Restriktivne mjere Definicija restriktivnih mjera Ne postoji uniformna definicija restirktivnih mjera.

U principu, restriktivne mjere i/ili sankcije predstavljaju mjere pomou kojih meunarodna zajednica pokuava da postigne da odreene drave i/ili entiteti koji predstavljaju prijetnju meunarodnom miru i bezbjednosti promjene nain svog ponaanja bez upotrebe sile. Prema Povelji Ujedinjenih nacija (glava VII lan 41) Savjet bezbjednosti UN je odgovoran za usvajanje rezolucija ije mjere su obavezujue za sve lanice UN, a koje imaju za cilj odravanja i uspostavljanje mira i bezbjednosti. Sa druge strane Evropska unija samostalno usvaja restriktivne mjere u skladu sa razliitim ciljevima sopstevene spoljne i bezbjednosne politike, politikom zatite ljudskih prava, vladavine prava i demokratskih principa. Uvoenje restriktivnih mjera regulisano lanom 215 Ugovora o funkcionisanju Evropske unije (enumeracija prema izmjenama i dopunama uvedenim Ugovorom iz Lisabona). U skladu sa ciljevima svoje Zajednike spoljne i bezbjednosne politike Savjet EU moe, kvalifikovanom veinom, na osnovu zajednikog predloga Visokog predstavnika za ZSBP i Komisije, usvojiti restriktivne mjere u odnosu na drave, fizika i pravna lica i grupe, odnosno nedravne aktere. Ciljevi restriktivnih mjera Tri su kategorije ciljeva koji se ele postii uvoenjem restriktivnih mjera: A. Okonanje prijetnji globalnoj bezbjednosti (okonanje nuklearnih testiranja, okonanje testiranja balistikih projektila, potovanje reima neproliferacije, okonanje podrke teroristikim organizacijama i prakse pruanja utoita teroristima, izruenje osumnjienih terorista); B. Jaanje legitimno izabrane vlasti (povlaenje sa vlasti hunti i predaja vlasti demokratski izabranim predstavnicima, prekid nasilja, okonanje procesa demilitarizacije, razoruanja i reintegracije, okonanje reforme sektora bezbjednosti, progres u odravanju stabilnosti); C. Postizanje mirnog politikog rjeenja za nasilne oruane sukobe kroz upravljanje konfliktom (prestanak neprijateljstva, okonanje podrke nevladinim oruanim snagama, implementacija mirovnih sporazuma, povlaanje trupa). Vrste restriktivnih mjera - Prema subjektu koji ih uvodi Prema subjektu koji ih uvodi najvanije i najpoznatije su multilateralne sankcije Ujedinjenih nacija, koje usvaja Savjet bezbjednosti UN na osnovu lana 41. Povelje.

Za Crnu Goru od znaaju je jo jedna kategorija multilateralnih restriktivnih mjera, a to su restriktivne mjere Evropske unije. Unilateralne restriktivne mjere drave uvode u skladu sa sopstvenim spoljno-politikim prioritetima. Takoe, treba napomenuti da svaki od multilateralnih reima restriktivnih mjera dozvoljava dravama da u konkretnom sluaju primjene stroije sankcije od onih koje su sadrane u rezolucijama i odlukama multilateralnih reima. - Prema stepenu obaveznosti Savjet bezbjednosti UN moe pozvati drave lanice da prekinu trgovinu odreenom vrstom robe sa dravama, entitetima i/ili pojedincima koji ugroavaju meunarodni mir i bezbjednost (tzv. dobrovoljni embargo Calls upon all States). Savjet, takoe, moe usvojiti rezoluciju koja je obavezujua u odnosu na sve lanice Ujedinjenih nacija (decides that all States shall prohibit the sale or supply...). - Prema subjektima u odnosu na koje se uvode Subjekti u odnosu na koje mogu biti uvedene sankcije su: 1. Drave - vlade, 2. Meunarodne organizacije, 3. Nedravni akteri (npr. nevladine oruane snage i teroristike organizacije ili pokreti) 4. Pravna lica (npr. banke preko kojih teroristike organizacije ili reimi pod sankcijama vre novane transakcije), i 5. Fizika lica (npr. pripadnici politikih i vojnih elita i njihovih porodica, voa i pojedinaca povezanih teroristikim organizacijama ili nevladinim oruanim snagama). Lica u odnosu na koja se uvode sankcije su navedena u listama koje predstavljaju sastavni dio pravnih instrumenata kojima se usvajaju restriktivne mjere. - Prema obimu Embargo Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija moe biti: 1.blanco, zabranjuje se trgovina orujem ili promet neke druge robe za cijelu dravu; 2.selektivni, zabranjuje se trgovina orujem ili promet neke druge robe u odnosu na tano odreeni dio teritorije drave i/ili prema nedravnim subjektima, kao to su eksplicitno imenovane nevladine oruane snage; 3.globalni, zabranjuje se trgovina orujem ili se uvodi druga vrsta restriktivnih mjera prema pojedincima i/ili teroristikim organizacijama gdje god da su locirane. Potrebno je istai da opseg sankcija moe u odreenim sluajevima biti modifikovan, u smislu uvoza/izvoza za humanitarne potrebe ili prometa povezanog sa nabavkama za potrebe mirovnih misija. - Prema prirodi

lan 41 Povelje Ujedinjenih nacija propisuje da: Savjet bezbjednosti moe odluiti da takve mjere koje ne povlae upotrebu oruane sile treba da se primijene u cilju izvravanja odluka Savjeta, a moe i pozvati lanove Ujedinjenih nacija da primjene takve mjere. Ove mjere mogu da sadre djelimian ili potpun prekid ekonomskih odnosa i prekid eljeznikih, pomorskih, vazdunih, potanskih, telegrafskih, radiografskih ili drugih veza, ali i prekid diplomatskih odnosa sa jednom ili vie drava. Obim restriktivnih mjera moe da se kree od sveobuhvatnih ekonomskih i trgovakih sankcija koje kao svoju metu imaju politike i vojne elite, zabrane trgovine orujem, zabrane putovanja, finansijskih restriktivnih mjera i zamrzavanja sredstava, do zabrane uvoza tano odreenih dobara kao to su na primjer dijamanti. Najire prihvaena klasifikacija restriktivnih mjera prema njihovoj prirodi jeste sljedea: 1.Ekonomske (trgovake) restriktivne mjere; 2.Specifine ekonomske (trgovake) restriktivne mjere - embargo na naoruanje; zabrana uvoza dijamanata, zabrana prometa naftom i naftnim derivatima; iraka kulturna dobra i drugi predmeti arheolokog, istorijskog, kulturnog, naunog i religijskog znaaja koji su iznijeti iz zemlje nakon 1990. godine; 3.Finansijske sankcije i zamrzavanje sredstava; 4.Zabrana ulaska ili tranzita preko teritorije; 5.Prekid saobraajnih veza; 6.Prekid diplomatskih odnosa Ukidanje restriktivnih mjera i auriranje lista subjekata i roba koja su predmet sankcija Dvije su procedure za okonanje UN embarga: 1.donoenjem nove SB UN rezolucije kojom se ukida prethodno nametnuti embargo; 2.istekom perioda na koji je bio uveden. Sa namjerom da se precizno definiu procedure za auriranje lista pojedinaca i entiteta prema kojima se sprovode snakcije (stavljanje i skidanje sa lista), kao i procedura za odobravanje izuzetaka u humanitarne svrhe, Savjet bezbjednosti je na osnovu rezolucije 1730 (2006) uspostavio Kontakt organ za prijem zahtjeva za izuzimanje sa liste ( focal point to receive de-listing requests ).

Restriktivne mjere koje sprovodi Crna Gora Polazei od lana 9 Ustava Crne Gore prema kome su potvreni i objavljeni meunarodni ugovori i opteprihvaena pravila meunarodnog prava sastavni dio unutranjeg pravnog poretka, kao i injenice da Povelja UN, s obzirom da je Crna Gora lanica UN, predstavlja meunarodni sporazum koji je Crna Gora prihvatila (Odluka o proglaenju nezavisnosti RCG, Sl. list RCGbr. 36/06; Povelja Ujedinjenih nacija objevljena u Sl. list

DFJ 69/45), Crna Gora je obavezna sprovoditi mjere koje su usvojene na osnovu Glave VII Povelje UN. U Crnoj Gori u primjeni meunarodnih restriktivnih mjera prema treim zemljama, organi dravne uprave postupaju prema odredbama sljedeih zakona: 1.Zakon o spoljnoj trgovini ( Sl. list RCG br. 28/2004 i 37/2007), 2.Zakono spreavanju pranja novca i finansiranja terorizma (Sl. list CG br. 14/07 i 4/08), 3.Zakon o spoljnoj trgovini naoruanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namjene (Sl. list RCG, br. 80/08), 4.Zakon o strancima ( Sl. list CG br. 82/08), 5.Krivini zakonik (Sl. list RCG br. 70/2003, 13/2004, 47/2006 i Sl. CG broj 40/2008), 6.Zakonik o krivinom postupku (Sl. list CG br. 57/09). U skladu sa Nacionalnim programom za integraciju Crne Gore u Evropsku uniju, donoenje zakona kojim e se urediti primjena i sprovoenje restriktivnih mjera, nadlenost pojedinih dravnih organa, kao i nain voenja evidencije o fizikim i pravnim licima protiv kojih su uvedene meunarodne restriktivne mjere i stvaranje pravnog okvira za donoenje unilateralnih restriktivnih mjera planirano je krajem 2011. godine. Administrativni okvir za sprovoenje gore pomenutih zakona i povezanih podzakonski akata ine: 1.Ministarstvo inostranih poslova, 2.Ministarstvo ekonomije, 3.Ministarstvo odbrane, 4.Ministarstvo finansija (Uprava za spreavanje pranja novca i finansiranja terorizma), 5.Ministarstvo unutranjih poslova i javne uprave, 6.Uprava policije, 7.Uprava carina, 8.Poreska uprava, 9.Centralna banka, 10.Komisija za hartije od vrijednosti U odnosu na kategoriju specifinih ekonomskih sankcija - embargo na naoruanje, vojnu opremu i robu dvostruke namjene, u skladu sa lanom 31. Zakona o spoljnoj trgovini naoruanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namjene, Ministarstvo inostranih poslova je obavezno da aurira i objavljuje Listu drava pod embargom Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija, Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju i Evropske unije. Embargo na naoruanje, vojnu opremu i robu dvostruke namjene - Vrste roba i usluga koje mogu biti pod embargoom

Obim pojmova naoruanja, vojne opreme i usluga koje su predmet sankcija UN varira od sluaja do sluaja. U poslednje vrijeme ovaj problem se pokuava prevazii sa listama koje specifikuju robu ija je trgovina zabranjena ili ograniena. Tako na primjer u sluaju embargao na Sjevernu Koreju i Iran eksplicitno je identifikovana oprema za koju je uvedena zabrana prometa. Rezolucija SB UN 1718 (2006) u odnosu na Sjevernu Koreju zabranjuje trgovinu naoruanjem koje je na listama UN Registra konvencionalnog oruja (UNROCA) kao i onih koji su na listama dokumenta S/2006/814 i S/2006/815. Rezolucija SB UN 1737 (2006) kojom se uvode sankcije u odnosu na Iran, takoe, zabranjuje transfer dobara sa liste sadrane u dokumentima S/2006/814 i S/2006/815. Savjet bezbjednosti najee uvodi embargo na trgovinu sljedeim kategorijama naoruanja i roba koje mogu imati krajnju vojnu namjenu: 1. borbeni tenkovi; 2. oklopna borbena vozila; 3. topnitvo kalibra 75 mm i vie; 4. borbeni vazduhoplovi; 5. jurini helikopteri; 6. ratni brodovi, 7. ukljuujui podmornice; 8. rakete i sistemi za lansiranje, 9. malo oruje i lako naoruanje, 10. municija, 11. predmeti koji mogu biti upotrebljeni u programima za izradu nuklearnog, hemijskog ili biolokog oruja ili sistema za njihovo lansiranje, 12. tehnika obuka, savjeti i podrka (ukljuujui finansijsku pomo, investicije, brokering) koji se odnose na snabdijevanje, proizvodnju ili upotrebu gorenavedenog naoruanja i roba koje mogu imati krajnju vojnu namjenu - Kriterijumi za odobravanje spoljne trgovine robom koja moe biti predmet embarga na naoruanje, vojnu opremu i robu dvostruke namjene Zakon o spoljnoj trgovini naoruanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namjene (Sl. list RCG, br. 80/08, odnosi se i na brokerske aktivnosti, nematerijalne transfere tehnologija, tehniku pomo i na robe koje potpadaju pod tzv. sveobuhvatnu klauzulu) izriito predvia da su nadlena ministarstva prilikom davanja saglasnosti za obavljanje izvoza kontrolisanom robom, odnosno donoenja odluke o izdavanju dozvole za konkretan spoljnotrgovinski posao, duna potovati, izmeu ostalog, meunarodne obaveze Crne Gore, naroito sankcije koje je usvojio Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija, meunarodne sporazume o neirenju naoruanja za masovno unitenje, kao i druge meunarodne obaveze. Nadleni organi su, takoe, duni da, prilikom procjene kriterijuma za davanje saglasnosti, odnosno izdavanje dozvole, posebno cijene: meunarodne obaveze Crne Gore i njene obaveze da sprovodi embargo na naoruanje Ujedinjenih nacija, Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju i Evropske unije; meunarodne obaveze Crne Gore u skladu sa Ugovorom o neirenju nuklearnog oruja,

Konvencijom o biolokom i toksikolokom oruju i Konvencijom o hemijskom oruju; obaveze Crne Gore da ne izvozi bilo koju vrstu protivpjeadijskih mina. Crna Gora se pridruila primjeni Zajednike poziciji Savjeta EU 2008/944/CFSP koja se odnosi na spoljnu trgovinu naoruanjem i vojnom opremom. Reim kontrole trgovine orujem, poznat kao Kodeks ponaanja EU (Code of Conduct on Arms Export) usvojen je 1998. godine. U decembru 2008. godine Kodeks je dobio formu akta drugog stuba Evropske unije. Naime, principi sadrani u Kodeksu, koji su do tada predstavljali politiku obavezu, unijeti su u Zajedniku poziciju 2008/944/CFSP Savjeta. Zajednika pozicija 2008/944/CFSP je uvela i nove odredbe koje se odnose na pojaanu kontrolu brokerskih aktivnosti i nematerijalne prenose tehnologije. Lista multilateralnih restriktivnih mjera Preuzmite listu multilateralnih restriktivnih mjera (PDF dokument) Korisne internet adrese: Spisak restriktivnih mjera koje je usvojila Evropska unija dostupan je na sljedeoj internet adresi: http://ec.europa.eu/external_relations/cfsp/sanctions/measures.htm Internet adresa komiteta za sankcije Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija http://www.un.org/sc/committees/ Internet adresa namjenjen privrednim subjektima koji posluju u Ujedinjenom Kraljevstvu i Sjevernoj Irskoj: http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/layer?topicId=1078151991 Internet sdresa Foreign Commonwealth Office sankcije klasifikovane po dravama: http://www.fco.gov.uk/en/about-us/what-we-do/services-we-deliver/businessservices/export-controls-sanctions/country-listing/