pensei: que mala sorte!, porque, ao outro da, era Semana Santa e tamos pensado ir Corua, casa da mia madria, pero xa non puido ser. Na comisara dinme conta de que o trato xa non era o mesmo, porque, en vez de mirarme, como sempre, se tia algo non petos, quitronlle o forro chaqueta. Ao pouco, chegou un seor moi guapo, moreno el, cunha medalla, un artista, e dime: Pero Fernando, como se escapa usted?, sabiendo que lo vienen a

buscar!..., e eu contestei, como era verdade, que porque eles eran os culpables de que a mia muller tivera un aborto. Anda non rematara a frase, xa me caeron unhas hostias; logo, encerrronme. A primeira hora da tarde interrogronme os de Ferrol. Primeiro preguntronme si rompera uns cristais e azulexos na ra Galiano, cousas que non eran verdade, pero logo xa me preguntaron outras que si o eran: se estivera nunha reunin que houbera no Galo, en Valn, onde Riob estaba nunha vent e Amor na porta, e haba trinta persoas (claro, ramos trinta, e eles tian a sete ou oito). Preguntbanme por un mdico (era Felipe Bouzamaior , o practicante de Santa Maria), un gran empresario (era Fermn, o cuado de Beceiro), tian un cura ou dous e faltbanlles outros dous, e queran que eu falara, pero como eu xa empecei dicindo que non saba onde estaba o Galo...: no, yo no fu nunca al Gallo, es que no tengo dinero... Non poda falar porque, si falaba, a todo ao carallo. Fxate si haba xente detida, que durma fra das celas. Agora non sei como sern, pero daquela medan 1.60 m aproximadamente de ancho, cun banco atravesado, e un to nor-

mal non poda nin estirarse. Eu xa coeca os timbrazos: catro. Era a social que chamaba abaixo para que trouxeran a fulano e interrogalo. Seor Miramontes, tiene que acompaarnos Eran da polica armada, e actuaban moi correctamente, pero puxronme as esposas nas costas. Cando subimos as escaleiras, que eran moi empinadas, dixeron: Hoy para aqu no, hoy para el cuarto de torturas. Iso era unha chorrada, para impresionar, porque s tia unha mesa tipo de ocina no medio. Quitronme as esposas e quedeime al de p, entraron uns nachos novos e dixronme: Se puede sentar usted si quiere. Ah le queda un cuaderno y un bolgrafo para que escriba todo su historial: desde el ao 62 en el que se fue a Francia, que fue lo que hizo hasta hoy. Escriba lo que quiera, pero escriba! Marcharon, pecharon a porta. Eu estaba de p e de p segun. Ao cuarto de hora ou vinte minutos chegaron. Qu?, ah!, pero usted no escribi nada? E eu dixen: Ya dije lo que tena que haber dicho cuando me interrogaron los de Ferrol. Uns collronme por un lado, outros polo outro. Dixronme: Pngase en cuclillas. Agacheime e, entn, como xa lle tia escoitado a Torregrosa, que tian xogado con el para que fora bailando, para humillar s persoas, eu recordo que dixen: A mia condicin humana non me permite facer o ridculo. Eles riron e dixeron que estaba de coa. forza puxronme as esposas detrs e eu boteime ao chan. Al empezaron dlle que tumba: Pero tus hijas, no son ....? E eu dixen: xa non falo mis, nin como lle chaman a Loli, nin como lle chaman nai que os pariu, nin nada. Mentres puiden fun calando, pero, claro, estes tian outros recursos:
MAIO 2010

30

Deitronme na mesa de madeira coa metade do corpo no vaco, mentres un par de tos me agarraban cada un por unha perna para que non me caera. Eu estaba al, colgado, aguantando como poda. A esquina da mesa Jdete! E tira e tira.... Van pasando as horas. Veu un que me controlaba as pulsacins para que non me fora morrer. Cando me soltaron diso, xa non saban que facerme. Dbanme cun pau nas plantas dos ps. Iso aguntase porque inchan os ps e nada mis; logo, golperonme nas costas cunha toalla mollada; despois via outro que me dica: Que rico es! E botbame auga s costas ( a auga era para que non se xeran mouratns). Outro cabrn meteume tres ou catro botellas de auga pola gorxa e logo sau toda como unha regadeira, porque ou sae ou rebentas. Eh, cabrn, que me salpicas! E eu non o xera aposta. Iso xa non sei si foi o primeiro ou o segundo da, porque pasei tantos das al... Cando me tiraba ao chan, haba un que me colla polas solapas, sentbame e dbame golpes cos nudillos na cabeza: pun, pun, pun..., ata que caa; ese mesmo, que deba estar cabreado porque non falaba, levantoume, e funme contra un radiador. Abrinme unha brecha da que saa sangue. Mis tarde, cando xa sara, denuncironme por intento de suicidio. Fxate ti, que llos de puta! Anda por enriba. Unha das noites, cando remataron, eu estaba tirado no chan e as zapatillas estaban tamn tiradas. Un deles (eran de Madrid ou de Valladolid), dxome: A ver Fernando, ponte las zapatillas. Eu non perdera o coecemento porque estaba sempre esperando a que me puxeran as correntes nos xenitais. Era o nico que me faltaba; entn, fxate que eu estaba desexando ir para abaixo, pero mira como o ser humano que, anda que podera
MAIO 2010

ter feito un esforzo, eu negueime e tivronmas que poer eles; despois, os sinvergenzas collronme como si fora unha parigela, un por cada pata e outros polos brazos, e levronme. No cann das escaleiras un deles dixo: Le hacemos como a Ruano (Ruano era un rapaz de Valladolid que tiraran pola vent). Ao nal non me tiraron, pero baixei todas as escaleiras coa mia cabecia pon, pon, pon..., golpeando en cada paso. Tanto foi as que, cando cheguei e me puxeron na cela, un cabo primeira empezou a berrar: A esto no hay derecho! Logo entereime de que el era o responsable de que saras como cando entraches, e el non se quera facer cargo da mia persoa porque, si me pasaba algo, el era o responsable. Pousronme no chan e despois de resolver os seus problemas, o cabo dxome: A ver, qu podemos hacer por usted?, usted que quiere? E eu dixen que si me poda dar unhas aspirinas, que me doa moito a cabeza, e o nacho mirouma e empezou a berrar outra vez, porque eu tia un vulto por cada chanzo, parte do que xa me dera o outro como un animal. Estaba chea de vultos e el seguiu berrando que non quera facerse cargo de min. Outro da roderonme seis, sete ou oito, eu que sei cantos eran! Empezaron a xogar comigo: Cabrn, tal, contesta! Pero como viron que eu segua a facerme o tonto, como sempre, cun lpiz deses que teen oito cargas, metronmo entre os dedos, apertbano e daban voltas como si fora un torniquete. Eu berraba porque unha animalada, que, claro, sae sangue e ts que berrar, pero non era comparable co da mesa. Eles estaban jodidos porque eu berraba e abaixo estaban os de comisara e dicanme: Cabrn, non chilles....!

Eu pensaba que logo viran as correntes... Algn da despois, detiveron a Cabado na Bazn, e levronnos a comisara. En vez de levarme con el, metronme cun preso comn para humillarme. Tampouco poda subir ao jeep por detrs, pois non poda nin levantar as pernas: taas todas cheas de mouratns. Anda seguira mis dun mes con elas todas negras. Cando chegamos al, que bonito! Ustedes, fuera de aqu inmediatamente. Ustedes aqu no tienen nada que hacer. Inmediatamente fuera de aqu! (e saron os tos case correndo). Pase usted, seor. Seora, nias, pasen ustedes con su padre. Dxenlle mia muller: Nena, todo ben, non cantei, non dixen nada, dilles que estean tranquilos. Logo revisoume Couce Doce. Espronme e mirronme as costas. Empezaron a dicir termos cientcos do que eu tia, e case pareca que estivera morto. Estiven no hospital oito das coa polica na porta, e logo devolvronme Corua, onde pasei outros quince das. Anda o pasei peor. No ano 73, un da fun buscar a Maite escola e volta vexo a polica na porta. Dixen: Tranquila Maitia. Dixeron que vian a buscarme para levarme a comisara , que entregara o pasaporte e que poda levar un abrigo e as zapatillas E puxen o abrigo (era 19 de novembro), colln o meu dicionario (un Larousse que me regalara en Francia Salvador Santana. Era unha enciclopedia universal que traa de todo e que eu acostumaba a levar as ltimas veces) e unha almohada, porque na comisara non a haba. S che daban unha manta de aquelas, do exrcito. En n, que fora por un xornal que eu lle prestara a un rapaz de Bazn, e el, sa vez, cambirallo a outro que estaba montando unha organizacin nova, a ORT; a este detivrano en Bazn porque o andaban seguindo, e
31

el tirou un paquete ao dique; logo, rexistrando a casa, atoparon o peridico e el dixo que llo dera Miramontes. Puxronme de costas e, cando me dou a volta, vexo a este rapaz. Es l ? El dixo que si, e a min dixronme se o coeca. Nunca lo vi. Ustedes lo que quieren es joderme la vida; pues, por donde lo trajeron, llvenlo. Normalmente por aquelo soan poerche unha multa, pero aquel da eu non tiven sorte e levronme para abaixo, e al pasei a noite; e ao da seguinte, sentn os catro pitidos. Chegaron al cincuenta policas. Eu nunca tantos vira. Estaban os que eu coeca e mis outros que nunca vira, todos de paisano, tan serios... Levronme a un cuarto e dixronme: Tuviste mala suerte. No te mataron de milagro los de Valladolid, pero estamos aqu esperando rdenes. No sabemos si es para ponerte un muerto en el pescuezo y tirarte a la ra, como en el 36, o para fusilarte. No sabemos, pero tirarte a la ra ser lo mejor, porque as desapareces y no pasa nada. Te vamos a contar una cosa. T no nos vas a creer, pero es igual: acaban de matar a Carrero Blanco E era verdade, anda que eu non o saba. Acaban de volar a Carrera Blanco. Mala suerte. Estamos esperando rdenes de Madrid. Eu pensaba si sera verdade ou non; logo preguntronme se eu trouxera unha maleta de Francia, un rollo barato..., que si unha ta me denunciara...Non era verdade, que eu non trouxera ningunha maleta, nin nada polo estilo. Un rollo barato que non serva para nada. Levronme para abaixo outra vez e pasei a noite todo acojonado: ser mentira, ser verdade..., era como un condenado a morte esperando unha cousa terrible. Foi un dos momentos da mia vida que pasei mis medo,

nunha cela que non nada, sen saber que vai pasar... unha cousa terrible. Anda me detiveron outra vez. Fomos a Rianxo a unha homenaxe a Castelao, porque el era de al. Fomos en dous autobuses. Eu era o delegado dos coches. Na carteira levaba a factura de Autos Paco, pero a Garda Civil era tan torpe que nin ma mirou. A historia foi que fomos al. A polica andaba dando voltas e o vello Pillado andaba vendendo unha pos-

tal de Castelao. Vexo que al no fondo vn unha manifestacin, cunha pancarta e todo, que a xente xa estaba preparada. Pedan amnista, porque coincidira que fusilaran aos ltimos que fusilaron en Espaa, o 25 de setembro, aqueles catro chavales. Todo isto deuse no mesmo da: fusilronos, a manifestacin, a homenaxe Casualidades. As que, cando amos para al e vimos a manifestacin, dixmoslle a Manolo: Dea a volta. Os da brigadilla seguannos de cerca, e metmonos nun bar que fora mellor non meterse, xa que al collronnos un por cada lado. A min metronme nas escaleiras que suban para o piso, e eu dxenlles: Quen son vostedes?, que pasa? Trouxeron o coche e levronme ao cuartel de Rianxo. Al haba un garda civil xitano, que xa dicir, e este xitano era de Ferrol, que pertenca aos xitanos que vivan nas Casas Baratas, los Montoya, e este xitano era da mia idade, mis ou menos, xogramos ao billar, al, na ra Magdalena. O nacho non me coeceu. Estaba al co

mosquetn. Cousas bonitas da vida..... Os garda civs eran uns animais: golpes por un lado, golpes polo outro. Todo porque xeran unha pintada os da UPG sobre Moncho Reboiras, xa que saban que a haber unha homenaxe. Cran que framos ns porque ramos de Ferrol, e como eu estaba chado... O capitn aquel deume unhas hostias e palmetadas e outro pxome as esposas nunha cadeira, outro pasaba por al e deume un pisotn con aquelas botas que non sei como recolln as dedas; e non me doeu, pero desfxome o zapato. A vantaxe que ti ts e que se lles fas fronte ao principio, desmoranse, non teen mis argumentos. Despois fxenme o morto e trouxronme o cloroformo. Eu penso que aquel da salvoume que a mia muller non se foi. Quedou al na porta co irmn de Pillado e non sei quen mis que trouxera coche. Como tian decretado o estado de excepcin, eu cra que eran capaces de levarme ata Ferrol por todos os cuarteis de Galicia. Durante seis meses tenme aqu, lvanme para outro lado, a Santiago, e logo a saber, pero tiven a sorte de que me soltaron. Esas foron as detencins que tiven. Que pensas cando ves agora pola ra aos policas da poca? Pena, dme pena que houbera persoas que xeran ese papel tan nefasto, sobre todo levantar s mias llas da cama para atopar un xornal ou un papel, e eu ter que ver s mias llas tan asustadas, al, na cama. Como un da no que Loli levara para ler un xornal que me deixara Pillado, e logo, cando chegou a polica... A min drame tanta pena... Un da dxenlle a un do Castillo, un rapaz novo: La democracia te salv, porque fuiste una vctima. E esa a verdade: ao nal, a democracia foi a eles aos que salvou.

32

MAIO 2010

Pensas que cambiou moito a socie- Que pensas dos que aceptan condidade ou seguimos estando separa- cins laborais psimas? dos os seoritos, os traballadores...? como se todo o que se conseguiu neses anos, arriscando moitas couA verdade que se est moito mellor sas, agora non valese de nada. agora que antes, no sentido de que Baixamos as orellas e deixamos que os que temos ou teen inquietudes nos pisen. agora non estn pendentes de que vean a buscalos casa ou que por Penso que culpa da sociedade de tirar un papel che poidan pegar un consumo. A xente non est mis que tiro; pero no aspecto universal do para comprar, satisfacer os bens maque a liberdade, en Espaa, estase teriais, despreocupndose do que a moi mal, porque se educou xente losofa da vida. Hoxe en da non hai losofa de vida, do que o portan individualmente... Os problemas que hai en Espaa son vir, o futuro. Intelectuais somos toterceiromundistas. O botelln: un dos un pouco, e agora, aqu, reslveproblema que non se pode imaxinar se todo a base de bens materiais; loque o sexa, a mesma sociedade foino go chocamos coa realidade de que levando, interesoulles e agora non saben que facer con el. Pero o que ten mis importancia que hai unha xeracin de rapaces que nin estudan nin traballan, nin lles importa nada. Ese si que un gran problema. Nese aspecto eu creo que a sociedade est peor. A xuventude non ten conciencia de loita e de mellora, a xente veo todo ben, est de acordo con todo, todo o mundo un pasota....Ese o gran problema que eu vexo. Que foi o que che defraudou mis do cambio? Defraudoume iso, que a xuventude de hoxe en da tia que ser outra, coa experiencia do que pasou aqu, que ogall non se volva a dar; pero, por outro lado, tampouco lles interesou aos grandes partidos educar xente. Cando estiven en Francia, era raro que non deran unha pelcula sobre a resistencia francesa; e aqu, en Espaa, non se queren facer pelculas, porque non se quere dar a coecer o que pasou aqu. Anda hai problemas para recoecer aos que quedaron tirados nas cunetas, para enterralos dignamente; por iso non lle damos a importancia suciente a reconstrur e recordar o que pasou, para que non volva pasar.

cousa polo estilo, con aqueles mortos, un acojonamiento, e ningun valora a parte positiva que : como unha sociedade se pon en p, non s uns traballadores, tamn curas, pequenos empresarios, amas de casa.... un exemplo de como unha sociedade se pon en contra da represin, e iso habera que estudalo. Eu fun ao Jofre hai pouco a ver unha pelcula que deron sobre os tres mortos do alcalde de Serantes, que fusilaron al en Valdovio. Unha cousa tan bonita: o Jofre cheo, a familia del Ro, os Landeira de Santa Maria. A nica que vin as. Segundo Vilaboi, un home que morreu al, en Catabois, e cando o foron

non hai eses bens para todo o mundo; e, nese caso, eu creo que habera que tomar medidas, porque en todo caso, a xuventude a vtima da sociedade que lle estamos dando ns.

recoller, non tia unllas, cheo de estacas Fora un home traballador de Bazn, que tia loitado moito, e, quen sabe quen era Segundo? Algun sabe que hai un poema que lle xo a Pasionaria a Segundo Vilaboi? Cres que desde a educacin se pode Pero a sociedade en xeral non sabe o facer algo? Na mia clase non saba que pasou aqu, e aqu pasou de toningun o que signicaba o da dez do. de marzo. Que signica ser comunista nesta Iso vn como consecuencia do que poca? xa dixen. Estamos ensinando as revolucins do estranxeiro e o que pa- Para min ser comunista estar en sou aqu, non. A guerra un tab de contra da desigualdade, que o funmedo, de represin, de terrorismo, e damental. Non todos imos ser iguais, o dez de marzo, en pequeno, unha pero xa na declaracin dos dereitos
33

MAIO 2010

do home e na Revolucin Francesa se dica que ten que haber uns principios de igualdade, e non estamos a falar de onte, senn de douscentos e pico anos, anda que nestes momentos soe todo a oco. E ser comunista hoxe en da non ir ao asalto do "Palacio de inverno". Ser comunista loitar contra a desigualdade, pola distribucin da riqueza, pola solidariedade internacional, a loita a favor dos pobres e dos oprimidos, pero non dos de cada localidade, senn dos do mundo enteiro. Iso hoxe pdese facer. Pouca xente o fai, pero si que se fai. Hai que ter en conta que existe algo negativo: os partidos comunistas. Sobre todo o da Unin Sovitica ten un historial bastante negativo, que unha cousa dicir e outra actuar, e iso foi o que fallou, pero os principios do comunismo seguen sendo vlidos. En Espaa estase mellor que noutros lados, pero anda segue habendo desigualdades. Neste momento de crise, algunha xente est case morta de fame mentres outros gozan de moitos privilexios. inxusto. Non est repartida a riqueza nin hai solidariedade entre os pobos.

Eu non sei se chamarlle comunista ou socialista, porque para chegar ao comunismo hai que pasar primeiro polo socialismo. Creo que sera fundamental, porque o capitalismo, queirmolo ou non, est nunha fase de descomposicin. As sadas son varias: socialismo democrtico, socialismo non tan democrtico ou comunismo utpico, que anda hoxe se pode levar prctica. O capitalismo est en decadencia e, mis tarde ou mis cedo, rematar por desaparecer.

des. Penso que o futuro vai vir por a, que se reparta, non a pobreza, como din os capitalistas, senn a riqueza entre todos, e si uns non vivimos tan ben, outros non viven tan mal. fundamental que haxa mis igualdade no reparto dos bens materiais. Que lle diras xente nova do instituto que se quere comprometer?, que pode facer? Que a loita pola igualdade trae como consecuencia que todo o mundo ten dereito a un posto de traballo, loitar polo pleno emprego, que non haxa xente que viva en condicins miserables. Eu creo que isto o fundamental neste momento. Isto debe ir acompaado tamn pola loita e a solidariedade internacional, para que uns non tean que vivir conta dos outros, porque se uns chegan en pateiras, porque hai outros que o necesitan. Despois est o gran problema do futuro, o problema ecolxico, no que hai que loitar porque o mundo non se vaia, porque tende a desaparecer. Neste momento a crise ecolxica est a afectar sobre todo s capas mis humildes. Eles son os que sempre pagan as consecuencias. Penso que esa unha loita que hai que enmarcar dentro da nosa sociedade da cultura, e levar ese socialismo ecoloxa.

Como ves o futuro de Ferrol, Galicia, Espaa...? De Ferrol, que est enganchado a Espaa, a Europa; pero, dentro dese contexto, Ferrol est nunha situacin bastante difcil polo seu emprazamento xeogrco, xa que est na n do mundo. Aqu vivase dos barcos, e agora non fan tanta falta. Mentres non se lle dea sada, cunha industria, algunha reciclaxe...., que lle permita tirar para adiante, vai ter dicultades, anda que penso que vai ir sando, porque estamos dentro do contexto de Europa e, queirmolo ou non, Europa segue a ser a primeira potencia do mundo, en riqueza, de Cres que debera volver ese esprito culturas e en todo. Hai outras ecocomunista para que se resolveran nomas, como a dos chinos, que eu os problemas mundiais? creo que teen un gran futuro. Tern que amoldarse un pouco s realida-

POR UNHA SOCIEDADE SEN VIOLENCIA MACHISTA

Hai momentos nos que pensamos que mellor calar. Quedmonos calados ante a evidente inxustiza que se est a levar a cabo diante de ns. Pode que iso estea ben cando non se trata de defender unha causa importante; pero, cando se trata de defender a nosa dignidade e o noso orgullo, non se pode calar, non se pode permanecer en silencio. Poamos de exemplo un evidente e, por desgracia, comn acto: a violencia de xnero, ou mellor dito, o maltrato dun home a unha muller. Moitas mulleres seguen a calar ante golpes continuados, humillacins, berros...Algunhas din: Eu non o denuncio porque non me pega, nunca me puxo a man encima; pero esas mulleres que din isto, poden recibir algo chamado violencia psicolxica, que pode doer incluso mis que a fsica, xa que un sometemento constante a insultos,
34

crticas, humillacins...e todo isto ten consecuencias que repercuten considerablemente: perda de conanza, abandono, perda de orgullo e de amor propio, entre outras moitas. Imos deixar que a violencia machista siga a tomar forza? Imos continuar calados? Eu penso que xa vai sendo hora de que isto remate e que remate canto antes. Por iso convido e animo a tdalas mulleres que estn pasando por isto, por este sufrimento constante, a que falen, porque romper o silencio pode signicar cambiar o rumbo da sa vida: desfacerse da tristeza e conseguir orgullo e felicidade.
Carla Fernndez Lpez (5 D)
MAIO 2010

XVII Certame de poesa Carballo Calero

O ano 2010 celbrase o centenario do nacemento do profesor Ricardo Carvalho Calero. Para conmemorar esta data, a Coordenadora de Equipas de Normalizacin Lingstica de Ferrolterra ten programadas unha serie de actividades: recitados de poesa, actuacins musicais e de maxia, vdeos, representacins teatrais, que tern lugar na capela do centro Torrente Ballester e no teatro Jofre durante o primeiro trimestre do prximo curso. Participan os distintos CEIPS, CPIS e IES de Ferrol e comarca, polo que o noso centro tamn aportar o seu grao de area. O escritor e llogo ferroln sempre estivo presente nas actividades desenvolvidas polo ENDL do IES Sofa Casanova, como pon de manifesto a convocatoria anuale xa vai pola dcimo stima edicin do certame literario que leva o seu nome. Na convocatoria deste ano chamou especialmente a atencin a numerosa participacin do alumnado de bacharelato e ciclos formativos, as como a calidade das poesas presentadas. O xurado, integrado polas profesoras Anta Lpez Garca, ngeles Doce Lamas e Luz Couceiro Hrez, premiou os seguintes poemas: Este ano chamou especialmente a atencin a numerosa participacin do alumnado de bacharelato e ciclos formativos, as como a calidade das poesas presentadas. O xurado, integrado polas profesoras Anta Lpez Garca, ngeles Doce Lamas e Luz Couceiro Hrez, premiaron os seguintes poemas:
Mundo novo, composto por Adrin Rodrguez Nicols (3 B), correspondente ao segundo ciclo da ESO, Novas de amor, da autora de Martn Amarelo Garca (6A), petencente ao nivel de bacharelato e ciclos formativos

Eis as composicins seleccionadas:

Mundo novo
No mundo no da de hoxe periga a humanidade, mais a culpa duns homes inimigos da liberdade. A mia cabeza non segue, non, as ideas destas xentes, que lle chaman loita, sen razn, "defensa dos nosos intereses". O dieiro e o poder parecen as causas de todo. Converten a xente de ben en despiadados monstros. Portadores da morte, mensaxeiros da violencia que, co cann dun revlver, difunden as sas crenzas.
MAIO 2010 35

Cada da que est a vir unha persoa qudase sen fogar e os que hoxe van durmir non saben se espertarn ma. Isto non son sucesos illados no mundo. S un captulo mis, un de tantos nun mundo inxusto. Espertemos axia deste mundial pesadelo, que xa naceu un novo da e un mundo novo ver quero. Meu mundo novo, que che xeron? Non chores por ns, que algn da a ti viremos.

Amenzamos cedo, o sol sacou xa o seu rostro para ver o nal dunha historia de nal dubidoso. Adrin Rodrguez Nicols 3 B

Novas de amor
O amor, tan tratado nas artes, causante de tantas dores e revoltas e guiador do mundo unha fonte eterna da que ningun se librou nin librar nunca e sen a cal o mundo racional por ns coecido non existira. Porn, unha vez mis vai servir de inspiracin para a creacin duns breves versos que, como moitos outros, quedarn, coecidos ou non, para o resto da historia

!
" " " " " "

!
" " "

Pasenio, pasenio
Ficabamos os dous, un perante do outro naquel cuarto escuro,

"

"

"

"

abafante,

" "
36

" "

" "

" "

montono, " " do que din amor.

MAIO 2010

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

" " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "

Ficabamos os dous, tan preto mais tan lonxe, esparexidos, inertes, " " " consumando o amor.

Sen nos decatar convertramos algo lixeiro, doado, dce convertramolo en algo prolixo, " " " Sen nos decatar

Sen nos decatar as teselas do cuarto das que din innitas, feluxentas, esvadas comezaban a abandonar o seu abstractismo; " " " abafantes, montonas, " " Sen nos decatar

Toda a fogaxe, toda ela atopbase crebada e esquecida no fuscallo do xa pasado e perdido por sempre. " " " " " Porn, o amor non , tan s, cousa de dous " " porn.

Martn Amarelo Garca, 6A

MAIO 2010

37

A Madalena
Unha WebQuest como experiencia didctica
Ao longo dos cursos 2007-2009 xuntmonos no CFR un grupo de profesores de distintas disciplinas e un especialista en Informtica para tentar dar resposta a un desafo proposto por Jos Manuel Vilario, por aquel entn concelleiro de Educacin do Concello de Ferrol: elaborar unha webquest sobre o Ferrol da Ilustracin. Confeso que algns dos convocados non sabamos de que a esta ferramenta informtica e ningn de ns tia moita idea de por onde tirar. De feito, o escepticismo era a nota dominante das primeiras xuntanzas, pero dende o primeiro momento o estmulo de traballar en equipo e de forma interdisciplinar, foi o que nos moveu para tirar adiante. Deste xeito comezamos a ver claro o noso obxectivo: elaborar un portal dixital sobre o Ferrol da poca da Ilustracin, onde o peso deste poca deixou unha pegada imborrable. A experiencia titulmola: O BARRIO DA MAGDALENA: UNHA AVENTURA URBANA POLO FERROL DA ILUSTRACIN. Nela colaboramos Xos Ramos, de pedagoxa, Xon Silvar, de ciencias naturais e Francisco Castillo e Guillermo Llorca, de xeografa e historia, coa colaboracin imprescindible de Diego Dorado, pois sin el sera imposible realizar esta complexa unidade didctica virtual. Seleccionamos documentos historiogrficos, fotografas, mapas, planos e imaxes de Google para elaborar un traballo interdisciplinar aberto a todo o alumnado de 2 e 4 da ESO. Cando chegamos ao nal presentmolo, o pasado 6 de novembro, a todo o profesorado na Fundacin Caixa Galicia e no mes de xaneiro, durante tres sesins de clase de historia, pasamos a experimentalo en dos grupos de 4 da ESO do IES Sofa Casanova. A avaliacin do resultado foi altamente satisfatoria, tanto para o profesoado como para o alumnado, tal como se pode leer mis adiante no comentario do alumno Xaime Pieiro.

Para ns, porque, en primeiro lugar, todos se sentiron motivados dende a presentacin da proposta de traballo colectivo, Guillermo Llorca Freire, Xon Rodrguez Silvar. ata o punto de
38

que o timbre de remate da clase non era acollido coa alegra habitual, xa que estaban moi engachados a este novidoso xogo de rol e queran superar as dicultades propostas para chegar canto antes ao nal da experiencia e recibir o ttulo honorco de Marqueses ou Marquesas da Magdalena. Segundo, porque todos os grupos, mesturados en equipos de catro compoentes, con diferentes niveis de coecementos e motivacin, foron capaces de rematalo, case simultaneamente. Terceiro, porque o 12 de marzo o alumnado participante foi invitado pola actual concelleira de Educacin, Mecedes Carbajales, que nos abru as dependencias do Concello para que puidesen visitalo e, como remate, o alcalde, Vicente Irrisari entregoulle a cada un dos estudantes, na sala de plenos, un pergamio acreditativo, co escudo de Ferrol do sculo XVIII, onde se recolle o ttulo do que foron merecedores.

MAIO 2010

O BARRIO DA MAGDALENA: UNHA AVENTURA HISTRICA NO FERROL DA ILUSTRACIN Durante as clases de historia de 4A ESO, na segunda semana de xaneiro, o noso profesor Guillermo Llorca presentounos unha proposta didctica, coincidido co tema que estabamos estudando da Ilustracin. Tratbase dun xogo, dun xogo interactivo en Internet no que todos podiamos participar, formando grupos entre cada catro compaeiros. Era a primeira vez que a travs dunha webquest se nos propoa coecer algo da historia da nosa cidade ao longo do sculo XVIII. O desafo era recostrur unhas casas do barrio da Magdalena a partir dunha serie de preguntas que tiamos que investigar nunca seleccin de textos e de imaxes. Por iso, o primero que xo cada grupo foi poerse a lelos e, logo de entendelos, tratar de acertar. Ao principio non dabamos coa resposta axeitada e no noso ordenador saa unha casa ardendo para indicarnos o fallo, o que nos obrigaba a unha no-

Pantalla de inicio da webquest

va lectura e a unha nova discusin entre ns para poernos de acordo sobre a resposta correcta. Pouco a pouco fomos acertando con todas as preguntas e ao nal logramos coecer como era o pasado da nosa cidade: os monarcas que tomaron as decisins, as razns xeogrcas para

que se escollera Ferrol para instalar no fondo da ra a Base Naval do Noroeste da Pennsula, a procedencia da pedra grantica para a construcin dos castelos, arsenais e estaleiro, os diferentes ocios, o abastecemento de materiais, a forma de vida e a formacin dos novos barrios de Esteiro e da Magdalena, xa que o barrio antigo de Ferrol Vello non poda acoller tanta poboacin como a que veu traballar a Ferrol durante a segunda metade do sculo XVIII. A mn, como ao resto dos meus compaeiros, resultounos unha experiencia moi interesante e divertiva, que nos serviu, con este xogo didctico, para ampliar os nosos coecementos acerca de Ferrol e valorar e respectar mis a cidade onde vivimos.
Xaime Pieiro Daz. 4ESO

A Concelleira de Educacin e Cultura, DMercedes Carbajales e o Alcalde D.Vicente Irisarri, entregando os diplomas ao alumnado de 4A de ESO que practicaron coa webquest co seu profesor D. Guillermo Llorca e o director D.Xon Rodrguez Silvar
MAIO 2010 39

Sofa Casanova
Unha breve biografa
Escolln facer a biografa de Sofa Casanova porque me interesaba saber quen fora esta Muller que leva o nome do noso instituto. Sofa Casanova, nacida o 30 de setembro de 1861, era neta de Juan Casanova Cancela, familiar do Marqus de Amboage e lla de Rosa Casanova Estomper e Vicente Prez Esgua. O seu verdadeiro nome era Sofa Guadalupe Prez Casanova. Sofa tivo que ir vivir co seu av materno tras o naufraxio que sufriu o seu pai e quedar orfa. A sa familia era mis moderna que a maiora das familias galegas daquela poca, por iso creron conveniente a formacin intelectual da nena a pesar de ser muller. Con 13 anos marchou para Madrid coa sa familia. Tras a morte do seu av, cando ela tia 15 anos, Jos Pla y Cancela, curmn do av, pagoulles os estudos e rodeou de xente culta a Sofa e os seus dous irmns. va, onde naceu a segunda, Isabela; en Londres e, por ltimo, en Kazn. En 1894 publicouse a sa primeira novela El Dr. Wolski. Kazn foi a cidade que inspirou a autora para escribir un dos seus mellores relatos: Cien leguas sobre el Volga helado. Volveu a Galicia en 1896, concretamente a Mera, para superar a morte da sa lla mis nova, Yadwiga. Despois de separarse, viviu moitos anos en Madrid, onde se converteu nunha muller independente e moi activa, pois mis al das publicacins literarias, fundou e presidiu institucins sociais. En 1914 volveu a Polonia e al viviu a primeira Gran Guerra, sobre a que escriba, para contar o que pasaba, crnicas que mandaba a Espaa. Grazas a estas, os lectores de ABC podan entender as partes mis confusas dese feito histrico. Cando comeza a Segunda Guerra Mundial, a sa familia est en Varsovia, e al, en Polonia, padeceu das ocupacins, primeiro a de Hitler e despois a da URSS. Os seus ltimos anos pasounos na casa dunha lla en Poznan, coidada pola sa familia. As, sen liberdade e illada, como os demais polacos, morreu Sofa Casanova no ano 1958.

Sofa comezou a compor poemas como a nai lle ensinara a Nicols Taboada Fernndez (un amigo galego), o que provocou a publicacin dos seus traballos literarios no Faro de Vigo. Isto abriulle as portas para ser aceptada nos salns literarios mis importantes. Casou o 19 de marzo de 1887 con Wincenty Lutoslawski, un polaco licenciado en Qumica e Filosofa pola Universidade alem de Dorpart. Sofa viviu en Estonia, Sofa Garca Gonzlez (3 A) onde naceu a sa primeira lla, Mara Rosa; en Mosco-

40

MAIO 2010