T.C.

MLL ETM BAKANLII

MAKNE TEKNOLOJS

YAN AKILI DELME KESME KALIPLARI 1

521MMI140

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. KALIP TASARIMI YAPMAK............................................................................................ 3
1.1. erit Malzeme Hazrlama (Bant Tasarm) ................................................................... 4
1.1.1. Fire (Kesme Pay) Miktarnn Tespiti .................................................................... 4
1.1.2. Admn Bulunmas ............................................................................................... 10
1.1.3. erit Malzeme Hadde ve apak Yn................................................................. 12
1.1.4. Verimin Hesap Edilmesi ...................................................................................... 12
1.2. Yan ak Yerinin Tespiti ............................................................................................ 14
1.2.1. Yan ak llerinin Tespiti ............................................................................... 16
1.2.2. Yan ak eklinin Tespiti .................................................................................... 17
1.3. Kesme Yaplmas ........................................................................................................ 19
1.4 Kesme Teorisi .............................................................................................................. 19
1.4.1.Kesme olaynn aklanmas ................................................................................. 19
1.4.2. Kesme Boluunun (Kalp Boluu) Hesaplanmas ............................................ 20
1.4.3. Kesme Boluuna Etki Eden Faktrler................................................................ 21
1.4.4. Asal Boluk ....................................................................................................... 24
1.4.5.Kesme Ykseklii (Dzl) ............................................................................... 24
1.4.6. Kesme Kuvvetinin Hesaplanmas ........................................................................ 25
1.4.7. Kesme Kuvvetini Azaltma Yntemleri................................................................ 26
1.4.8. Delme Kesme Zmbalar Flanbaj Boyu ............................................................... 28
1.5.Kalp Elemanlarnn Tasarlanmas ............................................................................... 30
1.5.1.Dii Kesici ve Klavuz Plakalarnn llendirilmesi .......................................... 30
1.5.2.Kalp Alt Plakas ................................................................................................... 32
1.5.3 Zmba Tutucu Plakas ve st Plakann llendirilmesi ..................................... 32
1.5.4. Zmbalar ve Standart Boyutlar ........................................................................... 33
1.5.5. Klavuz (Syrc) Plakalar ................................................................................... 34
1.5.6. Yan Kaytlar ve Boyutlar .................................................................................... 35
1.5.7 Kalp Balama Sap .............................................................................................. 36
1.5.8.Yan ak Boyutlar ............................................................................................... 41
1.5.9. Pimler................................................................................................................... 42
1.5.10. Vidalar ............................................................................................................... 42
1.5.11. Yaylar ................................................................................................................ 43
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 46
LME DEERLENDRME ........................................................................................... 49
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 50
2. KALIP MALAT RESMLERN ZMEK ..................................................................... 50
2.1. malat Resmi Tanm ve zellikler ............................................................................. 50
2.2. malat Resimlerinin izilmesi .................................................................................... 52
2.3. (3D) Boyut Kat Modelleme.................................................................................. 53
2.3.1Taslak Oluturma ................................................................................................... 53
2.3.2. Kalnlk Atamak .................................................................................................. 53
2.3.3.Katlar Birbirinden karmak .............................................................................. 54
2.3.4.Dndrerek Kat Oluturma ................................................................................. 54
2.3.6.Yol Kullanarak Kat Cisim Oluturmak ............................................................... 56
2.3.7. ki Yzey Arasnda Kat Oluturma .................................................................... 56

2.3.8. Katlarda Kavis ve Pah Oluturma....................................................................... 57

2.3.9.Katlarda Et Kalnl Oluturma .......................................................................... 58
2.3.10.Katlarda Aynalama ............................................................................................ 58
2.3.11.Katlarda Dairesel oaltma............................................................................... 59
2.3.12.Katlarda Dorusal oaltma ............................................................................. 60
2.4.Katlarn Teknik Resimlerinin Oluturulmas .............................................................. 60
2.4.1.izim Sayfas Oluturma ...................................................................................... 60
2.4.2.Antedin Dzenlenmesi.......................................................................................... 61
2.4.3.Grnlerin izim Sayfasna Aktarlmas .......................................................... 61
2.4.4.llendirme ........................................................................................................ 62
2.4.5. Katlarn zometrik Grntlerinin izim sayfasna Eklenmesi ......................... 63
2.4.6.Yzey Przll ve Toleranslarn Eklenmesi .................................................. 64
2.4.7. zel lemler........................................................................................................ 65
2.4.8.Kesit Alnmas ...................................................................................................... 66
2.4.9.Detay Grnler .................................................................................................. 66
2.4.10.leklendirme .................................................................................................... 67
2.4.11.izilen Resimlerin ktsnn Alnmas .............................................................. 67
2.5. Para Bandnn izimi ................................................................................................ 68
2.5.1. Parann Bant zerinde Gsterilmesi .................................................................. 69
2.5.2. stasyonlarn (Admlarn) Bant zerinde Gsterilmesi ....................................... 70
2.5.3. Yan ak Yerlerinin izilmesi (Gsterilmesi) .................................................... 70
2.6. Kalp Paralarnn malat Resimlerinin izilmesi ...................................................... 71
2.6.1. Dii Kesici Plakann malat Resminin izilmesi ................................................. 71
2.6.2. Klavuz Plakann izilmesi ................................................................................. 72
2.6.3. Delme ve Kesme Zmbalarnn izilmesi ............................................................ 73
2.6.4. Yan aknn izilmesi ......................................................................................... 74
2.6.5. Kalp Alt ve st Plakalarnn izilmesi .............................................................. 74
2.6.6. Zmba Tutucu Plakann izilmesi ....................................................................... 76
2.6.7. Kalp Balama Sapnn izilmesi ........................................................................ 77
2.6.8. Yan Kaytlarn izilmesi ..................................................................................... 78
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 82
LME DEERLENDRME ........................................................................................... 85
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 86
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 88
KAYNAKA ......................................................................................................................... 92

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN
TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

521MMI140
Makine Teknolojisi
Endstriyel Kalp
Yan akl Delme Kesme Kalplar - 1
Yan akl delme ve kesme kalplarnn paralarn tanma,
paralar ile ilgili hesaplar yapma ve bu paralarn imalat
resimlerinin izmek iin hazrlanm retim materyalidir.
40/32
10 Snf alan ortak modllerini alm olmak ve Kalplama
Teknii modllerini alm olmak veya beraber almak.
Kalp tasarm yapmak ve kalp imalat resimlerini izmek.
Genel Ama
Bu modl ile gerekli ortam, ara ve gereler salandnda; yan
akl delme kesme kalp tasarmn teknolojisine uygun olarak
yaparak imalat resimlerini izebilecektir.

MODLN AMACI

Amalar
1. Tekniine uygun yan akl adml delme kesme kalp
tasarmn yapabilecektir.
2. Tekniine uygun yan akl adml delme kesme kalplarnn
imalat resimlerini resim kurallarna uygun izebilecektir.
Ortam: Kalp atlyesi, bilgisayar laboratuar, teknoloji derslii
ETM RETM Donanm: CNC torna, freze tezgahlar, niversal i tezgahlar,
projeksiyon,
tepegz,
bilgisayar,
CAD-CAM
yazlm
ORTAMLARI VE
programlar, el aletleri, rnek iler, muhtelif kalp rnekleri,
DONANIMLARI
standart izelgeler, ilgili TSE yapraklar, hesap makinesi
Her renim faaliyetinden sonra bilgi ve becerilerinizi
lebileceiniz testler verilmitir. Ayrca modl sonunda tm
modlden elde etmeniz gereken yeterlilii tespit iin performans
LME VE
testi verilmitir.
DEERLENDRME
Testlerdeki uyar ve nerileri dikkate almanz nemlidir.
Testlerin deerlendirmelerini modl sonunda bulunan cevap
anahtarlarna bakarak yapabilirsiniz.

iii

iv

GR
GR
Sevgili renci,
Gnmz imalat sanayinde gelien ve ok nemli bir yeri olan sektrlerden biri de
kalplk sektrdr. Gnlk hayatmzda ve sanayide kullanlan birok para kalplk
yolu ile elde edilmektedir. Kap kilitlerini ve elektrik frnlarn oluturan paralarn birou
bu yolla imal edilmektedir. Otomotiv, elik kap retimi, ev aletleri ve beyaz eya retimi
gibi ou sanayi kurulularnda da yine kalp yolu ile imalat n plandadr.
Bu modl ile reneceiniz yan akl delme ve kesme kalplar da sa-metal
kalpl sanayinde yaygn olarak kullanlmaktadr.
Bu renme faaliyetinin birinci blmnde ilk nce kalp elemanlar tasarm iin
gerekli olan hesaplamalar renecek ve uygulayacaksnz. kinci blmde; kalp
elemanlarnn imalat resimlerini izmeyi, imalat resminin zelliklerini, bilgisayar ortamnda
kat model oluturma ve katlarn teknik resimlerinin izilmesi konularn reneceksiniz.
rendiklerinizi adm adm atelye ortamnda uygulayarak beceriler kazanacak ve
gelitireceksiniz.
Her renme faaliyetinin sonunda yer alan testler ve uygulamalarla bilgi ve
becerilerinizi kontrol edeceksiniz. renemediiniz veya eksik olduunuz bilgilere
ynlendirileceksiniz. Bu kontrolleri yapmanz iin de modl sonuna cevap anahtarlar
verilmitir.
Bu modl ile reneceiniz bilgiler sayesinde imalat sanayinin birok alannda
kullanlan an akl kesme ve delme kalplar hakknda balang bilgilerine sahip
olacaksnz.

RENME FAALYET-1
RENME FAALYET1
AMA
Tekniine uygun yan akl adml delme kesme kalp tasarmn yapabilecektir.

ARATIRMA
evrenizde bulunan ve sa-metal kalpl yolu ile imalat yapan bir sanayi
kuruluuna giderek;

Hangi tip rnleri imal ettiklerini reniniz.

retimde kullandklar kalplar inceleyiniz.

retien paralar iin hangi hesaplar yaptklarn not ediniz.

Bilgisayarda, retim aamalarnda kullandklar programlarn eitlerini ve

kullanm amalarn reniniz.

1. KALIP TASARIMI YAPMAK

ounlukla ok adetli seri retimlerde, hzl alma, hassasiyet, ince malzemelerin
kesilmesi ve daha hassas ilerleme snrlamas istenmesi nedeniyle yan kesicili kalplar
kullanlr. 0,3 mm altndaki kalnlklarda yan kesicili kalplar gerekli hassasiyeti salarlar.
3,54 mm nin zerindeki saclar iin yan kesicili kalplar kullanlmazlar. Yan kesicili
kalplarn kullanlmas teknolojik adan avantaj salamakla beraber, bir lde malzeme
kaybn gerektirir. parasnn durumuna gre bu kayp %25 kadar kabilir.

ekil 1.1: Delme, kesme ve yan ak kavramlar

1.1. erit Malzeme Hazrlama (Bant Tasarm)

Kalp resimlerinin izimlerinin ilk aamas tm ilemleri zerinde gsteren Malzeme
eridinin (bandn) tasarlanmasdr. Pres ilerinde maliyetin %50 il %70i malzeme iindir.
Bu nedenle eridin yerletirilmesi iin tatbik edilen metot dorudan doruya maliyete etki
eder. paras, imalata faydal olmas iin erit en iyi ekilde kullanlmaldr. erit
malzemenin tasarlanmas ile kalp elemanlarnn pek ounun l ve biimi ortaya kar.
erit yerleiminde aadaki konulara dikkat etmeliyiz.
1. Artk malzeme yzdesi,
2. Ksa boylu veya rulo erit malzeme,
3. Kalplanacak parann hadde yn,
4. Kalplanacak parann apak yn,
5. Kalplamada kullanlacak tezgahn kapasitesi,
6. retimde kullanlacak kalp maliyeti

1.1.1. Fire (Kesme Pay) Miktarnn Tespiti

Tasarm yaplan erit malzemede fire miktarnn en az seviyede tutulmas, kalp
tasarlaycsnn ilk ilemlerindendir. Tablo 1 ve 2de kalplanacak para boyutlarna ve
eridin geniliine gre kesme paylar verilmitir. Tablolarda verilmeyen yumuak ve
kalnl fazla olan malzemelerde kesme paylar artrlmaldr. Bu tablolar kullanmak iin
retilecek para kalnl ve erit malzemenin en byk ls (B) bilinmelidir.
retilecek baz paralar iin fire miktarn azaltmak iin ekil 2,3 ve 4de grld
gibi erit malzeme tasarlanmaldr.

(a) Tek sra kalplama

(b) ift sra kalplama

(c) sra kalplama

ekil 1.2: Yuvarlak ekilli paralarn yerleimi

ekil 1.3: retilecek parann dz ve eik yerleimi

ekil 1.4: retilecek parann tek ve ok sral ve ters dz yerleimi

RNEK: En byk ls (B) 80 mm ve kalnl 2 mm olan bir erit malzeme iin

kesme paylar u ekildedir; Malzeme sert ise Tablo 2e gre, kesme boluklar (a=b) 1,9
mm alnmaldr. Malzeme orta sertlikte ise Tablo 1ye gre, kesme boluu (b ) 3 mm
alnmaldr. Yan keski pay (b1) 3,3 mm olur.
Toplam para yzeyi %100 ise retilen para yzeyinin yzdesi ve artk malzemenin
yzdesi toplam, toplam para yzeyini vermelidir. Formle edilecek olursa;
%retim + % Artk Malzeme = %100
B=erit genilii,
B1=Anma ls
b=Fire(kesme pay)
b1=Yan ak pay
S= sac malzeme kalnl

Resim 1.1. Deiik erit grnmleri

Resim 1.2. Kalp rnekleri

Resim 1.3. erit ve retilen mamller.

Resim1.4. erit ve retilen maml.

Resim 1.5. retilen rn ve kalb

Yan kesicisiz kesme

Yan kesicili kesme

Tablo 1.1: erit malzeme kalnlna gre kesme pay miktarlar (Orta sertlikteki malzemeler
iin)

Tablo 1.2: erit malzeme kalnlna gre kesme pay miktarlar (Sert malzemeler iin)

erit malzeme tasarmnda birka yol denenip, en az fireli olan seenekli malzeme
yerleim plan kalp tasarmnda esas alnmaldr.
Hesaplamalar iin gerekli deer ve formlleri:
S: erit malzeme yzey alan (mm2)
S1: retilen (kalplanan) bir parann yzey alan (mm2)
Adm( l) = Anma ls + b veya Adm ( l)= Anma ls + a mm (Tablo 1.1,1.2
ve ekil,1.2,1.3ve 1,4)
b ve a: Kesme pay miktarlar (mm)
b1: Yan ak kesme pay miktar (mm)
B: erit malzeme genilii (mm)
ekil 1.2,1.3 ve 1.4 iin B deerlerini formle edelim;
B = Anma ls + 2b

mm

B = Anma ls + 2b + b1

mm

B = Anma ls + 2b + 2b1

mm

Tek para iin sarf edilen erit malzeme alan (S) :

S = Adm x B / n mm2 olur.
(n: Bir admda retilen para says)
Yzde olarak retim miktar;

verim

S1
100
S

%....

olarak sonu bulunur.

Yzde olarak fire miktar;
FireMiktar

S S1
100
S

%....

olarak sonu bulunur.

1.1.2. Admn Bulunmas

Konu 1.1.1.de verilen fire miktarnn hesaplanmasnda adm formlleri verilmitir.
retilecek rnek bir paraya gre adm hesabnn yaplmas.
ekil 1.5de verilen para iin adm hesab. (Hesab yaplacak parann malzemesi
orta sertlikte bir malzemedir.)
Orta sert malzeme olduu iin kesme paylar Tablo 1.1den alnr. Buna gre 1. ve 2.
yerleim iinde yaklak olarak b=2,3 mm ve b1=2,3 mm alnr. Buna gre adm;

10

1. Yerleim planna gre:

ekil 1.5: Bierdver ba ve lleri

Adm= 76 + b = 76 + 2,3 Adm = 78,3 mm olur.

2. Yerleim planna gre:
Adm= 81,5 + b = 81,5 + 2,3 Adm = 83,8 mm olur.
Ayn yerleimler iin fire miktarlarn hesap edelim.
1. Yerleim planna gre:
FireMiktar

S S1
100
S

S= B x Adm = 86,1 x 78,3

S= 6741,63 mm2
S1=((26 x76) + (76+16)x55,5 ) 2 x 5,52 / 4
2

ekil 1.6: Bierdver ba iin erit malzemeye iki tr yerleim plan

S1=(1976+2539,2)-47,5
S1=4467,7 mm2
Fire Miktar F .M . 6741,63 4467,7 100
6741,63

Fire Miktar = % 33,72

11

2. Yerleim Planna gre; Bu yerleimde adm alan deiecektir.

S=B x Adm = 80,6 x 83,8
S= 6754,28 mm2
F .M .

6754,28 4467,7 100

6724,28

Fire Miktar = % 33,85 olarak bulunur.

Sonu: ki seenekte de fire miktarlar birbirine yakn kt iin iki yerleim
planndan bir tanesi tercih edilebilir.

1.1.3. erit Malzeme Hadde ve apak Yn

retilmesi dnlen rnn biim ve ekline gre erit malzemenin hadde ynne
dikkat etmeliyiz. erit malzemeler hadde ynnde kesilmelidir. Aksi halde retimin ileriki
aamalarnda sknt yaayabiliriz.

ekil 1.7. erit malzeme ve hadde yn

Aada verilen rnek de hem kesme hem de bkme yaplacandan burada bkme
hadde ynnde yerletirmek gereklidir. Aksi durumlarda bkme ileminde sa malzeme
zerinde yrtlmalar meydana gelecektir.

Doru yerletirme

Yanl yerletirme

ekil 1.8. rnek parann erit zerine yerletirilmesi

1.1.4. Verimin Hesap Edilmesi

Aada verilen forml erit malzemenin retilen rne gre, erit malzemenin verimli
kullanm orann vermektedir. Bu orann yksek olmas malzeme fire miktarmzn
azaldn gsterir.
VERM () =

RETLEN PARA ALANI (S1)

ADIM ALANI (S)

12

x 100

RNEK PARASI:

Yanda verilen i parasna gre deiik yerleim planlar yaparak verimleri

hesaplaynz.
paras alan= S=(30x8)+(8x8)
S=240+64
S=304
erit malzeme yzey alan=S=erit genilii(B)xAdm(l)
S = Bx l forml ile bulunur
Aadaki deiik yerleim planlarna gre gerekli verim hesaplarn yapalm.

S=Bxl
S=34x18
S=612
Verim= x100 ise verim=
x100=49
erit malzemenin %49 kullanlmaktadr

S= Bxl
S=36x14
S=504
Verim= x100 ise verim=
x100=60
erit malzemenin %60 kullanlmaktadr

13

S=
S=440

S=

Verim= x100 ise verim=

x100=69
erit malzemenin %69 kullanlmaktadr

S=Bxl
S=33x11
S=363
Verim= x100 ise verim=
x100=83
erit malzemenin %83 kullanlmaktadr.

S=
S=304

S=

Verim= x100 ise verim=

x100=100
erit malzemenin %100 kullanlmaktadr

1.2. Yan ak Yerinin Tespiti

Kesme ve delme kalplarnda yan ak ile ilerlemenin nedenleri maddeler halinde
sralanrsa;

Byk seri imalat kalplarnda

nce malzemelerin kesilmelerinde,

Hzl alma istenilmesi,

14


Daha hassas bir ilerlemenin salanmasnda yan akl tercih edilir.
Zmbalarn dayanmlar asndan 4 mm ve kaln salarda yan ak tercih
edilmemelidir.

ekil 1.9: Yan ak ile ilerlemenin snrlandrlmas

ekil 1.9da yan akl bir dii kalp grlmektedir. Yan ak, erit kenarnda ilerleme
miktar (adm ) kadar bir ksmn kesilerek erit eninin daraltlmas ilkesi zerine alr. erit
malzeme ilk bata B lsnde iken kalplama sonucu A lsne inmektedir. k kanal
A geniliinde olduundan erit fazla ilerleme yapamaz.
Presin her ini kalk hareketinde erit malzeme yan ak boyu olan adm kadar kalp
ierisinde ilerleme yapar. Bu ilem presin her hareketinde tekrar edecektir. 1 numara olarak
verilen yan akdr. 2 numaral para ise erit malzemenin dayanmas iin kalba
yerletirilmi dayama parasdr. Yan ak ile dii kesici arasnda her kesme ileminde
olduu gibi malzemenin kalnlna ve cinsine gre kesme boluu verilmelidir.
Yan ak karlk dayamalar, yan akl kalplarda eridin srekli yasland
dayamadr. Deiik l ve standartlarda yaplrlar. (ekil 1.10 Tablo 1.3)

Tablo 1.3.Yan ak karlk dayama lleri

15

ekil 1 10 Yan ak karlk dayama ekilleri

1.2.1. Yan ak llerinin Tespiti

ekil 1.11: DIN 9862ye gre yan ak standartlar

16

A tipi A= 16 boyu l=60 mm olan takm eliinden yaplm yan kesici aknn
gsterilii:
Yan kesici ak DIN 9862 A 16x60

Tablo 1.4: DIN 9862ye gre yan ak lleri

Yan ak ls belirlenirken u kurallar gz nne alnmaldr:

ekil 1.11de gsterilen yan aknn 1r ile gsterilen ksmlar yma

yapabilmek iin yumuak braklr.

Yan kesici zmba boyu DIN 9861de verildii gibi delme zmbalar boylarna
uygun seilir. Boylar 60 mm ile 70 mm arasnda olmas tercih edilir.

Zmba uzunluu n grlen adm deerine gre olur.

Malzeme olarak kullanm durumuna gre alaml takm elii (WS) veya
yksek alaml takm elii (WHS) kullanlmaldr.

Isl ilem ve menevi yapldktan sonraki sertlik HRc 582 dir.

C tipi krlang kuyruu eklinde oluklu zmba eritten kesilen ksmn tekrar
yukar kmasn nlemek iin yalnz byk adml paralarda kullanlmaldr.

1.2.2. Yan ak eklinin Tespiti

ekil 1.12: eitli yan ak ekilleri

ekil 1.12de eitli yan ak ekilleri verilmitir. A ile gsterilen yan ak eklinin
basitliinden dolay en fazla tercih edilendir. B eklinde bulunan kademe kesme ileminden
nce kalptaki yuvaya girerek yan akya klavuzluk eder. Bu kademe ile para yzeyi
arasna 0,5 mm boluk verilmelidir.

17

ekil 1.13: Oyuklu tip yan aks bulunan paral kalp

Yan aklar DIN 9862de standart hale getirilmitir. Kalp tasarmlarnda standart
boylarn kullanlmasna dikkat edilmelidir.
ekil 1.13da 0,5 mm kalnlndaki pirin malzemeyi kesmede kullanlacak oyuklu
tip yan akl kalbn alt kesicisi grlmektedir.
Yan akl kalplarda; hassas ilerleme ve seri alma gibi stnlkler olmakla birlikte
daha geni erit kullanma zorunluluu vardr. Bu da malzeme kaybn getirmektedir. Kk
paralarda bu kayp % 25i bulmaktadr.

ekil 1.14 yan akl kalp rnekleri

ekil 1.14da verilen yan akl kalplarn adlar ve zellikleri:

a-Geni paralar iin kullanlan ift yan kesici zmba

18

b-Dar ve uzun paralarda kullanlan yan aknn konumu

c-oklu kesimde kullanlan ift yan kesici zmbann konumu
d-oklu kesimde kullanlan ift yan kesici zmba
e-Seri kalplarda ilk ekil kesiminde yan akdan faydalanlmas

1.3. Kesme Yaplmas

Kesme: Bir makas veya bir kesme aleti ile tala kaldrmadan, erit zerinde ( kapal
veya kapal olmayan bir kesme izgisi boyunca) eridi arzulanan profilde dorama ilemidir.
Kesme ilemleri ekilde gerekleir.
1- Makasla kesme
2- Dairesel bakl makaslarla kesme
3- Kalpla delme kesme
Bizi daha ok kalpla delme kesme ilemi ilgilendirmektedir.
Aada deiik kesme yntemleri grlmektedir

Kapal bir kesme izgisi

Kapal olmayan bir kesme

izgisi boyunca ayrma kesimi

Boyunca para kesme

Artk kesme

Delik delme

Yarma kesme

ekil 1.15: Deiik kesme yntemleri

1.4 Kesme Teorisi

1.4.1.Kesme olaynn aklanmas
Zmba ile dii kalp arasndaki erit malzemenin kuvvet uygulanarak birbirinden
ayrlmasna kesme denir. Metal kalplarda tala kaldrmadan kesme yaplr. Kesme ilemi
aamaldr.( ekil 1.16)

19

ekil 1.16: Kesme olaynn safhalar

1-Plastik ekil Deitirme: Malzemeye uygulanan kuvvet elastikiyet snrlar

ierisindedir. Uygulanan kuvvet malzeme zerinden kaldrld anda malzeme nceki
eklini alr.
2-Batma: Bu aamada zmba malzemede kalc deformasyona sebep olmutur. Kesme
ilemi olmakszn zmbann malzemeye dalma oran malzeme kalnlnn %20 il %50si
kadardr. Zmbann bir miktar daha dalmas ile nce kalp tarafnda hemen sonra da zmba
tarafnda malzemede yrtlma meydana gelir. Meydana gelen yrtlma izgileri daha sonra
basn gerilmesinin etkisi ile birleerek kesme yzeyini oluturur
3-Kopma: stenilen profildeki para btnden ayrlm haldedir Son kademede zmba
malzemeden kesilmi ksm kalp deliine itene kadar aa inme hareketine devam eder.
ekil 1.17de kesme ileminde oluan gerilme dalmlar grlmektedir.

ekil 1.17:Kesme esnasnda oluan gerilmeler

1.4.2. Kesme Boluunun (Kalp Boluu) Hesaplanmas

Kalbn rahat kesme yapabilmesi, kalp mrnn uzun olmas ve kesilen yzeyin temiz
kmas iin, zmba ile dii kalp arasnda braklan bolua Kesme Boluu denir yi
hesaplanm kesme boluu ile ayrca kalp elemanlarnn mr uzar ve elde edilen parann
kesilen yzeyleri apaksz olarak kar. Tek tarafl kesme boluunun iki kat toplam
kalplama boluunu verir. Kalplanan para ardk veya birleik delme ve kesme

20

kalplaryla retiliyorsa toplam kalplama boluu, delme ilemlerinde dii kalba ilave edilir.
Kesme ilemlerinde ise toplam kalplama boluu zmba lsnden karlr. (ekil 1.20)
Tablo 1.5 kullanarak tek tarafl kesme boluklarn ekme dayanmlarna gre tespit
edilir.

ekil 1.18:Delme ilemi

paras zerinde belirli aplarda ve belirli llerde boaltmalar yaplacaksa kesme

boluunu diiye vermek gerekir. Yani dii, esas lden kesme boluu kadar byk
yaplr. Burada esas kesmeyi erkek yapar. parasnda istenen ly erkek ls tayin
eder. Baka bir ekilde de ifade edilirse kalptan kan para hurda ise kesme boluu diiye
verilir. (ekil 18)

ekil 1.19:Kesme ilemi

Eer erit malzemeden belirli ebatlarda i paras retilecekse kesme boluunu

erkee vermek gerekir. Yani erkek zmba kesme boluu kadar kk yaplr. Burada esas
kesme ilemini dii yapar. Dolays ile i parasnn lsn de dii tayin eder. Baka bir
ekilde de ifade edilirse kalptan kan para i paras ise kesme boluu erkee
verilir.(ekil 19)

1.4.3. Kesme Boluuna Etki Eden Faktrler

Zmbann zmba tutucusuna dik olamamas,

Dii kalp kalnlnn uygun deerde olmamas ve kesme kuvvetinin etkisi ile
deforme olmas,
Kalp sapnn arlk merkezinde olmamas,
Kesme boluu byk olmas durumunda para ok apakl olur ve l byr,
Kesme dzlnn her tarafta ayn ykseklikte olmamas ve eklinin bozuk
olmas,
Kesme boluu kk olursa, zmba ksa zamanda anr,

21

Gerek zmba gerekse dii kalp eit olarak sertlememi ise kesme boluunu
etkiler.

Kesme boluu forml ve kullanl

t 3 mm(ince saclar iin)
C = Tek tarafl kesme boluu mm.
C=

x t

x = Katsay.(0,005-0,035)

= Malzeme kesme gerilmesikg/mm 2

t = Sac kalnl mm.

t>3 mm(kaln saclar iin)

C= 1,5.x.t 0,015.

Hassas kesmelerde temiz yzeyler iin x = 0,005

Yzey nemli deilse x = 0,035-0,04
Genel amal kalplarda x = 0,01 alnr.
rnek
Kalml 2 mm , kesme gerilmesi 30 kg/mm2 olan sac plakay kalplarken ne kadar
kesme boluu verilmelidir? (Genel amal kalp)
t =2 mm =30 kg/mm 2

C= x t

C= 0,01 2 30 C= 0,11 mm

rnek
Kalnl 4 mm, kesme gerilmesi 25 kg/mm2 olan sac plakay kalplarken ne kadar
kesme boluu verilmelidir? (Genel amal kalp)
t = 4 mm

= 25 kg/mm 2

C= 1,5.x.t 0,015.

C= 1,5 0,01 4 0,015 25

C=0,225 mm

ekil 1.20:Dii kalp ve zmbaya verilen kesme boluklar

22

Tablo 1.5:ekme dayanmlarna gre kesme boluklar

Pratik yoldan kesme boluunun bulunmas

A Grubu malzemeler:Ortalama sertlik deeri =23-85(HB) Brinell sertlii
Alminyum ve benzeri yumuak malzemelerde C = 0,045.t
B Grubu malzemeler: Ortalama sertlik deeri = 65-130 (HB)
Sert alminyum alamlar, pirin, yumuak elik C = 0,06.t
C Grubu malzemeler: Ortalama sertlik deeri= Sertlik > 130 (HB)
Paslanmaz elik sac ve benzerleri iin C=0,075 .t
Yukarda kesilecek malzemenin sertliine gre kesme boluunun sac kalnl
cinsinden deeri gsterilmitir. Bu yntemle formlle bulunan kesme boluuna yakn
kesme boluu, pratik olarak bulunmu olur.

23

Malzeme Kesme Dayanm ve Sac kalnlna gre verilecek kesme boluu miktar
yukardaki tablodan rahata bulunabilir.

1.4.4. Asal Boluk

Kesme dzlnden itibaren dii kalp tabanna doru verilen eim miktardr. Tek
tarafl boluk = 1/4-2 derece arasnda tavsiye edilir.
Zmbann kestii parann kenarlarnda oluacak apaktan dolay ls biraz byr.
Bu parann dii kalba skmasn nlemek iin asal veya dz boluk verilir. Genelde
asal boluk vermek zor olduu iin , deliklerde arkadan kesme dzlne kadar daha
byk matkapla delinir. Dier ekillerde ise dii kalp arkasndan parmak freze ile boluk
verilir. Gnmzde tel erozyon tezgahnda da asal boluk verilebilmektedir.

ekil 1.21:Dz ve asal boluklar

1.4.5.Kesme Ykseklii (Dzl)

Kesme yzeyi ile (Dii plakann zeri) asal veya dz boluun balad yer
arasndaki ykseklie, kesme dzl veya ykseklii denir. (ekil 1.21)
Kesme ykseklii, 3mm kalnla kadar olan sac malzemeler iin 3 mm alnr.
Kalnl 3 mm den fazla olan malzemeler iinde sac kalnl kadar alnr. Kesme
dzlnn ve asal boluun faydalar unlardr:

Zmbann kurs boyunu azaltarak zamandan ve kalp mrnden avantaj salar.

(Zmbann dii plaka kalnl kadar deil de kesme dzln geince ye kadar
ilerlemesi yeterli olacaktr.)
Delme kesme kalplarnda en hassas i olan zmbann dii kalba altrlmas,
asal boluktan dolay sadece kesme dzlnde yaplmas byk kolaylk
salayacaktr.

Kalplar belli bir basmdan sonra krleir. Kalp vuruntulu almaya balar ve kan
paralardaki apak miktar artar. Biz buna krlenme deriz. Zmba ve dii plaka krlendike,
kesme yzeylerinden, dzlem yzey talamada 0,15 mm tala kaldrlarak bilenir. Her
bilemeden sonra kesme boluunun artaca unutulmamaldr. Bilemeler sonunda kesme
dzln sonuna gelinmesi durumunda dii plaka mrn doldurmu demektir

24

1.4.6. Kesme Kuvvetinin Hesaplanmas

Kesme kuvveti hesap edilirken aadaki bilgilerin bilinmesi gerekir.

Kesilen toplam evre (LT)

Sa malzeme kalnl (t)
Malzemenin kesme dayanm (k )
Pres emniyet katsays (E.K.S.)

Buna gre toplan kalplama kuvveti (P) u forml ile bulunur.

P = LT x t x k kg olur.
P(em)
= P x E.K.S
kg olur.
Emniyet katsays (E.K.S.) 1,5 il 4 arasnda alnmas tavsiye edilir. Ayrca kesme
dayanmlar Tablo 1.6den alnabilir.

rnek
Konu 1.1.2de verilen yandaki bierdver bann malzemesi % 0,20 Karbonlu ve
tavlanm elikten yaplmtr. E.K.Says 2 olduuna gre Toplam Kesme Kuvvetini (P) ve
Emniyetli Kesme kuvvetini ( P (em) ) bulunuz.
zm:

X Mesafesini Bulma;
x2 = 55,52 + 302
x2 = 3980,25
x = 63,09 mm
LT = 76 + (2 x 26 )+ (2 x 63,09 )+ 16 LT = 270,18 mm
k = 30 Kg/mm2 (Tablo 6den)

25

t = 2 mm
P = ? ve P(em) = ?
P = LT x t x k

P = 270 x 2 x 30

P (em) = P x E.K.S= 16200 x 2

P (em) = 32400 Kg olur.

KESME DAYANIMI

MALZEMELER
ELK % 0,1 karbonlu
ELK % 0,2 karbonlu
ELK % 0,3 karbonlu
ELK % 0,4 karbonlu
ELK % 0,6 karbonlu
ELK % 0,8 karbonlu
ELK % 1,0 karbonlu
PASLANMAZ ELK
SLSYUMLU ELK
EKME SACI
PRN
BAKIR
NKO
ALMNYUM
ALMNYUM ALAIMLARI
ELK ATAL-KAIK N
YATAK BRONZU

P = 16200 Kg

SERT OLMAYAN
26
32
36
45
55
70
80
50
45
33
22-30
18-22
12
7-9
10-24
41
33-40

kg/ mm2

SERT OLAN
32
40
48
55
72
90
105
55
55
40
35-40
26-30
20
11-16
15-40
50
40-60

Tablo 1.6: eitli malzemelerin kesme dayanmlar

1.4.7. Kesme Kuvvetini Azaltma Yntemleri

Yaptmz hesap sonunda bulduumuz kesme kuvvetini karlayacak prese sahip
olmayabiliriz veya yksek kesme kuvvetinden dolay kalbmz ok grltl alabilir. Bu
gibi olumsuzluklar gidermek iin kesme kuvvetini drmemiz gerekir.
Kesme kuvvetini drme yntemleri unlar:
1.4.7.1.Kesme Azlarna A Vererek
Alar hem zmbaya hem de dii plakaya verilebilir. Eer ieriden kan para
kullanlacaksa alandrma diiye, delik kullanlacaksa alandrma zmbaya verilir.

26

ekil 1.22:Dii plakaya verilen alar ve kesilmi dzgn paralar. (Kesme ilemlerinde
kullanlr.)

ekil 1.23: Zmbaya verilmi alar ve kan bozuk paralar (Delme ilemlerinde kullanlr).

1.4.7.2.Zmbalar Kademeli Olarak Monte Ederek

ekil 1.24: Toplam kesme kuvvetini azaltan farkl zmba boylar

Zmba boylar arasndaki fark, sac kalnlndan fazla olmamaldr. Zmbalar aras boy
farkllklar ince malzemelerde sac kalnl, kaln malzemelerde sac kalnlnn yars kadar
yaplmaldr.
Zmba boylar arasndaki farkn fazla olmasnn sakncalar unlardr:

Zmba gruplar malzemeye daldnda baz sarsntlar meydana getirir.

Ar farkllktan dolay baz zmbalar malzemeye erken girer. Erken giren
zmbalar dii kalba daha fazla gireceinden srtnme ve anma fazla olur.

Genel kural olarak 6 mmye kadar salar souk olarak kesilirler. Bu kalnln
zerindeki elik salar dk kesme kuvveti elde etmek iin scak olarak kesilirler. Bu
scaklk yaklak olarak 900 Co dir. Scaklk ile kesme direnci deeri deceinden kesme
kuvveti hesaplanrken aadaki forml kullanlmaldr:
P= LT x t x k x 0,4

alnmaldr.

27

1.4.8. Delme Kesme Zmbalar Flanbaj Boyu

Pres kalplarnda kullanlan zmbalar, zerlerine gelen kuvvetlerin etkisi ile
burkulmaya (flambaja) alrlar. Kesiti byk olan zmbalar iin burkulma kontrol
yaplmaz. En ok kk kesitli zmbalarda bu kontrol hesab gereklidir.
Zmba Boyunun Hesaplanmas

ekil 1.25: Eulere gre bir ucu ankastre edilmi kiri

ekil 25de Euler kritik ykleme kiri denkleminin kalplardaki zmbaya uygulan
grlmektedir.
Zmba Kesme Kuvveti;
Pz = Lz x t x k
kg
Kritik Ykleme Kuvveti;
Pr = 2 x E x I / L2 kg
Kritik ykleme kuvveti zmba kesme kuvvetine eit alndnda;
2 x E x I / L2 = Lz x t x
Buradan Zmba Boyu;

L .

E.I
mm
lz .k .t

olarak bulunur.

28

ekil 1.26: Zmba boyu baz kesitlerin atalet momentleri

Simgesi
P1
L
LT
I
E
Pz

Ad
Kritik ykleme kuvveti
Zmba boyu
Zmbann Kestii evre
Zmba Atalet Momenti
Zmba malzemesinin elastikiyet modl
Zmbann kesme kuvveti

Birimi
kg
mm
mm
mm4
kg/mm2
kg

Tablo 1.7: Zmba boyu hesabnda kullanlan deerlerin simgeleri, adlar ve birimleri

29

1.5.Kalp Elemanlarnn Tasarlanmas

1.5.1.Dii Kesici ve Klavuz Plakalarnn llendirilmesi
Dii kalp yerleim plan hazrlanrken, dii kalbn ls, kalplanacak parann
biimine gre farkl ekilde belirlenmektedir. Kk ve orta byklkteki dii kalplar,
parann biimine gre 3 gruba ayrlr (ekil 1.27)

Kalplama delii yuvarlak dii kalplar

Kalplama delii dzgn kenarl dii kalplar
Kalplama delii keskin kenarl dii kalplar

ekil 1.27: Dii kalp boyutlarna esas ana ller

Tablo 1.8: erit malzeme kalnl ve kalplanacak para biimine gre (A) lleri

Dii kalp (matris) llendirilirken ekil 27 ve tablo 1.8de verilen ller gz

nnde bulundurulmaldr. Byk boyutlu kalplarda dii kalp lleri dayanm hesab
yaplarak bulunmaldr.. Buna gre dii kalp en ve boy lleri;

30

Dii Kalbn Boyu (X) =A + A + L (mm)

Dii Kalbn Eni (Y) =A + A + L1 (mm)

olur.

Klavuz plakann llendirilmesi, dii kalp gibidir, tek fark klavuz plaka
kalnldr. Klavuz plaka kalnl, yaklak olarak kesme kuvvetinin %10nun kp kk
kadardr. Genelde dii plakadan ince yaplr.
Kk 3 0,1.F

Kk = Klavuz plaka kalnl.

F = Kesme kuvveti.
Yanda lleri verilen para delme ve kesme ardk kalbyla retilecektir. Dii kalp
yerleim plann yapnz ve boyutlarn bulunuz. (Sac kalnl t=2 mm olan St 42 sac
malzemeden retilecektir.)

Dii kalp boyutlar

X=A+A+L
L=15+15+15+(2X1,7) = 48,4 (Kesme pay, Tablo 1.1den 1,7 olarak alnr.)
X=38+38+ 48 ( L=48,4 mm)
X=124 mm
Y=A+A+LI
L1=25+6+1,7 ( Yan ak ls tablo 1.4 den b=6mm. Ve kesme pay Tablo 1.1den
1,7 olarak alnr)
L1=32,7mm
Y=38+38+33 (L1=32,7mm)
Y=109 mm
B=28 mm
(Tablo 1.8den alnr.)

31

1.5.2.Kalp Alt Plakas

Kalp alt plakas kalp alt grubunu (klavuz ve dii plakay) zerinde tayan ve
sabitleyen kalp ana gvdesidir. Kalp alt plakas hem dii kalb sabitler hem de kalp alt
grubunu pres tablasna balar. Yanlarnda cvata kanallar bulunur. Kalp alt plakasnn
kalnl, iine gmlecek dii plakann kalnlna gre deimekle birlikte, standart para
kalnlklarndan uygun olan seilerek yaplr.
Dii kesici ve klavuz plaka kalp alt plakasnn zerine veya iine yeter sayda cvata
ve en az iki adet merkezleme pimiyle sabitlenir. Ayrca kalplarda klavuz plakas dii kalba
balanamazsa kalp alt plakasna balanr.

1.5.3 Zmba Tutucu Plakas ve st Plakann llendirilmesi

Zmbalar belli bir konumda tutan, zerinde tayan, sabitleyen ve st kalp setine
montajn salayan elemana zmba tutucu plakas denir. Kalp st plakas zmbalar arkadan
destekleyerek presin hareketini zmbalara aktarr. Baz durumlarda da kalp st plakas zarar
grmesin diye, kalp st plakas ile zmba tutucu plakas arasna, bir plaka daha konur. Bu
plakaya zmba bask plakas denir
Zmba tutucu adi karbonlu elikten retilirler. st kalp setine cvata ve pimler
yardm ile balanr. Zmba tutucu plakasnn st kalp setine balama rnekleri ekil 1.29da
grlmektedir. Zmba plakasnn ls dii kalp boy ve en llerine uygun seilir.
Ykseklik iin zmba boylar ve zmba balarna gre ls tespit edilir.
Kalp st plakas da kalp seti standartlardan belirlendiinde kendiliinden lleri
belirlenmi olur.

32

ekil 1.29: Zmba tutucu plaka ve lleri

1.5.4. Zmbalar ve Standart Boyutlar

En kk kesitli zmbaya gre zmba boyu hesab yapldktan sonra kan deer dier
zmbalara da uygulanr. Dier zmba lleri standart olur ve tablolardan seilir veya iimize
gre biz belirleriz.

ekil 1.30: Kademeli silindirik standart zmba.

d1

S1

S2

1-5

6,5

4,5

11

38- 44- 50- 56

2-.6,5

6,5

10

13

38- 44- 50- 56- 62

3- 8

11

6,5

14

4- 10

10

13

16

4,5

44- 50- 56- 62- 70- 75- 88

5- 12

12

16

12

20

4,5

50- 56- 62- 70- 75- 88

9- 16

16

20

15

24

4,5

50- 56- 62- 70- 75- 88

12- 20

20

22

18

28

6,5

56- 62- 70- 75- 88- 100

18-25

25

32

22

32

10

62- 70- 75- 88- 100

38- 44- 50- 56- 62- 70- 75

ift kademeli

60

82

Tablo 1.9:Kademeli standart zmba lleri

..Hava zmbas

Pilot zmba

fatura bal zmba

ekil 1.31:Standart zmba eitleri

33

Hava bal zmba

ekil 1.32: Zmba ve zmba tutucu plakas

1.5.5. Klavuz (Syrc) Plakalar

Klavuz plakalarn grevleri aada yazlmtr.

Zmba yukar hareketinde, zmbay kenarlardan tutan erit malzemeyi zmbadan

ayrma grevi. Bu grevinden dolay syrc plaka da denir (Syrma grevi).
Zmbann uygun konumda dii plakaya girmesini salama grevi (Klavuzluk
grevi).
Yan- kaytl (birleik) plaka olarak erit malzeme bant yolunu oluturma grevi.
(Bu tip klavuz plakalarn, dii kalbn zerine gelen tarafna erit malzemenin
geecei ekilde kanal almtr).

Kalplama ilemine gre klavuz plakalar.

Ak klavuz plakalar
Yar ak klavuz plakalar
ki taraf kapal klavuz plakalar

Resim 1.6:Ak klavuz plakal kalp

ekil 1.33:Ak klavuz plaka

34

ki taraf kapal klavuz plaka

Yar ak klavuz plaka

ekil 1.34:Klavuz plaka ekilleri

Klavuz plakalar dii kalp yerleim planna gre markalanr ve buna gre ilenerek,
zmba altrmas yaplr. Daha sonra dii plakaya cvata ile sabitlenerek, dii plakann zmba
altrmas yaplr. Ak klavuz plaka, sac kalnlnn 0,5 mm den dk olan ince saclarda
kullanlr. Ak klavuz plaka, sac zerine, zmba malzemeye girmeden basp sabitledii iin
hassas kesme yaplmasna yardmc olurlar.

1.5.6. Yan Kaytlar ve Boyutlar

ekil 1.35: Kalplarda ara sa kullanm

Ara sa, dii kalp ile klavuz tablas arasna konan kalp eleman olup, malzeme
eridinin kalp ierisindeki ilerleme ynn tayin eder. Kapal kesme kalplarnda iki, yar
ak kalplarda tek yan kayt kullanlr.

Resim 1.7: Yan kaytlarla

Resim 1.8: Klavuz plakadan oluturulan bant

oluturulan bant yolu

yolu

35

ekil 1.36: Ara sacn ve bant yolunun llendirilmesi

Baz hallerde ara sa, klavuz plakasna kanal aarak oluturulur. ekil 1.35de ve
resim 1.8 grld gibi ara sa kalnl, sa kalnlnn (1,5 il 2 ) kat arasnda alnr.
ekil 1.36de malzeme eridinin ilerleyecei bant iin ller verilmitir.

1.5.7 Kalp Balama Sap

Zmba grubunun pres kouna balanmasn salayan kalp elemanna sap, sap tayan
elemana ise sap tutucusu denir.
Kk ve orta byklkteki kalplarn, saplar balanaca prese gre yaplr. Deiik
tarz da sap tutucusuna balanrsa da en ok kullanlan tr vidal olandr
ok byk kalplarda sap kullanlmaz. Bu tr kalplarn zmba tutucusu pres kouna
cvata ve pabularla balanr

ekil 1.37: Flanl ve boyunlu sap ve sap tutucusu

ekil 1.24de verilen elemanlar:

1 Darbe sac
2 Sap tutucusu
3 Sap (mapa)
4 Balant eleman

36

Sap tutucu plaka, zmba tutucusunun boyutuna gre yaplr. Bu elemanda en nemli
zellik, sapn balanaca yerin tespitidir.
1.5.7.1 lsnn Belirlenmesi
Kesme kalplarnda kullanlacak olan kalp saplar balanacak olduklar pres kouna
gre standart tablolardan seilebilir. Kalp sapna ait izelgeler ekil 1.38te grlmektedir.
ekil 1.39da ise kalp sapnn kalp st plakasna vidalanmas ile ilgili ller verilmitir.

ekil 1.38: Standart hale getirilmi bir kalp sap

37

ekil 1.39: Vidal kalp sapnn montaj lleri

1.5.7.2. Yerinin Belirlenmesi

Kalp sapnn yeri, kalpta kullanlan zmbalarn arlk merkezleri olarak tespit edilir.
Arlk merkezi bulunurken; genellikle dii kalbn sol alt kesi (0,0) noktas alnp, yatay
kenara X ekseni ve dey olan kenara Y ekseni denir. Zmba yerleri dii kalp zerinde
iaretlenir. Her bir zmbann evresi () ile arlk merkezlerinin X ve Y eksenlerindeki
mesafeleri iaretlenir. Zmba sapnn X ve Y eksen koordinatlar (X s, Ys) aadaki formller
ile bulunur.

Xs
Ys

L1 X 1 L2 X 2 L3 X 3 ...
mm
L1 L2 L3 ...
L1 Y1 L2 Y2 L3 Y3 ...
L1 L2 L3 ...

mm

ekil 1.40: rnek para

38

RNEK
ekilde verilen para iin kalp sapnn taklaca noktay (Arlk Merkezini)
bulunuz.
Not: Yan ak ve Kesme zmbasnn kalnln 4 mm alnz.
ZM
Arlk Merkezini bulmak iin ilk nce zmbalarn kalp zerinde yerleim plannn
yaplmas gerekmektedir. zm iin yaklak deerler alnmtr. (ekil 1.41)

ekil 1.41: Dii kalp ve zmba lleri

ekil 1.42: Arlk merkezinin bulunuu

imdi kesilen evreleri, X ve Y eksenine olan mesafeleri tek tek hesap edelim bir
tablo ile gsterelim; (Tablo 1.10)

39

Ad
Kesme Zmbas
2. Zmba
3. ve 4. Zmba
5. ve 6. Zmba
Yan ak

Simgesi
L1
L2
L3 + L4
L5 + L6
L7

Hesaplamas
10+10
20+20+5+5+5+5

1. ve 2. Zmbalar
3. Zmba
4. Zmba
5. Zmba
6.Zmba
7. Zmba

Y1 = Y2
Y3
Y4
Y5
Y6
Y7

50 mm
70 mm
40 mm
60 mm
40 mm
28 mm

1. Zmba
2. Zmba
3. ve 4. Zmba
5. 6. ve 7. Zmba

X EKSENNE OLAN MESAFELER

X1
X2
X3 = X4
X5 = X6 = X7

13 mm
35 mm
45 mm
65 mm

(xD / 2) + (xD / 2) = 3,14 x 8

(xD) + (xD) = 2 x 3,14 x 2
20 + 2
Y EKSENNE OLAN MESAFELER

Sonu
20 mm
60 mm
25,12 mm
12,56 mm
22 mm

Tablo 1.10: Verilen para iin kullanlan zmbalarn kesme evreleri, X ve Y eksenlerine uzaklk
deerleri

Xs
Xs

L1 X 1 L2 X 2 L3 X 3 ...
L1 L2 L3 ...

13x20 35 x60 45 x25,12 (12,56 22) x65

20 60 25,12 12,56 22

X s 41,07mm

Ys

Ys

L1 Y1 L2 Y2 L3 Y3 ...
L1 L2 L3 ...
28 x22 30 x12,56 40 x6,28 (60 20) x50 60 x6,28 70 x12,56
20 60 25,12 12,56 22

Ys 46,53mm

40

1.5.8.Yan ak Boyutlar
lerlemenin daha hassas olmas istenilen hallerde zellikle sac kalnl 0.3mmden az,
delikleri dayama pimi giremeyecek kadar kk ve sral (ardk) kalplarda yan aklar
kullanlmaldr. Yan aklar deiik ekilde yerletirilirler:

Bir adm geriye yerletirilmi yan aklar,

apraz yerletirilmi yan aklar
Karlkl yerletirilmi yan aklar
Normal admda yerletirilmi yan aklar

Yan aklar, yalnz tek kenarlar ile kestikleri iin yanal kuvvete maruz kalrlar. Bunu
nlemek iin, yan aklar keli yaplrlar veya ok iyi klavuzlanmaldrlar. Yan ak
eitleri;

Dz yan aklar
keli yan aklar
eneli ve keli yan aklar

ekil 1.43 Yan ak lleri

Tablo 1.11: Yan ak boyutlar

Yan ak boyutlar DIN 9862 gre ayarlanr. Kalp tasarmnda standart boyutlarn
kullanlmas alkanlk haline getirilmelidir. Yan kesici zmbalarn kalptaki konumu
kesilecek iin ekline gre kararlatrlr. Dar paralarn kesilmelerinde genellikle tek yan
kesici zmba kullanlabilir. Geni paralarn kesilmelerinde veya oklu kesimlerde ift yan
kesici zmba kullanlr. Eer malzeme kaybn nlemek iin iki yan kesici kullanlmayacak
ise erit kanalnn kar tarafna yayl iticiler kullanlmaldr.

41

1.5.9. Pimler
Kalp paralarnn montaj ve demontajn da paralarn konumlarn korumalar gerekir.
Para konumlar silindirik pimler ile salanr. Bunun iin en az iki pimin kullanlmas
gerekir. Tek para olarak birletirilen alt kalp seti, kesici kalp, ayrma plakas ve syrc
plaka ayn eksende uzun tek pimle veya ksa iki pim ile konumlandrlp birletirilir. Kr
deliklere taklan pimlerin karlmas iin vidal pimler kullanlmaldr. ekil 1.44de
pimlerin kullanm amalar, standart lleri, izimi ve standart gsterimi grlmektedir.

ekil 1.44: Silindirik Pimin kullanm amalar ve standart gsterimi

Resim 1.9.:Allen bal cvata

1.5.10. Vidalar
Vidalar sklebilir birletirme elemanlardr. Metrik ve whitworth sistemlerine gre
imal edilirler. Kalplarn montajnda aadaki ekillerde gsterilen metrik sisteme gre
retilen vidalar (cvatalar) kullanlmaktadr.
Emniyetli balant iin cvata taklan yere en az di st apnn 1,5 2 kat
vidalanmaldr.

42

Kalp kenarlarndan yuva mesafesi en az 15 mm olmaldr. Di st aplar ile orantl

olarak bu mesafe artrlabilir.

ekil.1.45:Montaj vidas ve plakalardaki konumlar

Kalp elemanlarnn montajnda en ok silindirik, hava ve mercimek (kresel) bal

cvatalar kullanlr. Resim 1.10da cvata eitleri gsterilmitir.

Resim 1.10: Kalp elemanlarnn montajnda kullanlan standart cvatalar

1.5.11. Yaylar
Yaylar belirli bir kuvvet altnda bir dereceye kadar byk elastik deformasyonu
gsteren elemanlardr. Kuvvet kaldrld takdirde eleman ksmen veya tamamen eski
vaziyetini alr. Yk altnda deformasyon esnasnda yaylar bir enerji (deformasyon enerji s)
biriktirirler boalmada bu enerjiyi ksmen geri verirler.
Teknikte yaylar aada gsterilen ana maksatlar iin kullanlrlar:

Kuvvet uygulamak veya bir hareketi kontrol etmek

Darbe ile meydana gelen kuvvetlerin iddetini azaltmak,
Birlikte enerjiyi bir hareketi salamak amac ile harcamak yani motor grevini
yapmak ; rmein saat mekanizmalarnda.
Kuvvet lmek ; dinamometre ve baz kantar mekanizmalarnda olduu gibi.
Yaylarn snflandrlmas zorlamaya d ekline yay telinin kesitine ve
yklenme ekline gre yaplr.

43

Resim 1.11:Kurma ve ekme yaylar

Resim 1.12:ekme yaylar

Resim 1.13-a

Resim 1.13-b
Resim 1.13:Bask yaylar

Resim 1.14:Kurma yaylar

Yaylar malzeme tipine gre ayrldktan sonra ska kullanlan dk karbonlu elik ,
orta karbonlu elikler , yksek karbonlu elikler ( TS-2500-1 , TS-2500-2 , TS-2500-3 SL ,
SM , SH , DM ) grubu malzemeler kullanlr. Yukardaki yay elik malzemelerin analizleri
iin genel bir yorum yapmak istersek:
SL: A grubu dk Karbonlu yay elii.
SM: B grubu orta karbonlu yay elii.
SH: C grubu yksek karbonlu yay elii.
DM: D grubu st snr yksek karbonlu yay elii.

44

Resim 1.15:Yay renkleri

Kalplarda kullanlan yaylar: Hafif yk: yeil, orta yk, mavi: ar yk, krmz: ekstra
ar yk ise sar renk ile ifade edilmektedir

45

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

ekli verilen para iin kesme dayanm (k) 40 kg/mm2, kalnl (T) 1 mm ve
Elastikiyet Modl ( E ) 21000 kg/mm2 olan para iin aadaki sorular cevaplaynz.
1. Verim ve adm hesabn yan akya gre yapnz.
2. Yan ak yerini bulunuz.
3. Dii kalb llendiriniz.
4. Klavuz plaka llerini tespit ediniz.
5. Bant yolu llerini belirleyiniz.
6. Kesme boluk deerlerini bulunuz.
7. Zmba llerini bulunuz.
8. Zmba tutucu plaka llerini belirleyiniz.
9. st ve alt kalp plaka llerini belirleyiniz
10. Kalp balama sapnn yerini bulunuz.
11. Standart kalp elemanlarn (pim ve cvatalar) belirtiniz.
Uygulama sorusu iin aada ki tabloda verilen ilem basamaklarna ve neriler
ksmlarna uyunuz.

46

lem Basamaklar

neriler

Hesaplar iin gerekli Hesap makinesi ve kalp elemanlarna ait standart

ortam hazrlaynz
sayfalar, firma kataloglar ve izelgeleri hazrlaynz.
Verim hesab iin ilk nce para alann hesap ediniz.
Adm, b (kesilen parann erit kenarna mesafesi), a
(kesilen paralar aras mesafe) ve b1 (erit malzemede
yan ak miktar) llerini Tablo 1.2den (sert
Paray
malzeme
malzemeler iin kesme pay miktarlar) bulunuz.
bandna (eridine) yatay Bulunan bu deerlere gre iki konum (yatay ve dey
ve dey yerletirerek
yerletirme) iin erit malzeme geniliini (B)yi
verim hesabn ve adm
bulunuz.
bulunuz.
Verim hesabn Konu 1.1.4e gre yapnz.
Bu ilem iin matematik bilgisini ve bant tasarm ile
ilgili tablolar kullannz.
Yaplacak bu hesaplar maliyetle ilgili olduundan azami
dikkat gsterilmelidir.
Verimin yksek olduu Yan aknn yeri iin Konu 1.2ye baknz ve ekil 1.9a
seenek iin yan aknn
baknz.
yerini tespit ediniz.
Yan ak boyu adm miktar kadar olmaldr.
Dii kalp lleri iin ekil 1.27 ve Tablo 1.8i
kullannz.
Dii kalp zerinde kesme ilemi iin oluturulacak delik
Dii
kalb
iin kesme boluunu (c ) ekil 1.20 ve Tablo 1.5
llendiriniz.
kullannz.
Dii kalp zerinde bulunan kesme ve delme
deliklerindeki kesme dzl iin Konu 1.4.4e asal
boluk iinde ekil 1.21e baknz.
Klavuz plaka llerini Klavuz plaka lleri iin ekil 1.27ye ve konu 1.5 e
tespit ediniz.
baknz.
Yan akl delme ve kesme kalplarnda bant yolu iki
Bant yolu llerini
kademeli olmaldr.
belirleyiniz.
Bant yolu iin ekil 1. 2 , 1. 3 ve 1.4e, Konu 1.1.1e
baknz.
3. soruda dii kalp lleri belirlenirken kesme boluu
Kesme
boluunu
( c ) belirlenmiti.
belirleyiniz.
Kesme boluu retimin kalitesini etkiledii iin
seiminde dikkat edilmelidir.
Kesme zmbalar iin kesme boluu llerini zmba
lsnden karlmaldr.
Zmba
llerini Kesiti en zayf olan zmba iin Konu 1.4.7de verilen
belirtiniz.
zmba boyu hesabn yapnz.
Standart olarak kullanabileceiniz zmbalar var ise ekil
1.31de verilen zmbalardan seiniz.

47

 Zmba tutucu plaka Zmba tutucu plakasnn lleri iin konu 1.5.3e
llerini belirleyiniz.
baknz.
Kalp alt ve st plaka Dii kalbn en ve boy llerine gre uygun olan kalp
llerini belirleyiniz.
setini standart tablolardan seiniz.
Kalp sapnn yeri iin arlk merkezi formln
kullannz. Konu 1.5.7ye baknz.
Kalp balama sapnn
Kalp sapnn yeri uygun seilmediinde kesme ve
yerini hesap ediniz.
delme ilemlerinden dolay parada bozulmalar
olabileceini unutmayn
Standart
kalp Konu 1.5.10 Tablo 1.13 ve ekiller 1.44, 1.45 ve
elemanlarn (pim ve
1.46dan faydalanarak cvata ve pim llerini hesap
cvata) belirleyiniz.
ediniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.

Deerlendirme ltleri
Hesaplamalar iin gerekenleri hazrladnz m?
Verim ve adm hesabn yan akya gre yaptnz m?
Yan ak yerini buldunuz mu?
Dii kalb llendirdiniz mi?
Klavuz plaka llerini tespit ettiniz mi?
Bant yolu llerini belirlediniz mi?
Kesme boluk deerlerini buldunuz mu?
Zmba llerini buldunuz mu?
Zmba tutucu plaka llerini belirlediniz mi?
st ve alt kalp plaka llerini belirlediniz mi?
Kalp balama sapnn yerini buldunuz mu?
Standart kalp elemanlarn (pim ve cvatalar) belirttiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

48

LME VE DEERLENDRME
LME DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde cerilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.

( ) Kesme ileminde kesme boluunun 2 kat zmba lsnden karlr.

( ) Zmba boyu kontrol hesab kesiti en byk alana sahip zmbaya gre yaplmaldr.
( ) Zmba grubunun pres kouna balanmasn salayan kalp eleman balama
sapdr.
(
) Zmbann uygun konumda dii plakaya girmesini salama grevi yan
kaytlarndr.
( ) Kesme kuvvetini azaltma yntemlerinden bir tanesi de kesme ve delme
zmbalarnn boylarn eit yapmaktr.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

6.

Aadakilerden hangisi kesme ve delme kalplarnda yan aknn kullanlma

nedenlerinden deildir?
A) Daha hassas bir ilerlemenin salanmasnda
B) Hzl alma istenilmesi
C) nce malzemelerin kesilmelerinde,
D) Kaln malzemelerin kesilmelerinde

7.

Aadakilerden hangisi kesme olaynn safhalarndan biri deildir?

A.) Plastik ekil deitirme
B.) Batma
C.) Ezme
D.) Kopma

8.

Delme kalplarnda kesme boluunu nereye vermeliyiz?

A) Dii kesiciye
B) Erkek zmbaya
C) Zmba tutucuya
D) Klavuz plakaya

9.

Aadakilerden hangisi Yan ak eitlerin biri deildir?

A) Dz yan aklar
B) Dz ve keli yan aklar
C) eneli ve keli yan aklar
D) keli yan aklar

10.

Kalp sapnn yerini bulmak iin kullandmz ilem hangisidir?

A.) Verim hesab
B.) Arlk Merkezi
C.) Kesme Kuvveti
D.) Cvata says hesab

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

FORMANS DEERLENDRME

49

RENME FAALYET-2
RENME FAALYET2
AMA
Tekniine uygun yan akl adml delme kesme kalplarnn imalat resimlerini resim
kurallarna uygun izebilecektir.

ARATIRMA

Kat model izimi iin kullanlan bilgisayar programlarn aratrnz.

malat resminin anlamn ve bir resmin imalat resmi olmas iin gerekenleri
aratrnz.

Yan akl kesme kalplarn oluturan paralarn imalat resimlerini aratrnz.

2. KALIP MALAT RESMLERN ZMEK

2.1. malat Resmi Tanm ve zellikler
malat Resmi; bir parann imal edilebilmesi iin gerekli tm bilgileri kapsayan teknik
resimdir.
Bir imalat resmi, parann eklini, bykln, malzemesini, yzey durumlarn,
zerinde yaplacak ilemleri ve gerekli dier bilgileri tamaldr. Bu bilgiler verilirken,
teknik resim kurallarna uyulmaldr
Bir imalat resminde olmas gerekenleri u ekilde sralayabiliriz:

Yeterli grn
llendirme
Yzey ileme iaretleri
Boyut, ekil ve konum toleranslar
malat resmi ve tolerans antedi

Aklamalar
ekil 2.1de bir imalat resminde olmas gereken bilgiler grlmektedir.
Montajda bulunduu (alt) grn,

Parann temel eklini gsteren grn,

En byk llerini olduu grn,

Parann en iyi ifade edilebilecei grn,

olarak tespit edilebilir.

50

Yzey leme aretleri

Genel Gsterim

ekil ve Konum
Tolerans

llendirme
Yzey leme
aretleri

Toleransl l

Grnler

Aklama

Profil Kesitler
Para Yapm Antedi

Tolerans Antedi

ekil 2.1: Mil yata imalat resmi ve imalat resmini oluturan bilgiler

rnein ekil 2.1de parann temel grn T biimine benzedii iin n

grn buna gre izilmitir.

51

2.2. malat Resimlerinin izilmesi

ekil 2.2: Yan akl kalp

52

2.3. (3D) Boyut Kat Modelleme

Gnmzde kat modelleme ile ilgili bir ok paket program kullanlmaktadr. Bu
programlarn temel alma ekilleri birbirleriyle benzerlikler gstermektedir. Kat
modelleme programlarndan herhangi birisini kullanabilen bir dier program kullanmakta
sknt ekmeyecektir.

2.3.1Taslak Oluturma

ekil 2.3. iki boyutlu izim planlar

Kat modellemenin temelinde iki boyutlu izim ok nemlidir. Yaplacak parann ilk
nce iki boyutlu halinin izilmesi gereklidir. izimin hangi plan zerinde yaplmas
gerekliliini izen kii ayarlamaldr. izim sayfasnda ana plan vardr. Bunlar ekil 2.3
grlmektedir
1-Front plan (n)
2-Top plan (st)
3-Rght plan (sa)
izim plan seildikten sonra Taslak ara ubuklar (Sketch) ( ekil 2.4) kullanlarak
istenilen ekil seilen plan zerinde iki boyutlu olarak izilir.

ekil 2.4. taslak ara ubuklar

2.3.2. Kalnlk Atamak

ki boyutlu izilmi ekil, Features mensnden Extruded Boss/Base komutuyla
ykseklik verilerek boyutlu hale getirilir.

53

ekil 2.5: Extruded komutuyla kalnlk atamak

A: eklimiz iki boyutlu izilir.

B: ki boyutlu izilmi ekle extruded komutuyla istenilen kalnlk (ykseklik) verilir.
C: Kalnlk onaylandktan sonra resim boyutlu kat hale gelmi olur.

2.3.3.Katlar Birbirinden karmak

Katlar birbirinden karma, extruded-cut komutuyla yaplr.

ekil 2.6: Extruded- cut komutuyla katlar karma

A:karlacak ekil daha nce izilmi olan parann hangi yzeyinden karlacaksa
o yzeyin zerine iki boyutlu olarak izilir.
B:izme ileminden sonra Extruded-cut komutuyla karlacak kalnlk ve yn
belirtilir.
C: Komutlar onaylandktan sonra kat karlm olur.

2.3.4.Dndrerek Kat Oluturma

Dndrerek kat oluturma, revolved komutuyla yaplr. izim plannda izilen eklin
herhangi bir kenar veya seilecek eksen etrafnda istenilen ada dndrmek sretiyle kat
oluturma yntemidir.

54

ekil 2.7: Revolved komutuyla dndrerek kat oluturma

A: Dndrlecek olan ekil iki boyutlu olarak izilir.

B: ki boyutlu izilmi ekilde revolved komutuyla, dndrlecek olan referans eksen
seilir(mavi izgi). Dndrlecek olan a girilir.
C: Komutlar onaylandktan sonra kat oluturulmu olur.

2.3.5.Dndrerek Katlar Birbirinden karmak

Dndrerek katlar birbirinden karma, revolved-cut komutuyla yaplr. Daha
nceden izilmi olan kat zerine plan atanr. Plan zerine istenen ekil izilir

ekil 2.8: Revolved-cut komutuyla katlar birbirinden karmak

A: daha nceden izilmi olan para zerine plan atanr. Para dzlemine dik
dndrlecek profil izilir.
B: Revolve-cut komutuyla dndrme ekseni ve profil seilip dndrme as girilir.
C: Komutlar onaylandktan sonra para seilen profilde girilen ada kesilmi olur.

55

2.3.6.Yol Kullanarak Kat Cisim Oluturmak

Yol kullanarak kat cisim oluturma, swept komutuyla yaplr.

A: Kullanlacak olan yol iki boyutlu olarak izilir.(eksen izgisi)

B: ki boyutlu izilmi eklin izgi dzlemine dik reference geometry plan atanr.
plane komutu ile hazrlanr.
C: atanan plan karmza dik olarak alnr. stenilen profil daha nce izilen eklin
ucuna izilir.

ekil 2.9: Swept komutuyla yol kullanarak kat oluturmak

D: Swept komutuyla nce izilen profil izgisi (sar renkli daire) seilir, sonra pempe
renkli rota seilir.
E: Komutlar onaylandktan sonra yol kullanarak kat model oluturulmutur.

2.3.7. ki Yzey Arasnda Kat Oluturma

ki yzey arasnda lofted komutuyla kat oluturulabilir.

56

ekil 2.10: Lofted komutuyla iki yzey arasnda kat oluturma

A: ki kat para oluturulur ve birletirilecek olan yzeyler belirtilir.

B: Lofted komutuyla aras doldurulacak olan yzeyler seilir.
C: Komutlar onaylandktan sonra seilen iki yzey arasnda kat oluur.

2.3.8. Katlarda Kavis ve Pah Oluturma

2.3.8.1. Katlarda Kavis Oluturma
Katlarda kavis oluturma, fillet komutuyla yaplr.

ekil 2.11: Filet komutuyla kavis oluturma

A:Filet komutundan sonra kavis oluturulacak kenarlar seilerek, kavis yarap deeri
girilir.
B:Komut onaylandktan sonra kavis, seilen kenarlara, girilen yarap lsnde
oluturulur.
2.3.8.2.Katlarda Pah Oluturma
Katlarda pah oluturma, chamfer komutuyla yaplr.

57

ekil 2.12: Chamfer komutuyla pah oluturma

A: Chamfer komutundan sonra pah oluturulacak kenarlar seilerek, pah ls ve

as girilir.
B: Komut onaylandktan sonra pah, seilen kenarlara, girilen l ve ada oluturulur.

2.3.9.Katlarda Et Kalnl Oluturma

Katlarda et kalnl shell komutuyla oluturulur.

ekil 2.13: Shell komutuyla katlarda et kalnl oluturma

A: Et kalnl oluturulacak para izilir.

B:Et kalnl oluturulacak yzey seilerek shell komutu tklanr.Et kalnl genilii
girilir.
C: Komutlar onaylandktan sonra seilen yzeye girilen l kadar et kalnl
verilmi olur.

2.3.10.Katlarda Aynalama
Katlarda aynalama mirror komutuyla yaplr.

58

ekil 2.14: Mirror komutuyla aynalama

A:Aynalanacak para seilir. Parann aynalama yaplacak referans yzeyi seilir.

Mirror komutu tklanarak aynalanacak blge seilir.
B: Komutlar onaylandktan sonra, para referans yzeyin karsna aynalanm olur.

2.3.11.Katlarda Dairesel oaltma

Katlarda dairesel oaltma circular pattern komutuyla yaplr.

ekil 2.15:Circular pattern komutuyla dairesel oaltma

A: Dndrlecek yzey seilir.

B: Dndrme ekseni seilir.Dndrlecek obje adedi ve as girilir.

59

2.3.12.Katlarda Dorusal oaltma

Katlarda dorusal oaltma linear pattern komutuyla yaplr.

ekil 2.16: Linear pattern komutuyla dorusal oaltma

A: oaltlacak para seilerek linear pattern komutu seilir.

B: oaltma eksenleri seilerek oaltma saylar girilir.
C: Komutlar onaylandktan sonra para seilen eksenlerde, girilen sayda oaltln
olur.

2.4.Katlarn Teknik Resimlerinin Oluturulmas

2.4.1.izim Sayfas Oluturma
Drawing komutuyla istenilen llerde izim sayfas alr. Daha nceden
kaydedilmi paray izim sayfasnda amak iin make drawing komutu tklanr.

ekil 2.17:izim sayfas oluturma

60

2.4.2.Antedin Dzenlenmesi
Antet; rn aacndaki sheet format komutu sa tklanp, properties seilir.
Karmza sheet properties kutusu gelir. Standart sheet size kutusu tklanrsa istenilen hazr
formatl ktlar seilerek kullanlr. Custom sheet size kutusu tklanrsa karmza bo
formatsz kat gelir. Kat llerini ve anted formatn istetiiniz ekilde dzenleme
yapabilirsiniz. Buradan programdaki antedi kullanacamz gibi kendi antedimizi de
oluturabiliriz.

ekil 2.18:Antedin dzenlenmesi

2.4.3.Grnlerin izim Sayfasna Aktarlmas

izilen paralar kaydedilir. Daha sonra ekildeki komut (Make drawing from part)
tklanr. Sayfa alnda i paranza uygun istenilen izim sayfas seilir. parasnn
grnleri ve perspektifi, izim sayfasna aktarlr. Gerekli l ve toleranslar verilerek
izim tamamlanr.

61

ekil 2.19:Grnlerin izim sayfasna aktarlmas

2.4.4.llendirme
llendirme tools mensndeki dimensions komutuyla yaplr. Menu ubuunu
srekli grmek iin ekrandaki menlerden herhangi birisi zerinde sa tu yapp costomize
tkla toolbars iersinde dimensions/relations ksmnn tikini a artk llendirme men
ubuu srekli ekranda olacaktr.

ekil 2.20:Eklemeli ve mutlak llendirme

62

2.4.4.1. Eklemeli llendirme

Bir nceki l izgisinden itibaren yaplan llendirmedir, artl sistemde denir.
2.4.4.2. Mutlak llendirme
Btn llerin bir noktaya gre yapld llendirmedir.

2.4.5. Katlarn zometrik Grntlerinin izim sayfasna Eklenmesi

Para izildikten sonra izim sayfas alr.izim sayfasnn sandaki view palette
mensnden isometric seilir, daha sonra sayfann istenilen yeri tklanarak, parann
sometrik perspektifi izim sayfasna aktarlr

View palette tklanarak izometrik model izim arlr.

nceden izilmi olan herhangi bir parann resmini armak iin model view
tklanr kan menden browse tklanr ve izimlerin bulunduu dosyadan bir para resmi
arlr.

63

ekil 2.21: zometrik grntlerin izim sayfasna eklenmesi

arlan para izildikten sonra izim sayfas alr. izim sayfasnn solundaki
drawing view mensnden isometric seilir, daha sonra sayfann istenilen yeri tklanarak,
parann sometrik perspektifi izim sayfasna aktarlr.

2.4.6.Yzey Przll ve Toleranslarn Eklenmesi

2.4.6.1.Yzey Przllnn Eklenmesi
Yzey przll izim sayfasndaki Annotation mensnden surface finish
komututklanr. Surface finish ksm gelecektir. Gerekli bilgiler girilerek yzey ileme
iareti resmin neresine konacaksa o ksm tklanr ve sembol yerletirilir.

64

ekil 2.22: Yzey przllnn eklenmesi

Ra 1.6:Yzey przllnn st snr1.6m.

Ra 0.8:Yzey przllnn alt snr0.8m.
0.5:Ar ileme kalnl 0.5 mm
2.5 Rz :2.5 mm rnek uzunluu,16 ile 6.3m deerlerinde snrlandrlm.
2.4.6.2.Toleranslarn Eklenmesi
Toleranslar, annotations mensnden geometric tolerance komutu tklanr. Gelen
properties tablosundan gerekli ksmlar doldurulur. izim sayfasnda istenilen ksma
tklanarak yerletirilir.

ekil 2.23:Tolerans penceresi.

2.4.7. zel lemler

ekil 2.24:Resme ekleye bileceimiz zel ilemler

Simgesi tklanarak resim zerindeki zel ilemleri belirtebiliriz. retim ncesi veya
sonrasnda yaplacak baz ilemler ve aklamalar, eklin veya kadn uygun bir yerinde
yaplr. rnein sertletirme, birlikte ilem grecek paralar bu alanlara yazlabilir.

65

2.4.8.Kesit Alnmas
Viev Layaut mensnden section view (kesit alma) komutu tklanr. Kesit alnacak
blge kesit izgisiyle kesilir ve onaylanarak kesit alnan resim yerletirilir.

ekil 2.25:Kesit alma

A: Kesit alnacak parann st ve n grn.

B: Section viewKomutu ile parann kesilecek olan ekseni belirtilerek, kesitin
alnaca yere tanr.

2.4.9.Detay Grnler
Detay grnler bir parasnn (deiik taraflarndan bakarak) anlalr
grnleridir. Grn says parann karmaklk durumuna gre deiir. Detay
grnlerde parayla ilgili her trl detay grebilmeliyiz.

ekil 2.26: Detay grnler

66

2.4.10.leklendirme

ekil 2.27:leklendirme

leklendirme ile kk paralar byltlerek anlalr hale getirilir. Byk paralar

da kltlerek izim sayfasna smas salanr

2.4.11.izilen Resimlerin ktsnn Alnmas

ekil 2.28:izilen resimlerin ktsnn alnmas.

izilen resimler A4 kat lsne kadar yazcdan (printer), A4 kat lsnden

byk olanlar da iziciden (plotter) kts alnabilir. Yazdr dediimiz zaman yandaki
pencere alr. Bu pencereden gerekli yazdrma ayarlar yaplp onayland zaman
izimlerimiz baslmaya balar.

67

2.5. Para Bandnn izimi

ekil 2.29da yan akl delme ve kesme kalbn oluturan elemanlarn resmi
grlmektedir.

ekil 2.29: Yan akl kesme kalbn oluturan elemanlar

68

2.5.1. Parann Bant zerinde Gsterilmesi

ekil 2.30: Paras

ekil 2.40ta verilen para iin erit malzeme ( malzeme band) ve dier
hesaplamalarmz iin kullanalm.
Para kalnl (T) 0,5 mm dir. k = 30 kg/mm2 dir. Tablo 1.2den para kalnl 0,5
mm ve en byk para boyu 22 mm ise a=0,9 ve b=1 mm bulunur.
parasn oluturan geometrik alanlar hesap edelim:

ekil 2.31: parasn oluturan geometrik alanlar ve hesaplar

A1= 18X22=396
A2=
=36-28,26=7,74
A3=2X(3X4)=24
A4=4X(
S1=A1-(A2+A3+A4)
S1=396-(7,74+24+49,8)=314,4
Paray bant zerine iki ekilde yerletirebiliriz. Buna gre gerekli verim hesaplar
yaplarak imalat ekli seilir.

69

a yerleim plan

%Verim=
=

= %69

b yerleim plan

%Verim=
=

= %68
ekil 2.32: Parann banda yerleimleri

2.5.2. stasyonlarn (Admlarn) Bant zerinde Gsterilmesi

Paramz ekil 2.35aya gre imalat edilecektir. Buna gre paramz iki admda
retilecektir. ekil 2.36te adm ve yan ak grlmektedir.

2.5.3. Yan ak Yerlerinin izilmesi (Gsterilmesi)

ekil 2.33: Yan ak yerleimi

70

Yan ak kesme pay Tablo 1.2den 1,5 mm alnr. Yan ak boyu adm kadar olaca
iin bu mesafe 18,9 mm olur.

2.6. Kalp Paralarnn malat Resimlerinin izilmesi

2.6.1. Dii Kesici Plakann malat Resminin izilmesi

ekil 2.34: Dii kesici plaka imalat resmi

71

ekil 2.35. Dii kesici plaka perspektif grnm

Dii kalp llendirilirken ekil 1.27 ve Tablo 1.8den faydalanlr. Ayrca ekil
1,21 de verilen asal boluk deerleri alnr. Kesme ykseklii (h) genellikle 3 mm alnr.
3mmden kaln salar iin kesme ykseklii sa kalnlna eit alnr. (T>3 ise h = T
olmaldr.)

2.6.2. Klavuz Plakann izilmesi

ekil 2.36: Klavuz plaka imalat resmi

72

ekil 2.37: Klavuz plaka perspektif grnm

Klavuz plaka boyutlar dii kalp boyutlarna eit olur. Ancak kalnl farkldr.
Zmbalar ve klavuz plaka birbirlerine kaygan geme olarak altrlr. Bazen klavuz plaka
zerine bant yolu da ilenir. Cvata balar klavuz plaka zerine gmlr. Konumlama
pimleri klavuz plakadan kalp alt gvdesine kadar uzar ve konumlar

2.6.3. Delme ve Kesme Zmbalarnn izilmesi

Zmba lleri dii kalp llerinden faydalanlarak bulunur. Kesme boluu (c)
tablodan belirlenip kesme yapan zmba lsnden karlmaldr. ayet zmba delme ilemi
yapyorsa dii kalp delik lsne eklemelidir. ekil 2.38 Bde verilen delme zmbas
standartlardan kullanlabilir. (ISO 8020)

A)Kesme zmbas

B)Delme zmbas

ekil 2.38: Zmbalar ve lleri

73

2.6.4. Yan aknn izilmesi

Yan ak kalp iersinde erit malzemenin ilerleme miktarn ayarlayan zmbadr.
Kalbn daha seri ve hassas almasnda direkt etkilidir. Bu sebeble bu kalplar yan akl
kalplar ismiyle anlr. Daha nceki konularda yan ak eit ve l standartlarndan
bahsedilmiti. (ekil 2.39)

ekil 2.39: Yan ak ve lleri

2.6.5. Kalp Alt ve st Plakalarnn izilmesi

74

ekil 2.40: Kalp alt plakasnn imalat resmi

Hazr olarak alnan alt kalp setinde eksen izgisi ile belirtilen ksm ileme alandr.
Standar olarak retilen kalp setlerinden ekil 2.49 da d den a1xb1=160x125 seilir. Dii
kalp zerinde bulunan zmba, cvata ve pim delikleri kalp alt plakas ile ilgili deliklerdir.
Bu delikler kalp alt plakasnn orta ekseni referans alnarak izilir. (ekil 2.40) Dii kalp
lleri orta eksene gre bire bir ilenir ve montaj buna gre yaplr.

ekil 2.41-a

75

ekil 2.41-b
ekil 2.41: Kalp st plakasnn imalat resmi

Hazr olarak alnan kalp st plakasnn ileme alan kalp alt plakasnn aynsdr.
Zmba tutucu plaka kalp st plakasna drt adet cvata ve iki adet silindirik pim ile montaj
edilir.
Kalp sapnn yeri, arlk merkezi yolu ile bulunur. (ekil 2.41)

2.6.6. Zmba Tutucu Plakann izilmesi

76

ekil 2.42: Zmba tutucu plakann imalat resmi

Zmba tutucu plaka, zmbalarn kalp st plakasna montaj edilmek iin kullanlr. Bu
plaka zmbalarn ba biimlerine gre planlanr. Bu plakann kaln olmas zmbalar
burkulmaya kar koyar. Zmba bann konaca yuvalar iin tolerans verilmeli ve diklik
konum toleransna dikkat edilmelidir. ekil 2.42de zmba tutucu plaka imalat resmi
verilmitir.

2.6.7. Kalp Balama Sapnn izilmesi

Kalp saplar st kalp setini pres balna balamaya yarayan kalp elemandr. Kalp
sap ls pres bal lsne gre belirlenir. DIN 9859da standart hale getirilmitir.

ekil 2.43: Kalp balama sapnn imalat resmi

77

2.6.8. Yan Kaytlarn izilmesi

erit malzemenin kalp ierisinde rahat hareket etmesi iin iki yntem kullanlr.
Birincisi klavuz plakaya erit malzemenin lleri dikkate alnarak; eridin geecei kanal
alr.

ekil 2.44: Yan kayt kullanlmayacaksa Klavuz plaka izimi

kincisi Yan kayt (bant yolu) klavuz plakann zerine ald gibi ayr olarak da
yaplabilir.

ekil 2.45: Yan kayt (yan kayt klavuz plaka iersine almamsa kullanlr.)

78

ekil 2.46: klavuz plaka ve--yan kayt

Sa ilerleme kanal klavuz plaka zerine almsa yan kayt kullanlmaz. Kalvuz
plaka zerine sac ilerleme kanal almamsa yan kaytlar kullanlarak sac ilerleme kanal
oluturulur.
Stun,cvata,somun ve benzeri kalp elemanlar seimi iin Standart Kalp
Elemanlar modl ve kalp kataloglar kullanarak seim yaplr.

ekil 2.47 Stun

ekil 2.48 paras erit malzeme

79

ekil 2.49 paras

ekil 2.50: Yan akl kalp montaj resmi

ekil 2.50 de yan akl kalbn paralarnn isimleri ile montaj hali grlmektedir. Bu
paralardan kalp st gvdesi ve kalp alt plakas hazr paralardr. Dier paralar kalpnn
tasarmna gre deiik tezghlarda ilenir ve montaj yaplr.

80

ekil 2.51: Yan akl delme kesme kalb komple resmi

81

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

Uygulama Faaliyetinde verilen para iin aadaki sorular cevaplaynz.

1 Bilgisayar ortamnda para bandn iziniz.
2 Bant zerinde admlar belirleyiniz.
3 Dii kalb bilgisayar ortamnda iziniz.
4 Klavuz plakay iziniz.
5 Zmbalar iziniz.
6 Zmba tutucu plakay iziniz.
7 Yan aky iziniz
8 Alt ve st kalp plakalarn iziniz.
9 Bant yolunu iziniz
10 Cvata ve pimleri belirtiniz.
11 Kalp sapn iziniz.

82

Uygulama sorusu iin aadaki tabloda verilen ilem basamaklarna ve nerilere

uyunuz.
lem Basamlaklar

neriler

Para bandn iziniz.

Para band zerinde

admlar belirleyiniz.

Dii kalb bilgisayar

ortamnda iziniz.

Klavuz plakay iziniz.

Zmbalar iziniz.

Zmba tutucu plakay

iziniz.

Yan aky iziniz.

Alt
ve
st
kalp
plakalarn iziniz

Bant yolunu iziniz.

Konu 2.5.1e baknz.

Hesaplamalar iin uygulama faaliyeti 1e baknz.
izim iin izim aletlerini kullannz.
Verimi yksek olan yerleim plann tercih ediniz.
Konu 2.5.2ye baknz.
Parann ka admda imal edildiini belirleyiniz.
Bir nceki uygulama faaliyetinde dii kalp iin
bulduunuz lleri kullannz.
Dii kalp iin ilk nce kroki iziniz.
izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.
malat resmi izim kurallarna uyunuz. Konu 2.1e
baknz.
Konu 2.7ye baknz.
izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.
malat resmi izim kurallarna uyunuz. Konu 2.1e
baknz.
Konu 2.8e baknz.
izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.
malat resmi izim kurallarna uyunuz. Konu 2.1e
baknz.
Konu 2.11e baknz
izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.
malat resmi izim kurallarna uyunuz. Konu 2.1e
baknz.
Konu 2.9a baknz.
izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.
malat resmi izim kurallarna uyunuz. Konu 2.1e
baknz.
Konu 2.10a baknz.
izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.
malat resmi izim kurallarna uyunuz. Konu 2.1e
baknz.

izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.

Cvata ve pim iin TS standartlarn kullannz.

Cvata
ve
pimleri izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.
belirtiniz.
malat resmi izim kurallarna uyunuz. Konu 2.1e
baknz.
Kalp sapn standartlardan seiniz.
izim iin bilgisayar ve bir CAD program kullannz.
Kalp sapn iziniz.
malat resmi izim kurallarna uyunuz. Konu 2.1e
baknz.

83

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1. Bilgisayar ortamnda para bandn izdiniz mi?

2. Bant zerinde admlar belirlediniz mi?
3. Dii kalb bilgisayar ortamnda izdiniz mi?
4. Klavuz plakay izdiniz mi?
5. Zmbalar izdiniz mi?
6. Zmba tutucu plakay izdiniz mi?
7. Yan aky izdiniz mi?
8. Alt ve st kalp plakalarn izdiniz mi?
9. Bant yolunu izdiniz mi?
10. Cvata ve pimleri belirttiniz mi?
11. Kalp sapn izdiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

84

LME VE DEERLENDRME
LME DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.

( ) Grnleri izilen paralarn en nemli grn olarak yan (profil) grn

izilmelidir.
( ) malat resimlerinde olmas gerekenlerden bir tanesi de antet dir.
( ) Paralarn boyutlar ile ilgili verilen toleranslara ekil tolerans denir.
( ) 1:2 1:5 1:10 lekleri bytme lekleridir.
( ) Bilgisayarl bir ortamda kat oluturmann bir yolu da yol kullanarak (sweep) kat
oluturmaktr.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

6.

Aadakilerden hangisi kalnlk vererek kat oluturma komutudur?

A) Path
B) Extrude
C) Revolved
D) Revolved Cut

7.

ki yzey arasnda kat model oluturmak iin kullanlan komut nedir?

A) Sweep
B) Fillet
C) Loft
D) Shell

8.

Katlarda pah krmak iin kullanlan komut nedir?

A) Shell
B) Fillet
C) Pattern
D) Chamfer

9.

Yzey ileme iaretleri iin kullandmz komut hangisidir?

A) Linear Pattern
B) Fillet
C) Surface Finish
D) Section View

10.

Aada verilen elemanlardan hangisi standart izelgelerden alnabilir?

A) Dii Kalp
B) Kalp alt ve st plakas
C) Zmba tutucu Plaka
D) Yan Kaytlar

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise modl deerlendirmeye geiniz.

85

MODL DEERLENDRME
BAARIM DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
UYGULAMALI TEST

Baarm testi iin i paras

1. Para band lsn belirleyerek para bandn iziniz.

2. Adm ve verim hesabn yaparak bant zerinde admlar belirleyiniz.
3. Dii kalp llerini belirleyiniz ve dii kalbn imalat resmini iziniz.
4. Klavuz plakasnn lsn tespit edip imalat resmini iziniz.
5. Delme ve kesme zmba llerini belirleyip imalat resimlerini iziniz.
6. Zmba tutucu plakann llerini belirleyerek zmba tutucu plakann imalat resmini
iziniz.
7. Yan ak lsn belirleyip, yan aky iziniz.
8. Kalp setini belirleyerek, kalp alt ve st plakasnn imalat resimlerini iziniz.
9. Cvata ve pimleri standartlardan seiniz.
10. Kalp sapnn yerini tespit ediniz. Kalp sapn iziniz.
NOT: parasnn Elastikiyet Modl ( E ) 21000 kg/mm2, Kesme direnci ( d ) 50
kg/mm2 alnz.

86

CEVAP ANAHTARLARI
DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER

Evet

Hayr

1. Para band lsn belirleyerek para bandn

izdiniz mi?
2. Adm ve verim hesabn yaparak bant zerinde admlar
belirlediniz mi?
3. Dii kalp llerini belirlediniz ve dii kalbn imalat
resmini izdiniz mi?
4. Klavuz plakasnn lsn tespit edip imalat resmini
izdiniz mi?
5. Delme ve kesme zmba llerini belirleyip imalat
resimlerini izdiniz mi?
6. Zmba tutucu plakann llerini belirleyip zmba
tutucu plakann imalat resmini izdiniz mi?
7. Yan ak lsn belirleyip, yan aky izdiniz mi?
8. Kalp setini belirleyip, kalp alt ve st plakasnn imalat
resimlerini izdiniz mi?
9. Cvata ve pimleri standartlardan setiniz mi?
10. Kalp sapnn yerini tespit edip, kalp sapn izdiniz
mi?

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile deerlendirme ltlerini karlatrnz. Modln
deerlendirilmesi sonucunda eksik olduunuz konular yeniden tekrar ederek eksik
bilgilerinizi tamamlaynz. Hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli
grmyorsanz modl tekrar ediniz. Kendinizi yeterli gryorsanz bir sonraki modle
gemek iin retmeninize bavurunuz.

87

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
Doru
Yanl
Doru
Yanl
Yanl
D
C
A
B
B

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

Yanl
Doru
Yanl
Yanl
Doru
B
A
D
C
B

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

88

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

C 1. Para Net Alan
= 985 mm2
Adm Alan (Yatay) = 1624,25 mm2
Verim (yatay)= % 60,6 (TERCH EDLR)
2
Adm Alan (Dey)
= 1639,25 mm
Verim (dey) = % 58,44
T = 1 mm ise;
Yan ak kesme pay =1.5 mm ve a=b=1,5 mm Tablo 2ye gre
Adm = 40 + 1,5 = 41,5 mm dir. erit Genilii (B ) = 40 + 2 x 1,5 = 43 mm
C 2. Yan ak yeri ekilde gsterildii gibi olmaldr. Para iki aamada imal
edilmektedir.

C 3. Tablo1.8 ve ekil 1.27e gre;

X = 35 + 2 x Adm + 5 + 46
X = 169 mm
Y = 35 + 3 + 1,5 + 40 +35
Y = 114,5 mm
B = 24 mm

C 4. Klavuz (syrc) plakann; eni 169 mm, boyu 114,5 mm ve ykseklii seilecek olan
cvatalarn ba biimine gre belirlenmelidir.
C 5. Bant yolu klavuz plaka ilenerek elde edilecekse; ykseklik (1,5 ila 3) T olmaldr.
(ekil 35)
Bant yolu genilii = B + (0,5 ila 1) = 43 + 1 = 44 mm alnabilir.
C 6. Kesme Boluu ( c ) = 0,063 mm olarak Tablo 1.5 ve ekil 1.20ye gre bulunur.

89

C7. Yanda verilen ekilde olduu gibi sadece kesme ilemi yapan 4. Zmba lsne kesme
boluu ( c ) eklenir.
Yan ak boyu iin flambaj hesab yapalm;
I = 93,375 mm4
L=104,248 mm bu boya snr deerdir.

C8. Zmba tutucu plakann llerini zmba ba biimlerine gre belirleriz.

C9. Dii kalbmzn X ve Y (169 ; 114,5) llerine gre bir kalp seti (ekil 49 de )
seeriz.
Mesela ekil 92 d de verilen ve a1 x b1 ls (200 x 125) olan set kullanlabilir
C10. aklar toplam kestikleri evreleri bulalm:
Toplam evre = 128 + 58 + 35, 528 + 43
Toplam evre = 264,528 mm

1xX 1 2 xX 2 3xX 3 4 xX 4

128 x55 58 x96,5 32,528 x115 43x96,5

264,528
X 77,6mm
X

90

1xY 1 2 xY 2 3xY 3 4 xY 4

128 x84,5 58 x84,5 32,528 x84,5 43x 23

264,528
Y 73,544mm
Y

C11. Cvata ap hesab iin syrma kuvvet hesab yaplabilir. Kalbn boyutlarna gre
cvata ve pim seebiliriz. Cvatalarz M10 ve pim iin apn 6 olarak alabiliriz.

91

KAYNAKA
KAYNAKA

ERKN Yakup, Uygulamal Sa Metal Kalp Konstrksiyonu, Gazi

niversitesi Teknik Eitim Fakltesi, Ankara, Nisan 1986.

GNE A. Turan, Pres leri Teknii, Blm I, TMMOB Makine

Mhendisleri Odas, Yayn No:129, Ankara, 1989.

CERT A. Mnir, Makine Mhendisleri El Kitab TMMOB Makine

Mhendisleri Odas, Yayn No:100, Ankara, 1976.

ATAMEK Sami, Sac Metal Kalpl 1977 Bursa

EFEOLU Mustafa, KONAR Mehmet, KARATA Yksek, Makine

Ressaml Atlye ve Teknoloji II, Temel Ders Kitab, T.C. Milli Eitim
Bakanl Devlet Kitaplar, Truva stanbul, 2003.

PAQUIN J.R., eviren KIRMIZI Cokun, Kalp malat ve iziminde Temel

Kurallar, Atlas Kitapevi, Konya, Nisan 1987.

KURT Yrd. Do.Dr. Hseyin, Kalplk Teknii ve Tasarm, Kesme

Kalplar, Birsen Yaynevi, stanbul, 1999.

EN . Zeki, Nail ZLNGR, Tesviye Blm Meslek Resmi 10. Snf,

Ege Reklm Basm Sanatlar Tesisleri, stanbul, 2002.

lgili TS ve DIN standart yapraklar

92