T.C.

MLL ETM BAKANLII

EL SANATLARI TEKNOLOJS

KASTAMONU ARAF DOKUMAYA HAZIRLIK

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. KASTAMONU ARAF DOKUMADA KULLANILAN ARA VE GERELER ........ 3 1.1. Dokuma Tezgh ........................................................................................................... 3 1.1.1. Tokmak .................................................................................................................. 5 1.1.2. Taka ....................................................................................................................... 5 1.1.3. Taka Kolu .............................................................................................................. 5 1.1.4. Taka pi .................................................................................................................. 6 1.1.5. Taka Kay ............................................................................................................ 6 1.1.6. Ayakak (Pedallar) ................................................................................................ 6 1.1.7. Ayakak Zinciri ..................................................................................................... 7 1.1.8. Ayakak Kancas ................................................................................................... 7 1.1.9. Kantarma ............................................................................................................... 7 1.1.10. Gc erevesi .................................................................................................... 8 1.1.11. Gc Kancas ....................................................................................................... 8 1.1.12. ereve Kancas .................................................................................................. 8 1.1.13. Gc Teli (Boncuk) ............................................................................................. 9 1.1.14. Sktrma Demiri ................................................................................................ 9 1.1.15. Levent ................................................................................................................ 10 1.1.16. Tarak .................................................................................................................. 10 1.1.17. Tefe .................................................................................................................... 10 1.2. Mekik .......................................................................................................................... 10 1.3. Bobin ve Masura ......................................................................................................... 11 1.3.1. Bobin ................................................................................................................... 11 1.3.2. Masura ................................................................................................................. 11 1.4. plik ............................................................................................................................. 12 1.5. Yay Salgu Tokma .................................................................................................... 12 1.6. plik Eirme Sarma Aralar ....................................................................................... 12 1.7. zg zme Aralar ................................................................................................ 14 1.8. ahra (Masura Sarma Makinesi) ................................................................................ 16 1.9. Bobinvar ...................................................................................................................... 16 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 17 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 20 2. ZG HAZIRLAMA ..................................................................................................... 20 2.1. Dokuma Tezghnn Kurulmas .................................................................................. 20 2.2. zg .......................................................................................................................... 21 2.2.1. zg Tezgh ..................................................................................................... 21 2.3. zgnn Hazrlanma Teknikleri ............................................................................... 21 2.3.1. Yerde zg Hazrlama ...................................................................................... 21 2.3.2. Dikey Dolapta zg Hazrlama ......................................................................... 22 2.3.3. Duvarda zg Hazrlama .................................................................................. 23 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 31

3. R (HAIL) .................................................................................................................. 31 3.1. iri ............................................................................................................................. 31 3.2. iri Yapmnda Kullanlan Malzemeler .................................................................... 31 3.2.1. Yaptrc Maddeler ............................................................................................ 31 3.2.2. Yal Maddeler .................................................................................................... 31 3.3. iri ( Hal) Yapmak ................................................................................................. 31 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 36 4. TARAK TAHARI .............................................................................................................. 36 4.1. Tanm ......................................................................................................................... 36 4.2. pliklerin Taraktan Geirilmesi ................................................................................... 37 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 38 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 39 RENME FAALYET-5 ................................................................................................... 40 5. GC TAHARI ................................................................................................................ 40 5.1. Tanm ......................................................................................................................... 40 5.2. Gc Tahar Yaplmas ............................................................................................... 41 5.3. Gc erevesinin Taklmas ..................................................................................... 42 5.4. Ayakaklarn (Pedallarn) Balanmas ....................................................................... 42 5.5. Armr .......................................................................................................................... 43 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 44 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 45 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 46 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 49 KAYNAKA ......................................................................................................................... 51

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK El Sanatlar Teknolojisi El Dokuma Kastamonu araf Dokumaya Hazrlk Bu modl Kastamonu araf dokumaya hazrlk ilemlerini kapsayan bir renme materyalidir. 40/32 Bezaya dokuma modln baarm olmak Kastamonu araf dokumaya hazrlk yapmak Genel Ama Bu modlle Kastamonu arafn tanyarak uygun ortam ve ara gere hazrlandnda tekniine uygun olarak Kastamonu araf dokumaya hazrlk yapabileceksiniz. Amalar 1. Dokumaya uygun ara gere hazrlayabileceksiniz 2. zg ipliklerini hazrlayabileceksiniz. 3. zg ipliklerini irile hallayabileceksiniz. 4. Gc tahar yapabileceksiniz 5. Tarak tahar yapabileceksiniz. Ortam: Aydnlk ve temiz bir atlye ortam Donanm: Tezgh, zg ve atk iplikleri, zg hazrlama aparat, makas, gc, tarak t, grsel ve basl kaynaklar Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Milletlerin kltr hayatlarnn en anlaml belgeleri el sanatlardr. El sanatlar her bir insann dnya ve toplum ile kurduu renkli balardr. nsanlarmzn sevgilerini tutkularn sergiledii el emei gz nuru ile ortaya konan bu eserler ayn zamanda yapld yerin duygu ve dncelerini yanstr. Sizin iin hazrlanm olan bu renme materyalinde, ok eski el sanat olan Kastamonu araf dokumay tanyp analiz edebileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA

Bu faaliyetle tekniine uygun olarak ara gere hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA

Kastamonu araf dokumaya hazrlk yapmnda kullanlan ara gereci aratrnz.

1. KASTAMONU ARAF DOKUMADA KULLANILAN ARA VE GERELER

1.1. Dokuma Tezgh
El dokuma tezghnda arkada oturmaya uygun giri yeri bulunur. Buraya oturak denir. Oturulduunda dnerek gerginlik salayan dokunan bezin sarld saymur, onun st ksm nda dokunan bezin zerinden kayd dzen aac, dokumann balad yerde ii ya nlara geren cmbar ve hemen yannda iplikler arasnda gezen imir dili tarak ve nnde sadan sola, soldan saa koturan mekik bulunur. Dokunan iplik dzen aacnn zerinde geer ve altndaki saymur denen aa zerine sarlr. Bu aa dner. Dndke de dokumay ve d okuma ipini gerer. Onun ilerisinde tarak vardr ki bu tarak boydan boya tezgh kat eden bir tefe veya defe iine konulmutur. Tarak oynar. Taran dileri kamtan olur. Gc tar an ilerisinde iki adettir. Alttan ayakaklara baldr. stten kular vastasyla aa yukar inip karak ipliklerde mekik iin azlk aar. Gc iplikten yaplr, iki ubuk arasnda rlm iplikten ibarettir. Bunlar ilerisinde yuvarlak mermerler vardr. Uzun aatan buraya kadar dz gelen ve nden 2 santim kadar dokunmu olan zg bunun zerinden yukar doru kar, ikinci mermere kadar dz gider, st mermerin altnda bulunan gergi aacndan 26'ya ayrlr. Bez 26 ileliktir, burada 12 santimden 1 ve 2'ye ayrlr. Bunun stnde toplanarak yumak kolu olur ve tavandan dnerek oturacan stndeki mermerin zerinden; oturacan zerine ve yanlarda bulunan iki koldan aadakinin stnden geer, sa taraftan tavana aslr. Gc, iki kol arasnda rlen iplikler alttan stten geirilir; ortadan dmlenir. Bu nlar iki tanedir. zg yaplrken bir ip nndekinden, biri arkadakinden geirilir. Her iplik birde taran diinden geer ve aaca balanr. Mekik taran iinde hareket eder. Tar an takl olduu tefenin balar vardr. Buralar bez ksmnn darsnda dururlar ve oluk eklinde olur. Taka ilerinde hareket ettiinden bunlara taka yata denir. Takann stnde bir tahta, altnda yuvarlak ekilde geirilmi mein vardr.

Her iki bata birer dane taka, bunlarn da iplik delii vardr. AB deliklerinden ge irilen iplik, tara, ste balayan kola geirilmi bir tahtaya balar. Bu ip takann kanal ierisindeki ileri geri hareketini takip eder. O olmazsa dar kabilir. C'den balanan nc iplik dokumacnn tam nnde bulunan makaraya balanr. Bu suretle iki takann ipleri birl eir, bir ipe taklr. Bu iplik dokuyucunun nnde bulunan makaralardan geer ve ucu ufak bir omaa balanr. Mekik taran nnde bulunan defe aacnn alt kenar zerinde, altl-stl zgnn iinde hareket eder. Dokuyucu bu ipi ektii zaman takalar ieri doru hareket eder. Mekikler bir taraftan dier tarafa gider. pin aa ekilmesiyle bu hareket salanr. Alet birden yukarya braklr. Mekik emberi bir taraftan dier tarafa gidince takay durdurur. Mekik iindeki iplik salarak azlktan gemi olur. Kastamonu dokumasnda kaml tezghlar kullanlr. Kaml tezghlar dier tezghlardan en nemli ayrl, mekiin el ile deil de kamnn ekilmesiyle atlmasdr. Bu si stem el tezghlarna byk bir hz kazandrmtr. Gc, tel ve taraklarnn demir olmas yannda en nemli zellii de sklp taklabilir olmas nedeniyle kolayca bir yerden kaldrlp dier bir yere kurulabilmesidir.

Resim 1.1: Dokuma Tezgah

1.1.1. Tokmak
Mekii frlatmak iin tefenin stnden taklan ahaptan yaplm paraya denir.

Resim 1.2: Tokmak

1.1.2. Taka
Mekiin saa sola frlamamas iin tefenin sa ve sol blmne yerletirilen paraya denir.

Resim 1.4: Taka

Resim 1.3: Taka

1.1.3. Taka Kolu

Takalarn belirli bir mesafeye gelip gitmesini salayan, tefenin sa st ve sol st blmne yerletirilen paraya denir.

Resim 1.5: Taka kolu

1.1.4. Taka pi
Takalarn rahat hareket etmesine yardmc olan araca denir.

Resim 1.6: Taka pi

1.1.5. Taka Kay

Dokuma esnasnda takalarn ortasndan geen, tefe yuvasna kadar uzanan, mekiin frlamas esnasnda mekiin dmesini engelleyen kaytan yaplm paraya denir.

Resim 1.7: Taka kay

1.1.6. Ayakak (Pedallar)

Tezghlarda ayakla yaplan kumanda, mekanizmasna ayakak denir. Ayaklarla kumanda edilen mekanizma gc says ile doru orantldr. ki gcl tezghlarda iki aya kak bulunur. Drt, alt ve sekiz ayakakl olan tezghlar da vardr. Ancak ayakak says arttka iilii de zorlar. Baslan ayakaa bal olan gc aa ekilirken dier gc yukarda kalr. Bylece tek sayl iplikler aa ekilirken azlk da alm olur.

Resim 1.8: Ayakak (pedallar)

1.1.7. Ayakak Zinciri

Demirden yaplm, birbirine halka halka gemi olan metal paradr. Ayakaklara t aklarak erevelerin aa yukar rahat hareket etmesine yarar.

Resim 1.9: Ayakak zinciri

1.1.8. Ayakak Kancas

Zincirlerin saa sola kaymamasna yarayan ayakaklarn n ksmna taklan az ak ve eik vidadr.

Resim 1.10: Ayakak kancas

1.1.9. Kantarma
Gcler alttan ayakaa balanrken stten tezgh kollarna bal yuvarlaa aslmtr. Gclerin aa yukar rahat hareketini salamak iin makaralar yardm ile hareketi salanr.

Resim 1. 11. Kantarma

1.1.10. Gc erevesi
Mekikli dokuma tezghlarnda, zg ipliklerinden bazlarnn yukarda, bazlarnn ise aada olmasn, yani azlk amasn salayan, stte ve altta iki ubuktan geirilmi, ortalarnda birer delik bulunan teller veya ipliklerden oluan ereveler olup hepsine birde n gc denildii gibi gc erevesi de denir.

Resim 1.12: Gc erevesi

1.1.11. Gc Kancas
Metalden yaplmtr. Gc erevesinin st ve alt ksmna taklr. erevenin esn emesini nler.

Resim 1.13: Gc kancas

1.1.12. ereve Kancas

Ucu kanca eklinde olup st ksm ereveye ray eklinde taklan bir paradr . Ayakakla ereve arasnda balanty salar.

Resim 1. 14. ereve kancas

1.1.13. Gc Teli (Boncuk)

Dokuma tezghlarnda gc erevelerine takl olan gc tellerinin veya ipten gclerin tam ortalarnda bulunan ve zglerin geirildii deliklerdir.

Resim 1.15: Gc teli (boncuk)

1.1.14. Sktrma Demiri

Tezghta dokunan kuma merdane zerindeki yuvaya takarak kuma sktrmaya yarar.

Resim 1.16: Sktrma demiri

1.1.15. Levent
Dokuma iin hazrlanan zgnn evrilerek sarld, iki ucu yuvarlak orta ksm ince ve uzun ahap tezgh parasdr.

Resim 1.17: Levent

1.1.16. Tarak
Dokuma tezghlarnda zg ipliklerinin birbirine paralel bir durumda tutmaya ve atk ipliklerini sktrmaya yarayan, bir ereve iindeki, ensiz, demir, tahta veya kamtan plakalarn yan yana sralanmasyla oluan paraya tarak denir.

Resim 1.18: Tarak

1.1.17. Tefe
Mekikli dokuma tezghlarnda iine taran takld ileri ve geri hareket ederek tarak aracl ile atklar sktrmaya yarayan ereveye denir.

1.2. Mekik
Atklarn, zgler arasndaki aklktan (azlk) kolayca geilmesini salayan, atk ipinin zerine sarld veya masuralar zerine sarldktan sonra iine yerletirildii, iki ucu sivrice, aa veya kemikten yaplan alettir.

Resim 1.19: Mekik

10

1.3. Bobin ve Masura

1.3.1. Bobin
Genel olarak silindir veya koni bir iskelet zerine sarlm iplie denir.

Resim 1.20: Bobin

1.3.2. Masura
Masuralar, zg masuralar, el mekii masuras ve akakl mekik masuralar farkldr. Ahap malzemeden yaplan masuralar iin uygun aalar vardr. Mmber veya mimber aac masuralarn en ok yapld aatr. Sarmak ve patlangu aalar da masura yapmnda kullanlmaktadr. Bu aalarn zayf zleri masura yapmn kolaylatrrken fndk gibi aalarn ubuk dallarnn atete kzdrlan ilerle delinmesi ile elde edilen masuralar da vardr. Zamanmzda ise kt masuralar ve nihayet plastik masuralar doal malzemelerin yerini almtr. zg masuralar 15-20 santimetre iken mekik masuralar 7 ile 15 santimetre uzunluktadr.

Resim 1.21: Masura

11

1.4. plik
Dokumacln temel ve ilk malzemesi ipliktir. Kastamonu da yetitirilmesine uygun alanlarn bulunduu koyun ve keilerden alnan dokuma rnleri dier bir ham maddedir. Tiftik ve kl keilerin tyleri, koyunlarn ynleri ylda iki defa yaplan krkmla elde edilir. rnler ykanp kurutulur. Yaylarda atlarak pamuklanp tellenmesi salanr. Atm yapl arak pamuklandrlan yn ya da tiftik bilek kalnlnda bdrk yaplarak top byklnde topa oluturulur. Kangal ad verilen bu topatan alnan utan kirman veya t yardm ile istenilen kalnlkta ip yapm salanr.

Resim 1.22: Kelep ip

1.5. Yay Salgu Tokma

Pamuk, yn ve yapa gibi dokuma ham maddesi rnlerinin iplie dntrlebilmesi iin kabartlp tellendirilmesi gerekir. Yay, stte eik kolu, yuvarlak bir kafa bal ile eik kola gerilmi barsaktan yaplm gergin iri ipi vardr. Eik kolda boyuna taklp rahat almak iin ip-kay ile vurma tokma salgudan oluur. rnn iine tutulan irie salgu ile vurulduunda pamuk tellenerek kabarr. p yapna uygun hale gelinceye kadar atma iine devam edilir. Pamuklarn demetler halinde toplanmas ile smek-bdrk yaplp krk, kirman veya tla ip bkmne balanr. Ynn atldktan sonrasnda kangal yaplarak erilme ilemine balanr.

1.6. plik Eirme Sarma Aralar

: nsan elinden sonra kullanlan ilk bkm aleti idir. pliin sarld ucu engelli gvde ile arlk veren gvdeye geirilmi yuvarlak bir tahta olmak zere iki ksmdan oluur. reke: Bir i olup tablas sttedir. Kirman: deki yuvarlak tahta yerine apraz olarak birbirine gemi iki tahtadan ve bir engelli eksenden ibarettir.

12

Resim 1.23: p eirme aralar

Mengenez-tarak: Gecininden ayklanm olan keten ve kendir liflerinin iindeki atk maddelerinin ayklanmas, tellendirilip pamuklandrlmas iin taranmas gerekir. Ketenin tarand mengenez dz zemine aklm uzun ivilerde oluur. Yaklak yz dii olan taran yapt grev sonrasnda rn drt guruba ayrlr. Birinci gurubu en kaliteli blm oluturur. Bu, istenilen incelikte iplik yaplmaya uygun olup dokuma tezghlarnda zg ipi olarak kullanlmaya uygundur. Bu iplikle en kaliteli keten dokumalar yaplabilir. kinci rn atk iplii olarak kullanlrken, 3.ve 4. grup rnler sva yapmnda ktk olarak kullanlr. krk: Elle evrilen bir kola bal davlumbaz ile davlumbaz etrafnda dolap ii eviren bir ipten olumutur. de bulunan makaray da eviren iri ipi zaman zaman patinaj yapmamas, kaymamas iin am sakz ile kaplanr. pin aktarlaca masura krn iine taklr. Kolla dndrlen davlumbaz, iri yardmyla ii evirir. Dnen i masuray evirirken masura ipe aslarak kelebeden ipliin salp aktarlmasn salar. krn bir dier grevi ise iplik yapmnda kullanlmasdr. Kabartlm pamuk bdrn den alnan bir u krn iine tutturulur. krk evrildike bdrk ten salan ipten istenilen kalnlkta ip yaplr.

Resim 1.26: krk

13

1.7. zg zme Aralar

Dolap

Byk bir kelebeye benzer. Alttan ve stten tutturulduu milin etrafnda dnen drt keli bir aygttr. Keler arasnda bir arnlk, yaklak 170 santimetrelik mesafe vardr. Alt ucun birisinde ayaklk ad verilen ipliin dn yapt yer vardr. Ayn kolun st ucunda azlk ad verilen ayr ivi veya atall aa yer alr. adan salnp peeden geen iplikler azlktan balanarak aaya doru dolap dndrlerek zg ilemine devam edilir. Alt utaki ayaklktan dnlerek yukarya doru klr. Sarma ilemine, yaplacak dokumann enine ulalncaya kadar devam edilir. zg tamamlandktan sonra azlktan karlan zg top yaplarak tahar ilemine hazr hle getirilir.

Resim 1.27: Dolap

a (desen tahtas)

zgs yaplacak ipliklerin dizildii aygttr. Birbirine paralel ve yatay uzanan aralarnda 2530 santimlik ara bulunan iki zemin ya da tahtadan oluur. st zeminden, alta uz anan iler masuralarn kendi evrelerinde dnmesini salar. Bir ada 40 ile 50 arasnda i bulunur. lere taklan masuralardan alnan iplik ular nde bulunan ve her masura iin a yrlm olan parmaklk aralarndan geerek peeye, pee deliklerinden geirilerek zg dolabna ular.

Resim1.28: Desen tahtas

Resim 1.29: Desen tahtas

14

Kelebe

Kelep ipliin masuralara aktarlmasnda kelebe ile krk kullanlr. Ortada bir mil ve milin etrafnda dnen drt koldan ibarettir. Kelebenin ap kelep iplerinin ap orannda olup yukardan aaya doru genileyen bir koniklik vardr. stten kelebeye geirilen kelep ipl iin ucu bulunarak aktarlacak masuraya ilitirilir. krk iine taklan masura krk yardmyla dndrldke kelebeyi de dndrerek iplik masuraya aktarlr.

Resim 1.30: Kelebe

Pee

zg iplerinin birbirine karmamas iin belirli aralklarla uzun bir tahta zerine alm deliklerden oluan tahta veya demirden yaplm bir alettir. zlen zgye gre tel says deiir. pleri geirdiimiz ilk tarak ayn zamanda pee grevini yapm olur.

Resim 1.31: Pee

Cmbar

Dokumacnn nndeki yan gergi ubuudur. Demirden ya da aa malzemeden y aplmtr. Cmbar, dokuma 1015 santimetre olunca yeniden dokuma alanna yaklatrlr. Bu gergi, dokumann aynen ve bzlmeden ve kaliteli olmasn salar.

15

1.8. ahra (Masura Sarma Makinesi)

pliklerin bobinlere sarlma iinin yapld bir alettir.

Resim 1. 32: Masura sarma makinesi

1.9. Bobinvar
plik katlamaya yarar. Bobinleri dier bobine aktarmaya yarar.

Resim 1.33: Bobinvar

16

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki uygulamalar yapnz. lem Basamaklar neriler Kastamonu araf dokuma yapmnda kulla Gzlemlerinizde dikkatli olunuz. nlan aralar aratrnz. Kastamonu araf dokuma yapmnda kulla Aratrmalarnz dikkatli yapnz. nlan gere rneklerini aratrnz. Tezghn tanmn ve zelliklerini aratrnz. Ayrntlara dikkat ediniz. lk yardm kurallarna dikkat edi Mekiin tanmn ve zelliklerini aratrnz. niz. Bobinin tanmn ve zelliklerini aratrnz. Aratrmalarnz dikkatli yapnz. Dosyann dzenli olmasna nem Aratrmalarnz bir dosya iinde toplaynz. veriniz.

17

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz. 1. Mekii frlatmak iin tefenin stnden taklan ahaptan yaplm paraya ne denir? A) Tokmak B) Ayakak C) Taka D) Hepsi Mekiin saa sola frlamamas iin tefenin sa ve sol blmne yerletirilen paraya ne denir? A) ereve B) Taka C) Gc D) Hepsi Takalarn belirli bir mesafeye gelip gitmesini salayan paraya ne denir? A) Taka kolu B) Taka C) Taka ipi D) Hepsi Takalarn rahat hareket etmesine yardmc olan araca ne denir? A) Gc B) Taka kolu C) Taka ipi D) Hepsi Mekiin frlamas esnasnda mekiin dmesini engelleyen paraya ne denir? A) Taka ipi B) Taka kolu C) Taka kay D) Hepsi Tezghlarda ayakla yaplan kumanda mekanizmasna ne denir? A) Ayakak B) Gc C) Ayakak zinciri D) Hepsi ki gcl tezghlarda ka ayakak bulunur? A) 4 B) 2 C) 6 D) Hepsi

2.

3.

4.

5.

6.

7.

18

8.

Ayakaklara taklarak erevelerin aa yukar rahat hareket etmesine yarayan paraya ne denir? A) Ayakak B) Gc C) Ayakak zinciri D) Hepsi Ayakak zincirlerinin saa sola kaymamasna yarayan paraya ne denir? A) Ayakak zinciri B) Ayakak C) Ayakak kancas D) Hepsi Gclerin aa yukar rahat hareketini salamak iin kullanlan paraya ne denir? A) Kantarma B) Ayakak C) Ayakak zinciri D) Hepsi

9.

10.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

19

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyetle tekniine uygun olarak zg ipliklerini hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
zg ipliklerini hazrlama ile ilgili aratrnz. Aratrma sonularn snfta arkadalarnzla paylanz.

2. ZG HAZIRLAMA
2.1. Dokuma Tezghnn Kurulmas
Kaml tezgh kolaylkla sklp taklabilir. ki yanlarn birbirine geme tahtalar nceden taklm ve yuvalar tutkallanmtr. Tezgh kurulaca zaman bu iki yan karlkl konur. Nerelere geirilecei numara ya da harfle gsterilmi olan ara tahtalaryla birletirilir. Ara tahtalarn ular yanlardan getikten sonra dokunmu kuma sarlmasna yarayan ve sermin ad verilen bir taraf trnak dili kaln merdane yataklara geirilerek kpr direklerine deecek ekilde oturtulur. Yatak, ularndan vidalanr. Kprnn kardan karya taht as konur. Tefe, st direin iki tarafndaki kntl cvatalaryla oturtulur. Geriye merdane kalmtr. Bunlardan iki tanesi ayn kalnlktadr. Bir tanesi tezghn nnde, dieri arkasnda yan aalarn ucundaki ak yataklara oturtulur. Kalan dier merdane bu ikisinden daha kalndr. n taraf kpr tahtas hizasndan 10 cm yks ekte duracak ekilde vidalarla tutturulmas gereken yatana konur. Buna maber denir. Tezghn arkasna dokuyucu oturma tahtas yerletirilir ve ayakl tezghn tam ortasna yerletirilir.

Resim 2.1: Tezgh paralar

20

2.2. zg
Dokumadan nce tezgha gerilerek hazrlanan ve dokuma boyunca giden dikey ipliklere zg denir.

2.2.1. zg Tezgh
Desen tahtas da denilen tezghlarda zg ipliklerini dokuma tezghnda dokunabilecek ekilde birbirine paralel bir duruma getirmeye yarayan ve tahta zerinde hazrlanm ayr ayr bobinlerin taklmasna yarayan blmlerden oluan alt tahtalardan ibarettir.

Resim 2.2: zg tezgh

2.3. zgnn Hazrlanma Teknikleri

Mekikli el dokumaclnda genellikle ekilde zg hazrlanr. Yerde zg hazrlama Dikey dolapta zg hazrlama Duvarda zg hazrlama

2.3.1. Yerde zg Hazrlama

Ksa zgler sz konusu olduu durumlarda zg yerde hazrlanmaktadr. Bu usu lde yere belirli aralklarla demir ubuklar aklr. Bunlarda iki tanesi birbirine dier lerinden daha yakndr. zerinde masuralar bulunan alk, elcek ksmndan tutularak bu demir ubuklar arasnda gezdirilir. Birbirine yakn olan iki ubua gelindiinde apraza alnan ipli klerin azlklar bu ubuklara geirilir. Tekrar geriye dnlerek yeter say tamamlanncaya kadar zmeye devam edilir.

21

Resim 2.3: alk

2.3.2. Dikey Dolapta zg Hazrlama

En yaygn olan yntemdir. Bu dolaplar ksa kenarlarnn birbirini kestii noktadan g eirilen ve bir ucu tavana dier ucu demeye tutturulmu bir eksen etrafnda dnebilmektedir. Uzun kenarlar zerine zg tellerini geirmeye yarayan iviler bulunmaktadr. nceden masuralara sarlm olan ipler desene gre desen tahtasna yerletirilir. Desen tahtasndaki deliklerden geirilen ipler, desen srasna gre pee denilen uzun bir ta zerinde alm deliklerden ipler tek tek geirilir. Bu ilemden sonra geirilen ipler toplanarak birletirilip dolabn parmak ksmnn b irinci blmne yerletirilerek balanr. Pee denilen tadaki ipler gerdirilerek azlk baparmak ve iaret parmak yardmyla bir alt ve bir stten alnarak apraz yaplr ve ikinci parmaa taklr. Elin arka ksmnda kalan iplerin dier yars nc parmaa taklr. pler tekrar birletirilerek tur saysna gre dolabn alt ksmna inilir ve iplerin zerinden tekrar ayn ekilde azla kadar geri dnlr ve pee gerdirilir. Azlk tekrar alnarak ile tamamlanr. Yaplacak ile saysna gre bu ilem tekrarlanr. n azlk ve arka azlk salam bir ekilde iple balanr. ilelerin aras esnememesi iin iple balanr. zg dolabnn alt ksm leventin kancasna taklarak aadan yukarya doru ayn ilem devam eder. Bu ilem dokumann enine gerekli zg teli says tamamlanncaya kadar srdrlr. rnein; enine 1000 adet zg teli gerekli olan bir dokuma iin bir defada 20 pee dolatrlyorsa bu ilem 50 kez tekrarlanmaktadr. Pee; zg iplerinin birbirine karmamas iin belirli aralklarla uzun bir tahta zerine alm deliklerden oluan tahta veya demirden yaplm bir alettir.

22

Resim 2.4: Dikey dolap

2.3.3. Duvarda zg Hazrlama

Daha gelimi bir zg yntemidir. Mekikli el dokumaclnda zg iplikleri i plik katlama makinesinde bobinlere desenin renklerine gre sarlr. zg, desen erevesindeki ubuklara ilemine soldan taklmaya balanm ise yukardan aaya doru, sadan balanm ise aadan yukarya doru takip edilir. Bobinleri ular tutulup aaya ekilir. Dokumann eni birka yz hatta bazen birka bin iplikten o lduuna gre bir defada bu eni verecek iplik ekme imkn olmadndan, genelde bir defada 40 tanesi ekilir. Bu say ayn zamanda yarm ile olarak hesaplanr. kinci 40 tel (yarm ile) ekilirken dokumann eninde bulunmas gereken renkler ne bir eksik ne bir fazla olarak bi rbirinin zerine gelmemelidir. Desen erevesinden ekilen ipler desen erevesinin nnde bulunan karlkl V eklinde yerletirilmi seyrek taraklarn dilerinden desen srasna gre ekilen ipler geirilir. Bu ilemde zlen zgye gre tel says deiir. pleri geirdiimiz ilk tarak ayn zamanda pee grevini yapm olur.

Resim 2.5: Duvarda zg hazrlama

23

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklarna gre zg hazrlaynz. lem Basamaklar neriler

zg iin gerekli ara gereci hazrlaynz.

al dokumaya hazrlaynz.

plikleri cala dokumaya uygun bobinleri sralaynz.

24

 Dokumann renklerine uygun alktan ahap kancaya sraya uygun taknz.

plikleri dokuma srasn kartrmadan taknz.

Dokumadaki renklere uygun taknz.

25

 zgleri dolaba tanz.

zglerin hazrlanmas

zglerin hazrlanmas

26

 zglerin balang iin dolaba balaynz.

zg ularnn dolap zerine taynz.

zgleri apraza alnz.

27

 zgleri sarnz.

dolap

zerine

Biten ipliklerin yerine bobinleri deitiriniz.

Kopan ipliklerin yeniden balaynz.

28

 Hazrlanan zgy tezgha taynz.

zgleri hazrlaynz.

Dokumaya hazr hale getiriniz.

29

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. ( ) Dokumadan nce tezgha gerilerek hazrlanan ve dokuma boyunca giden dikey ipliklere zg denir. ( ) zg tezghnn dier ismi de desen tahtasdr. ( ) Yerde zg hazrlamak iin dikey dolap kullanlr. ( ) Yerde zg hazrlamak iin genellikle krk ve alk kullanlr. ( ) Dikey dolapta zg hazrlanmaz. ( ) Duvarda zg hazrlamada bobin var denilen ara kullanlr. ( ) Ksa zg hazrlanaca durumlarda zg yerde hazrlanmaktadr. ( ) zg hazrlarken desen tahtas kullanlmaz. ( ) zg iplerinin birbirine karmamas iin kullanlan araca tefe denir. ( ) zg hazrlamada kullanlan en yaygn yntem dikey dolapta zg hazrlamadr.

9.
10.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. C evaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

30

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Bu faaliyetle zg ipliklerini irile hallayabileceksiniz.

ARATIRMA
zg ipliklerini irile hallama ilemlerini aratrnz. Aratrma sonularn snfta arkadalarnzla paylanz.

3. R (HAIL)
3.1. iri
Pamuk, ipek, yn ve dier dokuma maddelerinin dokuma zglerinde dayanklln artrmak, gc ve tarakta ipliin kaygan, kopmadan alabilirliini salamak amacyla ipl iin geirildii unlu veya irili eriyie hal, bu ileme de hallama denir.

3.2. iri Yapmnda Kullanlan Malzemeler

Genel olarak halda kullanlan maddeler iki eittir.

3.2.1. Yaptrc Maddeler

Un, niasta, jeltin, kitre, zamk, sakz, reine ve alkoll maddelerdir. Yaptrc maddeler ipek, pamuk ve dier ipliklerin elyaf zerinde kalr, elyaf yaptrr ve sertletirir.

3.2.2. Yal Maddeler

Gliserin, beyaz bezir ya, susam yalar, sabun, i ya, benzin, parafin ve mumlu maddelerdir. Yal maddeler yaptrc ve zamkl maddelerin vermi olduu sertlii hafifletir ve iplii kaygan bir hale getirir.

3.3. iri ( Hal) Yapmak

Bir paket iplik (4,350 kg) iin yazn 500 g kn 750 g has un hesaplanr. 10 l suyun 5 6 litresi stlr. Geri kalan souk su iine un azar azar dklerek topaklanmadan iyice ezilir. Bunun zerine stlm scak su kartrlmak suretiyle dklerek bulama oluturulur. Bu bulama 15 dk. Kadar kaynatlr. El dayanacak kadar souduktan sonra nceden kayn atlm ipler ile hlinde alnarak bu bulama iinde tutulur. Bulamac iyice emdikten sonra iplikler sklr ve rplarak temiz bir yere konur. leme bu ekilde devam edilir.

31

pliklerin birbirine yapmamas iin ileler iki el arasnda gerilip rplarak alr. Nemli bir hlde iken bobinlere sarlp zg iin hazr hle getirilmi olur. zgnn nemli iken yaplmas gerekir. Aksi hlde ipler birbirine yapr ve zamanla kflenme meydana gelir. iri yapmaktaki ama ipliin dayanklln artrmaktr. Pamuklanma ve ipliklenme en aza iner. Dokunurken kopma en aza indirilmi olur. Katl ipliklerde iri yapma ihtiyac olmaz. iri, pamuun mukavemetini artrr, iri konmazsa iplik pamuk hline gelir, dokunamaz. Baka bir deyile, dokunurken sk sk kopar; irile iplik mukavemet kazanr; dokunurken fazla kopmaz.

32

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem srasna gre iri (hallama) ilemini uygulaynz. lem Basamaklar neriler

ileler ncelikle uygun bir kap ierisinde sade su ile ykaynz.

ileler ykanrken dier taraftan kazan ierisinde un ve sudan oluan hal zeltisini hazrlayarak kaynatlr. Karm hazrlanrken 10 kg suya 1 kg un ilave ediniz.

33

 Hal zeltisinden uygun bir miktar ayrnz.

Hal zeltisi ilelerin ierisine ileyene kadar ileleri leen ierisinde bekletiniz.

Hallanan ileleri kurumalar iin asnz.

34

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. Pamuk, ipek, yn ve dier dokuma maddelerinin dokuma zglerinde dayanklln artrmak, gc ve tarakta ipliin kaygan, kopmadan alabilirliini salamak amacyla ipliin geirildii unlu veya irili eriyie denir. irilenmeyen ip dokunurken sk sk. . Elyaf sertletirmek iin .. maddeler kullanlr. plii kaygan hale getirmek iin maddeler kullanlr. iri yapmaktaki ama ipliin artrmaktr. iri yapmak iin kullanlr. zgnn nemli iken yaplmasnn nedeni.nlemektir.

2. 3. 4. 5. 6. 7.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. C evaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

35

RENME FAALYET4
AMA

RENME FAALYET4

Bu faaliyetle tekniine uygun olarak tarak tahar hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Tarak tahar yapm ile ilgili bilgileri aratrnz Aratrma sonularn snfta arkadalarnzla paylanz.

4. TARAK TAHARI
4.1. Tanm
Tarak, dokuma tezghnn tefe denilen ve ileri geri hareket edebilen parasna takl bulunan, zg iplerini dzenli aralklarla tutmaya ayrca dokuma srasnda atk iplerini sktrmaya yarayan, ounlukla ince demir ubuklarn eit aralklarla birbirine paralel ol arak yerletirilmesi ile yaplan paradr. Tarak zgdeki btn ipliklerin gclerden sonra dilerinin arasndan geirilen aygttr. imir aacndan, kam ubuklarndan ya da demir ubuklardan yaplm taraklar bulunur. Tarak dilerinin aras yaplacak dokumann sklna, kullanlacak ipliklerin kalnlna gre deiir. Santimetrede 4 dili taraklar en seyrek taraklar olarak bilinir. Alt, sekiz, dokuz dili taraklar olduu gibi on iki dili olanlar da vardr. nce iplikli ve dokumalarda di says fazla olan taraklar kullanlr. Taran bir grevi de atlan arga ipliklerini sktrmaktr. Taran bal olduu tefenin dokumac tarafndan kendine doru ekilmesi ile sktrma salanr. Tefenin sert ekilmesi kadar tefenin iki veya defa ekilmesi ile daha sk dokumalar elde edilir.

Resim 4.1: Tarak

36

4.2. pliklerin Taraktan Geirilmesi

zg iplerinin gcden geirildikten sonra tarak gc ereveleri zerine aslr. Tahar yapan iki kiiden bu kez nde oturan tarak ekeceini eline alarak kendisinin s olundan taran zg geecek diine sokar. Arkada oturan o diten ka iplik gemesi gerekiyorsa o kadar iplii sradan ayrr ve tarak ekeceinin engeline takar. plikler sra ile taraktan geirilir. Sra bozulursa zg iplikleri birbirlerinin zerine apraz olarak binmi olaca iin dokumada bozukluklar ve zg kopular olabilir. Tarak gc erevelerinin zerinde asld iin zgnn taraktan geirilmesinden sonra ipliklerin ular tezghn nne gemitir. Tarak asld yerden alnp devrilince ular yine arkaya gemi olur ve tarak tefedeki yerine taklr. ereveler yerine srlr. zg ular birer ikier ekilerek zg gerginlii ayarlanr. Taran bir bandan 10 cm kadar yerdeki dilerden gemi olan ipler ikiye ayrlp salam dzgn bir ubuun bir bana dol anr ve iki u stten ilmiklenir. Taran br bandan da ayn bir tutam iplik ayrlp ubuun her iki tarafnn gerginlii ayn olacak ekilde ilmiklenir. Bundan sonra serminin yuvasnda bulunan dier bir ubua iki yanlardan ve bir ortadan olmak zere para salam sicim balanp sermine sarldktan sonra zg iplii ularnn bulunduu ubua ayn gerginlikte balanr. Bu ilemden sonra zgnn ortada serbest duran ular yine onar (10ar) cmlik demetlere blnp bunlar da ikiye ayrlarak iki ban balanmasndaki gibi bir gerginlikte ubua tutturulur. Bundan sonra zg n taraftan n merdane ve mabere yaylr. Gerim ipinin zgye baland yerden biraz yukarda btn zg tam ikiye ayrlr ve her iki taraf dokuma eninin yars kadar uzunlukta bir tann iki bana tutturulur. Bylece dokuma ilerledike zgnn daralmasnn nne geilmi olur. Sermin (merdane) biraz evrilerek zg hafif gerdirilir.

Resim 4.2: Tarak tahar

37

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem srasna gre tarak taharn yapnz. lem Basamaklar Tara aratrnz Tara yerine taknz. plikleri taraktan geiriniz. neriler Gzlemlerinizde dikkatli olunuz. nlnz giyiniz. Aratrmalarnz dikkatli yapnz. Ayrntlara dikkat ediniz.

38

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Dokuma tezghnda atk iplerini sktran araca . denir. Santimetrede 4 dili taraklar en .. taraklar olarak bilinir. plikler ile taraktan geirilir. plikler sra ile gemezse birbiri stne .. olarak gemi olur. Taraklar . yaplr Tarak, dokuma tezghnn denilen ve ileri geri hareket edebilen parasna takldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

39

RENME FAALYET5
AMA

RENME FAALYET-5

Bu faaliyetle tekniine uygun olarak gc tahar hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Gc tahar yapm ile ilgili bilgileri aratrnz. Aratrma sonularn snfta arkadalarnzla paylanz.

5. GC TAHARI
5.1. Tanm
Gc genellikle iplikten rlerek yaplr. Bunun yannda ereveli telli gcler zamanla daha ok kullanlmaya balanmtr. Bir tezghta en az iki ereve bulunmaldr. plik gclerde rgnn ortasnda, tel gclerde telin ortasnda ipliin geirilecei delik bulunur. Mermerlerden silindirlerden szlp gelen zg ipliklerinin tekleri ayn gc deliinden, iftleri dier gcnn deliklerinden getikten sonra, tarak dilerinden geer. Bu ie tahar ilemi denir. Altta bulunan ayakaklardan sada olana basldnda birinci gc stte asl olduu kular yardmyla aa ekilir. Gcnn deliklerinden geirilmi olan tek sayl iplikler de aa ekildii iin ipliklerin aras alm olur. Buna da azlk atrmak denir. Sol ayakla da sol taraftaki ayakaa basldnda dier gc ile bal olan ift sayl iplikler aa ekilerek mekik atm iin azlk alm olur. zg ipliklerinin bazlarnn yukarda bazlarnn da aada bulundurulmas ii gcler aracl ile salanr. Gcler, stte ve altta iki ubuktan geirilmi teller bulunan bir ereve olup hepsine birden gc denildii gibi gc erevesi de denir. Gc telinin her birinin ortasndaki delie ise boncuk veya nire denir. zg iplikleri bu deliklerden geirilir.

Resim 5.1: Gc erevesi

40

Resim 5.2: Gc teli

5.2. Gc Tahar Yaplmas

zglerin gcden ve taraktan geirilmesi ilemine verilen addr. Tahar zg gerilmi azlk zerinde yaplr. Ask aacna aslm gc ereveleri, ask aacnn ileri sr lmesi ile mabere yaklatrlr ve erevelerin iki balarndan birer uzun ta geirilerek talarn bir ucu tefe zerine, bir ucu maber zerine dayatlr. Bylece erevelerin ileri geri hareket etmesi salanr. Bundan sonra iki kii; biri tezghn nnde, dieri iinde ve gc ereveleri arada kar karya oturur. nde oturan azlkl ipliin demetini sol elinde tutar, sa eli ile iplikleri kartrmadan srasyla ayrp kendisinin sa tarafndan (tezghn solunda) ve maberin alt ndan uzatarak ite oturann iplik geilecek gc teli deliinden (boncuk) sokup uzatt ekecein engeline taklr. Gc ekecei ekilince iplik gc telinden gemi olur. Burada gc ekecei ile iplii ekip geiren, her zgnn ka numaral erevenin gc telinden geirilecekse o iplii, o gc erevesinin telinden geirmek ve ok dikkatli olmak zorund adr. Bu konuda yaplacak en kk bir yanllk, dokumann rgsnde ve dolaysyla deseninde deiikliklere neden olur. Gc telinden geirilen ipi, ekici sol avucuna alr ve byl ece tahar raporu tekrar edilerek btn iplikler gc tellerinden srasyla geirilip ular ekic inin sol avucunda toplanarak tahar bitirilir. Bu ilemden sonra iplikler taraktan geirilir.

41

Resim 5.3: Gc tahar

5.3. Gc erevesinin Taklmas

Gc erevelerinin altnda ve stnde ikier kanca bulunur. Bunlar ereveleri asmaya ve ayaklar balamaya yarar. Dokuma iki ereve ile dokunacaksa ereve asksnn iki tarafndaki makaralardan inen iplerin birer ucuna birinci ereve, dier ularna da ikinci ereveye aslr. Drt tane ereve kullanlacaksa makaradan inen ipin iki ucuna iki tane kk makara balanp bu makaralarn her birinden indirilecek ipliin iki ucuna birer tane ereve 4 ereve aslm olur. Gc erevelerinin yksekliini ayarlamak iin bir makar aya takl iki gcden birisinin iki bana crcr denilen metalden delikli bir ask kon ur. Gc ereveleri Maber ile kpr aa arasnda gerilmi olan zg ipliklerini gc delikleri nde serbest tutacak ekilde aslm bulunmaldr. Gc erevelerinin aslmasndan sonra ayaklklar balanr.

5.4. Ayakaklarn (Pedallarn) Balanmas

Dokuma tezghnda kullanlan gc ereve says kadar da ayaklk kullanlr. ki gc erevesi kullanlyorsa 1 numaral gc erevesi soldaki ayakla ve arkadaki 2 numaral gc erevesi sadaki ayakla balanr. Dokuma tezghnda 4 gc erevesi kullanlacaksa birinci gc erevesi sada birinci ayakla, ikinci gc erevesi sadan biri nci ayakla, nc ereve soldan ikinci ayakla ve drdnc gc erevesi de sadan ikinci ayakla balanr. Kullanlan gc erevesi says fazla olursa aynen bu sraya gre ayaklklara balanr.

42

Resim 5.4: Ayakak

5.5. Armr
Dokumada rgy ve dolaysyla tahardan sonra ikinci unsur gc erevelerinin inip kalkma dzenidir. Bir dokuma tezghnda ne kadar ok ereve kullanlyorsa o kadar kark ve zengin grnl desenleri dokuma imkn olur. Dokumaclkta, atk ipliklerinin atld srada hangi erevenin yukarda hangisinin aada olmasn gsteren emalara armr denir.

43

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki uygulamalar yapnz. lem Basamaklar Gc nedir, aratrnz. Gc taharn yapnz. Gc erevesini taknz. Ayakaklar balaynz. neriler Aratrmalarnzda dikkatli olunuz. Aratrmalarnz dikkatli yapnz. Ayrntlara dikkat ediniz. lk yardm kurallarna dikkat ediniz.

44

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bi lgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Bir tezghta en az iki gc bulunmaldr. ki gcl tezghlarda dz dokuma yaplamaz. zg ipliklerinin bazlarnn yukarda bazlarnn da aada bulundurulmas ii gcler aracl ile salanr. Gcler, stte ve altta iki ubuktan geirilmi teller bulunan bir ereve olup hepsine birden gc denildii gibi gc erevesi de denir. Gc telinin her birinin ortasndaki delie ise boncuk veya nire denir. zglerin gcden ve taraktan geirilmesi ilemine verilen isme gc denir. Tahar zg gerilmi azlk zerinde yaplmaz. Gc erevelerinin altnda ve stnde ikier kanca vardr. Bunlar ereveleri asmaya ve ayaklar balamaya yarar. Gc erevelerinin aslmasndan nce ayaklklar balanr. Dokuma tezghnda kullanlan gc, ereve says kadar da ayaklk kullanlr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

45

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Gc erevenin esnemesini nleyen araca ne denir? A) Gc kancas B) ereve C) Tarak D) Hepsi Ayakakla ereve arasnda balanty salayan araca ne denir? A) Gc kancas B) ereve kancas C) Gc teli D) Hepsi Gc tellerinin veya ipten gclerin tam ortalarnda bulunan ve zglerin geirildii deliklere ne denir? A) Gc erevesi B) Gc teli C) Boncuk D) Hepsi Tezghta dokunan kuma merdane zerindeki yuvaya takarak kuma sktrmaya yarayan araca ne denir? A) Sktrma demiri B) Gc C) Tarak D) Hepsi Dokuma iin hazrlanan zgnn evrilerek sarld araca ne denir? A) Bobin B) Masura C) Levent D) Hepsi Dokuma tezghnda atk iplerini sktran araca ne denir? A) Tefe B) Tarak C) Boncuk D) Hepsi

2.

3.

4.

5.

6.

46

7.

Dokuma tezghnda iplik tama aletine ne denir? A) Mekik B) Bobin C) p D) Hepsi Genel olarak silindir veya koni bir iskelet zerine sarlm iplie ne denir? A) Bobin B) Mekik C) p D) Hepsi plik erilmesi, sarlmasnda kullanlan araca ne denir? A) B) reke C) Kirman D) Hepsi Masuralara iplik sarm ve iplik erilmesinde kullanlan tambura ne denir? A) krk B) Masura C) Bobin D) Hepsi zg yaplan araca ne denir? A) Dolap B) Kirman C) Boncuk D) Hepsi zgs yaplacak ipliklerin dizildii aygta ne denir? A) Dolap B) Desen tahtas C) Mekik D) Hepsi zg iplerinin birbirine karmamas iin belirli aralklarla uzun bir tahta zerine alm deliklerden oluan alete ne denir? A) krk B) Mekik C) Pee D) Hepsi

8.

9.

10.

11.

12.

13.

47

14.

Dokumacnn nndeki yan gergi ubuuna ne denir? A) Pee B) Cmbar C) Gc D) Hepsi pliklerin bobinlere sarlma iinin yapld bir alete ne denir? A) krk B) Masura sarma makinesi C) D) Hepsi plik katlamaya yarayan araca ne denir? A) plik sarma makinesi B) Kirman C) Bobin var D) Hepsi Dokuma yaparken hangi erevenin aada, hangisinin yukarda olmasn gerektiini gsteren emalara ne denir? A) Armr B) Desen tahtas C) Gc D) Hepsi zglerin, gclerden ve taraktan geirilmesine ne denir? A) krk B) Tahar C) Pee D) Hepsi

15.

16.

17.

18.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. C evaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

48

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A B A C C A B C C A

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru Doru Yanl Yanl Doru

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7

Hal (iri) Kopar Yaptrc Yal Mukavemet Un Yapmasn Ve Kflenmesini

49

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6

Tarak Seyrek Sra apraz Demirden Tefe

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doru Yanl Doru Doru Doru Yanl Yanl Doru Yanl Doru

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 A B C A C B A

A D
A A B C B C C A B

50

KAYNAKA KAYNAKA
MER, Z, Dokuma Teknii, Ankara, 1987. Kastamonu Ticaret Odas, 1933 Blteni Kastamonu Ticaret Odas, 1937 Blteni Kastamonu Valilii Yayn, Ankara, 2000. KAYMAZ, S, Gemi Gnler Sanat Hayat, Ankara, 1997.

51