i hc cn th i hc cn th i hc cn th i hc cn th - -- - khoa nng nghip khoa nng nghip khoa nng nghip khoa nng nghip

gio trnh ging dy trc tuyn

ng 3/2, Tp. Cn Th. Tel: 84 71 831005, Fax: 84 71 830814
Website: http://www.ctu.edu.vn/knn email: dminh@ctu.edu.vn, vtanh@ctu.edu.vn






Vi sinh i cnG


Chng 6:
vi sinh vt nhn thc (chn hch)
(Eukaryotic microorganism)

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
72
CHUONG Vl

VI SINH VT NHN THC (CHN HACH)
(FukuryotIc nIcroorgunIsn)


I. CU TAO T BAO VI SINH VT NHN THUC.

VI sInh v t Nhn Thu c g n cu c vI sInh v t co nhn ro re t. C u tu o cu u nho n
vI sInh v t nu y phu c tu p hon vI sInh v t Nhn Nguyen.

1. Kch thuoc va hnh dang.

Kich thuo c cu u vI sInh v t Nhn Thu c thuy d I nhIe u hon o vI sInh v t Nhn
Nguyen. M t s te bu o Nhn Thu c nho hon te bu o Nhn Nguyen lo n nh t, s khu c
th lo n hon te bu o Nhn Nguyen nhIe u.

lnh dung cuu vI sInh vt Nhn Thuc rt khuc nhuu tu gIng nuy sung gIng
khu c vu thuo ng r t phu c tu p . Chu ng co the co du ng don bu o, cu ng nhu co the do
nhIe u te bu o ke t ho p lu I vo I nhuu thu nh hnh du ng nh t dinh .

2. Vach t bao

Te bu o cu u ph n lo n vI sInh v t Nhn Thu c co vu ch vu ng cha c nhu n n, rong,
... Thuo ng vu ch te bu o vI sInh v t Nhn Thu c du y vu cha c hon vu ch te bu o vI sInh v t
Nhn Nguyen.

a/ O rong vu nt vuI nn hu dang, vuch te buo duoc cu tuo boI vuch
collulz du phn tu. Thuong nI cu tu collulz du phn tu co the do tren 8000 don
vi glucoz hop thunh vu nI voI nhuu boI nI nI 1,4 glucun.Thuong cu tu collulz
o dung soI vu co the sap xep nt cuch ln xn hoac sap xep thoo nt trt tu nht
dinh de tuo thunh lop vuch duy vu vung chac. NgouI ru o nt s rong, lop vuch duoc
cu tuo boI collulz du phn tu hop voI cuc polysucchurId khuc nhu nunnuns
(nunnz du phn tu ), xyluns (xyloz du phn tu ) vu ch t poctIn cu ng nhu co cu
prteIn nu u.

b/ O nn, nt s nn hu dang vu hu het nn thuong dang, vuch te
buo duoc cu tuo can bun boI collulz du phn tu, trong do cuc don vi glucoz lIen ket
voI nhuu boI nI 1,3 thuy v 1,4. V co noI lIen ket khuc nen 1,3 glucun khng o
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
73
dung soI nhu truong hop tren nu o dung v dinh hnh. NgouI ru, o phn lon cuc nn,
ngouI collulz 1,3 glucun, vu ch te bu o co n chu u chItIn (N ucotylo glucosunIno).
Cu tuo hou hoc cuu vuch te buo nn cung lu nt trong cuc dac tinh duoc dung de
phn louI nn.

~uu dy lu thunh phn hou hoc cuu vuch te buo cuu nt s nn.

Lo p Thu nh ph n ho u ho c cu u vu ch te bu o
ChytrIdIonycotos
lyphochytrIdIonycotos
onycotos
Zygonycotos
/sconycotos
5usIdIonycotos
Collulz + ChItIn
Collulz
Collulz
Collulz + ChItIn
Collulz + ChItIn
Collulz + ChItIn

c/ O nguyn sInh dng vt (prtzou). lu nhu prtzou khng co
vuch te buo, tuy nhIen o nt s louI nguoI tu tn thy co the co cht psoudochItIn,
hoac curbonut culcIun hoac hop cht cuu sIlIc. Cuc cht nuy o dung soI dun hI duoc
nho do vu u co tinh vu ng cha c de cho cho te bu o ch t ben trong vu u co the du n nhIe n
vuI tro duu dy gIup cho su dI chuyen cuu te buo.

3. Mang nguyn sInh cht

Mung nguyen sInh cht cuu te buo vI sInh vt Nhn Thuc gIng voI nung
nguyen sInh cht o vI sInh vt Nhn Nguyen. Chl co khuc bIet dI chut o louI prteIn
vu phosphorIt o nung nu thI, khuc bIet nuy con tuy thuc chI vI sInh vt. Phn lon
vI sInh vt Nhn Thuc co cht storol trong nung nguyen sInh cht trong khI o vI sInh
v t Nhn Nguyen khng co ch t n y.

4. H thng nI nac (ondoplusnIc rotIculun).

Phn lon vI sInh vt Nhn Thuc deu co he thng nI nuc (nung o ben trong te
buo cht ondoplusnIc rotIculun).






Vi sinh hoc ai cng Chng 6
74

Hnh 6-1. ~o d cu tuo nt te buo vI sInh vt Nhn Thuc.
pncn Ircn. co roI vu khng vuch (prtzu),
pncn 1ue/. co vuch vu khng roI (nn, tuo)
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
75


Hnh 6-2. / nh chu p quu kinh hIe n vI dIe n tu ph u thu c vu ch cu u te bu o n n.
Gec Ircn |cn pnc/. lop ngouI cuu vuch gn cuc vI soI sap xep ln xn,
Pn/c 1ue/. cuc vI soI xep dac thoo huong gn nhu song song voI chIeu
doc cuu soI nn.

NhIe n vu cu u n I nu c o vI sInh v t Nhn Thu c chuu duo c bIe t ro la n nhung
co the do lu noI de rIbxn vu cuc co quun cuu b nuy tng hop prteIn dinh vuo.
No cung co the lu nhung runh lIen luc de thng tIn gIuu nat ngouI cuu te buo voI cu
tru c ben trong. VIe c thng tIn nu y r t c n thIe t v te bu o vI sInh v t Nhn Thu c khu
lon vu v co cu cuu te buo phuc tup hon so voI vI sInh vt Nhn Nguyen.

5. B CoIgI.

5en trong te buo Nhn Thuc co nt s the duoc cu tuo boI cuc nung, duoc
goI lu b ColgI (lnh 63). 5 ColgI gIu nhIeu nhIen vu, trong do nhIen vu noI
duoc bIet ro nht lu tng hop ru cuc cht cu tuo nen vuch cuu te buo. Cuc soI collulz
vu cuc cht khuc duoc cuc the cuu b ColgI tuo ru, duoc cuc the tIeu khng buo (ColgI
vucuolo) chuye n d n ru ngou I, xuyen quu nu ng nguyen sInh ch t vu cung c p cho
vu ch cu u te bu o (lnh 64).

6. Khng bao

Trong te buo cht cuu te buo vI sInh vt Nhn Thuc thuong co khng buo. Do
lu nhung the gn nt lop nung kin chuu dung dich nuI khoung dn dac, cuc ucId
unIn, duong vu cuc cht khuc. O tuo, khng buo con chuu nuu nho do te buo co
nung nuu sac ro ret. (lnh 61)
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
76



Hnh 6-3. lnh chup quu kinh hIen vI dIen tu cho thy b ColgI trong te buo cht cuu
n t vI sInh v t Nhn Thu c.


Hnh 6-4. ~o d n tu nhIen vu cuu b ColgI trong te buo vI sInh vt Nhn Thuc.
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
77

Thng thuong khng buo xut hIen vuo luc te buo du truong thunh. Tuy nhIen
trong luc te buo dung phn cat, khng buo bIen nt.

O te buo nguyen sInh dng vt (prtzou) co huI louI khng buo gIu nhIen vu
khu c nhuu. Ihng bao dInh duong (food vucuolos) vu Ihng bao co rut (contructIlo
vucuolos). Khng buo dInh duong co nhIen vu tIeu hou thuc an. Nguyen sInh dng
vt ly thuc an bang cuch boc ly vt nun an, vu tuo thunh khng buo de tIeu hou
vt y. Khng buo co rut co nhIen vu truong ru hoac co luI de dIeu hou up sut thn
thu cuu te buo vu de thuI can bu ru ngouI.

7. Lyxxn va cac vI th (lysosono und nIcrobodIos).

Lyxxn lu the gn cuc onzyn tIeu hou vu duoc nt lop nung boc kin luI, co
nhIe n vu tIeu ho u thu c an.

NgouI ru con co cuc vI the (nIcrobodIos) do lu nhung boc kin, trong chuu cuc
onzyn c n thIe t cho quu trnh h h p cu u te bu o. Co nhIe u lou I vI the khu c nhuu tu y
louI onzyn nu no chuu vu tuy nhIen vu. perxyxn khI no chuu cuc onzyn cn cho
quu trnh su n xu t huy tIeu thu hydrogon perxyd (l
2

2
), hoac glyxyxn khI no
chuu cuc onzyn cn cho chu trnh glyxylut.

8. Ty th. (nItochondrIu)

Ty the huy ty lup the thuong co hnh truI xoun gn huI lop nung, lop nung
trong nung nhIe u t n nho chu u ho u ch t phu c tu p gIu nhIe n vu trong quu trnh h
hp vu chuyen hou nang luong (oxydutIvo phosphorylutIon) vu chuu cuc b nuy tng
hop prteIn duoI dung rIboson hoac cuc cht khuc. Ty the sun xut ru udonosIno
trIphosphuto (/TP), cht co bun sInh ru nang luong cuu te buo (lnh 6).

~ luong ty the trong te buo co thuy dI nhIeu tuy louI vI sInh vt. Co the chl
vuI nuoI ty the trong nt te buo, cung co the len den hon 00.000 ty the trong nI te
buo.

Trong te bu o ty the chu ye u phn b o nhu ng noI tIe n hu nh cu c quu trnh lIen
quun toI su truo dI nang luong (thi du. o gn nhn, o dIen gc cuu roI, ...).



Vi sinh hoc ai cng Chng 6
78


Hnh 6-5. M hnh n t ty the cu u vI sInh v t Nhn Thu c.


9. Luc Iap. (Chloroplusts)

Luc lup lu co quun dac bIet cuu te buo sInh vt quung tng hop. O vI sInh vt
Nhn Thuc, nhon quung hop nhu tuo, cung co luc lup trong te buo cht.

Ve hnh du ng, lu c lu p co r t nhIe u hnh du ng khu c nhuu. Lu c lu p hnh cho n o
tuo Cn|cm1amancs, luc lup hnh bun xoan o tuo Sp/ragrc, luc lup hnh suo o tuo
Zgn.mc, ...(lnh 66)

Cu tuo cuu luc lup. MI luc lup duoc cu tuo boI nt lop nung boc ben ngouI
vu ben trong chuu cht dich prteIn, goI lu cht nen, vu co nhIeu phIen quung tng
hop (thylukoIdo). Cht dIep luc t co the ket hop voI cuc phIen quung tng hop o nt
s tuo. O nt s tuo khuc dIep luc t duoc xep dat rIeng ro voI cuc phIen quung tng
ho p (lnh 67).
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
79


Hnh 6-6. Cuc hnh dung khuc nhuu cuu luc lup o tuo.




Hnh 6-7. M hnh cu tuo luc lup cuu tuo thuc chI Ocnramancs.

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
80
NgouI cuc phIen quung tng hop con co cuc hut rIbxn nho vu phn tu n
trong luc lup, dy lu noI tich tu /LN, cung nhu con co cuc hut tInh bt duoc tuo ru
trong quu trnh quung hop.

NhIen vu cuu luc lup lu tng hop nho cuc sac t nht lu dIep luc t. Trong luc
lup, co louI dIep luc t, duoc dunh du ln luot lu u, b, c, d vu o. O nI tuo, luc lup
nung dIep luc t u vu ket hop voI 1 trong 4 dIep luc t con luI. Thi du. LIep luc t u
co nat o tt cu cuc louI tuo vu thuc vt thuong dang, dIep luc t b co o tuo luc, tuo
vung, tuo nat vu thuc vt thuong dang, dIep luc t c co o tuo nu, tuo vung, tuo sIlIc,
...

LIep luc t hp thu unh sung nt cuch chon loc vu chl hp thu unh sung trong
nIen quung ph 300 70 nn, hp thu cuc duI o nIen unh sung do vu xunh tin, hp
thu rt yeu voI tIu luc vu phn tIu do o gIup gIoI nIen hng ngouI (tu 70 800 nn).
Trong do dIep luc t u hp thu tI du o 663 nn.

Cu nI phn tu xy duoc phong thich quu quu trnh quung tng hop cn thIet
den huI phn tu dIep luc t, trong do 1 phn tu lu dIep luc t u con phn tu kIu co the
lu dIep luc t b, c, d, o huy lu nt sac t khuc nhu curotInoIt, tuy louI tuo.

NgouI ru nguy nuy, nguoI tu con thy trong luc lup cuu tuo nt sac t noI, voI
luong rt nho, goI lu sac t P
700
. ~ac t P
700
hp thu tI du o 700nn.

Lu c lu p cu ng tru I quu cu c quu trnh sInh truo ng, truo ng thu nh, phn ca t vu
thoo quu trnh cu u te bu o nung no . Lu c lu p phn ca t trong lu c phn ca t te bu o vu tIe n
hu nh thoo n t tr t tu nghIen kha c nhu phn ca t nhn.

Luc lup lu noI duy nht trong te buo tich luy tInh bt. O tuo, tInh bt tp trung
chung quunh co quun chuyen hou duoc goI lu pIronoId. O thuc vt thuong dang
khng thy co pyrenId.

10. Cac cach dI dng cua vI sInh vt Nhn Thuc.

l u he t cu c prtzou (nguyen sInh d ng v t), ph n lo n tu o vu nhIe u n n co
trung bi cho cuc chuyen dng co hoc duoI nhIeu hnh thuc khuc nhuu. Co 2 louI vn
chuye n can bu n . v n chuye n duo I hnh thu c do ng te bu o ch t (cytoplusnIc
strounIng) trong do te buo cht chuyen dng ben trong te buo, vu su dI chuyen cuu te
buo, trong do te buo dI chuyen tu vi tri nuy sung vi tri khuc nho boI roI (flugollun)
hoac te buo tuo ru dong nuoc o chung quunh no, trong nI truong sng nho boI
nhIeu tIen nuo.
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
81

aj RoI (flugollun, flugollu).

RoI cuu te buo lu nt soI duI, nt du gan vuo te buo vu du kIu tu do cu
dng. Te buo co the co 1 roI huy nhIeu roI tuy louI. Dac bIet, tuo thuong co roI, o nt
s b cuu nn, buo tu dng cung co roI. ~ luong roI, cuch sap xep cuu roI tren te buo
lu cuc dac tinh dung de phn louI vI sInh vt y.

Cu tuo roI cuu te buo cuu Nhn Thuc co khuc bIet voI cu tuo roI cuu te buo
Nhn Nguyen. RoI cuu te buo Nhn Thuc duoc cu tuo boI lop vo boc ben ngouI, vo
nuy do nung nguyen sInh cht cuu te buo koo duI ru, ben trong chuu cht gIng voI te
buo cht vu he thng soI gn 2 soI don dc o gIuu vu 9 cap xep chung quunh
(lnh 68). RoI co nhIen vu gIup te buo dI chuyen. Vn tc dI chuyen tI du bIen
thIen trong khoung 30 20 nJgIy.
(Aj (Bj

Hnh 6-8. lnh chu p quu kinh hIe n vI dIe n tu roI cu u vI sInh v t Nhn Thu c.
A. phu thuc doc, cho thy cuc bo soI chuy song song voI chIeu duI cuu roI,
B. phu thuc ngung cho thy roI buo gn nt cap soI o gIuu, chung quunh co 9
cap soI.

bj Lng to (cIllun) .

Cu tuo cuu lng to cung gIng nhu roI nhung nho vu ngan hon. MI te buo
nung nhIeu lng to hon lu roI (chI Pcrcm.c/um, nI te buo co nung trong khoung
10.000 14.000 lng to). Tt cu cuc lng to nuy rung dng thoo cung nt huong de
duu vI sInh vt dI chuyen ve nt huong nht dinh. Thuong lng to dp thoo nhip
dIe u tu 10 30 cu IJphu t (lnh 644).
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
82
cj Dong t bao cht va chuyn dng theo IIu con anIb .

Trong te buo cuc vI sInh vt Nhn Thuc, te buo cht lun lun chuyen dng vu
lI cun thoo cuc hut nho nhu luc lup hoac cuc ty the. Chuyen dng cuu dong te buo
cht trong cuc te buo lon co the quun sut duoc quu kinh hIen vI quung hoc. luong dI
cuu dong te buo cht nht dinh o nI louI. Co 3 lI vn chuyen chinh . vn chuyen
vong o ben trong te buo, hoac vn chuyen tu nt du te buo den du dI dIen, tou ru
quunh nung vu vn chuyen nguoc luI, hoac lu cung huong ve dlnh tang truong cuu
soI hoac te buo (lnh 69).



Hnh 6-9. Cuc cuch chuyen dng cuu dong te buo cht trong te buo vI sInh vt Nhn
Thu c.

Vn tc chuyen dng thuy dI rt nhIeu tuy louI vI sInh vt vu tuy thoo dIeu
kIen ngouI cunh, co the tu 2 nJgIy den hon 1000 nJgIy.

O nhon prtzou, v te buo khng vuch nen dong te buo cht so thuc dy nen
chuyen dng cuu te buo thoo kIeu con unIb.


11. Nhn va su phn ct nhn cua vI sInh vt Nhn Thuc (sInh san v tnhj.

aj Cu tao cua nhn .

Nhn cuu te buo chn huch gn co, tu ngouI vuo trong .

Mu ng nhn.
TIe u hu ch huy nhn con.
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
83
Cu c nhIe n sa c the .
Cuc the dac bIet chl xut hIen trong gIuI doun phn cat te buo.

/ Mcng nncn . Mu ng nhn c u tu o phu c tu p hon nu ng nguyen sInh ch t.
Mung nhn gn 2 lop . lop ngouI co nhIeu noI nI lIen voI nI nuc, lop trong lu nt
boc don gIun, buo boc cht nhn o ben trong. Tren nung nhn co nhIeu l hng, noI
do co 2 lop nung cuu nhn dinh lIen voI nhuu. Cuc l hng nuy lu noI thng thuong
gIuu cuc cht ben trong nhn voI te buo cht ben ngouI. (lnh 61)

/ T/cu nccn nc nncn can (nucloolus) . TIe u hu ch huy nhn con thuo ng xu t
hIe n trong nhn vu o nhu ng lu c te bu o khng phn ca t. TIe u hu ch lu nhu ng hu t an
nu u khu c vo I cu c thu nh ph n khu c cu u nhn nen de quun su t. TIe u hu ch chu u nhIe u
RN/ vu cung lu noI tng hop nen RN/ cuu rIbxn.

/ Nn/cm scc Inc (Chronosonos) . LN/ cu u te bu o Nhn Thu c hIe n dIe n
trong the rt phuc tup, do lu nhIen sac the. CoI lu nhIen sac the v the nuy de nhun
nuu boI cht hIstn trong chuI LN/.

LN/ cuu te buo Nhn Nguyen tuo thunh nt chuI phn tu don gIun, trong
khI LN/ cuu te buo Nhn Thuc nan trong nhIen sac the phuc tup. Dng thoI LN/
cuu te buo Nhn Nguyen khng co hIstono trong khI te buo Nhn Thuc co.

NhIen sac the con chuu nt it RN/.

Trong te bu o dung phn ca t, nhIe n sa c the phn ca t vu r t no ng nunh nen
rt kho quun sut. Trong gIuI doun phn nhn cuu te buo, nhIen sac the co luI nen nt
d hIston tro nen rt lon, nen de quun sut. (O nt s nn thuc nhon non ruou, v
nhIen sac the rt nho nen rt kho thy duoc, do do trong nt thoI gIun duI du quu,
nguoI tu cho lu non ruou khng co nhIen sac the).

bj Su phn ct cua t bao Nhn Thuc .

V lu n t te bu o co nhn nen su phn ca t cu u te bu o (sInh su n v tinh) tru I quu
4 gIuI doun .

G/c/ 1acn Ieng nep ncn cncI DNA, trong gIuI doun nuy soI LN/ cuu te buo no
duoc tng hop vu tang cuong then vu tuo thunh gp dI luc bnh thuong.

G/c/ 1acn pncn ccI nncn con goI lu g/c/ 1acn g/cn pncn (nItosIs).
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
84



Hnh 6-10 . /nh chup voI kinh hIen vI tuong phun cho thy cuc gIuI doun xuy
ru trong quu trnh sInh sun v tinh bang cuch ny chI cuu nn non
ruo u Scccncramc.s c.r.o/s/c..

G/c/ 1acn pncn ccI Ic |ca, o gIuI doun nuy nung vu vuch duoc thunh lp de
phn chIu te bu o no thu nh 2 te bu o con.

CIuI doun suu cung lu luc 2 Ic |ca can Iccn rc Incnn 2 cc Inc 1ec |cp.

Trong 4 gIuI doun tren gIuI doun gIun phn lu phuc tup vu dac sac.

Trong quu trnh phn cat te buo, gIuI doun tng hop LN/ chl chIen 1J3 1J2
sut thoI gIun phn cat cuu te buo chn huch, trong khI do o te buo tIen huch, gIuI
doun nuy koo duI gn sut thoI gIun phn cat cuu te buo.

CIaI doan gIan phn .

CIuI dou n gIu n phn cu u te bu o Nhn Thu c tu n tu xu y ru nhu suu .

Thunh lp cuc cap nhIen sac the gIng nhuu do su tng hop LN/. Cuc cap
nhIen sac the nuy dinh voI nhuu tung cap o dIen gc goI lu dng vi (contronoro).

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
85
Hnh 6-11. ~o d cuc gIuI doun trong quu trnh phn cat te buo vI sInh vt Nhn
Thu c.

TIn Iy (prophuso). Cu c ca p nhIe n sa c the thun nga n lu I vu tro nen du y
hon vu de quun sut. Dng thoI cap nhIen sac the co khuynh huong tIen ve nung cuu
nhn. 5o soI duoc thunh lp ben ngouI te buo cht. Mung nhn ln ln bIen nt.

BIn Iy (notuphuso). nung nhn houn toun bIen nt. 5o soI nI lIen 2
dIen contrIolo o 2 cuc te buo. NhIen sac the dI chuyen ve phn gIuu cuu bo soI vu cuc
contronoro dinh vuo bo soI.

TIn Iy (unuphuso). contronoro vu nhIe n sa c the tu ch 2, n I 1J2 tIe n ve
n t cu c.

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
86
Chung Iy (tolophuso). nhIen sac the o nI cuc noI long vu koo duI ru,
nung nhn duoc tuI tuo buo phu nhon nhIen sac the o nI cuc tuo thunh nhn noI.
MI te buo by gIo co chuu 2 nhn noI. ~ nhIen sac the trong nI nhn noI bang
voI s nhIen sac the cuu te buo no.



Hnh 6-12. ~o d cuc buoc trong gIuI doun gIun phn (phn cat nhn) cuu te buo
Nhn Thu c (trong sInh su n v tinh)

II. SU SINH SAN CUA VI SINH VT NHN THUC (X.m Incm Irang Cnueng 8)

Ph n tren chu ng tu du de c p de n su phn ca t nhn trong te bu o vI sInh v t
Nhn Thu c. lIe n tuo ng phn ca t nhn xu y ru r t thuo ng xuyen de vI sInh v t phu t
trIen. Phn cat nhn cho ru huI te buo nung tin hIeu dI truyen houn toun gIng nhuu.
NoI cuch khuc, cuc te buo noI duoc thunh lp gIng het te buo no ve cuc dac tinh sInh
ly vu dI truyen. Dy lu su sInh san v tnh. lIen tuong sInh sun v tinh rt thuong
xuy ru. trong su tang truong vu phut trIen cuu qun the vI sInh vt ny, vu trong vIec
hnh thunh cuc buo tu v tinh, cuc gIuo tu de chun bi sInh sun huu tinh. Te buo dInh
duong cuu vI sInh vt Nhn Thuc co s luong nhIen sac the lu nt n. Cuc buo tu v
tinh do sInh sun v tinh cung chl co nt n nhIen sac the.

VI sInh v t Nhn Thu c co n co the sInh sa n hu u tnh huy noI cuch khuc hon
chung co the truo dI vu sun so ngun vt lIeu dI truyen cuu huI cu the chu vu no,
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
87
gIup cho cuc te buo con thuy dI dac tinh nho co then nhung dac tinh noI do vt lIeu
dI truyen noI nhn duoc. ~u sInh sun huu tinh xuy ru gIuu 2 te buo khuc nhuu. luI te
bu o tIe n to I sInh su n hu u tinh co the tu 2 cu the d c l p nhuu, nhung cu ng co the tu 2
te bu o tren cu ng n t cu the . ~u sInh su n hu u tinh cu u vI sInh v t Nhn Thu c so duo c
khuo sut trong chuong 8.

III. C IM CUA CAC NHOM VI SINH VT NHN THUC

A. NM

I. VaI tro cua Nn trong thIn nhIn.

Nn co trong tt cu noI noI. trong khng khi, trong dt, trong nuoc cu trong
bIen. Nn sng houI sInh vu cu ky sInh len cuc sInh vt khuc gy nen nhIeu benh
quun trong cho nguoI, gIu suc, gIu cn, cuc dng vt houng duI vu cu cho thuc vt.

Trong dt, nn gIu vuI tro rt quun trong trong vIec phn huy cuc cht huu co
de chuye n hou thu nh cu c ch t dInh duo ng cho thu c v t, c u tru c nen lo p nu n n u
no cuu dt. Nn con gop phn trong su chuyen hou cuc cht v co trong dt.

DI voI chung tu, nn don luI nhIeu loI ich cung nhu nhIeu tuI huI khng nho.
N n thun gIu trong quu trnh che bIe n thu c ph n nhu len non ruo u (Scccncramc.s
c.r.o/s/c.), len n c tuong (Asp.rg/||us ar.c.). 5u n thn n n cu ng co n lu thu c ph n
cu u chu ng tu. n n ron (Va|ocr/c .scu|.nIc), nn noo (Aur/cu|cr/c cur/cu|c), nn no,
nn nI,... Nn con sun sInh ru cht khung sInh dung lun thuc nhu P.n/c/||/um sp.
tIet ru ponIcIllIno.

Tuy nhIen, nn cung don luI khng it tuI huI cho chung tu. Trong tn tru
nng sun, nn lu tuc nhn gy hu hong dung ke (Asp.rg/||us spp., P.n/c/||/um spp.
Mucar spp., ... ). Trong t n tru thu c ph n, n n lu n hu ho ng thu c ph n (Asp.rg/||us
spp., P.n/c/||/um spp.). Nn gy benh cho nguoI (Ccn1/1c c||/ccns) vu nung thu .
Trong trng trot, nn lu nhon sInh vt gy benh cy quun trong nhut. NgouI ru,
khng it louI nn con tIet ru cuc cht dc lun chet nguoI vu dng vt. Asp.rg/||us
f|cous lu louI nn tIet ru uflutoxIno, nt dc t gy ung thu.

Trong quu trnh s ng n n tIe t ru r t nhIe u onzyno, cu c ucId hu u co vu nhIe u
ch t khu c co the lu cu c ch t d c (toxInos). Cu c ch t n y c n thIe t cho n n de phn
hu y cu c ch t hu u co khu c lu n thu c an cho chu ng. Tuy nhIen ng u nhIen, cu c ch t n y
co the co loI nu cung co the gy huI cho chung tu vu cuc sInh vt khuc.
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
88

2. Anh huong cua cac yu t nI truong.

Nn lu sInh vt di duong nen cn ly nang luong tu nI truong chung quunh.
Ngu n cung c p nang luo ng t t nhu t cho n n lu cu c ch t hu u co chu u cucbon (C).
NgouI ru, nn con cn N de tng hop thunh prteIn cn cho su sInh truong vu phut
trIe n cu u chu ng. N n phu I l y N tu cu c ch t hu u co chu u N nu khng the c dinh N
cuu khi quyen duoc. 5en cunh do nn cung con cn P, K, ~, Mg, ... vu cuc vI luong
khu c tu cu c ch t hu u co hoa c v co. KhI nuI c y n n chu ng tu c n cung c p d y du
cu c dInh duo ng c n thIe t cho chu ng. Ph n lo n cu c n n co the s ng t t tren nI
truong P~/ (khouI ty (potuto), duong (succhuroso) vu thuch (ugurugur)), trong do
duong lu ngun cung cp C, khouI ty lu cht huu co hn hop cung cp C (trong tInh
b t), N vu cu c ch t khu c.

Cuc yeu t khuc co unh huong den su phut trIen vu sInh sun cuu nn lu pl,
nhIet d, d thoung khi, unh sung, hun luong nuoc trong gIu nI (subtruto) vu n
d. Ve pl cuu nI truong nuI cy nn th tuy thuc vuo louI nn, tuy nhIen nhn
chung, phn lon nn thich nI truong hoI thp hon 7 (pl # 6, 6,8), (nguoc luI voI
vI khu n, c n pl 7 hoa c hoI cuo hon). Ph n lo n n n thich nhIe t d tu 20
o
C de n 30
o
C,
thoung khi tt, gIu nI du n vu khng khi co d n cuo.

3. Cu tao cua nn.

1j T bao nn.

Nhn chung c u tu o te bu o cu u n n gI ng nhu n tu chung cho vI sInh v t
Nhn Thu c o tren (lnh 613). Tuy nhIen co n t s no t da c bIe t nhu suu.

aj Vach t bao. l u he t n n de u co vu ch. Vu ch cu u n n duo c c u tu o
tu collulz khng o dung vI soI (do co nI nI 1,3 thuy v 1,4 nhu cu u nho n Tu o)
vu chItIn. Tuy nhIen, cuc nn trong ngunh Nn Nhy (Myxonycotu) lu khng co
vu ch, chl co nu ng nguyen sInh ch t nen o du ng v dinh hnh (TL. n n
P|csma1/apnarc |rcss/cc., gy benh buou re cy cuI bap).

bj Luc Iap. Nn khng co luc lup.

cj RoI va Ing to. Phn lon nn khng co roI, chl co gIuI doun buo tu
dng cuu lop Nn RoI (MustIgonycotos) noI co roI. 5uo tu dng cuu nn co the co
nt hoac huI roI. RoI dinh o phiu truoc hoac phiu suu hoac ben hng so voI huong
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
89
tIen toI cuu buo tu dng y. Co huI louI roI. roI tron vu roI co lng to chung quunh
(lnh 614). lu het nn khng co lng to (cIllIun).

Hnh 6-13. ~o d phu thuc te buo nn non ruou.




Hnh 6-14. lnh chup quu kinh hIen vI dIen tu huI louI roI cuu nn.
(Trcn) roI tron vu (Due/) roI co lng to.


Vi sinh hoc ai cng Chng 6
90
2j Tan cua nn (fungaI thaIIusj.

aj Nn don bao. Phu lop Nn RoI ~uu (ChytrIdIonycotIduo) buo gn
cu c n n don bu o, nhu n n SncnIr/um .n1a|/aI/cum gy benh sn suI o cu khouI ty.
NgouI ru, nn non Scccncramc.s c.r.o/s/c. (b Fndonycotulos thuc lop Nn Nung
/sconycotos) cung lu nn don buo. Tuy nhIen, trong nt s dIeu kIen, chung co the
ket dinh thunh chuI nhu dung du buo hoac hop thunh khI te buo du buo, nhung cuc
dung ny thuong khng ben nhu cuc soI nn cuu cuc nn khuc.

bj Nn da bao. Cuc nn con luI o dung du buo. Cuc te buo nI tIep
nhuu thunh soI nn. ~oI nn co the co vuch ngan ngung (lun cho cho soI nn duoc
cu tuo boI nhIeu te buo nI tIep nhuu) hoac khng co vuch ngan hnh thunh nt ng
du I trong chu u te bu o ch t vu nhIe u nhn (hnh 61).

~oI nn khng vuch ngan ngung lu dac trung cuu cuc lop nn co nuc tIen
hou thp, nhu lop Nn RoI (MustIgonycotos) con duoc goI lu lop Phyconycotos
(uun khun hoac Nn ng) vu lop Nn TIep lop (Zygonycotos). ~u phut trIen
cuu soI nn duoc tIen hunh tu dlnh ngon cuu soI nn. O dlnh ngon cuu soI nn vuch
rt nong, nen te buo de phut trIen duI then ru vu te buo cht o dy co tinh dng nhut
(khng co cuc hut vu khng buo trong te buo cht). Xu dlnh ngon hon, vuch cung luc
cu ng d y vu ra n cha c, te bu o ch t tro nen khng d ng nhu t nu chu u nhIe u hu t vu
khng buo. ~oI nn co the phn nhunh o vi tri xu dlnh ngon.



Hnh 6-15. ~oI nn khng co vuch ngan ngung vu soI nn co vuch ngan ngung


~oI nn khng vuch (lop Nn RoI) co the thunh lp vuch ngan trong truong
hop chuyen sung gIuI doun thunh lp b phn sInh sun (chl thunh lp vuch ngan o
du y cu u b ph n sInh su n). Ngou I ru, chu ng cu ng co n co the thu nh l p vu ch ngan
ngung khI co nt doun soI nn bi chet. Vuch ngan de phn tuch phn du chet vuo
buo ve phn soI nn con sng.

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
91
O cuc lop nn co nuc tIen hou cuo hon, nhu lop Nn Nung (/sconycotos) vu
lop Nn Dun (5usIdIonycotos), soI nn co vuch ngan ngung. Vuch ngan ngung
phn cuch lun cho soI nn duoc cu tuo boI nhIeu te buo nI tIep nhuu duoI dung
soI. MI te buo co chuu te buo cht vu nhn. Te buo cht vu nhn cuu cuc te buo ln
cn nhuu co the thng thuong voI nhuu quu cuc l hng o vuch ngan. VoI cuc nn co
nuc tIen hou kon, nhu lop Nn RoI vu lop Nn TIep lop, vuch ngan co nhIeu l
hng nhu cuI sun. O cuc lop nn co nuc tIen hou cuo hon, lop Nn Nung vu lop
Nn Dun, l hng o vuch ngan phuc tup hon. Cuc nn trong lop Nn Nung co l
hng don gIun o gIuu, nhung luI co the WoronIn nan o phiu tren dong te buo cht
(lnh 616). NhIen vu cuu the WoronIn lu bit kin l hng khI te buo phiu duoI dong
te buo cht bi thuong, te buo cht thout ru nhunh. Nho co the WoronIn soI nn khng
bi thIet huI nhIeu.

Co n o cu c n n thu c lo p N n Du n, vu ch ngan duo c c u tu o phu c tu p hon
(hnh 617). NoI co l hng, vuch phng to len. luI ben vuch ngan ngung con co cuc
nung nI nuc buo phu. Mung nI nuc co nhIeu ko ho de cho dong te buo cht co the
dI tu te buo ny sung te buo khuc duoc. Nhn cuu te buo ny co the chuI sung te buo
ln cn xuyen quu ko ho cuu nung cho. Trong truong hop ny nhn bi koo duI ru vu
ly luI hnh dung suu khI chuI quu khoI l hng.



Hnh 6-16. ~o d vuch ngan cuu nn thuc lop Nn Nung (/sconycotos)

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
92



Hnh 6-17. ~o d vu unh chup quu kinh hIen vI dIen tu vuch ngan ngung soI nn
thuc lop Nn Dun (5usIdIonycotos)


~oI nn cuu nt s louI co khu nang hnh thunh bao tu ao (chlunydosporo)
(lnh 618). Do lu nhung te buo co vuch dy, vung chac, chiu duoc cuc dIeu kIen khac
nghIet cuu nI truong nhu kh hun, nhIet d cuo hoac thIeu dInh duong (nn
luscr/um spp.).

Hnh 6-18. 5uo tu uo (chlunydIosporo) cuu nn luscr/um.

~oI nn cuu nt s louI khuc luI co the co luI tuo thunh nt n cung buo gn
cu c te bu o chon chu c vo I nhuu, tu o thu nh gIu nhu n (ploctonchynu), te bu o ben
ngouI buo cho cho te buo ben trong. Co quun dac bIet ny duoc goI lu cuong hach huy
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
93
hach nn. Do lu nhung hut co kich thuoc tu 0,2 nn den 1 cn tuy louI nn. Cu tuo
cu u hu ch n n lu cu c te bu o no n cha c vo I nhuu. lu ch n n gIu nhIe n vu luu t n cho cu
the y. Thi du . hu ch n n cu u In/.acIan/c sa|cn/.

O nt s louI nn, tun co the hnh thunh nt khI te buo gIu nhu n, co hnh
dung dac bIet hoac khng, chuu cuc buo tu hoac cuc the sInh sun huu tinh, goI lu
strona (s nhIeu lu stronutu). Thi du. nn C|co/c.ps purpur.c hnh thu nh nung trong
cuc quu nung bu nan trong khI stronu.



Hnh 6-19. ~oI nn vu cuc louI n cuu nn do soI nn hnh thunh.
(u) soI nn, (b vu c) n duoc hnh thunh do cuc soI nn dun xon nhuu,
(d) gIu nhu n duoc hnh thunh do su non chac cuc soI nn trong n,
(o) n duoc hnh thunh do su dun xon cuc soI nn rt long loo, nhung lIen ket
voI nhuu boI cht gol do soI nn tIet ru.

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
94

A B

Hnh 6-20. lnh vo ph u thu c ngung cu u can hnh..
/. phu thuc quun sut quu kinh phong duI
5. quun sut quu kinh hIen vI.

Cn hnh (rhIzonorph), lu nt b phn dac bIet cuu nn co hnh dung nhu re
cy. Can hnh duoc cu tuo boI cuc soI nn chuy song song nhuu thoo chIeu duI. Cuc
soI nn ny co phn nhunh. Phu thuc ngung nt doun can hnh cho thy tu ngouI
vuo lu lop te buo long loo, ke do lu lop buo ve gn cuc te buo co vuch dy co nuu sac
s n, ben trong lu cu c te bu o vu ch no ng. Can hnh co nhIe n vu luu t n nhu hu ch
n n. Can hnh cu u n n Arm/||cr/c m.||.c bun chung quunh cuc re cy ky chu o duoI
dt vu co the lun cho phn n cy bi ky sInh thI vu chet.

4. SInh san cua nn.

Nn co huI cuch sInh sun. sInh sun v tinh vu sInh sun huu tinh.

1j SInh san v tnh. ~u sInh sun ny duoc tIen hunh tu nt soI nn. Cuc te buo
cuu soI nn y phn cat vu hnh thunh nt co quun sInh sun. Co quun sInh sun ny
nung tron von cuc tin hIeu dI truyen cuu soI nn no, khng co bt ky su thuy dI dI
truyen nuo (ngouI tru truong hop bi dt bIen). Dy lu su sInh sun v tinh cuu nn. Co
quun sInh su n v tinh cu u n n thuo ng co hnh du ng nhu t dinh cu u tu ng chI n n.
lnh dung cuu co quun sInh sun v tinh cuu nn lu nt trong cuc tIeu chun dung
trong phn louI nn den chI. Co quun sInh sun cuu nn thuong lu buo tu v tinh.
Tuy thoo hnh dung vu cuch hnh thunh, buo tu v tinh duoc goI duoI cuc ten suu dy.

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
95
Bao tu dnh huy buo tu cunh (conIdIun, conIdIu) duoc nung tren nt soI
nn dac bIet goI lu duI huy cunh (conIdIophoro). Thi du. 5uo tu dinh cuu nn
Pr/cu|cr/c ar.c. (lnh 622)

Bao tu buI (pycnIdIosporo) lu buo tu dinh co kich thuoc rt nho nhu buI vu
chuu trong nt tuI duI (pycnIdIun) (lnh 628).

Bao tu In (sporungIosporo) lu cuc buo tu nho hnh cu, duoc sInh ru trong
nt cuI boc goI lu boc buo tu kin (sporungIun).

Bao tu phn (oIdIun, oIdIu hoac urthrosporo) lu nhung buo tu sInh ru tu dlnh
cuu nt duI vu cuc buo tu xep nI tIep nhuu thunh nt chuI duI vu co nuu trang duc
nhu hu t ph n nin.

Bao tu chI (blustosporo) duoc sInh ru bang cuch ny chI tu nt te buo no
don bu o vu hnh thu nh quu quu trnh phn ca t te bu o no thu nh n t te bu o con nho
hon dinh ben cu nh. (lnh 623)

Bao tu dng (zoosporo) lu buo tu co roI nen dI dng duoc. RoI cuu buo tu
nn co the lu roI tron hoac roI co lng to chung quunh. 5uo tu dng co the co nt
hoac huI roI. RoI co the dinh vuo buo tu o phiu truoc hoac phiu suu so voI huong tIen
toI cuu buo tu. Truong hop buo tu dng co huI roI, cuc roI dinh o gIuu vu huong ve huI
phiu so voI huong tIen toI. 5uo tu dng duoc sInh ru trong nt boc goI lu boc chuu
buo tu dng (zoosporungIun) (lnh 630).

Bao tu ao huy b buo tu (chlunydosporo), lu nt buo tu dac bIet hnh thunh
tu nt hoac vuI te buo tren soI nn. 5uo tu uo co lop vuch duy, co khI xu x, chiu
dung tt voI dIeu kIen khac nghIet cuu nI truong. KhI gap dIeu kIen thun loI, buo
tu uo ny nn cho ru soI nn noI (lnh 618).

Cuc louI buo tu v tinh dac bIet cuu b UrodInulos lop nn dun, gy benh
rl tren thu c v t nhu.
Bao tu ha (urodosporo) trong hu buo tu qun (urodIun).
Bao tu tu(uocIdIosporo)trong tu buo qun (uocIdIun) (lnh 631).
Bao tu dng (tolIosporo) trong dng buo qun (tolIun) (lnh 629).

Hach nn (sclorotIun, sclorotIu) con duoc xon lu co quun sInh sun v tinh
cuu nt s chI nn thuc 5 Nn 5t Thu. Do lu khI soI ran chac co hnh khI cu
hoac khI cu khng deu dan. Kich thuoc thuong khu lon, tu 1, nn den vuI nn.
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
96
luch nn co lop vo ran, tuo boI cuc te buo co vuch dy. 5en ngouI huch nn co phu
kItIn. Trong rut cuu huch thuong nen hon, gn nhIeu te buo co vuch bnh
thuong, trong chuu nhIeu cht du tru glucId hoac lIpId. luch nn lu dung sng
nghl cuu nn, khI gap dIeu kIen thun loI, huch nn so ny nn cho ru he soI nn
noI. RIeng o nn C|co/c.ps, hu ch n n n y n n cho ru n t t chu c chu u quu the ,
trong co nung (uscus) vu buo tu nung (uscosporo).



Hnh 6-21. ~o d phu thuc cuu nt huch nn buo gn 3 tng ngouI, gIuu vu
trong voI cuch xep dat te buo khuc nhuu.

2j SInh san huu tnh.

aj Cac gIaI doan sInh san huu tnh.

~Inh sun huu tinh do su phI hop nhIen sac the cuu huI nhn nung huI tinh
khuc nhuu o tren cung nt soI nn hoac tren huI soI nn khuc nhuu. ~Inh sun huu
tinh cuu nn thuong truI quu bn gIuI doun.

G/c/ 1ac n |c a pne /. trong gIuI doun nuy co su phI hop te buo cht cuu
huI te buo nung tinh n vu duong. ~u buo phI co the do dang gIuo hoac di gIuo.

G/c/ 1acn nccn pne/. huI nhn cuu huI co quun + vu (nI co quun chuu
n nhIe n the ), ph I ho p lu I thu nh n t nhn chu u 2n nhIe n the .

G/c/ 1acn g/cn pncn. nhn ln luot truI quu nhIeu ln gIun phn.

. Ln du. gIun phn gIun nhIen cho ru huI nhn, nI nhn
chu u n nhIe n the .

. Cuc ln ke tIep, gIun phn dang nhIen.
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
97

G/c/ 1acn Incnn |cp |ca Iu. te bu o ch t bo c quunh nhn de hnh thu nh
buo tu.

Trong khI sInh sun huu tinh, nn co truI quu gIuI doun 2n nhIen the, nhung
gIuI doun nuy rt ngan nguI. Trong khI do o thuc vt thuong dang, nguoc luI, gIuI
doun 2n koo duI trong vong doI vu gIuo tu thuc vt (n) rt ngan. Nhu vy, gIuI doun
5u o tu thu c v t (2n) chIe n uu the trong do I s ng cu u thu c v t thuo ng da ng vu nguo c
luI, dI voI nn, gIuI doun gIuo tu thuc vt (n) chIen uu the.

bj Cac IoaI bao tu do sInh san huu tnh..

Bao tu dng. 5uo tu dng cung co the do sInh sun huu tinh tuo ru nhu o lop
ChytrIdIonycotos. 5uo tu dng co nt hoac huI roI vu dI dng duoc (lnh 630).

Bao tu noan (oosporo). duoc sInh ru trong noun phong (oogonIun) nhu o
lop onycotos (lnh 624).

Trung huy bao tu tIp hop (zygosporo). nhu o lop Zygonycotos
(lnh 62).

Bao tu ngh (rostIng sporo) nhu o lop PlusnodIophoronycotos. 5uo tu nghl
so ny nn cho ru buo tu dng.

Bao tu nang (uscosporo). duoc sInh ru trong nt cuI nung (uscus) nhu trong
lop /sconycotos. Nung co the noc trn, hoac noc trong quu nung (uscocurp). uu
nung co the lu quu nung bu (porIthocIun), quu nung dIu (upothocIun) hoac quu
nung kin (cloIstothocIun) (lnh 626).

Bao tu dan (busIdIosporo).duoc sInh ru tren dun (busIdIun) o lop
5usIdIonycotos (lnh 627).



Vi sinh hoc ai cng Chng 6
98


Hnh 6-22. 5uo tu dinh cuu nn Hnh 6-23. 5uo tu chI
PyrIculurIu oryzuo




Hnh 6- 24 Noun phong vu buo tu noun. Hnh 6-25. 5u o tu tIe p ho p



Vi sinh hoc ai cng Chng 6
99

Hnh 6-26. Nung vu buo tu nung Hnh 6-27. Dun vu buo tu dun


Hnh 6-28. Khu n hu ng pho ng (pycnIdIu) Hnh 6-29. 5uo tu dng cuu nn vu
buo tu buI. UrocystIs

Hnh 6-30. 5uo tu dng Hnh 6-31. 5uo tu tu


Vi sinh hoc ai cng Chng 6
100
5. PHN LOAI NM.

5uI Xun Dng (1977) de nghi he thng phn louI nn nhu suu.

CIOI NM (MycotulIu). CIoI Nn gn 2 ngunh.

I. Ngu nh N n Nh y (Myxonycotos)

Tun lu khI nguyen sInh cht, khng co dung soI. ChIu ru 4 lop.

1. Lop /crusIonycotos. gn nn nhy houI sInh, cu dng unIb, suu tu
hop thunh the nhy gIu (psoudoplusopodIun).

2. Lop lydronyxonycotos. Cn nn nhy ky sInh, cu dng unIb, suu
tu ho p thu nh the nh y gIu .

3. Lop Myxonycotos. louI sInh, co the nhy ( plusnodIun), boc buo tu
co cung.

4. Lop PlusnodIophoronycotos. Co the nhy, boc buo tu khng
cung, ky sInh lu lop Nn nhy ky sInh gy benh cho cy trng.

II.Ngu nh N n (Mycotu).

CIuI doun dInh duong lu soI nn hoac don buo, co vuch. Ngunh Nn duoc
chIu thu nh lo p.

1. Lop Nn RoI. (MustIgonycotos). Cn cuc nn co buo tu dng, buo
tu dng co 1 hoac 2 roI. ~oI nn khng vuch ngan. Tuy thoo s luong roI vu vi tri cuu
roI co the phn chung vuo 3 lop phu.

u. Lop phu Nn RoI ~uu (ChytrIdIonycotIduo). co 1 roI tron o
phiu suu.

b. Lop phu Nn RoI Truoc (lyphochytrIdIonycotIduo). co 1 roI
lng o phiu truoc.

c. Lop phu Nn Noun (onycotIduo). co 2 roI, sInh sun huu
tinh thoo lI di gIuo cho ru noun.

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
101
2. Lop Nn TIep hop (Zygonycotos). ~oI nn khng co vuch ngan,
sInh sun huu tinh thoo lI dang guo cho ru nt buo tu tIep hop.

3. Lop Nn Nung (/sconycotos). ~oI nn co vuch ngan, sInh sun huu
tinh cho ru nungchuu buo tu nung.

4. Lop Nn Dun (5usIdIonycotos). ~oI nn co vuch ngan, sInh sun
huu tinh cho ru dun nung buo tu dun.

. Lop Nn 5t Toun (Loutoronycotos). ~oI nn co vuch ngan, sInh sun
v tinh ba ng bu o tu hoa c hu ch n n, chuu bIe t sInh su n hu u tinh (ke cu nhu ng n n
du bIet sInh sun huu tinh, nhung trong gIuI doun v tinh vn duoc xep vuo dung lop
ny).

B. TAO.

Tuo lu nt ngunh rIeng bIet trong nhon vI sInh vt Nhn Thuc. Chung lu
nhung vI sInh vt co khu nang quung hop nho co luc lup. Chung co the don buo hoac
du buo. Tuo du buo co the o dung phIen nhu lu hoac phn nhunh vu co the bun vuo
nt nen ran bang chn bun (holdfust). Co the cuu tuo khng co cuc b phn du phn
ho u (nhu re , thn. lu , hou vu hu t nhu cy xunh). Cu c te bu o cu u tu o lu nhu ng te bu o
houn toun chuu phn hou thunh te buo chuyen bIet, do do tu bt cu te buo nuo cuu tuo
cu ng co the tu I tu o thu nh c u tru c tu o hou n chlnh quu quu trnh nuI c y nhn tu o.

Co hang ngun louI tuo. Co the lu nhung tuo du buo to, to lon hoac don buo nho
bo phuI quun sut voI kinh hIen vI. Cuc ngunh cuu tuo gn co.

Tao Nu (Phuoophytu) co hnh lu cuo ha ng tran no t vu na ng ha ng nhIe u t n
cho n I cu the (phIe n tu o). Chu ng co chu u sa c t nu fucoxunthIn. FucoxunthIn cho
u n nu u lu c cu u dIe p lu c t co trong chu ng (lnh 633).

Tao Hng (Rhodophytu) lu tu o du bu o, co the phn nhu nh, ben cu nh dIe p lu c
t, chung con chuu sac t do phycoocythrIn. PhycoocythrIn co khu nang hp thu tIu
tin. Lo do chung co the sng o d su hang tran not duoI duy bIen, noI co rt it sInh
vt sng duoc (lnh 634). Mt s lon tuo lng co the an duoc vu co the dung trong
cng nghe che bIe n nhu chI G.|/1/um, lu tuo co chuu nt louI polysucchurId o dung
thuch dng (|olly), do lu thuch huy ruu cu (ugur). /gur lu cht co cng dung lon
trong cuc phong thi nghIen vI sInh, y khou vu cho vIec bep nuc cung nhu trong cng
nghe che bIe n thu c ph n .
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
102

Hnh 6-33. lnh dung nt s Tuo Nu o duoI duy bIen.



Vi sinh hoc ai cng Chng 6
103
Tao Luc (Chlorophytu) lu tuo du buo (lnh 63) hoac don buo (lnh 63) co
chuu dIep luc t (chlorophyll) nen co nuu luc. Tuo Luc cung co rt nhIeu louI vu sng
trong nuoc bIen vu trong nuoc ngot.

Hnh 6-34. Tuo lng thuc chI Dcsc.
Hnh 6-35. Tuo Luc du buo co dung hnh lu
Hnh 6-36. Tuo Luc don buo thuc chI Cn|cm1amancs.

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
104
Nhon dosnIds, thuc Ngunh Tuo Luc, lu cuc tuo don buo co dIep luc t, co cu
tru c tInh te vu d I xu ng r t do p na t (lnh 637).

Hnh 6-37. Nhon dosnIds, thuc ngunh Tuo Luc, co hnh dung dI xung voI
nhuu nen r t do p.


Trong ngunh Tuo Luc co chI Cn|ar.||c, lu nt tuo rt duoc su dung trong
nghIen cu u. Tu o Cn|ar.||c khng dI dng, co chuu dIep luc t, co nhIeu trong nuoc
ngo t. Chu ng quung ho p t t vu lu tu c nhn h p thu C
2
vu pho ng thich
2
cuo trong
quu trnh quung hop cuu chung. Dac bIet chI Cn|ar.||c rt de nuI cy v chung co the
l y dInh duo ng tu nuo c thu I nhIe u hu u co (nhu nuo c c ng ru nh), trong khI chu ng
cung cp nhIeu xy vu prteIn quu quu trnh quung hop.

Nhon tuo don buo cung rt phong phu, co the ke.

Ngu nh Tao Vang Nu (Chrysophytu), ben cu nh dIe p lu c t , co chu u sa c t nu
(fucoxunthIn). Chung duoc phn b khu rng trong nuoc bIen cung nhu trong nuoc
ngot vu duoc goI lu cuc plunton (plunkton). Nhon dac trung cuu ngunh ny lu cuc
dIuton. Do lu cuc tuo don buo, vuch te buo chuu nhIeu sIlIc. Te buo co cu truc dI
xu ng huI ben r t do p (lnh 638 vu lnh 639)







Vi sinh hoc ai cng Chng 6
105
Hnh 6-38. lnh vo nt s chI thuc ngunh Tuo Vung Nu.
1. Vcucn.r/c 1. laIr1/um
2. Tr/|an.mc 5. D/na|ran
J. Cncrcc/aps/s 6. Snurc
/. Urag|.naps/s

Hnh 6-39. Cu truc nt te buo cuu tuo thuc nhon dIutono, ngunh Tuo Vung Nu.


Nhon tuo co roI buo gn cuc tuo dI chuyen nho 1 hoac 2 roI.

Ph n lo n cu c Tao HaI RoI (Pyrrhophytu) lu don buo co huI roI buo gn cuc
plunkton sng trong nuoc bIen. Chung hIen dIen voI s luong rt lon. Tng trong
luong vu tng khu nang quung hop cuu nhon tuo don buo co 2 roI ny cuo hon rt
nhIeu ln so voI tng trong luong cung nhu tng khu nang quung hop cuu tt cu rung
cy tren truI dt ny (ProbIshor, 1968). Trong nt s dIeu kIen dac bIet thun loI cho
su nhn n t s , cu c tu o nhu P.r/1/n/um vu Gmna1/n/um nhn nt s len rt cuo vu
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
106
gy nen hIe n tuo ng thu y trIe u do (rod tIdo) lu n che t r t nhIe u t n cu trong khu vu c
bIen y (lnh 640).



Hnh 6-40. Cuc chI trong nhon Tuo luI RoI

Hnh 6-41. ChI lug|.nc, tuo don buo co nt roI, quung hop, co nIeng de an nI.
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
107
Cuc tuo don buo co nt roI lu nhon tuo vuu quung hop duoc nho co luc lup,
dng thoI dI dng rt nhunh trong nuoc nho roI, nen co nt thoI cuc nhu thuc vt hoc
xe p chu ng vu o nho n Thu c V t, co n cu c nhu d ng v t ho c lu I xe p chu ng vu o nho n
dng vt. ChI lug|.nc (lnh 641), du I dIe n cho nho n tu o n y, lu chI duo c nghIen cu u
rt ky vu duoc hIeu bIet tuong tn. Co the don buo cuu lug|.nc co chuu nt hoac
nhIe u lu c lu p trong do co dIe p lu c t dIe n hnh cu u Thu c V t vu co then cu c sa c t
phu de thu hut unh sung vu sac t pyrenId co nhIen vu tng hop ru tInh bt. Co the
cu u lug|.nc co b phn gIng nhu nIeng de an nI. 5en trong co khng buo co rut
(contructIlo vucuolo), nt co quun con dac bIet cuu nhon prtzou, co nhIen vu dIeu
hou up sut thn thu khI gap vung nuoc co up sut thuy dI.

C. PRTZOA.

Prtzu lu ngunh thu bu trong cuc vI sInh vt nhn thuc. Dac dIen cuu chung
lu don buo, co nhn, khng co dIep luc t vu t bao Ihng co vach. Lo khng co vuch
nen ph n lo n chu ng khng co hnh du ng vu kich thuo c nhu t dinh.


Hnh 6-42. PnIamancs, nt prtzou ky sInh trong nuch nhuu re cy khouI n gy
benh rng cu khouI n.
/. lnh dung 1 cu the cuu chI PnIamancs.
5. / nh cu u qu n the nhIe u PnIamancs trong nuch nhuu cy nac benh.

Phn lon prtzou sng houI sInh o khap noI noI. trong nuoc thuI, trong bun
cuc uo tu, trong cht thuI, trong phn, trong dt, trong nuoc nat, trong nuoc bIen,
vv... Mt s prtzou co the ky sInh trong co the dng vt vu cu trong co the nguoI de
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
108
gy nhIeu benh trn trong (TL. huyet trung P|csma1/um gy benh st rot o nguoI) vu
gn dy du tn thy chung ky sInh vu gy benh cho cu cy trng (TL. PnIamancs gy
benh rng cu khouI n) (lnh 642)).

Luu vuo cuc su khuc bIet can bun, cuc louI prtzu duoc xep vuo 4 lop suu
dy.

1) Lop ~urcodInu. gn cuc prtzou dI chuyen bang cuch tuo ru cuc gIu tuc
(psoudopods).(lnh 643)
(/) (5)

Hnh 6-43. Te buo cuu con unIb.
(/) Trcn. con unIb trong tnh trung dInh duong
Due/. con unIb dung phn cat thunh 2 te buo
(5) lnh chu p cho th y su dI chuye n cu u con unIb.


2) Lop CIlIutu. dI dng bang nhIeu lng to (cIlIu). Thi du. louI Pcrcm.c/um
(lnh 644).

3) Lop MustIgophoru. dI chuyen bang roI (flugollu). Thi du louI Trpcnasamc
gcm|/.ns. (lnh 64)

Vi sinh hoc ai cng Chng 6
109
Hnh 6-44. /nh chup quu kinh hIen vI dIen tu nI te buo PurunocIun, cho thy co rt
nhIeu lng to ben ngouI.



Hnh 6-45. LouI Trpcnasamc gcm|/.ns. trong nuu nguoI nac benh st ngu chu PhI.
Dy lu louI prtzou dI chuyen bang roI.

Hnh 6-46. 5u louI cuu chI TrIchononus, prtzou dI chuyen bang roI.
T. nam/n/s (TruI), T. |uccc|/s (CIuu, co nhIeu trong nIeng nguoI) vu T. ocg/nc|/s
(PhuI, gy benh phu khou)
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
110
4) Lop ~porozou. o gIuI doun chuu truong thunh dI chuyen bang gIu tuc, nhung
cuc gIuo tu duc luI dI chuyen bang roI (lnh 646). Thi du. huyet trung st rot
P|csma1/um.

Nhn chung cuc louI trong nhon prtzou khng co kich thuoc nhut dinh nu
thuy dI tuy louI vu tuy thoo trung thuI sInh ly cuu chung. Mt s lon louI prtzou co
kich thuoc lon hon vI khun hang tran ln, trong khI do cung co nt s louI co kich
thuoc nho nhu vI khun. Thi du. louI Pcrcm.c/um co kich thuoc vuo khoung
200 n X 40 n (lnh 644) vu louI P|csma1/um co kich thuo c nhu vI khu n.

5 phn buo cho cuu te buo prtzou lu nung nguyen sInh cht. O cuc louI dI
chuyen bang gIu tuc, nung buo cho co the chl lu nung nguyen sInh cht nong vu dun
hI tt gIup cho cuc cu dng cuu gIu tuc duoc de dung. O cuc louI khuc nung buo cho
duy hon, do su c dng te buo cht, tuo ru lop nung ngouI (octoplusn).O cuc louI co
roI hoac co lng to, lop nung ngouI duoc tp trung nhIeu te buo cht hon nuu tuo
thunh lop nung ngouI vI (cortox) vung chac hon.

Dac bIet trong cu truc te buo cuu nhon prtzou lu chung co khng buo co
ru t (contructIlo vucuolo). NhIe n vu cu u khng bu o co ru t lu dIe u tIe t u p su t th n
thu de co the phu hop voI su thuy dI up sut thn thu cuu nI truong. Khng buo
co ru t dIe u tIe t u p su t th n th u ba ng cu ch co lu I de cung c p then nuo c cho te bu o
cht hoac no lon ru de hut bot nuoc cuu te buo cht.

RoI vu lng to lu cuc b phn gIup prtzou dI chuyen de dung vu nhunh
chong.

Prtzou co the sInh su n v tinh ba ng cu ch phn ca t te bu o cu ng nhu sInh su n
huu tinh bang cuch tIep hop gIuu huI gIuo tu de phI hop vu phn ly cuc tin hIeu dI
truye n.

Mt s lon prtzou co the hnh thunh nung (cyst) khI gap nI truong bt loI.
Do lu te buo co vuch duy, gIun luong nuoc ben trong te buo cht vu te buo chuyen
sung trung thuI tIen sInh, tuc cuc tIen trnh sInh ly ben trong te buo xuy ru rt chn
hoac dnh chl han. O trung thuI nung, te buo co the tn tuI trong cuc dIeu kIen khac
nghIet cuu nI truong nhu gIu lunh cuu nuu dng koo duI, su kh hun koo duI, nhIet
d cuo hoac pl khng thich hop. Phn lon cuc te buo chuyen sung dung nung lu cuc
te buo du vuo gIuI doun sInh sun huu tinh nhu suu khI buo phI hoac suu khI huch
phI. Den khI gap dIeu kIen nI truong thun loI, nung hut nuoc vu hout dng tro
luI.
Vi sinh hoc ai cng Chng 6
111

O nt s prtzou ky sInh co cuch dInh duong bnh thuong nhu nn, trong
khI do cuc prtzou dI chuyen bang gIu tuc luI co the bat vu an cuc nI lu cht ran.
Chung dung cuc gIu tuc de bat nI, hnh thunh khng buo tIeu hou buo quunh nI,
rI suu do tIet ru cuc onzyn cn thIet de phn huy vu tIeu hou nI.


TaI LIu doc thn.

1. /loxopoulous, C. J., 1998. Introductory Mycology,

2. Cunpboll, N. /., 1996. 5Iology. Tho 5on|unInJCunnIng PublIshIng Conpuny,
Inc. Trung 1888.

3. FrobIshor, M.,1968. Fundunontul of MIcrobIology. W. 5. ~uundor Co.. Trung 127
10.

4. MudIgun, M. T. , J. M. MurtInko & J. Purkor, 1997. 5rock 5Iology of
MIcroorgunIsns. ProntIco lull IntornutIonul, Inc. Trung 769784..

. Murslund, L., 1966. PrIncIplo of Modorn 5Iology. lolt, Ronohury und WIlson, Inc.
Trung 92623.

6. Nguyen Thunh Dut, 1979. VI sInh hoc duI cuong.

7. Phun loung l, 1967. Tuo loc. NX5 5 CIuo Luc.271 trung.

8. Ruvon, P. l., R. F. Fvort & ~. F. FIchhorn, 1992. 5Iology of Plunts.Trung 208297.

9. WIlson, C. L. & W. F. LoonIs, 197. 5otuny. lolt, Ronohury und WIlson, Inc. Trung
310332 vu 364407.









Vi sinh hoc ai cng Chng 6
112

TOM TC CAC IM CHINH
SO SANH CU TAO T BAO VI SINH VT NHN THUC VA VI SINH VT
NHN NCUYN.
VI sInh v t Nhn Nguyen VI sInh v t Nhn Thu c

NhIe n vu vu c u tu o cu u
nhn.
Mu ng nhn.
TIe u hu ch (nhn con)
/LN

Phn ca t

~Inh su n hu u tinh




Cu tuo cuu te buo cht .

Mu ng nguyen sInh ch t.
le thng nI nuc.

Khng buo.
Lysxn.
VI the .
le th ng h h p.


uung hop.
lnh thu c dI d ng .
RoI.

Khng co roI.


Kich thuo c .



Khng co
Khng co
Chl co phn tu (so I) vu don
gIun khng co hIston.
Khng co gIuI doun gIun
phn (nItosIs)
Xuy ru do quu trnh guy
khuc, khng co gIun phn
gIun nhIen, chl co tung
ph n nung tinh ch t dI
truye n tu ch ru.


Thuong thIeu storols cu tuo
boI 3 lop.
Don gIun, co nexsn.




Mt phn do nung nguyen
sInh hoac nesoxn dun
nhIen, khng co ty the.
Khng co luc lup.

Lo 1 soI tuo thunh.

LI dng bang cuch truot.


Thuong nho, < 2.


Co
Co
Nan trong nhIen sac the
phu c tu p, co hIstono.
Co gIuI doun gIun phn
(nItosIs).
Lo quu trnh phn ca t bnh
thuong, co gIun phn gIun
nhIen, su phn chIu xuy ru
do toun b nhIen the.



Thuong co storols cu tuo
boI 3 lop.
Phu c tu p thu nh he th ng co
b ColgI.
+
+
+
Lo ty the dun nhIen.


Lo luc lup.

Cn 9 cap soI chung
quunh vu 2 gIuu.
Long te buo cht vu cu
dng thoo nt lI bIen
hnh tru ng.
Thuong lon, tu 2 100.