D Den 81ZeIe

88 OD8 K:

8 8un 1Q1nUe
.

+Ueu D1I jUZ
.
.
.
.
> CD181n Un]aj8
F. NIETZSCHE
,
2
iZOFJ& iki ayda bi.r kar'ma konusunda a.zmmzi kordumz derginin
adu.
Sahibi ve Yaz lleri Mdr;
izo.er Yaynclk Adna Ayel Akyaprakl Hanmefendi 'dir. B saygdeer
ahsiyet, Belerbei'ndki yalsnd, sallanan sandalyesinde, dizZelinin stne
rtt battaniyesi, altnda ayaklarn trmalayan sevgli kedisiyle birlikte her
dergiyi titizlikle inceler. Mozart dinled, keman ve iklet ald kuvvetle muh
temeldir. O bir bakadr.
Yayn Kurulu (Ayakkab nwnaralanna gre).
Yur Taylan (42), Kltegn gel (41,5), Faiil Altnz'den (41)
mteekkildir.
.
Bu ocuklarn de pslkiyaliyle megl olarak gnlerini geirmekte ve gnle
rin blelikle lakikaten de getini layretle grmektedirler. (ok enteresandu)
izofengi, bir yl nce herhang bir nedenle kmt bir dergi t1dr.
fk says 24 sayfa ve 200 ad,t fotokopi olarak elden ktktan sonra bir daha
kendisinden haber alnamanttu.
izofreng adndki bu n id belirlenmemi clergi bir yl iinde hzla
oalaak iki binli saylara doru tp tp tarznda yol almaya balamttr.
Derg bedeninde reklam denen pisli banndnna.an yaayabildince
yaanya, bakt olmad reklansz bir i hzun iinde hakkn rahmetine
kavumaya niyetlidir.
izo.rengi okurunu ke1uli imkanlaryla bulnakta., bu konuda kendisine yardunc
olan kitabevlerine ve dst ellerine byk ihtimalle minnet duymaktadu.
Mizanpaj Yeim Turbil ve kendilerine Graf diyen biri ksmen, teki tanumen
siyah sakall (ustafa afak) iki a:i: dostumuz taraj1ula:n yaplr.
Dizgide Hilal Abla.
M ontajda Balamir Abi,
Basr.nda Y al1n Ofet neni rolleri paylar.
izofenginin, size enteresan gelebilir ama. bir de Posta. Kutusu vardr.
187 numaral, Bakrky -Istanbul adresli.
imdi gelelim 6. sayya
Televizyonlarndan kanal se
mekte sonsuzca zgr ve son
suzca kumandan insanlar,
Ellerinde para dolu antalarla
ortalarda dolanan k e dnd
rc eski sufiler,
Moda defileleri, estetik ameli
yatlar, problematik bir felaket:
Temel lgd
Somali'ye gnderilen askerler,
milli piyango kuyruklar, para
ya tapanlaT fotokopik v foto-

.
k
ll
t
ll
om gas e er
Bryan Ferry ve Tom Waits din
leyin e hafif ferahlamalar.
rme. Bir metafor olarak de
il hastalk olarak kanser. Rad
ya 7 n. Yeni doan cuklara
kan erler armaan eden politi
kaclar ve bilim adamlar. Biz
nel ri unuttuk. Bunlar da
un uturuz kardeim.
( neydou v Bosna-Hersek.
Kark, karmak layatlar, s
naklar, konu!malar, tartma
lar.
Ama hala a k ve umut var bu
t praklarda. 1 olduka umut
da var.
Bunlar derginin dndakilerdi.
li.ndeki.ere gelince . ..
Iin l ne var bu saynn?
Ne isterseniz var.
Bir tartma var. Psikiyatri
l1 lya iliki i zerin . F atlan
lar yine he si birbirinden nl
ah iyetler. Alfa, Beta, Delta
ve Omega.
Bir iir var. Yazar ok n
l.B.M. (Yani B nokta M nok
ta)
"S n Dakika Filmi "n izi merak
eder eniz. S.T var.
Sonra bIustafa AkyDl var. 12
yandaki aziz dostumuz. Ken-
disi "Ya Sabr" dergisi editr
dr.
yaz daha Erdoan zmen
"Duygu/Duyguallk zerine",
Hakan Atalay" Psikoanaljzin
Mira ", Ylmaz ner "Idea
lizm. aama Biimini nce
den Seme zgrl ya da
Prodeterminist Diyalektil : In
sann Kendi Doasndaki De
ikenlie Bamll"
Tek eviri David Cooper'dan
bu sayda. Banu Bykkal yap
t. Hayr, ey diye dndk.
Yap be eviri, bir ka tane
yaz al adan oldan, al ana
dergi. Halbuki Zeynep yle bir
yaz yollad ki Ankara'dan. On
lar alsn evir in.
Serdar Koak "Ben apoli
Radyo u"yla devam ediyor.
Serdar' a dergimiz ebeciiyen
ak.
Psikanaliz Lk mdr? ok
uzaklardan bir yaz halinde 28
ve 29. ayfalara kondu.
Geen ayda "Gitsinler" dedik,
bu sayda "Hala Gitmediler" di
yoruz.
Dnn Ven 'teiniz v yle
Dnya'daki gibi grece uzun
deil mrnz. ll saniyeniz
var yaanacak. "Vens'n Yu
mual Yerleri"ni Adnan z
demir yazd.
Yamur "Ben Seni nutmak
Iin S vmedim"le bir fm git
ti.
Fatih "1 endinizi Vermeniz Ge
rekir" diye bir baln altma
iki sayfa yaz yazd. (Trl tr
l delilik var.)
Ya sevgili clotlar, brakalm
iindekileri biraz da ..
Bu dergiyi Gameda'ya Marne
da'ya batrmadan datyoruz,
imdilik byk ehirde, be
lirli yerlerde. (Istanbul Beyo
lu'nda Pandora Mephisto Ka
dly'de eni I kele, Anka
ra'da Do t ve lletiim, zmir'de
n ri kitab vl rincl .)
I ndi lautm kanallarmz
oluturalm, baka ehirlere de
ulatralm istiyoruz. Samsun,
Adana Trabzon l iehir ve
dier ehirlerden bizimle irtibat
I urnal isteyen olursa
Tclefommuz: 9-l-260 40 00
Dnelin1.
Mehmet enol "Genesis"i in
celedi. Mnck mncl etti. "Ge
ne is"in ki albnl rine ula
mak istiy r anz ona yazn.
lbo !tanbul'dan

ihyeti. 27.
ayfa da.
AFP'ye dertli hir mehul adam
} ir meltup gndedi, David

.ooper g er gemez.
izofrengi Sansr Kurulu'na
l ir mektup atm bir okuyucu
muz.
Haydar Erglen "Paranoyak
larn Dman Olmas zerine"
il,. ayfa 4. e hatta 47 de.
"Ba-1l z"la l itiriyonz.
Btn al lara v a klara e
lam olsun.
Ve tonla teekkr:
Peykan G nolu, Ercan Ke a,
imiti Bayram Banu Byk
kal, Elif Berk, Blent Pini
olu, Ha an Blm , Gno Bil
g r Talip zcan l "fteci Yldz
_ hi, Uur Vardan, .ezmi Er

z Yurdaer Altnz, Durul

Ta lan igaralarmza taham
ml eden kci rl rimiz, Def
ne Tamar, Figen akac, Fi
ko'nun allanan Sarkac Abi
din Mephito.
3
OMEGA: imdi birey
soruluyor, nce halka
soruluyor, sonra uzma
na soruluyor, televiz
yonlarda. Mesela beni
rahatsz eden bir du
rum bu. Mesela her
hang bir konu. Hayat
tan bir konu. O konu
da nce mikrofon do
latrlr, hayatn ara
snda. nsanlara soru
lur. Daha sonra o ha
yatn daha iistiinde bir
yerdeymi gbi bir ada
ma verilir, adamn alt
na ismi, kariyei yaz
lr. O da sanki ok ken
disi retmi gibi ya da
ne hileyim kendi toplu
mundan karm gibi
batan aa eviri me
tinlere dayanarak
uzand bilgiyi , bu
herhangi bir psikiyatri
konusu olabilir Trki
ye'de yerletirilmi yle
ayaklar yere basan bir
bilgi yok, byle bir bil
gi daarcmz yok.
Dolaysyla o hayatla ilgili soruya
adamn tek zelii olan ite bu bilg
ye, dardaki bilgiye ulam bir kii
olma hviyetiyle yamtla vermeye
balar. ok ey etmi bir tarzda, in
san byle davranr yle yapar. te
biz bunlar byle gryoruz falan.
Bir tr spikerlik yapyor gene yani.
yle hissediyorum hen mesela izle
dike. Bu noktada byle bir yerde
olmak iyi midir deil midir? Byle
bir ee ... bilg e yinde, lnde yani
bilgisizliin bu dzeyinde, bu top
nasl ifade edildiklerinin batan
aa Ameikan ya da baka litera-
tiirden elde edilmi bilgiyle bu top-
lmn insanianna bilgi aktarm.
DELTA: Hayatn her

lanma ili
kin sorulu geliyor. Psikolojiye ii
kin sornlara belki yant verilebilir
ama hayatn her alanna ilikin her
ey psikiyatrlara soruluyor. rne
in bir krfez sava kt. Sad
dam'n eyi yaynlanyor.
lunda hi bunun peine dmeden ALFA: Karakter yaps
ruhsal sorunlarn ne olduklarnm,
4
OMEGA: Ya bir de
tabi btnu mesela ha
sm talep ediyor bu e
yi, psikiyatrinin bilgi
sini ama psikiyatrinin
bilgisinin ne olduun
dan hasnn kendisi
nin haberi yok. Dola
ysyla herey onun
iine girebiliyor. Fa
kat soru yneltti uz
manlar da bu benim
bilgi alanm dnda
bu benim bilgi alam
kapsamyor demiyor
lar, yatlyorlar.
nk bir yerde bu
bir al veri yani o
adamn orada olmas
bir anlamda kendi
reklam ayn zaman
da.
ALFA: Burada bir so
nm var. Eskiden 1
tr sorular daha ge:
nel baka insanlar ya
ntlarlarm. Niye a
mzda byle bir psi-
kiyatr gziine ihtiya
var? amz bu eyi daha ok kul
lanma eiminde. Sadece bizde del
yurtdmda da byle. Yani dediin
gibi mesela Saddam'n kiilik analizi
Amerika'da da yaplyor. Hatta tp
dallar aasnda en poplerleriden
biri psikiyatri. ok iyi para kazan
yorlar. Herkesin bit psikiyatr var.
Psikiyatrlar her konuda alkarn ke
siyorlar. yle ku ak ter, kiilik ana
lizleri yaplyor. Neden, bu ihtiya,
neden.
OMEGA: Bence ey yani, yeni bir
ideolojik aygt olduu iin psikiyat-
ri, yani sonuta ok daha ineeliii
bir ey. yle eitim gibi kr gz m
parmana deil yani etimin ieri
inden herkes rahatsz, nasl olmas
gerektiine dair herkes fkir yrt
yor. Yani mesela din, eitim bunlar
hepsi artk ok bildik aralar ve
bunlara kar klacak noktalar
aa be yukar herkesin aklna ge
lebilecek eyler. Psikiyatri bunun
iine yeni giriyor daha. nk bire
yin bilgsi, ruhun bilgsi bu ite yani
yeni eyler imamlar ya da rahipler
bunlar aslnda ya da yan mistik a-
cmleyle, sknt cmlesiyle. Ben s
klyorum ya da iki gndr ken
dimi yle hissediyorum bu ne olabi
lir diyerek ite filan diye.
DEL TA: Bu eyle ilikili olabilir mi
yani kiisel ilikilerin zlmesi in
sanlarn birbirleriyle konumalarn
giderek azaltt insanlar bireylikleri
ni ortaya koyduka psikiyatrlara
duyulan ihtiya giderek artyor.
Bence bununla ilgisi olabilr.
ALFA: Evet.
ok daha geni bir alan olduu iin
ok geni bir alan yaa. u ktpha
nedeki biitn kitaplan ey asndan
psikiyatri asndan okuyabilirsiniz.
Liderlerin analizlerini yapabilirsiniz
yani her eyi her boku yapabilirsi
niz. Bir de o Trkiye'nin son za
manlarda yaadklar, zel televiz
yonlarn zel radyolarn kmasyle
birlikte az ok garip bir moderni
zasyon eyi balad ya, bence insan
lar hafiften kafay yemeye balad
lar yani o yzden de psikiyatristlere
her zamankinden daha ok ihtiya
hslar yani ey ... haber verenler ya- var. Teekkr ederim. Heh he.
n muammay, muammanm gizini BETA: Yaa, Heh he
zmii adamlar. OMEGA: yani ey var, talep var as-
ALFA: Hah hal ha
ALFA: Birey syleyeceim pardon,
mesela bu sadece medyatik alanlar- DEL TA: Hal ha
da deil. Mesela biraz daha bire bi-
re inersek mesela ne oluyor. Hepi- OMEGA: Hal ha
nizin bana geliyor. te bir yerde
oturuyornz hemen psikiyatr olduu- BETA: Merhaba
nu duyan biri yanrna gelerek sana
"ite yaa bende yle yle birey ALFA: Hal ha
var ne olabilir bu" yani ve ok glo-
bal aklamalar istiyorlar yani anla- BETA: imd
tabiliyor m uyum? Yani yetmiyor
aklamalar ite u u olabilir ama DEL TA: Hal hal ha
iki dakikada herif senin onu anla-
man btiin hayatyla. Herif btn BETA: imdi. Hal ha. imdi bence
hayatn sana sunuyor bir anda o o her konud var. Yani psikiyatri
lnda, halktan Trkiye'de psiki-
yatride antipsikiyatri de ithal, yani
psikiyatrinin kendisi de psikiyatri
nin eletirisi de ithal, ka- kt,
temel ald gene oras. Halbuki
byle bir model nermek iin bu ze
mini iyice tartmak lazm. Ama halk
tan hep byle bir talep var. Hep bir
yol gsterici aranm, nk yani
psikiyatr bunun modern toplumdaki
en ey rnei.
DELTA: imdi sen hep yerel bilgi
den yola karak konuuyorsm ama
benim aklma ey geldi. Psikiyatri
sanki geen on yllarn byle fziiy-
imdi. Hh ha. imdi bence o her konuda var.
Yani psikiyatri ok daha geni bir alan olduu iin ok geni
bir alan yaa. u ktphanedeki btn kitaplar ey asndan
psiliyatri asndan oluyabilirsiniz. Liderlerin analizlerini
vavabilirsiniz vani her sevi her boki vavabilirsiniz.
5
6
mi gibi. Yani e . . . rnein sorumlu
luk iin iine giriyor, psikiyatrlar
asndan baktnda. Mesela atom
bombas yaplm yani elndeki bilg
yi nasl kullanlacan dnmeden
ortaya koymu. Elindeki bilgiyi ok
kt amalarla kullanabilmi. imdi
psikiyatrlarda da byle birey var.
Mesela psikiyatrlarn sorunuuluun
dan sz edilebilir bu noktada yani
bilgiyi ne amala kulland.
ALFA: Evet. Ben. imdi. O ana ey
aslnda. O, herkesin uzman olduu
alanda ilgili sorulan sorular o uz
manlamayla ilgili ama BETA'nn
dedii gibi psikiyatri bir sr eye
kolunu uza tarak, hepsinden daha
beter hale gelmi. Her noktada insa
m kendi psikolojisi var veya ite
toplumlarn psikolojisi bilmem ne
yin, hayvann psikoloj isi bile var,
her bokun psikolojisi var. Canl olan
hereyin psikolojisi var ama senin
dediin gibi psikiyatrinin kullanla
bilirlii ok ciddi birey . Aslnda
medyada bu adamlarm s yledii
eyler yanl dei. Di mi? Yanl di
yebilir misiniz? Fakat sama, stresin
bilmem nesi. Mesela: Stres ite bil
mem ne yapar. Yanl deil ama ne
alemi var btn bunlann yani.
OMEGA: Bence tek alemi var. imdi
ey var. imdi stresi alalm mesela.
Stres bir televizyon program olsun
ya da gazete yazs. imdi stesi or
taya koyduu andan itiba-en. te
nedi ilk eyler. te olumsuzlaan
hayat artlar, ekonomik skntlar,
bilmem neler, roBerin deimesi,
Trkiye'nin kimlik karmaas yaa
mas stresi bytt falan flan. On
dan sonra bir uzmana verilir. Sz
stresle baa k m an yollan anlat-
lr. Yani sorunlar nce olgu dze
yinde belirlenir. Ondan sonra da bu
sorunla nasl baa klabilir. Laf ta
bu. Sorun nasl ortadan kaldabi
lr del. Sorunla nasl baa klabi
lir. Yani bir sorun var. Bu sorun
dan kalamaz. Bu Allahn emri
dir. Bu asimda pozitivist anlayn
getirdii birey. Bu ite ok daha
dzeni pis bir yerinden reten bir
ey. ok daha ince. Sorunlar var
dr ama bn sorularla baa kabil
memiz iin birtakm yntemler var
dr. bunun iin ya uzmanlara gide
ceksiiz ya da uzmaniann nedik
lerii yapacaksnz.
BETA: imdi bu noktada da bence
ok nemli psikiyati. Insann ruhu
nu tedavi etmekle ilgili birey. Bir
iktisat bir sosyologdan ok daha
farkl psikiyatr sou zmek zo
runda. Dediin gibi eskiden din
adamlarnlll yklendii ilevleri
yiiklendiler. Bu adamlardan zm
isteniyor. Herkes ziin istiyor. Bu
ok da kt birey deil aslnda.
Ama ktye kullanmamak, kiisel
karlara kullanmamak gibi bir de
sorumluluu var.
OMEGA: Sorumhluu var evet hem
de skm bir durumda eer tanm
layc psikiyatrini bir adm dnda
duruyorsa.
ALFA: Birey sorucam, tan bu nok
tada, yani mesela imeli hasta bana
hastalmn neden olduunu soru
yor tamam m. Ben imdi bir siir
ey var ama ortada net birey yok.
imdi psikiyatri denen ey hibir
eyi nedenini tam olarak bilmiyor.
nk ok kark bir alan. Sosyo
lojiden k biyolojiele bitir, oradan
k bilmem ne tarihinde bitir. D
n yani adam sknt ekmeye bal
yor. Geliyor doktor ben niye sknt
ekiyorum. Ya sorunun samalna
bak. Yani bir yandan sama bir
yandan da adamn byle birey sor
maya hakk var sana. Mesela sonu
ta kendi bilgimiz yok hakikate,
herkes psikiyatrini doa bilimleri
ne gre elinde ok az gerek anlam
da bilimsel ey olduunu bilyor, bi
ri yle diyor, biri byle diyor, b
r byle diyor. Snfanalar be yl
da bir deitiriliyor. Kedi kedidir
kardeim deimez, adamn elindeki
nateryeli belli ya da yldz yldzdr.
Bizim kulladnz eylerse farkl.
Fakat nii biitii brnlara ramen
psikiyatrlara bu kadar gii yiikleni
yor. Ben bunu anlanyonn. Bunu
sadece medyadakilerin bilgisizline
balayamyorum akcas. Yani bu
acaba ne bileyim insalar ziim
leri kendi dnda aramalan gibi mi?
Psikiyatriye bilerek ve isteyerek
byle bir gii ykfendiini diinii-
yorum.
BETA: Ben basit birey syleyece
im. Insanla en ilgli bilgi alan, i
sam en dolaysz ekilde ilgilendiri
yor. Adam bir psikiyatrla kaila
yor, o giilerde ok skntl yani en
iinden gelen birey. Yani ne bile
yim ekmei neden bin liraya alrken
bugn binbeyz lraya almamzdan
ok daha ey bir soru. Yani cam s
klyor adamn flan.
OMEGA: Dolaysz gibi ama tam bu
noktada biitiin dolaymlar kapsyor
aslnda, psikiyatri kendi bana bi
rey bilimi olamyor, olamaz.
ALFA: yle bir durum var. Bu
adam BETA'n dedii gibi tamam
yle diyor da niin bin liradan bi
beyz liraya kt? Belki de bu so
ruyu sormas engellendii iin psiki
yatri
.
Bin liradan binbeyz liraya
kt diyor. Ona sormuyor niin bin
beyz liraya ktn gelip psiki-
7
yatra ben niye sklyorum diye so-
ruyor.
OMEGA: Kesin katlyorum. Yani
sorulacak yerde sorusunu sormuyor
psikiyatra geliyor, telafisi o nk.
Sorulacak sorular orada sorulursa
zaten psikiyatri o yzden bir ideolo
jik aygt olarak ilev gryor, yani
skntar hepsi oraya tanyor yani
skntlar sknty yaratan mekan
larda, basit anlamda sorunlar in
sylyorum bunu, psikozlar iin bu
nu sylemek belki zor ama yani so
runlarn yaratld ortamda sorun
lar zmlenmedi srece sonuta
psikiyatri kalyor. nk on yldr
bir zlme var, yani insanlar iyice
darma duman edildiler. Birey olma,
bireylik ne karld. Ee bireyi de
kimbilir. Sanki birey
ji, psikiyatridir. Bu ha k
yanl ....
ALFA: Eskiden insanlar bu
m bu soruyu soran. imdi ben ne
den byleyim diyorsun. Yaa ben ne
den sklyorum. Hatta skntnn ne
denini bilsen bile e o kadar umutsuz
ki, artk istedin skntnn nedenini
bilmek de del istedin skntnn
gemesi yaa tek derdin bu.
BETA: yle de bir durum var ama,
bu adam ekmekteki fyat artndan
dolay skldn biliyor ama bu na
s oluyor? Yani adam tabi biliyor o
kadar da salak deil. Ekmek binbe
yz olduu iin skntda ama o ka
dar basit birey deil ki bu ya. Ite
bu noktada psikiyatri nemli.
OMEGA: Ama ite ALFA'mn dedii
gibi, mesele orada. "Bu skntnn
8
mekanizmas nedir, dorusu ok me
rak ettim" diye gelmiyor psikiyatra,
beni bu skntdan biran nce kur
tar, yarn da baka birey iin.
DELTA: Bence psikolojiyi ok fazla
sosyolojize etmemek lazm. Yani
kendine zg kurallar olmas gere
ken bir bilim gerekten. Geri .insan
nce toplumsal bir varlk ama o do
laym aklayacak bilim bence psi
koloji. Mesela iten atlan insanlar
dan neden biri bunalma giriyor da
biir girmiyor, bnun psikolojik
nedenleri olmal. Ite o zaman insa
mn kiisel tariliine bakmak lazm,
ama medya ilikisine gelirsek yani
medya bence anuzm problemi ol
duu iin seyirlik hereyi kulla-
tn n
nedenini bilsen bile e o
kadar umutsuz ki, artk
istediin skntnn
nedenini bilmek de
deil istediin
skntnn gemesi yaa
tek derdin bu.
yor. Krfez savan kulanyor, de
lilii de kullamyor. ok gzel otu
rup seyrediyoruz. Sanki bizim d
mzdaym farkl bi:eymi gibi.
BETA: Grsel birey hakikaten. ll
gn bir ey. Neden kullanmasm?
Hereyi kullamyor medya delilii
neden kullanmas yani? Bir deerler
sralamas var, ne bileyim bir aralar
sava baa gti, delilik gdeme ge
liyor bazen medya da bunu kullan
yor ya.
OMEGA: Ya benim kastettiim ey
nedenlerine ynelik aray deil as
lnda. Nedenlerine ynelik olarak
iin sosyolojik yann kabul etmek
durumundayz, dier yann da, psi
kolojik yann da, yani ben onu yad
iyorum. Fakat nedenle
' ziimlerine gtrmii-
da, asl problem onda za-
zgii yanlar, senin kiisel ta
rilindeki problemlerden yola ka
rak senin baa gelmi bir dunm
dur dedin andan itibaren psikiyat
ri bir ideolojik aygt olarak ilev
grmeye balyo. nk bin tane
byle sosyolojik olgu var, o noktada
zm yle ku:duun andan itiba
ren ona ne yapacaksn o zaman
zme ynelik bireysel tedavi ya
psikoterapi ya farmakoteapi.
ALFA: zm aamasnda mutlak
surette birey eyine balanyo. Ya
ni o arada indirgeniyor.
DELTA: Onun iin gerekten psiko
lojinin zmden ok telise ynelik
bir ara olduunu kabul ediyorum
ama, bu da bireydir. Psikoloji in
sanlarn hayatnn her alann, in-
sanlarm sistem dna kmamas
iin kullanlan birey haline geldi
grekten.
OMEGA: Sonuta psikiyatriye bir
zm nerecek durumda deiz,
sktk. Bir ok meslektamz bunu
hile hissetmiyor. Bundan da rahat
szz. Fakat bu noktada zme g
den imkanlardan bir tanesi toplu
luklarla, alt gruplarla birlikte d
nmek. Byle dndmz nok
tada bu zmn en gl yolu tele
vizyon. u anda televizyonda btn
kanal ar he kuru etmez. Yarn bir
tane diyelim be kuru eden birey
oldu, diyelim senin baban bir tele
vizyon kanal at, yani gvenilirlik
anlammda sylyorum ve sana dedi
I olum, gel burada ne istersen sy
le en de biliyorsun ki konuman
hi kesimeyecek, dcelerini iste
(liin ekilde aktaracaksn, reklam
aras grmeye k. Sen btn bunlan
bildin no k ta da daha gene birey
var. Sen bir mesaj yollayacaksm bu
mesaj oraya na gidecek ne kadar
gidecek, senin vurgulamak istediin
noktalar m ne kacak yoksa mil
letin alglamak istedikleri mi? Yani
alamazlk buada. Bence en byk
problem bu, o yzden kk toplu
luklarm bir adm tesine kmamak
lazm.
ALFA: Yani gerekten a lamazlk
burada. Diyelin psikiyatr soru ya
tlyor. T levizyonda kalkp sou
o

uyorsunuz hem kii el hem top

lumsal tarih ikisi de atlanyor. B
tiin insanlarn sorunlarna tek bir
ortak zm. Sanki btiin sorunlu
aym ekilde yaanyormu gbi, or
tak zmler. Televizyonun sadece
p ikiyatri iin de dier herey iin
de yapt bu aslnda. nk med
yann zde bu var. Televizyona
kyorsun, elli milyon insana tek
bir la sylyorsun, bir tek sen sy
lyorsun, o insaniann hepsi farkl
yerlerden sana bakyorlar. Dolay
syla byle bir ara isanlar ancak
tek bir kide dntrebilir, onla
rm istedii gibi yani, ancak stan
dartlatrr, homojenletirir, g
dmler. Baka birey yapmaz. Ka
falara ey enjekte eder yaa baka
bir bok yapmaz. Yani mmkn de
il. Yardm etmesi mmkn deil.
Psikiyatriyi muayene odasndan
kara k lazm.
OMEGA: Televizyonlara sokmadan
tabi. .Benim medya psikiyatri iliki
sinde derdim de bu. Bilg bir ekilde
insanlarla paylalmaru rece
benc ok ey kaybediyor. Onun da
tek yolu medyasz bir hayat. Yani
ey olabilir. Yai mtevazi yerlerde.
Pilot blge mi seersin, mahalle mi,
salk oca blgesi mi? Oralarda a
lma programlar.
ALFA: Bire-bir iliki ok nemli,
bir insann kamera nnde hareket-
leri bile deiyor, bir insan ekran
arkasndan konumasyla yz yze
konumas arasuda korkun bir
fark var. Bu fark belki psikoloji
aklayailir. Hal ha.
BETA: Ben sizin bu tavrz des
tekliyorum aslnda.
OMEGA: Bire bir de duygulan ya
kalamak romkn, geri bidirim al
mak Grsel medya hibir ekide bi
zim derdimize deva olamaz. Hibir
ekide iyi medya kt medya ayr
m yaplamaz.
DELTA: Yani son zamanlarda bir
likte areketliliklere, yani insanla
rm bir araya gelerek bireyler yap
masna ynelik kayglar var. Ben
bunlarn almas gerektie inan
yorum, biz burada bir araya gelip
bunu tartabiliyorsak. Yani bu ge
niletilebilir, insanlada iliki kuru
labilir. Medya yoluyla olmaz bu.
Mesela bu konuda nerier var grup
tartmalar var. Mesela on kii bi
raraya gelip gnlk hayata iliki
ka y.lan. tartyorlar.
9
ll Giderek yeniden tketilebil
mesi imkansz hale gelen (getiri
len) "kltrel atk" kltrel tke
timin merkezine dogru yol al
yo_r. (An'a rteallik kltr girdi
leri artyor gemi iinde bulun
duguruz an'a evrilirken bu e
kimle gelecek imdiye yakla
yor) - zgrlk istiyoruz Hemen
iindi! talebinde oldugu gibi
a) Yatay-psiik-sosyal hiirli
kendini srekli paralayan "yeni"
dnya sistemi zaman imha etme
ye hazrlanyor. Bilgi retimi ve
tketiini tek bir merkezde top
Ianmaya ve atomize olmaya ayn
anda evriliyor (Zaten baka tr
ls mmkn degil)
l) nce algmn sonra duyumun.
sonra dnmenin dinamikleri
nin degiecegi zaruretin degil ter
cihin egemen olacag bir ag hzla
yaklayor (ve p9rnpalanm.siya
si istek ve aktivitesinin, gndelik
tercih olasklarn daha ok pay
alandan aha az pay alana gide
rek daha "eitlki" biimde yay
gnlaar_ ak arttrmasyl ynet
menin yeniden ynetmenin ve
kendini ynetmenin dehet verici
kyasnda. bilinernezin alann
dalatryor.
21 Gndelik e topik taleplerin
toptan ve anszn terki isteminin
dQlaysz diktatrlk hiimlerine
kan dogal zerinini hazrlaya
cag n-kestiri

i (bir st yap
kurum olan siyasetin alanna gir
esi dolaysyl) yanstlabilir
10
Ben
Napoli
Radyosu

ICin
#
haz1rl1k
notlar1:
geri alnamaz kltr ne-rneleri
nin iindedir.
a) Hayatta kalma insiyak mer
kezden marja tm psiik hareket
noktalarnda kolayca gzlerle
nehilmekte yoketme biimlerinin
tamamna yaknnn bu drt
nn merkezinden kurtularnadg
grlehilnektir.
Yaamak iin gerek-artlarn ne
den-artlarn arzularm isteklerini talep
lerden, tercihlerden nasl ayrt edilecei
sorusunun. rneklerle yaygn sorgulan
mas bizi dnya zerinde birbirinden
farkl insan trlerinin varoldugna gt
rebitir. Bu bizi tarihsel kaiara yollar.
Neresine?
) Byk devletlerin ynetim mrkezle
rinde doudan demkrasi talepleri y
netme aralarn dorudan tketenler
iin planl bir aratrm konusu olutu
rurken muhal aydnlardaki dorudan
demokrasi tutkusunun ayn anda yaa
yabilmsi neden hepimize ackl geliyor
sorusuna spontan yantlar aramak ve
kltrn imhana kar kltrel kopuu
nermk neden romntiktir.
Kltrel kopu nedir.
c ) ok cepbeli ok tarafl tarafarm bir
cephede birbirleri ile
_
savarken baka
bir cephede birlikte bakasna kar sa
vaacaklar, yoketmnin en pratik en ra
hat en imiye mzhar bir talep-tketm
haline gelece ngrs pek abuk eski
di nk artk gereklemeye balad zi
ra insan sistemin at haline geldi. Birkez
tketiJip hemn tlabilir insan eskiden
marj kapsarken imdi herey marjda
nk artk "zgrz" topek-(yok)lke
btn iletiim kanallarnda!
3/ Yaamann her alanndan ekilirken,
revzilerin dzenli terki ve babozuk
ric'at; sistern sosyallemesini engellem,
dolays ile yenid
,
retilemz hale getir
m, yeniden tketme metodlar hazrl
ile retimin
_
toptan ve tedrici kslmsiD
birlikte kullanm, yavalamk, durmak,
ve hayatn varolabilmk kaygs tayan
eo teml artlarn tespit, en mutlak geri
ye dnlerin hayata geirilmesi top
layc k lanlarn tekilatlanmas
ve tahakkm n tedrici terki:
zgrlgn reddi ve Serbest
Kalma Gdsnn vazgeilemez
babozuk bir hak halinde pasif
savunulmas temelinde eitsiz
ortak yaama gruplarnn hayata
geiilmesi .
Yaamak sIyorum,bu sIek be-
nm gururumu ryor, azm
krenm, nor yem gb hsse-
dyorum kendm, kend kendne
gtnek ne den ouyor, nedensz
gtnek gze our. Iar Ianm-
yorum, ezzI oanarn bsem
onar IoQayabrm, IoQamak
koay. ma oraya kadar yr-
o oduunu sanmyorum, oab-
r, bakar merak eImyorum
yosunar bazen kyda ouyor.
Merey hande gze o zaman
duydukarm younayor rad-
yoyu kaQaIyorum. 1renyouna
Qkyorum, sIasyonarda nsan-
ar Qrkn, gze nsanar oadde-
erde doayor Arabaarn hak-
Herkes yle sylyor,intihar et ..
Benim de aklma
Bu konuda kimse
Ben lmn lke
eremez.
itti m
orada te fl irade yok.
yle intiharlar
aka trls de
o uyordur.
Bu ben
gord
Iek zor. nsan ger dnmek sI-
yor. ykusuzuk 1ena, nsan r-
ya gryor yrrken, gerQe de
gryor bunu ayrIeImeye Qa-
mak nsan yoruyor, k zaman
zaman yaanyor, zamansz
kanoa souk ouyor, bu bye.
eynmn bana ao Veren bm-
ernn anmas Qok nsanoa br-
ey Our. nsanara ha yVanar
brbrne benzer. Ia bze Den-
zemez.

nar hem gerek hem

hIyaQarn kendkernden Ie-
mn edebyorar. en denze
akarn, bakma: agyaman,
bu byedr. Agadm zaman
denzn br Iara1na gdQ ba-
kaoam. r yazmak gzedr,
syedn anaImazsn kend
bana nanas yokIur bu yzden
Ianadr. I gbdr, hIyaon
kend karar enzn br hIya-
ar Var, Irenn yok, gze nsan-
ar grnoe Iren durur arabaar
ger, ben heQ ryamda rayar-
da, araba kuanrn, araba ku-
anma y bmem hade nas
kuanyorum, rayar araba ku-
anabr. 1renyou oIara yan-
dr. unu syeyemem Irener oI
yyor dyebrm bu daha doru
our. lerer bana, Dcn gme-
er noeemekIen hoanrm,
IakI eIIm our, aynsIn Daa-
ramam. rIk aQar kunm-
yaoam kmse eIkern bm-
yormu, rendm beynn ame-
yaa Qkarmar o syed, kIa-
ba da DaKIn doru syyor.
en kIaQar seVerm, Qnde
breyer yazar, kIaQ en y ar-
k adaIr. osunar daha ydr.
IaQ okurken radyo dnemek
gerekr, yosun un kend ses Var-
dr. 3osunaru orada br bahQe
Var Qarasn deynoe Qay Ver-
yorar, bazen vermezer, duV ar-
da br gem Var o gemye bu-
mez bu yzden duVarda br re-
sm Var demek daha doru ou-
yor, baz resmere oIora deu-
yor. ye ounoa zyorum
uVarda br gem Vard dennoe
Qne Dnemeyeoe zaIen ana-
yor mu bek Dnr. eke-
yeoem.
Mdem aryor Qskoogkm
bye syennoe yeeoen sa-
nyorar. en mdemn armas-
nn kmseye za1ar Vermedu
anyorum. Merkes ye sy-
yor, hnIhar eI. eum de ak-
ma geyor. u konuda kmse ka-
rar Veremez. en mn kes-
ne gIIm orada Iesader Var
rade yok. u beum Ia1zm,
by0 nIharar grdm. ek
baka Irs de ouyorduF. b-
rek yaadm hssedyorum
aknk gndeym. nsann ak-
na heQ yen eyer geyor hQ-
br yerde duymad eyer bu
aknkIan kurIuduum zamau
IeeVzyonun nas QaIn -
reneoem. rgn IeeVzyonun
Qne greDen nsanar oaoa
syemIm, bye eyer ouyor-
mu, Den, greo0ker Ve br daha
Qkmayaoakar dyorum baka
yerere gdeoeker, gze nsan-
ar, arabaar, haVada uQaoakar.
amyonara IoQrak geIrder.
yk kayaar denze Dar yagI-
ar. en amyorar Den kaya-
arda oIuruyorum, Dakyorum

nar sandaara bnQ uzaka-
yorar.
Serdar Kofak
23 Eylll992
Deregz
11
V e iylsonunda
baskn vernce,
sek, geri
ahn de,
ama ahnan
bilein ytr.
K.Marx
Yaadmz hayat anlamaya al
man biimleri nereden bakt a
bal olarak (kendi gerekelerini de
iinde tayarak) bir hayli farkl ola-
12
biliyor.
John Berger
1
in syledikleri
unlar: 11nl ekonomi tarihisi Im
manuel W allerstein
1
a gre, insanl
n durumw muhtemelen be yzyl
nce olduundan ok daha kt. a
mzn yoksulluu baka hi bir
adakine benzemiyor. Gemiteki
yoksulluklar gibi doal bir ktlktan
kaaklanmyor, zenginler tarfn
dan dnyann geri kalanna verilen
ncelikler listesi sonucunda oluu
yor. Bunun sonucunda ise modern
yoksul (bieyler dnda) acnacak
bir varlk del bir sprnt olarak
grlyor. 20. yzyln tketim eko
nomisi dnya tarihinde ilk defa, bir
dilencinin hi bir eyi artrmad
bir kltr yaratt. 1
1
11Eer insanlar bugn ikencenin bu
kadar yaygn olarak yeniden ortaya
kmasna (hi ortadan kalkm my
di?) ayorlarsa, bu belki de kendi
lerinin ktlk diye bir eyin varl
na artk inanmadklarndan ile-i
geliyordu .... ikencenin kart ola
rak ilerlemeyi deil iyilii dnme
mi gerekir.
11
Ihtiyacn duyduumuz ey; hanidir
akl/mantk adna b. astrmaya, k
reltmeye altmz duygusa
z diriltmek, duygulanmz kendile
rine zg ifade edici niteliklerinin
farkna varmak galba.
Sorunun, anlama dnyamzda o.nul
maz yaralar aarak, doru zmle
me ynteminin yaratlan karthk
larla i grmesi gerektine karar k-
lan pozitivist epistemolojini duygu
ile allimantk arasmda temel bir
eliki olduu bigsiyle biz artlan
drmasmdan kaynakland d
nyorum. Duygu ve akl/mantk s
releri arasmda ngrlen bu ay
n; duygular titeme, terleme, ar
pt vb. gibi bir dizi fizyolojik du
yuma indirgeyerek; bylece, her
trden istenci duygulardan soyutla
yp manta/akla havale ederek te
mel dayanana kavuur. Bir adm
tesi duygunun/duygusalln an
lamszla kilitlenerek herhava edil
mesidi.
Pozitivizmi bu dzeyinden
bakldnda: ne duygu-deneyimle
rinde kltrel anlam dizgelerinin
oynad temel rol ne de rein so
mut bir toplumda ska davurulan
duygularn o toplumsal yapn ta
d gerilimle olan ilikisi gereince
anlalabilir.
Duygu dmzdaki dnya ta
rafndan uyandrld lde, o
diinya hakkndadr da. Hatta ok
zel bir eylem kipi. olduu sylenebi
lir. Bi eylem kipi olarak kiinin
dnyas ile ilikileri hakknda dile
getirdikleriyle (burada farknda
olup olmama hali ok kritik olsa da)
o dnyann aktif bir kurucu gesi
olarak belirir.
iKENCE-YARGlSI
AZKATL SDE
F VE TS DUYGUSU
UYANDIYOR MU?
Bu duygularn anlan filer hakkn
da ayn anda ifade ettii eyin, bu
konudaki yarglarn oluumuna ka
tlmayn dnebiliyor musunuz!
Duygularn politik alanla da hayli
karnak ve sorunlu bir ilikisi var
sanki. rnein ezilen snf ve grup
larn egemen olanlara gre duygu
ya/duygusalla daha yakn durula
r, buna karlk potansiyel olarak
tad ykc g ve iaret ettii im
kanl aa ramen fke duygusuna
olan uzaklklar bir hayli arpc.
Has bir fke duygusunu kayda de
er bir politik kazanm olabilecei,
feyi ezilen snf/gruplar iin ula
labjlir/makul bir ey olmaktan
karmann temel bir hakim snf y
nelimi olmasyla bir arada dnl
dnde; bilinli ve dzenli olarak
var edilen bir fke reddi ileminin
asli bir tabi klma mekanizmas ile
vi grd sylenebilir. Tabi kla
ve nitelik kazanma arasndaki temel
bir ilikinin varl bu bakmdan
nemli: "Yetenekleri belirli bir d
zene sokulmu, belirli bir disipline
tabi tutulmu olanlar belli rolleri
stlenmeye hak kazanr ve stlenir
ler . . . itaat ve nitelik arasndaki bir
elikinin sonular ya muhalefet ve
isyan ya da dk performans ve
vazgeerek ekilmedir" G. Ther
bor.
Evet, hi olmazsa biz; akl ve mant
duygulara gre egemen ideoloji
tarafndan grece kolay maniple ve
tutsak edilebildini unutmadan,
duygular bahsinde seici, dzene
koyucu, kstlayc roller kuanma
yalm. Akl ve mantmzn duygu
larmz bir inkar ilemine tabi tut
masna izin vermeyelim. Kendi epis
temolojimizi konuurken -duygula
rmzn ifade edici nitelinin dilde
kurulan aklc yarglara indirgene-
"iNANLARI
iNSAN LIK iiN,
GEZEGENiN
HER ZAMANKi
KARANLIGI
BOYUNCA
UZANAN
BiR YOL OLDU"
J. Berger
I htiyac n
duydugu muz ey;
hani di r ak l /mant k
ad na bast rmaya,
krel tmeye
al t g m z
duygusal l g m z
di r i l tmek,
duygu1 ar m z n
kendi l er i ne zg
i fade edi ci
n i tel i kl er i n i n fark na
varmak gal i ba .
mez zellii gzeterek- duygar
ve bilgi bilin arasndaki ilikyi de
yeniden dnmeye balayalm.
Tarihimiz ve imdiriz bu yeniden
dnmenin gerekleri iinden oku
nursa grlecektir ki; lenlerin l
m, hi bir kiisel karlk hesab
yaplmakszn tepeden traa duy
gu ve isten kesilmenin sonsuz yaa
mr llnmasyladr biraz da. Unut
mayalm. Tam da bu yzden Onla.
r hikayesi: btn akl yrtmele
rimizin bir sre sonra tkanmaya
vard, somut koullarn btn ve
rilerini aleyhte gbi g(rnd en
a-esiz anlanmzda hile temel pol
tik (duygusal) balantlarmza sa
dk kalmay retmey,e devam edi
yor:
Onlara, ? f.e .
Erdon zen
1 3
PSi KOANALiZi N
Mi RSI
Psikiyatri giderek artan bir ekilde
tbb bir dal halie geliyor. Dnya
apmda egemen psikiyatri uygula
malar belirleyen Aerikan psiki
yatrisi kuramsal olarak yzyl nce
sinin Kraepelin ana dnerek psi
kiyatrik "bozukluklar" snfandr
maya alr ve bunu yaparken bu
bozukluklarm olu nedenlerine atf
ta buunmadn, "ateorik" olduu
nu iddia ederken; pratikte, nedenle
r konusunda bir dncesi olmad
.n syledii bu bozukluklar tan
ltleriyle, leklerle nicelletirme
ye, laboratuar ve istatistik yntem
leriyle biyolojik etkenleri belirleme
ye, dahas kliniklerde, nedenlerini
bimedini syledi bu bozuklukla-.
r biyolojik tedavilerle "iyiletirme
ye" uayor. Psikiyatri gndemin
deki bu bir ya;ndan "ateorik", te
yandansa "apak biyolojik", ya da
"organik" ynelimin karsna ezeli
ruh-madde ikiciliinin yansmas
olarak psi'ik olam temsil etti d
nlen "dinamik" psikiyatri karl
yor. Dinamik psikiyatriyi Freud'un
gelitirdii psikoanalitik kurar ve
yan dallar oluturuyor, Bu yaz te
mel olarak bir psikoanaliz eletirisi
denemesidir.
Psikoanalize ynelik eletirilerin
balca ikisi zerinde duracam.
Btmlardan ilki egmen psikiyatrinin
iki nemli ayan oluturan biyolo
jik psikiyatriden v0 davranlar
dan gely'&. Bu iki yaklamn ortak
n(ktas olrak tanmlanabilecek
olan ampirik pozitivizme gre, bir
kuramn/varsaymn bilimsel olabil
mesi iin ne rm elerinin gzlenebilir,
1 4
-Hakan Atalay
denenebilir, llebilir olmas gere
kiyor. Dmzda nesnel, gzlemci
den bamsz bir dnya olduunu ve
bu dnyann ancak gzlem ve deney
le bilinebieceini varsayan bu anla
y yalnzca biyolojik psikiyatrlar ya
da davranlar arasmda deil, ki
mi Marksistler arasmda da yanda
buluyor. Bu sonuncua: Freud'culu
un "okur-yazar kk burjuvann
snsal zne ok uygui olduunu"
ve "bilinalt denilen, ne olduu be
lrlenemeyen ve gzlenemeyen 'ey'
in eksantrik ilevleri ve mistik hava
syla doulu kk burj uva y hemen
etkisi altna a4verdiini" sylyor ve
ekliyorlar: "Aslnda Freud'culuk psi
ik almann deneysel olarak, ob
jektif metodlarla incelenebileceini
reddetmi , kendine gre subjektif
bir teori icat etmi, uydurmutur. "
(1). Daha ok eski Sovyetlerde sre
giden pozitivizmin etkisindeki bu
Marksistleri.n Freud'un "znel" ku
ramnn karsna kardklar "bi
limsel" psikolojinin Pavlov'u aama
m olduu grlyor. Bunu, "misti
sizme, metafizie kar duran, bilim
sel psikolojinin fizyolojik-maddi ya-
psn ortaya kartm bulunan
Pavlov" ya da " 'bilimsel' psikoloji
Pavlov temeline dayanmakta" diye
rek ifade ediyorlar (2).
Bu grlerin ortak noktasn olu
turan ampirik pozitivizmin bilime
bak, 19. yzyl mekanik maddeci
liinden teye geememitir. Oysa
bilim felsefesinde kuantum fiziiyle
birlikte ortaya kan gelimeler, bili
min, gzlemciden bamsz, nesnel
olarak incelenebilecek bir maddi
dnya varsaymn sarsm, bilimin
ezeli ve ebedi ilkeleri bulunduu id
diasn olanakszlatrmr.
O zaman herhang bir olguyu ince
lemek ii niin u ya da bu deneyin
yaplmas gerektii ve deneyin dei
kenlerini niin u ya da bu ekilde
beldendii sorusu, bilimin ancak
uzlamsal ve deiebilen kurallar
olduunun sylenebileceini ortaya
karmtr. Dahas, ok kk par
acklarn incelenmesi yle bir aa
maya ulamtr ki, yaplacak her
deney/gzlem, o paracn niteli
inde bir deime yol amakta, bu
da gzlemciden bir nesnel dnya in
celemesinin mmkn olduu varsa
ymn rtmektedir. Ampirik pozi
tivizm bu noktada tkanmtr.
Aslnda pozitivist bilim felsefesinin
temel ynelimi yalnzca olgularn
"dJeysel ola:ak, objektif metodlar
la" incelenmesi gerektii deil, d
mzdaki dnyann belli yasalar ol
duu ve bu yasalarn nesnel olarak
incelenebilecei varsaymdr. Bu
nun ancak deney yoluyla, yani gz
lenebilir, llebilir, yinelenebilir
yntemlerle yaplabileceini syle
yen ampirik pozitivizmin karsnda,
deneyin yeterli olmadn ve aklla
('rasyo' ile) desteklenmesi gerektiini
savunan mantk pozitivizmi gr
yoruz. Nitekim pozitivizm "dini" nin
kwucusu ve toplumbilimci A. Com te
tophtmsal olgular deneyle deil ,
rasyo ile (rasyonel olarak) a.klama
ya almtr. Insani bilimler szko
nusu olduunda pozitivizmin rasyo
nalst bir hal almas kalmazdr.
Toplumbiim, iktisat, antropoloji ya
da psikolojinin olgulan yinelenemez
ve bu nedenle denenemez bir niteli
e sahiptirler. Byle bakldnda
psikoanalizin llebili , nesnel
yntemler kullanmad iin bilimsel
olmad iddias, pozitivizm iin bile
havada kalmaktadr. Btn bu ne
denlerle , bilimsel bir psikoanaliz
eletirisinin balca ipularnn akl
la deneyi, ruhla maddeyi, biyolojik
olanla psiik olan kar karya ko
yan pozitivizmde de, kartiann
birlini ve gelimenin kartlarm
mcadelesinden doduunu savu
nan diyalektik yntemde bulunabi
lecei dnyorum.
Feud' un "derinlik" psikolojisinin
mitolojik bir dil kulland doru
dur. Kendisinin de "meta psikoloji"
adn verdi ve insann ruhsal yap
sn aklamaya ynelik idego/spe
rego, Er o siT anatos, dipus/Elektra
kompleksi vb. terimierin fazla "z
nel", bilimd olduu ve gerek ya
amda (?) karlklarnn bulunma
d sylenebilir. nsanlk tar
balangcm oullarm babaya isya
nm sonucu olarak aklamamn ve
uygarlk tar igdlerin bask
lanmasnn tarihine indirgemenin de
iler tutar yan olmad kabul edile
bilir. O halde Freud'un Marksistler
tarafndan bie '!bilimsel psikolojinin
nclerinden biri olarak hatrlan
ma ve onurlandrlmasmm" nedeni
nedir?
Insani bilimler
szkonuu olduunda
tisat,
antropoloii ya da
psikoloiinin olgulan
yinelenemez ve bu
nedenle denenemez
bir nitelie sahiptirler.
Bu sorunun yant, psikoanalizin bi
reysel yknn/tarihin nemine ve
bilindna ilikin bulgularmda
aranmaldr. Insanl geleceini
binlerce yllk yksyle gemiten
ve bugnden karsayan, bugnn
gemi olmakszn anialamayaca
n reten Marksizmin, tek tek in
sanlarn davramlannm hem o in
sanlarn bireysel ykleri, hem de o
yklerin getii evre bilinmeden
anlalamayaca@u syleyen psikoa
nalizi tmyle yoksaymas beklene
mez. Psikoanalize gre bu bireysel
yk "kk ilkel varln birka yl
iinde uygar insanoluna dnme
si, uygarlk geliiminin o alabildiii
ne uzun yolunu adeta badndr
c bir hzla geride brakmas" nn
yksdr (3). Bu yknn getii
evrenin de yine o birka yl iinde
ocuun hemen btn etkileimleri
ni belirleyen aile olmas hi de ar
tc dedir. stelik, toplumsal ili
kilerin tek tek isanlarm ruhsal ya
plar etkiledi yerin, bu toplum
sal ilikilerin yeniden retildii ve o
ilkel varlk tarafndan iselletirildi
i aile orta olduunu bulan ve va
rolan toplum al bilin biimlerinin
nas aileden geerek kiilerin ruhsal
yaplarnn bir paras haline geldi
ini gsteren de psikoanaliz olmu
tur.
Bilid da bireysel tarihle balan
tl olarak ve insaln milyonlarca
yllk evriminin rn olan biyolo
jik yap , yie insa binlerce Yl
lk mcadelesinin miras olan top
lumsal kltr ve o bireyin ok erken
dne!erde yaayp da biyolojik ya
psnn (igdler dahil) evreyle et
kileimi sonucu ortaya km, ama
unutulmu/ha tnlm deneyimleri
balamnda anlamald r. Bilind
n ne olduu belirlenemeyen ve
gzlenemeyen bir "ey" olarak grp
bilince tapanlar gibi "bilindn
reddetmekten kamalyz. " nk
yalmzca "bilin i kabullenenler o an
ki deneyimin iinde hapsolmulardr
ve daha zengin bir bilinHie ilerle
yemezler; tpk bugn gemii tarih
diye grmezden gelenlerin daha zen
g bir gelecei kavrayamadklar g-
bi" (4). te psikoana katks da
buradadr: nsanlarm beli bir anda
niin u ya da bu ekilde davrandk
larn anlamaya alalar, hele de
insanla daha zgr bir gelecek va
adiyle ortaya kmlarsa, "aar
boyu sren evrimin youn den.eymi
n tayan, bilg bilind' m gzar
d etmemeleri gerektiini, -gemiin
gizilglerini ve ayakbaann ta.
yarak bilince tamamn ve onu by
lece btnletirmenin zgrleme
olanaklarm genilettini gstermi
tir.
Acak sorun, tek tek bireylerin, yi
ne tek tek bir takm omnipotan tera
pistlere giderek ve duygulann ak
tanm yoluyla kendilerini tanmala
r ve zgrlemelerinin pe kadar
mmkn olduudur. Bu tr abala
rm da ortaya kard gbi, psikol<
ji insan -. dolaysyla kendimizi- an
lamada ok nemli ve kendi kurala
rna sahip bir alan olmakla birlkte,
kendisini gsterece ve bulann
dorulayaca daha . btnsel bir
alana gereksiimi var4r. Toplumsa
bir varlk olarak insamn anlamas
ve deitirilmesi srecinde kenci ku
rallarm kabu ettiren bu alan top
lumbilimdir.
Sonu larak, ruhsa yapm bilin
li ve bilind yneri aasmdak
uyumsuzluk, insan davranlar
anlalmasnda bireysel tarihin ne
mi gibi konulardaki bulgularmdan
tr "Freud' a ok 'ey borluyuz;
ancak biz iyietiremez, nk bize
o ilk gere, yani kendimizi dei
tiwek iin dnyay deitirmemiz
geektii gereini bile retemez"
(5) .
DlPNO'R:
( 1 ) Yavuz Tmer: Trkiye'de
Psikoloji Eitimi kmaz . Bilim ve
Sanat ; Ekim ( 1 0), 33-35, 1981
(2) agy.
(3) S. Freud: Kitle Psikoljisi ve
Psikoanaliz Uzerine. Cem yaynevi,
Istanbul, 19
(4) Christopler Caudwell: len Bir
Kltr zerine ncelemeler. I. cilt.
Metis Yaynlar, Istanbul, 1982
(5) agy.
1 5
iDEAiZM:
YAA BiiMN
NCEDEN SEM ZGRLG
YA DA
PRODETERiNiST D AEKTiK:
NSA KEN DOGASINAK
DEGKGE BAGIMILIGI
nsan, doasn kendisiyle ne dere
ce zdetir veya insan doas ne l
de deiir? Bu, ancak olaslk
(probahilist) deteminizm ereve
sinde akla kavuan ve 'zlebi
len bir sorun. Biliyoruz ki insann
yaamnn her annda karar-verme
veya seim yapma zelli var, yani
reaksiyon gsterme zellii. Ama in
sann, iine doduu evrenin sun
du olanaklar karsnda kendi ya
am biimini daha yaaml n
cesinde batan seme olanakll ve
bu seimde rol oynayabilecek model
sorunu da var. Olanak seiminin so-
yut bir zgrliik eevesinde yap
lahild, zorlayc olmadn var
sayarsak sorun elbette idealizmin
sorunu oluyor ki bu ynde, bir sa
nat rneiyle balyalm:
Robert Mui (1880-1942)
Klagenfurt/Avusturya' da dnyaya
gelen Musil , devlet snavn baany
la verdi mhendislik reniminden
sonra Stuttgart Yksek Mhendis
Okulu' nda asistanla balad, ama
16
YI LMAZ NER
bu kadarck bir eitimle yetinmedi
Musil. Felsefe ve ruhbilim renmek
zere ikinci bir eitimi de gze ald.
Bu eitim yllann Mach'n retile
rini deerlendirmeye katk adl te
ziyle kapad. Bu intelektel abala
ra girimeden nce. daha Stutt
gart'taki asistanlk deneyimi srasm
da balad rmamm Musil l906'da
tamamlad: 11 Orenci Tdess'in Ak
lnn Karmas". Onun yazar olarak
ortaya koyduu daha bu ilk eserinde
bile matematik nemli bir rol oynu
yor. Gerekten de matematik, onun
btii yarat dnemlerinde arl
hep koruyagelmitir. Bu srein
balca duraklan 1916'da kaleme al
d "Maemati k lpsan" ile onun
bayapt saylan "Ozeliksiz Adam"
dr.

Musil'in yrd ilgi alanln bo

yunca geirdii dnm gzden
kamaz. Somut matematik, canlan
drd Trless tipinin kiiliinde
matematiin nitel-4e ynelik tart
malar konusu olur. 1916' da yazd
bir makalede matematiin am.z
ve kltrmz asndan tad an-
lam zmlereye alr. Onun b
yk roman "zelliksiz Adam" ise so
nunda bir yaam biimi olaak ma
temafiin savunucusu roln ykle
nir. Yaanlan dnyada insana bi
im veren bir gtr matematik.
"renci Trless'in Aklnn Kar
mas"nda Musil erkek yatl okulun
da delikanlnn karlat sorunsal
lar ve aklcln ruhsal btmalmla
rn sergilemektedir. Trless, arka
dalan Beineberg ve Reitling ile
amal bir yaknlk kurar. Bu arka
da iils, baka bir arkadalar
olan Basini'ye, ergenlik anda in
sana ikence veren btn oyunlar
uygulayarak etmediklerini brak
mazlar. Zavalli'nin katlan
mak zorunda kald ve iine dt
ruhsal bunalmlar eserde m ay
rntlarna kadar anlatlr. O yle k
okuyucu artk ektirilen bu aclarm
ne demek olduunu anlamaktadr,
ama romanda birdenbire yaln ve
yumuak bir dnmle karlalr:
Azap eken ve aclara katianan Tr
less'in kendisidir ve onu bunalma
srkleye. renci arkadalar de-
l, matematiin lendisidir. Trless,
matematik dersinde sanal saylar
tammtr, daha dorusu "eksi bir'in
kare kkn". Sanal saylarn varl
ve oynadklar rol Trless'e yle
sine ac vermektedir ki gelime a
n daha balarnda tam bir ruhsal
bunalma der. Ona kimse ne des
tek verir ne de yardm elini uzatr,
akln kerten ruhsal ikence daha
da artar. Arkada Beineberg'in bu
tr sorunlan kendine dert edindi
yoktur (renci Trless'in Aklnn
Karmas , Reinhek, 1960) : " nsan
insaf olacak olsa ortada matematik
ele olmaz'' . aresizlik iindedi Tr
less ve matematik retmenine ba
vurur. Ne var ki retmen, Tr
less'in gereksindi nbilgilerin ek
sike deinir sadece ve kendisine
yneltilen sorulara cevap verecek
vakti olmadndan yakmr. Burada
matematik ereveside getirilen so
rular Musil'i yaamnn sonuna ka
dar uratmt: Gereklik nedir,
zellikle matematik asndan, sonra
da genelde nedir gereklik? Gerek
yaan ya da yaamn gereklii ne
dir?
Musil'in bu sorulara matcmatin ge
litirdi dnce yoluyla yant ara
d anlalyor. "Matematik nsan"
bu sorular cevaplan aya alrken
natematie bir anahtar rol ykl
yor ( R. Musil , Reinbek, 1978) :
11
iink matematiin ncleri belli
temellerden yola karken bunlar
dan bir takm alanlarda yaralana
bilmeyi tasarlyorlard . Amalar
buydu. Bu tasarmlardan bir takm
uslanlamalara ve hesaplama teknik
lerine ulatlar. Yeni yeni sonulara
varmak iin bulara fizikiler sahip
kt ve sonunda teknisyenler kt
ortaya. ou sadece onlarn elde et
tikleri sonula bu kez kendi ellei
ne alp zerlerine yeni hesaplar
oturttular ki makineler byle yara
tld . Ve her ey giizelce yerine otur
clukta sonra matematikiler geldi
ler birdenbire, en ince ayrntsna
kadar her eyi dnp taman ma
tematikiler ve dediler ki daha me
seleniu temelleiude oturmayan bir
eyler var! Gerekten de yapn en
derindeki temellerine baktlar ve
grdler ki bina tn iiyle havada
duruyor, ama makineler alyor
cin. Bu durunda kabul etmek gere
kir ki tm var-olnaklnz ortada
sopsoluk bir hayal gibi grnyor.
Aslnda var-oluu temeldeki bir
yanlln zerinde yayoruz . Bu
yanllk olmasa var-olmamz da
mmkn deil . Bugn matematiki
nin yaad duygular kadar fantas
tik duygulara kaplmann imkan
yoktur" Ve biraz sonra Musil nate
matiki stne u sylemle konuur:
"Onlar, aklnn ruhuyla yaayan ve
gelecein yaklaan insanna benzi
yorlar. "
Evet, matematin derinde sorunsal
larla dolu temellerine bakldnda,
bizm yaam da bir yanlln temel
talar zerinde kurduumuzu vur
guluyor Musil. Bilimin varsaymiara
dayanarak kurulmu olduu anlay
n, daha antik ada oluan bu
anlayn modern amza has ba
ka bir sylem biimidir Musil'in sy
ledikleri. Ama o buradan yaamn
da varsaymla, daha dorusu yaa
mlktan --deneyimden-- nce ksa
cas a priori olarak yaplan varsa
ym-tercihleri zerine oturttlduu
anlayna varr.
u var Ii, "var" "saymak" --ki bu
yzyln balannda matematiin te
meller konusunda patlak veren bu
nalmn aka yanstt gibi-- rizi
kosuz da olmuyor. Yanlla d
neden veya dme tehlikesi olma
dan hangi eyi var-saymann imkarn
vardr ki?
Bilimin ve Musil'in idealizmi asn
dan, genelde insan yaam , ancak
deneyim-ncesi (a priori) alnm
kararlar, bu arada "tasalamasna
kurgular" sayesinde niimkndr:
Matematik ise bu idealist anlayn
akca ortaya kt bir bilimdir.
Tasarlyarak, varsaymlar yapla
rak kurgulanan bir dnya, tasarm-
Gereklik nedi r,
zel l i kle n atcrnati k
astn(fan sona da
genelde nedi r
gereklik?
Gerek yaan
ya da yaaman
gereklii ntdir?
lar ve onlarn ilikiler zerine otur
tulan ve bylelikle bilincin --Musil'e
kalrsa sadece deneyim-ncesinde-
oluturduu bir doku, stelik za
man zaman cinnet rmceinin bi
lin-altnda kvranrken ya da esin
perisinin cokuyla dans ederken r
d bir a. te rlen bu a doku
sudur ki Musil iin, 20. yzyla uy
g den bir yaama biimine yn
veriyor. Yaam bu nazik dokunun
telleri iistiinde soluk alp veriyor,
bu salt ilikiler dokusunun aslnda
varsaymlardan yola karak kurgu
lanm bir doku olmasndan oku
duyuyor . . . . Musil yaamn gerekli
ini deil, gereini yani gereklie
uyabilirliini yalnzca mantk-ak
l (Ratio' nun) kurgularmdan reti
yor! Zaten karmak bir eyi iimize
gelmeyen przlerinden damtarak
veya ayklyarak soyulamak byle
sine bir akl tanm la yan ilerden de-
il " di ? m r.
Belli bir problemler kmesine yne
lik bir grup kurgular (dolaysyla
bunarn dayand varsaymlar) d
niin. Bu varsaymlar grubu, 2 ci
bir problemler kmesine ynelik
baka bir varsaymlar gurubuna
denk dyorsa, l ci grup varsaym
lar ile 2 ci gurup varsaymlar birbir
leriyle tutarl bir Btn meydana
getiriyorlar. te bylelikle ortaya
kan gruplarm Btn ile elime
yen baka bir gruplar Btn bir
arada matematiin temel yapsm
oluturmaktadr.
imdi birbiriyle elimeyen varsa
ymlardan olutuulan byle bir B
tn'ii , bilincin, kurgulamalarmzm
gvenilir bir temeli (matematiin te
meli) olarak uyguladn, ksacas
btn' n bilinte aynen-yeniden
retildiini dnn! Dncenin
ya da akln yaratabilecei kurgular
asndan bilincin arad da gveni
lirlik del midir? Baka bir deyile,
byle bir Varsaymlar Btn' nn
bilinte --kendisine gerek duyulduu
her seferinde-- aynen yeniden -re
tilebilir olmas, ksacas durmadan
ve aynen yeniden-retilebilir olmas
(o btn oluturan va-saymlarn
birbirlerine elme takamamas , e
limemesi yznden) dorulanma's
demek deil midir? Ite Ratio (Man
tk-Akl) da bilincin bu aynen-ye
niden-retme al kanldr, yani
Dorulama alkanl! Bu alkan
lktr ki dncenin g venilirlik il
kesi'ni, yani Matematik'i yaratmak-
1 7
nerdeki btn yaam
olas zmler arasnda
daha batan yaplan
bir seimle
programlanm,
inan bylece yaam
gelecee doru bataki
olas veya alterati
ama ideal bir model
dorultusunda
kaskat
yrmeye
mahkum edilmitir!
tadr (Bak Biinaltndan Akln ru
huna ulamak, Anahtar Yay. 992) .
Ne var ki belli bir varsaym grubuy
la elien ya da. badamayan baka
varsaymlar ve varsaym gruplan bu
kez ayn problemler kmesinin
zmne ynelik --kendi aralarmda
elimeyip hadaahildikleri srece
- farkl, yani alternatif bir varsaym
grubu roln oynayahilir. nceki
gruptan farkl byle baka bir grup
yaratmann imkan vardr. te var
say m grupl ar (yani kendi i inde
birbiriyle elimeyen varsaymiara
sahip farkl varsayn gruplar) ara
sndaki bu badamazlk (bamsz
lk) ayn problemler kmesinin
zmnde alternatif ya da farkl bir
yntemi uygulayahilnenin olas ol
duunu gstermektedir.
te insann kendi varlm yaat
mak veya yaamak iin bulduu bir
zm ya da yola kt varsaym da
Mutlak --yani bir tek varsaymlar
grubuna bal-- olamyorsa bundan
bu olaslktan dolay olamyo, ksa
cas varsayn gruplarnn alteratif
lil yznden! zmn ya da var
sayn-gruplarmn alternatiferi her
zaman var. Dolaysyla insann ken
di yaamsal varl (Dasein)da yn
vermek iin yola kt yaamsal
varsaym-gruplarnn her biri olas
bir zmdr.
Ama Musil'in matematik dncesin
den esinlendii olas zmler statik
1 8
zmlerdir ki bu da onun idealiz
minden, deneyim-ncesi hayalperest
dncesinden kaynaklanyor. Ne
den? nk statk zm derken bir
defalk bir zm anlyoruz. Bu,
sanki insan yaam sreci iinde hi
bir etki altnda kalmayp zamanla
hi deimiyecekni gibi daha ba
tan ideal ol arak ezbere kurgulan
m, belli varsaymiara nceden da
yandrlm bir zmdr: llerdeki
btn yaam olas zmler arasn
da daha batan yaplan bir seimle
programlanm, insan bylece yaa
m gelecee doru hataki olas veya
alteratif, ama ideal bir model do
rultusunda kaskat yrmeye mah
kum edilmitir! Ama bata yola k
lan varsaym-grubunun alternatife
ri bile olsa, yani 11Seilen yolu ya da
varsaymlarm doruluu bir top
yadr11 (Musil) olsa bile, hangi grubu
seersek seelim bir daha o grubun
dayand mantktan --yani elinez
lik ilkelerinden-- dar klamaz:
Insan bata bir kez baland, ilke
lerine tutunduu bu gruptan onun
alternatifi olan baka bir gruba s
rayamaz. nk artk ok getir, o
zaman ilk varsaym grubuna gre
mantksz ya da onunla elien ba
ka bir yol seilmi, insan eskiyle ve
ya ncekiyle balantlarn koparm
olacaktr. Oysa insan kendi hayaty
la oynayamaz? ! Musil'i idealizmi
demek istiyor ki , insan, hayatnda
bir yol seecekse bu kesin bir yol ol
maldr, ilerde deitirilmesi mm
kn olmayan bir yol. Geri Musil
11Yaam yolunun kesinlii ya da do
ruluu bir topyadr11 demek istiyor,
ama bununla insana bir defalk bir
seim hakk tanyor, ilerde yaam
sreci iinde isann braklaca ya
amsal bir seim arifesinde ona artk
alternatif bir yol seme zgrl
brakmyor. nkii ne yapyor: n
sann seebilecei alternatif yollar
vardr (yani yoltn kesin ya da bir
tek veya mutlak olduuna gvenmek
bir topyadr) , ama . . . . bu alterna
tifler sadece bir defa, o da yaamn
belli bir dneminde, rnen en ba
ta verilmitir diyor. Sanki insann
hayatnda nesnel olarak semek, ka
rar vermek zonnda kald dnem
bir tek'tir ya da onu karar vermeye
iten nedenler aslnda deiken ve
nesnel deil, sadece hayatnda ilk ve
son kez duyduu znel kayglard.
Hayatn belli bir dneminde yaplan
her yaamsal seim bylece sanki
Kader'jn o demde nceden ekilen
bir fotograf gbidir. Oysa nesnel ko
ullarn zorlad bir seim dinamik
zm s recinde karlalahilecek
tehdit ve bunlarn yaratt riskiere
baldr ve bunlara bal olarak de
ien bir seimdir, kaderin nceden
ekile ve seilen bir fotograf bu
yzden deldir. nsann, yaama hi
imi sorununa getirecei zm ya
da zmn dayandraca varsa
ymlar-grubu neden diamik olmak
zorundadr? nk dinamik zm,
zamanla yaanacaklara ak bir s
rete karlalacak tehdit ve ura
nacak Arza'lara katlanarak, onlar
la htnleerek, arzalar her sefe
rinde benimseyip iselletirerek hi
imlenmeye ak bir seimdir: Her
arzay, insann yaamn dayad
bir nceki varsaynla elien yeni
bir va1saym veya yeni bir seim ne
deni olarak kabul edip deierek bi
imlenmeye ak bir seim.
lnsann (yaamsal varln) yaamak
iin kendine bulup karar vedii
Statik zm-ki Musil'in anlad da
budur-- insann doasnn kat bir
cisim gibi grmekten yola kar. Bu
I nsan n , yaama bi i mi
soru nuna geti recei zm
ya da zmn
dayand raca
varsay ml ar- gru bu neden
di nami k ol mak
zoru ndad r?
varlk sanki gelecekte baka hi bir
kvama gireriyecek kadar donmu
ve katdr, kendini-yeniden-rete
mez. Baka bir deyile onun Kader'i
vardr, yani gelece 11klasik deteni
nizme uygun biimde11 nceden, ama
bir defaya, bata nasl retild veya
koullandysa o duruma mahsus ol
mak zere --sanki doutan-- izil
mi, belirlenmitir. Geleceinin ade
ta nceden fotograf ekilmitir. n
sann, kendi yaam geleceinin bir
fotograf gibi nne koyulabilecei
ne, ksacas kl asik determinizme
olan inanc onda Tanr denen bir
kuruntu yaratyor.
Dinamik, yani yaam srecini bek
lenmeyen her annda ortaya konua-
hilecek seim veya zm, insann
doasna bakarken onu gelecekte
karlaahilecei riskierin yol aaca
Olaslk' a, dayand varsaymla
rm Aksamazlk (Gvenilirlik) Olas
l na bal ol arak yaayabilen,
ayakta duralilen bir kuantik madde
olarak grr. Dayanlan veya yola
klan varsay m-grubu hayatta
risklerle yzyze gelindii ok
nemli bir dnemi n ncesindeki ,
ama risk yaratt yaamn aknda
bir arzaya yol at iin arza son
rasnda seilen yeni varsayml arla
elien ya da aksayan bir vasaym
guhudur. Seilen yeni varsaymlar
nceki nemli dneme -dnemin
varsaymlarna-- gre bir Aksama
saylr ya da nceki varsaymlarm
gvenilirliinin ylo m. O bakmdan
yola klan varsaymlarda diretmek
hayatta nemli veya kritik dnemle
rin bagsterme imkann nceden
inkar etmek, kaderi1 nceden heli
leyicilii na krii krne nanmak,
seilecek altenatif vazgeilemezli
ine ya da mntlaklna, bir ve bir
tee "inanmak" gbi hi safdillik
olur. Sei mi n "statiklii" buradan
gelmektedir, yoksa alternati fleri
oluundan deil . nk bir tek al
ternatife bal kalmak, onun yaam
sei iinde krit. i k dneml erde ,
ama nesn'el kou l larm cl ayat cl
altnda bile vazgeilemiyeceine
.nanmak kadercilikten baka nedir?
Burada , ahlaki deerler de birer
varsayma dayand rece, onlarn
eski varsaymlarda dayat c l na
ramen yani ahlaki arlkl bi r se
imin statik olutma ramen byle
bir seimi dinami k'letirmekten de
sz edilebilir.
zetle dinamik zm asndan in
sanm cloasnda Kader yoktur, n
k bn doa gelecei nceden ekil
mi bir fotograf dei l , tam tersine
ekilmesi l nceye kadar sren ve
Arza dediimiz sprizlerle dolu bir
filmdir: Yola kt senaryosuna,
filmin evrilii srasnda kabilecek
arzalar yznden ancak bir olaslk
lsnde gii veuebiliriz.
"zelliksiz Adam"da Musil , birbirle
riyle elimeyen ya da birbirlerine
eliki tuzaklar hazrl amad dii
nlen varsaym-gruplannn meyda
na getirdii bir sistem olarak mate
n atii bir "yaam biimi" anlammda
deerlendiriyor ve bu deerlendir
meyi n a ten ati k i Ul ricl 'in kiiliiu
de yapyor; romann diliyle, roman-
da yaanan olaylar yorumlayarak
yapyor. Musil'iu seziniledii u ki:
Yukarda sz ettiimiz , yani kendi
iinde "elikilerden artlm" bulu
nan sistemlerden matematiin ba
rnda ok sayda vardr ya da mate
matik bu sistemlerin st yapsdr.
Ne zaman ki diincede byle yeni
bir sistem icat edilir o zaman o da
matematiin iine sokulur ve byle
ce geniletilir matematik. Ama Musil
unu da sezinler gbidir: Bu genilet
me kukusuz insann nesnel dnya
ya ilikin bilgilerini zengnletirmesi
ve bu yzden yeni varsaymlar ret
meye zorlanmas yznden oluyor.
Ne var ki yeni retilen ve aralarn
da birbirleriyle elimeyen varsa
ymlardan meydana gelen styap
veya Btn, artk eski matematiin
(gruplar sistemi veya Btn denen
iistyapnn) O eski styapy da belli
bir yaklam dzeyinde ieren bir
alternatifidir. nk insan aklnn
ruhunda, kendi aralarmda elime
yip badaan varsaym-btnlerin
den baka btnler de yaratlyor.
Akl-ruhtn hayal gc, bilim ve fel
sefe tari belgeledii zere, bu
na pek ala muktedirdir.
Musil'i romanndaki tip, yani Ul
ricb ilkin bir svari alaynda kdem
siz bir subaydr; zamanla renim
gerek istilkam mhendisi olur ve
matematik alanma ilk admn atar:
"Bir mhendis, nat makineler
diinyann biir ucuna kada- gnde
rilse bile onun, dnce diinyasmn
zgrlne ve ufuklarna alacak
yerde kendini kendi mhendislik ni
teliiyle ortaya koymasn anlamak
mmkndr. nk bir makine
kendi doas ndaki di feransi yel
denklemleri kendine uygulamay na
sl beceremezse, mhendis de kendi
tekninin ruhundaki cretl ve yeni
olan ya kendi ruhuna aktarmay
ylesine beceremez. Ama ayn ey
matematik iin sylenemez. nk
orada akl kendi ruhu, dnme
nin sistemi vardr. Zamann kay
naklar olsun, yapsal deiik o
korkun olanaklar olsun orada sal
mlardr kklerini".
Matematik, demek istiyor Musil, in
san geleceine gtren bir klavuz
dur. Matematiin bilimselli hatr
na del, ite bu yzden matematiki
olmaya karar verir Ulrich. "Buna
karlk Ul rich' in, matematie ta
hamml olmayan insanlar yzn
den matematii sevdii akca syle
nemez. O bilime bilimsellii yzn
den deil, insana zg oluu yzn
den akt ". Ulrich, yeni bir yaam
biimine matematiin yolu . zein
den bir kez ulatktan sonra, mate
matik de bilin olmas a{sndan,
onun iin artk izlenmesi gereken
bir yol olmaktan kacaktr. ""Alah
saklasn" diye dntir Ul ri ch
"mr boyu matematiki olmay hi
bir zaman dnmedi m" . Ksacas
sanat Musil iin nemli olan, mate
matiin (Sanat sanat iindir, anlay
yla) kendi kendisi iin veya teki
bilimler iin diiusel bir ama rol
n deil, insann kendi yaamma
yn vermesi iin dnsel hi ara
roln oynamasdr. Ksacas insan,
kendi yaam biimini arayp bulma
veya ararken seim yapma imkan-
1 9
na, zgrle sahip olduunu, ite
bu idealist imkanhl en iyi biimde
matematiki dncenin barnda
enir . . . . Musil fli koullar ve ger
ekli baayp tutuklad insan
yceltiyor. Yirminci yzyln bala
rmda emperyalist saval ada ufku
kararan insan, ona dnsel ama
sadece soyutlayc yeteneklerini ha
trlatarak kurtarmaya, umutlandr
maya alyor. Nesnel imkanlar
de, dnsel imkanlarmdaki zen
g bilincine varmakla mest ve
sarho olan, o sonsuz dnsel z
grl, yaratc hayal gcnn i
isel insan dzeyine yiiceltiyor insa
n Musil.
In an alte.atifer yaatma gcne
sahiptir. (Bak bilin altndan akln
yordu birbiriyle? Oysa Vehim rn
doann, yaamn gereindeki teh
ditlerden etkilenerek- kendisiyle
klasik veya idealist anlamdaki o
mutlak, yani olaslk-d -zde
ni kornyamyaca heshellidir! Ba
ka bir deyile, insann deiip dei
miyecei sorunudur bu. Temelde in
sann gerek doas, kendisiyle kla
sik veya idealist ya da "yaktrma"
bir anlamdaki o m utlak zdelii
koruyamazken insan balangta
yapt bir seime hala nasl olur da
bal kalahilrdi? Evet, Musil bu so
runlarn farkmda deildi. Gerek
Doa'nn kendi kendisiyle zdeii
inden sapabilmesine ramen kalkp
da zdeliinden sapmazln veya
bu zdeliin mutlak veya deimez
lerce yldr bu tuzan iinden ka
myor insanlk. Bu, tarihsel pozi-ti
vizmi insana yapt "ocuk mua
melesi" nin, onu muhallehi ocuu
gibi eitip hytme ya da egemen
kltrn sakncal sayd gerekler
den uzak tutup "sakmcalarn" ya
amda ve dncede yaratacag risk
lerden dnceyi artp damtarak
soyutlama kaygsnn, ama insana
dnyay --egemen iktidar ve kltr
lerin gsterek istedikleri gii-- an
zasz, tehditsiz, toz pembe ve sakm
casz olarak gsterme aldatmacas ve
sevdasnn gstergesidir. nsan de
nen ocua dnya at gzlkleriyle
gsterildi . At gzl olarak insann
kafasna taktklan uydu : nsann
doasnn yaamn ve doann ger
Maddeyi kendi kafas nda a ndaki g odakl ar n n al k l ar yl a yonttu pl aton,
dmdz etti , dzgn bi i ml eri tatan, topraktan ar t , pr zl eri soyutl ad .
Her hareketten bi r maraza kabi l i r , hatta Dnya egemeni ere ve onl ar n
i nanl ar na sorul madan dnmeyebi l i rdi , nk sorul madan dndn
savunacak ol sa Gal l i l ei l ebi l i rdi .
ruhuna ulamak Y. mer. 1992).
Oysa fili dnyada isan bu alterna
tifer arasmda zgrce seim yapa
hilir mi , bu zgrl tehdit eden
epgeller, riskler yok mudur? Mu-
. sil'in idealist dnyasmda bu riskie
r hi yeri olmad. O insan yaam
nn stelk kendi a koullarna
-amen nceden hillnemeyen risk
lerle dolu olduunu anlyamad :
Onun iin vazgeemedi idealizmin
den, tpk bir kaderi veya klasik
determinst gibi dnd. Ve yaam
hiiminin genelde, aha bata bir
kez seim yapd m, yaamn da ar
tk o seimin ngrd yrngeyi
izleyecee --yani nceden hesaha
katl amayan tehditlerle karla
makszn ya da bu tehditierin hi et
kisinde kalmaksz siirp gdece
ne --inanyordu. Insann gerek do
asn , ontn kendine vehmettii do
a ile kartryor, gerek ile vehimi
birbirine kartryordu!
.
nsann idealist anlamdaki o yak
t"la, o kendisine vehmetti doas
kendi gerek doas ile zde miydi,
bu iki farkl doa hep ayn m ka-
20
olduunu savunmak; evet, ite bu,
insan doasnn gerek .yaama zg
del, "yaktrma11 ya da idealist, ve
him rn, ayaklar havada bir do
aya sahip olduunu sylemekle ay
n eydir. Aslnda insamn gerek do
asnn, hi sakata gelmeden --yaa
mn irade d nesnel risklerinden
hi etkilenmeden, ylece hi dei
meden-- kendisiyle o mutlak o idea
list zdeliini srdreceni sanmak
artk bir gafettir. Insan, kendi ya
ama hiimini (kendi doasnn bir
eylemi olarak) seerken yapt! sei
min , bu "zde kalma" veya "Ozde
likten sapmama" srecinden ya da
mcadelesinden hi etklenmiyecei
ni , bu srece baml olamyacan
sanmak idealizmin dt ok de
rin bir tuzak, ok haya bir aldat
macadr!
Bu tuza kim hazrlamtr insana?
Dnceyi, yaamn ve doann risk
lerinden artp damtarak binlerce
yldr soyutlayan TARHSEL POZ
T!VIZM' in iidir bu, yoksa yalnz
zavall Musil' in, tek bana onun
dt bir tuzak deildir bu. Bin-
eklerine ramen kendisine vehmet
tirilen doasndan, baka bir ey ol
mad isann ite bylesine bir ya
amsal varl k, tanrnn da ite bu
vehmettirilmi sahte zdeliin bek
isi olduu safsatas . Bylesine bir
determinizmi , byle bir uyku tulu
munu geirdiler insann kafasma.
Solon yasalarn byle yazd , Niza
ml Mlk de yle, yle olmas isteni
yordu. alarnn byk ve gzel
kentleri, dnyay sorunsuz ve gzel
gstermek, egemenlerin kendi gr
mek istedikleri gzellikler ve geo
metriler adna kuruldu. Maddeyi
kendi kafasnda adaki g odak
larnn alklaryla yonttu platon,
dmdz etti , diizgiin hiimleri ta
tan, topraktan an.tt , piiriizleri so
yutlad . Her hareketten bir maraza
kabilir, hatta Dnya egemeniere
ve onlarn inanlarna sorulmadan
dnmeyehilirdi , nk sorulmadan
dndn savunacak olsa Gallilei
lebilirdi .
Bugn taburcu ol yar1n yine gel
Bir kere deliye karsa adn
Bugn taburcu ol yarn yine gel
Hasta kabulde yazlr kadn
Bugn taburcu ol yarn yine gel
Sen usta olsan da derler ki hasta
Seni de Bakrky' e ederler posta
Taburcu arzusuyla yrem yasta
Bugn taburcu ol yarn yine gel.
R.G..
21
Bedenim oksijenle besleniyor, n
hum karbondi oksitle. Bir tahtraval
lye biniyorlar birlikte, ruhum yk-
el di ke bedenim dyor, bedenim
ykseldi ke ruhum . Durmu bi r
taht ravallinin stnde eit bi r sevi
yede kprdamadan oturmalann hi
istemiyorum. I lerinden bi rinin oyu
nu terketmesi halinde dierinin yere
aklacan da biliyor olmahlar, bir
inip bir ykseliyorlar, yle . . .
Karbondioksit ok bol oranda var
m atmosferi nde. Vens dn
memde ruhumun besin ihtiyac ve
bi keif istei ar basyo , ben ilk
kez yuvarlkhn b nim kefettiim
bir gezegende yaamak istiyorum.
Bili madamlarna gre Vens zerin
de canl bir gvde , ortal ama onbir
saniyede eriyerek gezegene dnr
m. Ne baz keyifer i in yeterince
uzun ne de isteyerek seilmeyecek
kadar k a. Bil i madaml ar o scak-
22
hkta bir canlnn gezegenle ebedi bu
tnlemesinden nce hafza balant
l ar nn laka olacan dan ve kafa
snda tiim gemii sakl durasna
ram en sadece baz temel eyler d
nda diinyevi kaygianna ul aama
yacandan szetmemiler. u ana
kadar mrmde hibi r yere bi r anda
eriemememe ramen, gezeg ne ul a
manm fizik el zorl uklanndan bal
setmek yerine yle ya da byle bir
anda yzeyinde belirebildiiruizi d
necei m.
Bi r dahi il bal arsak, bu kiinin
birbuuk saniye iinde neede bu
l unduunu kavr yaca m, onraki
yarm aniy iinde gezegenin yap s,
durumu olanaklan hakknda ayn
t l bir yarg ya ul ap sadece bir
ad m atmaktan iaret ol an bir d ney
pratikle Vens zeri ndeki hereyi
akl ayan btiinl kl bir yarg, ku-
nsuz ama kesinlikle yanl bir teori
oluturacan ve kalan dokuz sani
yesi nde cans kn ts iinde, baka
yerlere zl em duyarken lavlara g
mleceini bilebil iriz.
Vens yasann r a c olmayacak
tr ol aaustii bir deneyim gz ka
matrc bi r tiikeni , bir in anl k
dersi , esri me yarata ak bir rnek ol
mayacakt r. Sade, ksa ve scak ola
can dansa szedil bilir. Nerede ol
<l uunun ve nele yapl abileceinin
kavanmas genelde be ani ye ala
caktr. Bu i se gezegeni n sizi dizieri
ni ze kadar i ine al mas demekti r,
kal r bi r, bi rbuuk metrelik mr
niiz.
Yalmz deilseniz b Iki de ilk olarak
ak gelir. Dnecek zaman yok di
er kiini oada ol duunu anlad
n z anda ak olursunuz . . Ondan
yansyacak nlarn gznze ula
ma ve beyninizde anlaml bir g
rntye dnmesi bir saniyeden az
bir zaman alacaktr. Altnc saniye
ye grilirken "Seni seviyorum" diye
haykrrsanz, o da size ayn ekilde
karlk verecektir, eer ok tutku
lu ysa, "Ben de seni deliler gibi sevi
yorum. 11 diyebilir. Bu deler keli
mesi size fazladan 0. 23 saniyeye ma
lolur ama herkes bilir ki byk ak
lar zveri ister. Bu konumalar bit
tinde yaklak drt saniyeniz kala
caktr. Aranzdaki mesafe uzaksa
iki grntnn birbirini sevresi gi
bi birey olur bu. Sevgilinizin yava
yava lavlara gmldn unutup
belden altnn olmadn dnebi
lirsiniz dalgmhkla. Mecaz ve grek
kesiir bu noktada. Gezegen insann
cinselliini sekiz saniyede ldrr.
Vens yaamnn son anlar sadece
belst yaratkl arndan meydana
gelir.
Ya sevgil ok yaknsa . . . Birlikte
yere uzandnz anda onun gezege
nin iinde yok olduunu grrs
nz, bir saniye sonra sizin vcudu
nuz da. apkada tavan kaybetmek,
gkcisminin iinde kovalamaca, s
cak bir yaz gecesi saklamhac gbi . . .
V e ihanet, ihanetin yollarn da
aralrmazsak gelecek kuaklar bize
lanet edebilir. nc bir kii var
dr gezegende. kii dz bir izgi
olutururlar. Ortadaki geri dner
ve neye seni seviyorum diyerek
ilk akma ihanet eder. Aldatlan
ncyii gremez ama son saniye
lerinde sevglisinin niye dier tarafa
dndn bilemeyecektir.
Sanat, lm dndmzde hep
peine taklp gelen sanat . Can ye
le. kleri sanattadr, adedi dokuzyz
krk, yalnz telllike annda kullan
nz . Zaman sorunu kendini eserin
hacminde gs tereceki r, roman
mmkn deildir her ne kada ken
dilerince yeni ok ksa bir. roman tii
n tanmn yapacak insanlar
kabilecek olsa da. r dnlebi
lir. Alt saniyede ka dize. msra
y geen rin deerinden phe edi
lebilir. Sizin paymza onbir saniye
lik bi hayatta hangi dizeler de
cektir. Ac en sadk ilham perisidir
ama bazlar bin yl yansa da ruhu
na gerek bir dize dmez. ok ksa
bir film ekmek isteyenlere Vens
grntlerini de verecektir de , in
san sadece hi deimeden uzamp
giden kmzl grnHileyebilir. O
scakta erimeden kalan tek sanat
kuram yal Yunanlnn "yanstma11
teorisinden baka birey olmayacak
tr. Ikinci, iinc, beinci bir yol
yok Vens sanat doay yanst r,
gizli yaantlar, gndermeler, alt
metinler kafamzda kalr.
Bazlarnn ruhlar yle atr ki her
misafirlie gittikleri evde intiliarn
mmkiin olup olmad, tavanda ip
geirecek bir engelin olup olmad
na dikkat ederler nce. Vens'e de
bu gzle merak duyanlar kacaktr.
"Gzel sanatlardan biri" intihar
mmkiin mdr bu gezegende . ? Al
tnc saniyede a-tk yaamak isteme
diinize karar verirsiniz. Gezegenin
doas kendinizi asacak bir aa bu
labileceiniz kadar cmert deildir,
yamnzda baka aral arm olmas
gerekir, belki bir tabanca. Titreme
yen bir eliniz vasa ve sekizinci sa-
niyede tetii ekip beyninii bir fs
kiyeye evirebilseniz bile tamamen
lebilmeniz iin onbe saniyeye ihti
yacnz vardr, bu sre dolmadan
gezegen sizi zaten yutacaktr. Belki
eilip kafamz yanan topraa gm
meniz, ama bu da yallktan lmek
iin yahl beklemek gibidir. Ayn
nedenlerle cinayet de mmkn de
ildir. Mant basit bir gezegendir
Vens, sular ve cezalar sevmez.
Demir eriyii kadar saf bir yaam.
Sermayenin onbir saniyede eriyece
bir gkcisminde snf farkllklar.
Yine de insann onbir saniyelik ya
am bir sermayedir. Eer herhang
bir kii bir diermin omzuna kar
sa kendi yaamma bir sre daha ek
lenecektir. Onu da eitli ekillerle
kandrabilir. Byle yaparsa cennet
gideceni syler mesela . Tabi bu
kulenin boyu benzer ikna yntemle
riyle be, on bin insana karabiir
ve durmadan en tepeye ya da arala
ra eklenen kiilerle bir mr yzbin
on milyon saniyelere uzayabilir. Bu
insanlarn ehirleri, evlilikleri, ka
nalizasyon sistemleri, kt edebiyat
lar, vantilatr endstrileri, sivilce
leri, aylk senetleri, ihanetleri, g
ne gzlkleri, asansrleri, asma
kprleri, tek mevsimlik takvimleri
ve belki de en gzde rnleri olarak
beklemeden vapura jetonlar .ola
caktr.
Vens'n sizi iine alacak yumuak
yerlerine dtnz dndm
ama bu yerler azmlktaym aslnda.
Gezegen ounlukla sert bir tabaka
dan oluuyormu. Tabi bu yerler
den birine inip btn alkanlklar
mz srdrmeniz de mmkn. O za
man sylenebilecek yeni birey ol
mazd .
Onbir saniyede ok deiik yaant
lar mmkn ama dnp dolap biri
geliyor aklma. Bir Yunanl dizleri
ne kadar gmldkten sonra, kafa
sn kaldrr, drt bir yanna bakar
ar ar nefes alp verir, fer hava
y , dudaklarn slatr diliyle, belki
merakla tiikrr yere, buharlar.
Boynuna kadar kzgn topraa g
miilmken azn aar ve yava ya
va mnldanr. "Herey drt madde
den olur; su, ate, hava, toprak"
23
s
o
N
D
A
K
K
A
F
i
L
M
i
24
Hepimiz biliriz u mehur "hayatm
zn gzlerimizin nnden f eridi
gbi geme" hikayesini. Bu konu ze
rinde herhalde pek duramzdr
ayrca tp biliminin gelimesine bir
katks olup olmayaca pheli ol
duundan aratrlmam bile olabi
lir. Ancak her konuda olduu gbi
bunda da insan dndke ilgin
noktalarla karlayor. En basitin
den bu filmi , seyretmi olmann ke
sin sonunun lm olmyaca gibi
nk eer bu flmi seyreden herkes
lm olsayd biim byle bir olay
dan haberimiz hibir zaman olmaya
cakt. Acaba beyiimiz neden lmle
burun buruna kald kritik bir an
da hayata aslmak varken oturup,
f seyrediyo. Bunun cevab ok
basit nk artk yaplacak hibir
ey kalmamtr yani , beynin ister
otomatik bilinalu dzeyde isterse
bilinli dzeyde bu olay nlemek
iin yapabilecei hereyi yapmtr
yada yle olduunu sanmaktadr.
Bu akla hemen u soruyu getirip.
"Peki o zaman bu fim balamasma
nasl karar veriliyor" Bu olayn is
temsiz, bilinsiz olarak balad
sylenebilir. Bu demekti ki kiinin
"tamam artk ben lyorum hi an
yim" demesiyle bu olay balamas
n bir ilgsi yoktur denebilir. Acak
bu gre kar olarak u rnek ok
akla yakndr. ok yksek bir yer
den sert bir zemine dmekle olan
bir adam dnn bu adam hava
dayken beyni u karm rahata
yapabilir "kanatlanp uacak deiliz
ya dyoruz ite yapabilecem bir
ey kalmad fmimi artk seyredehi
lirim herhalde, hi olmaasa lmeden
ikinci kez yaam gbi oluruz lmez
sekte ne ala ee dosta anlatnz. "
imdi diyeceksinizki hang insan
bylesine korkun bir anda byle
birey dnehilir. Bunun cevab da
basit , bu tip basit karmlar bil
alt dzeyde de yaplabilir. Yani
adamn ak ak bunu dnm ol-
. mas gerekmez.
Fi balama ekanizmasmm en
haya ekil de tamamen bilinsiz
olarak yani otomatikman (souktan
rperince tylerinizin diken diken
olmas gibi) veya baz baka refeks
yahut sinir isteminin dahi ilgm-
medii gi .

Acaba flmini seyredemeden lm

olanlar var mdr? Bu sorunun ceva-
bn hibir zaman renemiyeceiz.
sm kalmad ; bari hi olmazsa son Basit bir konu. gibi geldi bata, d
bir kez u hayatm batan bir zetli- ndke neler ku!
Acaba be
y
i n i mi z
neden l ml e burun
S.T.
B
A

L
I
K
s
I
z
Ak, nce gndelik yaamlardan ekildi .
Gzya, ksr ekimelere tand v orada kuruyup gtti.
Bekleme, sevgyi beklemeden iznini istedi. Terf, vg ya da yerg
beklereye gitti . imdi orada oturuyor.
Heyecan, snav kapara, gerilimli amir-memur ilikilerine, ikramiye,
piyango beklentilerine tayin edildi.
Dokunma, kap kollar, market rafarmn, butklerdeki giysilerjn oldu.
Glmseme, kmseme ile tantrd. Sevgiliye ve aka dair btn
yaldzlar skld.
Sarlma sadece sinema koltuklarda izlenebilecek bir d haline getirildi.
Okama, sevgyle okara sevgden otorobilere, krklere binlerce
lzumsuzlua srld.
Ak btn geleriyle birlikte gndelk yaamlardan ekidi. Daha dorusu
itlerek dar atld. Kovuldu. nk gndelk yaar insana iinde
kendisini tammlayabilece bin trl imkan sunuyordu. Ak ise belrsizlikti,
rutin rotal bir gemiden pusulay denize atrakt . Bilinmeyene alan bir
kap, bolua savrulmu bir lkt. Ve teki tarafta
.
ne olacana dair nce
den verimi hibir yamt yoktu. nk bir aka ancak iki ki
gdebilirdi.
.
Insanlar gdelk yaar denen
.
gvencel labirentte mutluluk
peynirierini - oradayken hibir zaman ulaamayacaklar topik peynirler
n- arayan farelere dndrldler.
Insanlar mutluluu "gelecek" olan birey olarak dlereye mahkum
edildler . . Halbuki tek utlak "gelecek" olan lrd.
Ve onlara "mutlu ak yoktur" denildi.
Yaland.
Ben nerede bir ift gz grdmse
Tuttum onu gzelce sana tamamladm
Sen bi nl erce yayas n diye yapt m bunu
Bi r bunun i i n yaptm
''Cal Sreya"
25

BEN S
i ci
lMAK
iM
Bu ada yazacaklarm bir kadnla
bir erkein birbirlerini ne kadar ok
sevebilecekleri ile i, biraz daha
fazlas . Diincelerim o geminin
i inde, yolculada beraber siiriikle
nlyor (ben de bir zamanlar kylar
dan o gemilere zlemle baktm). Ben
Dou' daym, gemi Bat' dan geliyor.
Kafam bir hayli kark. Zihnimdeki
yank hereye hem fazlasyla yakn
hem de yeterince uzak kalarn sa
lyor. Ne yapacam ise hibir za
man tam olarak bilemedim ben.
Aklar nasl balar? Bu bilinir. ok
ayrcalkl olarak yaadnz san
dn z ey, izlediiniz bir filmle,
okudutmuz bir rle hep daha n
ceden yaanmln haykur yzi
nze. Artk bir akn balangcna
dair sylenebilecek her laf sylen
mitir. Siz de benin gbi masum ol
madnz itiraf etmek zorundas
nz. Itenlinize emim ama ironiyi
karusanz kendinizi kandrm
olursunuz.
BALANGl:
Aklar bir otobs te karl arlar.
Kadnn bileti yoktur. Adam gizlice
ona biletini verir, sonra da biletsiz
kald iin otobsten indirilir. Ka
dm yitirmitir. Zamann ehrin
(hem de Paris' in) sokaklarmda onu
arayarak geirir. Umudunun yittii
bir anda bir rastlant sonucu kadn
bulur. Adam "yeteneksiz bir yazar"
dr, kadn seyredilmekten holanr.
Bal ang tipiktir ve ok gzeldir.
Daha nce sylenmi szleri bir kez
daha sylemekten hi geri durmaz,
ironiyi elden brakmaz. Bu yiizden
diirii sttr. Adam kadn ilk mi-
26
#
nenin nnde
parkta oyunca
rncann stnde tutar. Ynet
men de, ak da ok iten balam
tr.
Sonrasnda nce aklam, ardndan
bi rbirlerini tketmeye balarlar.
Onlar yeil ayul "Bat"dad rlar,
hereyi yiyip yu tarlar. Kirliliklerini
akiarna bulatrrlar. Adam tekrar
"yazar" olduunu hatular (hani u
Stalker'daki sefl yazarlardan) , ka
dm edebiyattan hi anlamadn.
Adam kadn, tiin kadn cinsiyle de
i toku edecektir, kaarm verir.
Kadn adam brakmaya hi niyetli
grnmemektedir. D bitmi, biiy
bozulmutur. Ayrlk aamasnda da
lgn ttiketim srer. Adam sadistlik
eilimlerini bu noktada doyurur,
kendini kent klarnn iine atar.
Yataktan yataa se k er, iekten i
ee atlar. Uan kaan tutar. Tra
jik sonuna yaklatnn bir anlamda
farkmdadr. Bireyler ters gider, sa
kat olur.
Asl felaket bundan sonradn. Bel
den aas tutmayan adamn bakc
s kadn olmutur. O da intikamn
alr adamdan. Ruhundaki ezeli hu
zursuzluu yattrmak pahasna
adani a ' domuz' gii davran r. Nere
de durulaca o zaten hi bilme
mektedir.
Bu yk o gemide anlatlr (Bat'dan
Dou' ya giden) . Madem ki Dou' ya
gidilmektedir, o gemide bu hikayeyi
dinieyecek birileri mutlaka olmal
dr, vardr.
Dinleyici, bir analist kadar sabrl
dr (oralarda sadece onlar dinler-
ler). Ingliz'dir ve gizemli bir gzelli
e sahip bir kars vardr. Birlkte
bri oynamaya baylrlar. ocuklar
yoktur (henz olmamaldr) . Onlar
iin bu yolculuk tkenmi yaamla
rmda kck bir renktir. Nrotik
evliliklerinin onarm molasdr (ba
zen uzun gemi yolculuklar psiki
yatr' lardan daha ilevsel olabilir) .
Dinleyici giderek ykdeki kadna
gnln kaptrr, ona ak olur, hem
de itenlikle. Madem ki itenlikle, o
hal de ona hi sahip olamayacaktr.
O ahmak herif bu lafar nasl anla
yacaktr? O vakit muhteem gsteri
balamaldr.
Film i sonu aklarn da sonu olur,
aklarm da. Geriye dnmek ok zor
dur art k, gemi Istanbul' a yakla
maktadr. Ortaya silah kar. Ak
larm intiliar bir anlamda bir tari
h bitiidir (ya da ynetmene yle
gelir) . Gemi Istanbul' a yaklamak
tayken -Bat'nn sonu, Dou'nun ba
- dinleyici ve ei giivertede birbir
lerine sarlm denize bakmaktadr
lar. Gemideki "Dou"lu adamn k
k kz evli iftin yanna yaklar
ve "yi yllar" der. Kadn bu sze da
yanamaz, alar.
Ben de aiadm filmin sonunda. De
ilmi ki, geminin son dura benim
yaadm ehrin a klaryd . Ben
boaz kylarnda yrrken, aktan
ehre usul usul yaklamakta olan
kl, byiileyici o mehur gemiler
den birinde btmlar olmaktayd . On
lar benim ok baka biri olduumu
dnyorlar. Benim kafam kark,
zihnim yarlm, gemiim geleceim
darmadan. Nasl karlayacam
onlar? Hi haznhk yapmadm ki . . . .
kinlerini. Ankara ve zmir gibi e
hirlerimizde de byle insanlar var
nn , gidenlerden duyuyorum, onlar
hana New York kadar uzaklar, on
l arla ilgilenmiyorum. Ben stan
hul'u anlatmak istiyornn.
Sevgili dostlar, bu ehi r gerekten
ok deit i . zelli kle Beyol u, Ci
hagir gibi semtlerde ahlakszlk ve
pislik ald ban yrdii , gece do
kuzdan ondan sonra cinayet , ku
mar, fuhu kol geziyor. Buralarda
kimse birbirini sevn i yor, herkes
birbirinin ard ndan konuuyor.
zellikle Hayal Kahvesi, Sinematek
gibi yerlerde (buralara bi rka kez
gittiimi itiraf etmeliyim) btn er
kekler biitn kadnlan dzrnek iin
frsat kolluyor, kadnlar niine gele
ne kendini dzdiirmeye hazrl ar.
Ak kar cinsin kmda ya da cinsel
organnda aran yor. Taradan ls
tanbul'a gelen az ok 'kltrl ' , gelir
durumu iyi gen insanlar hemence- .
cik buralarm tuzana dyorlar.
stanbul ok tehlikeli bir yer oldu,
anne babalar ocuklarn buraya
gnderirleken bir kez daha dn
neliler bence.
Dorstlarm , delilik ve lgnhk artk
kutsal kavramlar olmaktan kt , bu
yolun zor ve acl bir yol olduu
nnutulmua benziyor. Atk herkes
biraz lgn, herkes biraz deli. Ken
din de bir delilik belirtisi grmeyen-
a iletilmesi rica
ken, kendini eve kapatp dan k
mak istemeyelei dnyorum, o
soylu ruhlar, en iyisi sokaa kma
mak diyorum, o pislii grmemek,
ukura diimemek. Evciinde otu
rup mi.i zik dnleyen, kitap okuyan,
kendileri gibi birka dost bulup mu
habbet eden bu insanl ar, mutlu ol
ma yolunu, stanbul denen o ac do
lu grdaha diimeme yolunu bulmu
lar gibi geliyor hana.
Bunlar olurken, bi r yandan iist ta
bakada ehri ele geirme planlar
yapl yor. Basn , televizyonu ve
radyolan kullanarak beyinleri etki
liyorlar, bunlar savalamayacak
kadar gl, amalar na he sefe
rinde ulayodu . Alt tabakann
biit artklar birer toplum eliina
n kesilmi ortalkta geziniyo, zen
ginler buna birey demiyor, nk
onlar n semtlerinde gezmiyorl ar,
kazayla birinin yolu o semte derse
polis hemen dudurup kimlik soru
yor ve arabaya atyor.
Okur dostum, bu ehirde yaayanla
r ruhlar ok pislendi , bir temizlik
harekat gerekiyor. Bu projeyi her
dniimde umutsuzlua kapl
yonn , nk tarih bu projelerin
haarszlklanyla dolu. ehrin ge
nelinde de bu umutsuzluk hakim,
herkes kendi yaamn idame ettir
nekten baka birey dnmyor.
Tah burada yle bir durum ota-
nin kimseyle ilgilenmemesini dou
ruyor, cemaat arasnda dmanlk
tohumlar atlyor bylece. Bir air
ler grubu bir baka airler grubuna
dman, uzun sal rocklar diin
yada baka bir mzik yokmu gibi
davranp aptalca bir fke hesliyor
cazclara. Cazclar zaten herkese
dman.
Bir de sistem kart insanlar var.
Brnlar genelde sosyalist oluyor. De
itirmek istiyorlar, ama bence neyi
deitirmek istedi klerini bil miyor
lar. D grn itiharyla en karan
lk grubu bunlar oluturuyor, genel
de kendilerinden baka kimseyle ko
nun uyorlar, eer konuurlarsa da
insann yzne bir hcee bakyor
mu gibi hakyorla , ileinden ge
enle' Ala bili r. (Tab, istisnalar
. da mevcut. )

Dostum, bu diizme, akadan ko
numa, yalan syleme, ok ey bildi
ini sanp aslnda hibi ey bilme
me durumunda, bu iren denizde
yzen insanlarm dmda kalan yok
mu? Var elbette. Mesela hen birka
tanesini tan yorum. Eminim heke
sin de tand birka kii vard .
Onlar ok seviyorum ve geceleri
yatnca onlar dnyorum.
bahim Ilirgl
27

s
,
iz
V
lmnn 400.
y
lnda Montaigne'e
"Psikanaliz bizim iin lkstii r". Bu
tr szlei sklkla duyarz. zne de
ise de ol umsuz anlam hemen her
zaman aynd r. Birileri kar o an
da kendilerine uygtn gelmeyen bir
olguyu bu ekil de ol umsuzlarlar.
Oysa bu cmle dorudan olumsuz
Itk anlam ver hilecek bir eye sa
hip gzkmemektedr. Bu tr ner
meleri derhal ve tepki ile reddetmek
yerine, biraz daha sab rl olup "de
rinleme ine" incelemekten yanayz.
Yukar daki cmlede ol umsuz anla
m, ilk bakta, lks kelimesinden
kaynakland dnlebili r. yley-
e incelememiz lks kelimesinden
balayalm. L.ks bat d.illerine latin
ceden (luxus gemiti r. Genellikle
zengk, gsteri, gereksiz harcama
ile armh olarak kullarken g
derek, tketimin topluml arn temel
dinamiklerinden biri haline gelmesi
ile birlikte daha olumlu anlamlarda
(grkem gibi) , kullanlmaya balan
mt r. Oysa belki bandan beri
lks her iki bir birin zd saylahile
cek anl am alanna da gnderme ya
pyordu. Ancak bed f kitleler deg
ikti : g n halk kitlel ri iin lks ge
reksiz masraft ama bazlar iin ko
l ayca grkem anlamna gelebiliyor
du. Bizde de' lks (e ki kullanm ile
atafat) hemen henen aym ikircikli
konumunu korudu. Dinin yasaklad
(haram sayd) israfa ayn para
lelde sunul urken , ynetici snf
oluturan sultanlar ve paalar iin
tam t sine innenilecek ve mutlaka
28
sahip olunmas ger ken bir yaam
biimi olarak kabul grdii . yle ki
dounun atafat ve yoksulluu do
uyu betilemek isteyenlerin en sk
kullandklar deyimi r haline geldi
ler.
Bathlama ve daha onralar cum
huriyetin bir yetim bii mi olarak
kabul edilme ile lk halkn da ya-
Batllama ve daha
sonralan cumhuryetin bir
ynetim biimi olarak
kabul edilmesi ile lks halkn
da yaamn girmeye
balad. nce atafat
brakld lks denir oldu.
Ama bu kelime asl
amna girmeye balad : nce ata
fat h-akl d lks denir oldu. Ama
bu kelime as l yaygnl amasn bir
sesdama borludur: lks (ya da ba
z yrelerde denil dii gibi lks)
lamhas. Geri lks lamhas aydnlk
birimi. LUX' den gel i r ve konumuz
olan LUXE ile dorudan bir ilikisi
yoktur ama Trkiye'nin en cra k
elerine kadar ulaan ve kullanlan
ilk "lii ks" de odur. Liiks lambasnn,
ma rafh olduu bir gerekti ama ge
rek iz olduu sylenemezdi. Bylece
evierimize lkale birlikte k . ayd
lk ve tm artrd klan da girdi .
Kentsoylu yaama yava yava al
mamzla t ii ketim maddelerinin eti
ketlerinde ve daha onralar reklam
l arda l ks keli mesi kull anlm aya
bal and . Bunda nclk yine kamu
kurulularnnd , Smerbank l ks
yiinl ve pamuldu kumalann piya
saya rd. Bunu zel sektr "ba
lonlu lks Zamho sakzl an" ile takip
etti .
Yiizyllarca israf haramd r dstu
ruyla yaam gei kitl lerin lks
benimsernesi kolay olmad , tepkiler
dodu. Bunlar mizahla dil getiren,
l k kent oylu ya amla dalga geen
Vahi z'l fil mleri ve Trkiye iin
hele o dnemlerde lks bir yapt sa
ylabilecek "Lkiis Hayat" operetini
bu balamda sayahiliriz.
60'l yllara gelinmesi ile zg rlk ve
demokrasi tepeden inme de olsa ya
ylmaya bal ad . Lks bundan ya
rrlanmay bildi ve yeni anlamlarla
kt Trk insannn karsna. Lks
sabunu olarak temizlik, gzellik, ze
rafet anmlan ile sinema yldzla
r ile zdelemeye olanak tamyor
du. zgrlk ve eitlik fikirlerinin
yaylmas , liiks tketimin tm top
lumsal snflarm hakk olduunun
sylenesi birilerini rahatsz etmek
te gecikmedi . nce, l ksn ykseli
ini borlu olduu 60 Aayasas he
def alnmaya baland . stelik o da
bu ie alet edyordu. Sk sk apka
sm alp gitmekle nl birileri "Bu
Anayasa bizim iin lkstr" deyiver
di. Bylece l kslin nlenemez k
balad . Bu k baka birileri
nin "huzur ve gveni" salama aba
lar ile hzland . Lks tarihinin en
karanlk dnemini yayordu; o d
nemlerde televizyon programlar ,
imdiki "talk show"larn monolog bi
imi olan "netekim sevgili vatanda
larm show"larmn yam sra , yaka
lanan yasad rgt elemanlarnn
tehir edildii haber bltenleri ile
doluydu. Bu tehider srasnda sk
sk o kiilerin kaldklar evler gste
ilir ve 11 l ks rgt evide yaplan
aramada . . . " eklinde balayan cm
leler srekli duyulurdu. Lks o d
nem ii en tehlikeli kelmeler olan
"gt" , ve "yasad" ile bi rlikte
anl maya balanmt . Bundan kt
sU ol amazd ! Lks kullanld hi
bir dilde tehlikeli , yasad , vatan
laii gibi arml ar yapmamt .
(Bu, yce Trk ulusunun paalar
nn da yardm ie baard bir ol
gu dur. ) Ama iin ok daha ilgin
olan yan tehir edilen evlere, kent
uygarlndan asibini alm hi
kimsenl lks sfatn yaktrama
yacayd. (Bunla elbette birtakm
dzeysiz propaganda abalaryd ,
ama biz o yllarda lkemizin yneti
mini elinde bulunduranlarm sz kQ
nusu evleri gerekten lks buldukla
rna da inanyo uz. ) Biitiin bunlara
ramen lks o dnemi yasaklanma
dan ve toplatl madan atlatmay bil
di . rnein lks sabununun "her
trl ticaretinin ikinci bir emre ka
dar" yasaklanmam oluu "ahin"
gzlerden kaan bir ayrnt m yd
yoksa, her zamanki gibi , "d nil
raklam" bir oyuu mu, hi bir za-
Bu noktadan sonra i ncel ememi zi " BIZ"e ynel tmel i yi z.
" BI ZIM" ii n nel er ol uml u, nel er ol umsuz? Ol uml u bri mi yi z,
ol umsuz mu? Ksaca nas l bi ri yi z?
Kendi mize bu tr sorul ar sormaya bl adG m zda
varacag m z nokta psi kanal i zdi r .
Sz konusu "l ks" psi kanal i z ol dugunda da her ey,
di ger l ksl er i i n ol dugu gi bi , bizi m ki m olduGumuza baGi d r .
man bilinemedi. (EyHilist ve post
eyiiilist aratrmaclara bir konu da
ha! )
Bir zet yapmak geekirse, hiks bizi
karanlktan kurtard bol kl bir
dnya sundu, sonra yava yava ka
pitalzme ve kentli yaama altrd.
Oysa biz ona hi de iyi davranma
dk, haram dedik, gereksiz harcama
olarak grdk, onunla alay ettik,
hatta onu yasad , vatan haini gibi
kelimelerle birlikte andk. Oysa hi
bir zaman anlamadk ki (bunu ara
sra apkasn alp gitmek zorunda
kalan adamla onu buna zorlayan
Devrek bastonlu adam da anlaya
madlar) lks azmzn suyu akarak
seyrettiimiz bat uygarlnn "ol
mazsa olmaz" bir parasdr. "a
da medeniyet seviyesine ulamak" ,
"a yakalamak", "kk Amerika
veya Japonya olmak" . . . btiin bun
larn, "tek caddeli kasaba esnafnn
bir lokma bir hrka zilmiyeti" ile
olamayacan da gremedi k. ok
ayp ettik ok! Ama lks "Trk dos
tu" kt, bizi tm nankrlmze
karn brakp gitmedi. Yani n
mzde bir ans daha var, her ey bi
ze bal, BIZIM lkse layk olup ol
madmza.
Bu yazya, "Psikanaliz bizim iin
lkstr" cmlesi balam ve ner
menin tad olumsuz anlamn liiks
kelimesinden ka ynaklanabileceini
dnmtk. Oysa eitli mekler
le grdk ki , lks kelimesinin ania
nt btnyle BIZIM ona nas bak
tmza bal. yleyse cmledeki
olumsuz anlam "BIZIM" kelimesin
den geliyor. Sz konusu anlam
"olumlu" olsayd o da "BIZ"den kay
naklanacakt .
Bu noktadan sonra incelememizi
"BIZ"e yneltmeliyiz. "BZM" iin
neler olumlu, neler olumsuz? Olum
lu biri miyiz, olumsuz mu? Ksaca
nasl biriyiz? Kendimize bu tr so
rular sormaya baladnzda vara
canz nokta psikanalizdir.
Sz konusu "lks" psikanaliz oldu
unda da her ey, dier lksler iin
olduu gibi, bizim kim olduumuza
baldr.
Psikanaliz kimilerine gre "gereksiz
bir masratr"; gereksiz olduu tart
labilir ama "masraf" olduu do
udur.
Kimileri iin "aydnlk, k" getirici
dir; bir tedavi teknii olarak da za
ten btmu amalar.
Kimi dierleri psikanalizi "tehlikeli"
bulur; dorudur uygulanmas uz
manlk ve deneyim ister . . .
Demek ki psikanaliz lks kelimesi
nin artrd tm anlamlara gn
derme yapabilir. Bunu saptadktan
sonra yazmz , her ikisine de layk
olduumuza inanarak "psikanaliz
bir lkstiir" diyerek bitirebiliriz.
Lks, pslkanallzl ve
lh seven llrl
Not 1: "Psikanaliz bir lkstr" cmlesin
den rahatsz olanlar, cmlei eski haiyle,
yan "psikanaliz bizim iin lkstr" olaak
kullanmakta devam edebilirler. Bunda
"BlZIM JJN'' bir saknc yoktur.
Not 2: "Lks Melaat"i unutmu deiliz.
Yaz y kiiselletirnek istemediimiz iin
yer vennedik ona. Yoksa Mslman-Trk
erke n n u.undu "tomar la" para harc
d "o" tek lksn hatrlamamak nan
krlklerimiz zincirine bir halka daha ek
lemek ol

a myd?
29
E T
Dodum bydm oluma bama oldu dert ;
Aslerlik a i tam emir terhis et . . .
Dnya evi va adm o da dert ! . . .
ane elim
akibet cr' et
Sonu ne olur n
Ya da Allahm yeter az ad et ! . . .
B. M
30
"HELAL OLSUN SANA"
Mustafa Akyol 1979
Ankara Beypazar
domlu, orta ikinci
snta "Hemofli
hastas" orta birdeyken
"okul merdiveninden
utu' ' iin sa baca
bklemez olmu.
imdi bunlar niye yazdk? Mus
tafa , lise birdeki aabeyi Ulal a
bi rlikte ya Sabr11 ad nda bi r
dergi karyor. yle 11 Dergi
karmay ilkokuldan beri d
nyordun. Ama buna cesaret
edemiyordum. Ahim bir gn eve
elinde bir dergi ile geldi. Dergiyi
bir arkadann kardn sy
ledi . Ben de 1 Beni m ban kel
mi ? Ben niye byle bi r dergi
kar yay m. 1 dedi m. 11 11 lk say
mz ancak 25 satabi ldi , geen d-.
nem. Bu yln banda tantm sa
ys yapt k. Bedava olduu iin
adeta ka pld .
Tiraj nz bir anda 50-551 e yk
seldi11 . "Dergimizin fi nansmann
sadece kendimiz kar l yoruz .
Dergiyi elimizle yazyor ve foto
kopiyle Galt yoruz. 11 11A

nac
nz rencilere nizah tantmak-
ve sevdirmekti " "Yaadmz yer
yani Beypazar kk bir kasa
ba. Buradaki i nsanlarn oun
l uu banaz. Bazlar kzlar n
okula bile gnder

ni yor. Yani
Beypazar bir mizal dergisi ka
rabilmek iin pek uygun deil .
ou renci 1Bu dergiyi alaca
ma gider, bir sinit al m" di ye
dnyor. Halbuki biz 3 sayfa
lk bir dergi iin 12 saat ura
yoruz . Uyunuyoruz . Yaz yo-
ruz . . . . . . yazyoruz. Ama onlar lO
dakikada okuyorlar. Biz gene de
ylmayacaz. Sonuna kadar bu
ii srdreceiz . " "Dergim o lar
satyor. ok zenginim. u anda
cebimde en az 5000 TL var. Ay
rca bir okulum, bir snfm, bir
ubem ve bir de numaram var.
Daha ne olsun? "
Ya Sabr da, Zaman Gezgini Dr.
School , Akif Dede Mafya Story,
Yal Yorum 11Enginar Dyalar11 ,
11 Haberler" , 11 Tarih Boyu Ya Sa
br11 gibi keer yer alyor11
imdi dergide Prof. Dr. Semih
Tarih i mzasyla yayl anan11 Ta
ri h Boyu Ya Sabr" kesinden
bi r blm sizlere aktaryoruz .
"TARIH BOYU YA SABlR ! . . .
Btn dnya dergiyi aldtgt iin
uzak lkelere dergi yollamak
amaetyla tekerlegi de onlar
bulmutulardt . (-mutulardt gemi
zamant da bu zamanda
bulunmutu.
-Gktrk dneminde kadromuz,
Mtsttk T unga, U/a T unga ve
Alper T ungadan oluuyordu.
Alper T unga lp, tsstz acun
galtnca Alper Tungantn yerine
dergiye Grkl Kocaoglu Bamst
Beyrek altndt. Yalntz adt dergiye
st{madttt iin o dnemde
dergiye yaztlmamtttr.
Ergenekon, Tokuz O{uz On
Uygur ve Gilgami destanlanda
ilk defa dergimizde
yaymlanmtttr.
Dede Korkutunda dergimize
byk katkt!an olmutur.
Deli Dumrul hikayesini dergimiz
iin yazmtttr. "
Mstk artk izofrengiye de
yazacak. Di mi Dostum?
3 1
y a
32
Biliyorsanz size anlatacagm.
Bilmiyorsanz anlatmam.
Deneyimleriniz ne kadar farkl
olursa olsun yalnzca tek bir
ama olabilir: Apak grneni
aga karmak. Birinin bir dige
rine kendisinin hildigini bilmesi
ne izin vermek bir eydir (Byle
ce kii bilir ki, digerlerinin hildi
gini kiinin hildigini digerleri bi
lir vesaire). Kendini hegenmili
gin sosyal aybn gze alarak
(belki bu daha ziyade bir sayg
sorunudur) , diyalog iine girilen
kiinin apak grneni kavrayp
aramzdaki holuktan bunu ko
vacana kesin gzle hakmak ise
bambaka bir eydir.
Ne var ki, o zaman da, "kii yete
rince acmasz degilse, bir Sa
dizm icat eder. 1
Yabarcda

ma zerre: Bilin
d bir bilintir. Doadaki diya
lektik.
Yabanclama, ilk hataki "bir
lik" in dalmas ile ilgili, kuku
suz ' insann ortamnda" yaban
clama' szcgnn uzun bir
gemii var. Hegel iin, iiizin
dnda birey bulunduunu kav
radgmz mutsuz bir gerekle
baglantl idi (nesnelletirme ve
diatrma) ; metafizik i ile d
arasnda, yalnz ve yalnzca So
yut Ruh'un kendi kendini tat
minle ulatg orgazmla alacak
bir geit vard.
Diger yandan Marx yabancla
may pratik olarak, gndelik ya-
anda kilerin edimlerinin (nes
nelletime ve dlatrma) ken
dilerine kar dnmesiyle ortaya
kan bir kavram olarak grd.
Yabanclamay toplumu sm
ren ve smrlenler olarak snf
Iara ayrlmasnn sonucu olarak
ele ald ve bunun kkenini el
mlkiyette grerek, almalarn
yaadg agn en insanca bilimi
saydg politik, ekonomik eleti
risine yogunlatrd (ne var ki
biz bugn yabanclama y diger
insan ve doga bilimlerinde de
aratryoruz). Bu bilim (Adam
Smith, Ricardo, Milus) bir yan
dan st rtl ekilde, yabanc
lamay toplum yararna gerekli
grrken, diger yandan grmeye
hazr olan kiilere bunun dogas
n aklamaktan geri kalmad .
Ancak gnmzde eletiri, bur
juva iadeleri iindeki tm bilim
lere, dogrudan en gelimi psiko
analize_ ve ' samann toplumbili
ine' dek inmelidir ya da kma
ldr.
' nsann ortam' , yansyan bilin
liligi (neyin farknda oldugumu
zun farkmda olmak) doguran bi
linlilik -edininin ilemesiyle or
taya kar. Ardndan, bu edimin
dizgeletirilmesiyle bilgi dogar.
'
.
'
Insann ortam , yansyan
bilinlilii (neyin farknda
olduumuzun farknda olmak)
douran bilinelilik -edeminin
ilemesiyle ortaya kar.
Ardndan, bu edimin
dizgeletirilmesiyle bilgi
doar- Y ansma-ncesi bilinci
bilginin yansmasna
indirgereye almak byk
bir hata olurdu.
ri ve sonular gibi. Biliyi 'bir nunda birileriyle konu abildi-
tutam tuzla birlikte' alrsak, s
telik onu kullanabilirsek hi bir
sorun kalmaz. 'yi' yabanclama
da olasdr- yabanclama ahlak
sal bir laneti em e degildir.
Yansma, olaslkla (filogenetik
gim, sonunda beni anlayan ka
fesli insanlarn kafesleri aarak
elimden tuttugu ve birlikte uzak
latgmz ryann psikoanalitik
yorumunu reddediyorum- kimin
kimi kurtardgn sorgulamaks
zn).
Yansra-ncesi bilinci bilginin olarak) antropoid maymundan
yansmasma indirgemeye al
m_ak byk bir hata olurdu.
Bilgi , kukusuz, yabanclama
dr (bilinlilikte yansmann ya
rattg ayrlma). Bilgi , i ile d
arasnda yJe gizemli bir salnn
ierir ki, onun gerekten ' orada'
(' d = gereklik' ) oldugunu san
rz -tpk gerekten gerek etkile-
insana gei srasnda ve ( ontoge
netik olarak) insan bebek, eri
kinler tarafndan 'sonunda (biz
ler gibi) insan oldu' dendigi za
man ortaya kmtr. Yine de,
hayvanat bahesindeki kafesine
hapsedilmi bir gorilin belli an
larda 'farkndalgnn 1 bilincine
varmas bence kanlmaz (bu
nedenle, sk sk grdgm so-
ns anlar (neden insan' oglu?) ,
alet kullanmaya milyon yl n
ce balad. ki milyon yl nce
ate yakmaya baladlar. Yalnz
ca 100. 000 yl nce llerini
grneye hal ayabildiler. D
dnyaya yansdktan sonradr
ki , insanlar kendi zerlerine
yansyabildi. ' nsan zne kendi
yadsmasyla dogdu; kendi g-
33
mlyle. ' nsan znenin bir bi
lim nesnesi olarak gemii yalnz
ca iki yzyllk.
Yansmadan nce, belli evrelerde
-post-natal erken bebeklik evre
leri- Freudyen (ve Rankyen ve
Kleinyen vs) Mhilindn" (do
gtm-travmas, imrenme gibi a
lanm fantaziler, kastrasyon,
batan karma-tm dipal gste
ri) oluturan bir yansra-ncesi
bilinlilik vardr.
Agla yan hehegin olanca hilinlili
gi diger paralayc , krc etki
lerle birlikte psikoanalizin insaf
sz ykyle de sakatlanr. Jung,
Freudyen bilindn gelitirdi
yine alanm fantazileri olan,
ancak bunlar, insan heynindeki
yeri sapanabilecek veya sapta
namayacak (Jung bu konuda
kukulu) 'rk' a ait 'kollektif hi
lind ' . Nro-fizyoloj ik olan,
hem nemlidir hem de olas tehli
keler ierir. Kii onu bilginin b
tnleyici hareketinde anlayahi
lire nemlidir, ve kii insan nes
neleri 'ynetmek amacyla insan
deneyiminin geregini ona indir
gemeye alrsa tehlikelidir.
Bilincin kendi zerine yansyan
edimi, insann yansma ncesi hi
linliliginin tek ed imi degildir,
diger bir eylem alan, yansma
ncesi bilincin, nesnesini hem ay
rlmaz (bilinten) hem de ayn
zamanda 'teki' olarak sundugu
eylemdir. Bilincin, yansma n
cesi veya yansyan, gittigi ynn
zgllgden (mekansal (fizik
sel)-olmayan) baka bir nesnesi
yoktur. Bilin ' akl' n ya da
'kendilik' i n bir 'd salg' s degil
dir. Aldatc bir analoji kurar-
34
sak, akl veya kendilik belli an
larda yansyan bilin dizilerinin
'i salg' sdr. Analoji , 'i salg'
nn 'akl' veya 'kendilik' in olmas
beklenen (bilin tarafndan) fa
kat olmadg o zgl hilige hu
harlamasyla krlr.
'Bilin d' , bilincin kendi bilin
cine varmasn saglayan yansyan
bir bilin edimidir. Yani, bilin
d, bilginin temeli olan bilincin
bilinliliginden farkl , yansma
ncesi bir bilinliliktir. Bu yans
ma ncesi bilin, yalnzca insan
cenininde degil, tm canl trle
rinde vardr. Daha da ileri gide
rek, neden yansma ncesi bilinci

inorganiklere -amura, eH!e,
daglara ve gklere dek genilet
meyelim? Bu soruya verilecek
yantn olumsuz oluunun tek ne
deni bilincin bilgiyle olan etimo
lojik haglantsdr.
nsan, insan-olmayan ve inorga
nik arasnda bir devamllk ku
rabilecek bir konuma tarz bul
mak istiyorsak, 'duyarl dizgeler'
den, ' molekler, atomik ve sub
atomik' kavramsal birimlerden
szetmeliyiz. Ancak, duyarl diz
gelerin kavram ncesi olgusal bir
gerekligi vardr. Bence bu ger
eklik, yani yansma ncesi hi
lin insann ok tesine uzanr.
iirsel bilinlilikte, zerinde al
lacak tek hammadde duyarl
dizgelrin devamllgdr. Bu ise
ancak insan duyarl dizgelerinin
insan olmayan dizgelere uyarlan
mas ile olasd r. Hayvan, bitki
ve minerallerin diline kulak ver
mek gereki.
1
' u mektubu s ze dnyann herhangi bir yerinden yolluyorum. Efendi m hen
yaklak on y ldr bi r aratrma eki binin iinde yer almaktaym. Bu sre iinde
katldm otuzun stnde alma birok dergide kaynak olarak gsterilmi olmasna
karn bu dergilerin hibirinde admn gemiyor olmasndan fena halde muzdaribim.
"Ark" denen bir c3nl trne dahil edilmi olan ben, literatrde "Mehur Adam ve
arkadalar" olarak gsterilmekten bkm usanm bulunmaktaym. ileden kmam sz
konusu. stelik Mehur Adam ile arkada falan da deiliz. Kendisini hi sevmem. Ekip
bamzdr. Kendini beenmi , duygusuz ve kstahtr. Bense sessiz sitemsiz iini yapan,
akamlar pijamalarn giyerek erkenden yatan bir karaktere sahibim. Belki de bu ne
denle yani yaclk yapmadm, el etek pmediim iin bu adam beni aratrmalara 5. ya
da 6. i si m olarak yazmakta ve literatre gememe engel olmaktadr.
lnannz yl iinde eitli turistik beldelerde (deniz, gl , elale kenarlar , da etekleri .
manzaral yerler) bilimsel amalarla yaplan kongrelere dahi katlmaktan ekinir bir
hale geldim. nkii kimse beni tanmyor. Kendimi "Mehur Adam' n ark" , olarak
tantmak mecburiyetinde ka l yorum. Halbuki benim de bir ad m ve soyadn var. Onun
nereden " ark" oluyormuum. Netice olarak bktn yani.
AFP
Mehu Ad
(Arkadasz, sade)
35
Balangc fazla uzun tutmaya ge
rek yok: imdi, ilk dnminden ok
uzakta da olsa Genesis, hala rocku
lar iin seriniere imkan bulduklan
sakin bir liman. "Sakin", nk ne
sylediklerini anlatmak iin dolar
hal yollara, cazip ses ve "k"
oyunlarna tevessl etmiyorlar. A
lalmaz ya da tam tersi basitli
in aldatc "derinline" soyunmu
yor; bugn ortalkta ( tm dnyada)
"rocker" diye dolaan zibidilerin an
l amak iin zahmet bile edemedii
"meseleleri" sanat halet-i ruhiyele
rine gre "sylyor" . Bu syleyi ,
kimseyi yerinde oturtamaz alnda,
bir serpinti gbi , odasnn kesinde
plan kk bir bebei ele alr gbi
tutan dnyann drt bir yanndaki
kar-ruhu yattrr. Bugn "estab
lishment"in piyasaya pompalad
ruhu sefl gruh iin sylemeye d
mizin varmad bir yana, aklmza
bile gelmedii bir terimi, Sanatl
yeniden yaatan bir addr Genesis.
Bu yaz , Genesis'i ve Peter Gab
riel'i ylladr takip eden, dergi ka
paklarmda onlarn adlarn arayan,
ses seda kmaynca tedirgin olan,
"acaba mzii braktlar m ?" diye
gzli gzli endielenen ve her haberini
aldnda hi hayal krklna ura
mad iin kendisiyle ve onlarla gu
rur duyanlar iindir.
Us'n kapamda, dnyann drt
yanndan sanatlan albmn ar
klar iin yapt resimler var. Her
36
resim, o sanatnn o arky bak1n
yanstyor. Nursery Cryme'n kapa
ndaki ill strasyondan bu yana
epey ilerleme var gibi griinyor.
Us, Gabriel'in Genesis mirasnn "d
nda" bir albiirn m ? Passion' Ge
nesis'in neresine koyabiliiz ? Peter
Gabriel , Genesis' de kalsayd , "We
Can' t Dance" gibi bir albm kar
myd ? Hangsi hala Genesis ? Gab
riel mi ? Genesis mi ? Yoksa bugn
k Genesis, bir "baka" Genesis mi ?
Genesis'i m kemmeliyeti gup
lar arasna sokan ve ayn zamanda
daha sonra onlar dierlerinden ay
ran ynleri, 60'larm heyecanl d
nemlerinde kardklar albmlerin
de hayat "dorudan" sylemehen
ok onu nasl syleyebilecekleri ze
rinde dnme cesareti gsterebil
melerindeydi. 60'larm ikinci yarsn
da Londra'da kmelenen rock evre
lerinde "m zikal ifade" tarz zerin
de kendiliinden geli mi iki ana
tarz olumutu. Beatles'n temsil et
ti ksa zamanda hegomonyas ku
an "pasifst-genlik" arlkl tarzn
yansra, bir alt kltr olarak
"physcedelic-panteist" anlatml ar
arasmda gidip gelen mistik-gereki
anlatmlar zellikle ehirde etkiliydi.
Genesis'in mzik grubu olarak kuru
lu ncesi kklerinde bu anlatm
farkll kl arn n i zlerini bul mak
mmkn. Birinciden ikinciye evrilen
bu grup-ncesi dnemde, Grubun
nemli iki yesinin (Gabriel ve
Banks) bir ark sz kollektifi kur
mu olmalar , anlatm kayglarnn
ciddiyetini ortaya koyuyor. Bu kol
lektif ruh, Genesis'in ik albmlerin
de sz ve mzik: Genesis anonimli
n yaratt .
Genesis'in 75'e kadar sren Gab
riel'li dneminini temel karakteristi
ni, metaforlara dayal szler ve da
ha sonra art-rock olarak adlandr
lacak "katmanlara ayrm mzikal
yap" oluturuyordu. Szlerin meta
forlar arasmda srekli gezinmesinin
bu mzikal yapy zorlad dn
lebilir. ancak bugnden gemie
baktmzda Genesis'in "rengni"
olutuan bu yapnn baka gruplar.
tarafndn hibir zaman beimsenme
diini , hatta Genesis'in de (Peter
Gabriel'in de) bu sz-mzik yapism
dan da adm adm uzaklatm g
riiyouz. Bunun nedeni, birok m
zik eletirmeninin de srarla zerin
de durduu gibi bu yapnn oturma
mlmdan m kaynaklamyordu ?
Cols, Gabriel gruptan ayrldktan
sonra yaptklan il k albm olan A
Trick of The Tail iin, katmanlara
ayrlarak blnm mzikal para
larm birbirine eklenmesi gibi algla
nan Genesis sound' unu biraz daha
gelitirerek daha btnsel bir yap
oluturdukl arn sylemi ve bunu
kendi mzikal anl ay l arnda bir
"evrim" olarak nitelemiti.
Aslnda, ne Genesis, ne de Gabri
el bir da hi ilk be albmlerinde-
peinden srkleyii . . Sonra da biti
rii. . Ta vs i ye edilir.
Alhmn son paras The Kie
(Alhmn kapak desenlerinin de ko
nusu), fiek gbi bir girile balyor . .
llerledike, izlenmesi zorlaan bir
karmaklk hzna ula-
yor; rock'un en gzel ya-
m: Tempo ve ri tm, her
Cyntia' nm duyduu pimanl. ve
vicdan azabm azaltma abalar,
Henry'nin artk yokolmu yaamm
dan yakalayabildii tek ey olan m
zik kutusu . . . Ve Henry'nin tyleri
rperten mrldanmas: Sadece bi-
raz daha/ sadece biraz
daha zaman/ zaman v
cudunu terkediyor.
geen saniye daha da ar
tyor , izleyebilmek iin
daha da aba gstermek
. . gii t ii ri i n; en . .
Ve Cythia ile Henry'nin
mzik kutusu aracly
la kurmay baardklar
son ve byk iletiim . . gerekiyor, ok az soluk
alma yerleri var, oralarda da izleyi
ciye sadece hayranlk duymalar ve
okulanmalan iin vakit veriliyor
sanki. Sonra, birdenbire ritm ve
tempo bitiyor, kendimizi karanlk
bir ormann ierisinde yolunu ara
yan yal bir adamn kalp atlarn
dinlerken buluyoruz . . Burada Gab
riel'in flt, yine yol gsteriyor,
(ama bir anda bak kyor! Ortalk
birbirine griyor, Rutherford'un gi
tar burada defalarca dinlenebilir.
Sray devralan Rutherford, o orma
nm - iinde mi dmda m olduumu
zu bilemedimiz o karanlk yerin
hissini bize biraz daha .kavrattktan
sonra arkaya ekiliyor ve Banka'in
nn yor. Banks, ksa bir gezinti
den sonra yeniden ana ritmi yakal
yor ve Son .sz syleme eefi .Gab
riel'e veriliyor. Gabriel de bu frsat
ok iyi kullanyor ve The Knife' ve
albm bitiriyor. Bir albmden da
ha baka ne beklenebilir ?
. Nursery Cr.me
Steve Hackett ve Phil Collins'in
Genesis'e katld bu alm, mace
rann yeni bir dier gzel dura. A
bm tm zamanarm eniyi bestele
rinden Musical Box ile alyor. Ste
ve Hackett'in gruba getirdii hzn,
Collins'in kendine gvenen sololar
ve Gabrel, Banks, Rutherford l
snn gittike mkemmele ulaan
performanslar Musical Box'ta ci
simleiyor. Bu parada Hackett tm
zamanlarn en iyi gtar ololardan
biini grekletiritir.
9 yandaki gzel kz Cynthia;
yanllkla hayatn karartt
Henry'nin odasnda ok sevdii m
zik kutusunu kefediyor. Henry'nin
odasnda, mzik kutusmu alarak
Henry'nin duygusal isteklerini kar
larken, tahrip edilen o mucizevi
mzik kutusu ve Cynthia . . Musical
Box, Old King Cole'n belli belirsiz
rl dand ezgiyle ba l ar.
38
Steve Hackett'm gtanyla vcudu sa
ran o zaman dilimi . . . Bir oda, du
varda bir alar saat var . . Henry ifa
desiz ya.tyor . . Tm yaamn etkile
yen basit bir yaam diliminin acsy
la Cynthia, Henrry'e bakyor . . Sz
sz bir ocuk oyunu, ok h z nl. .
byk olmadan byklecin becere
meyecei bireyi yapmak. : Ardndan
bir haykr: Neden bana .dokun
muyorsun/imdi doku' bana/im
di . .
Nursey Cryme'da bahsedecem
ikinci para, 2. yziin son paras
olan 8 dakikalk bir dier Geesis
bayapt The Fountain of Salma
cis. Yayllarn yerinde kullanld
nda ne kadar etkileyici olabild
bir kere daha gsteren bir girile Ida
Da'na doru yolculua balyoruz.
Hermaarodit hakknda bir para.
Hem erkek hem kadn eme organ
larn tayon bu iek, ayn zaman
da eski Yunan mitolojisi'nde Tanr
Hermes ile Tanra Mrodit'in yasak
aklarndan doa erkek ocuun U,
mi, Tan-l ar arasndaki bu gizli sev
inin rn olan Hermaafrodit, da
Da'nda, sadece orada yaayan can
Warla yaayarak byr . . Karlat
sn nilliferi Salmacia'le birleir. Mi
tolojiye gre, Hermaafrodit'le Sal
macis'in "bir"letii suda ykanan
herkes Hermaafrodit olacaktr . .
Tony Banks'in tulularda yakala
d melodyi, her admda ileri gt
ren yayl alglar, ykyle birlikte
gerideki yerlerini alrlar. Her adm
da daha da derinleen ana melodi ,
Heckett'm gitarna ve Collins'm da
vuuna bal olaak Gabriel'in sesin
de kulaklara yerleirken, Ruther
ford'un has ataklarn izlemeye ba
lanz . . Burada geri vokallerde Phil
Collins'in gcn gstermeye bala
dn goruyor.uz . S almaci s' le
"bir"leme ncesini ve sonrasn yine
Hckett betimliyor. Peter Gabriel'in
sahneye tiyatro masklar ve ilgn
giysilerle kmaya balamas bu al
bmden sonraya rasthyor.
Foxtrot
Genesis'in bu 4. albmyle bir
likte rck'un en iyileri arasna girdi
i sylenir . . O kategoriye almak iin
Foxtrot'u bklemeler gerekmiyordu
ama Foxtrot'un, arpc bir yayl g
riini takiben Rutherfod ve Col
lins'in parann karakteristii haline
getrdi bas-davul ataklarmdan olu
an bir melodiyle at Watcher oj
the Skies ve ardndan pepee pat
layan melodilerle art-rock' u madde
madde tanmlayan bir Manifesto ni
teli tad da doru.
Get'em Out by Friday, bizde de
bugnlerde salgn halini alan toplu
konut iii tm eski binalarn yk
mas sorununu ileyerek somut,
dnyevi bir meseleye dorudan giri
yor. Metaforlara altrlm dinleyi
ci topluluu iin zor bir durum . .
Styx irketi, bayan Barrow'un evini
boaltmasn istiyor, 'insanlk adna'
ona baka bir ev bulacaklarna sz
veriyorlar . . Bayar Barrow kiray i
katma karmay teklif edyor! ama
vazgeiremiyor . . Ve sonunda yenil
yor tab . . Neyseki, Genesis dinleyi
cisini ahkanlklarna yeniden dn
drmeyi tercih ediyor sonunda.
2012 ylnn Eyll aynn l' indeki
bir TV du-
yurusunu
duyuyoruz
birdenbire:
"zlerek
duyurmak
zorunda-

. . sana yolu . . .
ym ki, Genetik Denetim Brosu in
sanln boyunda 4. kstlamaya
gitmek zorunda kalmtr . . : " nsan
larm boylan, ayn eve daha ok kii-
nin salilmesi iin daha da ksaltl
maktadr. Yeni yerleim alanlar
bulmak iin Styx irketi benzer bir
kunua grev verir . . Ve yine r
tk bir gnderme daha: "Elinizde.i
topranzll, bu dnyada daha
mutlu olacaksnz/ o halde cennette
de mutlu olmak iin Kilise 'ye yar-
dm edin. "

kinci yz tek bir paradan olu
uyor: Supper's Ready. Bir prog
resaive-rock klasii . . Yaklak 23
dakika sren bu para 7 blmden
oluuyor. Belki bir hayalin anlatm,
biraz gerekst bir tavir . . belki de
yaadmz , hergn yaadmz
'bireyleri beklemenin' cevab. Her
blm birbirinden bam z gbi g
rnse de, tmnii topa-ladnzla
elenizde bir kara Kitap kalyor . .
Oturma odasnda dolaan, televiz
yonu kapabp evgili i yanma ge
len bir adam var balangta . . D
arda gcenin uzaktan araba sleri
geliyor . . Adam kadnn yzndeki
dirni gryor gzleri yakla
tkca vcudlarndaki uzaklk art
yor . . Darda 7 kiinin ay alt
da s iz e yryleri duyulurken
adam kadna soruyor: "Merhaba
bebek, gzetleyen gzlerin n ka
dar navil aknzn gerek olduu
nu bilmiyor musun. ?/Akam yeme
in seni bekliyorlakmzn gerek
olduAunu bilmiyor musun?
Aslnda bu hayatta herey bibi
riyl ilikilidir deil mi? Bizler bir
birimizle, gemiimizle baglnt kur
duumuz lde biz olabiliyoruz . .
Bizim dmzdaki gereklik diye
birey yok mu? Adamn kadna sv
glerini onayiatmak istemesiyle I kh
naton ve ltsacon'un yiit ordu unun
sava, intikam ve dehet iin d
maniarna yrtc kaplan gbi aldr
malarmn ilgsi var . . Ban iin yap
lan bu kavgalarn da tarla ma su
arayan iftiyi ilgisi var. Cenetin
.
bi tasviri, bi r kk kopya Wil
low iftlii'nde aknlkla gzerini
aan hekesin yalan syledi far
keden mzik kutulu (Henry?) ocu
un da dirleriyle ilgisi var . . Anne
ve baba . . yi ve kt . . ngiliz Bay
ra tayan Churchill . . bayrak bir
pren mi . . pr ns bir tul ayrn . .
tul a bi r yumurtaym . . yumurta
bir kumu . . . Evet , ok kamak
her y .. Sanki bir kyamet gnne
yaklar gbi konular dal yor, sz
ler anl amn yiti riyo , Ald-i
Akit'l rdei Ortadou efsan lerinden
geiyor deniz canavarlannn a
dan ateler fkrtt ve gkyzi
ydzlara bezedi denizler giriyor,
Mago ' un korku uyla ocuklan ye
raltna saklyoruz . . .
V kyamet geliyor . .
eytamn iaretiyle 666 ,
artk yanlz deil. eyta
m dnya ya indi an-
lyoruz . . (6. para) Pisa-
gor, "zlii kle-ini ( ! ) d-



zel ti yor (nk ay yan yor gz
lklerinden) ve kanla yeni bir an
s"ini yazmaya balyor . . Tanrla
rm Tanrs, Krallarn Kral gnein
yanlbanda du ran melein sesini
duyuyor: "Hafif bir akam yeme"
ve ocuklarm alp yeni Kuds' ne
ger dnyor . .
Adam kadna oruyor: Gzetle
yen gzlerin ne kadar navilakm
zn gerek olduunu bilmiyor mu
sun/Buradan ok uzaklarday
dm/Senin $evgi dolu kolarndan
ok uzakta/imdi geri dn
dmsen iyi bir i bulmUsun.
Bu blok beste , Genesis'in top
lumsal yergjyipanteist bir ambalajla
sunmaya balamasnn ilk haberci i
olarak grlebilir. Bir yl sonra
karacaklan albmle kendi perfor
mansl arm en st aamasnn bir
basamak altma kadar yaklaacak
lardr.
Seliing England by the Pound
Rock tarihinde, mzikal olarak
zerinde bu kadar ura-
lm, en ince notasma
kadar ilenmi ve icra
dnm bir bencil ' ulam' in
sanlarn ii hoalm ahlaki erle
rine mzikal olarak indirilmi ar
bir darbe Toplumdaki depik ke
simlerin grn, depik yntem
lerle aktanm. Orne ikinci par
a I Kw Wat I Like'ta bir im
bime makinesinin gznden orta s
nf degerieri sorgul amyor. Beinci
para The Bat le of Epping Fo
rest'te bir gazete haberinden yola
karak kenti paylaamayan gang
ster etelerinin hesaplamas alac
bir dille veryor. . .
Genesis'in Seliing'le ul atklan
yerin snrn zorlayabildikleri son
ama, Lamb Lies Down on Broad
way oldu. Bu st snra da imdiye
kadar kimsnin ulabild, ya da
ulama y hedefe sanmyorum.
Lamb Lies down on
Bradway
Bu alhm Peter Gahri edilmi ok az bste var
dr. Mzikte dinleyiciyi
70 dakika boyunca alit
letirebilen albm da sa-
. . i i : l t Ti i m . . .
el' in Genesis'le birlikte
yapt son albmdr.
ys da azdr herhalde.
Seliing England, batan imparator
luk ve ryen y amlar zerine
ac bir eletiri, iyi bir dnme fr
sat olarak grlebilr. nce Gabri
el' in sesiyle albmn ana fkini
alan bizler, ayrmtlara girmede
nce Hackett'tan mzikal fikri al
dktan sonra arma oturumiarna
balyoruz. Hackett'n alyla m
z4 a lnda adece gtarn tnlan
mn olmayp, geideki vokalin (korQ
nun) belli belirsi balayp gittike
ykselen eli olduunu anlyorsu
nuz . . Ama bu duygu da ksa r
yor, ritmin n deitiini , Genesis'in
bir bt olarak paraya girdii
anlyorsunuz . . Ama hayr, paraya
daha girilmedi his i uyanyor ksa
bir sre sonra . . . Baka bir itm ve
bir baka alg ne kmas . . de-
ken bunun srekli tekrarlandn
ge de olsa farkedyorsu
nuz . . . Evet, aslda par
a hi balamyor . . On-
. . l t n . . .
lara ' art-rock' tanmn
erdiren de bu sam yo
rum: l, tetikte dur
ma halinin srekli canl
tutulnas iin bir paray oluturan
tm unsurlan bir anat duyarll
ve ciddiyetiyle tek tek ilemeleri ve
sonra hirletirmeleri . .
Bu hi balamayan alhm, bu
sosyal tasvir, sadece hrsa ve gz
Bir ok kiiye gre,
Gahriel, Lamb'dan son
ra artk Genesis olarak daha m
kemmel eyler yapamayacakl arn
anlamt. Bu albmden sonras m
zik endstrisinin baarl ve parlak
bir yldz olmakt. Bu yzden ayrl
d . Bundan sonra , Gabriel'e gr,
sadece tekrar ol urdu. . Floyd' un
Wall'a kadar klan gbi . . . (Pa
rantez: 74 etiketli Lamb Lies . . , 79
etiketli Wall'un temelii oluturdu
unu dnyorum. Lalh Li
es . . ' daki duvarlar sanki W al'da ye
niden karmza kar) Sonu da ol
m yan aadaki blmn mtk
zinciri de zellikle yok. Bir iki yer
deki nesne, ara ve isim dei
gibi her g, yeniden doldurulabilir.
sanyoru . . Tabi , isteyen Gerer
tersini okuduunu da dnebilir.
Paraarmz gzlerimin nn
de tutmaya devam edin. Yazarken,
duvarlarla kapl bir yerde canlar
daki kelebeklere biraz bakmk isti
yorum. Bellekteki insanlar olayax
yle bir tutturulru k hatrlamakta
.
glk ekiyorum. Ancak birisini
seebiliyorum; paralanm, r
m ve baka bir hayat tarz ile bes
lenen birini . .
Bu, doann tamamiyle eritelebi
lece bir madde. Rael olarak smf
landrlm. Rael henden nefet edi
yor, ben Rael' den holanyorum.
Eyet doru , devekularn n bile
39
duygular vardr. Ama aramzdaki
iliki yle birey ki, ikimizde yaa
dka bireyler reniyoruz. Rael iyi
vakit geirmekten holanyar, bense
iyi kafiyelerden . . Ama artk beni g
remeyeceksiniz; nk benim varl
n dan nefret ediyor. Bu yzden
eer onun yks dayanlr gibi de
ilse, benim parman olabilir bun
da . . Anladnz n ? (Yani , kafiye
planlanmtr . . kuklalar)
Titreen ibre krmzya geiyor.
New York yatanda srnyor.
Yorgun davetlerden gece tiyatrosu
nun scakln terketmeleri isteni
yor. denmemi ekstralar Uyuyan
Broadway' i huzursuz ediyor. Sol a
YR- saa YRME: Broad
way' de ynler ok parlak griinm
yor. Otomatik hayaletler taksicilerin
srekli deien hziarna ayak uy
durmaya alyor.
Bu kadar yeter. Kahrananmz
tiinelin nerdivenlerii trmanarak
gna doru kyor. Deri ceke
tinin altnda bir sprey tabanca tutu
yor. Tnelin yanndaki duvarlara
byk harfele R-A-E-L harferin
den oluan mesajlar yazm . Size
hibi anlam ifade etmeyebilir ama
Rael iin bu , 'kendisi iin bir isim
yapmak' yniindeki srecin bir par
as . Eer terbiyelj bir Gltepe' li
olamamsanz , balar sertlik ve
setlik balatlr.
Islak sokak boyunca,
rilmi yzeyin biimini alyor. Bulut
katlamaya balyo, Mete Caddesi
boyunca Douya ve Batya doru
yaylyor ve karanlk gkyzne ula
yor. Duvar oluan gerilimi emer
ken, br tarafta biraz nce olanlan
boyutlu gsteren irekran halne
geliyor. Ve duvarsessizce ileri doru
hareket ederek nne kan hereyi
kendisine katmaya balyor. Hibir
eyden kukulanmayan stanbullu
lar, grne baklrsa olan biteni
grmyorlar.
Rael , AKM'ye doru kamaya
balyor. Geriye bakmak iin her
duruunda duvar daha ilerled
gryor. Duvarla arasndaki mesa
feyi korumay baardn dndii
bir srada iddetJensen rzgar ve
souk hzn yavalatyor. Rzgar
hzn artnyor, slak soka kurutu
yar ve yrdeki tozlar kaldrp Ra
el' in yzne doru savuruyor. Git
tike daha ok toz sav-uluyor ve
tozlar Rael'in derisine ve elbiselerine
yerleiyor. Deriye ve elbiselere yapr
an tozlar Rael'i ar ar dehet ve
rici bir hareketsizlie srkleyen
kat bir elbise haline geliyor. Oturan
bir rdek.
arpmann sessizlii yaryar ve
.bir ses kkrenesi iinde, son saniye
yanklar dyasmda uzuyor. Sanki
stiklal Caddesi'nin betonlar ve kil-
leri anlarna geri dn
yoru gibi . Son byk
da olmal ya da bir bir ku yuvasn
da ya da bir rabmin zarndan d
mek zee olan bir yumurtann ka
buunda. , Nerede olursa olsun, ken
disini huzurlu ve ok temiz hissedi
yor. Midesinde scak suyla gzelce
siatlm bir yalanc meme varm
gbi honut. . O halde neden endie
leniyor? Btn bunlar ne demek ol
duunu niye merak ediyor? Kendisi
ni bilinmeyene brakyor ve uykuya
dalyor.
potansiyel bir engel olup
olmadn kontol etmek
iin, aniden yanlamasna
bakarak mddetini deni-
. . na

aal a-
yry geti . Gazeteci
izleyicier ve olay birbir
lerine kenetlenmi gibi
sziayarak topallyor.
inde gl bir kusma isteiyle
souk terler iinde uyamyor. Koza
grnrlerde yok imdi ve iinde
bulunduu maaray daha iyi gre
biliyor. atdan akan scak su daha
oalm . Ve stalacite'ler ve stalag
mite'ler etrafnda inanlmaz bir hzla
oalyorlar. Korku ve ok kendini
gstrirken, kendini tutmasmn, sa
km olmasnn gvenlik hissini art
racana ikna etmeye alyor ken
disini. Ama stalacite'ler ve stalagni
te'larn gelimelerini durdurarak et
rafnda bir kafes oluturdukl arn
ve oluan kafesin parmaklklarmn
stne doru gelmeye balad g
rnce btn abasn boua oldu
unu anlyor. Bir an bir k akyor
ve birbirlerine halat benzeri bir
maddeyle balanm s onsuz sayda
kafesler griiyor. Kaya gbi sert par
maklklar Rael'in vcudunu skt
rrken kardei J ohn' u darda ken
disine bakarken gryor. John'un
yz hibir yardm etme belirtisi ol
mayan hareketsiz bir yz. Ama ifa
desiz yznde kandan oluan bir
gzy; beliriyor yanaklardan aa
szlyor . Ve Rael'in artk btn
vcudunu saran acyla babaa b
rakp oradan ayrlyor. Ama John
uzaklatka kafes zlmeye bal
yor ve Rael'i bi topa gibi frl frl
dnd-reye balyor.
yor. Hibir tehdit gre-
meyince, uzun admlarla yan yan
yryor, di macunu kznn gliim
seyiini gsterebilmek iin demir
muhafazas kaldrlm eczaneyi ge
iyor, gece kadnlarn geiyor, bu
ralar peruk satan maazann kaps
nn nnde duran devriye polisi
Haydar Bilen'i (48 yanda, evli, iki
ocuklu) geiyor. Polis, btn dier
devriye polisleinin bakt gibi , Ra
el'i sziiyor. Rael , bireyi saklyor
mu gibi saklanyor sadece . Bu ara
da bir kuzu yerde duruyor. Bu ku
zunun Rael'le hibir ekilde ilikisi
yok . Veya baka hibir kuzunun
da . . - Sadece Broadway'de kuzu yer
de uzanyor.
Gkyiiz bulutl u. Rael a:kasna
bakarken, kara bir bulut bir balon
gbi Taksim Meydan'na iniyor. Yere
yaylyor ve u.zun abalarla dzleti-
40
rn . . .
Nilfer akmaya bal
yor: "Blues sylediin iin ac duy
mak zorunda deilsin . " Martin Lut
her King vaaz veiyor: "Herkes ark
sylesin! " ve zgrlk alnn zille
rii almaya balyor. Hcreler bo
alyor, cennete doru yrn
yor . . Yasad inbiden ikisini da
ntan kaak iki satcs, ' eritler ve
Yaldzlar' n getirdii gzyalarn
aktyor. Tefeci silahl para ekme
cesini temizliyor ve ansl dolarlarn
avuluyor. Ardndan, her yer kara
ryor.
Rael misk kokan yari kta yeni
den kendine geliyor. Bir tr kozayla
scack sarlm. Solgun,
titrek bi atein kayna
Btn bu devrim sona erdikten
sonra ; Rael bamda ar yava ya
va gemeye balarken ok parlak
bir zeminde oturmu yle duruyor.
Buras bo ve modern bir salon ve
resepsiyanda ryalardan frlam
bir satc kadn oturuyor. Sakin bir
sesle konuuyor: "Buras Byk
Yaamsz Ambalajlama Gsterisi.
Burada grdkleriniz, ikinci gale-
ride bulunan yeni r
nnzn kk bir
olabileceini tahmin etti
i damlayan bir su sesin
den baka birey duya
myor. Bir eit maara-
yarat i yn
miktar dnda, hizme
te sunulan tm rnle
rimizdir. Iletmenin va
rolan siparile rinin
ve . . .
"
Vermediini alamazsnz.

J(endin ermenz
"

Ursula K. LE GUI N
Verir miyiz hi kendimizi? Kendimiz mizin
bize ok lazm.
Esaret altndaydk ve mr ho bir
rd. te zamand.
Kendimizi hile bilereden savtmma
larla doldurulduk. (ya da bize yle
sylendi. )
Hayat, mdafaalar, taarruzlar ve
fetihlerden ibaretti. Hayat askeri
bi vaziyetti. Ve biz domakla cep
helere srln tk. imizden ve d
mzdan gelen ateler altndaydk
(ya da bize yle sylendi).
Teyakkuz halindeydik.
A al arn zn kanundan ellerimiz
havada ktk. Esaret bir mr bo
yuydu. Ne yapsak botu.
Mehziil
bir gezegenin, ayat ksalmalar
ve karartmalarla yaand bir lke
sinde bir mahallesinde, bir evinde,
karmza kan herkesin muhtemel
bir eiiman olma zellii arzettiine,
hayatn acmasz olduuna "nce
adam olmak" gerektiine dair bilgi
lerle emzirilerek biiyiitiil diik. Her
tan altna bal"lan z emredildi.
Hep tetikdeydik. Kendimizi kimsele
re vermeneli, kendimizi koruraly
dk. Kskvraktk. Srtmza bir slirii
niforn
.
a giyclirildi, adam olma yo
lunda. Evlenip, oaldk. ocnklar
Birinci Ksmmz
Dedikodularda, televizyon kuman
danlklannda maaza vitrilerinde,
"Acele zengin olma" hayallerinde
"biz bu yaz e kerim . . . " lerde deer
lendirdik bo zaman.

mrleirizi
taksili satl ada taksit taksit tiiket
tik. "Az gttik ve dere tepe diiz git
tik". Sonra yol bitti. Zaman bitti.
Durduk mecburen. imiz, gcmz
ve gidecek bir yerimiz kalmad.

lm geldi yaknmza. Erredilen

gevleri yerine getimi, emirlerin
bit adn dna kmamtk
nz srek cephelere, eksik nadal- Doarken teslim alnm hayatlarm
Varlmz bir yana. Gezegenimizin
ne l zumu vard? Evrende snr var
myd? Un urumuzda myd?
yalarrn z, eksik riitbeleiriz vard,
al amadmz. Onlar alsn istedik.
Aklarmz vard , kapatlacak On
lar kapatsn istedik. Onlann zeril
Bizim evrenimiz gziiriizn grd- den bir tur dala attk "bizim zana
ii yer kadard. El kadard. Gzleri- n mzda"larla, yarn l iinlerde.
42
askerleri, gnll emir erieri ola
ak, artk ayrlabilirdik. Ve lrle
e salverildik.
kinci Ksnmnz
"Hayat byle olmayabili r. Deitir
melyiz"e gtti . lnanlar snf snf s
nfara blnd. Bu tanand . Bi r
tanesine ncl verdiler. Peki bu
da taman d . Hayatlanm z ancak
onla m diktatrliinde kurtul ur
du. Diktatrliik hayat kurtaracakt .
Bmnn neresi tamamcl?
Onlarn bizi kutan as iin, bizim
onlara bizi nasl kurtaracakl ar n
retmemiz gerekliydi , nce. nk
hizi kurtaracaklarndan onlarn ha
beri yoktu. nk onlar bilinsizdi
ler. Bilin bizdeydi . Onlara dar
dan ikram edebilirdik Onlarda ba
ka trl bilin falan olamazd . On
larda bilin olmas iin parti , her
keste olmas iinse iktidar lazmcl.
Peki , bizde, parti ve iktidar daha
ortada yokken nasl olmutu bu bi
lin?
Bizler kendiliinden Spartakiisler
dik. topyann s rr kulamza f
lenmiti . stilmiize bir k dm
t. Aydnlanmt k. Bizler daha ok
insadk. ok bilmiti k. Bilmek yet
mezdi , yapmak gerekirdi , fakat. Bi z
yapamazdk onlara yapt rabilirdi k.
Ola yaparken balarnda bulun
mahyd k ama ( mhendislik icab) .
Biitn binalar yapanlara deil yap
t ranl ara aitti . (Ve belki de bu ne
denle ykl rlard bir giiu)
Onlar oradayd . Biz buradayd k.
Bi z burada onlardan habersiz ve
onlar adu a tartmal arla, dme
lerle, liimlerle toz duman mrler
de kendimizi vermeden, hayatlar
nz deitirme/diitiirme telala-
Hayatta kalmannz ve zgiirlememiz
iin nmze kan ye(n)memiz zo
runluydu. zgr bir hayat istiyor
duk ve bu amala Devrim szciiii
nii ciimle iinde kullanma ayrcal
na sahipti k.
Hakllmz, meruluumuz bura
dan geliyordu. Onlar adna konu
tuumuzu iddia ettiimiz sii rece
nmze, ka- mza kan btiin
kalpleri kuabilirdik.
Kim vermiti bize bu hakk? Devrim
szcii vicdanlannuzn kuru temiz
leyici siydi .
Meruiyetnizi duygu ve davraula
rmzdan, duruumuzdan deil cm
le ku-uumuzdan alyorduk. Diiiin
celerinl izden alyorduk. Aydnlan
mann giinei her ne hikmetse stii
m ze dom utu iinkii .
Dorn bize verimiti. Doru kendi
ni ze veiln iti Kendimiz iktidar
mzc . Kendimiz bize ok lazn d .
ktidar bize ok lazmd. Kendimizi
veremezdik. Iktidarsz kalamazd k.
Hkmedene kar kmak iin hiik
ru edebileceiniz insanlar aramakla,
hkmedene kadar btn hkmeden
le-e kar koym akla mr geirmek,
bu arada iinde "olar" geen, "dev
rim" geen, "smr" geen bolca
ciimle kurmak. Bu da bir yaama
biimiydi . Esaret altmda geen bi
ho zaman deerlendirme tiilii.
Bi rinci ks mda yaamlanmz "tii
ketmelerde" tketerek geirerek,
i kinci k smda bize "yanlyorsun"
diyen herkesi binbir
.
sfatla harcaya
ra k, kendi szmze tapnarak,
rndayd k. Kendi cephemizde, kendi kendi gzlerimizin altnda i kti dar
kendinizeydik ve kencniz bize ok dleri grerek, biiyk iktidar yk-
lazn d. maktan bahsedeke evemizde bir
sr kk iktidar kurarak ve her
i ki ksmda da dedikodu denen ha
yatmz lii boluklarmda, hayat
mzn konpulsiyonl arnda, hayat
mz ikileyerek, btn anlarda duy
gnl armz bastrarak, daha gii ven
celi buldur muz zamanlara ertele
yerek, ierden tek bir sz etmeden,
kendimizi kendimize saklyarak, ve
hi bakalanna gitmeden, insanlar
arasla hi karmadan ; bilinme
yenden, belirlenmemi olandan hep
iirkerek; nesnellk diye ii kuruluk
bir anpirisizme gniill kulluk ede
rek; bize ne veilmise ona smsk
sarlarak, durduumuz yere smsk
basaak; bir adm hile atmadan, in
sanlararaslkta iimizdeki yktilere
doru atldm hissettiimiz btiin
ayaklara basarak, hi "yanlmm"
demeden, kendimizi vermeden, ko
nutuumuz yedeki duruumuzun
konuulaula birlikte deimesine hi
izin vermeden ve bylesi bir konum
da olsa olsa dinleyebilmeyi bir mezi
yetmi gii abartarak, altm grme
dimiz her ta bir tehdit olarak al
glayarak, insanlararasln ciimlesi
i in de kendi mizi bi yaln hal de
kullanmadan zama geirmek meb
zul galaksi bir evrende, alelade bir
gezegnde, skmtl bir nokta kadar
kiiiik bir lkede, bu kadar da ol
maz kadar kk ve giidk gndelik
hayatlarda bo bir zaman geirmek
liime dek.
"Vermediiniz eyi al amazs
nz. Kendinizi vermeniz gere
kir. Devrimi satn alamazsnz .
Devrimi yapamazsnz . Devrim
olabi l i si niz ancak. Devrim ya
ruhunuzdadr ya da hibir yer
de deildir"
"Ml kszler"
Fatih Altnz
43
Psi ki yatri hakkuda neyi ne kadar
desek de ue kadar yahanc l asak,
ne kada sorgul asak, ne kadar sy
le(n)sek ve al ternati fer arasak, neyi
ne kada- eyles k de; v kantrsak,
kart rdmza kzsak, i lerleyeme
y n di i i i nc le in s kntsnda ken
dimize bakal anna grnen ve g
rii meyen haskc l aa aada beliren
v hi h l i rm yen diimanl a-a kz
sak da biz bu iin biri nci Iden ny
gu lay laryz.
ii krl r ol sun, heli r i zlik var.
ki i rl ol sun, k ntdayz. krl er
ol t dnceleri n k lwa a
k n gel-gi ti ne ve bunl ar n i nsana
kendi ni ' hi ' and ran gcne ra
men, i i mi zi kur alayan bir y var.
Ya ol ma ayd . Ya pekien beceri ler,
pekien di l ; ya alla-an p k' en ve
u ta ca kull aml an, hak e dil n di l ;
gii udel i k ya ama n t al kl a si nen
(k dini kurtarm , i mdi ele baka
l ar kurtarmaya kal kan) dil s
k nt vern seydi . . . krl er olsun
44
skmtclayz henz akl sal ideo
lojisinin adam ol madk, ortadayz . . .
I nsan psiki yatrist olmay n d n se
er? l nsalan, duygular , davran
l ar , dne leri anlamak, adland r
mak, onra da z(i i n l e)nek p k
ok boa gicl iyorsa, bunun hi mi
baka yol u yok? N ko kuu, ne i d
di al , hatta ne zavall bir sei m. l e
bir yandan i man derken bi r yan
dan da il eyi ine bu kadar ok .
.
fke
liyi z. Kime fk lendiimizi mu.ttuk,
' insanlara ot muamelesi yaplan ku
nn da zambak muam lesi etmeyi
bec rme' nin erinci artk doyurmu
yo .
.
ok sk ntdayz.
"Onl ar" a ve "onla" kurnin iar na
kar karken kendimizi var ediyo
nz ve hep eksik, hep yarm bir do
yum t bnrukl ntmn ya yon z. Ya
r m miiminler, inan z zaferler, k
sik bi demeler, fe . . . S kmtday z,
kurtulmmaz bir skntdayz.
Ann ! erd n mul al fet gerekten
masal m d r? Kendi ni kand rmak,
onra buna i nanmk, davranmaks
zn, yorul makszn te lin olmak m
d r? A ne! i n k y s nda durup,
hem de onun i i nde ol up, ona ra
men, onunla birli kte ol mak i mkansz
md r? Bn kadar sk nt, bu kadar
zorl uk hakszl k m cl n? nsanl ara
yaptm ' bi l i ms l' l akszlbrn baka
l ar n nki nden daha az olmas ndan
duydnm yarm memnuniyet bana
baladn mrii kurtarmaya yeter
mi kendini kand rmamak ol anaksz
md r?
Anne! Ortada kald k, sk t day z.
lerdeu muhalefet ma al m d r? Bi z
art k bir eye hem i nanmal hem
i nanmamal y z
.
ok kii ortada
kald k, sknt day z. Anne beni me
rak etme, kanmad k korkmuyoruz,
yalnz deiliz ve ok kt dayz.
Z
y
nep Grerk Szeri
1
'
Dergisi
Sansr Kurul una,
1 O Aral k 1 992, Ankara
Okuduum t m srel i , sresi z daha uz un yazmak gerek ama
vs . yay nlar n hep bi r oyun ol- d il i m dol an yor i l al an d m,
duunu, dndm hep, fakat her yanundan sanki z bi r f
a t k bu ok komi k. nk k r yor. Art k n i dem bul an
h rey bi r oyun art k hel e ki n yor, h r za ma nki gi bi y
ocukken i mdi ki ocukl ar n zm k zar yor . Ltfen bu ka
oyun caklar na ahip deil mi- dar yl a da olsa bu yazd kl ar
seniz. Di yorm ki : i zofrengi m yay ol ay n bu beni ok
dergisi de bu oyunl ardan bi ri mut l u eder l tfen gl mey n
mi ? " ne farkede " . Hi ol maz- l tfen al amay n bu ok eski
sa y l l ar nce tasarl ad n bi r hi kaye demeyi n "den ode" dc
rgt l nn enin bi r rn ve meyi n. " t am s ras " olduu gibi
h p okumaya alt n ki mi yay nl aman n, an r n denl i
t ri ml eri anla masam da ( i - i rense otosansr as l i ren
r n l aft r uzmanl k) uzmanl - l an.
n a gi rm di i nden. ok ok
,
45
46
"HA MES'EL "den
aranoyak
l
ar1 n
Dsman

O
l
mas

Uzerine
-Meri Aknc'ya-
"Dn akam Don Kiot 'u dn
dm. Sonra ona Salvador Dal diye
seslendim. Hangisi hangisiydi,
unuttm .
. Dahiler safiara kart, saflar in
sanlar. glmsetti, dahiler ereve
deki yerlerini ald. Paranoya saf
insanlarn yreine kork sald .
Don Kiot bu korkusunu ok sevdi.
Onunla oyunlar oynad.. Yaamak
istedii her eyi korkusuyla besldi.
Oyunun ad: Paranoya, dman:
Y eldeirmenleri,
Oynayanlar: Birbuuk kii.
Insanlar yUarca Don Kiot 'un pa
ranoyasna gld kahkahalarla.
Kendi paranoyalarmdan dle ri
koptu. Yeldeirmenleri bahane ol
du, rzgcr bahane: Peki Don Kiot
kirnin paranoyasyd ? Gervantes de
mi korkul.rn ok sevniti?
Belki de insanlar Cervan.tes'den bu.
yana ikiye cyrldlar: Korkular
seenler ve korkularmdan dleri
h:opcnlar. Korkulcrn sevenlerin
durumu malum, onlar Don Kiot
oldular. Freud bir kez dala ltakl
la. byle e. Peki, korkudan dle
ri. kopwlara n oldu. dersiniz?
Onlaru byyen gzbebekleri kar
snda hi kimse birey yapamaz
d .
Dahiler y.y. llard. r korkularn
boyad lcr renklerle, mermerleri,
tclar krdlar kalp atlcrn duy
mamak iin. Paranoyalarn dn
yayc gsterdiler yreklie. Don Ki
ot ise paranoyasn yitirmeye da
ycnanad . yaayamad. Sajlk ise
lmszd, hi deimedi: Siyah ve
byaz gibi. "
Bu bir mektup, anladnz. Bir a-ka
dan yazm , ki me 'gnderildiini'
bilmiyorum, gnderilip gderilme
diini de bilniyorum, ama ben oku
cluru . Uzunboylu arkadam, ksaca
n: Ayn iyerin cle yllardr birli kte
ahyoru. "Yaratc" olduu varsa
ylan insanlam ie alnd ve toplu
yaratcln bi r ' emtia' nm satn
artrmaya, kolaylatmaya ynelik
ol arak kullanl d bir ticari mii esse-
e bnras . Bilerek uzatyornm, Ht
flmine bnzetiyorum, nk 'yarat
c' oln achn z zaman 'ne' olacam-
z bilen yok aramzda:
Akadan , i bilgisi ve deneyimi <h
mda edebiyat psi koloji , re im ve
dekorasyon gibi konularda da bug
nn gndemini olduu kadar, hatta
bundan da ok eskinin gii demii
yak ndan i zliyor karm yor. Yakn
zamana kadar en evdii aktrii n
Yves Monta d oldumu dii iiniiyor
du, ben onun dlerini y karak en
sevdii aktriin Macello Mastoian
ni oldtunu i ti raf ettim kendisine.
Beni m bu i ti rafn onu biraz kan
tnl ve iki erkein ara da kald.
Ben ara s ra yazdm iirleri , kii-
k denemel ri , mes' elleri okutuyo
rum ona ok hey canlanyor, sahi i
l tirilerde bul unuyor, uyar yor
anhyo ama en ok p ikolojik
zmlemeler yapyor.
Yuka r da okuduunuz mektup/de
n me, benim k ndi si nd n okudu
um ilk yaz ii iin. manm, bura
ya aln ama kzmaz! Yaz ld gii nii
de hat rlyorum onun ii claktilo ve
bilgi. aya kul lanmay g rektirmi
yodu, bota cl uran bi r dakti l oyu
kapp, odasna kapamp yazmt da
hen me aktan saatlerce al an a
n t n . Sonra kap n at i mdi
hat rl am yon m, srar m yd , kesin
okuma talebim mi ydi , yazy dakti
loda kard, verdi . Okuduum ilk
yaz uun '' Paranoya" konu unda ol
mas beni biraz antt . . . m ? Gali
ba, pe k a rmad m. Belki de ne
yazsa ayn -s aknl yaayacaktn .
i i nkii yazmak i tedi i ni bi l i yor,
ama ne yazacajr konu t mda hibir
ey bilmiyordum.
N d n "Paranoya"y Yazd? Ay i
yeri nde nzm yll ard r bi rlikte ah
L m z syl emi -s tim. Bal ang ta
hirbi imizin yapsmdaki paranayay
sezmi ol mamza karm bunu d
dk miyorduk. Sonra itli olaylar
ve igal ettii mi z ' konum' l ar vesil -
si yle , yani en az ndan bu yzden.
paranoyay dil i udi rmek bi r yana,
dalga m bile gemeye baslam t k.
Ama bu arada k ndi ha kk mz da
y n yeli m, l en kiisel , l m kar
lk h m de ortak paranoyalanmz
h lemeyi ilmal tn iyorduk. lmal
ne kelime, sonunda ' paranoya' lar
m zdan sal i den korktuumuz da
oluyordu. Ben e o, ' paranoya' y iki
miz iin yazd . Bir son vemek ann
suyla deil , hayr belki d " Paano
ia Mon Amour" demek ii n. nk
ba a kar yad hi sanmyo
nm, geri o gnlerde aramzda . . .
Ama, yok canm daha neler, ama
yine de, hem neden olma m . . . Yok
sa oradaki ' korkul ar ndan dleri
kopanlar' dan biri ben mi yim, bana
bi rs y mi sylemek istiyor? A l ama
l yd m zaten imdiye kadar hisset
ti n meye al yordu, ama iinci
bana kar birikmi bir yl olduu
da zn itim. Hem yazy bana oku
tm k pek d gnlsz davrauma
mt , bakmayn iz ' srar ttim' de
dimme, bem yle bi r yazy benden
baka kime gnd rebi l i r ki? Siz bu
devirele ' paranoyak' bul mak kol ay
m an yorsunuz? Evet , evet bu
n ktubun k yazld imdi anla
hy r, stelik ak ak da yazm
her eyi , bu mektubu h almazsam
kimse almaz mektup ortada kal r
ortada kalan m ktnp yanl acl rese
gid r bama kimbil i r n l r gelir?
Art k mektup da ga:ete gibi , bi r kii
al yor, on kii oknyor. Ya bi ri bu
m ktubu i k I de bul ur da vapuda
okumaya kalkar a, bir dii "iin enize,
bamda vapu sap bir ift gz . . .
Diinmesi bil korkun! Neyse, bu
mektubun hana yaz l dna gre
kim nin eline g meden bana ula
tna ok sevindiimi herke e syle
yebili im . . . Ama yine de iimde bi r
i iphe var ki b ni bi ti ri yor! Ben
onun yazd giLi kimsenin paano
yasma giilnedim ki! stelik Don Ki
ot' u e kiden lduundan daha da
ok viyomm iinkii hayall ri var
benim de kendi ha yalleim olm asa
bile, hakalarmm hayaile-i va ve
ben hayali en ok bakasmda seve
rin ! Zat n ben birini hayall inden
doru s verin , sonra onl a n y kt
m k rdm . ylerler ama tuzla
buz olan benim canm olur her za
man. Neyse, bunu baka bir baliste
etraflca anlatrn imdi y d cleil !
stel i k mektubun bitii d ok il
gi izin d di kkatinizi ekmedi
mi ? ' Siyah ve b yaz gibi' diyor. Ya
ni , b i kar sna koyuyor burada
hi l e bu mektubun hana kar yazl-
dma ilikin yle anlam yki ii bi r
vurgul ama var ki ! Bunu anl amak
iin ' paranoyak' olmak gerekmez!
KISSADAN HISSE: Bu mes' elden
de anlalaca iizre, insan her mek
Lubu aln amal , kendisine gnderilen
mektuplan bile bazen almamas ye
rinde ol ur. steli k bu mektup size
kar yazlnnsa ve paranoyal armz
beslemekten, gzli diimanl kl ar a
a kan aktan baka bi ie yara
mayacaksa, o mektubu niye al mal?
Almamal ama, te yandan da tesa
diifi bi r mektubu bile kendi ne al
nan kiiy ne d meli? unu demeli:
ou k bizim dii n an m z ol ma
yanlan ya <la cl iin au mz ol duklar
n heni i z bil meyenleri k ndi mi ze
dman etmekte ii tiimze yok! En
azndan, sadece bu yzden bile y
le syleyebilil"iz: Paranoyaklar bir
bi rleri nin gizli dii mamd r. O yz
den kar l kl ol arak paranoyak
olnndnu ani alsa bile, bu asla pay
la l an bi rey ol mamal d r. Yoksa
"cl iin an ve kard " yaayan para
noyakl ar, bi rbi ri rine bo yere
"dman hem de iddetle" kesilebi
lirler.
Dnynmsama: A lnda bu mekt nbun
ierii "Yaratcl k ve Korku" st
neydi . Ama yazan paranoyak oku
yan da paranoyak olunca , ko ku
dalan ard. st lik arkada m da
ne giiz I yazmt : "Safk i se ln
siizdii ", heuce de!
Haydar Erlen
(Bu yazy okrdktan. sonn, sizin
anti-
p
sikiyatr nr z size Black Sab
bath'm 'Parmoid' albnnii ve s
tne Seyhan Erzelk'i 'Parcnoia
M0 Amorr' adl. iirini rermezse,
kukul{nr otulm!)
47
Hala Gitmediler.
Oradalar. Git demekle kim gitmi ki , onlar gitsinler. On yldan fazla
zamandr yaanan bunca alt-st olua, herkesin iinde bu depremin
kara bir yksn tamasna karn, lezbiyenleri , travesti ve cceleri ,
plaklar, kedileri , sisli havalar , barlarda bunalanlar, ynetmen
douran adamlar , reklamc lar , danslada resmi tarihi anlattlar fil m ad
altnda, resimli hayat bilgisi tarznda.
amzdan vazgeti k. Onlar gitmeyecekler. Kabul ettik. Biz de onlarn
ektii hibir filme gitmeyeceiz. Karar verdik. Filmlerine hala tek tk
gidenler olacak. Biliyoruz. imdi , gsterime girmeden nce medya
pazarmda epey tur attrmalar, bir iki kilo portakal mandalina
aldrmalar n artyla birka film nerisi yapacaz.
Birinci Film: Bir Erkek ve Bi r Kpek: Marazi bir ak hikayesi. Erkek
ok iyi oynasn ve 1 1 ben senaryosunu beendiim her filmde oynarm11
desin (st ste ya da drt kez ama deiik dergilerde ve TV
kanallarnda). Filmde ok cretkar sahneler bulunsun ve mmkn
olduu kadar ok tabu yklsm. Hylelikle memlekette salam tabu
kalnas n.
kinci Fihn: Kadn Konbinezonu Tutsaklar : Bir fetiistin hicranl
hikayesi ve supra erotik fantazileri. Oraya buraya gnderneli olsun ki
ynetmenin engin bilgisini herkes teslim etsin. rnein, kahramanmz
bir elinde konbinezon teki elinde Lacan' m 11 Ecrits1 1 ini tutsun. Ve
kameraya dnp anlaml anlaml baksn. yle baksn ki anlamndan
sahne kararsn.
nc Film: Mutasarrf Hilmi Bey' in Kz Mcerret Hann' n Mahhas
Hayalindeki Gizli Noktalar. Film, adndan da anialabilirse
anlalabilecei gibi hasbaya bir ders olsun. Hayat dersine ok
ihtiyacmz var. Aman biraz da post-nodern olsun. Mesaj da olsun ama
nolur biraz rtk olsun aman aman. knca ok kafa patlatlsn ama iin
iinden klamasn aman aman.
Drdncii Film: c hacet kalmasn. nk filmlerini izieyecek kimse
kalmasn. Etraftan el ayak ekilsin. Bi sszlk bi sszlk olsun.
Sonra birgn birisi gelsin ve bize bir yk anlatsn. ylesine, sradan bir
yk. inde, yaayan insanlar olsun. Soluk alsnlar, 1 1 artizlik11
yapnasnlar. Biz de snaklarmzdan kalm ve sinemalara gitmeye
balayalm yeniden.
O gne dek . . .
izofrengi