T.C.

MLL ETM BAKANLII

MAKNE TEKNOLOJS

BALANTI DETAYI VE MONTAJ

RESMLER
521MMI190

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. LEKL BALANTI DETAY RESMLER ................................................................... 3
1.1. Hidrolik ve Pnmatik Devre Elemanlarnn Balant zellikleri ................................ 3
1.2. Detay Resmi ................................................................................................................. 7
1.2.1. Enerji Kayna ile Giri Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi ......... 7
1.2.2.Giri Eleman ile aret Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi ......... 10
1.2.3. aret Eleman ile Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi ............. 10
1.2.4. Eleman ile Kumanda Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi ...... 11
1.3. Szdrmazlk Elemanlar ............................................................................................. 12
1.3.1. Szdrmazlk Elemanlar Genel alma Prensipleri .......................................... 13
1.3.2. Nasl Seim Yapalm? ........................................................................................ 14
1.3.3. Genel Montaj Bilgileri ....................................................................................... 17
1.3.4. Hidrolik Pnmatik Szdrmazlk Elemanlarnn Depolanmas ile lgili neriler
...................................................................................................................................... 17
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 21
LME VE DEERLENDRME.................................................................................... 22
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 24
2. DEVRE EMASININ ELEMANLARI ............................................................................. 24
2.1. Hidrolik Sistem Elemanlarnn Numaralandrlmas .................................................. 24
2.2. Pnmatik sistem elemanlarnn numaralandrlmas .................................................. 26
2.3. Hidrolik ve Pnmatik Sistem Elemanlarnn Gere Seimi ve zellikleri ................ 27
2.4. Hidrolik ve Pnmatik Sistem Montaj Resmi Numaralandrma .................................. 27
2.5. Hidrolik ve Pnmatik Sistem Montaj Resmi Antedi .................................................. 28
2.6. Hidrolik ve Pnmatik Sistem erisinde Kullanlan Standart Elemanlar, zellikleri ve
Seimi................................................................................................................................ 29
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 52
LME VE DEERLENDRME.................................................................................... 55
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 57
CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................. 59
KAYNAKA ......................................................................................................................... 60

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

521MMI190

ALAN

Makine Teknolojisi

DAL/MESLEK

Bilgisayar Destekli Makine Ressaml

MODLN ADI

Balant Detay ve Montaj Resimleri

Hidrolik ve pnmatikdevreelemanlarnn montajresmini
izme,numaralandrma ve antetdzenleme ile ilgili bilgi
vebecerilerin verildii renme materyalidir.

MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

40/24
Seri retim Sistem ve Mekanizmalar izimi 4.
modln alm olmak.
Balant detay ve montaj resimleri izmek.
Genel Ama: Bu modlile gerekli ortam salandnda
Hidrolik-Pnmatik mekanizma devrelerinin balant
detay resimlerini ilgili DIN 24-DIN 347 standartlar ile
dier
katalog
ve
izelgeleri
kullanarak
izebileceksiniz,ayrca
eleman
listesi
hazrlayabileceksiniz,antede yazabileceksiniz ve montaj
resmini numaralandrabileceksiniz.
Amalar
1. Hidrolik ve pnmatikmekanizmalara ait devrelerin
balant detay resimlerini ilgili DIN 24347, TS 1306
standartlar ile dier katalog ve izelgeleri kullanarak
izebileceksiniz.
2. Hidrolik ve pnmatikmekanizmalarn montaj resmine
ve
devre
emasna
gre
eleman
listesi
hazrlayabileceksiniz, antede yazabileceksiniz ve
montaj resmini numaralandrabileceksiniz.
Teknik
resim
izim
ortam,izim
ara
ve
gereleri,bilgisayar
destekli
izim
(BD)
ortam,datashow,resimmasas,rnek
hidrolik
ve
pnmatik sistemler.
Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden
sonra verilen lme sorular ile kendinize ilikin
kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi
deerlendireceksiniz.
retmen, modl sonunda size lme teknikleri
uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi
ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Bilgisayar Destekli Makine Ressamlnda,makine elemanlar ve mekanizmalar
resmini izmenin makine imalatlnda yeri ok byktr. retimi yaplan makine
paralarnn resmi izilmeden retimlerinin yaplmas mmkn deildir.Bu izimleri
yapmadan nceSeri retim Sistem ve Mekanizmalar izimi 4.modln alm olmanz
gerekmektedir. Daha sonra izimleri uygun bilgisayar ortamnda almalsnz.
Bu modl tamamladnzda mekanizmalara ait devre emalar ile bunlara ait lekli
balant detay resimlerini DIN24 ve DIN 342 normlar erevesinde ve bilgisayar ortamnda
ilgili izim proramlarn kullanarak yapabileceksiniz. Baarl olabilmeniz iin modldeki
istenenleri dikkatli ve istekli bir ekilde yapmalsnz. Baarl olduunuz takdirde,
Mekanizma Devre emas ve Montaj Resmi modln alm olacak, sahip olacanz
yeterlilikle alanda baarl ve verimli alma imkan bulacaksnz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Bu faaliyette sonunda gerekli ortam salandnda, hidrolik ve pnmatik
mekanizmalara ait devrelerin balant detay resimlerini ilgili DIN 24347, TS 1306
standartlar ile dier katalog ve izelgeleri kullanarak izebileceksiniz.

ARATIRMA

nternetten

hidrolik

ve

pnmatik

sistemlerde

kullanlan

szdrmazlk

elemanlarn aratrarak ulatnz bilgileri snfa sununuz.

evrenizdeki sanayi ortamlarndaki hidrolik ve pnmatik devre elemanlar ve

baland elemanlar satc ve reticilerinden elde edeceiniz bror, resim, CD,
vb. dkmanlar arkadalarnz ile paylanz.

1. LEKL BALANTI DETAY

RESMLER
1.1. Hidrolik ve Pnmatik Devre Elemanlarnn Balant zellikleri
Hidrolik ve pnmatikkontrol sistemleri eitli eleman gruplarnn bir araya
gelmesinden meydana gelir.Bu eleman gruplar giri noktasndan i elemanna kadar uzanan
bir kontrol hatt oluturur. Hidrolik ve pnmatiksistem elemanlar, elemann grevini temsil
eden sembollerle gsterilir.Bunlarn bir grevi yerine getirecek ekilde birbirine balanmas
ile devre emas elde edilir.
Hidrolik ve pnmatiksistemlerde kullanlan elemanlar birbirine balanarak sistemi
oluturduklar iin bunlarn birbirlerine balant noktalar aralarnda boru, hortum ve
rekor,vb.ara yardmc balama elemanlar kullanlr.
Bu balant eitleri sra ile:

Vida balants (Balant vida ile gerekleir.)

Boru balants(Balant boru zerinden kesici halka ile gerekleir.)
Flan balants(Balant flan ile gerekleir.)
Bilezik balants(Balant bilezik ile gerekleir.)
Kavrama balants(Balant simetrik veya asimetrik kavrama ile gerekleir.)
Manonlu balant(Balant manon ile gerekleir.)

abuk kavramalarla cihazlar aras balant seri olarak mmkn olduu gibi;
balantnn zlmeside seri olur.Hzl balant kavramalarnn, mekanik olarak alabilen
tek ynl kapama valfi ile donatlm olanlar da mevcuttur.

ekil1.1: abuk balant eleman

Borular monte edilmeden nce ilgili eilme tertibat ile souk ve ya scak
eilebilir.Eme ileminden sonra borularn sv ile temizlenmesi gerekir.

Borular aras ve boru cihaz aras uygun olan balantlar.

1- Vidal balant
2- Flanl balant
Vidal balantlar:

: Anma ap 38 mmye kadar

: Anma ap 30 mmden itibaren
1-Lehimsiz
2-Kesici halkal
3-ift konik halkal
4-Lehimli ve kaynakl
5-Kenarl kovan
6-Kresel kovan

ekil1.2: Vidal balant

Flan balantlar byk apl borular iin kullanlr.Flann boruya balants,

kaynak veya civata ile salanr.Aadaki tabloda boru ve hortum iin bir flanl balant
resmi gsterilmitir.Hidrolikte balant vidas olarak Whitworth vidas,metrik vida ve NPT
vidas (Konik Vida ) kullanlr.

Resim 1.1:Flanl balant

Yukarda verilen hortum ve boru balant ekillerini yaparak bunlar gerekli hidrolik
ve pnmatik sistem elemanlarn birbirlerine balamada ara balant eleman olarak
kullanacaz.
5

imdi sra ile bu anlatlan balant zelliklerini kullanarak aadaki pnmatik

sistemde balant detaylar verilen numaralara gre izim rnekleri verilmitir.
Bu verilen balant ekillerinden baka abuk balant ekli de denen bir sistem daha
bulunmaktadr.Bu balant ekli aadaki ekil 1.3te verilmitir.

ekil1.3: abuk balant eleman

1.2. Detay Resmi

1.2.1. Enerji Kayna ile Giri Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi

1
VDALI BORU
BALANTISI

KOMPRESR(HAVA TANKI)

ekil1.4: Kompresr hava tanknn vidal boru balants ile birletirilmesi

3
VDALI BORU
BALANTISI

ARTLANDIRICI

ekil 1.5:Koullandrma biriminin artlandrcnn vidal boru balants ile birletirilmesi

Yukardaki iki resim pnmatiksistem iin verilmitir.Hidrolik sistemde akkan

hidrolik ya tankndan; elektrik motorunun tahrikinden g alan hidrolik pompa yardm ile
emilipsisteme basnl olarak gnderilir.

1
ekil1.6: Hidrolik pompann vidal boru balants ile birletirilmesi

Elektrik
motorununtahrikettiihidrolikpompaiindebulunandilileryardmileyadeposundanemilenak
kan 1 nulu balant yerinden alp bu akkana basn kazandrarak 2 nulu balant
yerinden sisteme basar.
Birbirlerine vidal boru balants ile birletirilen sistem elemanlarn aralarndaki
balanty salayan boru veya hortumlar aada verilen abuk balant ekli ile birletirilir.

ekil1.7: abuk balant eleman

4,5,6
VDALI BORU
BALANTISI

T BALANTI

ekil1.8:Boru veya hortum balantlarnn T balants

VDALI BORU
BALANTISI

7
90 DRSEK

ekil1.9: Boru veya hortum balantsnn dirsek ile balants

1.2.2.Giri Eleman ile aret Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi

3 / 2 YN KONTROL VALF

10

16

11

VDALI BORU
BALANTISI

ekil 1.10:aret girii (Alglayclar) balant resmi

Pnmatik ve hidrolik devre emalarnda verilen iaret girii elemanlarnn

10,11,16nulu klar emalardaki gibi yukarda deil, teknik resimde yn kontrol
valflerinin konstrksiyonuna gre aadada olabilir.

1.2.3. aret Eleman ile Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi

19

VE VALF

18

17
VDALI BORU
BALANTISI

ekil 1.11:lemci balants detay resmi

10

1.2.4. Eleman ile Kumanda Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi

24

20

VDALI BORU
BALANTISI

5 / 2 YN KONTROL
VALF

22

21

23

ekil 1.12:Kumanda elemanlar balant detay resmi

1.2.5. Kumanda Eleman ile Elemanlarnn Birletirme Balant Detay Resmi

26

PSTON

VDALI BORU
BALANTISI
BORU

ekil 1.13: elemannn 25 ve 26 nulu balant detay resmi

11

25

1.3. Szdrmazlk Elemanlar

NTRL (NBR)

Szdrmazlk elemanlar uygulamalarnn byk ksm iin nerilir ve ok yaygn bir

kullanma sahiptir. Nitril (NBR) bir Butadiene AcryloNitrile (ACN) polimerdir. Nitril
karmnda AcryloNitrile (ACN) oran %30 ile %50 arasnda deiir. ACN oranndaki
deiiklik, kullanlan karmn mineral yalar, gres ve yaktlardaki hacimsel deiimini, gaz
geirgenliini, elastisitesini ve kompresion set (Geriye toplama zelliini) deitirir. Alifatik
hidrokarbonlar (rnein, Propan, Btan, Petrol) mineral yalar, yalama yalar, Grup H,
HL, HLP tip yalar ve gresler, HFA, HFB ve HFC, bitkisel ve hayvansal gres yalar, hafif
stma ve diesel yaktnda olduka iyi dayanm zellikleri gsterir. Yaktlar ve sanayi svlar
iin deiik karmlar yaplmaktadr. Standart Nitril karmmz 30C, +105C ye kadar
kullanlmak zere nerilir. Ksa aralkl almalarda +120C ye kadar kullanlabilir.

HNBR

NBR polymerinin tamamnn ya da bir blmnn ift bal Butadien ile hydrojene
edilmesi ile elde edilen bir elastomer trdr. Peroksit araclyla vulkanizeedilen HNBR
yksek s ve oksidasyonstabilitesine sahip olur. Standart NBR karmna nazaran yksek
s ve yksek mekanik deerlerine sahip olan HNBR, -30 ile +150C arasnda kullanlmak
zere nerilir.

SLKON (MVQ)

Silikon -60C ile 200C arasnda elastikiyetini korur. Dinamik uygulamalarda tavsiye
edilmez. Ozon, hava ve yaa kar direnci iyidir. Oksitlenmi yalara, baz hipoit ve E.P. tipi
yalara dayankll azdr.

VTON (FKM Flourel)

Viton veya Flourel ticari isimli bu malzeme -30C ile 225C arasnda her tip gres, ya
ve solvente dayankldr. Birok kimyasala kar direnci ok iyidir. Dk gaz geirgenlii
istendiinde ve vakum sistemlerinde ok iyi sonu verir.

NEOPREN (CR)

-45C ile 100C arasnda kopma, yrtlma ve anmaya kar ok dayankldr. Aleve
kar direnlidir. Yksek anilin noktal mineral yalarda, silikon ya, gres ve alkole direnci
iyidir. Ayn anda yaa ve atmosferik artlara dayankllk istenen yerlerde kullanlr.

POLRETAN (PU)

-30C ile 100C arasnda kopma, yrtlma ve anmaya kar mkemmel dayankll
vardr, hava ve ozona direnlidir. Mineral yalar, gres ve alifatik hidrokarbonlara direnci
iyidir. zellikle yksek basn szdrmazlk eleman olarak kullanlr.

12

ETLEN PROPLEN KAUUK (EPDM)

-40C ile 145C arasnda kullanlabilir. Fosfat, ester akkanlarna, otomotiv fren
yalarna ve buhara kar direnci ok iyidir.

STREN BTADEN KAUUK (SBR)

-50C ile 100C arasnda glikol esasl fren yalarna, inorganik asitlere, bazlara ve
alkole kar direnci iyidir.

TAB KAUUK (NR)

-60C,ile 100C arasnda kullanlr. Yksek esneklik gerektiren yerlerde tavsiye edilir.

POLYACETAL (POM)

Hidrolikpnmatik sistemlerde genel yataklama malzemesidir. 80Ca kadar

scaklklarda l stabilizasyonu mkemmeldir. ok dk su absorbsiyonu nemli
zelliklerindendir. Scaklk aral-40C ile 140C arasndadr. Yataklama elemanlarnda
cam elyaf katkl POM yksek kontakt basn deeri nedeni ile kullanlmaktadr.

1.3.1. Szdrmazlk Elemanlar Genel alma Prensipleri

Btn szdrmazlk elemanlarnn genel alma prensibine gre mutlaka bir miktar n
ykleme (skma pay) ile montaj yaplmal ve szdrmazlk eleman kanalnda uygun
miktarda boluk olmaldr. Basnl akkan, alma annda bu bolua dolarak szdrmazlk
elemanna etkimeli ve szdrmazlk dudaklarn aarak ya da kee malzemesini basn etkisi
ile iirerek grev yapmasn salamaldr.
Aada en basit szdrmazlk elemanlarndan olan bir Oringin alma prensibi
grlmektedir.
Szdrmazlk elemanlarnda kullanlan elastomerlervisko elastik malzemelerdir.
Viskoz malzemeye rnek olarak suyu, elastik malzemeye rnek olarak da yay alabiliriz. Su
iindeki bir plakaya P kuvveti uygulandnda, plaka hareket eder, kuvvet ortadan kaktnda
en son gitmi olduu konumda kalr. Ancak spiral yaya bal olan plakaya P kuvveti tatbik
edildiinde plaka hareket eder, uygulanan kuvvet kalktnda tekrar geriye dner. te
szdrmazlk eleman yapmnda kullanlan elastomerik malzemeler bu her iki zellii de
gsterir. zerine kuvvet etkidiinde boyutlar deiim gsterir, tatbik edilen kuvvet
kalktnda eski haline dner. Bu zellii ile yukarda anlatlan yay benzeri tepki verir.
Ancak tatbik edilen kuvvet belli bir deerin zerine karlrsa su zellii gstererek akma
tabir edilen deformasyon oluur. Bu deformasyonun geriye dn yoktur.

13

1.3.2. Nasl Seim Yapalm?

Hidrolik ya da pnmatik sistemlerde kullanlacak szdrmazlk eleman tipi aadaki
ltlere gre belirlenmelidir.

Scaklk

Akkan ve ortam scakl szdrmazlk eleman malzemesi seiminde en nemli

etkendir. Burada unutulmamas gereken husus maksimum oluabilecek scakln ve srekli
alma scaklnn tespit edilerek maksimum deerlerin dikkate alnmas gerekliliidir.

Basn

Maksimum sistem basncna gre izelgelerdeki deerlere gre seim yaplmaldr

(Tablo 1.1-2).

Kayma hz

Hidrolik ve pnmatik sistemlerde silindir stroklarnn, dakikada yapaca hareket

saysnn bilinmesi ve kayma hznn hesaplanmas szdrmazlk eleman seimindeki nemli
faktrlerden bir tanesidir. retici firmalarn izelgelerinde szdrmazlk elemanlarnn
maksimum. kayma hz deerleri verilmektedir (Tablo 1.1-2).

Akkan tipi

Kullanlan akkan tipi szdrmazlk elemanlar malzemesinin tespiti asndan

nemlidir. Hidrolik akkan tipleri ve uygulama alanlar ile ilgili genel aklamalar
grlebilir.

14

Tablo 1.1: Hidrolik ve pnmatik devrelerde kullanlan szdrmazlk elemanlar

15

Tablo 1.2: Hidrolik ve pnmatik devrelerde kullanlan szdrmazlk elemanlar

16

1.3.3. Genel Montaj Bilgileri

Hidrolik pnmatik szdrmazlk elemanlarnn yanl montaj yaplmas ya da uygun
olmayan montaj koullar nedeniyle birok problem meydana gelir. Hidrolik ya da pnmatik
silindirlerde baarl uygulamalar yapmak iin montaj kurallarna titizlikle uyulmas gerekir.

Montaj yaplacak meknn ve montaj masasnn temizlii ok nemlidir. Burada

kesinlikle yabanc madde bulunmamaldr.
Montaj ncesinde kee ve yataklama kanal lleri, kavis ve pahlarn yzey
kaliteleri kontrol edilmi ve temiz olmaldr. Kelerde kalan apaklar nemli
bir tehlikedir.
Szdrmazlk elemanlarnn temiz olmasna dikkat edilmelidir.
Btn szdrmazlk elemanlar tercihen sistem ya ile yalandktan sonra
montaj yaplmaldr. Gresle yalama yapmaktan kanlmaldr.
Keskin sivri kelere sahip montaj aparatlar kullanlmamaldr.
Szdrmazlk elemanlarn montaj ncesinde kontrolsz olarak stmak son
derece zararldr.
Montaj sonrasnda test yaparken basn, scaklk, kayma hz gibi zelliklerin
dna kesinlikle klmamaldr.
Test sonrasnda silindirle ilgili son ilemler yaplacaksa (rnein, boyama
gibi) scakln 80C zerine kmamasn salamak nemlidir.

1.3.4. Hidrolik Pnmatik Szdrmazlk Elemanlarnn Depolanmas ile lgili

neriler
Depolama boyunca, kauuk paralar ve plastik mamllerin mekanik ve fiziksel
zelliklerinde deime olabilir. Bu deiim birok faktrn kombinasyonu sonucu oluabilir:

Oksijen
Ozon
Direkt gne
Yksek s
Ultraviyole nlar
Nem
Kir ve kimyasal etkiler
yi koullarda depolanan kauuk ve plastik rnler uzun srelerde dahi
zelliklerinden hibir ey kaybetmezler.

Ortam, nem ve scaklk

Depolama koullarndaki ideal scaklk, 5C ile 25C ve nem oran %60 civarnda
olmaldr. Daha dk scaklklar teknik zellikler bakmndan deiiklik yaratmazlar. Buna
ramen montajdan nce kee scaklnn 20 25C civarnda olmasn tavsiye ediyoruz.
Buna ek olarak, direkt s kaynaklarndan etkilenmemesi de nerilir.

17

Kir

Kir, rnn mekanik zelliklerini deitirebilir. Bu yzden montaj ncesi ve depolama

srasnda mutlaka kirden arndrlmas gerekir.

Ik ve ultraviyole nlar

nerilen depolama koullar, uzun sreli floresan lambalar, ultraviyole nlar, gl

k kaynaklar ve direkt gne ndan korunmu odalardr. Krmz ya da oranj renkli kla
aydnlatma salanm olmas nerilir.

Oksijen ve ozon

Oksijen ya da ozon, oksitleyici ajanlardr. Keeler iin uygun olan polietilen

malzemelerle paketlenerek saklanmaldr. Ozon, zellikle bir tahrip edicidir. Depoda bu
yzden ozon ieren elemanlar bulunmamaldr.

Deformasyon

zellikle depolama srasnda deformasyondan kanlmaldr. Depolama esnasnda

kauuk paralar ve plastik keeleri zorlama ve sktrmalardan kanmak gerekir.
Zorlamalar, mekanik zellikleri ve tabiattaki ajanlara kardayanm hzla deitirir.

Gresler ve akkanlarda irtibat

Depolama sresince, solventler, yalar ve dier akkanlarla temasta bulunmamaldr.

Metallerle temas

Baz metallerin (Manganez ve bakr gibi) kauuk tiplerinin bazlar stnde tahrip
edici etkileri bulunabilir. Bu yzden szdrmazlk elemanlarnn metallerle ya da bunlarn
alamlar ile direkt temas halinde olmamas nerilir.

18

Tablo 1.3: Hidrolik ve pnmatik devrelerde kullanlan szdrmazlk elemanlar(Boaz)

Tablo 1.4: Hidrolik ve pnmatik devrelerde kullanlan szdrmazlk elemanlar (Boaz keesi)

19

ekil 1.14: Pnmatikszdrmazlk elemanlar

ekil 1.15: Hidrolik szdrmazlk elemanlar

20

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
Enerji kayna ile giri
elemanlarnn birleme balant
detay resimlerini iziniz.
Giri elemanlar ile ilem
elemanlarnn birleme balant
detay resmini iziniz.
lem elemanlar kumanda
elemanlarnn birleme balant
detay resimlerini iziniz.
Kumanda elemanlar ile i
elemanlarnn birleme balant
detay resimlerini iziniz.
eleman ile hareket yaplacak
elemann birletirme detay
resimlerini iziniz.
Gidi ve dn borularnn
birletirme ve tespit balant
detay resimleri iziniz.

neriler
Hidrolik veya pnmatik devrede bulunan g
kaynandan sisteme akkan iletecek olan
eleman arasndaki balantnn detay resmini
resim kurallarna uygun iziniz.
Sisteme giri eleman ile ilem yapan elemanlar
arasndaki balantnn detay resmini teknik resim
izim kurallarna bal iziniz.
yapacak olan ilem elemanlar ile sistemi
kumanda eden elemanlar arasndaki balantnn
detayn teknik resim izim kurallarna uygun
iziniz.
Sistemi kumanda eden elemanlar ile i gren
elemanlar arasnda akkan geiini salayan
birletirme elemannn balantsnn detay
resmini teknik resim izim kurallarna bal
kalarak iziniz.
Hidrolik devrenin i yapan eleman olan silindir
veya motor ile bu elmann sitemin hareket
eleman arasndaki balantnn detay resmini
teknik resim izim kurallarna gre iziniz.
Sistemde akkann iletilmesi grevini yapan
boru ve hortumlarn iinden akkann gidi ve
dnn salayan birbirine balant
elemanlarnn detay resimlerini teknik resim
kurallarna bal kalarak iziniz.

21

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.

Aadakilerden hangisi hidrolik ve pnmatik sistem iaret ak emasnda

bulunmaz?
A)
Giri eleman
B)
Kumanda eleman
C)
eleman
D)
makinesi

2.

Aadaki balant eitlerinden hangisi Hidrolik ve Pnmatik sistemde kullanlmaz ?

A)
Boru balants
B)
Kaynakl balant
C)
Vida balants
D)
Manonlu balant

3.

Nipelli hortum armatrlerinde aadaki ksmlardan hangisi bulunur?

A) Hortum
B) ereve
C) Civata
D) Segman

4.

Flanl balant hangi tip borular iin kullanlr?

A)
Uzun borular iin.
B)
Kk apl borular iin
C)
Ksa borular iin
D)
Byk apl borular iin

5.

Hidrolik ve pnmatik sistemlerde en hzl kullanlan balant ekli aadakilerden

hangisidir?
A)
Vidal boru balants
B)
Flanl balant
C)
abuk balant
D)
Manonlu balant

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama
faaliyetlerini tekrarlaynz.

22

KONTROL LSTES
Bitirdiiniz faaliyetin sonunda aadaki performans testinidoldurunuz. Hayr olarak
iaretlediiniz ilemleri retmeniniz ile tekrar alnz.
Deerlendirme ltleri
1. Gerekli alma ortamn saladnz m?
2. Gerekli yardmc dkman ve izelgeleri hazrladnz m?
3. lem basamaklarn tespit ettiniz mi?
4. in eskiz almasn yaptnz m?
5. Sistemi, gerekli elemanlar bularak hidrolik ve pnmatik set
zerinde kurarak altrabildiniz mi?
6. Sistemin teknik resmini izmek iin uygun kad masaya
baladnz m?
7. Yapm olduunuz eskiz ve set zerinde yaptnz deney
almas nda gerekli teknik resmini izdiniz mi?
8. Sistemin bilgisayar ortamnda resmini izmek iin uygun
bilgisayar ve programn setiniz mi?
9. Setiiniz bilgisayarda izim iin gerekli sayfay atnz m?
10. izim yapabilmek iin gerekli izim ve izgi ayarlarn
yaptnz m?
11. izmi olduunuz teknik resmi, bilgisayar ortamnda ilgili
izim programlar kullanarak izdiniz mi?
12. Bilgisayar ortamnda izmi olduunuz resmi, kt almak
zere gerekli kaytlarn yaparak kontroln yaptnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz.

23

RENME FAALYET2
AMA

RENME FAALYET-2

Bu faaliyette gerekli ortam salandnda, hidrolik ve pnmatikmekanizmalarn

montaj resmine ve devre emasna gre eleman listesi hazrlayabileceksiniz, antede
yazabileceksiniz ve montaj resmini numaralandrabileceksiniz.

ARATIRMA

Bu renme faaliyetinde Hidrolik ve Pnmatik sistemde elemanlarn

numaralandrlmasn, numaralandrlan elemanlarn para listesini hazrlamay
ve izilen ematik montaj resminin antedini yazabilmeyi reneceksiniz.

Hidrolik ve pnmatiksistemlerin devre resimleri; elemanlarn sembollerinden

oluan,ara balant boru ve hortumlar yatay ve dikey izgilerle izilen ematik
resimlerden oluur.

Sistem devre ema resimlerinin numaralandrlmas; ilk balang eleman olan

enerji kaynandan balayp en son kullanlan k i elemannda sona erer.

Aada rnek bir pnmatikdevre emasna ait bir resmin sra ile
numaralandrlmas verilmitir.

2. DEVRE EMASININ ELEMANLARI

2.1. Hidrolik Sistem Elemanlarnn Numaralandrlmas
1-Enerji besleme birimi
2-Boru, hortum
3-3 / 2 normalde kapal,buton kumandal, yay geri getirimli yn kontrol valfi
4-3 / 2 normalde kapal,makara ile kumandal, yay geri getirimli yn kontrol valfi
5-Ve valfi
6-5 / 2 pnmatik kumandal yn kontrol valfi
7-ift etkili silindir
8-Mesafe cetveli

24

ekil 2.1: Hidrolik sistem elemanlarnn numaralandrlmas

25

ekil 2.2: Pnmatik sistem elemanlarnn numaralandrlmas

2.2. Pnmatik sistem elemanlarnn numaralandrlmas

123456789-

Enerji besleme birimi

Boru, hortum
artlandrc
3 / 2 normalde kapal,buton kumandal, yay geri getirimli yn kontrol valfi
3 / 2 normalde kapal,makara ile kumandal, yay geri getirimli yn kontrol valfi
Ve ya valfi
5 / 2pnmatik kumandal yn kontrol valfi
ift etkili silindir
Mesafe cetveli
26

2.3. Hidrolik ve Pnmatik Sistem Elemanlarnn Gere Seimi ve

zellikleri
Hidrolik ve pnmatik sistem elemanlar piyasada hazr olarak alndndan gereleri
ile ilgili herhangi bir deiiklik yapma imkn yoktur. Ancak bu elemanlarn gerelerinde
istenen zellikler olarak; sistemin mevcut en yksek basncna dayankl, paslanmaya kar
diren gsterebilen ve ayn zamanda kolay tanabilecek ve montaj yaplabilecek kadar hafif
metallerin alamlarndan olmas beklenir.

2.4. Hidrolik ve Pnmatik Sistem Montaj Resmi Numaralandrma

ekil 2.3:Hidrolik devre elemanlarn montaj numaralar

27

Hidrolik ve pnmatik sistem devrelerinde bulunan elemanlarn numaralandrlmas,

g kaynandan balar, sistem kumanda elemanlar ile devam eder ve i elemanlar ile
tamamlanr.
Hidrolik sistemde enerji besleme birimi tek bir numara ile gsterilebilir. Bu birim
kendi iinde ayr ayr paralardan oluur. Bu ayr paralardan oluan gruba tek bir isim
verilir ve bu gruba Enerji Besleme Birimidenir.Bunlar:
ENERJ BESLEME BRM:
123456-

Ya deposu
Emi hatt filtresi
Elektrik motoru
Hidrolik pompa
Basn lme aleti
Basn snrlama valfi

2.5. Hidrolik ve Pnmatik Sistem Montaj Resmi Antedi

ekil 2.4: Montaj resim antedi

Montaj antedinde yaplacak numaralandrma aadan yukarya doru olacaktr. En

alta sistemin g kayna yazlacaktr.
Para listesi; para listesi antedine yazlrken ilk para en alt satrdan balanacak
ekilde yazlarak takip eden her para ile ilgili bilgiler birer st sraya yazlr.

28

2.6. Hidrolik ve Pnmatik Sistem erisinde Kullanlan Standart

Elemanlar, zellikleri ve Seimi

Tablo 2.1: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

29

Tablo 2.2: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

30

31

Tablo 2.3: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri
elemanlarn standart izelgeleri

32

Tablo 2.6: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

33

Tablo 2.7: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

34

Tablo 2.8: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

35

Tablo 2.9: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elmanlarn standart izelgeleri

36

Tablo 2.10: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

37

Tablo 2.11: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

38

Tablo 2.12: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

39

Tablo 2.13: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

40

Tablo 2.14: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

41

Tablo 2.15: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

42

Tablo 2.16: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

43

Tablo 2.17: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

44

Tablo 2.18: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

45

Tablo 2.19: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

46

Tablo 2.20: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

47

Tablo 2.21: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

48

Tablo 2.22: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

49

Tablo 2.23: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

50

Tablo 2.24: Hidrolik ve pnmatik sistem iinde kullanlan elemanlarn standart izelgeleri

51

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar

neriler
Standart izim kadn izim masas yzeyine dzgn
bir ekilde gnye ve cetvellere uygun olarak balaynz.

Verilen hidrolik devre

emasnn
numaralandrnz, eleman
listesinin hazrlaynz ve
antede yaznz:
Elle izim yapp eskiz
hazrlaynz.

Baladnz nceden izilmi devre emas kad

zerindeki farkl her bir eleman zerinden, resmin
kenarna doru yatay,dikey ve birbirlerine paralel
olmayan rasgele ince izgi ile izgiler iziniz.

izim yaplm resim

kad zerine
numaralandrma yapnz.

Bu izdiiniz izgiler yatay ve dikeyde ayn hizada

olmasna dikkat ediniz.
Elemanlarn zerlerinden izdiiniz izgilerin u
ksmlarna aadan yukarya doru elemanlarn
montaj numaralarn yaznz.

52

 Devre emasnda kullanlan elemanlarn para listesini

hazrlaynz.
1-Enerji Besleme Birimi
2-Boru, Hortum
3-artlandrc
4-3 / 2 Normalde Kapal, Buton Kumandal, Yay
Geri Getirimli Yn Kontrol Valfi
5-3 / 2 Normalde Kapal, Makara ile Kumandal,
Yay Geri Getirimli Yn Kontrol Valfi
6-Ve Ya Valfi
7- 5 / 2 Pnmatik Kumandal Yn Kontrol Valfi
8-ift Etkili Silindir
9-Mesafe Cetveli
Montaj numaralarn yazdnz elemanlar para listesi
antedindeki yerlerine aadan yukarya doru
yerletiriniz.

53

54

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

Hidrolik ve pnmatik sistem devre emalar numaralandrrken aadakilerden

hangisine dikkat etmeliyiz?
A) Gzel olmasna
B) Rasgele olmasna
C) Aadan yukarya doru sralanmasna
D) Yukardan aaya doru sralanmasna

2.

Para listesi hazrlarken elemanlarn isimleri nereye yazlr?

A) Elemann hemen altna
B) Elemann hemen stne
C) Elemann montaj no stununa
D) Elemann ad stununa

3.

Aadakilerden hangisi enerji besleme birimi elemanlarndan biri deildir?

A) Basn lme aleti
B) Valf
C) Hidrolik pompa
D) Ya deposu

4.

Aadakilerden hangisi para listesi antedinde bulunmaz?

A) Parann ad
B) Montaj nu
C) Gere
D) Kimden alnd

5.

Hidrolik ve pnmatik sistemlerde kullanlan devre elemanlarnn sembolleri hangi

Trk Standard numaras ile tespit edilmitir?
A) TS 1306
B) TS 9001
C) TS 88
D) TS 306

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama
faaliyetlerini tekrarlaynz

55

KONTROL LSTES
Bitirdiiniz faaliyetin sonunda aadaki performans testinidoldurunuz. Hayr olarak
iaretlediiniz ilemleri retmeniniz ile tekrar alnz.
Deerlendirme ltleri
1. Gerekli alma ortamn saladnz m?
2. Gerekli yardmc dkman ve izelgeleri hazrladnz m?
3. lem basamaklarn tespit ettiniz mi?
4. in eskiz almasn yaptnz m?
5. Sistem elemanlarn eksiksiz tanyabildiniz mi?
6. Sitem elemanlarn uygun sra ile numaralandrabildiniz mi?
7. Numaralandrmay TS 88 izim standardna uygun
yapabildiniz mi?
8. Sistem eleman listesini eksiksiz hazrlayabildiniz mi?
9. Balk antedini belirli standartlara uygun olarak izebildiniz
mi?
10. Para listesi antedini, balk antedi zerine standardna uygun
izebildiniz mi?
11. Balk ve para listesi antedini uygun bir ekilde
doldurabildiniz mi?
12. Bu yaptnz ilemleri elle izim ve bilgisayar destekli izim
ile izmeyi baarabildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz.

56

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME

Yukardaki resimdeki devreyi teknik resim kurallarna gre izerek para listesini
yapnz.

KONTROL LSTES
Bitirdiiniz faaliyetin sonunda aadaki performans testinidoldurunuz. Hayr olarak
iaretlediiniz ilemleri retmeniniz ile tekrar alnz.
Deerlendirme ltleri
Gerekli alma ortamn saladnz m?
Gerekli yardmc dkman ve izelgeleri hazrladnz m?
lem basamaklarn tespit ettiniz mi?
in eskiz almasn yaptnz m?
Sistem elemanlarn eksiksiz tanyabildiniz mi?
Sitem elemanlarn uygun sra ile numaralandrabildiniz mi?
Numaralandrmay TS 88 izim standardna uygun
yapabildiniz mi?
8. Sistem eleman listesini eksiksiz hazrlayabildiniz mi?
9. Balk antedini belirli standartlara uygun olarak izebildiniz
mi?
10. Para listesi antedini, balk antedi zerine standardna uygun
57
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Evet

Hayr

izebildiniz mi?
11. Balk ve para listesi antedini uygun bir ekilde
doldurabildiniz mi?
12. Bu yaptnz ilemleri elle izim ve bilgisayar destekli izim
ile izmeyi baarabildiniz mi?

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz.
Deerlendirmenin sonunda kendinizi baarl olarak gryorsanz bir sonraki modle
geebilirsiniz.

58

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARI
RENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5

D
B
B
D
C

RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5

C
D
B
D
C

59

KAYNAKA
KAYNAKA

smail KARACAN,Hidrolik-Pnmatik Ders Kitab, Ankara,1988.

Festo kataloglar
Kasta Hidrolik Pnmatik Szdrmazlk Elemanlar
Mert Hidrolik+Pnmatik
Trk Standartlar Enstits
TSE Bilgi Yapraklar, Akkanla G letiminde Kullanlan Hidrolik ve
Pnmatik Donanmlar ve Yardmc Cihazlar (Aksesuar) in Sembol
ekilleri, TS 1306

60