Brzina hemijske reakcije

mr Borka Popovi
Profesor hemije

Hemijske reakcije
Potrebni uslovi za hemijsku reakciju
Kretanje estica Energija aktivacije Uspean sudar

H2(g) + Cl2(g) 2HCl(g)

reaktanti proizvod hem.reak.

UV

Brzina hemijske reakcije

Kako se definie brzina? U kinematici: Brzina predstavljja predjeni put u jedinici vremena v
=

Ds Dt

t = 2 s s = 10 m

v = 10 m / 2 s = 5 m/s

Lomonosov: Lake je upoznati skrivenu prirodu tela povezivanjem fizikih i hemijskih znanja

BRZINA HEMIJSKE REAKCIJE Hemijska kinetika je grana hemije koja se bavi prouavanjem brzine i mehanizma hemijskih reakcija.

Homogene reakcije su reakcije supstanci istog agregatnog stanja. Heterogene reakcije su reakcije supstanci na granici faza.

Brzina hemijske reakcije predstavlja broj uspenih sudara u jednici vremena po jedinici povrine za homogene, odnosno po jedinici zapremeine za heterogen reakcije.

BRZINA REAKCIJE JE PROMENA KONCENTRACIJE U JEDINICI VREMENA

Dc Dt
c

Reakcije se deavaju razliitom brzinom neke su trenutne, a neke veoma spore

Jonske reakcije su veoma brze
2 AgNO3(aq) + 2 NaOH(aq) Ag2O(s) + 2 NaNO3(aq) + H2O(l)

Molekulske reakcije su sporije.

2H2 + O2 2H20
Ova reakcija na sobnoj temperaturi ide veoma sporo.

Faktori koji utiu na brzinu hemijske reakcije

Priroda reaktanata Koncentracija reaktanata Veliina dodirne povrine Temperatura Katalizatori

Faktori koji utiu na brzinu hemijske reakcije

1. Uticaj prirode reaktanata je odluujui da li e do reakcije doi ili ne

DEMONSTRACIONI OGLED 1
Reakcija metala razliite redukcione moi sa jodom. A

I2(s)

Al (s)

H2O(l)

I2(s)

H2O(l)

AlI3 (l)

I2(s)

Fe(s)

H2O(l)

FeI2 (l)

DEMONSTRACIONI OGLED 2
Uticaj jaine kiseline na brzinu hemijske reakcije.

Zn + 2HCl ZnCl2 + H2
brza

Zn + 2CH3COOH Zn(CH3COO)2 + H2
spora

2. Uticaj koncentracije reaktanata na brzinu hemijske reakcije

Guldberg Vageov zakon (Zakon o dejstvu mase)
Brzina je upravo proporcionalna proizvodu koncentracije reaktanata.
aA + bB cC + dD v = k[A]a [B]b
Demonstracioni ogled: Uticaj koncentracije na brzinu hemijske reakcije

Na2S2O3+H2SO4Na2SO4+S+SO2+H2O
E 1. Na2S2O
3

H2O 3cm3

C (mol/dm3) 0,25

E 1*

H2SO4 3cm3

t (s) 20

v (mol/dm3s) 0,0125

1cm3

2.
3.

2cm3
4cm3

2cm3

0,5
1

2*
3*

3cm3
3cm3

10
4

0,05
0,25

Zakljuak

Sa porastom koncentracije raste brzina hemijske reakcije.

3. Uticaj veliine dodirne povrine

to je vea dodirna povrina reakcija je bra. Demonstracioni ogled: Reakcija aluminijuma u prahu sa HCl i aluminijumske folije sa HCl.

Al folija Al prah
brza 2Al + 6HCl 2AlCl3 spora

4. Uticaj temperature na brzinu hemijske reakcije

Zagrevanjem se brzina reakcije poveava dva do tri puta.
Vei broj estica postie energiju aktivacije. Poveae se broj uspenih sudara i brzina reakcije bie vea.
Demonstracioni ogled: Uticaj temperature na brzinu hemijske reakcije Satna reakcija natrijum-tiosulfata sa sulfatnom kiselinom

Na2S2O3+H2SO4Na2SO4+S+SO2+H2O
E 1. 2. 3. Na2S2O
3

C (mol/dm3) 0,5 0,5 0,5

E 1* 2* 3*

H2SO4 5cm3 5cm3 5cm3

T 0C 20 30 40

t (s) 50 25 10

v (mol/dm3s) 0,01 0,02 0,05

5cm3 5cm3 5cm3

T
Zakljuak

Sa porastom temperature raste brzina hemijske reakcije.

5. Uticaj katalizatora
KATALIZATORI su supstance koje ubrzavaju hemijsku reakciju, a pri tome se hemijski ne menjaju. INHIBITORI su supstance koje usporavaju brzinu hemijske reakcije. A+B
E
Ea, n.k. A+B Ea, k. C+D

C+D

Ea, k. << Ea, n.k.

A + kat Akat Akat + B C+D + kat r.k.

Kataliza je reakcija koja se vri u prisustvu katalizatora.

Homogena kataliza Katalizatori i reaktant istog agregatnog stanja

Heterogena kataliza Katalizator i reaktant razliitog agregatnog stanja

INDUSTRIJSKI ZNAAJ
Heterogena kataliza -hidrogenizacija biljnog ulja u margarin. -proizvodnja sumporne kiseline -proizvodnja amonijaka

PROIZVOD HEMIJSKE REAKCIJE

HEMISKA KINETIKA

PRIRODA REAKTANTA

HEMIJSKA REAKCIJA

BRZINA HEMIJSKE REAKCIJE

USPEAN SUDAR

v=

Dc Dt

FAKTORI KOJI UTIU NA BRZINU HEMISKE REAKCIJE

KONCENTACIJA REAKTANATA VELIINA DODIRNE POVRINE

TEMPERATURA
KATALIZATOR KRETANJE ESTICA + REAKTANTA KATALIZA

Ea
HOMOGENA HETEROGENA

REAKTANTI