I

S
S
N

0
0
1
4
-
0
6
3
5
revuo
OcialaorganodeUniversalaEsperanto-Asocio(enocialajrilatojkunUNkajUnesko)
106-ajaro

n-ro1266(2)

Februaro 2013
Lernantoj el Rumanio, Italio,
Litovio kaj Germanio
vizitis Bulgarion
125, 126
kaj la sekvo
Kial ne esti
D de UEA?
Niaj jaranaj
eventoj
Konferenco
de la NROj
Vi trovos...
Enhavo
27 ... Malferme: 125, 126 kaj la sekvo (Renato Corsetti)
28 ... La 11-a NR allogis 160 gastojn al Xanten (Alfred Schubert);
La alternativa seminario SANO 3 (Zsa Krdy)
29 ... Antalasta familieca Internacia Festivalo (Amri Wandel)
30 ... Komuna Seminario kreskas en Azio (Sin'ya Muramatu)
31 ... Junulara Renkontio en Osaka (Sato Riusuke);
Zamenhoftage en Kroatio (Davor Grgat)
32 ... TEJO tutmonde: Junulara Esperanto-Semajno:
Mia unua internacia Esperanto-arano (Krisztina Viglsi)
33 ... Anta 75 jaroj: La pereo de Esperanto en Soveta Unio (Ulrich Lins);
34 ... enerala Konferenco de la NROj e Unesko (Rene Triolle);
Pri Esperanto en la UN-Packomitato en Vieno
35 ... Kial vi ne estu Delegito de UEA? (Loes Demmendaal)
36 ... Memoro el granito (Jozefo Horvth)
37 ... Ociala informilo
38 ... Originala Literaturo Esperanta en la reto (Michela Lipari)
39 ... Recenzoj: D. Njagu pri Stelsemantoj en la ora nordo. Tiberio Morariu
kaj liaj samtempuloj
40 ... Nikola Rai pri La princo e la hunoj
41 ... Inter la historio kaj la estonteco (Mariana Geneva)
42 ... Reagoj: Humaneco kaj humanismo: Rajtoj kaj respondecoj (Humphrey Tonkin)
43 ... Homaj Rajtoj pensiios (Rob Moerbeek); Ni proponu al UN la Zamenhoftagon
(Katarina Eckstdt); Respondo de Probal
44 ... Poludnica 2013: Internacia renkontio de vojaantaj esperantistoj
(Eva Fitzelov); Jarna festego en Grezijono (Franois Lo Jacomo)
45 ... Prelego pri Tibor Sekelj (Mio Vrhovac); Alta distingo por profesoro
Rdiger Sachs (Zsa Krdy)
46 ... Forpasoj
KOVRILPAE: Kadre de la projekto Komenius kvindeko da lernantoj el Rumanio,
Italio, Litovio kaj Germanio vizitis Bulgarion. Sur la foto de Mariana Geneva la
partoprenantoj lernas en la subiela muzeo Etara pri la historio de Bulgario (p. 41).
Estraro de Universala Esperanto-Asocio
Esperanto
Ociala organo de
Universala Esperanto-Asocio
(en ocialaj rilatoj kun UN kaj Unesko)
Fondita en 1905 de Paul Berthelot
(1881-1910). Establita kiel organo de UEA
en 1908 de Hector Hodler (1887-1920).
Redaktoro: Stano Marek.
Adreso de la redakcio:
Revuo Esperanto
p/a Stano Marek, Zvolensk 15
SK-036 01 Martin, Slovakio
+421 43 4222 788
revuo.esperanto@gmail.com;
redakcio@gmail.com
Aperas:
en iu monato krom agusto.
Redaktono:
la 10-a de la antaa monato.
Legata en 120 landoj.
Volegata por vidhandikapitoj.
Abonprezo: varias lalande (EUR 38);
informiu e via landa asocio a e la CO.
Unuopa ekzemplero kostas EUR 4,00.
Anonctarifo (EUR): 1 p. 1000, 1/2 p. 550,
1/4 p. 300, 1/8 p. 165, 1/16 p. 90.
Movada rabato 50%.
Anoncoj sur ekstera kovrilo kostas
duoble. Rabato por tuja ripeto 20%.
Bankokontoj: 378964 e ING-bank,
Postbus 1800, NL-1000 BV Amsterdam
(IBAN: NL72INGB0000378964
BIC: INGB NL2A)
42.60.51.599 e ABN AMRO Bank,
Postbus 949, NL-3000 DD Rotterdam
(IBAN: NL66ABNA0426051599
BIC: ABNA NL2A).
Kreditkartoj:
Adreso de la Centra Ocejo de UEA:
Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ
Rotterdam, Nederlando
+31-10-436-1044,
+31-10-436-1751, uea@co.uea.org
TTT: www.uea.org
enerala Direktoro: Osmo Buller.
Prezidanto (kunordigo, enerala
planado): Prof. Probal Dasgupta, LRU,
Indian Statistical Institute, 203 B.T. Road,
IN-700108 Kolkata, Barato;
+91 33 2484 8529;
probal53@yahoo.com.
Vicprezidanto (kulturo, kongresoj,
edukado): S-ino Claude Nourmont,
2 Om Klppchen, LU-5682 Dalheim,
Luksemburgo; +352 23 66 88 64;
moonmont@pt.lu.
enerala Sekretario (informado):
S-ino Barbara Pietrzak, Ul. Midzy-
narodowa 38/40a m 217, PL-03-922
Warszawa, Pollando; +48 22 252 79 21
h, +48 6000 51 425;
bpietrzak@onet.eu.
Financo, administrado, TEJO: S-ino
Loes Demmendaal, Duikerlaan 160,
NL-2903 AC Capelle aan den IJssel,
Nederlando; +31 10 213 33 20;
l.a.demmendaal@planet.nl.
Landa kaj regiona agado: S-ino Maritza
Gutirrez Gonzles, Avellaneda 212, e/
Gertrudis y Josena, CU-10500 Habana,
Kubo; (of )+53 7 6489201, (h) +53 7
6498729; mgglez@enet.cu.
Scienca kaj faka agado: Prof. Amri
Wandel, 767 Makabim, IL-71799 Modiin,
Israelo; +972 544 548712; amri@
huji.ac.il.
Eksteraj rilatoj: S-ro Stefano Keller,
Case postale 6034, CH-1002 Lausanne,
Svislando; +41 76 261 06 09;
kellerstefano@gmail.com.
Observanto de TEJO: S-ro Nico
Huurman. Observanto de ILEI:
S-ro Stefan MacGill.
1266(2) februaro2013ESPERANTO 27
125, 126 kaj la sekvo

i tiu artikoleto fontas el la spertoj de la agado por la jubilea

jaro 125. La celo de la malgranda grupeto, kiu okupiis pri la
Projekto 125 (vidu en www.uea.org/vikio/Projekto_125), estis
enplekti multajn esperantistojn tra la mondo. Oni lanis la kutimajn
alvokojn tra la kutimaj retaj kanaloj, sed oni anka persone skribis al
konataj kaj nekonataj aktivuloj tra la landoj. Brian Barker estis granda
verkanto de unuopaj mesaoj al aktivuloj kaj delegitoj de UEA.
Kio okazis? Malmultegaj landaj asocioj respondis ociale, ke
la kampanjo ne allogas ilin, ke la agadoj proponitaj de ni estas
banaletaj, kaj ke ili kapablus fari tre pli bone, nur ke bedarinde
ili ne havas tempon. Sed bonance en tiuj landoj unuopaj aktivuloj
respondis kaj eklaboris, sendepende de la dormanta landa asocio.
Mi ne donas nomojn por eviti polemikojn, sed mi uras, ke tio
okazis anka en grandaj landoj.
Multaj (precize 68) respondis pozitive kaj
ekagis. Ne iuj tre intense, sed tamen ili ekagis.
Pluraj unuopuloj simple respondis kaj demandis,
kion ili faru, a prezentis sian ideon por enplekti
la 125-jaran jubileon kun io loka. Ofte la ideoj
estis brilaj.
Du estis la efaj ideoj de la kampanjo: informado
al la amaskomunikiloj kaj starigo de reta kurso.
La artikoleto prezentita de la centra grupo estis
tradukita al trideko da lingvoj kaj sendita al la
loka gazetaro. Kelkaj aldonis aferojn pri la landa
movado kaj anis la tekston proponitan de ni,
kompreneble. Kaj tio estas uste tio, kion ni atendis kaj petis. Mi ne
povas nun diri en kiu lando aperis pli da artikoloj pri Esperanto kaj
la jubileo, sed mia-imprese temas pri Germanio. Temas pri impreso
kaj mi petas la aliajn landojn, en kiuj anka aperis multaj artikoloj
kaj radiaj kaj televidaj dissendoj, senti sin same dankitaj. uste en
la lastaj tagoj de la jaro estis eksplodo de televidaj dissendoj en
Kanado, ekzemple.
Ni ne sukcesis atingi, ke Google atentigu pri la Esperanto-tago
en la desegno sur sia hejmpao, anka ar estis komenciantaj
la Olimpiaj Ludoj, al kiuj i dediis amason da desegnoj. Sed ni
provis, kaj indas reprovi dum la venontaj jaroj. Cetere, tamen, alia
mondkonata entrepreno, la atomobilrmao BMW, salutis nome de
sia marko MINI la Esperanto-movadon per gazetara komuniko, kiu
komenciis en Esperanto per: Felian Naskitagon! MINI gratulas
al Esperanto en la 125-a datreveno kaj darigis en la germana: Die
Weltsprache und MINI verbindet ihre lange Geschichte und das
kosmopolitische Bewusstsein. = La Mondan lingvon kaj MINI-n
kunligas ilia longa historio kaj la kosmopolita konscio.
La dua agado estis reta kurso. Kiam evidentiis, ke ne estos centra
reta kurso 125, multaj homoj ekagis sur loka nivelo kaj produktis
retajn kursojn de la plej malsamaj specoj, de la malta (sendado rete
de lernolibro pri Esperanto en la malta) al la norvega (kurso per
twitter/peposervo). Elstaris i-kampe la astralianoj, kiuj protis la
okazon por kontakti plurajn universitatojn por proponi la kurson
al la studentoj. Ili kaj mi estis helpitaj de Carlos Pereira, kies reta
Kurso de Esperanto en la jaro aperis anka en la araba.
Ne eblas havi kompletan tabelon de tio, kio okazis, ar okazis tro
multaj aferoj en iuj landoj de la mondo. Tamen valoras konscii,
ke ie en la mondo, de Malajzio al Ganao, la lokaj esperantistoj
aranis agadojn por Esperanto. Mi rakontas i tiun okazaon, certe
por danki la membrojn de la labor-grupo por la jaro 125 kaj efe
la animon de i, Brian Barker, sed mi rakontas anka por klopodi
forigi miton, kiu vebas en multaj mensoj, ke se ni faras malmulton,
la kulpo estas de la landaj asocioj kaj de la lokaj esperantistoj, kiuj
ne reagas al niaj centraj, brilaj ideoj kaj ag-proponoj.
Ne, ne kaj ne! Niaj esperantistoj kun iuj
strangaoj, verdaj agoj kaj sektemo estas tre
bona hom-grupo, kiu eble tro naive pensas, ke
nia efa tasko estas disvastigi Esperanton. Fieru
kun mi pri nia Esperanto-movado kun iuj iaj
problemoj. Se temas rekte pri Esperanto (ne pri
la historio de la historioj) la Esperanto-movado
reagas tre bone, kiel la agadoj tra la tuta mondo
pri la 125-a Jubileo pruvas.
u eble la problemo estas, ke oni ne petas la
Esperanto-movadon agi por Esperanto, ke oni
ne direktas in al la klara kaj rekta kaj tre dinita
celo elektita?
En la jaro 126-a de Esperanto, kaj en iuj postaj jaroj, oni petu la
movadon aktivi por klara celo. En la jaro 126-a, ekzemple, ni prenu
la kongresan temon kaj simpligu in al Justa komunikado (por ke
iuj komprenu). Se oni proponus al la esperantistoj disinformi pri
tio, se oni liverus al ili iun bazan tekston kaj ideojn, se oni efektive
ne lacius en la laboro paca skribadi kaj reskribadi por peti la helpon
de iuj esperantistoj, oni havos kelkajn rezultojn. La regulo de i tiu
skribado estas iam la sama de la tempoj de Lapena (Lapenna): se vi
skribas 100 leterojn (nun: mesaojn), vi ricevos duonan respondon
pri alia temo. Necesas skribi mil mesaojn por atingi ion. Nur tiel la
kongresa temo ios io konkrete prilaborata de iuj esperantistoj, kaj
ne nur forgesata anta la no de la kongreso.
Same oni faru en la postaj unuopaj jaroj kun aliaj temoj.
Mi rediras simple la profundan krion de la simplaj esperantistoj
tra la mondo: Gvidu nin kaj helpu nin en nia landa kaj loka laboro
por Esperanto!
La fakto, ke ne iuj volas esti gvidataj, estas klara, sed la plejmulto
volas esti helpata kaj... amata, rekonata. Se UEA kaj iaj kontinentaj
komisionoj sukcesos fari tion, la ajne senmova movado povus
removii. Tio neniel kontradiras la klopodojn removi la movadon
per la reto a alimaniere per blanka kavaliro el la centro.
Renato Corsetti
Malferme
28 ESPERANTO februaro20131266(2) 28 ESPERANTO februaro20131266(2)
.
Dek jarojn post la unua Novjara Renkontio,
pli bone konata sub la mallongigo NR a NoRo,
la organizanto Lu Wunsch-Rolshoven de
Esperanto-Land bonvenigis 160 gastojn en Xanten.
N
R fariis la plej granda libertempa renkontio de
Esperanto-parolantoj, iam okazanta en Germanio.
Tre ria kaj varia estis la programo. La gastoj plej
ofte povis elekti inter kvin a ses programeroj. 30 prelegoj,
lingvokursoj por komencantoj kaj progresontoj, sportaj,
artaj, kulturaj kaj porinfanaj aranoj malebligis enuon inter
la 27-a de decembro kaj la 3-a de januaro. Al la programo
kontribuis la gastoj mem. Inter la plej aktivaj estis Christoph
Frank, kiu respondecis pri la infana programo, Betti Maul,
kiu kunordigis la eventon, Klaus Rumrich, kiu respondecis
pri la teknikaoj, Helmut Klnder, kiu zorgis pri la kafejo,
Nicky Janssen, Iris von Wunsch Teruel, Ilse Jacques kaj
Gunter Neue. Kunlaboris dudeko da aliaj aktivuloj.
Tre bela estas la domo, la junulargastejo de Xanten. i
estas nova, moderna hotelo, kies multaj kaj diversgrandaj
salonoj estas aparte menciindaj. Preska komplete mankis
krokodilado. La gastoj triono el ili estis infanoj kaj
junuloj parolis plej ofte la internacian lingvon e kun
samlingvanoj.
Alfred Schubert
La 11-a NR allogis 160 gastojn al Xanten
Esperanto-parolantoj festis la dekjarion de la Novjara Renkontio
Altkvalita arano en altkvalita domo: gastoj de la 11-a NR en la
junulargastejo de Xanten dum matenmano. Foto: Arlyn Kerr
En Herzberg am Harz, la Esperanto-urbo, de la 28-a de decembro
is la 2-a de januaro okazis jam la 3-a Seminario Alternativa
Novjara (SANO), kiu bone servas tiujn, kiuj seras favorkotizan
festadon en bonetosa amika rondo.
La alternativa seminario SANO 3
A
nka la programo estis orga-
nizata en libera, alternativa
maniero: la partoprenantoj
decidis, kiujn temojn ili traktos
kadre de la eftemo: sano, alternativa
vivmaniero, solvoj en la iutaga vivo.
El la faka programo nepre menci-
indas la prelegoj de d-ro Wolfgang
Gnther pri Daripoveco kaj
Esperanto. Frandao por la animo
estis la prezentado de Rafael Mateos
el Hispanio pri amenko-muziko kaj
la rilataj tradicioj. Peter Zilvar prelegis
pri la iama lingvo Kochum de
migrantmuzikistoj el Hundeshagen,
Zsa Krdy rakontis pri kristnaskaj
kaj novjaraj tradicioj en Hungario,
zorgis pri urborigardado kaj pri kelkaj
specialaj manaoj por la gastoj.
Krom migrado al Lonau oni
ekskursis al la Rhume-fonto kaj al
Duderstadt (urbeto kun la plej malnova
urbodomo en Germanio), kaj delegacio
Gesinjoroj Liberski, la hotelestroj, salutas la partoprenantojn en la Esperanto-
hotelo, la restoracio Zum Pass en Sieber/Herzberg. Foto: Zsa Krdy
1266(2) februaro2013ESPERANTO 29 1266(2) februaro2013ESPERANTO 29
Antalasta familieca Internacia Festivalo
u la Internacia Festivalo, kiu venontjare
festos sian 30-an jubileon, malaperos de nia
pejzao de jarnaj Esperanto-renkontioj?
La i-jara, 29-a IF okazis en Dortmund,
Germanio, kiel iam sub la sperta organizado
de ia mitologia iniciatinto Hans-Dieter Platz,
pli konata kiel HDP.
A
liis malrekorda nombro de 88 personoj el 16 landoj
(kompare kun 121 partoprenantoj pasintjare kaj super
200 en la jaroj 1999-2006; nur en la unuaj tri IF-j, en
la jaroj 1979-1981 estis malpli ol cent aliintoj). La pluraj
veteranaj IF-partoprenantoj la relative malalta nombro ebligis pli
familiecan renkontion, sed al HDP i ne plais. Tio estis unu
el la kialoj por lia drama deklaro (i.a. en la IF-brouro), ke la
venontjara, jubilea IF estos anka la lasta. Tiu decido malgajigis
multajn veteranajn IF-anojn, kaj ribeligis aliajn, kiuj ekpensis pri
teamo kiu darigos tiun atatan mezaulan jarnan renkontion
anka estonte.
La gastejo kaj aparte ia situo estis brilaj, en dek-minuta
promendistanco de la trajna efstacidomo, tuj apud la agrablaj
aetumcentro kaj piedira zono de Dortmund. Multaj utiligis tiun
proksimecon por esplori la urbocentron, u private u kadre de
unu el la du gvidataj urbo-promenoj.
La programo estis ria kiel iam. La vespera parto havis
krom la kutimaj eroj anka Israelan Vesperon, Bierseminarion,
koncerton de Mikaelo Brontejn kaj Sergeo Starenko, kaj
Kvizan vesperon. En la kleriga programo nur kvin prelegoj rilatis
al la eftemo Komputilo Interreto: Komputiko: etiko de
retumado (M. Brontejn), Sinjorino informo, kio vi estas (S.
Starenko), De libro al reto (R. Keetlaer), Esperanto, Google
kaj maintradukado (A. Wandel) kaj Sociaj retoj: teorio,
historio, perspektivo (D. evenko). La lastaj du okazis kadre
de la Internacia Vintra Universitato (IVU), kiu festis sian sesan
jaron. Tamen, multaj kaj variaj prelegoj kaj programeroj okazis
ekster la eftemo, i.a. pri Matronae: gaul-romiaj diinoj (W.
Schumacher,), Birmo (Myanmar) malfermas siajn pordojn
(A. Wandel), laborgrupo Renovio okaze de la jarano
(G. Wandel), Reklamado de Esperanto (M. Lineckij),
Muzikimproviza Ateliero kaj Mantro (K. Ruig), Fabelaj
mondoj Novjarfesto (A. Striganova), kursoj pri Prilaboro
de steatito (sapotono) (A. Schouten) kaj Perlo- kaj juvelo-
farado (R. Galmache).
Dum la tuttaga ekskurso al la Ruhr-regiono oni vizitis i.a. la
faman historian planetarion de Bochum, unu el la plej modernaj
en la mondo. Mi klarigis pri ia astronomia ekspozicio, sed
la planetarian prezentaon oni tamen ne spektis, ar i estas
nur en la germana. Anstatae, en la sekva tago multaj spektis
esperantlingvan planetarian prezentaon en mia dua IVU-prelego
La planetario: la granda astronomia spektaklo. Krom la jam
menciitaj komputil/interret-rilataj IVU-kursoj okazis kadre
de IVU interesa kurso pri La violono de Hannes Larsson,
kiu arme kombinis la teorion kun ekzemploj el famaj violon-
komponistoj kaj muzikistoj. Entute rekorda nombro de 37 el la
partoprenantoj sukcese faris la ekzamenojn (14 en Esperanto,
Google kaj maintradukado, 9 en Planetario, 8 en Violono
kaj 6 en Sociaj retoj). iuj ricevis AIS-atestojn dum publika
ceremonio, kiu okazis post la verva kvizo, kiun lerte gvidis
de SANO 3 vizitis JES en Naumburg
por kontaktado kaj interesaj dialogoj
kun la efe junaj partoprenantoj tie.
Jarne la nova esperantlingva
hotelo Hotel zum Pass (www.hotel-
zumpass.de) en la apuda vilao Sieber
organizis viglan silvestran balon kun
abundaj festaj manaoj kaj admirinda
dancmuziko.
Pro la fakto, ke por la partoprenantoj
Interkultura Centro Herzberg ofertas
libere elekteblajn tranoktejojn kaj
manojn la la propra pagkapablo,
eblas anka tre pareme eesti kaj
bonfarti en amika, internacia rondo,
kaj ui la unikan Esperanto-atmosferon
de la Esperanto-urbo Herzberg (http://
esperanto-urbo.de/blog).
Bonvenon al SANO 4: 29.12.2013
03.01.2014 en Herzberg am Harz!
Zsa Krdy
30 ESPERANTO februaro20131266(2) 30 februaro20131266(2)
Mikaelo Brontejn en la antalasta vespero. La kvar konkurantoj
foje montris admirindan scion, sed alifoje embarasan malklerecon
pri movadaj konoj, ekzemple ili ne sciis la numeron de la venonta
UK, a la nomon de la enerala Direktoro de UEA.
La plej impona vespero estis kiel iam la Silvestra Balo,
kun ria bufedo, majesta Polonezo sub gvido de Barbara
Muehlmann kaj Rob Keetlaer, kaj anoncado de la Novjaro la la
diversaj horzonoj de la partoprenantaj landoj.
Por mi estis jam la 16-a IF, sed iom malpli gaja, ar venis nek
Josi emer, kiu eestis anta du jaroj kaj bedarinde ne plu estas
inter ni, nek Esti Saban, kiu partoprenis en la du lastaj fojoj kaj
i-foje ne povis vojai pro malsano. Kompense aliis mia
edzino Gila. Samkiel en la du pasintaj fojoj, ni prezentis Israelan
Vesperon, sed la etoso estis miksita kun malojo: komence de
la vespero okazis memor-programo pri Josi, kiun multaj el la
partoprenantoj konis pro liaj du antaaj partoprenoj en la IF
kaj pro liaj judaj humuraoj. En la dua parto de la vespero oni
vidis bildojn de la pasintjara Israela Kongreso kaj prezentaon
pri la Azia Kongreso, okazonta en Jerusalemo en aprilo. Sekvis
profesia ventrodanco far Gila, kaj kiel en la pasintajraj israelaj
vesperoj, israela kanto kun Mikaelo Brontejn, kaj israela
popoldancado, kiun partoprenis pluraj el la eestantoj. Fine oni
surtabligis israelajn manaojn, sed anstata falao i-foje estis
dola deserto saleb. Dum duona tago mi vizitis la paralelan
aranon Novjara Renkontio, kiu okazis en la ne tro fora
Xanten, en la sama gastejo kie IF okazis pasintjare. Tie estis pli ol
150 personoj, . 60 el ili infanoj, kun aparta porinfana programo.
Tio eble klarigas la malkreskon en la partoprenantaro de la IF:
preska iuj familioj kun infanoj migradis al la NR
Venontjare la 30-a jubilea IF okazos en Noerdlingen (Bavario)
a en Salzburg (Astrio), kaj i estos verajne anka la adiaa IF,
almena la lasta kiun organizos HDP. Amri Wandel
54 homoj el 6 landoj kolektiis por la 31-a Komuna Seminario
(KS) en Tokio, Japanio. La partoprenantoj akceptis rezolucion,
ke Vjetnama Esperantista Junulara Organizo (VEJO) akceptis
membriu al la organizantaro de KS.
Komuna Seminario kreskas en Azio
D
e la 28-a is la 30-a de decembro
2012 okazis la 31-a KS en la
urbo Haiooi, antaurbo de
Tokio en Japanio. KS estas junulara
evento inter orient-aziaj landoj. i-foje
ni, Japana Esperanto-Junularo (JEJ),
organizis in, kaj 54 homoj el 6 landoj
(Japanio, Koreio, Vjetnamio, Kanado,
Rusio kaj Pollando) partoprenis krom 7
moralaj aliintoj.
Origine KS komenciis inter Japanio
kaj Koreio en 1982, kaj en 1995 ina
Junulara Esperanto-Asocio (JEA)
membriis al la organizantaro.
Post la KS en Vjetnamio en 2010 anka
VEJO deziris sian alion. Tial ni i-foje
planis, ke ni parolu pri la membrio de
VEJO kadre de la programero Diskuto
pri junulara Esperanto-movado. Tamen
en la unua tago de la seminario ni ricevis
neatenditan novaon, ke iuj aviadoj
el Pusano, Koreio, estis nuligitaj pro
rekorda neego, kaj ke kelkaj koreoj,
inkluzive de la vicprezidanto de Korea
Esperanto-Junularo (KEJ), ne povos
veni, almena en tiu tago.
Sekve ni povis nur atendi ilian alvenon,
aninte la tagordon, por ke la diskuto
okazu laeble poste. Fine ili atingis la
seminariejon vespere de la dua tago, kaj
ni povis havi la diskuton en la tria tago
us anta la fermo de la seminario. En la
diskuto la partoprenantoj decidis jene:
1. VEJO ociale membriu al la
organizantaro de KS.
2. KS iujare okazu lavice en 4 landoj:
en 2013 en inio, en 2014 en Vjetnamio,
en 2015 en Koreio kaj en 2016 en
Japanio.
3. Japanaj kaj koreaj junularoj okazigu
anka alian pli malgrandan renkontion
iujare a pli ofte.
Krome oni instigis Vjetnamion
klopodi organizi junularan aranon
inter sudorient-aziaj landoj. Kredeble
tiuj kunlaboroj vigligos la aktivadon en
Azio.
Kvankam la evento nomias seminario,
i enhavis krom la diskuto anka
amuzajn programerojn. La la temo
isfunde utiligu kaj uu Esperanton
ni aranis diversajn programerojn kiel
Esperanto-kurso, kuirado, sudoko, la
vjetnama ludo O An Quan, sporto,
orientiado, rakontofarado, skajpado
kun eropa junularo, prelegoj, debatoj
ktp. En la Interkona Vespero la premion
ricevis tiuj, kiuj sukcesis sin prezenti
en proksimume 31 sekundoj, ar la
seminario estas la 31-a. En Gaja Vespero
oni prezentis skeojn, preparitajn en la
posttagmeza gruplaboro. Anka muziko
kaj danco fare de talentuloj estis uindaj.
Espereble iuj partoprenantoj povis
ui la seminarion, sendepende de sia
Esperanto-kapablo.
Sin'ya Muramatu
Junulara Renkontio en Osaka, Japanio, estis
iniciatita de Nitta Takamichi, eksprezidanto de
JEJ, kiel "La Koncerto" de junaj esperantistaj
muzikistoj.
Junulara Renkontio en Osaka
L
a seminario okazis dum 10 tagoj de la 26-a de
decembro is la 5-a de januaro. Partoprenis en i
4 koreoj, astraliano, iliano kaj trideko da japanoj
inkluzive de multaj japanaj neesperantistoj.
La programo konsistis el 6 terenoj, nome la lernado,
movado, praktiko, esploro, arto kaj ekskurso.
Pluraj programeroj estis proponitaj surloke kaj ne eblas
nombri iujn ekzakte, tamen okazis almena 15, kiel
diskuto pri videoludoj kun brazilanoj per Skajpo, lekcioj pri
muzikfarado per komputilo kaj gitaro, pri lastaj malkovroj
en muzikologio kaj koncerto en kiu kantis kvar ludantoj.
Sato Riusuke
Zamenhoftage en Kroatio
En Kroatio okazis meze de
decembro 2012 pluraj festoj
okaze de la Zamenhof-tago.
BJELOVAR Bjelovara Esperan tista
Societo, Dokumenta Esperanto-Centro
en urevac kaj Esperanto-societo
Estonteco en Krievci kunorganizis
komunan festadon de la Zamenhofa tago
en Bjelovar la 15-an de decembro kun
okdeko da partoprenantoj el pluraj kroatiaj
urboj. La ria programo komenciis en
la Popola biblioteko Petar Preradovi
per tri ekspozicietoj (foto-ekspozicio de
Ivica epanovi, bildkarta ekspozicio
kaj ekspozicio de dudek numeroj de
la revuo Zagreba Esperantisto). La
ekspoziciojn malfermis la urbestro de
Bjelovar s-ro Antun Koruec. La kultura
kaj amuza parto de la programo okazis en
la ea komunumo. En la programo estis
deklamado de Esperanta poezio de Tibor
Sekelj kaj la loka poeto-esperantisto
eljko Sabol, deklamado de la Zamenhofa
poemo Al la fratoj en la kroata lingvo,
prezentita estis la nova libro de Zdravko
Sele Sonoj kaj ombroj, muzikon de J.
S. Bach ludis la juna violonistino Vanda
Dabac, kantis la kantistino Marica Hasan
kaj estis spektita la lmo de Sam Green
The Universal Language. La veterana
esperantisto Aleksandar Kocian donacis
al iuj la kroatlingvan tradukon de
Sklavoj de dio de la hungara verkisto
Gza Grdonyi, kiun li tradukis pere
de Esperanto. e la no la eestintojn
dancigis la muzikensemblo de la ea
komunumo. La Bjelovara arano estis
la plej granda i-jara festo okaze de la
Zamenhofa tago.
RIJEKA Per kunveno en sia societejo la
Zamenhofan tagon prifestis la membraro
de Esperanto-societo Rijeka la 17-an de
decembro.
SPLIT La 14-an de decembro kunvenis
esperantistoj el Split, por omai la
datrevenojn de d-roj Zamenhof kaj Ivo
Lapenna. Vukain Dimitrijevi parolis pri
Zamenhof kaj Esperanto, Davor Grgat pri
Ivo Lapenna (kiu naskiis en Split) kaj pri
la stato de la Esperanto-movado enlande,
kaj s-ro Ivo Osibov (estinta sekretario
de UEA) parolis pri siaj impresoj rilate
UEA kaj pri la Esperanto-movado en la
mondo.
VARADIN Porokazan ekspozicion pri
Tibor Sekelj organizis la Urba biblioteko
Metel Oegovi en Varadin, de la 14-a
de decembro 2012 is la 5-a de januaro
2013. La ekspozicion preparis Janja
Kelava, membro de la Esperanto-societo
Boidar Vanik el Varadin.
ZAGREB En la Zagreba Etnograa
muzeo, kunlabore kun Kroata Esperanto-
Ligo, la 19-an de decembro estis prezentita
ekspozicio omae al la Jaro de Tibor Sekelj,
okaze de lia 100-a naskidatreveno. Estis
prezentita anka la kroatlingva libro Tibor
Sekelj - aliaj homoj kaj regionoj de Sanja
Lazarevi.
Davor Grgat
Komuna foto de La 31-a Komuna Seminario.

F
o
t
o
:

l
a

a

t
o
r
o
Post la koncerto mi sentis ke ni estis i tie delonge...
Osaka fariis mia dua hejmloko. Fotoj: Sato Riusuke
Koncerto de Didi Dididdi kaj Old Woman Corn Mothe
1266(2) februaro2013ESPERANTO 31 1266(2) februaro2013ESPERANTO 31
Mikaelo Brontejn en la antalasta vespero. La kvar konkurantoj
foje montris admirindan scion, sed alifoje embarasan malklerecon
pri movadaj konoj, ekzemple ili ne sciis la numeron de la venonta
UK, a la nomon de la enerala Direktoro de UEA.
La plej impona vespero estis kiel iam la Silvestra Balo,
kun ria bufedo, majesta Polonezo sub gvido de Barbara
Muehlmann kaj Rob Keetlaer, kaj anoncado de la Novjaro la la
diversaj horzonoj de la partoprenantaj landoj.
Por mi estis jam la 16-a IF, sed iom malpli gaja, ar venis nek
Josi emer, kiu eestis anta du jaroj kaj bedarinde ne plu estas
inter ni, nek Esti Saban, kiu partoprenis en la du lastaj fojoj kaj
i-foje ne povis vojai pro malsano. Kompense aliis mia
edzino Gila. Samkiel en la du pasintaj fojoj, ni prezentis Israelan
Vesperon, sed la etoso estis miksita kun malojo: komence de
la vespero okazis memor-programo pri Josi, kiun multaj el la
partoprenantoj konis pro liaj du antaaj partoprenoj en la IF
kaj pro liaj judaj humuraoj. En la dua parto de la vespero oni
vidis bildojn de la pasintjara Israela Kongreso kaj prezentaon
pri la Azia Kongreso, okazonta en Jerusalemo en aprilo. Sekvis
profesia ventrodanco far Gila, kaj kiel en la pasintajraj israelaj
vesperoj, israela kanto kun Mikaelo Brontejn, kaj israela
popoldancado, kiun partoprenis pluraj el la eestantoj. Fine oni
surtabligis israelajn manaojn, sed anstata falao i-foje estis
dola deserto saleb. Dum duona tago mi vizitis la paralelan
aranon Novjara Renkontio, kiu okazis en la ne tro fora
Xanten, en la sama gastejo kie IF okazis pasintjare. Tie estis pli ol
150 personoj, . 60 el ili infanoj, kun aparta porinfana programo.
Tio eble klarigas la malkreskon en la partoprenantaro de la IF:
preska iuj familioj kun infanoj migradis al la NR
Venontjare la 30-a jubilea IF okazos en Noerdlingen (Bavario)
a en Salzburg (Astrio), kaj i estos verajne anka la adiaa IF,
almena la lasta kiun organizos HDP. Amri Wandel
54 homoj el 6 landoj kolektiis por la 31-a Komuna Seminario
(KS) en Tokio, Japanio. La partoprenantoj akceptis rezolucion,
ke Vjetnama Esperantista Junulara Organizo (VEJO) akceptis
membriu al la organizantaro de KS.
Komuna Seminario kreskas en Azio
D
e la 28-a is la 30-a de decembro
2012 okazis la 31-a KS en la
urbo Haiooi, antaurbo de
Tokio en Japanio. KS estas junulara
evento inter orient-aziaj landoj. i-foje
ni, Japana Esperanto-Junularo (JEJ),
organizis in, kaj 54 homoj el 6 landoj
(Japanio, Koreio, Vjetnamio, Kanado,
Rusio kaj Pollando) partoprenis krom 7
moralaj aliintoj.
Origine KS komenciis inter Japanio
kaj Koreio en 1982, kaj en 1995 ina
Junulara Esperanto-Asocio (JEA)
membriis al la organizantaro.
Post la KS en Vjetnamio en 2010 anka
VEJO deziris sian alion. Tial ni i-foje
planis, ke ni parolu pri la membrio de
VEJO kadre de la programero Diskuto
pri junulara Esperanto-movado. Tamen
en la unua tago de la seminario ni ricevis
neatenditan novaon, ke iuj aviadoj
el Pusano, Koreio, estis nuligitaj pro
rekorda neego, kaj ke kelkaj koreoj,
inkluzive de la vicprezidanto de Korea
Esperanto-Junularo (KEJ), ne povos
veni, almena en tiu tago.
Sekve ni povis nur atendi ilian alvenon,
aninte la tagordon, por ke la diskuto
okazu laeble poste. Fine ili atingis la
seminariejon vespere de la dua tago, kaj
ni povis havi la diskuton en la tria tago
us anta la fermo de la seminario. En la
diskuto la partoprenantoj decidis jene:
1. VEJO ociale membriu al la
organizantaro de KS.
2. KS iujare okazu lavice en 4 landoj:
en 2013 en inio, en 2014 en Vjetnamio,
en 2015 en Koreio kaj en 2016 en
Japanio.
3. Japanaj kaj koreaj junularoj okazigu
anka alian pli malgrandan renkontion
iujare a pli ofte.
Krome oni instigis Vjetnamion
klopodi organizi junularan aranon
inter sudorient-aziaj landoj. Kredeble
tiuj kunlaboroj vigligos la aktivadon en
Azio.
Kvankam la evento nomias seminario,
i enhavis krom la diskuto anka
amuzajn programerojn. La la temo
isfunde utiligu kaj uu Esperanton
ni aranis diversajn programerojn kiel
Esperanto-kurso, kuirado, sudoko, la
vjetnama ludo O An Quan, sporto,
orientiado, rakontofarado, skajpado
kun eropa junularo, prelegoj, debatoj
ktp. En la Interkona Vespero la premion
ricevis tiuj, kiuj sukcesis sin prezenti
en proksimume 31 sekundoj, ar la
seminario estas la 31-a. En Gaja Vespero
oni prezentis skeojn, preparitajn en la
posttagmeza gruplaboro. Anka muziko
kaj danco fare de talentuloj estis uindaj.
Espereble iuj partoprenantoj povis
ui la seminarion, sendepende de sia
Esperanto-kapablo.
Sin'ya Muramatu
Junulara Renkontio en Osaka, Japanio, estis
iniciatita de Nitta Takamichi, eksprezidanto de
JEJ, kiel "La Koncerto" de junaj esperantistaj
muzikistoj.
Junulara Renkontio en Osaka
L
a seminario okazis dum 10 tagoj de la 26-a de
decembro is la 5-a de januaro. Partoprenis en i
4 koreoj, astraliano, iliano kaj trideko da japanoj
inkluzive de multaj japanaj neesperantistoj.
La programo konsistis el 6 terenoj, nome la lernado,
movado, praktiko, esploro, arto kaj ekskurso.
Pluraj programeroj estis proponitaj surloke kaj ne eblas
nombri iujn ekzakte, tamen okazis almena 15, kiel
diskuto pri videoludoj kun brazilanoj per Skajpo, lekcioj pri
muzikfarado per komputilo kaj gitaro, pri lastaj malkovroj
en muzikologio kaj koncerto en kiu kantis kvar ludantoj.
Sato Riusuke
Zamenhoftage en Kroatio
En Kroatio okazis meze de
decembro 2012 pluraj festoj
okaze de la Zamenhof-tago.
BJELOVAR Bjelovara Esperan tista
Societo, Dokumenta Esperanto-Centro
en urevac kaj Esperanto-societo
Estonteco en Krievci kunorganizis
komunan festadon de la Zamenhofa tago
en Bjelovar la 15-an de decembro kun
okdeko da partoprenantoj el pluraj kroatiaj
urboj. La ria programo komenciis en
la Popola biblioteko Petar Preradovi
per tri ekspozicietoj (foto-ekspozicio de
Ivica epanovi, bildkarta ekspozicio
kaj ekspozicio de dudek numeroj de
la revuo Zagreba Esperantisto). La
ekspoziciojn malfermis la urbestro de
Bjelovar s-ro Antun Koruec. La kultura
kaj amuza parto de la programo okazis en
la ea komunumo. En la programo estis
deklamado de Esperanta poezio de Tibor
Sekelj kaj la loka poeto-esperantisto
eljko Sabol, deklamado de la Zamenhofa
poemo Al la fratoj en la kroata lingvo,
prezentita estis la nova libro de Zdravko
Sele Sonoj kaj ombroj, muzikon de J.
S. Bach ludis la juna violonistino Vanda
Dabac, kantis la kantistino Marica Hasan
kaj estis spektita la lmo de Sam Green
The Universal Language. La veterana
esperantisto Aleksandar Kocian donacis
al iuj la kroatlingvan tradukon de
Sklavoj de dio de la hungara verkisto
Gza Grdonyi, kiun li tradukis pere
de Esperanto. e la no la eestintojn
dancigis la muzikensemblo de la ea
komunumo. La Bjelovara arano estis
la plej granda i-jara festo okaze de la
Zamenhofa tago.
RIJEKA Per kunveno en sia societejo la
Zamenhofan tagon prifestis la membraro
de Esperanto-societo Rijeka la 17-an de
decembro.
SPLIT La 14-an de decembro kunvenis
esperantistoj el Split, por omai la
datrevenojn de d-roj Zamenhof kaj Ivo
Lapenna. Vukain Dimitrijevi parolis pri
Zamenhof kaj Esperanto, Davor Grgat pri
Ivo Lapenna (kiu naskiis en Split) kaj pri
la stato de la Esperanto-movado enlande,
kaj s-ro Ivo Osibov (estinta sekretario
de UEA) parolis pri siaj impresoj rilate
UEA kaj pri la Esperanto-movado en la
mondo.
VARADIN Porokazan ekspozicion pri
Tibor Sekelj organizis la Urba biblioteko
Metel Oegovi en Varadin, de la 14-a
de decembro 2012 is la 5-a de januaro
2013. La ekspozicion preparis Janja
Kelava, membro de la Esperanto-societo
Boidar Vanik el Varadin.
ZAGREB En la Zagreba Etnograa
muzeo, kunlabore kun Kroata Esperanto-
Ligo, la 19-an de decembro estis prezentita
ekspozicio omae al la Jaro de Tibor Sekelj,
okaze de lia 100-a naskidatreveno. Estis
prezentita anka la kroatlingva libro Tibor
Sekelj - aliaj homoj kaj regionoj de Sanja
Lazarevi.
Davor Grgat
Komuna foto de La 31-a Komuna Seminario.

F
o
t
o
:

l
a

a

t
o
r
o
Post la koncerto mi sentis ke ni estis i tie delonge...
Osaka fariis mia dua hejmloko. Fotoj: Sato Riusuke
Koncerto de Didi Dididdi kaj Old Woman Corn Mothe
32 ESPERANTO februaro20131266(2)
94-a UK:
Japanio forte staras
1732 kongresanoj aliis al la 94-a UK en
Bjalistoko is la 17-a de junio.
E
n la unua periodo Francio konkurencis
kun Pollando pri la unua loko de la
statistiko, sed ju pli la UK proksimias, des
pli klare la gastiganta lando staras e la pinto.
Ses semajnojn anta la UK estis registritaj
295 alioj el Pollando kaj 238 el Francio.
Tre rimarkinde estas, ke la fora Japanio (176)
reprezentios en Bjalistoko pli forte ol la
najbara Germanio (134).
Aliaj landoj kun pli ol 30 aliintoj estas
Nederlando (66), Italio (61), Rusio (60),
Brazilo (57), Belgio kaj eio (po 46), Litovio
(43), Britio (38), inio (34), Svedio (34),
Hungario (32) kaj Hispanio (31).
Mi ekkonis Esperanton
atune en la universitato
de Szeged, Hungario. Tie mi
komencis lerni la lingvon.
Komence mi ne sciis multon
pri i, nur tion, ke i estas
artefarita lingvo, pri kiu
oni povas fari lingvan
ekzamenon.
E
kde septembro mi vidas pli kaj
pli multkolore tiun lingvon.
Mia unua Esperanta arano
estis en Hungario, en la urbo Szeged,
kiun organizis nia universitata grupo,
gvidata de nia instruistino. Al i tiu
programo (kiu nomias ES-FEST)
multaj homoj alvenis el eksterlando.
Antae mi tute ne pensis, kiom da ebloj
kaias en la Lingvo Internacia!
Post tiu evento mia instruistino
rekomendis al mi la konkurson de la
JES-Fonduso. Felie la kondioj
estis favoraj por mi, tiel mi kaj alia
samklasano havis la ancon partopreni
la i-jaran JES en Germanio. La
hungara seppersona karavano vojais
per trajno el Budapeto la 27-an de
decembro. Dum la vojao aliis al la
TEJO tutmonde
Junulara Esperanto-Semajno:
Mia unua internacia Esperanto-arano
karavano pluraj slovakoj, eoj kaj
germanoj. Ni alvenis irka la tagmezo
en Naumburg (Saale), kie oni nin
bonvenigis. La loko estis bone elektita,
iu programero okazis en la sama
konstruao. Anka Naumburg plais al
ni. i estas arma, bonetosa germana
urbeto kun belaj vidindaoj, ekzemple
la placo Marktplatz, la Katedralo de
Sankta Petro kaj Palo, la aliaj preejoj.
La urbo estas fama pro siaj preejoj,
tial ni vizitis minimume kvin el ili. En
la semajno ni vizitis la iaman domon
de la loka famulo Friedrich Nietzsche
(germana flozofo), kiu nun funkcias
kiel muzeo. La programo estis bunta,
iu povis trovi ion konvenan. La
prelegoj okazis antatagmeze, pri la
agado kaj funkciado de UEA, TEJO,
pri Muzaiko, Vikipedio, E@I ktp. Ilin
sekvis malpli fakaj programeroj kaj
lingvokursoj, anka la iutaga novula
programero, kiu estis mia plej atata.
Danke al i la freaj esperantistoj, kiel
mi, sentis sin malpli perditaj. Eblis trovi
anelojn, kiuj povis respondi al niaj
demandoj. iutage ni ludis kelkajn
interesajn kaj amuzajn ludojn, per kiuj
ni pli facile povis ekkoni unu la alian.
La organizantoj pensis pri io, ar krom
kvalitaj koncertoj kaj diskutrondoj la
kreemuloj povis provi fari propramane
artaojn kaj ludi diversajn tabloludojn.
Admirindaj programeroj estis la flmoj.
Mi atendis simplan ambron, sed la
kinejo estis bone ekipita, kun 3- kaj
4-dimensiaj filmoj, subtitolitaj en
Esperanto.
Du vesperoj estas la plej memorindaj
por mi. La Internacia Kulinara Vespero,
kie iuj nacioj reprezentis sian landon
kaj ian gastronomion. Alia memorinda
momento estis la Silvestra Balo, en kiu
iuj 250 partoprenantoj atendis kune la
novan jaron. Post la solena malfermo de
la vespero ekfunkciis silvestra bufedo,
kaj la partoprenantoj kune fotiis en
festaj vestaoj. Sekvis diskoteko, dum
kiu la unuopaj landoj salutis la novan
jaron la iuj tempozonoj.
Por mi la tuta semajno estis granda
travivao, ar la organizantoj por ni
preparis tre agrablajn aktivaojn.
Dankon ke mi povis vidi per miaj
propraj okuloj kiel kapablas Esperanto
amikigi homojn. Mi spertis kiom da
nacioj povas interkomuniki pere de
unu komuna lingvo kaj farii tre granda
familio.
Per tiu i artikolo mi dankas la
fondaon kaj la organizantojn, ke mi
povis reprezenti mian landon.
Krisztina Viglsi
Anta 75 jaroj:
La pereo de Esperanto en Soveta Unio
La nuna jaro markas la 75-an datrevenon de la likvido de la sovetia
Esperanto-movado. En 1937/38 granda nombro de esperantistoj
estis arestita, la plej multaj en februaro kaj marto 1938. Tiu terura
apitro de nia historio estis dum kvindek jaroj preska kaita.
L
a 21-an de marto 1938 Nikolaj
Rytjkov, moskva aktoro, revenis
al sia loejo. Estis malfrue, ar la
teatra prezentado okazis en la vesperaj
horoj. Anta ol ekdormi, li, nokta birdo,
kun sia edzino, same aktorino, legis libron,
kiu entenis korespondaojn de Gustave
Flaubert; la ilia kutimo, unu leteron legis
i, alian li. Subite, je la tria matene, adiis
sonorado e la pordo. Enrompiis ofciro
de la sekreta polico NKVD kun du soldatoj.
Levu la manojn, ili kriis. Komenciis
traserado, kiu daris kvin horojn. Estis
konfskita granda kofro kun leteroj ricevitaj
el eksterlando, iuj esperantlingvaj. Rytjkov,
al kiu estis adresitaj tiuj leteroj, poste
estis forportita al la fifama malliberejo
Lubjanka.
Rytjkov ne havis ideon, kial li estis
arestita. Li jam sciis pri la malliberigo de
Ernest Drezen, la multjara estro de la sovetia
movado, en aprilo 1937. Lin pli konfuzis
la arestio (en februaro kaj marto 1938)
de malpli elstaraj esperantistoj, liaj amikoj
Petro Gavrilov kaj Ferenc Robicsek. Li
komencis kompreni, ke okazas io nejusta.
Tamen, Rytjkov plue korespondis, sendante
kaj ricevante leterojn, kaj tute ne imagis,
ke sole tio faras lin suspektinda. Dum la
pridemandado en Lubjanka, dum kiu li
estis anka torturata, la centra temo estis,
ke li konfesu pri sia spiona agado kaj nomu
siajn kunulojn.
Similan sorton havis milionoj da sovetiaj
civitanoj. La esperantistoj lanombre estis
eta parto de la viktimoj de la t.n. Granda
Purigo, per kiu Stalin celis senigi sin de
iuj veraj a potencialaj kontrauloj de
sia sistemo. Fakte, Rytjkov arestiis unu
semajnon post la ekzekuto de Nikolaj
Buarin (15-3-1938), per kiu kulminis la
likvidado de iamaj kunbatalantoj de Lenin.
Inter la esperantistoj Rytjkov estis unu el la
lastaj, kiujn trafs la persekutado. ar li ne
havis gvidan funkcion, li ne dividis la sorton
de aliaj, kiuj estis mortpaftaj.
Rytjkov suferis dum pli ol 17 jaroj en
diversaj koncentrejoj. Fine de 1955, du kaj
duonan jarojn post la morto de Stalin, li
estis liberigita. Li povis reveni al sia aktora
profesio kaj tuj reaktiviis por Esperanto,
kiu sub la reimo de Nikita ruov
komencis esti almena tolerata. Kiam en
1965 li ricevis permeson partopreni Eropan
Esperanto-Konferencon en Vieno, li decidis
resti en okcidento. Fuis do la unua sovetia
esperantisto, kiu travivis la persekutadon
kaj sekve povis rakonti detalojn pri tiam
tute nekonata apitro en la historio de
Esperanto.
Kiam Rytjkov fuis, la movado en
la komunistaj landoj jam diversgrade
reekforis. Restis limigoj kaj kondioj, unu
el kiuj estis silenti pri la temo de persekutoj.
Ekde la mezo de la sesdekaj jaroj en Soveta
Unio okazadis grandaj junularaj Esperanto-
tendaroj, kies partoprenantoj nur nebule sciis
pri la stalina tempo kaj kredeble malmulte
emis ari sin per tro da scio. Kiam rusa
esperantisto foje volis fari prelegon en la
Moskva Klubo pri Esperanto en la nazia
Germanio, la propono estis rifuzita pro
tio, ke trakto de tiu temo invitus al enaj
demandoj a e al komparo inter la faroj de
Hitler kaj Stalin. Multe da maltrankvilio
elvokis apitro pri la persekutoj en la libro
Esperanto en perspektivo (1974). Dek jarojn
poste la Asocio de Sovetiaj Esperantistoj
(ASE) nuligis sian promeson alii al UEA,
proteste kontra recenzo, kiu aperis en la
organo de UEA pri la memoroj de gulaga
transvivinto.
Tiu situacio de la sovetia movado
kun necerteco kaj limigoj sur la fono de
ofciala malfdo restis is la ekrego de
Miail Gorbaov en 1985. Estas interese,
ke la unuaj antasignoj de ano rilatis
la historion: pro glasnosto rompiis
anka la tabuo pri la stalinisma subpremo
de Esperanto. En februaro 1988 la revuo
Ogonjok aperigis leteron de veterano, kiu
memorigis pri la lernado de Esperanto
en la Rua Armeo en 1922/23; en aprilo
gazeto en Odessa publikigis pledon por la
rehonorado de persekutitaj esperantistoj;
kaj en agusto Komsomolskaja pravda
raportis, ke al la danov-Strato en Kazan
estis redonita ia antaa nomo: Esperanto-
Strato. Hazarde, preska samtempe aperis
mia libro La danera lingvo. Komence de
1989 ASE fnfne aliis al UEA kiel sovetia
landa asocio. Dank al la parta a dumtempa
malfermo de arkivoj de NKVD post kvindek
jaroj eblis nun ekscii precizajn datojn kaj
aliajn faktojn pri la malapero de la kremo de
la sovetiaj esperantistoj. Ulrich Lins
32 ESPERANTO januaro20131265(1)
La mondfama monumento de Jerusalemo la moskeo Omar (Kupolo de la
Roko) en la Templo-Monto, vizitota de la kongresanoj. Foto: Amri Wandel
Esperantisto kiel prizonulo: la seruristo Viktor
Belogorcev (1903-1940) mortis en koncentrejo.
La foto estis trovita en 1990 en la NKVD-
arkivo de lia loloko Nikolajev, Ukrainio.
Nikolaj Rytjkov (1913-1973) pro Esperanto
devis pasigi pli ol 17 jarojn en sovetiaj
koncentrejoj. Post sia liberio li denove
laboris en sia aktora profesio. Li ludis
interalie la rolon de Lenin.
"Novula grupo". Foto: Tth-Deme Anett
Komuna fotado dum la Silvestra Balo Foto: Ivo Miesen
1266(2) februaro2013ESPERANTO 33
94-a UK:
Japanio forte staras
1732 kongresanoj aliis al la 94-a UK en
Bjalistoko is la 17-a de junio.
E
n la unua periodo Francio konkurencis
kun Pollando pri la unua loko de la
statistiko, sed ju pli la UK proksimias, des
pli klare la gastiganta lando staras e la pinto.
Ses semajnojn anta la UK estis registritaj
295 alioj el Pollando kaj 238 el Francio.
Tre rimarkinde estas, ke la fora Japanio (176)
reprezentios en Bjalistoko pli forte ol la
najbara Germanio (134).
Aliaj landoj kun pli ol 30 aliintoj estas
Nederlando (66), Italio (61), Rusio (60),
Brazilo (57), Belgio kaj eio (po 46), Litovio
(43), Britio (38), inio (34), Svedio (34),
Hungario (32) kaj Hispanio (31).
Mi ekkonis Esperanton
atune en la universitato
de Szeged, Hungario. Tie mi
komencis lerni la lingvon.
Komence mi ne sciis multon
pri i, nur tion, ke i estas
artefarita lingvo, pri kiu
oni povas fari lingvan
ekzamenon.
E
kde septembro mi vidas pli kaj
pli multkolore tiun lingvon.
Mia unua Esperanta arano
estis en Hungario, en la urbo Szeged,
kiun organizis nia universitata grupo,
gvidata de nia instruistino. Al i tiu
programo (kiu nomias ES-FEST)
multaj homoj alvenis el eksterlando.
Antae mi tute ne pensis, kiom da ebloj
kaias en la Lingvo Internacia!
Post tiu evento mia instruistino
rekomendis al mi la konkurson de la
JES-Fonduso. Felie la kondioj
estis favoraj por mi, tiel mi kaj alia
samklasano havis la ancon partopreni
la i-jaran JES en Germanio. La
hungara seppersona karavano vojais
per trajno el Budapeto la 27-an de
decembro. Dum la vojao aliis al la
TEJO tutmonde
Junulara Esperanto-Semajno:
Mia unua internacia Esperanto-arano
karavano pluraj slovakoj, eoj kaj
germanoj. Ni alvenis irka la tagmezo
en Naumburg (Saale), kie oni nin
bonvenigis. La loko estis bone elektita,
iu programero okazis en la sama
konstruao. Anka Naumburg plais al
ni. i estas arma, bonetosa germana
urbeto kun belaj vidindaoj, ekzemple
la placo Marktplatz, la Katedralo de
Sankta Petro kaj Palo, la aliaj preejoj.
La urbo estas fama pro siaj preejoj,
tial ni vizitis minimume kvin el ili. En
la semajno ni vizitis la iaman domon
de la loka famulo Friedrich Nietzsche
(germana flozofo), kiu nun funkcias
kiel muzeo. La programo estis bunta,
iu povis trovi ion konvenan. La
prelegoj okazis antatagmeze, pri la
agado kaj funkciado de UEA, TEJO,
pri Muzaiko, Vikipedio, E@I ktp. Ilin
sekvis malpli fakaj programeroj kaj
lingvokursoj, anka la iutaga novula
programero, kiu estis mia plej atata.
Danke al i la freaj esperantistoj, kiel
mi, sentis sin malpli perditaj. Eblis trovi
anelojn, kiuj povis respondi al niaj
demandoj. iutage ni ludis kelkajn
interesajn kaj amuzajn ludojn, per kiuj
ni pli facile povis ekkoni unu la alian.
La organizantoj pensis pri io, ar krom
kvalitaj koncertoj kaj diskutrondoj la
kreemuloj povis provi fari propramane
artaojn kaj ludi diversajn tabloludojn.
Admirindaj programeroj estis la flmoj.
Mi atendis simplan ambron, sed la
kinejo estis bone ekipita, kun 3- kaj
4-dimensiaj filmoj, subtitolitaj en
Esperanto.
Du vesperoj estas la plej memorindaj
por mi. La Internacia Kulinara Vespero,
kie iuj nacioj reprezentis sian landon
kaj ian gastronomion. Alia memorinda
momento estis la Silvestra Balo, en kiu
iuj 250 partoprenantoj atendis kune la
novan jaron. Post la solena malfermo de
la vespero ekfunkciis silvestra bufedo,
kaj la partoprenantoj kune fotiis en
festaj vestaoj. Sekvis diskoteko, dum
kiu la unuopaj landoj salutis la novan
jaron la iuj tempozonoj.
Por mi la tuta semajno estis granda
travivao, ar la organizantoj por ni
preparis tre agrablajn aktivaojn.
Dankon ke mi povis vidi per miaj
propraj okuloj kiel kapablas Esperanto
amikigi homojn. Mi spertis kiom da
nacioj povas interkomuniki pere de
unu komuna lingvo kaj farii tre granda
familio.
Per tiu i artikolo mi dankas la
fondaon kaj la organizantojn, ke mi
povis reprezenti mian landon.
Krisztina Viglsi
Anta 75 jaroj:
La pereo de Esperanto en Soveta Unio
La nuna jaro markas la 75-an datrevenon de la likvido de la sovetia
Esperanto-movado. En 1937/38 granda nombro de esperantistoj
estis arestita, la plej multaj en februaro kaj marto 1938. Tiu terura
apitro de nia historio estis dum kvindek jaroj preska kaita.
L
a 21-an de marto 1938 Nikolaj
Rytjkov, moskva aktoro, revenis
al sia loejo. Estis malfrue, ar la
teatra prezentado okazis en la vesperaj
horoj. Anta ol ekdormi, li, nokta birdo,
kun sia edzino, same aktorino, legis libron,
kiu entenis korespondaojn de Gustave
Flaubert; la ilia kutimo, unu leteron legis
i, alian li. Subite, je la tria matene, adiis
sonorado e la pordo. Enrompiis ofciro
de la sekreta polico NKVD kun du soldatoj.
Levu la manojn, ili kriis. Komenciis
traserado, kiu daris kvin horojn. Estis
konfskita granda kofro kun leteroj ricevitaj
el eksterlando, iuj esperantlingvaj. Rytjkov,
al kiu estis adresitaj tiuj leteroj, poste
estis forportita al la fifama malliberejo
Lubjanka.
Rytjkov ne havis ideon, kial li estis
arestita. Li jam sciis pri la malliberigo de
Ernest Drezen, la multjara estro de la sovetia
movado, en aprilo 1937. Lin pli konfuzis
la arestio (en februaro kaj marto 1938)
de malpli elstaraj esperantistoj, liaj amikoj
Petro Gavrilov kaj Ferenc Robicsek. Li
komencis kompreni, ke okazas io nejusta.
Tamen, Rytjkov plue korespondis, sendante
kaj ricevante leterojn, kaj tute ne imagis,
ke sole tio faras lin suspektinda. Dum la
pridemandado en Lubjanka, dum kiu li
estis anka torturata, la centra temo estis,
ke li konfesu pri sia spiona agado kaj nomu
siajn kunulojn.
Similan sorton havis milionoj da sovetiaj
civitanoj. La esperantistoj lanombre estis
eta parto de la viktimoj de la t.n. Granda
Purigo, per kiu Stalin celis senigi sin de
iuj veraj a potencialaj kontrauloj de
sia sistemo. Fakte, Rytjkov arestiis unu
semajnon post la ekzekuto de Nikolaj
Buarin (15-3-1938), per kiu kulminis la
likvidado de iamaj kunbatalantoj de Lenin.
Inter la esperantistoj Rytjkov estis unu el la
lastaj, kiujn trafs la persekutado. ar li ne
havis gvidan funkcion, li ne dividis la sorton
de aliaj, kiuj estis mortpaftaj.
Rytjkov suferis dum pli ol 17 jaroj en
diversaj koncentrejoj. Fine de 1955, du kaj
duonan jarojn post la morto de Stalin, li
estis liberigita. Li povis reveni al sia aktora
profesio kaj tuj reaktiviis por Esperanto,
kiu sub la reimo de Nikita ruov
komencis esti almena tolerata. Kiam en
1965 li ricevis permeson partopreni Eropan
Esperanto-Konferencon en Vieno, li decidis
resti en okcidento. Fuis do la unua sovetia
esperantisto, kiu travivis la persekutadon
kaj sekve povis rakonti detalojn pri tiam
tute nekonata apitro en la historio de
Esperanto.
Kiam Rytjkov fuis, la movado en
la komunistaj landoj jam diversgrade
reekforis. Restis limigoj kaj kondioj, unu
el kiuj estis silenti pri la temo de persekutoj.
Ekde la mezo de la sesdekaj jaroj en Soveta
Unio okazadis grandaj junularaj Esperanto-
tendaroj, kies partoprenantoj nur nebule sciis
pri la stalina tempo kaj kredeble malmulte
emis ari sin per tro da scio. Kiam rusa
esperantisto foje volis fari prelegon en la
Moskva Klubo pri Esperanto en la nazia
Germanio, la propono estis rifuzita pro
tio, ke trakto de tiu temo invitus al enaj
demandoj a e al komparo inter la faroj de
Hitler kaj Stalin. Multe da maltrankvilio
elvokis apitro pri la persekutoj en la libro
Esperanto en perspektivo (1974). Dek jarojn
poste la Asocio de Sovetiaj Esperantistoj
(ASE) nuligis sian promeson alii al UEA,
proteste kontra recenzo, kiu aperis en la
organo de UEA pri la memoroj de gulaga
transvivinto.
Tiu situacio de la sovetia movado
kun necerteco kaj limigoj sur la fono de
ofciala malfdo restis is la ekrego de
Miail Gorbaov en 1985. Estas interese,
ke la unuaj antasignoj de ano rilatis
la historion: pro glasnosto rompiis
anka la tabuo pri la stalinisma subpremo
de Esperanto. En februaro 1988 la revuo
Ogonjok aperigis leteron de veterano, kiu
memorigis pri la lernado de Esperanto
en la Rua Armeo en 1922/23; en aprilo
gazeto en Odessa publikigis pledon por la
rehonorado de persekutitaj esperantistoj;
kaj en agusto Komsomolskaja pravda
raportis, ke al la danov-Strato en Kazan
estis redonita ia antaa nomo: Esperanto-
Strato. Hazarde, preska samtempe aperis
mia libro La danera lingvo. Komence de
1989 ASE fnfne aliis al UEA kiel sovetia
landa asocio. Dank al la parta a dumtempa
malfermo de arkivoj de NKVD post kvindek
jaroj eblis nun ekscii precizajn datojn kaj
aliajn faktojn pri la malapero de la kremo de
la sovetiaj esperantistoj. Ulrich Lins
32 ESPERANTO januaro20131265(1)
La mondfama monumento de Jerusalemo la moskeo Omar (Kupolo de la
Roko) en la Templo-Monto, vizitota de la kongresanoj. Foto: Amri Wandel
Esperantisto kiel prizonulo: la seruristo Viktor
Belogorcev (1903-1940) mortis en koncentrejo.
La foto estis trovita en 1990 en la NKVD-
arkivo de lia loloko Nikolajev, Ukrainio.
Nikolaj Rytjkov (1913-1973) pro Esperanto
devis pasigi pli ol 17 jarojn en sovetiaj
koncentrejoj. Post sia liberio li denove
laboris en sia aktora profesio. Li ludis
interalie la rolon de Lenin.
"Novula grupo". Foto: Tth-Deme Anett
Komuna fotado dum la Silvestra Balo Foto: Ivo Miesen
34 ESPERANTO februaro20131266(2)
De la 12-a is la 14-a de decembro 2012 okazis
en Parizo e Unesko la enerala Konferenco
de la Ne-Registaraj Organizaoj. UEA estas
inter la 371 asocioj, kiuj uas rilatojn kun
Unesko kaj inter la cento, kiu zike eestis.
U
EA estis reprezentita de Barbara Despiney kaj Rene
Triolle, kiujn UEA lastkongrese en Hanojo honorigis
uste pro tiu laboro e Unesko. Barbara Despiney,
kiu reprezentis TEJOn anta jaroj, estis kontenta, ke inter la
prioritatoj reaperos la junularo (la Unuiintaj Nacioj homoj
inter 15 kaj 24 jaroj). La aliaj prioritatoj restas Afriko kaj
egaleco de genroj, kiu estis korektita de pluraj asocioj al
egaleco de digno por virinoj. Krome, Unesko koncentrios
al siaj misioj: edukado (kvalita, prefere tata, lalonge de la
vivo kaj sen ii varo), scienco (iuspeca, natura, socia, homa
ktp), komunikado kaj informado. Kio anios, estas la rolo
de la NROj en la starigo de la strategia Unesko-programo
por la venonta mandato: efektive, se kiel dirite, la NROj
reprezentas la socion kaj la civitanojn, ili laboras surloke
kaj sekve bone konas la problemojn, kaj povas kontribui per
bonaj proponoj. Anka la geografa reprezentio aniis:
por doni pli da lokoj al reprezentantoj el regionoj (nome
Azio-Pacifko; Latin-Ameriko; Arabaj landoj, Afriko kaj
Orienta Eropo) po unu reprezentanto estis atomate elektita
al la Ligkomitato, e se estis nur unu kandidato. Protestis
elegante la NROj, kies sidejo estas en Okcidenta Eropo
a Nord-Ameriko (rimarkigis diversaj asocioj, ke same la
efaj agentejoj de Unuiintaj Nacioj) e se la agado estas
tutmonda. La prezidanto de la Ligkomitato ricevis novan
titolon: Prezidanto de la enerala Konferenco de la NROj;
estis elektita por dujara mandato Patrick Gallaud, kiu vizitis
la UK-on en Fortalezo en 2002. Akcentita estas la bezono
havi pli da kontaktoj kaj kunlaboro kun la naciaj komisionoj
de Unesko, kiuj fnfne estas la decidantoj.
enerala Konferenco de la NROj e Unesko
Sed la Konferenco ne limiis al nura teknika laboro. La
la temo Kulturo kaj kulturoj: reunuigi tutmondecon kaj
diversecon kontribuis brilaj prelegantoj, laboris atelieroj pri
Edukado kaj kulturo kaj Scienco kaj kulturo; prezentis
la vidpunkton de la enerala sekretariato la vicdirektoro pri
kulturo s-ro Bandarin kaj la vicdirektoro pri planado s-ro
d Orville. La reprezentantoj de UEA aktive intervenis en la
diversaj diskutoj, kontribuis al la ekspozicio ade la 13-an
kaj prezentis Esperanton kaj UEA en la ses ofcialaj lingvoj
por la granda plezuro de arabo kaj ilianinoj. Kontaktoj estis
faritaj kun diversaj asocioj. Rene Triolle
Pri Esperanto en la
UN-Packomitato en Vieno
Esperanto estis prezentita la 28-an
de novembro 2012 en kunveno de la
Packomitato de Neregistaraj Organizaoj
en la viena sidejo de Unuiintaj Nacioj.
L
a kunvenon prezidis d-ro Hans Michael Maitzen, la
efreprezentanto de UEA e UN en Vieno. eestis
reprezentantoj de dek du membro-organizaoj
de la Packomitato. Mag. Bernhard Tuider, kiu estas alia
reprezentanto de UEA en Vieno apud d-ro Maitzen, prelegis
pri la 125-jara movado por la disvastigo de Esperanto.
En sia referao Tuider reliefgis la koherecon de la paca
idealo de la Esperanto-movado kun tiu de la porpacaj grupoj
kaj movadoj buronintaj anta la Unua Mondmilito. Li precipe
elstarigis la kontribuon de la astraj nobelpremiitoj Bertha von
Suttner kaj ia posteulo-asistanto Alfred Hermann Fried.
Montriis, ke Bernhard Tuider tiel bone prezentis siajn
tezojn, ke poste dum sufe longa tempo la eestantoj estis
spronitaj diskuti pri la temo kun li kaj anka kun mi, rakontis
d-ro Maitzen, darigante: Mi persone aprezas tiun kunvenon
kiel tre bonan kontribuon de nia UN-reprezentantaro al la
jubileo de la 125-jario de Esperanto.
Rene Triolle kaj Barbara Despiney sur la asignita loko
Rene Triolle kaj Barbara Despiney kun la nova prezidanto
de la enerala Konferenco Patrick Gallaud
1266(2) februaro2013ESPERANTO 35
La Delegita Reto de UEA estas unika en la
mondo. Pere de i estas eble trovi Esperante
parolantajn homojn en iuj gravaj urboj kaj
en multegaj aliaj lokoj en 102 landoj, ricevi
deziratajn informojn, helpon dum vojaoj
ktp. Tial estas grave, ke ekzistas delegitoj en
multaj lokoj en iuj landoj.
D
elegitoj reprezentas la Asocion en la unuopaj urboj
kaj urbetoj de sia lando. Vicdelegitoj funkcias kiel
anstataantoj de la Delegitoj, dum Fakdelegitoj
servas kiel fontoj de informoj kaj faciligantoj nur pri difnita
fako a difnitaj fakoj. La Junularaj Delegitoj okupias
aparte pri agado inter la junularo kaj estas je la dispono de
la pli junaj membroj de UEA, se ili bezonas informojn a
helpon.
La nuna regularo pri Delegitoj estis akceptita en 1995. i
difnas la formalajn kondiojn de delegiteco. En la jarlibro de
UEA trovias praktikaj reguloj pri la servo de informpeto al
UEA-delegitoj kune kun aliaj utilaj informoj. Kompreneble,
granda parto de la jarlibro konsistas el la adresaro de la
Delegita Reto.
En 1906 la Dua Universala Kongreso de Esperanto
rekomendis al la lokaj Esperanto-grupoj, ke ili elektu lokajn
reprezentantojn de la esperantistaro kaj faciligantojn de
iliaj internaciaj kontaktoj. Tiuj reprezentantoj povus doni
bezonatajn informojn al eksterlandaj esperantistoj, helpi ilin
dum vojaoj ktp. Kvankam la ideo faris malmultan progreson
en la unuaj jaroj, balda post la fondio de UEA en 1908 i
formale realiis. Ekde tiam la funkcio de Delegito restas.
La Delegitoj iujare plenumas la plej diversajn servojn.
Ili helpas al vojaantoj, donante al ili konsilojn koncerne
restadon, vidindaojn de la urbo, konation kun la lokaj
kulturaj institucioj k.s. Ili donas informojn pri laborkondioj,
studeblaoj, vivkutimoj. Ili havigas sciigojn pri juraj
demandoj, pri novaj akiraoj de la scienco en diversaj branoj.
Doktoraj disertacioj kaj sciencaj verkoj estis ellaboritaj ne
malofte danke al havigo de konvena materialo fare de la
Fakdelegitoj. Personoj perditaj en la vasta mondo estis
retrovitaj pere de la Delegitoj de UEA. Sed anka malfacile
akireblaj medikamentoj estis havigitaj el aliaj landoj pere de
Delegitoj. Nepriskribebla estas la varieco de la servoj farataj
de la Delegita Reto de Universala Esperanto-Asocio.
La bazo de la Esperanto-movado estas la lokaj grupoj. En
la plej multaj landoj la lokaj grupoj estas flioj de la landa
asocio, kaj en multaj landoj, kie la landa asocio estas aliinta
al UEA, iuj membroj de lokaj grupoj estas aligitaj membroj
de UEA. Sed la grupoj ne estas organoj de UEA. Tio estas
la Delegitoj. Ili rekte reprezentas UEA en sia loko kaj havas
rektan kontakton kun la Centra Ofcejo.
Kial vi ne estu Delegito de UEA?
La tri taskoj de la Delegitoj
Kion do faras la Delegitoj? La plimulto de la esperantistoj
verajne imagas, ke la solaj taskoj de la Delegito estas
respondi al kelkaj informpetoj kaj helpi al vizitantoj trovi
hotelambron kaj simile. Se estus tiel, ke la Delegito okupiu
nur pri turismaj kaj similaj demandoj, kaj ne partoprenus
aktive en la loka, landa kaj internacia movado, certe ne havus
sencon la postulo, ke la Delegito estu Individua Membro
(DM, DMJ, MA a MJ) de UEA.
Efektive la Delegito havas
tri gravajn funkciojn:
reprezenti UEA;
varbi por UEA;
servi al la membroj de UEA.
La ekzisto de agemaj kaj interesataj Delegitoj, konsciaj
pri sia rolo kaj la triobla tasko estas utila, e necesa stimulo
por la movado.
Reprezenti UEA signifas:
Esti tiu persono, al kiu iu povas sin turni por ricevi
informojn pri la Asocio kaj pri la movado enerale. Li/i
iam havu je dispono aktualajn informojn pri Esperanto,
nacilingvajn varbilojn, Esperanto-dokumentojn, specimenajn
ekzemplerojn de la revuo Esperanto kaj de aliaj eldonaoj
de UEA. Li/i estu preta konsili al interesiantoj pri loke
funkciantaj Esperanto-kursoj, pri kursoj per la reto, pri la plej
konvenaj lernometodoj por diversaj specoj de lernantoj. Tial
li/i devas kolekti kaj isdatigi tiajn informojn. La Delegito
estu plene informita pri UEA, pri iaj eldonaoj, iaj servoj
kaj agadoj. Sed la Delegito ne rajtas en la nomo de UEA
trakti kun publikaj instancoj kaj fari iajn ajn promesojn en
la nomo de UEA.
36 ESPERANTO februaro20131266(2) 36 ESPERANTO februaro20131266(2)

Varbi por UEA signifas:

Aktive kontakti lokajn esperantistojn, kiuj estas nur simplaj
aligitaj membroj a e nemembroj de UEA, por aligi ilin
kiel individuajn membrojn kaj/a abonantojn de la revuo
Esperanto. La Centra Ofcejo de UEA estas iam preta
provizi la Delegitojn per varbmaterialoj: faldfolioj, aliiloj,
specimenaj ekzempleroj de la revuo Esperanto a Kontakto
kaj aliaj eldonaoj de UEA. Tiajn materialojn oni povas tre
facile distribui dum grupaj kunvenoj kaj en similaj okazoj.
Varbante novajn Individuajn Membrojn a abonantojn la
Delegito povas rekte enkasigi la kotizojn kaj plusendi ilin al
la efdelegito, peranto a al la Centra Ofcejo. Esperantistojn,
kiuj ne vizitas grupajn kunvenojn, oni povas kontakti per la
lokaj a landaj retpaoj, por varbi ilin por UEA.
Servi al la membroj signifas
Unuavice respondi al laregulaj informpetoj de aliaj
membroj, a helpi ilin okaze de vizito. Se la delegito ne povas
havigi la petitajn informojn en la daro de 14 tagoj post la
ricevo de la informpetoj, li/i sendu al la petinto provizoran
respondon. Ne estas la devo de la delegito atendi membrojn
en la stacidomo. En okazo de vizito en fremda urbo en lando,
kies lingvon la vizitanto ne scipovas uste, la eesto de loka
esperantisto povas esti la plej valora helpo. Sekve, se la
delegito mem ne povas iri, estas konsilinde, ke li/i klopodu
sendi alian esperantiston por renkonti la vizitanton. Ne
estas tasko de delegito havigi al petintoj korespondamikojn.
Sed servi signifas anka aktive seri novajn eblojn por
pruvi la utilon de Esperanto per praktikaj servoj. Ekzemplo
de tio estas la regulaj raportoj el Japanio de Hori Jasuo, pri la
cunamo kaj la sekvoj en Fukuima, kiujn multaj el ni tradukis
kaj plusendis al landaj novaagentejoj. Propravole la delegito
povas fari servojn al nemembroj, samtempe klopodante varbi
ilin por UEA. Tio ne signifas cedi al tiuj kelkaj parazitoj de la
movado, kiuj volas uzi la delegitan reton kiel senpagan enon
da hoteloj kaj restoracioj, neniam pagante e membrokotizon.
i signifas seri okazojn por fari neordinarajn servojn,
ekzemple peri laboron a malfacile akireblajn informojn,
kiuj konvinkos neesperantistojn pri la tageco de la lingvo
kaj ne-membrojn pri la valoro de la delegita reto. Pri interesaj
servoj ofte indas skribi al loka gazetaro a sur la reto.
Delegito ne estas honora titolo de maljuna, meritplena
esperantisto ne plu tre agokapabla.
Li/i estu aktivulo en la movado, laeble iniciatema kun
iom da realigeblaj ideoj. Laeble la delegito klopodu atingi
minimume la lingvan nivelon de la meza ekzameno.
Se en via loko ne trovias delegito a fakdelegito, vi
rajtas proponi vin al la kompetenta instanco (efdelegito a
direktoro de la Centra Ofcejo, depende de la lando).
Vidu: www.uea.org / uea interne / agadkampoj / servoj /
delegita reto kaj elektu Respondilo por Delegita Reto.
Estante Delegito vi povas en la reta jarlibro aldoni diversajn
informojn pri vi mem. Loes Demmendaal
Memoro el granito
Sekvinda iniciato laniis de DURA, Sud-
Transdanubia Regiona Esperanto-Fondao
(Hungario) en la jaro 2006. La fondao
kun la sidejo en la urbo Dombvr estas
neprotcela, publikutila, ne ekskluzive
Esperanto-rilata organizo kun vasta
celaro, interalie diskonigo de la valoroj
de Esperanto, konservo de la memoro de
elstaruloj de la Esperanto-movado.
L
a prezidanto de la fondao Rbert G. Nagy havis
la ideon starigi memortabulojn dedie al merituloj
de la hungara kaj monda Esperanto-movado. La
fondao akiras siajn fnancajn rimedojn efe el publikaj
konkursoj kaj donacadas al diversaj establoj siajn tabulojn,
dediitajn interalie al la memoro de Zamenhof, Gbor
Blint, la unua hungara esperantisto kaj bel Barabs,
la orientalisto parolanta 30 lingvojn, verkinto de la unua
lernolibro de Esperanto por hungaroj, Palo Lengyel,
lingvokomitatano, presisto kaj kelktempa redaktisto de la
revuo Lingvo Internacia, kies presmaino videblas en la
loka muzeo de Dombvr, la sidejo de DURA.
En la sud-hungaria urbo Pcs trovias Parko Esperanto,
kie memormuro vidigas la granitajn portretojn kaj izitajn
meritojn de Zamenhof kaj 11 hungaraj esperantistoj, interalie
profesoro Szrdahelyi, la neinde forgesita lingvisto, teologo
kaj fondinto de la Hungaria kristan-socialisma movado
Sndor Giesswein, Baghy, Kalocsay, Kkny, Lengyel, la
leksikologo Pechn kaj kelkaj elstaruloj de la loka movado.
La memormuro pretiis ustatempe por montri sin al la
vizitantoj de la kultura efurbo de Eropo en 2010.
La memorigaj bildoj kaj tekstoj estas izitaj en griza,
nigra a verda granito, la literoj kaj fguroj kolorigitaj
arente, verde a blue, la tabuloj estas fksitaj sur muroj
de naski-, memor- kaj kulturdomoj, lernejo, stacidomo,
katafalkejo, publika parko, muzeo, kaj trovias krom en
Hungario anka en Slovenio, Serbio kaj Rumanio.
La memormuro en Pcs

La memortabulo al Gbor Blint en Pcs

1266(2) februaro2013ESPERANTO 37 1266(2) februaro2013ESPERANTO 37
Ociala informilo
DUMVIVAJ MEMBROJ:
Belgio: J.-M. Jacques. Danio: T. Gregers. Germanio: M. Hecking.
Hispanio: A. Valn. Hungario: T. Slezk. Rusio: J. Manjain.
DONACOJ
is la 31-a de decembro 2012:
enerala kapitalo: Nederlando: A. Middelkoop 121 931,62.
Sumo en 2012: 125 145,86.
Konto Afriko: Nederlando: R. Bossong 25,00; T. van Huis-
Staritsky 100,00. Svedio: U. Luin 50,00. Sumo en 2012: 2 040,42.
Fondao Ameriko: Usono: J. Johnson 7,55. Sumo en 2012:
730,50.
Fondao Azio: Japanio: J. Akada, T. Arai, H. Egawa, H.
Fukumoto, H. Harada, N. Isogai, T. Isikawa, T. Kawai, H. Kunii,
K. Kuriki, S. Kuzume, H. Matuda, T. Matumoto, S. Miyamoto,
T. Nakamiti, H. Nakamura, N. Nobuki, M. Osioka, T. Saito, K.
Sanpei, R. Sasaki, K. Sasanuma, Z. Sibayama, N. Syzi, Y. Tanaka,
Y. Ueno, N. Yoshida, S. Yosikawa po 17,59; T. Honda 43,98;
M. Isaki 52,77; S. Micukaa 175,92; Y. Yazaki
35,18. Sumo en 2012: 2 799,38.
Konto Novjorka Ocejo: Astralio: O. Loneragan 24,66.
Sumo en 2012: 24,66.
Fondao Canuto: Nederlando: R. Moerbeek 250,00; Anonima
31,00. Nov-Zelando: D. Dewar 64,27. Sumo en 2012: 5 660,68.
Fondao Junularo: Finnlando: S. Mynttinen: 500,00. Sumo
en 2012: 550,00.
Volontula Fondao: Astrio: S. Stamm 20,00. Sumo en 2012:
1 448,41.
Biblioteko: Kanado: B. Crisp 43,71. Nederlando: A. Bakker
100,00. Sumo en 2012: 3 272,33.
enerala kaso: Francio: R. Triolle 126,40. Nederlando:
Anonima 10,00. Svislando: L. Ducret Aidonidis 9,09; H.W.
Grossmann 41,32. Usono: P. Cook 24,50; D. Halley 75,45;
J. Johnson 7,55. Sumo en 2012: 1 446,92.
Al iuj koran dankon! UEA
MALFERMA TAGO

VIZITU VIAN PROPRAN DOMON E

NIEUWE BINNENWEG 176 EN ROTERDAMO DUM
MALFERMA TAGO
sabaton la 27-an de aprilo 2013 (10h00 - 17h00)
En la libroservo io
kun sesona rabato
Specialaj ofertoj
Bazaro de e-aoj
Senpaga loterio
Kafo kaj teo sen-
page servataj
Speciala gasto:
KALLE KNIIVIL
La 27-an de oktobro okazis transdono de la memortabulo
dediita al Palo Lengyel en la nordhungaria urbo Eger,
kadre de kultura programo memore al la hungara romanisto
Gza Grdonyi, kiu lois kaj verkis en i tiu urbo. Palo
Lengyel estis samtempulo de la atoro, kaj ili anka konis
kaj alte taksis unu la alian. La donacado okazis samtempe
kun la publika prezento de la Esperanta traduko de la historia
romano Steloj de Eger de la sama verkisto.
Jozefo Horvth
38 ESPERANTO februaro20131266(2)
Recenzoj
Libro pri duonhungara
esperantisto en Svedlando
Stelsemantoj en la ora nordo. Tiberio Morariu kaj liaj samtempuloj. Katalin Kovts.
Den Haag: E-duKati, 2011. 159p. 24cm. Ilus. ISBN 9789078519027. Prezo: 18,00

u ne estas simbole ke la taskon

prenis mi, hungarino? Nacia fiero
rakontigas min al svedoj kaj aliaj
nordiaj esperantistoj, e fakte al la propra
filino de Tiberio, pri la meritoj kaj laboro
de Morariu kaj Cseh (du duonhungaroj)
kaj aldone pri aliaj du hungaroj, grave
aktivintaj en Nordio.
Per tia mesao sin turnas Al la leganto
(p. 11-12) d-rino Katalin Kovts (kies
nomo ne aperas sur la titolpao!) por
inviti al legado de libro, biografia kaj
krestomatia pri la plej bela kaj esperplena
periodo de la historio de Esperanto (p.
11). Kaj meze de i tiu strebo i metis
Tiberion Morariu (1901-87), faman Cseh-instruiston
hungarpatrinan.
Kiu estas la efa rolulo de tiu i libro? Temas pri
homo, kiu vivis dum preska dudek jaroj en (la Granda)
Hungario, preska dek en alia lando nemenciinda kaj
dum la ceteraj preska sesdek en Svedio, de kiuj landoj
li havis, sinsekve, tri tatanecojn (inter ili la hungaran
kaj la svedan).
Ne estas nia celo prezenti la vivon de tiu, nuntempe
malmerite preska forgesita duonhungaro, kiu entu-
ziasm igis samideanojn en Astrio, Saksio (tiel!),
Svisio, Francio kaj precipe tiujn en la nordiaj landoj:
Svedio, Danlando, Estonio kaj Finnlando. La tuta
odiseado komenciis per Esperanto-kurso de Andreo
(hungare: Andor
1
) Cseh, kiu altiris lin per sia miriga
metodo (fakte adaptao al la rekta Esperanto-instruado
de metodo ellaborita de Maximilian D. Berlitz, kiel
ni ekscias el piednoto 2, p. 13). Post aliaj dek jaroj,
kiujn prave s-ino Kovts detalis en nur 2 paoj (p.
16-17), Tiberio Morariu venis en landon, kie li restis
is sia morto en la centjara Jubileo de Esperanto. Tie,
en Svedio, li estis Cseh-instruisto, (mallongtempa)
armeano, sindiko, oficisto, redaktoro de sveda movada
organo. Kiel atentigas d-rino Kovts, kvankam li aktive
partoprenis la Movadon anka post la Dua Mondmilito
(oni enlistigis 9 UK kiujn li eestis tiutempe), lia famo
uldias precipe al lia agado en la tridek jaroj de la pasinta
jarcento, kiam li estis stelsemanto en la
ora nordo. Tiam li uis la amikecon de
gravaj personecoj, inter kiuj ni menciu
nur du svedajn verkistojn: la nacilingvan
Nobelpremiitan Selma Lagerlf kaj la
internacilingvan Stellan Engholm. Pri lia
tradukista agado plene sufias unu pao
(p. 126).
Sed ni ja skribis tro pri nia efrolulo.
Kompare liaj samtempuloj perdias
u en mallongaj piednotoj (temis pri
23 esperantistoj), u en fina apitro
vortareca (p. 135-136, 140-150), kie
oni prezentis (sen bibliografiaj indikoj)
15 samtempulojn, el kiuj 6 svedajn,
3 hungarajn, 2 estonajn kaj po 1 danan, usonan
(svisdevenan), bengalan kaj indonezian. Sincere, ni
dezirus ekscii pli pri la rilatoj inter Tiberio Morariu
kaj, ekzemple, Julio Baghy, Ferenc Szilgy, Ernfrid
Malmgren k.a. Unu alia samtempulo uis lamerite pli
grandan atenton: temas pri Andreo e (precipe p. 13-
15).
Fina bibliografio listigas 71 titolojn (el kiuj 21 estas
librotitoloj) de 28 atoroj en kvar lingvoj (bedarinde
neniu en la hungara). De la plumo de Morariu mem
devenas 28 titoloj (sed nur unusola libro originale
verkita). Post nomindekso (kie aperas 213 nomoj)
sekvas dankoj al 35 personoj el 8 landoj. Statistike ni
aldonu, ke el la 159 paoj 70 estis verkitaj de K.K., 63
de Tiberio Morariu kaj 17 de aliaj.
Kritikinda ajnas al ni la miksado de la propra prezento
kun tiuj de Tiberio Morariu kaj liaj samtempuloj. Tia
maniero interrompas ofte la rakontofadenon. Bonvenus
historia studo sekvata de dokumentoj kronologie
listigitaj, kiel decus por scienca verko. Niaopinie,
senfinaj vojapriskriboj kaj rakontoj plejofte sen ligo
kun la esperantista movado, a listigo de dekoj da nomoj
kaj normoj el la pasinteco aperas nur por plimultigi (per
almena 35) la paojn de la libro.
Rezultis libro pri grava temo historia, amatore
kompilita de profesia esperantistino.
D. Njagu
1) Dankon al S-ro Jozefo E. Nagy pro la atentigo.
Originala Literaturo Esperanta en la reto
Vivis iam kaj bonance por la Esperanta kulturo ankora
longe vivos en malvarma nordlando iu sinjoro kiu, ne
sciante kiel okupi la tempon dum la longaj vintraj noktoj,
en la jaro 2000 komencis kolekti informojn pri originalaj
romanoj en Esperanto, por kompletigi kaj aktualigi la listojn
troveblajn en diversaj verkoj kaj anka interrete.
D
um la kolektado de informoj
li stumblis sur la problemo
kiel distingi romanojn disde
alispecaj prozaoj. Kiel sekvo de tio li
kompilis du listojn, unu pri romanoj kaj
unu pri novelaroj kaj rakontoj. Atune
en 2000 li enretigis tiujn listojn kune
kun aparta listo pri la atoroj de tiuj
verkoj. Balda aldoniis listoj anka
pri poemaroj kaj dramoj aperintaj
libroforme. Tiel naskiis OLE, tio
estas Originala Literaturo Esperanta,
www.esperanto.net/literaturo.
Samtempe li komencis krei apartajn
dokumentojn kun informoj pri verkoj
kaj atoroj, interalie anka recenzoj,
kaj kun ligoj al informoj troveblaj
aliloke en la reto. Materialon li erpis
el multaj fontoj libraj kaj interretaj. Li
plejparte reproduktis la informojn tiaj,
kiaj li trovis ilin, sen propra prijuo,
kun indiko pri la fonto. La retejo tamen
estas limigita al originalaj beletraj
literaturaoj eldonitaj libroforme.
Fakaj verkoj ne aperas, nek gazetoj.
Sed la informoj pri interesaj kaj
allogaj novaoj rapide disvastias,
precipe en Esperantujo. Tial li balda
ricevis kontribuojn anka de aliaj
personoj. Ne eblas i tie mencii
iujn, sed pli ampleksan materialon
kaj helpon li ricevis interalie de
Jorge Camacho, Istvn Ertl, Nikolao
Gudskov, Roel Haveman, Roy McCoy,
Valentin Melnikov, Josip Pleadin kaj
Ljubomir Trifonovski.
La nombro de dokumentoj grade
kreskis monaton post monato. En
decembro 2003 OLE atingis mil
html-dosierojn, en agusto 2008 pli
ol 1500 kaj en agusto 2011 2150.
Al tio aldonendas kelkaj dekoj da
pdf-dosieroj, preska milo da bildoj
kaj kelkaj centoj da ligoj al eksteraj
dokumentoj. Ekzemple oni atingas
per OLE mil tricent recenzojn pri
originalaj verkoj. Ofte oni povas legi
du-tri a e pli da recenzoj pri unu
sama verko, kio ebligas akiri relative
multfacetan impreson pri la Esperanta
literaturo.
Kaj la sama sinjoro, jes vi jam divenis
ke temas pri Sten Johansson, konata
literaturisto, regula partoprenanto de
Belartaj Konkursoj de UEA, decidis en
la jaro 2000 partopreni la konkurson en
la brano eseo per verko dediita al la
kvindek-jario de B.K. Tial li kolektis
multajn informojn dank al helpo de la
CO kaj de pluraj revuoj kaj gazetoj.
Havante e si tiom da materialo,
kion li decidis? Kompreneble krei
alian paaron http://esperanto.net/
literaturo/bk/ pri Belartaj Konkursoj de
UEA, en kiu li listigis iujn premiitojn
(atorojn kaj titolojn de verkoj) tra la
jardekoj.
Je tiu punkto la estraro de UEA
decidis komisii min, kunlabore kun
Sten, enretigi tekstojn de la premiitaj
verkoj is nun (3-a de januaro 2013)
pli ol tricent, tiel ke iuj atantoj
de literaturo kaj, ni esperas, iuj
esperantistoj, povu koni la juvelojn
de nia literaturo ekde tiuj de famaj
verkistoj kiel Auld, Boulton, timec,
Nervi, Camacho, is tiuj de ne tro
konataj a nur porokazaj verkistoj,
kiuj same valoras.
La laboro estas longa kaj malfacila,
sed tre interesa, kaj por mi estas
uo traseri ie por elfosi mirindajn
poemojn, rakontojn, teatraojn kaj ilia
legado repagas min pro la longa laboro,
kaj certe estos helpa al novaj talentoj
kiuj emas partopreni la konkurson
en la diversaj branoj: poezio, prozo,
teatrao, eseo.
Nun anka vi iuj povas ilin
ui e la supre citita adreso,
kaj mi volonte akceptas vian
kunlaboron por kompletigi la
kolekton. Ne hezitu kontakti min:
michela.lipari@tiscali.it.
Kaj nun: bonan legadon, bonan
klerion kaj ankorafoje dankon al
Sten Johansson, kiu iniciatis la tuton
kaj pretas plulabori por enretigi ion
kion mi sendas al li.
Michela Lipari
1266(2) februaro2013ESPERANTO 39
Recenzoj
Libro pri duonhungara
esperantisto en Svedlando
Stelsemantoj en la ora nordo. Tiberio Morariu kaj liaj samtempuloj. Katalin Kovts.
Den Haag: E-duKati, 2011. 159p. 24cm. Ilus. ISBN 9789078519027. Prezo: 18,00

u ne estas simbole ke la taskon

prenis mi, hungarino? Nacia fiero
rakontigas min al svedoj kaj aliaj
nordiaj esperantistoj, e fakte al la propra
filino de Tiberio, pri la meritoj kaj laboro
de Morariu kaj Cseh (du duonhungaroj)
kaj aldone pri aliaj du hungaroj, grave
aktivintaj en Nordio.
Per tia mesao sin turnas Al la leganto
(p. 11-12) d-rino Katalin Kovts (kies
nomo ne aperas sur la titolpao!) por
inviti al legado de libro, biografia kaj
krestomatia pri la plej bela kaj esperplena
periodo de la historio de Esperanto (p.
11). Kaj meze de i tiu strebo i metis
Tiberion Morariu (1901-87), faman Cseh-instruiston
hungarpatrinan.
Kiu estas la efa rolulo de tiu i libro? Temas pri
homo, kiu vivis dum preska dudek jaroj en (la Granda)
Hungario, preska dek en alia lando nemenciinda kaj
dum la ceteraj preska sesdek en Svedio, de kiuj landoj
li havis, sinsekve, tri tatanecojn (inter ili la hungaran
kaj la svedan).
Ne estas nia celo prezenti la vivon de tiu, nuntempe
malmerite preska forgesita duonhungaro, kiu entu-
ziasm igis samideanojn en Astrio, Saksio (tiel!),
Svisio, Francio kaj precipe tiujn en la nordiaj landoj:
Svedio, Danlando, Estonio kaj Finnlando. La tuta
odiseado komenciis per Esperanto-kurso de Andreo
(hungare: Andor
1
) Cseh, kiu altiris lin per sia miriga
metodo (fakte adaptao al la rekta Esperanto-instruado
de metodo ellaborita de Maximilian D. Berlitz, kiel
ni ekscias el piednoto 2, p. 13). Post aliaj dek jaroj,
kiujn prave s-ino Kovts detalis en nur 2 paoj (p.
16-17), Tiberio Morariu venis en landon, kie li restis
is sia morto en la centjara Jubileo de Esperanto. Tie,
en Svedio, li estis Cseh-instruisto, (mallongtempa)
armeano, sindiko, oficisto, redaktoro de sveda movada
organo. Kiel atentigas d-rino Kovts, kvankam li aktive
partoprenis la Movadon anka post la Dua Mondmilito
(oni enlistigis 9 UK kiujn li eestis tiutempe), lia famo
uldias precipe al lia agado en la tridek jaroj de la pasinta
jarcento, kiam li estis stelsemanto en la
ora nordo. Tiam li uis la amikecon de
gravaj personecoj, inter kiuj ni menciu
nur du svedajn verkistojn: la nacilingvan
Nobelpremiitan Selma Lagerlf kaj la
internacilingvan Stellan Engholm. Pri lia
tradukista agado plene sufias unu pao
(p. 126).
Sed ni ja skribis tro pri nia efrolulo.
Kompare liaj samtempuloj perdias
u en mallongaj piednotoj (temis pri
23 esperantistoj), u en fina apitro
vortareca (p. 135-136, 140-150), kie
oni prezentis (sen bibliografiaj indikoj)
15 samtempulojn, el kiuj 6 svedajn,
3 hungarajn, 2 estonajn kaj po 1 danan, usonan
(svisdevenan), bengalan kaj indonezian. Sincere, ni
dezirus ekscii pli pri la rilatoj inter Tiberio Morariu
kaj, ekzemple, Julio Baghy, Ferenc Szilgy, Ernfrid
Malmgren k.a. Unu alia samtempulo uis lamerite pli
grandan atenton: temas pri Andreo e (precipe p. 13-
15).
Fina bibliografio listigas 71 titolojn (el kiuj 21 estas
librotitoloj) de 28 atoroj en kvar lingvoj (bedarinde
neniu en la hungara). De la plumo de Morariu mem
devenas 28 titoloj (sed nur unusola libro originale
verkita). Post nomindekso (kie aperas 213 nomoj)
sekvas dankoj al 35 personoj el 8 landoj. Statistike ni
aldonu, ke el la 159 paoj 70 estis verkitaj de K.K., 63
de Tiberio Morariu kaj 17 de aliaj.
Kritikinda ajnas al ni la miksado de la propra prezento
kun tiuj de Tiberio Morariu kaj liaj samtempuloj. Tia
maniero interrompas ofte la rakontofadenon. Bonvenus
historia studo sekvata de dokumentoj kronologie
listigitaj, kiel decus por scienca verko. Niaopinie,
senfinaj vojapriskriboj kaj rakontoj plejofte sen ligo
kun la esperantista movado, a listigo de dekoj da nomoj
kaj normoj el la pasinteco aperas nur por plimultigi (per
almena 35) la paojn de la libro.
Rezultis libro pri grava temo historia, amatore
kompilita de profesia esperantistino.
D. Njagu
1) Dankon al S-ro Jozefo E. Nagy pro la atentigo.
Originala Literaturo Esperanta en la reto
Vivis iam kaj bonance por la Esperanta kulturo ankora
longe vivos en malvarma nordlando iu sinjoro kiu, ne
sciante kiel okupi la tempon dum la longaj vintraj noktoj,
en la jaro 2000 komencis kolekti informojn pri originalaj
romanoj en Esperanto, por kompletigi kaj aktualigi la listojn
troveblajn en diversaj verkoj kaj anka interrete.
D
um la kolektado de informoj
li stumblis sur la problemo
kiel distingi romanojn disde
alispecaj prozaoj. Kiel sekvo de tio li
kompilis du listojn, unu pri romanoj kaj
unu pri novelaroj kaj rakontoj. Atune
en 2000 li enretigis tiujn listojn kune
kun aparta listo pri la atoroj de tiuj
verkoj. Balda aldoniis listoj anka
pri poemaroj kaj dramoj aperintaj
libroforme. Tiel naskiis OLE, tio
estas Originala Literaturo Esperanta,
www.esperanto.net/literaturo.
Samtempe li komencis krei apartajn
dokumentojn kun informoj pri verkoj
kaj atoroj, interalie anka recenzoj,
kaj kun ligoj al informoj troveblaj
aliloke en la reto. Materialon li erpis
el multaj fontoj libraj kaj interretaj. Li
plejparte reproduktis la informojn tiaj,
kiaj li trovis ilin, sen propra prijuo,
kun indiko pri la fonto. La retejo tamen
estas limigita al originalaj beletraj
literaturaoj eldonitaj libroforme.
Fakaj verkoj ne aperas, nek gazetoj.
Sed la informoj pri interesaj kaj
allogaj novaoj rapide disvastias,
precipe en Esperantujo. Tial li balda
ricevis kontribuojn anka de aliaj
personoj. Ne eblas i tie mencii
iujn, sed pli ampleksan materialon
kaj helpon li ricevis interalie de
Jorge Camacho, Istvn Ertl, Nikolao
Gudskov, Roel Haveman, Roy McCoy,
Valentin Melnikov, Josip Pleadin kaj
Ljubomir Trifonovski.
La nombro de dokumentoj grade
kreskis monaton post monato. En
decembro 2003 OLE atingis mil
html-dosierojn, en agusto 2008 pli
ol 1500 kaj en agusto 2011 2150.
Al tio aldonendas kelkaj dekoj da
pdf-dosieroj, preska milo da bildoj
kaj kelkaj centoj da ligoj al eksteraj
dokumentoj. Ekzemple oni atingas
per OLE mil tricent recenzojn pri
originalaj verkoj. Ofte oni povas legi
du-tri a e pli da recenzoj pri unu
sama verko, kio ebligas akiri relative
multfacetan impreson pri la Esperanta
literaturo.
Kaj la sama sinjoro, jes vi jam divenis
ke temas pri Sten Johansson, konata
literaturisto, regula partoprenanto de
Belartaj Konkursoj de UEA, decidis en
la jaro 2000 partopreni la konkurson en
la brano eseo per verko dediita al la
kvindek-jario de B.K. Tial li kolektis
multajn informojn dank al helpo de la
CO kaj de pluraj revuoj kaj gazetoj.
Havante e si tiom da materialo,
kion li decidis? Kompreneble krei
alian paaron http://esperanto.net/
literaturo/bk/ pri Belartaj Konkursoj de
UEA, en kiu li listigis iujn premiitojn
(atorojn kaj titolojn de verkoj) tra la
jardekoj.
Je tiu punkto la estraro de UEA
decidis komisii min, kunlabore kun
Sten, enretigi tekstojn de la premiitaj
verkoj is nun (3-a de januaro 2013)
pli ol tricent, tiel ke iuj atantoj
de literaturo kaj, ni esperas, iuj
esperantistoj, povu koni la juvelojn
de nia literaturo ekde tiuj de famaj
verkistoj kiel Auld, Boulton, timec,
Nervi, Camacho, is tiuj de ne tro
konataj a nur porokazaj verkistoj,
kiuj same valoras.
La laboro estas longa kaj malfacila,
sed tre interesa, kaj por mi estas
uo traseri ie por elfosi mirindajn
poemojn, rakontojn, teatraojn kaj ilia
legado repagas min pro la longa laboro,
kaj certe estos helpa al novaj talentoj
kiuj emas partopreni la konkurson
en la diversaj branoj: poezio, prozo,
teatrao, eseo.
Nun anka vi iuj povas ilin
ui e la supre citita adreso,
kaj mi volonte akceptas vian
kunlaboron por kompletigi la
kolekton. Ne hezitu kontakti min:
michela.lipari@tiscali.it.
Kaj nun: bonan legadon, bonan
klerion kaj ankorafoje dankon al
Sten Johansson, kiu iniciatis la tuton
kaj pretas plulabori por enretigi ion
kion mi sendas al li.
Michela Lipari
40 ESPERANTO februaro20131266(2)
Brile pri la hunoj
La princo e la hunoj. Eugne de Zilah.
Novjorko: Mondial, 2011. 619p. 22cm.
ISBN 9781595691880. Prezo: 28,50
L
a plej tagaj recenzoj estas tiuj unuvortaj a unufrazaj.
Ili devus esti trafaj kaj koncizaj, sed anta io legigaj.
Ili devus pini la scivolemon de la legonto sed anka
doni ustan pritakson de la libro. iuj aliaj vortoj tiam estus
superfluaj. Jen do unuvorta recenzo mia: Brila!
Se tio ne sufius por la skeptika legunto mi pluus: strea,
kapta, lerniga, noveca, leginda, lingve elstara, klasiknivela. Ne,
ne. Mi ne deziras nur malavari komplimentojn, sed ja volas doni
al tiu i libro la lokon kiun i meritas en nia literaturo. Kaj tiu
loko ieas pinte, miaopinie. i estas unu el la plej bonaj libroj
kiujn mi legis en Esperanto. La sola serioza kritiko estus ke i
vere dikas, ja 620-paa i estas, kaj ke i tiom streas ke mi ne
povis ellasi in dum la legado. Do, vi estis avertita, kara legonto!
Ne plendu poste pri la noktoj sendormaj.
Nu, ja mi eble ne estas la plej objektiva recenzisto, kaj certe
ne specialisto pri la literaturscienco a literatura
kritiko. Sekve mi taksas kiel amatoro do
originvorte, kiel amanto amanto de literaturo kaj
de la lingvo. Kaj trie ja, jen kial ne objektiva mi
estas, ar hunamanto. Kio do estas hunamanto, a
se pli bone diri, huninteresato a hunobsedito?
La mia opinio tio povas esti nur iu kiu naskiis
kaj kreskis en la Panonia Ebenao, kie siatempe
brulis la kampadfajroj de Atilo la Huno kaj de
liaj armeoj. Mi naskiis ne tro malproksime de
la hungara landlimo, e la kroata flanko de la
rivero Dravo, sed ni kreskis kun la samaj admiro
kaj obsedo pri la mistika huno, kiel niaj hungariaj
najbaroj. La persono de Atilo kaj lia popolo
tiom influis la eropan historion, ke multaj aliaj
interesiis pri la temo, ne nur la panonianoj. En la hungara,
kroata a transilvania popola mitologio tio certe ludas gravan
rolon: ja ili estas la heredantoj de tiu geografia kaj historia spaco.
Sed la hunoj lasis spurojn neforvieblajn anka en Italio, Francio
kaj Germanio, kaj plurloke alilande de inio kaj Mezazio is
Mezoriento kaj la Okcidenta Eropo, de Pireneoj is Kolonjo,
kaj reire al la hejma Panonio kaj Bizantio.
Sed pri kio mi parolas? Pri tiuj hunoj e ne vorto skribitas en
tiu i libro, historia romano pri ili. Ne tiom banala i estas, ar
pri tiuj panoniaj hunoj estas jam tiom multe skribita kaj konata.
Sed de kie tiuj hunoj venis? Kie ili vivis antae? Kiel ili evoluis?
Malmulto sciatas pri tio. Tamen anka tio ne plene veras:
malmulto ja konatas en la eropaj (legu: la okcidenteropaj)
fontoj. Kaj ja, la okcidenteropanoj estas tiaj: kio ne estas ilia
propra, tio ne estas historio entute. Ili tro facile asertas ke ekz.
la Romia Imperio estis la plej granda en la mondo kaj en la
historio, kvankam e Ruslando a Kanado estas pli grandaj ol
tio, kvankam la huna, mongola, ina, hindaj a arabaj regnoj pli
grandis kaj elstaris. Sed tio jam estas alia temo.
iukaze, oni scias ke la hunoj devenas el la stepoj lalonge de la
nordaj limoj de la regno ina. uste pro iliaj enaj ensaltoj la inaj
imperiestroj konstruigis la faman inan muron 5 000-kilometran,
ar por tiu facilmova rajdista popolo, aliancita kun multaj aliaj
stepaj rajdistaj nacioj, la distancoj ne multon signifis.
Kiam mi mem staris sur la Granda Muro en 2003, mi rigardis
al la okcidento, direkte al mia lando kaj pensis pri tio kiajn
konsenkvencojn la konstruo de la muro havis por la historio de
Azio kaj Eropo. Mi vidis la enormajn rajdsvarmojn hunajn, kiuj
haltis kun siaj evaloj anta la murego, mirgapaj kaj perpleksigitaj.
Nu, en inion ne eblas! Do, ni turnu la evalojn okcidenten kaj
vidu, kio estas tie por ni. Kaj jen, post iom da tempo ili jam
rajdis en Panonio, puis la gotojn suden kaj okcidenten, trakirlis
slavojn kaj ermanojn, kaj kazis kompletan renverson de l ordo
en la tuta Romia Eropo kaj Centra Azio. io ja pro tiu damna
muro! Tiom la historio estas interkonektita: iom da masonado en
inio, kaj iom poste oni sentas la sekvojn 10 000 kilometrojn
pli okcidente, profunde en Eropo. La inoj eble e ne sciis kion
ili faris al ni eropanoj per tiu muro. Kaj la eropanoj tute ne
konscias kiom la orientaj stepoj influis ilian propran historion.
Granda temo, ververe.
Sed kion ni scias do pri la plej frua historio de la hunoj el tiu
periodo anta ol ili aperis en Eropo? Praktike nenion, kvankam,
kiel dirite, estas iom da informoj en la aziaj fontoj, efe inaj kaj
mongolaj, hindaj kaj persaj.
Pri tio ja temas tiu i libro. i estas historia romano pri tiu
periodo de la hunaj pasinteco kaj kulturo. Anta ol eklegi estus do
utile scii iom pri la fono. Sed e sen tio la romano
estas leginda. Kvankam i ne havas pretendojn
historiecajn, la informoj en i ne estas suitaj el la
etfingro. Plejparte ili kongruas kun tio kion ni ja
vere scias pri la prahunoj, do la hunoj anta ol ili
aperis en Eropo, kiam ili vivis apud la inoj. Se
vi do volas scii kiel aspektis la socio kaj kulturo de
iu rajdista stepa popolo, jen la okazo. La okcidenta
kulturmodelo plejparte ignoras la kulturojn kiuj
ne konstruas a ne skribas, kvaza ili ne estus
kulturoj. Tiu i libro korektas tiun maljustaon.
Krome i estas strea, plena je okazaoj, mirindaj
personecoj, amaventuroj, enviindaj amikecoj,
respekto al spirito kaj kulturo, sed ne mankas en
i anka politikaj intrigoj. Bonegaj amorscenoj
randas je pornografio, oni preska kunfikas legante. La atoro
ne enias pri uzo de vortoj kiujn pruduloj konsiderus maldecaj
en tiaj scenoj oni kacas kaj pias abunde, oni likas kaj fikas
sed neniam vulgaras. io ja estas afero de la usta kunteksto kaj
sento pri mezuro. Kaj tio ne mankas e de Zilah.
Lia stilo estas zorga kaj bela, liaj lingvaj elektoj konscie
pripensitaj kaj argumentitaj: ekz. la uzo de ci kaj vi en la huna
kunteksto. Preseraroj kaj lingvaj malglataoj praktike ne estas.
Zorge preparita eldonao, vere. Kaj, la motivo mem estas bela: la
ina princo fuas al la hunoj, ar en lia lando okazis renverso de
povo, rezulte de kio oni persekutas klerulojn kaj bruligas librojn.
Helpe de la hunoj li volas reordigi la aferojn en sia lando. Sed
unue li devas organizi la hunojn mem kaj solvi la problemon de
neunueco de la hunaj triboj. Kvankam abundas belegaj militscenoj
kaj vireskaj bataloj, finfine la tuta afero estas por defendi la regon
ne de glavo sed de libro kaj spirito.
Unu el la aferoj kiuj iom desapontis min, estis la finaj apitroj.
La afero subite solvias tro rapide, kvaza la rakontisto jam
laciis. Do, la ritmo iom falas. Sed ja ne estas facile teni in sur
600 paoj! Tamen iu el la paoj estas ja enda kaj inda je lego.
Unu el la libroj kiujn oni devus ure translingvigi. Estas privilegio
sed anka maljustao ke nur esperantistoj povas legi in nun. Estus
brile vidi filmon bazitan sur tiu libro a (eble pli realisme?) legi la
libron numero du en la sama serio Nikola Rai
De la 4-a is la 11-a de
novembro 2012 en la
lernejo Canko Cerkovski,
Bulgario, okazis la unua
laborrenkontio kadre
de la projekto La diversaj
profesioj transformi la
provokojn en la eblon realigi
siajn revojn. La projekto
estas nancata per 20 000
eroj por iu partoprenanta
lernejo pere de la programo
Lernado dum la tuta vivo,
Komeniuspartnereco inter
la lernejoj.
D
ankal la projekto en la
etan urbeton Polski Trambe,
Bulgario, venis 52 gelernantoj
kaj geinstruistoj el Rumanio, Italio,
Litovio kaj Germanio. Niaj specialaj
gastoj estis Ermanno Tarracchini el
Italio kaj Andr Demarque el Belgio.
La projekto celas prepari junajn
homojn de la partneraj institucioj por
ilia estonta profesia vivo. La temo de
la unua laborrenkontio estis Inter
la historio kaj la estonteco rigardo
al la historio kaj la ekonomio de la
Inter la historio kaj la estonteco
partneraj landoj. iu lernejo preparis
multrimedajn prezentadojn la la temo
Historia kaj ekonomia disvolvio
de la partneraj landoj inter la 1900-a
kaj 1989-a jaroj. La prezentadojn
ni montris anta iuj partoprenantoj
de la projekto, same anta multaj
gelernantoj, instruistoj kaj gastoj,
kiuj kun granda intereso aktivis en la
laboragadoj.
iuj gastantaj grupoj havis la
taskon prezenti, multrimede, anka
la gastigantan landon. La temo de
tiu i tasko estis Bulgario anta la
lupeo de la partnera esplorado. Ni
vidis, ke la partneroj ne scias multe
pri Bulgario. Kaj ofte okazas, ke tio,
kion ili scias, ne estas la vero. Ne
estis tiel kun la gastoj de Rumanio,
kiuj montris bonegajn konojn pri nia
lando. La gelernantoj konkuris anka
en kvizoj kun demandoj pri EU kaj la
partoprenantaj landoj.
La gastoj havis la eblon renkontii
kun la estraro de nia urba komunumo,
viziti lokan entreprenon kaj ui
koncerton de nia loka folklora grupo
Poljanci, kies dancoj estigis larmojn
de admiro kaj ojon pro la lerteco de
niaj dancistoj.
Dum la restado e ni la gastoj
havis anka la eblon distrii. Por la
gejunuloj estis organizitaj Vespero
de la talento, promenadoj tra la urbo,
dancoj, renkontioj, sportludoj kaj
konkuradoj.
Por konatii kun la historio de
nia lando la partoprenantoj en la
renkontio vizitis Veliko Trnovo,
Pleven kaj Etara.
La venonta renkontio de la projekto
okazos inter la 21-a kaj la 28-a de
aprilo 2013 en Germanio.
Mariana Geneva
kunordiganto de la projekto
Parto de la partoprenantoj, disigitaj en miksitaj
diversnaciaj grupoj, kune lernas pri siaj landoj, farante
kvizojn pri la landoj de la projekto kaj pri Eropa Unio.
Foto: Mariana Geneva
La grupo estas sur la pinto "Careves" en Veliko Trnovo,
por konatii kun la historio de la malnova bulgara tato
(1185 1393). Foto: Mariana Geneva
1266(2) februaro2013ESPERANTO 41 1266(2) februaro2013ESPERANTO 41
Brile pri la hunoj
La princo e la hunoj. Eugne de Zilah.
Novjorko: Mondial, 2011. 619p. 22cm.
ISBN 9781595691880. Prezo: 28,50
L
a plej tagaj recenzoj estas tiuj unuvortaj a unufrazaj.
Ili devus esti trafaj kaj koncizaj, sed anta io legigaj.
Ili devus pini la scivolemon de la legonto sed anka
doni ustan pritakson de la libro. iuj aliaj vortoj tiam estus
superfluaj. Jen do unuvorta recenzo mia: Brila!
Se tio ne sufius por la skeptika legunto mi pluus: strea,
kapta, lerniga, noveca, leginda, lingve elstara, klasiknivela. Ne,
ne. Mi ne deziras nur malavari komplimentojn, sed ja volas doni
al tiu i libro la lokon kiun i meritas en nia literaturo. Kaj tiu
loko ieas pinte, miaopinie. i estas unu el la plej bonaj libroj
kiujn mi legis en Esperanto. La sola serioza kritiko estus ke i
vere dikas, ja 620-paa i estas, kaj ke i tiom streas ke mi ne
povis ellasi in dum la legado. Do, vi estis avertita, kara legonto!
Ne plendu poste pri la noktoj sendormaj.
Nu, ja mi eble ne estas la plej objektiva recenzisto, kaj certe
ne specialisto pri la literaturscienco a literatura
kritiko. Sekve mi taksas kiel amatoro do
originvorte, kiel amanto amanto de literaturo kaj
de la lingvo. Kaj trie ja, jen kial ne objektiva mi
estas, ar hunamanto. Kio do estas hunamanto, a
se pli bone diri, huninteresato a hunobsedito?
La mia opinio tio povas esti nur iu kiu naskiis
kaj kreskis en la Panonia Ebenao, kie siatempe
brulis la kampadfajroj de Atilo la Huno kaj de
liaj armeoj. Mi naskiis ne tro malproksime de
la hungara landlimo, e la kroata flanko de la
rivero Dravo, sed ni kreskis kun la samaj admiro
kaj obsedo pri la mistika huno, kiel niaj hungariaj
najbaroj. La persono de Atilo kaj lia popolo
tiom influis la eropan historion, ke multaj aliaj
interesiis pri la temo, ne nur la panonianoj. En la hungara,
kroata a transilvania popola mitologio tio certe ludas gravan
rolon: ja ili estas la heredantoj de tiu geografia kaj historia spaco.
Sed la hunoj lasis spurojn neforvieblajn anka en Italio, Francio
kaj Germanio, kaj plurloke alilande de inio kaj Mezazio is
Mezoriento kaj la Okcidenta Eropo, de Pireneoj is Kolonjo,
kaj reire al la hejma Panonio kaj Bizantio.
Sed pri kio mi parolas? Pri tiuj hunoj e ne vorto skribitas en
tiu i libro, historia romano pri ili. Ne tiom banala i estas, ar
pri tiuj panoniaj hunoj estas jam tiom multe skribita kaj konata.
Sed de kie tiuj hunoj venis? Kie ili vivis antae? Kiel ili evoluis?
Malmulto sciatas pri tio. Tamen anka tio ne plene veras:
malmulto ja konatas en la eropaj (legu: la okcidenteropaj)
fontoj. Kaj ja, la okcidenteropanoj estas tiaj: kio ne estas ilia
propra, tio ne estas historio entute. Ili tro facile asertas ke ekz.
la Romia Imperio estis la plej granda en la mondo kaj en la
historio, kvankam e Ruslando a Kanado estas pli grandaj ol
tio, kvankam la huna, mongola, ina, hindaj a arabaj regnoj pli
grandis kaj elstaris. Sed tio jam estas alia temo.
iukaze, oni scias ke la hunoj devenas el la stepoj lalonge de la
nordaj limoj de la regno ina. uste pro iliaj enaj ensaltoj la inaj
imperiestroj konstruigis la faman inan muron 5 000-kilometran,
ar por tiu facilmova rajdista popolo, aliancita kun multaj aliaj
stepaj rajdistaj nacioj, la distancoj ne multon signifis.
Kiam mi mem staris sur la Granda Muro en 2003, mi rigardis
al la okcidento, direkte al mia lando kaj pensis pri tio kiajn
konsenkvencojn la konstruo de la muro havis por la historio de
Azio kaj Eropo. Mi vidis la enormajn rajdsvarmojn hunajn, kiuj
haltis kun siaj evaloj anta la murego, mirgapaj kaj perpleksigitaj.
Nu, en inion ne eblas! Do, ni turnu la evalojn okcidenten kaj
vidu, kio estas tie por ni. Kaj jen, post iom da tempo ili jam
rajdis en Panonio, puis la gotojn suden kaj okcidenten, trakirlis
slavojn kaj ermanojn, kaj kazis kompletan renverson de l ordo
en la tuta Romia Eropo kaj Centra Azio. io ja pro tiu damna
muro! Tiom la historio estas interkonektita: iom da masonado en
inio, kaj iom poste oni sentas la sekvojn 10 000 kilometrojn
pli okcidente, profunde en Eropo. La inoj eble e ne sciis kion
ili faris al ni eropanoj per tiu muro. Kaj la eropanoj tute ne
konscias kiom la orientaj stepoj influis ilian propran historion.
Granda temo, ververe.
Sed kion ni scias do pri la plej frua historio de la hunoj el tiu
periodo anta ol ili aperis en Eropo? Praktike nenion, kvankam,
kiel dirite, estas iom da informoj en la aziaj fontoj, efe inaj kaj
mongolaj, hindaj kaj persaj.
Pri tio ja temas tiu i libro. i estas historia romano pri tiu
periodo de la hunaj pasinteco kaj kulturo. Anta ol eklegi estus do
utile scii iom pri la fono. Sed e sen tio la romano
estas leginda. Kvankam i ne havas pretendojn
historiecajn, la informoj en i ne estas suitaj el la
etfingro. Plejparte ili kongruas kun tio kion ni ja
vere scias pri la prahunoj, do la hunoj anta ol ili
aperis en Eropo, kiam ili vivis apud la inoj. Se
vi do volas scii kiel aspektis la socio kaj kulturo de
iu rajdista stepa popolo, jen la okazo. La okcidenta
kulturmodelo plejparte ignoras la kulturojn kiuj
ne konstruas a ne skribas, kvaza ili ne estus
kulturoj. Tiu i libro korektas tiun maljustaon.
Krome i estas strea, plena je okazaoj, mirindaj
personecoj, amaventuroj, enviindaj amikecoj,
respekto al spirito kaj kulturo, sed ne mankas en
i anka politikaj intrigoj. Bonegaj amorscenoj
randas je pornografio, oni preska kunfikas legante. La atoro
ne enias pri uzo de vortoj kiujn pruduloj konsiderus maldecaj
en tiaj scenoj oni kacas kaj pias abunde, oni likas kaj fikas
sed neniam vulgaras. io ja estas afero de la usta kunteksto kaj
sento pri mezuro. Kaj tio ne mankas e de Zilah.
Lia stilo estas zorga kaj bela, liaj lingvaj elektoj konscie
pripensitaj kaj argumentitaj: ekz. la uzo de ci kaj vi en la huna
kunteksto. Preseraroj kaj lingvaj malglataoj praktike ne estas.
Zorge preparita eldonao, vere. Kaj, la motivo mem estas bela: la
ina princo fuas al la hunoj, ar en lia lando okazis renverso de
povo, rezulte de kio oni persekutas klerulojn kaj bruligas librojn.
Helpe de la hunoj li volas reordigi la aferojn en sia lando. Sed
unue li devas organizi la hunojn mem kaj solvi la problemon de
neunueco de la hunaj triboj. Kvankam abundas belegaj militscenoj
kaj vireskaj bataloj, finfine la tuta afero estas por defendi la regon
ne de glavo sed de libro kaj spirito.
Unu el la aferoj kiuj iom desapontis min, estis la finaj apitroj.
La afero subite solvias tro rapide, kvaza la rakontisto jam
laciis. Do, la ritmo iom falas. Sed ja ne estas facile teni in sur
600 paoj! Tamen iu el la paoj estas ja enda kaj inda je lego.
Unu el la libroj kiujn oni devus ure translingvigi. Estas privilegio
sed anka maljustao ke nur esperantistoj povas legi in nun. Estus
brile vidi filmon bazitan sur tiu libro a (eble pli realisme?) legi la
libron numero du en la sama serio Nikola Rai
De la 4-a is la 11-a de
novembro 2012 en la
lernejo Canko Cerkovski,
Bulgario, okazis la unua
laborrenkontio kadre
de la projekto La diversaj
profesioj transformi la
provokojn en la eblon realigi
siajn revojn. La projekto
estas nancata per 20 000
eroj por iu partoprenanta
lernejo pere de la programo
Lernado dum la tuta vivo,
Komeniuspartnereco inter
la lernejoj.
D
ankal la projekto en la
etan urbeton Polski Trambe,
Bulgario, venis 52 gelernantoj
kaj geinstruistoj el Rumanio, Italio,
Litovio kaj Germanio. Niaj specialaj
gastoj estis Ermanno Tarracchini el
Italio kaj Andr Demarque el Belgio.
La projekto celas prepari junajn
homojn de la partneraj institucioj por
ilia estonta profesia vivo. La temo de
la unua laborrenkontio estis Inter
la historio kaj la estonteco rigardo
al la historio kaj la ekonomio de la
Inter la historio kaj la estonteco
partneraj landoj. iu lernejo preparis
multrimedajn prezentadojn la la temo
Historia kaj ekonomia disvolvio
de la partneraj landoj inter la 1900-a
kaj 1989-a jaroj. La prezentadojn
ni montris anta iuj partoprenantoj
de la projekto, same anta multaj
gelernantoj, instruistoj kaj gastoj,
kiuj kun granda intereso aktivis en la
laboragadoj.
iuj gastantaj grupoj havis la
taskon prezenti, multrimede, anka
la gastigantan landon. La temo de
tiu i tasko estis Bulgario anta la
lupeo de la partnera esplorado. Ni
vidis, ke la partneroj ne scias multe
pri Bulgario. Kaj ofte okazas, ke tio,
kion ili scias, ne estas la vero. Ne
estis tiel kun la gastoj de Rumanio,
kiuj montris bonegajn konojn pri nia
lando. La gelernantoj konkuris anka
en kvizoj kun demandoj pri EU kaj la
partoprenantaj landoj.
La gastoj havis la eblon renkontii
kun la estraro de nia urba komunumo,
viziti lokan entreprenon kaj ui
koncerton de nia loka folklora grupo
Poljanci, kies dancoj estigis larmojn
de admiro kaj ojon pro la lerteco de
niaj dancistoj.
Dum la restado e ni la gastoj
havis anka la eblon distrii. Por la
gejunuloj estis organizitaj Vespero
de la talento, promenadoj tra la urbo,
dancoj, renkontioj, sportludoj kaj
konkuradoj.
Por konatii kun la historio de
nia lando la partoprenantoj en la
renkontio vizitis Veliko Trnovo,
Pleven kaj Etara.
La venonta renkontio de la projekto
okazos inter la 21-a kaj la 28-a de
aprilo 2013 en Germanio.
Mariana Geneva
kunordiganto de la projekto
Parto de la partoprenantoj, disigitaj en miksitaj
diversnaciaj grupoj, kune lernas pri siaj landoj, farante
kvizojn pri la landoj de la projekto kaj pri Eropa Unio.
Foto: Mariana Geneva
La grupo estas sur la pinto "Careves" en Veliko Trnovo,
por konatii kun la historio de la malnova bulgara tato
(1185 1393). Foto: Mariana Geneva
42 ESPERANTO februaro20131266(2)
Humaneco kaj humanismo: Rajtoj kaj respondecoj
K
iam mi unue legis la proponon
de nova humanisma projekto
Uni ve r s a l a De kl a r a c i o
de Homaj Rajtoj kaj Devoj en la
novembra numero de la revuo Esperanto,
mia unua reago estis tre pozitiva. La
propono, verkita de Jo Haazen, alvokis al
kompletigo de la Universala Deklaracio
de Homaj Rajtoj (1948) per aldono de
listo de homaj devoj, kiuj rolu paralele
kun la homaj rajtoj.
Jen projekto, kiu tuus preska iun
neregistaran organizaon, kiu, same kiel
UEA, kunlaboras kun la Ekonomia kaj
Socia Konsilio de Unuiintaj Nacioj.
Estas foje malfacile dare insisti pri
lingvaj rajtoj kaj silenti pri iuj aliaj
aspektoj de la homaj rajtoj: relative
malmultaj (tro malmultaj) organizaoj
okupias pri lingvaj rajtoj, tiel ke nia
voo estas ofte levata en izolo. Sed
okupii pri la tuto de la Universala
Deklaracio jen io, kio povus kapti la
atenton de niaj kolegaj asocioj kaj ebligi
al ni formi aliancojn kun ili. Tio siavice
fortigus la pozicion de Esperanto kaj la
respekton, kiun oni montras pri i.
Des pli gravus la fakto, ke, dum multaj
aliaj organizaoj venis malfrue al la
ideo subteni la homajn rajtojn, ni de la
komenco (a e anta la komenco) apogis
ilin: la Statuto de la nova postmilita UEA,
akceptita jam anta la jaro 1948 deklaris,
ke observo de la homaj rajtoj estas esenca
kondio de ia laboro. Sekve, prenante
gvidan rolon en tia iniciato, ni kvaza
darigus niajn deklaritajn aspirojn de
tiuj fruaj jaroj.
Ni tamen ne estus la unuaj, kiuj pensis
jam pri la ideo fari deklaracion de homaj
devoj. La Internacia Bahaa Komunumo
jam en 1947 proponis tian deklaracion. El
inter la diversaj aliaj proponoj faritaj de
diversaj neregistaraj organizaoj elstaras
tiu de la t.n. InterAction Council, kiu
proponis sian Universalan Deklaracion
pri Homaj Respondecoj jam en la
jaroj 1996-97, kunlige kun la 50-jara
datreveno de la Universala Deklaracio
de Homaj Rajtoj. Rapida trarigardo de
la reto montras plurajn pliajn provojn,
el kiuj la plej lasta estis farita en la jaro
2012. Indas demandi nin kial tiuj diversaj
proponoj ne ricevis pli multan atenton
kaj kial ili ne kondukis al pli konkretaj
agoj.
Jo Haazen fakte proponas pli drastan
konsideron de la tuta demando: li celas ne
apartan deklaracion pri devoj, sed novan
kombinitan dokumenton, en kiu troviu
kaj rajtoj kaj devoj. Tio malfacilus, pro
du kialoj.
Unue, la Universala Deklaracio jam
implicas devojn: la devojn de la tatoj
respekti la rajtojn de la individuo. La
formulantoj de la Deklaracio celis
formuli principojn la kiuj la tatoj traktu
siajn civitanojn. i estis do direktita al
tatoj en iliaj rilatoj al individuoj, ne
al individuoj en iliaj rilatoj al tatoj.
Kvankam la Deklaracio estus iasence
aplikebla al individuoj ke ili traktu
unu la alian la la normoj tie prezentitaj
tio ne estis ia efa celo. Fakte, la
detalojn de la devoj oni lasis al posta
decido: rezolucio de la Tria Komitato

Reagoj
de la enerala Asembleo, akceptita
preska unuanime en la komenco de la
procedo, kiu rezultigis la Universalan
Deklaracion, klopodis stiri mezan
vojon inter tiuj, kiuj volis kiel eble
plej malfortan deklaracion kaj tiuj, kiuj
deziris, ke i havu ne nur juran forton
sed anka jurajn konsekvencojn. La
deklaracio, la tiu rezolucio, estu
limigita al formulado de principoj kiuj
antasupozigas la ekziston de respondaj
devoj fanke de la tatoj kaj prokrastas la
formuladon de principoj rilataj al la devoj
de tatoj por [posta] enkorpigo en tagan
instrumenton. Tiu taga instrumento
fakte fariis du dokumentoj poste
ellaboritaj: la Internacia Interkonsento
pri Civilaj kaj Politikaj Rajtoj kaj la
Internacia Interkonsento pri Sociaj,
Ekonomiaj kaj Kulturaj Rajtoj, amba
ekvalidaj en 1977. Notu, cetere, la
terminologian diferencon: deklaracio
estas simpla interkonsento pri principoj;
interkonsento estas konsento inter la
diversaj partioj pri tio, kion ili promesas
fari fronte al tia deklaracio.
La fakto, ke la ekvalido de tiuj du
gravaj detalaj interkonsentoj okazis
preska tridek jarojn post la akcepto de
la Universala Deklaracio, nur substrekas
la punkton, ke la jaroj tuj post la Dua
Mondmilito estis unike bonaj por reliefgi
la principon de homaj rajtoj do la
nocion, ke iu homo, la sia naturo kiel
homo, havas rajton al egala humaneca
traktado fare de la potencoj, kiuj same
konsistas el homoj. La Nurembergaj
Procesoj, kiuj sekvis la Mondmiliton,
estis bazitaj sur tiu principo: la tatoj
bonvenigis la okazon formaligi tiun
principon en Deklaracio. Apena necesas
diri, ke la principo en si mem, e se
vaste akceptata de juraj teoriistoj, ne
estas universale akceptata. Ne estas
tute surprize, ke la usona antropologia
asocio, en fama decido, vodonis kontra
elformulo de la Deklaracio, efe (la
la antropologoj) ar i estas bazita sur
okcidentecaj kaj modernecaj kredoj pri
la homa naturo. Iuj okcidentaj tatoj
celis enkorpigi en la Deklaracion anka
mainaron por in devigi, sed aliaj tatoj
timis tiun intervenon en la proprajn
aferojn. Juna astralia diplomato Ralph
Harry, parolante nome de sia registaro,
deklaris, ke nura deklaracio de principoj
ne proponus garantion kontra revivigo
de subpremo. Li proponis starigon de
internacia kortumo por devigi la tatojn
apliki la homajn rajtojn. Tiu propono
apena generis subtenon inter la aliaj
tatoj kaj falis pro manko de apogo.
(Tamen, estas memorinde, ke Harry,
konata esperantisto, ludis tiel losilan
rolon en la formulado de la Deklaracio.
Harry, Lapenna kaj aliaj poste tradukis la
Deklaracion en Esperanton: tiu traduko
fariis norma.)
Due, e se oni povus iamaniere
kombini devojn kaj rajtojn, tio postulus
remalfermon de la jam ekzistanta
deklaracio pri rajtoj, pao danera. Ne
estas tute certe, ke la principoj jam
formulitaj en la Deklaracio restus en
la novliberalisma kaj fundamentisma
mondo de hodia. u restus Artikolo 23,
pri rajto je laboro, a Artikoloj 22 kaj 25,
pri socia sekureco? u restus Artikolo
17, pri religia libereco? Kaj se ekzistas
devoj kaj ne nur rajtoj, u tio implicas,
ke nur tiuj, kiuj respektas la rajtojn,
rajtas ui ilin? u tiuj naturaj rajtoj estas
tamen socie dependaj? Ne, tiu vojo estas
sakstrato danera.
Alifanke, la propono de Jo Haazen
estas serioza kaj kuraa elpao en la
nuna etoso, en kiu ni emas pensi tro ete kaj
timeme, tro limigite al niaj propraj aferoj.
Mi esperas, ke lia pensinstiga propono
fakte instigos vaste tiujn pensojn, kaj ke
el i venos iu konkreta decido reorienti
niajn eksterajn rilatojn al respekto de

i-jare la Deklaracio de Homaj

Rajtoj (10 dec 1948) plenigos
sian 65-an jaron. Samkiel anta
tri jaroj aperis libro u UN pensiiu?,
anka nun eblas lupei la valoron de tiu
normaro.
us prof. Jo Haazen lanis proponon
aldoni al la rajtoj homajn devojn. Jam
longe interalie mondfederistoj diskutas
ilin, sed nun la celo estas oficiale
prezenti proponon al UN.
Homoj enerale sentas devigojn
kiel atencon al la libero mem elekti.
Alifanke, de publikaj kaj organizaaj
ofcantoj oni postulas plenumon de la
difnita taskaro.
En Kontakto de TEJO aperos artikolo
pri klaado, la neformala, ofte luda/
aluda formo de kritikado. i povas tagi
por konsciigi pri la respondeco. ajnas
do psike pli takte paroli pri respondeco,
malpli truda koncepto, pli respekta al la
digno de la servanto kaj enerale de iu
konsci-aga homo.
homaj rajtoj en plej vasta senco. Se i
samtempe konsciigus kaj la homojn kaj
la tatojn pri iliaj moralaj respondecoj,
des pli bone. La konsilio de UN pri homaj
rajtoj havas sian sidejon en enevo,
kaj niaj enevaj kolegoj laboras en ties
sino por atentigi efe pri lingvaj rajtoj.
Ili meritas pli da apogo, sed ilia laboro
estu nur komenca pao al regajno de la
idealismo, kiu animis Zamenhof kaj liajn
posteulojn pri la esenca plibonigeblo de
la homaj rilatoj surbaze de reciproke
akceptataj rajtoj kaj respondecoj.
Humphrey Tonkin
Homaj Rajtoj pensiios
K
un granda intereso mi legis en la
decembra numero de Esperanto
la artikolon de s-ro Probal
Dasgupta pri la Zamenhofa Tago. S-ro
Dasgupta pripensas kun ni, u ni rajtas
proponi al UN la 15-an de decembro kiel
la Internacian Tagon de Esperanto. Por
mi tre interesa artikolo anka pro tio, ar
mi ne sciis, kio okazis en Bangladeo.
Ni proponu al UN la Zamenhoftagon
Tamen mi ne samopinias kun s-ro
Dasgupta.
ie kaj iam kuntrafas en la sama dato
bonaj kaj malbonaj, belaj kaj teruraj
okazaoj. Same en la publika kaj politika
vivo kiel anka en la privata.
Plej bona ekzemplo estas Germanio.
Ni rigardu la 9-an de novembro:
1848 en Vieno estis murdita Robert
Blum, demokrato. Lia murdo estis
la komenco de la fino de la Marta
Revolucio.
1918 la komenco de la Novembra
Revolucio en Germanio.
1923 Adolf Hitler kun siaj subtenantoj
provis puon en Munkeno.
1938 la komenco de la pogromoj
kontra judoj. Nur en tiu nokto estis
bruligitaj pluraj centoj da sinagogoj,
minimume 8000 judaj vendejoj estis
detruitaj a dezertigitaj, inter 90 kaj 100
judoj estis murditaj (mortbatitaj k.s.)
1989 falis la muro kiu disigis la
du germanajn tatojn Federacian
Respublikon Germanion kaj Germanan
Demokratian Respublikon. La falo de tiu
muro ebligis kunigon de ili.
Kio okazas nun? Kompreneble oni
parolas dum tiu tago multe pli volonte pri
la falo de la muro ol pri aliaj okazintaoj,
tamen oni memorigas iam anka pri
la pogromo de la naziista tempo kaj
montras, kio okazis.
Ne nur en la publika vivo. Anka en
la privata vivo okazas tio. Mi donos al
vi tre personan ekzemplon. Mia patrino
mortis la saman tagon (kaj en la sama
jaro), kiam mi edziniis. Kaj mia edzo
mortis la unuan tagon de Kristnasko. u
mi nenion festu kun mia flino? Ne. Ni
festas kaj pensas pri ia patro kaj la belaj
tagoj, kiujn ni kune travivis.
Kara s-ro Dasgupta, kiel vi, tiel anka
mi pripensis la Zamenhofan Tagon: La
jaro ne havas sufe da tagoj por trovi iun
ajn kiu estus festotago por iuj homoj kaj
iuj landoj en la mondo. Tial mi opinias,
ke ni devus tiun tagon proponi al UN kiel
Internacian Tagon de Esperanto.
Katarina Eckstdt
Respondo de Probal:
Estimataj,
Mi bonvenigas la diskuteron senditan
de s-anino Eckstdt. Sen komenti pri
ies opinioj rilate la dezirindecon a
ne de festado en iu dato en lando, kie
multaj aliaj tiudate rememoras efe
iun malfelion ankora ne adekvate
priagnoskitan kaj pribedaratan de la
mondo, mi skribas nur por diri, ke certe
okazis iu miskompreno. Nek en tiu mia
teksto, nek aliloke mi iam sugestis, ke iu
proponu Esperanto-tagon por agnosko
fare de UN a Unesko.
Estime, Probal
Entute la efa demando estas kiel
efektivigi la observadon de devoj. Se
potenculoj senrespekte maldegnas
plenumi a e nur agnoski siajn homajn
devojn, kiel realigi kompensan punon?
u batalaj kromviktimoj (el la nearmitaj
civiluloj) kostu nepageble por pacdevigi
proftemulojn? u kostego de terpeco
uzurpita savus la vivejon de indienoj?
u alkalkuli la ekologian prezon por
iu fo a alia besto por ekvilibrigi la
naturan medion? Kiu enspezu, se ne
UN?
Sed ni konsciu anka ke la Islama
mondo kvankam ne monolite
publikigis alternativan Islaman Deklaron
de Homaj Rajtoj. Ni nepre ekkonu
in. Islamaj landoj enerale ne estis
agnoskitaj membroj de Unuiintaj
Nacioj en la deka de decembro 1948,
kiam la Deklaracio de Homaj Rajtoj
estis akceptita. En i tiu 65-a jaro ni
atentu anka tiun faceton!
Rob Moerbeek
1266(2) februaro2013ESPERANTO 43
Humaneco kaj humanismo: Rajtoj kaj respondecoj
K
iam mi unue legis la proponon
de nova humanisma projekto
Uni ve r s a l a De kl a r a c i o
de Homaj Rajtoj kaj Devoj en la
novembra numero de la revuo Esperanto,
mia unua reago estis tre pozitiva. La
propono, verkita de Jo Haazen, alvokis al
kompletigo de la Universala Deklaracio
de Homaj Rajtoj (1948) per aldono de
listo de homaj devoj, kiuj rolu paralele
kun la homaj rajtoj.
Jen projekto, kiu tuus preska iun
neregistaran organizaon, kiu, same kiel
UEA, kunlaboras kun la Ekonomia kaj
Socia Konsilio de Unuiintaj Nacioj.
Estas foje malfacile dare insisti pri
lingvaj rajtoj kaj silenti pri iuj aliaj
aspektoj de la homaj rajtoj: relative
malmultaj (tro malmultaj) organizaoj
okupias pri lingvaj rajtoj, tiel ke nia
voo estas ofte levata en izolo. Sed
okupii pri la tuto de la Universala
Deklaracio jen io, kio povus kapti la
atenton de niaj kolegaj asocioj kaj ebligi
al ni formi aliancojn kun ili. Tio siavice
fortigus la pozicion de Esperanto kaj la
respekton, kiun oni montras pri i.
Des pli gravus la fakto, ke, dum multaj
aliaj organizaoj venis malfrue al la
ideo subteni la homajn rajtojn, ni de la
komenco (a e anta la komenco) apogis
ilin: la Statuto de la nova postmilita UEA,
akceptita jam anta la jaro 1948 deklaris,
ke observo de la homaj rajtoj estas esenca
kondio de ia laboro. Sekve, prenante
gvidan rolon en tia iniciato, ni kvaza
darigus niajn deklaritajn aspirojn de
tiuj fruaj jaroj.
Ni tamen ne estus la unuaj, kiuj pensis
jam pri la ideo fari deklaracion de homaj
devoj. La Internacia Bahaa Komunumo
jam en 1947 proponis tian deklaracion. El
inter la diversaj aliaj proponoj faritaj de
diversaj neregistaraj organizaoj elstaras
tiu de la t.n. InterAction Council, kiu
proponis sian Universalan Deklaracion
pri Homaj Respondecoj jam en la
jaroj 1996-97, kunlige kun la 50-jara
datreveno de la Universala Deklaracio
de Homaj Rajtoj. Rapida trarigardo de
la reto montras plurajn pliajn provojn,
el kiuj la plej lasta estis farita en la jaro
2012. Indas demandi nin kial tiuj diversaj
proponoj ne ricevis pli multan atenton
kaj kial ili ne kondukis al pli konkretaj
agoj.
Jo Haazen fakte proponas pli drastan
konsideron de la tuta demando: li celas ne
apartan deklaracion pri devoj, sed novan
kombinitan dokumenton, en kiu troviu
kaj rajtoj kaj devoj. Tio malfacilus, pro
du kialoj.
Unue, la Universala Deklaracio jam
implicas devojn: la devojn de la tatoj
respekti la rajtojn de la individuo. La
formulantoj de la Deklaracio celis
formuli principojn la kiuj la tatoj traktu
siajn civitanojn. i estis do direktita al
tatoj en iliaj rilatoj al individuoj, ne
al individuoj en iliaj rilatoj al tatoj.
Kvankam la Deklaracio estus iasence
aplikebla al individuoj ke ili traktu
unu la alian la la normoj tie prezentitaj
tio ne estis ia efa celo. Fakte, la
detalojn de la devoj oni lasis al posta
decido: rezolucio de la Tria Komitato

Reagoj
de la enerala Asembleo, akceptita
preska unuanime en la komenco de la
procedo, kiu rezultigis la Universalan
Deklaracion, klopodis stiri mezan
vojon inter tiuj, kiuj volis kiel eble
plej malfortan deklaracion kaj tiuj, kiuj
deziris, ke i havu ne nur juran forton
sed anka jurajn konsekvencojn. La
deklaracio, la tiu rezolucio, estu
limigita al formulado de principoj kiuj
antasupozigas la ekziston de respondaj
devoj fanke de la tatoj kaj prokrastas la
formuladon de principoj rilataj al la devoj
de tatoj por [posta] enkorpigo en tagan
instrumenton. Tiu taga instrumento
fakte fariis du dokumentoj poste
ellaboritaj: la Internacia Interkonsento
pri Civilaj kaj Politikaj Rajtoj kaj la
Internacia Interkonsento pri Sociaj,
Ekonomiaj kaj Kulturaj Rajtoj, amba
ekvalidaj en 1977. Notu, cetere, la
terminologian diferencon: deklaracio
estas simpla interkonsento pri principoj;
interkonsento estas konsento inter la
diversaj partioj pri tio, kion ili promesas
fari fronte al tia deklaracio.
La fakto, ke la ekvalido de tiuj du
gravaj detalaj interkonsentoj okazis
preska tridek jarojn post la akcepto de
la Universala Deklaracio, nur substrekas
la punkton, ke la jaroj tuj post la Dua
Mondmilito estis unike bonaj por reliefgi
la principon de homaj rajtoj do la
nocion, ke iu homo, la sia naturo kiel
homo, havas rajton al egala humaneca
traktado fare de la potencoj, kiuj same
konsistas el homoj. La Nurembergaj
Procesoj, kiuj sekvis la Mondmiliton,
estis bazitaj sur tiu principo: la tatoj
bonvenigis la okazon formaligi tiun
principon en Deklaracio. Apena necesas
diri, ke la principo en si mem, e se
vaste akceptata de juraj teoriistoj, ne
estas universale akceptata. Ne estas
tute surprize, ke la usona antropologia
asocio, en fama decido, vodonis kontra
elformulo de la Deklaracio, efe (la
la antropologoj) ar i estas bazita sur
okcidentecaj kaj modernecaj kredoj pri
la homa naturo. Iuj okcidentaj tatoj
celis enkorpigi en la Deklaracion anka
mainaron por in devigi, sed aliaj tatoj
timis tiun intervenon en la proprajn
aferojn. Juna astralia diplomato Ralph
Harry, parolante nome de sia registaro,
deklaris, ke nura deklaracio de principoj
ne proponus garantion kontra revivigo
de subpremo. Li proponis starigon de
internacia kortumo por devigi la tatojn
apliki la homajn rajtojn. Tiu propono
apena generis subtenon inter la aliaj
tatoj kaj falis pro manko de apogo.
(Tamen, estas memorinde, ke Harry,
konata esperantisto, ludis tiel losilan
rolon en la formulado de la Deklaracio.
Harry, Lapenna kaj aliaj poste tradukis la
Deklaracion en Esperanton: tiu traduko
fariis norma.)
Due, e se oni povus iamaniere
kombini devojn kaj rajtojn, tio postulus
remalfermon de la jam ekzistanta
deklaracio pri rajtoj, pao danera. Ne
estas tute certe, ke la principoj jam
formulitaj en la Deklaracio restus en
la novliberalisma kaj fundamentisma
mondo de hodia. u restus Artikolo 23,
pri rajto je laboro, a Artikoloj 22 kaj 25,
pri socia sekureco? u restus Artikolo
17, pri religia libereco? Kaj se ekzistas
devoj kaj ne nur rajtoj, u tio implicas,
ke nur tiuj, kiuj respektas la rajtojn,
rajtas ui ilin? u tiuj naturaj rajtoj estas
tamen socie dependaj? Ne, tiu vojo estas
sakstrato danera.
Alifanke, la propono de Jo Haazen
estas serioza kaj kuraa elpao en la
nuna etoso, en kiu ni emas pensi tro ete kaj
timeme, tro limigite al niaj propraj aferoj.
Mi esperas, ke lia pensinstiga propono
fakte instigos vaste tiujn pensojn, kaj ke
el i venos iu konkreta decido reorienti
niajn eksterajn rilatojn al respekto de

i-jare la Deklaracio de Homaj

Rajtoj (10 dec 1948) plenigos
sian 65-an jaron. Samkiel anta
tri jaroj aperis libro u UN pensiiu?,
anka nun eblas lupei la valoron de tiu
normaro.
us prof. Jo Haazen lanis proponon
aldoni al la rajtoj homajn devojn. Jam
longe interalie mondfederistoj diskutas
ilin, sed nun la celo estas oficiale
prezenti proponon al UN.
Homoj enerale sentas devigojn
kiel atencon al la libero mem elekti.
Alifanke, de publikaj kaj organizaaj
ofcantoj oni postulas plenumon de la
difnita taskaro.
En Kontakto de TEJO aperos artikolo
pri klaado, la neformala, ofte luda/
aluda formo de kritikado. i povas tagi
por konsciigi pri la respondeco. ajnas
do psike pli takte paroli pri respondeco,
malpli truda koncepto, pli respekta al la
digno de la servanto kaj enerale de iu
konsci-aga homo.
homaj rajtoj en plej vasta senco. Se i
samtempe konsciigus kaj la homojn kaj
la tatojn pri iliaj moralaj respondecoj,
des pli bone. La konsilio de UN pri homaj
rajtoj havas sian sidejon en enevo,
kaj niaj enevaj kolegoj laboras en ties
sino por atentigi efe pri lingvaj rajtoj.
Ili meritas pli da apogo, sed ilia laboro
estu nur komenca pao al regajno de la
idealismo, kiu animis Zamenhof kaj liajn
posteulojn pri la esenca plibonigeblo de
la homaj rilatoj surbaze de reciproke
akceptataj rajtoj kaj respondecoj.
Humphrey Tonkin
Homaj Rajtoj pensiios
K
un granda intereso mi legis en la
decembra numero de Esperanto
la artikolon de s-ro Probal
Dasgupta pri la Zamenhofa Tago. S-ro
Dasgupta pripensas kun ni, u ni rajtas
proponi al UN la 15-an de decembro kiel
la Internacian Tagon de Esperanto. Por
mi tre interesa artikolo anka pro tio, ar
mi ne sciis, kio okazis en Bangladeo.
Ni proponu al UN la Zamenhoftagon
Tamen mi ne samopinias kun s-ro
Dasgupta.
ie kaj iam kuntrafas en la sama dato
bonaj kaj malbonaj, belaj kaj teruraj
okazaoj. Same en la publika kaj politika
vivo kiel anka en la privata.
Plej bona ekzemplo estas Germanio.
Ni rigardu la 9-an de novembro:
1848 en Vieno estis murdita Robert
Blum, demokrato. Lia murdo estis
la komenco de la fino de la Marta
Revolucio.
1918 la komenco de la Novembra
Revolucio en Germanio.
1923 Adolf Hitler kun siaj subtenantoj
provis puon en Munkeno.
1938 la komenco de la pogromoj
kontra judoj. Nur en tiu nokto estis
bruligitaj pluraj centoj da sinagogoj,
minimume 8000 judaj vendejoj estis
detruitaj a dezertigitaj, inter 90 kaj 100
judoj estis murditaj (mortbatitaj k.s.)
1989 falis la muro kiu disigis la
du germanajn tatojn Federacian
Respublikon Germanion kaj Germanan
Demokratian Respublikon. La falo de tiu
muro ebligis kunigon de ili.
Kio okazas nun? Kompreneble oni
parolas dum tiu tago multe pli volonte pri
la falo de la muro ol pri aliaj okazintaoj,
tamen oni memorigas iam anka pri
la pogromo de la naziista tempo kaj
montras, kio okazis.
Ne nur en la publika vivo. Anka en
la privata vivo okazas tio. Mi donos al
vi tre personan ekzemplon. Mia patrino
mortis la saman tagon (kaj en la sama
jaro), kiam mi edziniis. Kaj mia edzo
mortis la unuan tagon de Kristnasko. u
mi nenion festu kun mia flino? Ne. Ni
festas kaj pensas pri ia patro kaj la belaj
tagoj, kiujn ni kune travivis.
Kara s-ro Dasgupta, kiel vi, tiel anka
mi pripensis la Zamenhofan Tagon: La
jaro ne havas sufe da tagoj por trovi iun
ajn kiu estus festotago por iuj homoj kaj
iuj landoj en la mondo. Tial mi opinias,
ke ni devus tiun tagon proponi al UN kiel
Internacian Tagon de Esperanto.
Katarina Eckstdt
Respondo de Probal:
Estimataj,
Mi bonvenigas la diskuteron senditan
de s-anino Eckstdt. Sen komenti pri
ies opinioj rilate la dezirindecon a
ne de festado en iu dato en lando, kie
multaj aliaj tiudate rememoras efe
iun malfelion ankora ne adekvate
priagnoskitan kaj pribedaratan de la
mondo, mi skribas nur por diri, ke certe
okazis iu miskompreno. Nek en tiu mia
teksto, nek aliloke mi iam sugestis, ke iu
proponu Esperanto-tagon por agnosko
fare de UN a Unesko.
Estime, Probal
Entute la efa demando estas kiel
efektivigi la observadon de devoj. Se
potenculoj senrespekte maldegnas
plenumi a e nur agnoski siajn homajn
devojn, kiel realigi kompensan punon?
u batalaj kromviktimoj (el la nearmitaj
civiluloj) kostu nepageble por pacdevigi
proftemulojn? u kostego de terpeco
uzurpita savus la vivejon de indienoj?
u alkalkuli la ekologian prezon por
iu fo a alia besto por ekvilibrigi la
naturan medion? Kiu enspezu, se ne
UN?
Sed ni konsciu anka ke la Islama
mondo kvankam ne monolite
publikigis alternativan Islaman Deklaron
de Homaj Rajtoj. Ni nepre ekkonu
in. Islamaj landoj enerale ne estis
agnoskitaj membroj de Unuiintaj
Nacioj en la deka de decembro 1948,
kiam la Deklaracio de Homaj Rajtoj
estis akceptita. En i tiu 65-a jaro ni
atentu anka tiun faceton!
Rob Moerbeek
44 ESPERANTO februaro20131266(2) 44 ESPERANTO februaro20131266(2)

Jarna festego en Grezijono
Trian fojon la franca kastelo
Grezijono okazigis Jarfinan
Festegon, de la 28-a de
decembro 2012 is la 2-a de
januaro 2013.
P
artoprenis dudek kvin homoj.
Promenadoj, prelegoj (pri
bicikla mondvojao, pri
komunikado kun surduloj), kursoj
ktp irkais la Novjaran Festenon,
per kiu ni inaguris la jaron 2013.
Post festado, pasintjunie, de la
sesdekjario de la kulturdomo,
grandaj planoj atendas nin, interalie
la konstruo de nova tuparo por
proponi pli da ambroj al niaj
gastoj.
Franois Lo Jacomo
Poludnica 2013
Internacia renkontio
de vojaantaj esperantistoj
Tuj post la jarno renkontiis turistoj kaj vojaantoj el diversaj
partoj de Esperantujo por komenci la novan turisman jaron kaj
paroli pri siaj pasintaj vojaoj. La loko de la renkontio estis
tradicia jam la 31-an fojon i okazis en la malgranda vilao
Liptovsk Jn inter la montoj en la norda parto de Slovakio.
L
a 3-an de januaro 2013 la turistoj
renkontiis en malvarma hotelo.
Tamen la 48 partoprenantoj varme
salutis unu la alian kaj kune vizitis la
malfermon de ekspozicio pri la trideko
de la isnunaj aranoj. La ekspozicion
malfermis Milan Stromko, la direktoro
de la domo de Matica Slovensk en
Liptovsk Mikul. Ni eksciis interesajn
informojn pri la historio. Ekzemple, ke
is nun la renkontion partoprenis 760
homoj el 15 landoj, kaj nur dufoje la
vetero malebligis la ascendon.
Kiel trejnado tagis ekskurso al
iarska-valo. Tie ni vizitis la Ursan
minejon kaj altmontaran kabanon en la
alto de 1 325 m.
La postan tagon okazis la efa
montgrimpado. La nuba ielo kaj glacio
sur la stratoj ajnis daneraj, sed post
kelkaj paoj sub niaj piedoj aperis
neo, kaj ni uis vintran turisman
promenadon. La belega naturo kelkfoje
kais la irkaaon en nebulo, kelkfoje
vento forblovis la nubojn kaj montris al
ni panoramon kun la plej alta montaro
en Slovakio Altaj Tatroj.
La 32 personoj, kiuj decidis supreniri,
sukcese atingis la pinton (1 549 m).
La grimpado ne estis facila, tamen
la vojaantoj kunportis sur la pinton
tonojn por la piramido Esperanto-
obo. Tio jam estas tradicio kaj oni
kunportis el siaj vojaoj tonetojn,
tonojn a tonegojn. i-jare 27 kg
venis i.a. el sudaj etlandoj, Benelukso,
Latvio, Estonio, Meksiko a Antarkto.
Post 31 grimpadoj sur Poludnica
la monto estas je 734 kg pli peza ol
antae.
Revenante hejmen ni povis ripozi
naante en varma natura minerala
akvo a en sano. Post la vespermano
ni askultis spertojn el proksimaj kaj
malproksimaj landoj. La plej bonaj
askultantoj komparis siajn memorojn
en geografia kvizo. Surprize multaj
grimpantoj trovis sufie da energio
por amuzii, kanti kaj danci is la
noktomezo.
La renkontio de turistoj kaj
vojaantoj estas vizitinda arano.Ekscii
pli multe pri i vi povas en la retpao
www.poludnica.esperanto.sk.
Eva Fitzelov
Komuna foto de Palo Branco
1266(2) februaro2013ESPERANTO 45 1266(2) februaro2013ESPERANTO 45
Prelego pri Tibor Sekelj
Okaze de la centjario de la naskio de Tibor
Sekelj la urba Esperanto-societo La Mondo
kaj Popola Biblioteko en Banja Luka, Bosnio-
Hercegovino, preparis prelegon pri la vivo
kaj agado de Tibor Sekelj.
P
relegis la konata esperantisto kaj sekretario
de Eropa Esperanto-Unio Zlatko Tiljar el
Slovenio, kiu diris ke Tibor Sekelj estis monda
homo, kiu apartenis al iuj lokoj, kiujn li vizitis, kaj
donis parton de si al iu vizitata loko. ion, pri kio
li okupiis, li faris kun amo, kaj lia laboro alportis
mirindajn rezultojn. Sekelj dediis grandan parton de
sia energio por popularigi Esperanton.
En 1983 estis fondita Esperanta Asocio de Verkistoj
kaj li estis ia unua prezidanto. En 1986 li estis elektita
membro de la Akademio de Esperanto. Li eluzis la ancon
por ie prezenti Esperanton, skribis al Internacia Unio de
Verkistoj, la asocio PEN kaj Unesko. En 1985 li atingis
ke la dua rezolucio pri Esperanto estis akceptita de la
enerala Konferenco de Unesko, okazanta en Soo.
En 1972 li fariis direktoro de la Urba muzeo Subotica
(Vojvodino, Serbio) kaj gvidis in kvar jarojn. Jam en la
malfruea ao de sia vivo, en la 1970-aj jaroj, li komencis
postdiploman studon de muzeologio en la Universitato
de Zagrebo, kie li doktoriis en 1976. Li partoprenis
en Monda Kongreso de Etnograo en ikago kaj la
Tutmonda Kongreso de Muzeologoj en Kopenhago, kie li
estis elektita sekretario de Internacia Muzeologia Asocio.
Ni povas konstati, ke Tibor nekredeble multe faris por
Esperanto, diris ne de sia prelego Zlatko Tiljar.
La saman vesperon Mio Vrhovac, vicprezidanto de la
societo La Mondo, malfermis ekspozicion pri la libroj
de Tibor Sekelj kaj gazetoj pri li, kaj diris, ke en la sekvaj
30 tagoj studentoj, lernantoj kaj aliaj vizitantoj de la
biblioteko povos konatii kun la vivo kaj agado de Tibor
Sekelj kaj la internacia lingvo Esperanto.
Pri la evento raportis la junulara elektronika gazeto
@TRAFIKA kaj la tutlanda taggazeto Nezavisne novine
(Sendependa gazeto).
Mio Vrhovac
Alta distingo por profesoro Rdiger Sachs
En la 125-a jubilea jaro de Esperanto partoprenis
la Zamenhof-feston en Herzberg, Germanio, cento
da personoj, i.a. 35 gastoj el Kazaio.
E
n la festvespero eestis anka prof. Rdiger Sachs,
eksprezidanto de ISAE kaj eksefredaktoro
de la faka gazeto Scienca Revuo. ia skanado,
elektronika savado por arkiv- kaj esplorceloj estas
nun prioritata projekto de la biblioteko de Germana
Esperanto-Centro en Herzberg, kie prof. Sachs ofte
prezentis prelegojn por la GEA-Filio por Klerigado kaj
Kulturo.
La estraro de Germana Esperanto-Centro decidis
honorigi prof. Sachs pro la grandaj meritoj kaj nomumis
lin Honora Membro de Germana Esperanto-Centro kaj
Interkultura Centro Herzberg. En la Zamenhof-festo
en Herzberg-Sieber Peter Zilvar kaj Zsfia Krdy
transdonis al li la meritmedalon Zamenhof, kiun
is nun ricevis nur la urbestro de Herzberg Gerhard
Walter kaj la GEA-prezidanto d-ro Rudolf Fischer.
Temas pri artprodukto de la fama germana medalisto
Peter Gtz Gttler el Dresdeno. Zsfia Krdy
De maldekstre: Zsa Krdy, Peter Zilvar, Rdiger
Sachs kaj Johannes Mueller, estrarano de ISAE,
la nuna redaktoro de Scienca Revuo. Foto: IC Herzberg
46 ESPERANTO februaro20131266(2)
Forpasoj
Belka Beleva (1927-
2012) forpasis la 22-an
de decembro en Soo. i
e-istiis en 1957. En 1958 i
estis unu el la kunfondintoj
de Bulgara E-Teatro kadre
de Bulgara E-Asocio. Kun
sia edzo Anani Anev (1916-
1992) i prezentiis anka
duope sub la nomo AABB.
i partoprenis krome en la
fama Internacia Arta Teatro,
kiu funkciis de 1957 is
1969. i aktoris en multaj
kongresoj de BEA, dek kvin
Universalaj Kongresoj, kvar
IFEF-kongresoj, tri IJK-oj,
na festivaloj de E-teatro
kaj multaj aliaj lokaj kaj
internaciaj aranoj. i estis
prezidanto de Soa E-Societo
(1979-1981), prezidanto de
la Virina Komisiono de BEA
(1975-1986) kaj membro
de la Virina Komisiono
de UEA (1978-1982). De
1967 i volegis la revuon
Bulgara Esperantisto por
blinduloj. En 1986 aperis
ia atobiograo Teatro sen
lingva bariero. En 1996 i
estis elektita kiel Honora
Membro de UEA. Anka
BEA elektis in honora
membro.
Margret Brandenburg
(1932-2012) forpasis la
21-an de septembro. i
longe aktivis en la E-societo
de Mnster. Kun sia edzo
Willi i edukis tri denaskajn
e-istojn kaj redaktis Bulteno
Gepatra pri dulingva
edukado de infanoj 1955-
1959. En 1981 i kunfondis
subtenan organizon por Bona
Espero. En 1993 i ricevis
la Zamenhof- medalon de
Germana E-Asocio. Pro siaj
meritoj kiel jueja skabeno
i ricevis la Federacian
Meritkrucon en 1986.
Donald (Don) Lord (1926-
2012) mortis la 30-an de
septembro en Middlewich
(Britio). Li e-istiis kiel
15-jarulo kaj aktiviis
movade en la 50-aj jaroj
en la Manestra E-Societo.
Li havis multajn ocojn
anka en E-Asocio de
Britio, i.a. kiel prezidanto
kaj vicprezidanto, kaj
liaj erudiciaj lekcioj
kaj seminarioj estis ege
popularaj. En 2006 aperis lia
Conversational Esperanto,
dialoga lernolibro por akiri
uecon en la lingvo.
Sebastio Rosa Machado
(1937-3012), em. arpentisto,
forpasis la 6-an de decembro
en Ouro Branco (Brazilo). Li
estis vicdelegito en Ipatinga
de 1996 is 2004.
Remigiusz Mielcarek (1957-
2012) mortis la 18-an de
novembro en Puszczykowo
(Pollando). Botanikisto,
li estis profesoro de AIS
kaj lekciis e la Internacia
Studumo pri Turismo kaj
Kulturo en Bydgoszcz. Li
faris esplorvojaojn en iuj
kontinentoj kaj atoris 153
publikaojn en ses lingvoj,
i.a. E-o.
Pillarysetty Narasimha
Rao (1927-2011) mortis la
28-an de oktobro 2011 en
Machilipatnam A.P. (Hinda
Unio). Li lernis E-on en
la 50-aj jaroj. Advokato,
li helpis ociale registri
Federacion E-o de Barato,
fonditan en 1982. Ekde 1990
li estis delegito de UEA.
Manfred Ritthaler (1933-
2012), em. instruisto, mortis
la 29-an de novembro en
Neustadt (Germanio). Li estis
dumviva membro de UEA
kaj longtempa delegito kaj
fakdelegito pri turismo.
Henri Roy (1919-2012)
forpasis la 3-an de decembro
en Chaponost (Francio).
Li e-istiis anta la 2-a
mondmilito kaj membriis
en UEA en 1949. Li estis
regula membro de Societo
Zamenhof kaj Patrono de
TEJO, ofte partoprenis en
UK-oj kaj subtenis mone
la Novjorkan Ocejon k.a.
agadojn de UEA.
Joanna Sidorak (1929-
2012) mortis la 5-an de junio
en Bielsko-Biaa (Pollando).
i estis membro de UEA
ekde 1957 kaj dumviva
membro ekde 2001. Ekde
1958 is sia forpaso i estis
delegito en sia urbo. i
subtenis la agadon de UEA
per donaco de latelaoj.
Jos Starck (1927-2012),
fakdelegito pri sociologio,
mortis la 16-an de novembro
en Spa (Belgio). Kiel
blindulo kaj sociologo li
verkis la studon Analizo
de la interrilatoj inter la
blindularo kaj la diversaj
socioj de la eropaj
industriigitaj landoj (1982).
De li aperis anka Vojao tra
orienta Afriko (1983).
Wang Peiyan (1928-2012),
fakdelegito pri lingvoj,
mortis la 29-an de julio
en Sliven (Bulgario), kien
li transloiis el inio en
2000.
98-a UK en Rejkjaviko:
Japanio epinte
L
a 18-an de januaro, Japanio
estis la lando kun plej multe da
alioj (74) al la 98-a UK, surprize
superante Germani on (60) kaj
Francion (56). Sekvis Nederlando (29), Pollando
(24), Svedio kaj Rusio (po 23), kaj Svisio (21).
La tuta nombro estis 611 el 50 landoj.
Aktoj de la Akademio II: 1968-1974.
Enestas interalie: Oka Ociala Aldono
al la Universala Vortaro, Baza Radikaro
Ociala, Rekomendoj de la Akademio.
Rotterdam: AdE, 2007 (2a eld). 70p.
21cm. Prezo: e6,00.
Aktoj de la Akademio III: 1975-1991.
Kun, interalie, Studado pri landnomoj,
La alfabeto kaj ortograo, Aprobo de
fakaj termin(ar)oj, Pri propraj nomoj.
Parizo: AdE, 1992. 79p. 23cm. Prezo:
e6,00.
Aktoj de la Akademio I: 1963-1967.
Historio de la lingvaj institucioj,
Statuto de la Akademio de Esperanto,
Enketo kaj decidoj pri la pasivaj
participoj k.a. Rotterdam: AdE, 2007
(2a eld). 64p. 21cm. Prezo: e6,00.
la unua mondmilito
MODERNAJ ROBINZONOJ
En la siberia praarbaro
Enkonduko de H. Tonkin.
Berkeley: Bero, 1999
(dua eldono). 9+47p.
22cm. Prezo: e6,00.
Sesona rabato ekde 3 ekz.
la dua mondmilito
MASKERADO IRKA LA MORTO
Nazimondo en Hungario
Redakto kaj komentario de H. Tonkin.
Rotterdam: UEA, 2001
(dua eldono). 318p.
21cm. Prezo: e15,00.
Triona rabato ekde 3 ekz.
REMEMOROJ
de
TEODORO SCHWARTZ / TIVADAR SOROS
pri
Triona rabato por samtempa mendo de minimume tri ekzempleroj de la sama titolo.
T IAJ N I ESTAS
estas miniserio de libroj eldonitaj
de la viena eldonejo Pro Esperanto,
kies volumoj enhavas novelojn de
la hungaro Sndor J. Bak kaj
de la sviso Claude Piron.
Vol. 1: La dorsosako
de Panjo Rut.
Sndor J. Bak / Claude Piron.
Dek noveloj de Bak kaj sep
de Piron. Vieno: Pro Esperanto,
1995. 109p. 23cm. 12,00.
Vol. 2 : La kisa malsano.
Sndor J. Bak / Claude Piron.
1DQRYHORMGH%DNyNDMXQX
de Piron. Vieno: Pro Esperanto,
2000. 119p. 23cm. 12,00.
Vol. 3 : La meteoro.
Sndor J. Bak / Claude Piron.
Dek noveloj de Bak kaj dek sep
de Piron. Vieno: Pro Esperanto,
2002. 135p. 23cm. 13,20.
Triona rabato por samtempa mendo de minimume tri ekzempleroj de la sama titolo.
Triona rabato por samtempa mendo de minimume tri ekzempleroj de la sama titolo.
Pri homoj kaj verkoj. Eseoj pri la
Esperanto-kulturo. Red. Michela
Lipari kaj Humphrey Tonkin.
Tekstoj de Humphrey Tonkin,
va Tfalvi, Lena Karpunina,
Carmel Mallia, Krys Ungar,
Sten Johansson. Gonalo Neves,
Alberto Garca Fumero, Jukka
Pietilinen, Geoffrey Sutton,
Nicola Minnaja. Dek unu eseoj
premiitaj en la Belartaj Konkursoj de UEA. Rotterdam:
UEA, 2012. 143p. 24cm. 9,00.
Internacia Kongresa
Universitato 2012. Hanojo,
VjctnamIn, 28 ju!In 4 agustn
2012. Red. Roy McCoy. Tekstoj
GHQDSUHOHJRMGH7UHYRU6WHHOH
Francesco Maurelli, Stefan
MacGill, Humphrey Tonkin,
0DUN)HWWHV/DOXP-XNND
Pietilinen, Jonathan Cooper,
Gbor Mrkus. Rotterdam:
UEA, 2012. 130p. 30cm. 16,50.
Pioniroj de la Internacia Lingvo.
Aktoj de la 34-a Esperantologia
Konferenco en la 96-a Universala
Kongreso de Esperanto,
Kopenhago 2011. Red. Detlev
Blanke. Tekstoj de kvin prelegoj
de Jens Stengrd Larsen, Christer
Kiselman, Davide Astori, Marek
Blahu, Otto Prytz. Rotterdam:
UEA, 2012. 70p. 30cm. 9,90.
Esperanto kaj aliaj lingvoj
kontrastlingvistikaj kaj
socilingvistikaj aspektoj.
Aktoj de la 31-a Esperantologia
Konferenco en la 93-a Univer-
sala Kongreso de Esperanto,
Rotterdam 2008. Red. Detlev
%ODQNH7HNVWRMGHQDSUHOHJRM
de Humphrey Tonkin, Probal
'DVJXSWD1LQR9HVVHOOD9UD
Barandovsk-Frank, Detlev Blanke, Ziko van Dijk,
Zlatko Tiljar, Aleksandro S. Melnikov, Davide Astori.
Rotterdam: UEA, 2012. 122p. 30cm. 15,00.
NIAJ PA5INTJARAJ ELDONAOJ
1iu i rakohIaro
dohas bohah bildoh
pri la verkarIo de
Louis Couperus
(186-1gz), uhu
el la e!a| heder-
lahda| aIoro|. Li
kreis mirihde mulI-
!ahkah verkaroh. Ll-
sIaras eh i serio da
psikologie-realisma|
romaho| pri IiuIempe
moderha| Iemo|.
Alia| verko| havas
kiel !ohoh la Romiah Imperioh, precipe eh ia
degehera periodo. 1ria Iipo esIas miIologia|
romaho|, ehro, kiuh li ihvehIis.
PRI VAGABONDOJ KAJ FRIPONOJ, PRI DAMOJ KAJ
KAVALIROJ. Rakontoj. Louis Couperus. El la neder-
landa trad. Gerrit Berveling. Rotterdam: UEA 2008.
184p. 21cm. ISBN 978 92 9017 102 7. Prezo: 6,00.
Triona rabato ekde 3 ekz.
NEDERLANDA MAJSTRO
Esperanto: Grammatica
met oefeningen.
Roel Haveman,
Arjen-Sjoerd de Vries.
Bussum: Uitgeverij
Coutinho, 1999. 446p.
25cm. Bind. Kun kd.
Impona konsultlibro
kaj (mem)lernilo por
nederlandlingvanoj.
Nova prezo: 30,00.
Triona rabato ekde 3 ekz.