VLKT - ViÖn VËt lý Kü thuËt- §HBK Hµ néi

ThÝ nghiÖm vËt lý BKE-070

kh¶o s¸t m¹ch ®iÖn RLC cã dßng xoay chiÒu

dïng dao ®éng ký ®iÖn tö hai kªnh vµ m¸y ph¸t tÇn sè

DôNG Cô 9. Hai d©y dÉn tÝn hiÖu (cßn gäi lµ c¸p

1. Dao ®éng ký ®iÖn tö hai kªnh VC 2020. ®ång trôc) dïng cho dao ®éng ký ®iÖn
2. M¸y ph¸t tÇn sè GF - 597 . tö: mét ®Çu cã phÝch c¾m ®ång trôc,
3. B¶ng l¾p r¸p m¹ch ®iÖn. mét ®Çu cã que ®o.
4. Hép ®iÖn trë thËp ph©n 0÷9999 Ω. 10. Mét d©y dÉn tÝn hiÖu dïng cho m¸y
5. Tô ®iÖn Cx ph¸t GF-597 : mét ®Çu cã phÝch c¾m
6. §iÖn trë thuÇn Rx n¨m ch©n, mét ®Çu cã phÝch c¾m ®¬n
7. Cuén c¶m Lx 11. Bé d©y dÉn cã hai ®Çu phÝch c¾m ®¬n.
8. §ång hå ®o tÇn sè hiÖn sè

I. Giíi thiÖu c¸c dông cô ®o

I. Dao ®éng ký ®iÖn tö hai kªnh
Dao ®éng kÝ ®iÖn tö lµ thiÕt bÞ dïng nghiªn cøu quy luËt biÕn ®æi theo thêi gian cña hiÖu
®iÖn thÕ U(t) hay dßng ®iÖn I(t) ch¹y trong m¹ch ®iÖn - gäi chung lµ c¸c tÝn hiÖu ®iÖn. Dao
®éng ký ®iÖn tö kh«ng nh÷ng cã thÓ ®o ®−îc ®é lín, mµ cßn quan s¸t ®−îc d¹ng c¸c tÝn hiÖu
®iÖn nhê sù hiÖn thÞ cña chóng trªn mµn h×nh, quan s¸t vµ ®o ®−îc ®é lÖch pha, ®o tÇn sè dßng
xoay chiÒu hoÆc tæng hîp dao ®éng theo hai ph−¬ng x,y vu«ng gãc víi nhau cña c¸c tÝn hiÖu
®ã.

26 25 23 22 21 20 19
24

z 18
a
17
qqqqqqq

16
15
14
13
27 1 2 3 5 7 9 12
4 6 8 10 11
H×nh 1. MÆt tr−íc cña dao ®éng kÝ ®iÖn tö hai kªnh VC 2020.

1
A. Chøc n¨ng cña c¸c nóm ®iÒu chØnh trªn
mÆt dao ®éng kÝ ®iÖn tö VC2020 (H×nh 1) :
1. Nóm xoay INTEN dïng chØnh c−êng ®é
cña vÖt s¸ng trªn mµn h×nh.
2. Nóm xoay FOCUS dïng ®iÒu chØnh ®é tô
cña chïm tia ªlectron (tøc ®é nÐt cña vÖt
s¸ng trªn mµn h×nh).
3. Nót nhÊn POWER lµ c«ng-t¾c bËt t¾t nguån.
4. æ c¾m ®ång trôc ( lèi vµo) cña kªnh tÝn hiÖu
thø nhÊt (CH1) hoÆc cña tÝn hiÖu ®Æt trªn kªnh
X.
5. Nóm chuyÓn m¹ch VOLTS/DIV dïng ®Ó chän
thang ®o ®iÖn ¸p ®−a vµo kªnh CH1 vµ nóm
chiÕt ¸p g¾n ®ång trôc víi nã dïng ®Ó ®iÒu
chØnh liªn tôc ®iÖn ¸p trªn bé chia lèi vµo
kªnh CH1.
6. Nóm g¹t cã ba vÞ trÝ :

vÞ trÝ AC dïng ®o ®iÖn ¸p xoay chiÒu,

vÞ trÝ DC dïng ®o ®iÖn ¸p mét chiÒu,

vÞ trÝ GND dïng ®Ó ng¾n m¹ch lèi vµo
kªnh CH1.
7. Nóm xoay POSITION dïng ®iÒu chØnh vÞ
trÝ cña vÖt s¸ng theo ph−¬ng th¼ng ®øng
(theo trôc Y) ®èi víi kªnh CH1.
8. Nót nhÊn ALT, CHOP dïng chän chÕ ®é
quÐt lÇn l−ît gi÷a 2 kªnh CH1 vµ CH2. VÞ trÝ
ALT lµ quÐt lu©n phiªn tõng ®−êng, vÞ trÝ
CHOP lµ quÐt lu©n phiªn tõng ®iÓm. Tuú theo
tÇn sè hay d¹ng tÝn hiÖu mµ ta chän chÕ ®é thÝch
hîp.
9. ChuyÓn m¹ch kiÓu lµm viÖc"MODE", cã
bèn vÞ trÝ :

vÞ trÝ CH1 chØ lµm viÖc víi kªnh 1,

vÞ trÝ CH 2 chØ lµm viÖc víi kªnh 2,

vÞ trÝ DUAL lµm viÖc víi c¶ hai kªnh,

vÞ trÝ ADD dïng céng tÝn hiÖu cña hai
kªnh (kh«ng dïng ®Õn trong bµi nµy).
10. Cäc nèi ®Êt ( mass ) vá m¸y ®Ó chèng
nhiÔu .
11. Nót nhÊn CH2 INV dïng ®¶o cùc tÝnh
( ®¶o pha 1800) tÝn hiÖu vµo kªnh 2.
2
12. Nóm g¹t chuyÓn m¹ch cã ba vÞ trÝ
dïng cho kªnh CH2 , cã vai trß gièng nóm
chuyÓn m¹ch 6.
13. æ c¾m ®ång trôc ( lèi vµo ) cña kªnh tÝn
hiÖu thø hai (CH 2) hoÆc cña tÝn hiÖu ®Æt trªn
kªnh Y.
14. Nóm xoay POSITION dïng ®iÒu chØnh
vÞ trÝ cña vÖt s¸ng theo ph−¬ng th¼ng ®øng
(theo trôc Y) ®èi víi kªnh CH2.
15. ChuyÓn m¹ch VOLTS/DIV dïng chän
thang ®o ®iÖn ¸p ®−a vµo kªnh CH2 vµ
nóm cña chiÕt ¸p g¾n ®ång trôc víi nã
dïng ®Ó ®iÒu chØnh liªn tôc ®iÖn ¸p trªn bé
chia lèi vµo kªnh CH2.
16. Nót nhÊn SLOPE dïng ®¶o pha cña tÝn
hiÖu quÐt, th−êng ®Æt ë vÞ trÝ næi (+).
17. æ c¾m lèi vµo tÝn hiÖu ®ång bé quÐt
(kh«ng dïng ®Õn trong bµi nµy).
18. Nóm g¹t chuyÓn m¹ch SOURCE cã
bèn vÞ trÝ :

vÞ trÝ CH1 dïng ®Ó ®ång bé ®iÖn ¸p quÐt
cho kªnh CH1,

vÞ trÝ CH2 dïng ®Ó ®ång bé ®iÖn ¸p quÐt
cho kªnh CH2,

c¸c vÞ trÝ LINE vµ EXT kh«ng dïng ®Õn.
Chó ý : khi ®−a tÝn hiÖu vµo kªnh nµo th×
chuyÓn m¹ch MODE (9) vµ SOURCE (18)
ph¶i ®Æt ë vÞ trÝ kªnh t−¬ng øng ®Ó ®−êng
quÐt trªn mµn h×nh ®−îc ®ång bé.
19. Nóm g¹t chuyÓn m¹ch MODE TRIGGER
cã bèn vÞ trÝ : AUTO, NORM, TV-V, TV-H.
Trong bµi nµy ta chØ ®Æt ë vÞ trÝ AUTO
hoÆc NORM, kh«ng dïng ®Õn c¸c vÞ trÝ
kh¸c.
20. Nóm xoay LEVEL dïng ®iÒu chØnh
møc tÝn hiÖu ®ång bé ®Ó tÝn hiÖu ®øng yªn
trªn mµn h×nh. Chó ý r»ng nóm xoay LEVEL
chØ cã t¸c dông ®ång bé tÝn hiÖu c¸c kªnh
khi c¸c chuyÓn m¹ch MODE TRIGGER
(19), SOURCE (18) vµ MODE (9) ®Æt ®óng
vÞ trÝ t−¬ng øng.
21. Nót nhÊn TRIG.ALT lu«n ®Æt ë vÞ trÝ
næi, kh«ng dïng ®Õn vÞ trÝ ch×m.
22. Nóm xoay chuyÓn m¹ch chän tèc ®é
quÐt (TIME/DIV) dïng ®Ó chän tèc ®é quÐt
thÝch hîp víi tÇn sè tÝn hiÖu cÇn nghiªn cøu. Nã
cã ba d¶i quÐt : tõ 5s ®Õn 1s; tõ 50ms ®Õn
0,1ms; vµ tõ 50µs ®Õn 0,2µs khi nót nhÊn
x10MAG ë vÞ trÝ næi. Khi nót nhÊn x10MAG ë
vÞ trÝ ch×m, tèc ®é quÐt t¨ng lªn 10 lÇn so víi
c¸c gi¸ trÞ kÓ trªn.
Nóm nµy cßn cã mét vÞ trÝ kÝ hiÖu X–Y(vÞ
trÝ tËn cïng tr¸i ) ®−îc sö dông khi c¸c cÆp
phiÕn lÖch X1-X2 vµ vµ Y1-Y2 ®−îc ®iÒu
khiÓn bëi hai tÝn hiÖu ®Æt trùc tiÕp vµo hai lèi
vµo CH1 vµ CH2 cña dao ®éng ký ®iÖn tö :

tÝn hiÖu ®−a vµo kªnh CH1 ®Ó ®iÒu khiÓn
trªn c¸c phiÕn lÖch ngang X1-X2.

tÝn hiªu ®−a vµo kªnh CH2 ®Ó ®iÒu khiÓn
c¸c phiÕn lÖch ®øng Y1-Y2 .
Ta sÏ dïng kiÓu ho¹t ®éng nµy ®Ó nghiªn
cøu m¹ch RLC theo ph−¬ng ph¸p tæng hîp
hai dao ®éng vu«ng gãc.
23. Nóm xoay SWP.VAR dïng ®iÒu chØnh
liªn tôc tèc ®é quÐt. Khi xoay nóm nµy tõ vÞ
trÝ tËn cïng tr¸i sang vÞ trÝ tËn cïng ph¶i th×
tèc ®é quÐt t¨ng kho¶ng 3 lÇn.
24. Nót nhÊn x10MAG dïng t¨ng tèc ®é
quÐt 10 lÇn khi Ên ch×m xuèng (th−êng ®−îc
®Æt ë vÞ trÝ næi).
25. Nóm xoay POSITION dïng dÞch chuyÓn
vÞ trÝ chïm tia theo ph−¬ng ngang.
26. Mµn h×nh cña dao ®éng kÝ ®iÖn tö.
27. Chèt ®Ó lÊy ra ®iÖn ¸p chuÈn 1kHz, biªn
®é 2Vpp d¹ng ch÷ nhËt dïng kiÓm tra vµ hiÖu
chØnh c¸c bé chia lèi vµo VOLTS/DIV cña c¸c
kªnh lèi vµo CH1 vµ CH2.
B. Sö dông dao ®éng ký ®iÖn tö hai kªnh
1. Chän thang ®o : Khi muèn nghiªn cøu
®iÖn ¸p U, ta cÇn ph¶i biÕt kho¶ng gi¸ trÞ cña
®iÖn ¸p ®ã ®Ó chän thang ®o thÝch hîp trªn
dao ®éng kÝ ®iÖn tö. Ban ®Çu, nªn :
3

§Æt c¸c chuyÓn m¹ch VOLTS/DIV (5;15)
ë vÞ trÝ tËn cïng tr¸i (5V/DIV) ®Ó phßng
ngõa qu¸ t¶i ë lèi vµo.

§Æt chuyÓn m¹ch TIME/DIV (22) ë vÞ trÝ
1ms. Khi tiÕn hµnh ®o, sÏ chuyÓn vÒ vÞ trÝ
thÝch hîp víi tÇn sè tÝn hiÖu cÇn nghiªn cøu.

Nóm xoay InteN (1) ®Æt ë vÞ trÝ tËn cïng
ph¶i (s¸ng nhÊt) ®Ó khi bËt m¸y lªn, ta
cã thÓ thÊy ngay vÖt s¸ng trªn mµn h×nh.
Muèn cho ®−êng tia quÐt thanh nÐt h¬n,
ng−êi ta gi¶m bít c−êng ®é s¸ng.

C¸c nóm xoay cßn l¹i : 7, 14, 20, 23, 25
®Æt ë vÞ trÝ gi÷a.
2. C¾m c¸c phÝch ®ång trôc cña d©y ®o vµo
c¸c æ CH1 hoÆc CH2. ë phÇn que ®o cña
d©y nµy, ng−êi ta th−êng thiÕt kÕ mét bé
chia ¸p ®iÒu chØnh b»ng mét nóm g¹t, cã hai
vÞ trÝ x1 vµ x10. T¹i vÞ trÝ x10, biªn ®é ®iÖn
¸p tÝn hiÖu cÇn ®o ®−îc gi¶m ®i 10 lÇn
tr−íc khi ®Æt vµo lèi vµo cña dao ®éng kÝ.
Th−êng ta chØ nghiªn cøu c¸c ®iÖn ¸p cã
biªn ®é kh«ng lín, nóm g¹t bé chia ¸p
®−îc ®Æt ë vÞ trÝ x1.
3. C¾m phÝch lÊy ®iÖn vµo æ ®iÖn ~ 220V.
Ên nót POWER (3) : ®Ìn LED s¸ng. Sau 5
÷10s sÏ xuÊt hiÖn mét vÖt s¸ng trªn mµn
h×nh. Dao ®éng kÝ ®iÖn tö ®~ s½n sµng lµm
viÖc.
4. KiÓm tra c¸c kªnh CH1 vµ CH2 :
a) Xoay c¸c chuyÓn m¹ch VOLTS/DIV
(5;15) vÒ vÞ trÝ 1V/DIV.
b) §Æt chuyÓn m¹ch TIME/DIV (22) ë vÞ
trÝ 0,2ms/DIV.
c) §Æt chuyÓn m¹ch MODE (9) ë vÞ trÝ
DUAL; chuyÓn m¹ch MODE TRIGER
(19) ë vÞ trÝ AUTO; chuyÓn m¹ch
SOURCE(18) ë vÞ trÝ CH1.
d) §iÒu chØnh c¸c nóm xoay POSITION (7;
14) sao cho hai ®−êng quÐt c¸ch nhau 4 cm
(4 «).
e) Nèi mãc ®Çu ®o cña lèi vµo CH1 vµo
chèt (27) ®Ó ®−a tÝn hiÖu 2Vpp-1KHz
 vµo kªnh CH1. Quan s¸t c¸c xung h×nh
ch÷ nhËt xuÊt hiÖn trªn mµn h×nh. Xoay
nhÑ nóm LEVEL (20) ®Ó ®iÒu chØnh c¸c
xung nµy ®øng v÷ng trªn mµn h×nh.
f) Xoay nóm SWP VAR (23) vµ nóm chiÕt ¸p
®iÒu chØnh liªn tôc bé chia lèi vµo g¾n
®ång trôc víi chuyÓn m¹ch (5) vÒ vÞ trÝ tËn
cïng tr¸i (CALIP), ta ®−îc :

Chu k× xung vu«ng chiÕm 5 « trªn mµn :
5 x 0.2 ms/DIV = 1ms

Biªn ®é xung vu«ng chiÕm 2 « trªn mµn :
2 x 1V/ DIV = 2 Vpp
(C¸c sè liÖu nµy phï hîp víi sè ghi bªn
c¹nh chèt 27)
g) Thùc hiÖn b−íc e) ®èi víi kªnh CH2,
chó ý vÆn chuyÓn m¹ch SOURCE(18) ë vÞ
trÝ CH2 khi lµm viÖc víi kªnh CH2.
h) NÕu m¸y kh«ng ®¹t sè liÖu nh− môc f)
th× ph¶i nhê chuyªn gia gióp ®ì, kh«ng
tù ®éng söa ch÷a dao ®éng kÝ.
i) Sau khi sö dông, ph¶i t¾t m¸y, th¸o d©y
®o xÕp gän, dïng kh¨n v¶i phñ m¸y ®Ó
che bôi. Khi lµm viÖc, nhÊt thiÕt ph¶i bá
kh¨n phñ m¸y ®Ó m¸y to¶ nhiÖt dÔ dµng.

II. m¸y ph¸t tÇn sè GF-597

M¸y ph¸t tÇn sè lµ thiÕt bÞ dïng ®Ó t¹o ra c¸c tÝn hiÖu ®iÖn xoay chiÒu cã tÇn sè thay ®æi
®−îc trong kho¶ng 0÷20 000 Hz. M¸y ph¸t tÇn sè th−êng ®−îc dïng kÕt hîp víi dao ®éng ký
®iÖn tö ®Ó kh¶o s¸t mèi quan hÖ gi÷a hiÖu ®iÖn thÕ vµ dßng ®iÖn trong c¸c m¹ch ®iÖn R, L, C.

3 2 4 5

6 1 7 8 9

H×nh 2 : M¸y ph¸t tÇn sè GF-597

A. Chøc n¨ng cña c¸c nóm ®iÒu chØnh bè trÝ
trªn mÆt m¸y ph¸t tÝn hiÖu GF-597 (H×nh 2) :
1. C«ng t¾c S (cÊp ®iÖn ~220V vµo m¸y).
2. §Ìn b¸o hiÖu LED
3. Nóm ®iÒu chØnh chän tÇn sè cña m¸y
ph¸t.
4. Nóm chuyÓn m¹ch chän thang tÇn sè, cã
ba nÊc : x10 , x100 , x1k (tøc x103).

Thang x10 : 20 Hz ®Õn 200 Hz.

Thang x100 : 200 Hz ®Õn 2000 Hz.

Thang x1k : 2000 Hz ®Õn 20.000 Hz.
5. Nóm chØnh biªn ®é ®iÖn ¸p ra xoay chiÒu.
6. CÇu ch× b¶o vÖ F.
7. Lèi ra cña ®iÖn ¸p xoay chiÒu h×nh sin U1
(biªn ®é cùc ®¹i 10 Vpp)
8. Lèi ra cña ®iÖn ¸p xoay chiÒu h×nh sin U2
(biªn ®é cùc ®¹i 1Vpp)
9. Lèi ra cña ®iÖn ¸p xoay chiÒu xung vu«ng U3
(biªn ®é cùc ®¹i 5 Vpp) .
B. Sö dông m¸y ph¸t tÝn hiÖu GF-597
C¾m ®Çu phÝch n¨m ch©n cña d©y tÝn hiÖu vµo
æ 7 ( U1) cña m¸y ph¸t tÇn sè GF-597.

4
 1. Hai ®Çu phich ®¬n cßn l¹i cña d©y tÝn hiÖu
®−îc c¾m vµo hai ®Çu A, B cña m¹ch ®iÖn
RLC trªn b¶ng l¾p r¸p m¹ch ®iÖn .
2. Chän tÇn sè dßng xoay chiÒu : VÝ dô cÇn
chän tÇn sè 1000 HZ, ta vÆn chuyÓn m¹ch 4
II. tæng hîp hai dao ®éng ®iÖn vu«ng gãc, cïng tÇn sè -
§o trë kh¸ng vµ kh¶o s¸t m¹ch céng h−ëng RLC b»ng dao ®éng ký ®iÖn tö
I. Tæng hîp hai dao ®éng ®iÖn
vu«ng gãc cã cïng tÇn sè.
A- C¬ së lÝ thuyÕt, ph−¬ng ph¸p thùc
nghiÖm :
XÐt m¹ch ®iÖn ADB nh− trªn H×nh 3 :
A tr−êng biÕn thiªn dao ®éng theo ph−¬ng
Zx Oscilloscope
2 channells
U1 ~ D
GF-597 CH1
Ro
CH2
COM
B
H×nh 3. S¬ ®å kh¶o s¸t m¹ch ®iÖn xoay
chiÒu dïng dao ®éng ký ®iÖn tö hai kªnh
vµ m¸y ph¸t tÇn sè.
Do trë kh¸ng Zx m¾c nèi tiÕp víi ®iÖn trë
Ro nªn dßng ®iÖn ch¹y qua chóng lµ chung.
HiÖu ®iÖn thÕ UAD vµ dßng ®iÖn ch¹y qua
trë kh¸ng Z x , tuú theo ®Æc tÝnh cña Z x sÏ
bÞ lÖch pha mét gãc ϕ nµo ®ã. MÆt kh¸c, Ro
lµ ®iÖn trë thuÇn nªn hiÖu ®iÖn thÕ UBD vµ
dßng ®iÖn ch¹y qua Ro lu«n cïng pha. Nh−
vËy b»ng c¸ch so s¸nh pha gi÷a hai hiÖu
®iÖn thÕ UAD vµ UBD , sÏ cho ta kÕt qu¶
ph¶n ¸nh ®óng nh− quan hÖ pha gi÷a thÕ vµ
dßng trªn Zx. Dùa trªn c¸c kÕt qu¶ nhËn
®−îc ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ ®iÖn
trë Rx, ®iÖn dung cña tô ®iÖn Cx , hÖ sè tù
c¶m cña cuén d©y Lx, kh¶o s¸t m¹ch céng
h−ëng LC vµ nghiÖm l¹i c«ng thøc tÇn sè
5
®Õn vÞ trÝ x100 vµ xoay nhÑ nóm 3 cña ®Üa tÇn
sè ®Õn vÞ trÝ 10, ®Ó cã tÇn sè 1000 HZ.
4. Nóm ®iÓu chØnh biªn ®é ®iÖn ¸p tÝn hiÖu
ra ban ®Çu nªn ®Ó ë vÞ trÝ 5 ( ra kho¶ng 3V-
5Vpp ).
riªng cña m¹ch céng h−ëng LC nèi tiÕp
hoÆc song song.
HiÖu ®iÖn thÕ UBD gi÷a hai ®Çu ®iÖn trë
Ro ®−îc ®−a vµo hai b¶n cùc song song th¼ng
®øng X1X2 ( qua kªnh CH1) , t¹o ra ®iÖn
ngang.
HiÖu ®iÖn thÕ UAD gi÷a hai ®Çu trë
kh¸ng Zx ®−îc ®−a vµo hai b¶n cùc song
song n»m ngang Y1Y2 ( qua kªnh CH2), t¹o
ra ®iÖn tr−êng biÕn thiªn dao ®éng theo
ph−¬ng th¼ng ®øng .
Khi chïm electron ph¸t ra tõ cat«t cña
èng tia ®iÖn tö ®i qua kh«ng gian gi÷a hai
cÆp phiÕn lÖch X vµ Y ®Æt vu«ng gãc nhau ,
c¸c lùc ®iÖn tr−êng sÏ lµm chóng tham gia
hai dao ®éng theo hai ph−¬ng vu«ng gãc,
cïng tÇn sè f vµ cã gãc lÖch pha ϕ. KÕt qu¶
lµ : quü ®¹o cña chïm tia ªlectron trªn
mµn h×nh sÏ cã d¹ng mét ®−êng ªlip
nghiªng x¸c ®Þnh bëi ph−¬ng tr×nh :
2
 x   y 
2
2xy
  +  − cosϕ = sin 2 ϕ (1)
x y
 0  0 x y
0 0
tuú theo gãc lÖch pha ϕ vµ biªn ®é cña hai
dao ®éng , trªn mµn h×nh ta sÏ thu ®−îc vÖt
s¸ng cã d¹ng mét ®o¹n th¼ng (ϕ=0, π ), mét
enllip vu«ng (ϕ= ± π/2), mét ®−êng trßn (ϕ =
± π/2, UAD = UDB), mét enlÝp xiªn (ϕ bÊt k× ).
KÕt qu¶ nµy ®−îc suy ra tõ ph−¬ng tr×nh
(1).
B - L¾p r¸p m¹ch ®iÖn vµ ®Æt chÕ ®é lµm
viÖc cho c¸c thiÕt bÞ ®o :
1. Trªn b¶ng l¾p r¸p m¹ch ®iÖn : M¾c m¹ch
®iÖn ADB (H×nh 3) gåm ®iÖn trë thuÇn Ro
(chän trªn hép ®iÖn trë thËp ph©n 0÷9999 Ω )
nèi tiÕp víi phÇn tö cã trë kh¸ng Zx (cã thÓ
lµ ®iÖn trë thuÇn Rx , tô ®iÖn Cx , cuén c¶m
Lx). Ban ®Çu ta l¾p ®iÖn trë thuÇn Rx vµo vÞ
trÝ Zx.
2. Mãc hai ®Çu cña hai que ®o cña dao
®éng kÝ ®iÖn tö vµo hai lç vµnh khuyªn t¹i
hai ®iÓm A, B cña m¹ch trªn b¶ng ®iÖn, sao
cho :

§Çu A nèi víi kªnh tÝn hiÖu thø hai
CH2 cña dao ®éng kÝ.

§Çu B nèi víi kªnh tÝn hiÖu thø nhÊt
CH1 cña dao ®éng kÝ.

§iÓm gi÷a D cña m¹ch ®iÖn nèi víi ®iÓm
chung ( cäc mass 10 trªn mÆt dao ®éng kÝ
®iÖn tö )
3. C¾m phÝch lÊy ®iÖn cña dao ®éng ký ®iÖn
tö vµo æ ®iÖn ~ 220 V. Ên nót POWER (3) :
®Ìn LED ph¸t s¸ng. Dao ®éng ký ®iÖn tö
®~ s½n sµng ho¹t ®éng (H×nh 1) :

§Æt chuyÓn m¹ch TIME/DIV (22) ë vÞ trÝ
X–Y .

§Æt c¸c chuyÓn m¹ch VOLTS/DIV (5, 15)
cña c¶ hai kªnh CH1&CH2 ë vÞ trÝ
2V/DIV.
Khi tiÕn hµnh ®o, nÕu cÇn ®iÒu chØnh
®é chia lèi vµo, ta l−u ý vÆn hai chuyÓn
m¹ch 5, 15 nµy ®Õn cïng c¸c vÞ trÝ nh− nhau
®Ó gi÷ cho hai kªnh X vµ Y ( tøc CH1 vµ
CH2) lu«n cã cïng ®é khuÕch ®¹i. C¸c nóm
xoay chiÕt ¸p g¾n ®ång trôc víi chóng
®−îc xoay vµ gi÷ cè ®Þnh ë vÞ trÝ tËn cïng
ph¶i CAL (Calibration ).
4. BÊm c«ng t¾c S ®Ó bËt ®iÖn cho m¸y
ph¸t ©m tÇn GF-597, ®Æt tÇn sè 1000Hz vµ
®iÖn ¸p ra U1 kho¶ng 5Vpp vµo hai ®Çu
m¹ch AB .
II. §o trë kh¸ng vµ kh¶o s¸t
m¹ch céng h−ëng RLC dïng
6
dao ®éng ký ®iÖn tö hai
kªnh.
A. §o ®iÖn trë thuÇn Rx
1. Thay trë kh¸ng Zx b»ng ®iÖn trë Rx gi÷a
hai ®iÓm A,D trong m¹ch ®iÖn H×nh 3.
T¨ng dÇn biªn ®é tÝn hiÖu m¸y ph¸t GF-
597 ®ång thêi quan s¸t trªn mµn dao ®éng
kÝ ®iÖn tö.. V× hiÖu ®iÖn thÕ vµ dßng ®iÖn
ch¹y qua ®iÖn trë thuÇn Rx lu«n ®ång pha,
nªn gãc lÖch pha ϕ = 0 vµ trªn mµn h×nh
dao ®éng ký ®iÖn tö xuÊt hiÖn mét ®o¹n
th¼ng s¸ng.
2. §iÒu chØnh ®iÖn trë Ro cña hép ®iÖn trë
mÉu thËp ph©n cho tíi khi ®o¹n th¼ng s¸ng
n»m nghiªng 450 so víi c¸c trôc to¹ ®é. Khi
®ã biªn ®é Ux = U R0 vµ ta suy ra ®iÖn trë :
Rx = Ro (2)
Thùc hiÖn 3 lÇn ®éng t¸c nµy. Ghi c¸c
gi¸ trÞ t×m ®−îc cña Ro vµo B¶ng 1.
Chó ý :
1- §iÒu chØnh ®Ó ®o¹n th¼ng ®i qua gèc to¹
®é b»ng c¸ch gi¶m biªn ®é ®iÖn ¸p ra m¸y
ph¸t vÒ 0 vµ dÞch chÊm s¸ng vÒ gèc to¹ dé
b»ng c¸c nóm xoay 7 vµ 14.
2- §Æt c¸c chuyÓn m¹ch VOLTS/DIV
(5,15) t¹i c¸c vÞ trÝ nh− nhau vµ c¸c chiÕt
¸p ®ång trôc víi hai chuyÓn m¹ch nµy t¹i
vÞ trÝ CAL.
B. §o ®iÖn dung Cx cña tô ®iÖn
1. Thay trë kh¸ng Zx b»ng tô ®iÖn Cx gi÷a
hai ®iÓm A,D trong m¹ch ®iÖn H×nh 3.
Chän dao ®éng ®iÖn cã tÇn sè f ≈ 1000 Hz
lÊy tõ m¸y ph¸t tÇn sè GF 597. V× hiÖu
®iÖn thÕ gi÷a hai cùc tô ®iÖn chËm pha π/2
so víi dßng ®iÖn ch¹y qua nã, nªn trªn mµn
h×nh dao ®éng ký ®iÖn tö xuÊt hiÖn mét
vÖt s¸ng h×nh ªlip vu«ng.
2. §iÒu chØnh ®iÖn trë R0 cña hép ®iÖn trë
thËp ph©n hoÆc tÇn sè m¸y ph¸t tíi khi elip
vu«ng trë thµnh h×nh trßn. Khi ®ã, biªn ®é
UC = U R0 , suy ra dung kh¸ng :
 1 vµ ®iÒu chØnh tÇn sè f cña dao ®éng ®iÖn
ZC = = R0 (3)
2πf C x
vµ ®iÖn dung cña tô ®iÖn :
1
Cx = (4)
2πf R 0
§o chÝnh x¸c tÇn sè f cña tÝn hiÖu ®iÖn
xoay chiÒu lÊy tõ m¸y ph¸t tÇn sè GF–597
b»ng c¸ch dïng ®ång hå ®o tÇn sè hiÖn sè (
4000ZA) m¾c song song víi hai ®Çu m¹ch
®iÖn AB.
Ghi gi¸ trÞ cña tÇn sè f vµ c¸c gi¸ trÞ t×m
®−îc cña R0 vµo B¶ng 2.
C. §o ®iÖn c¶m Lx cña cuén d©y dÉn
kh«ng cã lâi s¾t
1. Thay trë kh¸ng Zx b»ng cuén d©y dÉn Lx
kh«ng cã lâi s¾t gi÷a hai ®iÓm A,D trong
m¹ch ®iÖn H×nh 3. Chän dao ®éng ®iÖn cã
tÇn sè f ≈ 10.000 Hz lÊy tõ m¸y ph¸t tÇn sè
GF-597. V× hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu cuén
c¶m Lx sím pha π/2 so víi dßng ®iÖn ch¹y
qua nã, nÕu ®iÖn trë thuÇn ro cña cuén c¶m
rÊt nhá so víi c¶m kh¸ng ZL cña nã th× trªn
mµn h×nh dao ®éng ký ®iÖn tö sÏ xuÊt hiÖn
mét vÖt s¸ng h×nh ªlip vu«ng.
2. §iÒu chØnh ®iÖn trë R0 cña hép ®iÖn trë
thËp ph©n hoÆc tÇn sè m¸y ph¸t cho tíi khi
vÖt s¸ng h×nh ªlip vu«ng trë thµnh vÖt s¸ng
h×nh trßn. Khi ®ã, biªn ®é UL = U R0 , suy
ra c¶m kh¸ng :
ZL = 2πf Lx = Ro (5)
vµ ®iÖn c¶m cña cuén d©y :
R0
Lx = (6)
2 πf
Thùc hiÖn 3 lÇn ®éng t¸c nµy. §o chÝnh
x¸c tÇn sè f cña tÝn hiÖu ®iÖn xoay chiÒu
lÊy tõ m¸y ph¸t tÇn sè GF–597 b»ng c¸ch
dïng ®ång hå ®o tÇn sè hiÖn sè (4000ZA)
m¾c song song víi hai ®Çu m¹ch ®iÖn AB.
Ghi gi¸ trÞ cña tÇn sè f vµ gi¸ trÞ t×m ®−îc
cña R0 vµo B¶ng 3. (Còng cã thÓ ®o ZL vµ Lx
b»ng c¸ch chän gi¸ trÞ x¸c ®Þnh R0 = 2000 Ω
7
lÊy tõ m¸y ph¸t tÇn sè GF-597).
D. Kh¶o s¸t m¹ch céng h−ëng nèi tiÕp RLC
1. Thay trë kh¸ng Zx b»ng tô ®iÖn Cx m¾c
nèi tiÕp víi cuén c¶m Lx gi÷a hai ®iÓm A,D
trong m¹ch ®iÖn H×nh 3.
2. §Æt vµo hai ®Çu m¹ch ®iÖn ADB mét
®iÖn ¸p xoay chiÒu h×nh sin U1 lÊy tõ m¸y
ph¸t tÇn sè GF-597. Quan s¸t thÊy tÝn hiÖu
trªn mµn h×nh cña dao ®éng ký ®iÖn tö cã
d¹ng mét vÖt s¸ng h×nh ªlip xiªn.
3. Chän mét gi¸ trÞ cè ®Þnh R0 (lÊy trªn hép
®iÖn trë thËp ph©n 0÷9 999,9 Ω).
Thay ®æi tÇn sè f cña m¸y ph¸t tÇn sè
GF-597. Quan s¸t sù thay ®æi d¹ng cña vÖt
s¸ng trªn mµn h×nh dao ®éng ký ®iÖn tö
cho tíi khi x¶y ra hiÖn t−îng céng h−ëng
®iÖn trong m¹ch RLC, th× vÖt s¸ng h×nh
ªlip xiªn trë thµnh mét vÖt s¸ng th¼ng.
§o chÝnh x¸c tÇn sè céng h−ëng fch cña tÝn
hiÖu ®iÖn xoay chiÒu lÊy tõ m¸y ph¸t tÇn sè
GF–597 b»ng c¸ch dïng ®ång hå ®o tÇn sè
hiÖn sè m¾c song song víi hai ®Çu m¹ch
®iÖn AB.
Thùc hiÖn 3 lÇn ®éng t¸c nµy. Ghi gi¸ trÞ
tÇn sè céng h−ëng fch vµo B¶ng 4.
III. C©u hái th¶o luËn vµ kiÓm tra
1. Nãi râ tÝnh n¨ng cña dao ®éng ký
®iÖn tö hai kªnh V2020 vµ t¸c dông cña c¸c
nóm ®iÒu chØnh trªn mÆt m¸y cña nã (H×nh
1).
2. Nãi râ tÝnh n¨ng cña m¸y ph¸t tÇn sè
GF-597 vµ t¸c dông cña c¸c nóm ®iÒu
chØnh trªn mÆt m¸y cña nã (H×nh 2) .
3. M« t¶ ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t sù tæng
hîp hai dao ®éng ®iÖn vu«ng gãc cïng tÇn
sè dïng dao ®éng ký ®iÖn tö hai kªnh
V2020 vµ m¸y ph¸t tÇn sè GF-597.
4. T¹i sao khi thay trë kh¸ng Zx b»ng
®iÖn trë thuÇn Rx trong m¹ch ®iÖn AD
(H×nh 3) th× trªn mµn h×nh dao ®éng kÝ l¹i
xuÊt hiÖn mét vÖt s¸ng cã d¹ng mét ®o¹n
th¼ng ? Chóng n»m ë gãc phÇn t− thø mÊy?
gi¶i thÝch t¹i sao ? t¹i sao khi nhÊn nót 11
trªn mÆt dao ®éng kÝ ta cã thÓ thay ®æi vÞ
trÝ ®o¹n th¼ng vÖt s¸ng gi÷a c¸c gãc phÇn
t− ®ã ? Gi¶i thÝch c¸ch ®iÒu chØnh ®Ó suy
ra gi¸ trÞ cña ®iÖn trë thuÇn Rx ? Cã thÓ
thùc hiÖn viÖc ®ã b»ng c¸ch ®iÒu chØnh tÇn
sè m¸y ph¸t xoay chiÒu ®−îc kh«ng ?
5. T¹i sao khi thay trë kh¸ng Zx b»ng tô
®iÖn cã ®iÖn dung Cx trong m¹ch ®iÖn AD
(H×nh 3) th× trªn mµn h×nh cña dao ®éng kÝ
l¹i xuÊt hiÖn mét vÖt s¸ng h×nh ªlip vu«ng
? Gi¶i thÝch c¸ch ®iÒu chØnh ®iÖn trë R0
hoÆc tÇn sè m¸y ph¸t ®Ó tÝnh ra gi¸ trÞ cña
®iÖn dung Cx .
7. T¹i sao khi thay trë kh¸ng Zx b»ng
cuén d©y dÉn cã ®iÖn c¶m Lx trong m¹ch
®iÖn ADB (H×nh 3) th× trªn mµn h×nh dao
8
®éng kÝ ®iÖn tö l¹i xuÊt hiÖn mét vÖt s¸ng
h×nh ªlip vu«ng ? Gi¶i thÝch c¸ch ®iÒu
chØnh ®iÖn trë R0 hoÆc tÇn sè m¸y ph¸t ®Ó
tÝnh ra gi¸ trÞ cña ®iÖn c¶m Lx.
** Khi nµo vÖt s¸ng h×nh ªlip vu«ng trë
thµnh vÖt s¸ng h×nh ®−êng trßn ? D¹ng
thùc tÕ cña " ®−êng trßn" ®ã cã thùc sù
trßn kh«ng ? cã phô thuéc tÇn sè kh«ng ?
Gi¶i thÝch t¹i sao ?
8. Nªu râ ®iÒu kiÖn céng h−ëng ®iÖn
trong m¹ch RLC. T¹i sao khi x¶y ra céng
h−ëng ®iÖn trong m¹ch RLC th× d¹ng
®−êng ªlip xiªn quan s¸t thÊy trªn mµn
h×nh cña dao ®éng ký ®iÖn tö l¹i biÕn ®æi
thµnh mét ®o¹n th¼ng ?
 B¸o c¸o thÝ nghiÖm

kh¶o s¸t m¹ch RLC cã xoay chiÒu

dïng dao ®éng ký ®iÖn tö hai kªnh vµ m¸y ph¸t tÇn sè

X¸c nhËn cña thµy gi¸o

Tr−êng ........................................
Líp ...................Tæ .....................
Hä tªn .........................................

I. Môc ®Ých thÝ nghiÖm

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

II. kÕt qu¶ thÝ nghiÖm

1. B¶ng 1 : X¸c ®Þnh ®iÖn trë thuÇn Rx
LÇn ®o f (Hz) Ro (Ω) Rx (Ω) ∆Rx (Ω)
1
2
3
Trung b×nh

2. B¶ng 2 : X¸c ®Þnh dung kh¸ng ZC vµ ®iÖn dung Cx

LÇn ®o f (Hz) ZC (Ω) ∆ZC (Ω) Cx (F) ∆Cx (F)
1
2
3
Trung b×nh

3. B¶ng 3 : X¸c ®Þnh c¶m kh¸ng ZL vµ ®iÖn c¶m Lx cña cuén d©y dÉn kh«ng cã lâi s¾t
LÇn ®o f (Hz) ZL (Ω) ∆ZL (Ω) Lx (H) ∆Lx (H)
1
2
3
Trung b×nh

4. B¶ng 4 : X¸c ®Þnh tÇn sè céng h−ëng fch cña m¹ch ®iÖn RLC m¾c nèi tiÕp
LÇn ®o 1 2 3 Trung b×nh
fch (Hz)
∆fch (Hz)

9
5. NhËn xÐt kÕt qu¶ vµ tr¶ lêi c©u hái
1) So s¸nh tÇn sè céng h−ëng x¸c ®Þnh ®−îc b»ng thùc nghiÖm víi kÕt qu¶ tÝnh to¸n theo
c«ng thøc lÝ thuyÕt :
1
f =
2π LC
trong ®o L, C x¸c ®Þnh tõ kÕt qu¶ ®o trong b¶ng 2, 3.
2) Tr¶ lêi c¸c c©u hái trong bµi.

10