Dao ng tt dn.

Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 1

DAO NG TT DN.
A. KIN THC C BN
I - NH NGHA
Dao ng c bin gim dn theo thi gian gi l dao ng tt dn.
II NGUYN NHN
Nguyn nhn chung l do lc cn ca mi trng v ma st sinh ra trong h. Nng lng tiu hao di dng
nhit tng ng vi s gimdn bin dao ng.
III KIU DAO NG TT DN DO LC MA ST KH.
Xt mt con lc l xo gm mt vt nng khi lng m gn vo mt u l xo c cng k, u kia c nh.
Gi thit rng con lc l xo nmngang v h s ma st trt bng h s ma st ngh v k hiu l .
1. Phng trnh ng lc hc ca chuyn ng ca vt nng
mx'' kx mg =
F kx = : lc ko v
(1.1)
Du trc s hng cui cng l (+) trong khong thi gian vt chuyn ng ngc chiu Ox, l du (-) trong
khong thi gian vt chuyn ng cng chiu Ox.
2. V tr cn bng ca vt trong qu trnh dao ng
Xt s tng t gia chuyn ng ca vt vi con lc l xo t thng ng (nh tnh)



k
O
A
O
1
O
P

|
chiu
chuyn
ng
ms
F

O
A O
1
chiu chuyn ng
B
ms
F

O
A O
1
O
2
B
O
2
O
P

- Vai tr ca P v F
ms
l
nh nhau.
+Trng lc P khng nh
hng ti chu k dao ng
ca con lc; lc F
ms
cng
khng nh hng ti chu
k dao ng ca con lc.
+P lm VTCB ca con lc
c ko xung on OO
1

- Vai tr ca P v F
ms
l
nh nhau.
+Trng lc P khng nh
hng ti chu k dao ng
ca con lc; lc F
ms
cng
khng nh hng ti chu
k dao ng ca con lc.
+P lm VTCB ca con lc
c ko xung on OO
2

Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 2

* Xt c th chuyn ng ca vt nng vi iu kin ban u : Vt c ko n ta x =A
0
v th khng vn tc
u. Trong qu trnh chuyn ng ca vt, hp lc tc dng ln vt :

mg
mx'' kx mg k x kX
k
| |
= = =
|
\ .

(1.2)
Nh vy, vt nng chu tc dng ca lc ko v t l vi khong cch t im O
1
(c ta
1 0
mg mg
X 0 x 0 OO x
k k

= = = =
) n vt, v lun hng v O
1
. V vy, vt s thc hin mt na dao
ng iu ha vi tn s gc
k
m
e = , t v tr x =A
0
qua v tr cn bng mi O
1
v dng li ti v tr i xng vi v
tr ban u qua O
1
. V tr ny c ta - A
0
+2x
0
. Bin dao ng l A
0
x
0
.
Khi vt ti v tr ny, nu ( )
dh msn
max
F F >
th vt chuyn ng ngc tr li theo chiu trc Ox v thc hin
tip na dao ng iu ha vi tn s gc
k
m
e=
qua v tr cn bng O
2
(c ta
2 0
mg
OO x
k

= =
) v
dng li ti imc ta A 4x
0
. Trong giai on ny, chuyn ng ca vt cng l iu ha vi cng tn s gc
nh giai on trc nhng v tr cn bng l O
2
v bin l A 3x
0
.
Qu trnh dao ng c thc hin cho ti khi vt dng li.

* Ta ca cc v tr bin :





*Tm li :
- Sau mi na chu k, bin dao ng gim mt lng
0
2 mg
A 2x
k

A = =
, ngha l sau mi na chu k, v
tr bin nhch li gn O mt on l 2x
0
.
- Sau mi chu k, bin dao ng gimmt lng l 4x
0
.
3. iu kin vt dng li hn
a) v =0.
b) ( )
kv msn
max
mg
F F k x mg x a a x a
k

s s s = s s

(1.3)














O A
0
O
1 O
2

-A0 +2a A0-4a
-A0 +6a
Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 3

B. BI TP
I. GIM C NNG CA DAO NG TT DN
1. Phn trm c nng b mt sau 1 chu k.
Ta ch xt trng hp dao ng tt dn chm (ma st nh) , gim bin sau mi chu k A A A' A =
rt nh A +A' 2A.
Phn trm c nng b mt sau mt chu k:

( )
( ) ( )( )

+ A A
= = = = =
2
2
2
2
2 2 2
k A' kA
A A' A A' A A' W W - W' A
2 2
2.
kA W W A A A
2
.

A
A
A
l phn trm bin b gimtrong mt chu k.
Bi 1: Mt con lc dao ng tt dn trong mi trng vi lc ma st rt nh. C sau mi chu k, bin gim i 3%.
Phn nng lng ca con lc b mt i trong mt dao ng ton phn l bao nhiu phn trm?
A. 3% B. 4,5% C. 6% D. 9%.
Li gii
Do dao ng tt dn chmv lc ma st nh nn sau mi chu k, phn trm nng lng ca con lc b mt i l :

W A
2. 2.3% 6%
W A
A A
= = =


2. Phn trm c nng b mt sau n chu k.
- Phn trm bin b gimsau n chu k : h
na
=
n
A A
A

- Phn trm bin cn li sau n chu k :
n
na
A
1 h
A
=
- Phn trm c nng cn li sau n chu k :
2
n n
nw
W A
h
W A
| |
= =
|
\ .

- Phn trm c nng b mt (chuyn thnh nhit) sau n chu k :
n
nw
W-W
1 h
W
=
Bi 1: Mt con lc l xo ang dao ng tt dn, sau ba chu k u tin bin ca n gim i 10%. Phn trm c
nng cn li sau khong thi gian l
A. 6,3% B 81% C. 19% D. 27%
Gii
Theo bi ra sau 3 chu k bin gim i 10% nn ta c :

3 3
2
2 3 3
A A A
10% 90%
A A
W A
0,9 0,81 81%
W A

= =

| |

= = = =
|

\ .

Bi 2: Mt con lc l xo ang dao ng vi c nng ban u ca n l 8J , sau 3 chu k u tin bin ca n gim
i 10%. Phn c nng chuyn thnh nhit sau khong thi gian l :
A. 6,3J B. 7,2J C. 1,52J D. 2,7J
Gii
Phn trm c nng cn li sau 3 chu k l :
Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 4


2
3 3 3 3
3 3 3
A-A A W A
10% 90% 0,81
A A W A
W 0,81W 6,48 W W-W 1,52J

| |
= = = =

|
\ .

= = A = =

II. GIM BIN TRONG DAO NG TT DN
1. gim bin sau mi chu k. Bin dao ng sau n dao ng.
- Ta ch xt dao ng tt dn chm nn gim bin sau mt chu k rt nh
A A A' A A' 2A A = + ~
- gim c nng sau mt chu k bng cng ca lc ma st thc hin trong chu k :

( )
( )( )
2
2
ms
ms ms
k A'
4F kA k
F .4A A A' A A' F .4A A A
2 2 2 k
= + = A ~ e
- gim bin sau mi chu k :
ms
4F
A
k
A =
- gim bin sau na chu k:
ms
2F A
2 k
A
=
- Bin dao ng cn li sau n chu k: A
n
=A n.A
Bi 1: Con lc l xo dao ng theo phng ngang, l xo nh c cng 100N/m, vt nh dao ng c khi lng
100g, h s ma st gia vt v mt phng ngang l 0,01. gim bin sau mi ln vt qua v tr cn bng.
A. 0,04mm B. 0,02mm C.0,4mm D.0,2mm
Gii
- gim bin sau mi chu k: A =
3 ms
4F 4.0,01.10.0,1
0,4.10 m
k 100

= =

- gim bin sau mi na chu k :
A
0,2mm
2
A
=
Bi 2: Mt vt khi lng 100g ni vi mt l xo c cng 100(N/m). u cn li ca l xo gn c nh, sao cho
vt c th dao ng trn mt phng nm ngang. Ko vt ra khi v tr cn bng mt on 8cm ri bung nh. Ly gia
tc trng trng 10m/s
2
. Khi h s ma st gia vt v mt phng nm ngang l 0,2. Bin dao ng ca vt sau 5
chu k dao ng l:
A. 2cm B. 6cm C. 5cm D. 4cm
Gii
gim bin sau mi chu k :
4 mg
A 0,8cm
k

A = =

Bin dao ng ca vt sau 5 chu k : A' =A 5.A = 4cm.


2. S dao ng thc hin c v thi gian trong dao ng tt dn
- gim bin sau mi chu k :
ms
4F
A
k
A =
- Tng s dao ng thc hin c:
A
N
A
=
A

- Thi gian dao ng :
m
t N.T N.2
k
A = = t

Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 5

Bi 1: Mt con lc l xo, m=100g, k =100N/m. A
0
=10cm. g =10m/s
2
. Bit h s ma st gia vt v mt phng
ngang l 0,1. S dao ng thc hin c k t lc dao ng cho n lc dng hn.
A. 25 B. 50 C. 30 D. 20
Gii
- gim bin sau mi chu k :
ms
4F
A
k
A =

- Tng s dao ng thc hin c : N =A/A = 25.

Bi 2: Mt con lc l xo thng ng gm mt l xo nh c k =100N/m, mt u c nh, mt u gn vt nng c
khi lng m = 0,5kg. Ban u ko vt theo phng thng ng khi vtcb 5cm ri bung nh cho vt dao ng. Trong
qu trnh dao ng vt lun chu c dng ca lc cn c ln bng 1/100 trng lc tc dng ln vt. Coi bin ca
vt gim u trong tng chu k, g =10m/s
2
. S ln vt qua vtcb k t khi th vt n khi n dng hn bng bao nhiu?
A. 25 B. 50 C. 30 D. 20
Gii
- gim bin sau mi chu k : A = 4F
ms
/k=0,2cm.
- Tng s dao ng thc hin c :
A
N 25
A
= =
A

- Tng s ln qua vtcb : 25.2 =50 ln.

Bi 3: Mt con lc l xo m=100g, k =100N/m, dao ng trn mt phng ngang vi bin ban u l 10cm. g =
10m/s
2
. Bit h s ma st gia vt v mt phng 0,1. Tmthi gian dao ng.
A. 5s B. 3s C.6s D.4s
Gii
- gim bin sau mi chu k :
ms
4F
A
k
A =
- Tng s dao ng thc hin c :
A
N
A
=
A

- Thi gian thc hin dao ng:
m
t N.T N.2
k
A = = t
=5(s)
Bi 4: Mt vt khi lng m ni vi l xo c cng k. u cn li ca l xo gn c nh, sao cho vt c th dao
ng theo trc Ox trn mt phng nghing so vi mt nmngang gc 60
0
. H s ma st 0,01. T vtcb truyn cho vt
vn tc u 50(cm/s) th vt dao ng tt dn. Xc nh khong thi gian t lc bt u dao ng cho n khi dng
hn. Ly gia tc trng trng 10m/s
2
.
Gii
- gim bin sau mi chu k:
0
ms
4F 4 mgcos60
A
k k

A = =

- Tng s dao ng thc hin c :
0
A kA
N
A 4 mgcos60
= =
A

- Thi gian dao ng :
( )
0
kA m
t N.T .2 5 s
4 mgcos60 k
A = = t = t

Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 6

Bi 5: Mt con lc l xo c cng k =10N/m, khi lng vt nng m = 100g dao ng trn mt phng ngang,
c th nh t v tr l xo dn 5cm. H s ma st trt gia con lc v mt bn l =0,1. Thi gian ngn nht
chuyn ng thng ca vt mt lc ban u n v tr l xo khng bin dng l:
A. 0,177s. B. 0,157s. C. 0,147s. D. 0,182s.
Gii
+V tr cn bng mi O
1
cch O on :

( )

= = =
0
mg
x 0,01 m 1cm.
k

+Thi gian ngn nht vt di chuyn t v tr ban u (bin)
n v tr l xo khng bin dng (O):

( )
A = +
= =
0 1 1
0 1
A O O O
A O
t t t
T
t 0,157 s
4

+Tnh
1
O O
t .
Thi gian vt chuyn ng t O
1
n O bng thi gian
vt chuyn ng trn u t M n M
1
.
Gc qut :
| | | |
o = =
| |
|

\ . \ .
0 1
0 1
OO
90 arc cos 14,48
A OO

Thi gian chuyn ng : ( ) = =
1
O O
14,48
t .T 0,025 s
2.180

+Thi gian chuyn ng :
( ) A = + = + =
0 1 1
A O O O
t t t 0,157 0,025 0,182 s
























A
0 O
1
O

V tr l xo khng bin dng
M
M
1
Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 7

III. QUNG NG TRONG DAO NG TT DN.

Bi ton: Mt CLLX t trn mt phng ngang, h s ma st trt gia vt v mt phng l . Ban u ko
vt ra khi v tr cn bng (L xo khng bin dng) mt on A
0
ri bung nh. Tnh qung ng vt i c
t lc th vt n lc dng li.
Bi gii:
Cch 1
+ Xc nh v tr
0
mg
x
k

=

+Tms ln vt thc hin 1/2 dao ng :
0
0
A
m,n
2x
=

* Nu n >5 S ln 1/2 dao ng l a =m+1
* Nu n 5 S ln 1/2 dao ng l a =m.
+Thi gian dao ng l :
T
t a.
2
=

+Qung ng vt i c :




S =2A
0
.a x
0
.(2 +6 +10 +)
(trong ngoc l cp s cng vi cng sai l 4; Cng thc tnh cp s cng : ( )
n 1
n
S 2u n 1 d
2
( = +

)

2
0 0
S 2A .a 2.x .a =

Cch 2
- Xc nh v tr
0
mg
x
k

=

- Tms ln vt thc hin 1/2 dao ng :
0
0
A
m,n
2x
=

+Nu n =0 th vt dng li ti O. Lc
2
2
1 kA
kA mg.S S
2 2 mg
= =

+Nu n khc 0:
- Sau mi na chu k, v tr bin nhch li gn O mt khong bng 2a.
- Trong na chu k cui , vt s chuyn ng t im M no nm ngoi on O
1
O
2
n imM
nm trong on O
1
O
2
.
- Ta vt khi dng :
0
x A n.2a = vi n l s nguyn ln na chu k.
+Vt dng khi :
0
a x a a A n.2a a s s s s . Gii bt phng trnh trn tnh n t suy ra
ta vt khi dng.
O
O
1
O
2
A
0
-A
0
A
1
2x
0
A
2
4x
0
6x
0
A
3
Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 8

- Theo nh lut bo ton nng lng :
2 2
0
1 1
kA kx mg.S S ?
2 2
= + =


Cch 3
+Tnh x
o
=
mg
k

+Gi AA l gim bin trong 1/2 chu k AA =
2mg
k
=2x
o

+Xt t s
A
o
A
= n + q (q < 1). Ta c cc trng hp sau:
1. q =0 (A
o
chia ht cho A): vt chc chn dng li VTCB (cc bn t CM), khi
s =
A
o
2
A

2. q =0,5 (A
o
l s ban nguyn ln A): vt dng li v tr c |x| = x
o
. Khi :
s =
A
o
2
x
o
2
A

3. 0,5 < q < 1: Lc ny bin cui cng trc khi dng ca vt l A
n
=q.A = x
o
+ rA (r = q 0,5). Vt s
dng trc khi qua VTCB. Ta c
1
2
k(A
n
2
x
2
) =mg(A
n
x) A
n
+x = =2x
o

x
o
+ rA + x = 2x
o
x =x
o
rA = (1 2 r)x
o
. x=A(1-q)
s =
A
o
2
x
2
A
vi x tnh c theo cng thc trn
4. 0 < q < 0,5: Trc chu k, bin ca vt l : A
n
=A + p. Vt dng li sau khi qua VTCB 1 on x. Ta
c
1
2
k(A
n
2
x
2
) =mg(A
n
+x) A
n
x =A x =p, Vy
S=(A
0
2
-p
2
)/ A
Bi 1: Con lc l xo nmngang c
k
m
=100(s
2
), h s ma st trt bng h s ma st ngh v cng bng 0,1. Ko vt
ra khi VTCB 1 on A
o
ri bung. Cho g =10m/s
2
. Tm qung ng tng cng vt i c trong cc trng hp
sau:
1. A
o
=12cm 2. A
o
=13cm 3. A
o
=13,2cm 4. A
o
=12,2cm

p dng c th cho bi ton trn:
A =2cm; x
o
=1cm
1. A
o
=12cm, chia ht cho AA nn s =
12
2
2
=72cm
2. A
o
=13cm, chia cho AA ra s bn nguyn, vt dng cch VTCB1 on x
o
nn
Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 9

s =
13
2
1
2
2
=84cm
3. A
o
=13,2cm:
A
o
AA
= 6,6. Bin cui cng l A
n
=0,6.AA =1,2cm. Vt dng li trc khi qua VTCB
1
2
k(A
n
2
x
2
) =mg(A
n
x) A
n
+x =AA x =2 1,2 =0,8cm
s =
13.2
2
0.8
2
2
=86,8cm
4. A
o
= 12,2cm. Bin cui cng l A
n1
=2,2cm vt dng cch VTCB mt on x =0,2cm
s =
12.2
2
0.2
2
2
=74,4cm
* Cc phn trn dng cng thc
2
0 0
S 2A .a 2.x .a = u cho kt qu ng.
Bi 2: Mt con lc l xo gm l xo k =100N/m v vt nng m =160g t trn mt phng nm ngang. Ko vt n v
tr l xo dn 24,0mm ri th nh. Bit h s ma st gia vt v mt phng ngang l = 5/16. Ly g =10m/s
2
. T lc
th n lc dng li, vt i c qung ng bng
A. 43,6mm. B. 60,0mm. C. 57,6mm. D. 56,0mm.
Gii
* Ta c : x
0
=5.10
3
(m)
*
0
0
A 24
2,4
2x 2.5
= =
a = 2.
* ( )
2 2
0 0
S 2A .a 2.x .a 2.24.2 2.5.2 56 mm = = =
Bi 3: * Mt con lc l xo gmvt nh khi lng 0.02kg v l xo c cng k =1N/m.Vt nh c t trn bn
nmngang dc theo trc l xo.H s ma st gia gi v vt nh l 0.1.Ban u gi vt ng yn O, sau a
vt n v tr l xo nn 10cmri bung, con lc dao ng tt dn, g=10.Vt nh dng li ti v tr cch O ?
A. 1 cm. B. 2 cm. C. 3 cm. D. 4 cm.
Gii
+Ta vt khi dng :
0 0 0 0 0 0
x A a.2x x x A a.2x x = s = s
Thay s vo bt phng trnh trn, tnh c : 2 a 3 s s
+Vi a =2 hoc 3. Vt dng ti |x| =x
0
=2cm.
Bi 4: Mt vt nh ang dao ng iu ha dc theo mt trc nm ngang trn m khng kh c li x = 4cos(10t
+
2
t
)cm. Ly g =10m/s
2
. Ti t = 0, mkhng kh ngng hot ng, h s ma st =0,1 th vt i c qung
ng bng bao nhiu th dng?
A. 1 m. B. 0,8m. C. 1,2m. D. 1,5m
Gii
+t =0 th x =0. Vn tc vt khi v = 40 (cm/s).
+Bin dao ng : ( ) = + =
2 2
0 0 0 0
1 1
mv kA mg.A A 0,04 m
2 2

Dao ng tt dn.
Nguyn B Linh THPT Trn Hng o Thanh Xun. 10

+Xt t s : =
0
0
A
20
2x
. Vt dng ti O.
+Qung ng i c : ( ) = =

2
0
1
mv
2
s 0,7896 m
mg

Bi 5: Mt con lc l xo b tr t nm ngang, vt nng c khi lng m =100g, l xo c cng k =160N/m. Ly
g =10m/s
2
. Khi vt ang v tr cn bng, ngi ta truyn cho vt vn tc v
0
= 2m/s theo phng ngang vt dao
ng. Do gia vt v mt phng ngang c lc ma st vi h s ma st =0,01 nn dao ng ca vt s tt dn. Tc
trung bnh ca vt trong sut qu trnh dao ng l:
A. 63,7 cm/s. B. 34,6cm/s. C. 72,8cm/s. D. 54,3cm/s.
Gii
+Chu k dao ng : ( )
t
= t =
m
T 2 s
k 20

+ gim bin sau mi chu k : ( )

A = =
4 mg
A' 0,25 mm
k

+Sau 1/4 chu k u tin, bin ca dao ng l :
( ) ( ) = + = =
2 2
0 0 0 0
1 1
mv kA mg.A A 0,05 m 50 mm
2 2

+Xt t s : =
0
0
A
100
2x
. Vt dng ti O.
- Qung ng vt i ti khi dng :
( ) = =

2
0
1
mv
2
s 20 m
mg

- Thi gian chuyn ng ti khi dng : ( ) A = + =
A
0
A T
t T 31,45 s
4 A'

+Vn tc trung bnh : ( ) = = =
A
s 20
v 0,6358 m/ s
t 31,455