EKONOMSKI FAKULTET Ime i prezime_______________ Datum: ______________ godine test broj 1

PITANJA I ODGOVORI ZA TEST IZ MULTIVARIJACIONE ANALIZE

1. Nabrojati i objasniti tri osnovna vida istraivanja marketinga pomou sekundarnih podataka? 1)Okrivanje injenica: nove injenice mogu da se odnose na identifikaciju ponaanja kupaca, istraivanje trenda relevantnih marketinkih promjenljivih, skeniranje prilika u okruenju, identifikaciju promjena u odnosu na prethodni period i sl. 2) Izgradnju modela: mogu se formulisati kauzalni, deskriptivni ili prediktivni modeli koji se odnose na: segmentaciju trita, odreivanje trinih veliina, prognozu prodaje, izbor kanala distribucije, itd. 3) Database marketing: ova vrsta marketinga predstavlja interaktivni prilaz marketinkim komunikacijama posredstvom pote, telefona, interneta i sl. u cilju stimulisanja tranje i odravanja veza sa potroaima, a na osnovu podataka skladitenih u elektronskim bazama podataka. 2. Objasniti kvantitativna i kvalitativna obiljeja? Kvantitativna obiljeja su ona obiljeja ije se vrijednosti veliina mogu izraziti u obliku numerikih (brojanih) pokazatelja, koji se mogu odnositi na volumen, uestalost ili strukturu neke pojave (npr. plata, godine starosti, duina radnog staa, cijena, zalihe, koliine nabavki) na razliitim skalama i u razliitim jedinicama mjere. Nasuprot njih, kvalitativna obiljeja su naturalno ili vrijednosno nemjerljive veliine kao to su: spol, brani status, potroa nekog artikla, korisnik neke usluge, stav, motiv i dr. 3. Skala sa konstantnim zbirom? Skala sa konstantnim zbirom (npr. 100) predstavlja nain izraavanja stava gdje se na osnovu stalnog zbira daju relativne teine pojedinim obiljejima. Ove skale spadaju u kategoriju racio skala. Npr. jedan ispitanik treba podijeliti broj 100 na posmatrana obiljeja prilikom izbora turistike destinacije za godinji odmor (mir -10, wellness 30, sportske aktivnosti- 10, noni ivot 30, ishrana 20). 4. Nabrojati kriterije izbora statistikih podataka? karakteristike objekata i promjenljivih, broj promjenljivih, mjerna svojstva promjenljivih, zavisnost izmeu promjenljivih, vremensko ogranienje istraivanja. 5. ta obuhvata univarijaciona, bivarijaciona i multivarijaciona analiza? Univarijaciona analiza podrazumijeva analizu jedne promjenljive. U bivarijacionom postupku pokuavaju se otkriti zakonitosti meuodnosa izmeu dvije promjenljive, dok multivarijaciona analiza podrazumijeva istovremenu analizu veeg broja promjenljivih. 6. Navesti neke od definicija multivarijacione analize? Anderson pod multivarijacionom analizom podrazumijeva statistiku analizu podataka koja se sastoji od niza mjerenja na brojnim pojedincima ili objektima, a matematiki model na kojem se temelji je viedimenzionalna normalna distribucija ili neka njena kombinacija. Kendall definie multivarijacionu analizu kao granu statistike analize koja prouava relacije izmeu niza zavisnih promjenljivih. On jasno razlikuje analizu zavisnosti i analizu meuzavisnosti. Analiza zavisnosti ispituje zavisnost jedne ili vie promjenljivih (zavisnih) od drugog skupa nezavisnih promjenljivih, dok analiza meuzavisnosti ne pravi razliku
strana 1 od 6

izmeu zavisnih i nezavisnih promjenljivih, ve skupove tih promjenljivih posmatra simetrino. Giffi daje slijedeu definiciju: Multivarijaciona analiza prouava sisteme sluajno odabranih promjenljivih ili sluajne uzorke koji su u meusobnom odnosu. 7. Navesti zajednike karakteristike svih definicija multivarijacione analize? Istrauje se vei broj objekata, istovremeno se na svakom objektu mjeri vei broj obiljeja (promjenljivih), tzv. viedimenzionalnost mjerenja, odnosno simultano se posmatraju i analiziraju manifestne promjenljive, multivarijacioni karakter analize potie od broja promjenljivih, a ne od broja objekata istraivanja. 8. Zadaci multivarijacione analize se mogu povezivati za: pojednostavljivanje sloene strukture istraivanog problema radi lake interpretacije (deskripcija), postupak zakljuivanja o meuzavisnosti promjenljivih i/ili testiranje njihove statistike znaajnosti i istraivanja u smislu generisanja i konstruisanja hipoteza. 9. ta su to modeli? Modeli su formalne prezentacije realnog svijeta. Matematiki modeli obino imaju tri komponente: varijable, konstante i relacije. Varijable su obiljeja koja mogu da variraju na nain koji moe da se identifikuje ili izmjeri. Konstante su fiksne vrijednosti koje po definiciji ne variraju i dijelimo ih na one koje stoje same i na one koje stoje uz varijable i zovu se koeficijenti. Koeficijenti pokazuju koliko jako varijabla utie na ishod modela. Relacije pokazuju meusobni odnos varijabli i konstanti i predstavljaju se simbolima za matematike operacije. 10. Osobine multivarijacionih modela? Oni su prije jednaine nego nejednaine. Oni su prije linearni nego nelinearni. Oni su aditivni jer se nezavisne varijable prije dodaju ili oduzimaju jedna od druge nego to se mnoe ili dijele. Oni su kompenzatorni jer niska vrijednost jedne nezavisne varijable moe da bude kompenzovana visokim vrijednostima drugih nezavisnih varijabli. 11. Prema vrstama mjerenja, postoje 4 temeljne skale? Nominalna, ordinalna, intervalna i omjerna. 12. Kada se primjenjuje analiza varijanse? Analiza varijanse ima primjenu kada su nezavisne promjenljive nemetrike skalirane, dok su zavisne promjenljive izraene u metrikim dimenzijama. Jo vei znaaj analiza varijanse ima prilikom planiranja i provoenja eksperimenata, pri emu se ocjenjuju eksperimentalni rezultati nastali kao rezultat dejstva odreenog broja faktora (nemetriki skalirani) ili testiraju hipoteze o jednakosti aritmetikih sredina vie skupova. 13. Tipologija analize varijanse? Broj faktora Jedna zavisna promjenljiva Jedan faktor ANOVA sa jednim faktorom Dva faktora ANOVA sa dva faktora Vie faktora ANOVA sa vie faktora Dvije ili vie zavisnih promjenljivih MANOVA sa jednim faktorom MANOVA sa dva faktora MANOVA sa vie faktora

14. Objasniti multivarijacionu analizu varijanse (MANOVA)? Multivarijaciona analiza varijanse (MANOVA) predstavlja metodu kod koje je cilj ispitivanje uticaja jedne ili vie eksperimentalnih promjenljivih na dvije ili vie zavisnih promjenljivih i predstavlja uoptenje univarijacione analize (ANOVA). Manova ispituje da li se uzorci u pogledu njihove sredine sluajno ili signifikantno (znaajno) razlikuju. Kod univarijacione
strana 2 od 6

analize varijanse ispituje se razlika sredine samo jedne promjenljive, dok kod multivarijacione analize to moraju biti najmanje dvije promjenljive.

15. Da bi se bolje razumjele mogunosti primjene multivarijacione analize varijanse (MANOVA) u marketinkim istraivanjima navedite nekoliko tipinih marketinkih pitanja sa identifikovanim zavisnim (metrike) i nezavisnim (nemetrikim) promjenljivim? Koje dejstvo imaju razliiti oblici promocije kino programa (npr. plakate, oglasi u novinama) na broj posjetilaca u kino dvoranama? Zavisna promjenljiva je broj posjetilaca, a nezavisna promjenljiva vrsta promocije (faktor) sa modalitetima (plakati, oglasi u novinama, oglasi na radiju, televiziji i sl.) Da li potronja cigareta (u cigaretama po danu) zavisi od spola potroaa, marke cigarete i stepena obrazovanja? Zavisna promjenljiva je potronja cigareta, a nezavisne promjenljive su spol, marka cigareta i stepen obrazovanja. Koji dizajn novog automobila e poveati obim prodaje? Zavisna promjenljiva je obim prodaje, a nezavisna promjenljiva je dizajn automobila sa razliitim modalitetima. 16. Postupak regresione analize? Svaka regresiona analiza mora da proe kroz slijedee faze: formulisanje modela, ocjena regresione funkcije, odnosno ocjena parametara modela, regresiona dijagnostika (ispitivanje regresione funkcije ili vrednovanje dobijenih ocjena) i vrednovanje prognostike moi modela.

17. Navesti formalne pretpostavke za prognozu regresionim modelima? ocijenjeni parametri modela su konstantni, prognoza se izvodi u ceteris paribus uslovima i vrijednosti nezavisnih promjenljivih za period prognoziranja su poznate. 18. Navedite neka tipina pitanja iz oblasti marketinga koja se mogu rjeavati regresionom analizom? Da li visina prometa u nekim marketima zavisi od broja posjeta kupaca i vremena njihovog zadravanja u prodajnom objektu? Da li postoji povezanost izmeu prihoda potroaa, njihove starosti i potronje cigareta? Kolika e biti prodaja u zavisnosti od faktora vrijeme u narednim mjesecima? Da li se prodajna cijena jednog modela automobila moe poveati za 10%, ako vrijednost dodatne opreme poveamo za 5% i izdatke za oglaavanje poveamo za 5%? 19. ime se bavi klaster analiza? Klaster analiza (analiza grupisanja) bavi se metodama grupisanja objekata u homogene klase, tako da su objekti unutar klasa bliskiji ili sliniji, a izmeu klasa znaajno razliiti. Grupe metoda poznate kao klaster analiza odnose se na sisteme klasifikacije, kategorizacije, sistematizacije ili na nain razvrstavanja, rasporeivanja ili podjele nekog sistema. 20. Klaster analiza se moe primijeniti najee u slijedeim sluajevima? Kada iz jednog skupa objekata treba formirati klase sa to homogenijim obiljejima, kada na jednom skupu objekata treba utvrditi postojanje odreenih kategorija (tipova), kada postoji mogunost izvoenja odreenih tretmana, te je neophodno iz skupa objekata odrediti one klase na kojima se mogu primijeniti odreeni tretmani ,
strana 3 od 6

 kada je na jednom skupu objekata, na osnovu izmjerenih obiljeja, neophodno izvesti odgovarajue korektivne mjere u cilju poboljanja kvaliteta mjere. 21. Tipina istraivaka pitanja na koja odgovore nudi klaster analiza su: koje su grupe kupaca naeg automobila s obzirom na sociodemografska obiljeja? A-B-C analiza kupaca: da li postoje grupe kupaca koje se jasno razlikuju jedna od druge, naroito na osnovu volumena kupovine i drugih znaajnih trinih obiljeja? Da li se glasai mogu na osnovu sociodemografskih i psiholokih obiljeja podijeliti u razliite grupe? 22. Provoenje diskriminacione analize treba da se vri u nekoliko koraka? Formirati grupe, ocijeniti diskriminacionu funkciju odrediti znaajnost funkcije i varijabli interpretirati diskriminacionu funkciju izvesti klasifikaciju i validaciju. 23. Navesti tri vrste diskriminacionih koeficijenata? Obini diskriminacioni koeficijenti slue za raunanje diskriminacionog skora na osnovu kojeg vrimo dodjeljivanje grupi i komentariu se kao i regresioni koeficijenti u regresiji. Standardizovani diskriminacioni koeficijenti kao i beta koeficijenti kod regresije pokazuju znaajnost nezavisnih promjenljivih (vei koeficijent znai vei doprinos nezavisne promjenljive diskriminaciji izmeu grupa). Diskriminaciona optereenja- ona predstavljaju obine korelacione koeficijente izmeu nezavisne promjenljive i cijele diskriminacione jednaine odnosno diskriminacionih skorova. 24. ta je faktorska analiza? Metod multivarijacione analize koji se koristi za opis meusobne zavisnosti velikog broja promjenljivih koritenjem manjeg broja osnovnih, ali neopaenih sluajnih promjenljivih poznatih kao faktori, naziva se faktorska analiza. Faktorska analiza je generiko ime dato klasi multivarijacionih statistikih metoda ija je primarna svrha definisanje osnovne strukture u matrici podataka. Uopteno govorei, ona se bavi problemom analiziranja strukture meuodnosa (korelacija) meu velikim brojem varijabli (npr. skorovi testa, odgovori na upitnik), putem definisanja seta zajednikih osnovnih dimenzija, poznatih kao faktori. 25. Ciljevi tehnika faktorske analize? Konkretnije, tehnike faktorske analize mogu ostvariti jedan od dva cilja: 1) identifikovanje strukture kroz sumarizaciju podataka ili 2) redukcija podataka. 26. Dizajn faktorske analize ukljuuje tri osnovne odluke: (1) kalkulaciju input podataka (korelaciona matrica) da bi se zadovoljili specifikovani ciljevi grupisanja varijabli ili respondenata; (2) dizajn studije u smislu broja varijabli, mj ernih odlika varijabli, i tipova dopustljivih varijabli i (3) potrebnu veliinu uzorka, i u apsolutnim terminima, i kao funkcija broja varijabli u analizi. 27. Objasniti termin osnovni skup i uzorak? Pojava koja se eli istraiti metodom uzoraka zove se POPULACIJA ili OSNOVNI SKUP, a njen dio koji se u tu svrhu ispituje zove se UZORAK. Da bi zakljuci o nekoj pojavi na osnovu uzorka bili validni, uzorak treba biti reprezentativan. Reprezentativnost uzorka postie se ispravnim izborom elemenata osnovnog skupa tako da izabrani elementi po svojim osnovnim karakteristikama nalikuju na osnovni skup (da uzorak bude umanjena slika osnovnog skupa). Uzorkom se dolazi do procjene karakteristika osnovnog skupa, a statistikom metodom odreuje se pouzdanost i preciznost te procjene.
strana 4 od 6

28. ta podrazumijeva sluajan uzorak? Kad god je mogue poeljno je izabrati sluajni uzorak. U takvom uzorku svaka jedinica populacije (osnovnog skupa) ima jednaku vjerovatnou da bude izabrana. Sluajan uzorak sastavlja se prema odreenim naelima koji odgovaraju zakonu sluaja. Najbolji nain je upotreba tablice sluajnih brojeva ili kompjuterskog sistema sluajnog izbora (generator sluajnih brojeva). 29. Navesti osnovnu razliku izmeu deskriptivne i inferencijalne statistike? Osnovna razlika izmeu deskriptivne i inferencijalne statistike zasniva se na znanju o populaciji. U deskriptivnoj statistici se pretpostavlja da analitiar posjeduje odreena znanja o populaciji koja je predmet istraivanja. U inferencijalnoj statistici znanje o populaciji je ogranieno na podatke koji se mogu dobiti iz uzorka. U takvim sluajevima jedini nain da se stekne odreena predstava o populaciji svodi se na analizu uzoraka, te procjenu i testiranje hipoteza o pojedinim karakteristikama populacije. 30. U vezi sa veliinom uzorka treba u obzir uzeti slijedee faktore: varijabilnost populacije - to je populacija homogenija, to je potrebno izabrati manji uzorak da se dostigne preciznost odreenog parametra, vrsta plana za izbor uzorka - prednost imaju planovi koji daju ne samo traenu preciznost, ve i omoguavaju nie trokove, ograniena finansijska sredstva sva istraivanja se provode pod odreenim finansijskim ogranienjima, koja utiu na veliinu i vrstu uzorka i nain prikupljanja podataka, zahtjev za preciznou - ako su svi uslovi jednaki, vea preciznost postie se u zavisnosti od metode ocjene traenog parametra populacije, a tada preciznost raste sa poveanjem uzorka, rijetkost pojave - ako je vea frekventnost pojavljivanja nekog obiljeja u populaciji, to je potrebna manja veliina uzorka i obratno. 31. Od uzoraka zasnovanih na teoriji vjerovatnoe najee se koriste: JEDNOSTAVNI SLUAJNI UZORAK (The Simple random sample), STRATIFIKOVANI UZORAK (Stratified sample), UZORAK GRUPA (Cluster sample), SISTEMATSKI UZORAK (Systematic sample) i KOMBINOVANI TIPOVI UZORAKA (Multistage sample). 32. Od uzoraka koji nisu zasnovani na teoriji vjerovatnoe najee se koriste: KVOTNI UZORAK (Quota samples), EKSPERTNI - NAMJERNI UZORAK (Expert samples), UZORAK GRUDVA (Snowball sample) i PRIGODNI UZORAK (Accidental samples). 33. Objasniti termin logistike regresije? Logistika regresija je specijalizovana forma regresije koja je formulisana da predvidi i objasni binarnu (dvogrupnu) kategoriku varijablu vie nego metrike zavisne mjere. Oblik logistike regresione varijable je slian varijabli viestruke regresije.Varijabla predstavlja jedinstveni multivarijacioni odnos, sa regresiono slinim koeficijentima ukazujui na relativni uticaj svakog pokazatelja varijable. 34. Ciljevi logistike regresije? Logistika regresija je najbolje smjetena u imenovanju dva istraivaka cilja: a) identifikovanje nezavisnih varijabli koje utiu na grupno lanstvo u zavisnim varijablama i b) uspostavljanje klasifikacionog sistema baziranog na logistikom modelu za odreivanje grupnog lanstva. 35. Navesti parametre viestruke linearne regresije? ravan regresije, jednaina regresije i standardna greka. 36. Osnovni parametri viestruke linearne korelacije su?
strana 5 od 6

Koeficijent viestruke linearne determinacije, koeficijent viestruke linearne nedeterminacije, koeficijent viestruke linearne korelacije, koeficijent viestruke linearne alienacije.

strana 6 od 6