Umut yok

yalnzca srgit
mcadele var
bu bizim urudumuz.
Deliliin dili ite bu
cmleyle balar.
DAvtD COOPER
("LGUAGE OF MADNS")
izofeng.
k ayda bir ka. (Bunu sylemitik alnda)
Haziran 1992. Say. 3
SABl V YAI lLR MDR
Ayegl Akyaprakl hanmefendi
YAYN KURUU
Fath Altnz, Gno Bilger, Banu Byka,
Kltegin gel, Yamur Taylan.
YAIM, TAAM
MEDEA
(Eskiden isimleri Graf't.
imdi MEDEA. Adamla ayn adam.
Bir trl tanamadlar, gitti.)
lATDA BULUNA
Peykan Genolu, Hakan Atalay,
Mn Ferit dergi toplantlar, Lloyd Cole,
Nehir Bfe'nin sahibi Nehir Abi, Serdar Koak
Mehmet enol ve Niva 's, paket paket sigaa,
Nevzat akan, M. ., R G. ., pathcanl patann
silinmeyen hayali, Peter Gabriel'in Trkiye'ye gelme
ihtmai, Mustafa afk, Tevf Baer'in Elveda Yabanc 's,
Adnan zdmir, Kltegrin klstr araba, Sha
Tutepe, Erdoan zmen, Toni Childs, Durul Taylan,
Ekehirden Aylin, S.K, Ankara'dan Aiz Ediz, Taip
zan, ll Dirican, Beyolu 'nda ra satan btn Tekel
bayiler, Changes dergisi, Bahan ak dolu havas,
Gno'nun bilgisayan, kk skender, Dergiyi okuyan
btndostamz, .0, Zeynep Bakaya, Ebru Gven,
matbaac Metn, J.G, H.K dergiyi size ulatran kitabevleri,
Dolunayl geceler, Kema Sayar, Bir Psikiyatr Psikanalist,
P'I'nin P ksm,The Cure,Haydar Erglen,
New Model Amy.
YAlM ARI
PK 187 Bakrky-stanbul.
Ad ve sydr ba hufery!c blitien yazarla, bir dnem
tedav amacyla psikyat kurumlarnda bulunmulardr.
zellie Psikoloji, Sosyoloji, Felsefe, Antoploji alannda
ren gren nversiteli dostlaruz, hocalarmz sf
gechiek ii yaznz dnem cvlcrizi, makalelerizi
bie ualnn, yaynayal. Gzcl eyler hepsi biyoruz. RlardA
tozlanaa. Onn nveritelern esetinden kur.
Dermizin l. sy_ s yeniden baslyor. Hazirann gbcinde k
tbvlernden cdincbiinz.
E d dh naslsz bakal.
2
i i N D E K i L E R
AK PAAA BiR MOais: lISKANUK
Yamur Taylan 4
TABU SABAHNDA BASIN TOPLANTSI
kaak skender 6
BA EH V ZAMAN
Serdar Koak 7
MIK-D lL-DNYA LiKisi HNDA BiR Sz
Talip Dan 8
SAKSAGAN Kuu
M..
ll
AT EDPUS
Sery Turkle 12
. D. s
SEs YAN AAMIN HALEr-i RuHYESiNE GiR
Kalugin Ogel 16
ANN KlK Yz
Adnan emir 17
BELLEGN YiTREN TOPLUM
Russet ]acob 18
RAYET
Eiz Evrenosolu 20
BiR VA TAKDiMi (R D. LAING'DEN)
Peykan Genfolu 21
AtRiSZM, D lL VE DSM-il-R
Erd<an men 22
KAos
?
24 .
AKRosT KAMiLE
R.G.O. 25
PANELLER VE BiLGi( M )LER
Fatih Altn z 26
U URMA ACALIGI
Haydar Ergilen 28
HANGi PstK!YATRlsr?
Bir Psikiyat Psikanalit 30
Di-DM Di-DM ]
G. 32
-KN
G.B. 33
DELiLK ZERNE KONUMALAR -3-
34
YALNlZ DEGLM!
S. K 35
60'L HAREKETLER
Corelius Coriadis 36
HAYTMIN EN GZEL SAHELER -2-
Durul Tayln 38
zM'LER
Sha Tutepe 39
3
Mken inno t ktdor erk|er u
&oau, brmobn b0yk Qloneo yol
dlLk tt tuuuom oo ol Uyci,
budilde kedi i dena gm|orb otle-
Jmire i ywQyovo]brkQye bt
rkmoyo bo]oou br duyu Hu|lto'ce
"brde,duyave dmaqkopkk:
Kahk. Fakyaa koQeo br gok oI
dto loro kabilea, tutkula brtkn
priae Onori popotokjk!e
Dmnluc kodergojbryclpac gr0r
hle gckn brtut.u.
Ftkyotnk brblua taabi
l birklirai oortk&@lde,enyn
l Q|obrbrubt booz di
Uilndt 'aorl' ve 'poto|Qkbkzp
h oruadok oyrmcHd braa oIzrzk
kqa yor, dovroaqn deaeyim a
a o aorliteai uronata wrrok oi
myq|yzh mfideteaiyor gbra
yor. Huka. Jcaloy: Fom|@oIpoua-
Koak: Tutuaw powmi" odhyw-
ro bu aokudoabywokotToplu-
l o unbboyumsLoa@y6m@-
&M takyorrumalr hatroll koH-
@do potolojye varaa, brey-opluo
&uwia e ve .rdru brr -
hpkec bkMeL brcikve oaD
bUrkr Ye ialar dQ yua e@ kory
cdi biraaldcn koauuuo djyorku-
koag.mko h.u k dw
auekcaaia bv. Nukeyokul-
@ Myua duyguonve onlonad yIe
konle& k ouno ktac kUit. UrtaUa dlyk
IIAl oldupat ve deaeyimerai vn o|oa
au vydum neuo odagu-
aualondo.uyabQrmkqkee-
&iil tliYe lll tiin tcle
wmod6jemdalmk o oHtgaa
ayllyor biru do.r 'd ou&v.
lalnlk 14. ykry|do jevl, &ayret,
balk oaIso klbyw, dgrr v=|-
whpka|bi ykonwki a
Ui dQy,g guryyor S.
A@ae'e odedmjali br oe yye
& yw:KonmyoaQkdqlir. Sanl
n Salpur bkikobo ve ulrp
bir ou duygwa yaleadrdg i aono
ql, keadade br boto olwok ele zlyor.
al U'doEa, m'yzyye
mon "i uaaa bl i brMp|eak-
kou olmdIor, ktkuNduklon ia kr-
koogtrIor. ukeadiai peydoboyoa, kead
kciai do@rwHraovor4r.SmeUpu-
r kukzagIgado doblod tutkuon
lucal rolindcD yuuoyorok, liaelycter
ailillcrt bz bir birey ltaaoa kzymyor
adrodtduygoybir cchifoa, ok|do
oo ttdv etye gzle bi he pbi u-
ur lyor l lekimi r i buou hqbir u oabo-
]oHmoyondQ0oyer.
17. n 18. ymy|Avmpodt, ok| 6er
{kmwtkqute|orok u0|orkqiyi davn-
ut yotodrto" wt|vtmo "e|trtk
moyor.Tutultrmtmoo eHuk-
Ior, oaukbu t0r cdzrrnkeotre|t0 vt
uyume|myo odoye|duk|tn dja|-
yer.A u kItpoyIt||w],mmy|wt
d mtbBrvr@mopkol rejy.
k duj@rrz@mdobo antajl elaroko@-
Itetyer.
18. y alno d@ oU|vt duyga
uokb kmay b i ebktba|-
J kaybeH, |lta duj@ urre
danmpm] buIuooei. o0rtce,
enIo boaom dorok ytrIq:vJ|yer,u-
oenio a,Mv& oai1 uygIugou
w yor.
19. ymym duyulu t a th`-
yo:vebimt [okt4vqoypIl), @|-
ci ~oIawongur(,w br
80|k wk gbi dunbali aJ.
yerr,&r@eHmyboLp,. i iykor-
tr . k d@rkmto vi UIakIH-
ueb@il dugkwrbohmthy
|tr .' vtbyeIej`,"pkiYe rk":
bauItrduygbrouyguaro|ayedor.
K.ll a umaolara dckyo.
cuIugu, dger bt]ko duyuIono, tuuu|trm
kapaomt dr tuunk|||@odeo gk
kpuIv &Uoutrtrparmyrekt-
ryer.HuIk bu yeluuu oyrnt bir b
Qmr |iyer, ourokenun rt drrd w-
deru wpIuwordo kkou{|g oIgIooq bq-
m. boUotd|yet:Nmrman Lkze-
|o bnyI hlara vt#dm krtdt|rI|-
brtI fkirlre wldrao mUwooIk iddia
aa, er dr ojko ar yerndt duyttI b|r
mUkeoumwt djm0jkkre mzaz jrr
bra Bryad btkItnrvt teguune
wI mkzte|dugkenutumtk|Ud|o|tr, bu
t0rkovrawonbtIen ob|oLveyotukU-
d|tnmtj|oa|me.
... Artkbrtyn ttb| eIdugu keIIekt|f,
tey|ua| batu kqileruas byut kzyb

e|-
mU, yuotb|ttywItket|cin|nhkmronIg
k n n m rtril tr.
b6@rwmr@nbaluIaoda vtno-
ytrktuaubo,ulrrtbrjlrmrm b g
ktrtJz bu|uuuyerazlLwo'uu 19 yl-
da yopItg |rtrtjurmadt ev| trktk|er|n
&`on, tv|ktdnlaro S'ainin evlilik
dt c|not| |jUkn e|duguuu,Ue| k bunla
rn balr uylr bir Imoa de b|rden
{ek |Iqki bu|wd@uou uptadc 6nanr
tlnroMul'i enditelern hzkwrwmk
tIde&gt|Ciyerki, ymulan,lalnileo
vr ytnUeu 0rt0ko enttn zhzk tmbo
alatc g6runglrr prdui alnda gilidea
giiyt birey b tketin kuena atyor.
"fint,kt|tkrio kouUb`xapor hzm
lr. ntzaweretiqkilrei dtir
kve ilekbzkkazberqeagbn da
hzf uhippmktodrudurumtgrr
|tew,jzuzrrycrtn brkzn vur
culayao Bat KUlUrU rlgndr knpk go
ted@dcnw1
Mulleo artk Bat Kltr rlgndr ku-
krgn but0ngmu rnnn grtek[ br-
ne dontugaau dujunajer. lqkjr j6ark
errakogItnon tebd|d|o@rBIgnin 6oe
ka|m yer bunekIadoa sonra. J, vrrj
rrc,ettakyqu|tnonm oe kodar
h@|Sotnmyor,gr rrduyuImyerkemp-
kkt[kukn{|k]bh bmtn oodtmke-
dmbrgzIee[,ycmizlik, inftririe btg-
|tmmdodrw diriyer.
"bunetadtn aora orml vt pate|e[ik
kkznpkzrmdzk(u nutaom|totN-
rSrun hrrhz@bir Itndtk|mtn&m-
y|mu|n, uetmtIkznl@zIckzbrna
jnmz|ordr Bat k0lI5r0adr ju zndz kt-
kznpk rtramrjmvrzerunubr kzrz
d@ ,zjnmmtu&kswk, kitial l-
mmqlk, ubig|eomi l; otvre vtyo
vcnklr.Kkzgerkkjucvrkr
rrrt kzrMzl@n M=1rrn @IrrwkIv.
Psikiyanatin tcgl6mrn,buo|tr&I||iLvt
hlrnarctarcprrnrtI|etw bek-
knui r,ondty`mob0tI||ndeo
eyuItrtk{kon| l`ewonbuk-
drgl6 arcl lnkvr grrgmrtk hzk
zjIrzpcrmkrbcrzbrr,en tIpk
nuii.ioden to aofalikcioe btr tur knu-
jrn,drnrjm,kvtkutrrznzmmrn
t6yuJtytrak bir mgl6zdaQ I0rtr.
... KltUrim her gra gun by|tbir
dili {wmgl6mu d|i), kbuItdikmeIano
dzgzznz jaadrkurnmz@izo-
d. .. r
budurumgo]ikytvk1naa
no tumge|mk||nikp|kttrm"hIrd
gcrradrmrrndra,omnrooaa yo-
pt|trto i9rior kadar ai bir jrg
@mnNht|t dommr. Kujkwm,u-
krm de oyn kuhco elliJi o|tmdo k-
konqIk butdoo b|rodobo e| be|k
kompIekuoqgvjtd tn|jrgrktm,o-
orlan eUuktdtrpi|mb|rk:@nyen-
dirse bounujer. Lvrl,b ba dorkz-
t@er|ootmeII|LItr|n| qriyer,kjy|vr
dierkrii ykm &l tDrcbiee bir ptai
ye|eulip. Ama bir yonyod birk|y,
uouoyt |j@mpy|tn,-tgkptyIt-
yemeklt birbirimu vere| eIdugomo
rtntyor. I doyaItnmta
krckyyeku|ukIon, k pto-
mru~rn,biyU lrnuaomat
jer. Kkoopk, b|rw dt bi bii au-
yor.
Ywu oeouodo"bt|k& buudtn do-
horjr vtt|e|todyerNu|ko"umut-
tIek,tu{,korku, nou|[ g|hiwo m
yimro uorlan |dtmmerbir tm
ImU|r. budeaeyerdektrambQ-
tnk,enbr, rjzuk vr k0Itrt|e|trok
u ntwptte|ejmnm`rgduo
pumrebrmJtdoyIorbi t
6macn gu k koron|kkk|tr, yog-
murIu n bteItn ktot| mrrn inuoa,
tad kk|enmeoyeLtoa|Iuuord-
jtodo pk bir te gtmyera. ba
lk, udakat, venr omorooda|,
e kem haklana, 6@ rvkrer (!) oz-
yer. munr dbi dbuln)
oolwLmz m biyon. &k| drrt-
toI|o, ytIokot, 4|0eII@0o0 uuutm-
y|yer.
P|M|n":Pmy e|
Ps l n. Bril Jn ol Psdlr (191)
5
kguk. bunu duunmcym. aragbunu.
bundanlolcmcr jagIm unulmadnz. onurz vcrJgmzkcr:
cn'drc baHaktoucan,rmbcbc, davycruckcll, akvzrjumanlwgl
bakan gnu,cnhurbkan k0lugak kadn lca,
olomub kag lcrmu0r nlunukmkbzm g kukz, cck
lrcn dudak, organk ljalrutan,kulukalgmguntgrn
ko rv,anbombzpn:t, ggckbcrNrmuomlalrcngrmak
kamrugurlma kanad kunmzlrtk,i bnmcjcn dcnkcm,turalmcc
muurmburmumclrk 0gmc lcknkcrbru uru, vanlrok kcd
dcgr lluunakargodvccr gn huzurcvdn kurv!uar
rluc jaknmzar kajnak ccvjungrugramar nmtalgk csm
ckcr kuguk kmt gay hncanargukuuaccnncrgcnkutukar
)lgorc[gncgrLka rcy kunurduJungcrta!rang wkm hg
kran grtukhcjkcarkcoo[buguaradajanancrkck luguk kcmkcr,
rukaar, tccrvcdarbukaar bragnjcn,a(:h garcar mlu
kondrakoodgajangr8wdu duguugrnmkajumu.
gcmmzbalgt bzaj&bcrgc lrmndm0tdam m umakurcjd. bana
moby dck' anhnd. cn a jcd kydntz. u manar g0zcrmguk
ryd vclurkgc btmjordum. b!kcr nccjordum bcn luruncu akm
ayakarmagaccr. mad@kar vc Qkguk ukI.
kabcm krkcllm.bdcnQmncjdulukzdcr. mmj bu`
@lmHjdm. hamlcrrrm dc oaml. cma bujujccck.rcmn kgna
hamg0muccck.
oywbcntmtugumyoklu. ra`y tauna aan lcycnm. anrcdck cmsjcjc
gUcnmqlm.vunma mcknmuarn km 0rcnmn.i dzm bu
sun.qyun kudunun. c, granln ujudur. lrcwblngocukargtk
doardyor. bunubr anncmc0jn.
gmd n lcclonamamta!mn`dun aryorum.
gmngok laUa ocdm.
strlmbrbtQda g.
kguk. bunu duunmcjz.aragbunu.
k u g u k S X E N D E H
6
BAKMALAR
EHRi
VE
ZAMAN
Bir demet gld zaman
Koynuma girerdi ben bilmeden
Glgeli ikindiler gibi lotu ruhu
Kelimelerin kaybolduu oukluunda
rtnp bakmalar ehrinin masaln
Usul bir ky vapuru gibi yavalard
Eski bakmalarn hazzyla glmseyen
Bir demet gld zaman
Berrak ve yinelenen hazla yiten
Gebe yazlarnda siyah kular
Kpetelerinde sz gizleyen kayklarda
Solard sarn bir gl gibi
Yosunlu k bahesinden oalara srgn
Ryalarma mevsimsiz cinler getirirdi
Sessiz harflerle inerdi merdivenlerden
Deli ehrin aklarna kserdi
Bir demet gl eski zaman
7
MANTII(DiLDNYA
iLiSI(iSi

HAI(I(INDA
BiR-il(i SZ
Mani nedir? Bu soruya kukusuz e
itli yartla_ vrlebilir; rnein, rannk "
her trl dnmenin formel kurallarn
kapsaml olarak gsteren ve kesin olarak
ktlayan bi bilimdir" (Int, Salt An
FCts, 7B) vy " la bilgn dayn
di normarif yasalarn bilimidir" (br
weg, 1882) ya da "geerli dnenn ge
uphesiz
O(nlar)
balllayan
ve
(boyunca 'r yerne ne istcr$nz onu ya
zn) olduunu unutmayaa.
n ie at bir biimdi" (. N.
Kynes; 1906) denilebilir. Bu tantmlara eslrgeyendlr.
Afruza sAnaral bunar belrtikten
sonra, yukardaki tanmlarn birletii
noktalardan birisie diatinizi ekek
isterim. Onaa ve trdlana gre man
tk, bir bidir yani blil ikeler, yasa
la, yntemleri ve bli bir aa aar
ola (ne /konusu ola) bi dip
dir .... imdi, bu grltO bndiimiz
de teyin dorun n olduu ayrt bka da, hatta bu taruma yadsyor g
bi grnen y war da eklenebilir. Acak, ne yka
ndak tadan biri ne de bunlann ve olu dier ta
ran toplam bize mantn tam bir tarumn vere
mez. Brn maoA, sradan herheng bir termin bile
ut (deAm, ezli v ebedi) vrJemez. Yapla
c h a die gctirldiA an ken aak.ya
da geeri kaak y bir t olasluu kendi iinde
bn v bu sre bylece sonuza gder. Bu savn
manta dayaA ne oldu sorulabiecek bir soru
dur; n v k b bytesi bir aba y girmeyi gereksiz
uu)rum. gsteriecek her dayna ya di her
dojlaa op yukada r haknda syledikeri
m gbi k olusuzunu veya alternatifn kendi ii
d bra.
B an bu, heang bir konuda herhang- bi y
sye bi iddiada bulunaya gerek yoktr anlaa
gelebi de geleybilir de. Bi mdilik ikncye, gelme
ybie gre dnek yolumuza deva etmeye ala
l. Aak, ya sz edilen ilkesiz imz gzard
ey, b kOlarda sylenebikcel her eyin anca
o a ii $e ofdujunu, doArulul ve gecrliJipr!
genel dejil o "an" ya da "o sre" boyunca
8
etmemiz, ak seik belirtmemiz ve bilmemiz gerekir
(rasyonellik bunlar ister): 1) Mantn yuabruun, 2)
mantAn ynteminin, 3) mantn konusu/nesneinin
doatn ne oldujunu (Alahaka sz syleyn, siz bu
OGn birbrindcn ayrt cdebiliyormwunuz?). Bunat
. .
.
dan birsi diyl k 3. tl, man1A konusu/ ne.sne
sin ele alam. Eer matk bir bilin. Grinde alt
belrl bir alaun/nesnn de olm gerekr. Bu aa ve
y nene i, ykada. wna btA gbi isa
d(ncesi, ian dren douJyalat ilkelerdir.
Niyel ... ..(di devm ederler) blirli ysa
lar gre; ilere gre ya da ona iie vy se
dGnr. Mantk da buna ne-li aanp bulma ve
srgileme iini grev edr. Bu trden grtlerle,
yaa, ile, kunt, doluk diye s bJayn bykJeri
miz (bize aktrmaaya alarak) ne baz yler
vu-sayr/zannederl. Nedir onlarn nkabulleri? Bir
)usralaay a:
a) dne edi b yaaaa gre yapr,
b) bu yaaar brrn iarda ona.
c) ortk olan bu yalar lfdebili, aja abi
lit niteliktedi.
d| bIk dc hcptndcn ncmIu
bukl yzdz zz kzrmzm yz-
pzbJccckzrzv kzpzttcyctUbz.
Buzrzonzddza oIur,dn
cc oIur mmtk yztdzn oIur doru
dmbIcn dncc oIur. Vc nztI
k kmyzyztzIznm dzyznuk kmyz-
ni oIgIzn zHzr:ztuz zy ckIdc
mddcmznukyztzIznyIzdmc-
nn tcmcI Icyqm ydznru zkIz-
mzk n gzI tWznmz hzyd
bzkzIm kohy gcItn. Onccnn
kcma zcrndc dncrck dn
ccnn hzng ytzIzrz grc |cdm
ortzyz kzrzczz. Crtzyz {kzrzn
kI Bz dncct mndc d
ncn bz kmz| Tz dz toruyu yIc
dctrcbIrz: Bcn vc bcnm d-
]nccm zy zy ]cyIcr tc {dycIm
k yIc| dmc zcrnc dncn
dnccmn (yz dz bcn'n| dc bhrh
br " mzntkdzgc"ndcd0n-
yoroImztgcrckzm!
OotgcrcbutorguIzmzcU
mmuzzgdcr.Bu gd bu dur dc
mcnn tc tzdc br kz yoIu vzr.
BunIzrdzn brt tczgdr duncc
zcrnc d0ncn dncc, nctnct
hzInc gctrd knc dnccnn
hzng yzIzrz grc Icdn tczcr
uzgyIc kzw, o onun nc do.
Br bzkz yoI bu d00mc zcrnc
dncn dncc bzm bIdmz
bzkkzI Mztzn'n dncct dcI
"Byk Omc"dr yz dzzmdtr
k C kukutuz hcr ]cy bIcndr.
Knd kcndnc yctcrI oIzndr, do-
mzm]v dourmmtr.
Mcm byIct dzcytz cIctnIcrc
hcm dc ykzndz vcnIcn mznttk tz-
mmIzrnz kzr gctrIcbIccck oIzt
gmIcrdcn bra u oIzbIr: 5zIcr
dmcnn krmu ycrnc dncc
nn cnn mzntn konutu yzp
mzkttuz.Cytz... OycIm k yIc
mzntk cm uc dc| lorm uc Igh
oImzIdr. y ho dz "dnccnn
krmu"nun nc oIupoImzdm bz-
nz km ncy dzymzrzk tyIcycbIr.
Onccmn krmu yzn dnccmn
onun ndc bcIr| br yzpyz ckIc
kz=]tuu cy ncdr! dyc toruIdu-
undz gcnc tm br yzmt vcnIcmc
ycccktr. Oncc lormunun nc oI-
duu dnccmn nc ycrItuId
dd pndc zrztuImzIdtr dcnIcbIr.
Nc vzr k dnmcmn kzwznzbJr
Ik vc Ictm (mmkn oIduu k-
d| zcmmn oIutumn dIwI hdc
lormIun d]ncc lorm|zn Ic (c
cr byIc lormIzr vzr i) zytu oIz
mzyzcz zktr. Ayn oIduunu
tyIcddc dIn zn trc-
Icrn/dmcm tzm br ytmz
t brcbu kzrIk dn ]cyIcr oIdu
unukzbuIIcmcmzgcrckccckk o
zzn dz bzbdmz mktzyz dn
moIuruz.
Bu cIcnnvc gIkIcrdcn kz{n-
mun tc tck yoIu kzId gb md
y dnIcyn ncc dI dnccdcn
brgz zynrtm {ct kcmktcn t
yrmzk gb|, zyrdktzn toru {ct
br yznz kcm br ymz| mzntn
zImz zIztunt ycmdcn bu {d0n
ccdcn v zrbrzn zcdcn zyntnI-
m]|yzbznmzunmt]dIIcumrIzr
tmz vc mztz bznz oturup koIIm
tvzr gzIkIcr Okzr dnyzdzn
tccnt cdIm zoztuzgcn-
yc yztItup zd dncc yzdzkI o
Izngcmmzn dmcnmndc do-
ru ncrmc zz|zn vc br yn c
yzrzmz dcvc dkcm vc bcnzcrIcr-
nn oIdu@ dI zdnz ync|rttuz.
BzUnnc kzdzrkoIzy,tc tzc kclc
d|mcybHcycn ypycm brktz.
Bu kcrcgrci mznuk, dJ
Ksacas, valiahi ben
onlarn istedii gibi
bir dnyann neye
benzeyece i ni
tahayyl etmekte
zorlanyorum.
Herhalde, onlarn
duas kabul olsa ne
yaam ne de bu
dnya olurdu.
I lzdr|crm dIcgcmrnkc:m
IIm dmI w zman -
rcttdr. "OItcI znIztm" tc hcr
/cnmc d
g

yzdzyz-
zyz gcr|m br d d]IQbmz
{dnccnn d]I]bm] bm yz
dz hdct| dcmcktr. OIbm ku-
rzIIzr ndc gcrckIc]tnIcn dItcI
znIznm|zr toruIzr md duyg
IctmIcr vb. gb nc doru nc dc
yzm] oIm zmzb|zm yn b-
lri br doru|uk dccn z|m ncr-
mcIcn dc crr mc@n " B n-
tzmmUor."m,bunn -
nn crndcn zyt oIzrzk br dc
"Bzz A'Izr B'dr" ]ckIndc lormu
wrdrvc bm tm mc
mzntd dcmczkr ydmyz o
Iu]turuImu] mzntktzI ncrmc
lorm|zn Lttc: ndc dIc gctrIu.
Bu durumdz bum do@uIu
u bu tmccnn lormunun br
mznmyzoIup oImzdnz bz-
Ir.phcz mznm oI do
ru oIzn br tmcc oIgutzI oIzrzk
yznh yz dz oIgutu oIU o-
Im brtmcc mznm oIznk do-
r oIzbIu.
ByIccc mznnn ycm br tzm
mz uIt] buIunuyoruz mznbk
hzng ncrmc lormIznnn "doru
ncrmc lormIzn" oIdugnu
r br bhmdu. Mmt@ bu z
tntrIzmU yzn lormd mznbHz s
rurIzmzk mmkn md u-
r k kcndnc oIduu u-
mrIzr dUdc bu mmon h.
@ vc ]Icrh@ bzzIznnz grc t
mz gtrmcz oIzbm. Ac, bu
knc tr tzmmz grc mznt bI-
myIc itg cdcmcrckgcb
Iccck vc gcmq oIm bu yn c-
Ictn vzrdr. Bu cIQtr|cnn m-Ig
vc hzkItI zcrnc w]mzyz gr
mcktzn ncmI tzydm br k
noktzy dcmmcktc hydz oIdu
nu tznyorum(z|mUudz
oIduu gb bu t dz mznnn
br bJm oIduunu b w z
mz dzm d uc dck "doru -
ncrmc kUtpIzn" "mznbktaI dc]
mczIcr"vb.uc m.
l bztz i ma@-
Icn bu gm]nccd i d0m a
rn br tmr o tonn dm k-
trden, dili doadan aynr. Ve dilsel
ifdeteri ya da doru neemelerin
darda va olan olgularn (da n
dedii, kltr, doa, dnce vb. )
yas olduunu kabul eder. te
aca bu aymalar ve kabullereler
syeide matk bir bili gibi al
t. Doa bilimerin konusu do
ada-bizim dmzda varolan ve
kefdlmeyi bekleyen olgular, ma
t konusu is dandaki bu don
mu ve yabac olgula bir ayna gibi
yta dilsl ifdelerdi ... Ne gzel
bi i blm del mi? !sarn by
le lie lime paalara aynlabilece
n, bu trden aynmar yaplabilece
benireek bile gene glkler
le karlamaktayz. Hangi nerme
formlarnn doru nerme formu
oldunu, neyin bir nerme olup
olad, dildeki ifdelerin d ol
ga ta olaa yanstp yanstma
dn- mantk bilgine syleyen
kmdir, bu ilham k.ayna nereden
gelmektedi? Bir baka deyile man
t alma alannn formel man
ta srrladmzda, bu srrlama
nn ona gre yapld, bu alanda
ney nasl kullanacamz, neye na
s baacauzn onun iinde belr
lendi baka bir alann, bir st man
t aan da olma gerekez mi?
Bu tatma grld gibi bizi
manta ilikin ilk verdimiz tam
lara ynlendirmekte. Bu ik tanm
biletrdizde, mantn eer bir
alma alan olacaksa, bu alann
hem d hem dncey hem de psi
koloji sreleri ksaca entellektel
yaat ( eer byle mstakil bir
yaat var ise) tamamn kapsad
grlebilr. Ayca, alma ala bu
kada geni olan mantn her ta-
nda ortak olan niteliinin bilim
ve aalannn ayn olduu aktr.
Hangi trden mantk olursa olsun
,
deIez yasalar, kurallar-kefetme
ya da kendisi bener kurallar koyma
pide<ir Yasalar ve kurallar is ta
na gerei snrlayc, belirleyici,
bula, karmaay kaldnc, d
zneyci eler ierr. Mantklann
na amac ise dili ya da dnceyi
ite bu tr kllendiicilerle yenden
eklendirmektir, Bu istei n gr-
i O
Bir st dil
yarattmzda
( bilgisayar dili
gibi birey olsa
gerek ) ve ya bu
yasalar tam
olarak
kefettiimizde ve
bunlar o
11
srye
11
rettiimizde,
evet ite o zaman
dnya dikenesiz
bir gl bahesine
bile dnmeyecek.
D. nse dnse ...
N eye dne bilir k ?
nrdeki nedeni ise insanlai arasnda
salam iletiim kurmak, doal dide
ki yanl anlalmalara-ifadelcre ne
den olan ok anlamll, deikeni
i, belirsizlii, gizi ortadan kaldr
mak; yani diin irsani ynn, ruhu
nu ortadan kaldrmak sonuta dili
insann varolu biimlerinden biri
olaktan karmak ki amza son
derece uyan bir dnce. Zaten ma
halle kavgasnda felsfe soruruana
kadar bir ok sorunun kayna da
dilin, kelimelerin yanl kullanm
deil mi!
Onara gre ilkece herkes "ma
tk
,
, yani "doru" dnebilir. E
er hatal dnyor isek bu, yasala
rn, ilkelerin vb. Mutlak'larn farkn
da olmamamzdan, bilincinde olma
mamzdan ya da onlan hatal kullan
mamzdan kaynaklayordur. Bir st
dil yarattmzda (bilgisayar dil gibi
bi'ey olsa gerek) veya bu yasalar
tam olarak kefettiimizde ve bunla
r o "srye" retimizde evet i-
te o zaman dnya dikensiz gl bah
esine bile dnmeyecek. Dnse
dns ... neye dnebili ki ben ak
lu tasavvr edemyor. Ktup blge
sine dner diyeceim geliyor, ama
hala orada bile bu dnyaya ait olan
bize yabanc olmayan bir yler (on
larn detirmek isteyecei) var. K
saca valiah ben buna istedi g
bi bir dnyann neye benzeyeceni
tahayyl etmekte zorlanyorum.
Herhade onlann duas kabul olsa ne
yaam ne de bu dnya olurdu. D
nsenize herkes o evrensel yasalan
yle bir benism k, dili (eer dil
ve dnce diye bir eyden szedile
bilr is) yle bir dorujhataz kul
lanyor ki, insanlar arasnda h bir
sorun kalmyor; ne ekonomik, ne
kltrel ne cinsel. ouka bile a
tk kavga etmyor, her yerde Aylk
egemen, btn insanlar (yen insan
la) ayn eye glyor, ayn eye kz
yor, ayn tepkileri gsteriyor, ayn
eyler dnyor, tatmaya ihtya
duyulmuyor. Tek tip gyiniyor, ayn
yemeker yerken ayn derecede zevk
alyor, ayn marka televizyondan
hepsi de gzlkl, tral, tak elbi
seli hepsi de ayn anda balan bi
ne bir arkaya sallarken sa el par-
maklanr rdatan ve ayen herke
sin bilii arklan icra edeneri . iz
lerken, aynen bakala gbi ayn sa
atte (muhtemelen i dn yemek
sonras), ayn tr izgili pijamalar
giyinip hep birlkte sa burnu kan
urarak herkesir (doal olaak sabah
erken kalkmak ve gne/i di ba
lamak iin) yatan yolunu tuttu
o malum saatin bi an nce gelmesi
ni bekiyoruz ve daa nce nce ayn
lklar. Ne gzel bi dnya de m?
te onlar olmasn arulad dn
ya byle bir dnyadr bile diyemyo
rum, onar dua kabul 9lsa bu bie
olmazd.
TA!P ZCA
uzun bir zaman
nceden beri buruk
k u 1 a , g C 1 r ez,
i1erndek ibiisi
korkutrnarak i i n.
ben agarak ister
anne
parkta aacn dibine oturmu, ayrarak ayr, iterin zerinde,
bir ksa bir uzun, bir ksa slk alyor, saksaan kuunun abisi: U
zakta bir noktaya dikili gzleri, bolukta adalar Fransa'nn, gaga
snda sigara tutar ben alamak ister anne, park1a kadnlara bak
madan, ocuklar: Pantatonlar kesilmi sa1arnda kzl bayraklar
geer annelerinin ellerini bkerek, uzun bir zaman ncden beri
buruk kular gOimez, ilerindeki ibiisi korkutmamak iin. ben ala
mak ister anne, eve kadar yrmek zorunda: Perdeleri rtl eve
yrrken llere basyor peygamber cesetleri zerinde yryor
ve allah baklamak geiyor iinden buna ramen admlarn a
celeyle atmak zorunda iindeki ibiisi kovamyor annesi gecliini
syrp yatana giriyor sndryor ve lsa peygamberin ba
bas oluyor. ayakkabsnn ban zyor ve yeniden balyor bir
sesle . yelkenler fora" imdi bir teknede yanndan geen arabalar
dan onu gsterenler, kular grmyor, ben alamak ister anne te
lalandn hissettiini dnyor ve dndn hissettiini,
oturuyor kararada nnde kitap kl tablasn eliyle gizleyerek,
lumbozda yldz-karayel. karsnda haritalar, giOmsOyor -kular
glmez- hznle,limana ge vakit girecekler, gece ibiise tutsak
dnce bulutlar rtnecek ay ve grecek nk bulutlarn
sesi dalgalarn zerinde -bir ocuk sesi, nefesi, plak dizleri, dz
karn-kaldrrda oturmu dileniyor eve yrmek zorunda lsa'y e
zerek ve allah baklayarak, ben alamak ister anne, ayakkabs
n yeniden zyor: lsa armhta bir eli aznda alyor, teki a
yakkabsn da zyor lsa'y baiaryacak ayakkablarn soka
a frlatyor. Bak elim ben isa anne btn aclar ektiini bildir
meye geldi ben artk sabah ocuklar kanm iecekler ben Azer
baycan metropolili anne, dudaklarnda bir obs topunun merrile
ri var saksaan kular gler bu yzden az ak ve kprdar ko
nuurken, gelip yerden kaldryor bir kei dudaklarnn arasnda
bir puro tutan ve pisteten gelecei ad Marquis de Sade katelikler
sevmez beni anne gel ve tut elimi anne erkekler bir kere snnet
olur ve son kular
M. .
A
N
T
-
1
o
E
D
-
1
p
u
s
ANTI OEDiPUS BLM 1
Arzu eden makineler (The Desiring Machi
nes) her yerde 1 stndedir baen saat gibi
1ier dier zamanlarda akayarak yirr Ne
le altr JSJmr t1k1mr S1ar ve dzr Id de
mek ne byk hata. O her yerde makinedir
ligratil deil, gerek makine, dier makine
ler kullanan makine/er dier makineler tara
/ldan kullamlan makine/er gerekli tm eie
meler ve balantJ/arla ... Organ makinesinin
fii enerji kynai makinesine tak11!d1r Bir a
kim verir dier keser Meme st reten bir
makinedir a1z ise ona elik eden makine. A
norktk biinin az1 birka tiev arasmda gi
dip gelir sahibi onun bir yeme makinesi m1:
anal bir makine mi, konuma, yoksa nefes
alma (aslim atak/an) makinesi mi olduuna
karar veremez Demek ki hepimiz birer usta
Yil: Herkes kendi kk makinesinin ustas1,
her organ makinesi iin bir enerj makinesi.
Ak1m ve kesinti.
Yarg1 Schreber'in glnde gne 1mlao
var Salar bir ans. Yarg1 Schreber bir eyler
hissediyor bir eyler retiyor ve bu sreci
kuramsl olarak a1klama yetisine sahip. Bir
eyler retildi:" bir makinenin etki/en: yalmz
ca metaforlar dei.'
Guattari Fransa'nn en nl antipsikiyatrik
klinii olan 'Ciinique de la Borde' almakta
olan Lacan'c bir psikanalist ve Marksist bir
eylemci dir. Deleuze 'anlam' ve yaznsal rn
lere zel ilgisi .olan bir filozoftur. Antipsikiyat
ri akmnn ineili kbul edilen eserleri Anti 0-
edipus'ta, karmaklk-ve akcln dile ve o
nun yaplarna meydan okuduu bir dnya
imgesiyle kar karya geliriz. Sylemleri
saldrr, dil dili pararara ayrmaya ve okuyu
cunun kendi 'kii'lii hakkndaki dnceleri

ni deitirmeye alr. Okuyucu iin kitabn

gc dille olan iielinden kaynaklanr. Anti
Oedipus'un ierii olduu kadar ekliyle de
belli nesneler arasndaki birebir ilikiler kura
mnn yktimas amalanr, bunun sonunda
da psikanalize meydan okunur. Deleuze ve
Guatari'nin sav Oedipus karmaas zerinde
odaklanr. Freud iin Oedipus'ta yer alan ak
trlerin konumu olauka aktr. Ana-baba
speregosunun ie almyla sonianan ocuk
baba anne geninde oynanan dipal drama.
Lacan iin Oedipus, ne aile dramndan bir
kesiti, ne de yeni bir fiziksel varlk oluturma
srecini anlatr. Ona. gre Oedipus, ocuun
simgeleri 'gsteren' olarak kullanma yetisini
gelitirmesi, simgesel boyuta geiidir. La
can, bu geiin bir kstlama ierdiini, (ba
ba, ocuun anneye ulamasn engeller) an
ck bu ksllamann szck anlamyla ele a
lnmamas gerektiini belirtir. nemli olan,
ocuun babamn otoritesini ve adn kabul
lenmesiyle 'Alamlandrma Kanunu'nu kabul
edi. idir. Deleuze ve Guattari saldrlarn Oe
dipus kavram zerinde _younlatrr. Onlarn
bilind anlay, eleri

ister gerek anaba
ba, isterse Lacan'n soyut simgesel eleri
olsun, dipal genle uyumaz. Lacn psika
nalizde, biyolojizmi eletirir, ne var ki Deleu
ze ve Guattari iin ana problem, oedipus kv
ramnn, bilind gibi sonsuz bir konuda k
stlama lar getirmesidir. "Serbest arm,
ok sesli balantlara almak yerine, kendini
tek sesli bir amaza sokar. BiHn dnn tm
zincirleri tek seslidir, izgiseldir ve zorba bir
gsterenden kar. Arzu eden-retimin tm
yerle bir edilmi, gstergenin gereksinimleri
ne boyun edirilmi ve gstergede neyin
gsteren, neyin gsterilen olduu birbirine
krmtr: Ve zde: Arzunun yeniden retil
mesi, iyiletirme (curing) kuram ve sre
cinde yaln bir gsterime izin verir.
Deieuze ve Guattari insn arzu eden makine
ler gibi grr. Arzu eden makineler, bilind
nn derinl ikierinde bir yrek gibi rpar. I
likilerde, gerekleen model, bir insnn di
er 'btn' bir insnla balants deil, ksmi
znelerin, birbiriyle ilikisidir. Her insann
makine aka dier birininkilerle deitirile
bil ir. 'Kendilik' yoktur, yalnzc arzu eden ma-
Bu korkutucu
hastala kar
savamann bir
yolu, aileyi,
toplumsal
rgtlenmenin
eski zamanda
gerekletirdii gibi,
yapay bir yerleim
biriminde yeniden
yapland rmaktr.
Baba, kalnt zorbay
simgeler. anne
toprak ve yurt
simgesidir ve kii
'zelletirilmi zne'
haline gelir.
Rol hastal
maskeiemek olan
dipal aile birimi
iinde psikanaliz,
ite bu zneyi
inceler.
kinelerin kkfonisi vrdr; parlanma evren
sldir. izofren zgU bir yk deildir. Kapita
list ekonomik ve sosyal dznlemeler, olas i
likiledeki illiliQi kaldramaz. izin verilen
ler dnda kalanara kstlamalar getirir. Psi
knaliz, kaitalizmin aile ve cinsllik kvra
arna sk klmtr. Bu kvramlar kstl
v ksllaycdr; arzunun Uretimini arptrlar.
Dleuze ve Guallari iin ego kapilalist bir ya
pdr, kapitalist toplumsl sistemler, benmer
kezcil veya 'zel (private) birey' ortaya krr.
ekirdek aile ve zel mlkiyet zihniytiyle
zerk bir 'ben' yaratr. Dleuze ve Guaari, ka
pilalizmin eaplik modaiiiesi olarak grdk
leri psiknaliz yerine 'izonaliz'i oraya atar.
Onlara gre izoanalizin, bireyi kpitalist aile
ypsnn kstlamas ndan, birebir ilik kvra
mndan kurtarma potansiyli vardr. zoana
lizi, Anli-Odipus'a biraz daha yakndan ba
krak anlaaya alalm. Deleuze v Goalla
ri'nn ana tezi. psikanalizin temel dayana
nn, ipal gen in modern toplumlarda sos
yl, potilik v dinsl eemenlik biimleriyle i
likisi olmas Uzerine kuruludur. Laing v Co
or' diplelirmenin arzuyu ailey geri dn
drmek iin sosyal-plitik bir teknik olduu
nu kvrayaadklar ve libidoyu aile ii ileti
im sistemterine mahkum eliikieri iin eleli
rirler. Ali-Oedipus'ta aru, retim glerinin
sosyal alandaki temsilcisi olarak yerini alr.
Deleuze ve Guallari, bireyin 'arzuya ilikin
mikropol ilikalai'ndan sz eder. Psikanaliz,
insn syleini Dleuze v Goaltari'nn ana
baba matriki' adn verdikleri kavrama zorlar.
Gerke bilind, kapal bir aile sisteiyle
deil, tarihsel-politik kanunlarla blirlenir.
Psiknalisller 1968'i zOlmei dipal kr
m ile aklarken. Dleuze ve Guatari birey
v ailey Mays 1968'te d vrduklan aru
lar ynnden ineler.
Dleuze v Guaari dipletirilmi aile v ka
pilalist toplum arasndaki ilikinin analizini,
enropinin antropolojisi' yoluyla yapar. Levi
Strauss'un ne srdne yakn bir gr.
Aru edn makineler kodlanbilir ve kolar
zlebilir (coing v. deoding) . Kolaa,
toplum ve pylalan sosyal dil konusundaki
bilgiyi yrine ourtur; kod zlmi, toplum
sal bilgiyi azallr. zlme, entropide ar,
simgeler v sonuta toplum, makineer ara
blantlar ve enerji ak zerindki kontro
ln kyber. Ko zlmeinin mutlak s
nr izolrenidir. Deleuze v Guattari, insan
toplumlarnn tarihini, ilkel koullardaa bar
barla. sonra da medeniyete (kapiralizme)
gildik, arzu eden makinelerdki ko d
zeyinin dramtik gerileesi balanda in
ler. Toplum. paylalan sosyal anlamdaki bu
ilerleyici kayba kar savar. nk toptan
zlme (izofreni) bu anlam tmyle yok
debilir.
Bu korkutucu hastala kr svaann bir
yolo. aileyi. toplumsl rgtlenmein eki z
manda gerkletirdiOi gibi, yapay bir yrle
im biriminde ynidn yap landraktr. Ba
ba kalnt zorbay simgeler, aRne toprak ve
yurt simgesidir ve kii 'zelletirilmi zne'
haline gelir. Rol hasat maskeiemek olan
dipal aile birimi iinde psikanaliz. ite bu
zney inler.
Arzu eden makinelerin toplumsal -tarihsel
konumlar baOiamnda aruyu inlek iin
psiknaliz modeli yetersizdir; burada izona
liz devrey girer. zolrenletirme y da kod
zlmesi sreci. Ama, bi l i nd arzuya
toplumsal alann yarmlarn zmlemektir.
Dleuze ve Guatari iin izonaliz. teorik ola
rak psiknalizdn daha ykek bir dzeydedir.
llkee. psikanaliz bilin ncei v bilind
arzular arasndaki likileri gn Ona k
rabil ir; tam da bu noktada kmaza pirer.
nk bu elikileri yalnzca bireyin kiisl
(dipal) gemii asndan deQerlendirebilir.
Anli-oipus iin bu yalnzc terimsl bir
likidir. nk odipus syleni toplumda
ki arularn likierini zmey deil. skla
may yneiktir. Birey kndi kmullajna yar
dm eden bir srele anlamaya alak b
1 3
una badr. izoanaliz. psiknalizi zm- izofrenleme. nosolojik izofrenidn ayr k.
lemekte kullanlabilir. izoanaliz. psiknali- nc bir seenektir. DliliOi. znelliOinin
zi. bilin esi zme. v zmleme iste- gereOini bulmaya ve arunun milropoliti
Oi ile. buna lien. aru eden makineyi 'kii kalarn kiisel olarak anamay younar.
dzeyinde' ele almak iin duyduu bilin D+G. izofreneme srecini bir yolculuk
d istek arasndaki atmaya mahkum o- olarak niteler. izofrenin zel konumu poti
larak grr. Psiknaliz. aslnda kurgusl o- lik ve yapsid r. Kendisi iin saydamdr. la
lan 'bln' insan zerinde yoQunaarak ing gibi. D+G iin de izorren ykSek bir
'ksmi' gerekliOi bastrr. Psikanaliz. arzu- dzeydedir. ancak etik vya etetik deOil de.
nun kiinin iinde yattnda direterek. sos- politik bir yksklk.
yal alandaki arunun gcn ve varln Anti-odipus'un birka teorik amac vardr.
yadsr, bylee tolumsal tmay bireyset Ilki. ailenin. kapitalist toplumdaki elikileri
atmaya indirge. eliki zellikle. antipsi- maskeiemek iin kendi iinde politik. yerle
kiyatrisller iinde en devrim yanls olan La- imsl ve toplumsal yaplar canlandrmas
ing'de blirgindir. Psikoza toplumsl bir do- n eletirmeklir. Ikincisi. tm arzunun aile i
u aifeder v 'yolculuk'un bir sr olma- inde olutuunu ileri srd in psik
snda direnerek normal eo nun zume- nalizin arusunun gerk doOasn zmle
sini ileri srerke. en kat aile yanda. kii- yereyei svdr. bireyleri ve toplumsl
selci ve egoik teorileri svunma konumuna sreleri yanl anlar. ncosu. aile sy
dUer. Anlipsikiyatri, gelenekilerio d- lencesini toplumsl bozuklua yant olarak
man tavrndan k. bu ur aile psikotera- zmlersek ve bireye arzu eden makine
pisi. topluluk psikiyatrisi gibi yaklamlarla paraar1n toplam olarak yaklarsk, u
iten rselenir. Dmek. antipsikiyatri bile, a- anda kendimize bakmz butullndran
ileilik engeline taklarak. izofreni dahil dipal sylencenin tesine geebiliriz. Bu.
hereyi dipal kutsl aileye (anneik-baba- izoanalizdir; 'izo'dur. nk paralanma
ck-bn}e dayandrr. Laing, izofreninin ai- gereini aa karr. psikozla ilikilendir
leden kkn ileri srerken. Dleuze ve Guat- mey alk olduumuz trden bir par lan
tari, izofreninin sre olarak zume po- ma izoren. retmenimiz olabilir- 'reti
laosiyelinin aileyi ortadan kaldrdn sy- yalnzca ruhsl deil. ayn zamanda politik
ler. izofren, toplumsl gleri akn bir r- tir' grdr.
gOde var olur v onun kulland dil 'ben ile zelle Deleuze ve Gallari. potilik iladeleri n,
toplumsal rgO arasndaki balantlar bizim arunun toplumsal alanda dile getirilii ol
iin saydamlatrr. izofrenik sylemde. duunu ileri srer.
anneik-babak-bn'i rk, snf. polis bk- Arudan onu. nsnel bireysellie indirge
s, 196, tovz v Vietnam sava ile ilin- reksizin a priori anlamn gzard ederek
Iili olarak grrz. oeeuze ve Guatari, i- sz ediyorlar. Analiz. ypld anda politik
zofrenletirme sreci" sonucunda bu ba leir. Sylemek yapmaktr' diybildiOimizde.
lanlan kendi gzlerimizle grmey bai sylemek uzmanlar ile yapmak' uzmnar
yabilir, 'btn' bndeki yanl uyumu yads r arasndaki ibiUm bulankta r".
ve kendimizi arzu eden makinee dzeyinde
yaayabil i riz der. "u anda. ya ipleir ve Shrr Turkle
nrotikleiriz, ya da diplemeyi reddeder French Antipsychialry-Crilical Psychiatry
ve psikiyalrinin eliketiedi O i zere 'izofren' Ksailarak eviren: BANU BYKKL
oluruz."
14
izofrenik sylemde.
annecik-baback
ben'i rk, snf, polis
basks, 1 968,
tecavz ve Vietnam
sava ile ilintili
olarak grrz.
Deleuze ve G u atta ri,
" izofre n leti rm e
sreci' sonucunda
bu balantlar kendi
gzlerimizle grmeye
balayabilir, 'btn'
bendeki yanl
uyumu yadsr ve
kendimizi arzu eden
makineler dzeyinde
yaayabiliriz" der.
"u anda, ya
dipleir ve
nrotikleiriz, ya da
diplemeyi
reddeder ve
psikiyatrini n
etiketiedii zere
' izofren' oluruz:
Gzle grlen,
kulakla duyulan,
elle tutulanlara
kar
bal ve baml
ol madmdan,
kaytsz artsz,
sorgusuz sualsiz
hrm !!! - lmeyi
kabul ediyorum.
Hayvanlarla eitlii
kabul etmiyorum.
Cana-mala
Deer veren
Herkes
Yiyor-iiyor
Geziyor ve
S yar
Yani
Sfra
alyor.
Soytanlar
birlii
demek daha
doru
Kendini
de bilen
kii
Hibir
.
yer
doru
olmayan
develeri
ne besler
ne
gder?
- GDER
.D.
Ite On' lar . . .
Evrensel
soy lar,
rej imler,
dinler, liderler
cami ler,
ki liseler,
bilin1sel
czdani
pederler
Ba-Da
Deniz-Yel-Su-Ate
olmu uz'iz' ler.
Gerei,
zehi ri i
gzelliklerle rt
yor
men' diller.
Yuva yapan
neslihan
dii kular beyne
bal.
Dokuz kydr
snrlar
gidip-gidip
gelirler !
s
SES CI I<ARTMAYAN ADAMI N
.
HALET-i RUHiYESi NE
Gi Ri S
"Allah kahretsin! "' dedi
kendi kendine. ok severdi byle
yeternce tenha, karannca serin Ankara yaz ge
celerini. Aa bug dnceler cehennem
iinde dolayordu.
"Neden hayr demed? Nasl 'O i yle
dei, doru olan benim
syledii.' diyemedim? n. diye
dd. Aamla konuurken bir an "Ben
ya dnyor olmayaym " diye aklndan
geirmi, dncesini ,
yani kendisin savamamt.
"Kndimi sattm, kendime
inanadm ite!
Bazn al .yapyor. " Zaten btn su
aklndayd. Dalgn yyordu
Izlay meydannda. di biraz daha sakin
olarak deerlendiilebirdi belki.
Sonra gene kendini affetmekten
vazgeti !
"Sen bylesin aptal herif.
Geri zekal, saak. ,
Maifeti gbi lafa grmezdi,
dienezi, stelik karsndaki hak ol abilr
diye bile drd.
aklayan tokat sesi ve onu
izleyen ocuk l iyi bir mol a
nedeni idi . Anas sa koluda aslm
sryorru arkasc aalayan
kk inan.
"Yaa, ite

byle kk adam n "Uysal
olacaksn, boyun eeceksin. U n utma !
Otoritenin dedii olur. " Kendi
hatrlad . Her zaman s sk tenbih
edrdi . ok konumamal ,efendi
olal, sayg durmalyd . te bu
kadaakt iy ou olmann koulu . "Bok var
sn! Sen sevmezler diye mi efendi
davraacaksn. Sevmeseler ne olu seni !
Ne gerek var. n Ksaca
abal bir o olmalyd. ocu alamaya
ve d.irenmeye devam
ediyordu. Bir ayaklaa bal atmaya
alm ancak

ve maalesef kimse
yadmna gelmemi, kitlelerin
desteSn arkasna alamam t .
16
"ok direnme evlat, yoksa tkn
kesetler! " diye dnd ve
gmsedi "Benimk sizlere mr!
Ama bu son olaz, daha ne
snneter beklyor sen! "
.
zerkliinin hat n sayr bir ksm askerl
srasnda kesmilerdi. Sk bir askerl
geimit. Hi ss kartmamas
gerektini o zaman
ezberlemiti. Btn bykere sayg
davranmal , kklerii korumalyd.
Acalar, abiler, avlar, amirler,
yneticiler hepsi de byklerimizdi. Ne ok
by vard, yarabbir!
Kndisi k, ufk, aptal,
deersiz ama efndi ve sz dineyen
bir adamd. te buas ok nemli:
O efndi bir adamd .
- Dalgnsn gene kou! Ne habr?
-Selam Hiket aabey. Siz naslsnz?
Karsnda duan kravatl, kravat ineli,
gabardin ceketl, makesen ayakkabl,
ince altn knyeli , sakal brbr tral,
sa haffe arkaya taral adama
bir iki nazik ve vc sz syledikten
sonra yrmeye ve deye
devam ett. te bu adam gbi olmalyd .
Tam bi r "Demokrasi adam "yd o. Her
zaman hakkn korumasn bilidi.
Ks ona hakszlk yapamazd.
Hemen r kar, hakk korur
gerekrse adam dverdi.
Himet her yere gier kard.
Kendni verken, "Hayr"' derken
rvet verirken, kzlara laf atarken,
sznde durmazken h rahatsz olmazd.
Kndii sever, korur ve bi birey
olarak yaard.
Dlerde kalkar oynar, kavga eder,
sevilmez ama gene de anhrd her
yere. Aslnda o da svmezdi Himeei.
Kafas iyice orba olmu kardan karya ge
erken umakta olan
bi r san taksi destelli kornasna iyice bir
aband, dizel motorua gaz verip
arabay bttrerek yarndan teet get.
Ancak bir sre sonra
skalanann keyfne varabildi ve
taksinin arkasdan btn gc ile
bard "
Ne va. ul an! Ay ! Senden mi korkacam? "
O bard zaman taksi onu
ruyamayacak kadar uzakta id.
Aa o da zaten bunu biliyordu.
I<LTEGI N GEL
"launda hlr l, bir gl
ve bir s t"
li mi l erini n doumda gbek
baJan Iesilmeden unurulur, bazen
ik ucu da kopmaz bu ban. Kmi
ler belki bir mr boy hep gerde
biqey brakyorum duygusuyla ya
ar1r. Belk bir kolu, bacaun biri
n, bir yerde unutup gitmek gbi bir
ydir bu. Vcudum bal bu ba,
bu ban ucundaki olmasa uabilir
dim duygusu. Gerek blki de "An
n"ni roJan havada uuunca fr
kedilir. Uma iin insanlarn kanat
lar olmu gereki.
Birgn sokakta yrrken g
nizden ff, yap4kan bir ban U
zandan, urlu yollarn iinde
bat ka ilerde kyi dndn,
arabalan-inlann onu iedike
rini ma frkedemedilcrini grebi
lir, ban Marmara'nn gri sulanna
girdii ni, laq kyda bi ryerlerde
son bulduunu hissedebilirsiniz.
HJa ekerseniz bir balkondan bir
kan decdr.
Yllar nce o misafrliktek "An
n . nin bandan ayrmayan o rkek
ouksunuz. llerde on klesin
de, masnn altnd bildinz kcli
melcrle tarif cdemeyecciniz esiz
bir oyun vardr. Ve ona ul1mk iin
bir metre. Soluklrnz sklar,
baclanrz titremeye blu. nsan
lar ekincesiz bakllanyla ruhunu
zun en ssz yerlerne uzrurlar. Oy
bu gizemler aydnkt yaayama.
. Anne" demek istersiniz, beni bu
inanlann arandan gcir:
"Heryi gren g:flcrindcn on
lan
Heqcyi iten kulaklanndan".
Scsnii kimse duyaz, hibir za
man ulaamayacanz anladnz
oynun gttike frklJan, uzy
llarn, fllern, gkurn, suyn
sesini n, tm eski llerin, masal
kahramanlannn, btn arkadaar
r7A tozu skaann katlmyla ge
nileyip s: de iine aldnn, tm
:umnlan kapsadnn frkn var
mazsr.
ti mil eri ni n doumda gbek
balar buyunlanna dolanr. Bir da
nac gibidir "ANNE . , ondan u
zaklatka nefes almak orlr.
"Hep uzakJan gitme itcmleri ",
"Ane "in
"ucuz yaun bka ycrdder'', "ora
da olmak" t.anmlan bu ban es
neme snnnda son bulur. Topra
Kaalk
ulabiJeccini nan o tuhaf yoyola
gibi ipi rkendi noktada her sfcr
daha acl bir geri dnn b1llma-
liizii
s."Kusunuz bir inde harik ",
paralk bir yoyo gibi .
O grp aprallyla bir bilim ada
mnn . ANE"yle aklanan even
modeli. Hamilc an.nc karnnn yiey
emleri dalrrunn evrenin genile
me ivmesiylc uygunluklar gsterme
si. 1ntropinin aru bir evrende an
neye geri dnenn olanakszl tc
zi. Evrenin genilemenin snrianna
varp bir yoyo gbi kuulmcyc bala
d noktada tekrar birlemenin ger
cklecci. "Kusursuz bir irade ha
rikas ,
" 1ABA" k deidi, bir k)ly
d. O c.k Yunan yksndck gbi
onun yolunu kesip ldrmcdim.
Hibir zaman dile getirmese de gali
ba "BABA. u kur la uydu . . Ati
n 'da l bir kral olmaktn ik ha
nci bir kyde alkolil olmak i)idir.
Kalln krtasiye hesaplarna, alko
ln esiz esrime anlann yeledi . Bir
gun kye donerken bu dnyann
karler bi patilada yolunu kest.
Artk kanserin krall balmt.
Kukusuz kanr "A:E" nin V
cudunu da i)teyecekti.
Tuhaf bir svglidir kaner. Insan
ancak bir kez berabr olabilir.
Birgn tarlac alrken oul
sormuru.
-Baba, Kral Oedipu'un ykU.s
nO bilir msin?
Nelerden bahseder?
Krallardan,annclcrden, mutsuz
evliklerden, akJardan,oylan gz
lerden
-Ackl bir yk descne. Ackl
ykler svmem bn oAum.
le vtiydj v Anadolu gni
bGtn canllar, ylleri kavruyor
du.
Atomu paalayan bu yzyl im
di de "ANNE"yi pak itiyor.
Ait yaurlan onun derisini yak
yor, knserler en ok onu istiyor.
Bitksel hayata skuyorlar onu tele
vzyonun karsnda. Doduu yer
lerde ve hibir yerde ymayacak
kr kJan, krt ruC$Ian, kt iy
yetleri syrcdiyor. evrenize bir b
k n, hereyin boyut u vardr,
"ANNE"nnsc drdnc bir yzii
Drt boyu tl udur. Tm edebiyat
drdn boytu, "LM"i ana
ur. Ve bu dnyada "Misafr ouk
lar . hep yvaya dneye al4r.
Bir frona kar ger dnbilmek
iin yol boyunca adJrruza bnko
m ekmek knnulann uvrur. Yol
kenannda bir t1la oturup alak da
kims gelmyecektir. llerde orman.
ilerinden mik $C.dcr, rengarenk
klar gelir . . Pa:ur yeri" bOtGn a
., dcbebsi iide birlerce i
ykulcrn birbirne kanorank u:u
nr. llklarn tesinde repe v nehir
yer alr. Oraya ulamak iin geilme
$i gereken insanlarla dolu geni bir
alan vardr. insanlar ekincesiz ba
klaryla ruhunuzun en sz yerler
ne uzrlar. Oysa bau gzemler ay
dnlha yayamaz. Tepden anne
niz si ze cl sallar. Si anr. Yrr
ken ruhunuzun si duyuak i
in iinizden bir arky rrunldanrs
nz . .D aka ey leri orada seninle".
Soluklarruz sklar, hlbinz deli gi
bi rpmaya babr, admlarru bir
biri ardna cklenirken dnyan b
tn hainliiyle gnein etrafndaki
dnunu bin kat tzlandrddan
haberiniz yoktur.
. tnan zdemi r
1 7
B E LLEGi N i
Yi Ti RE N
TOPLUM
Toplum giderek artan bir hzla daha az aumsyor.
Zamamzn gstergesi modnya boyun cmekli; gemi
ad olarak km cnirken, bug1 en iyi olarak
yceltiUyor. Psikoloji de bunJa payn alyor.
RUSSEL } A COB Y ' O E N TO R K EL E TI HE N I l A K A N ATALAY
Felaefenin taribi unutuun t:ri
hidir: T. W. Acorno byle dem itti.
Bir umanlar ineelenmit olan sorun
lar cdeu ve cnUiden uzklayor ;
yaln.ea e eoouneuJar yenymi g
bi crUnUyor. Toplum gderek artan
bi r hwa daba az anmsyor. Zam:
JlU eleter
g
i moda ya boyun ei
mekti; pit aidt olarak kUUm
amrke, bucUn en iyi olarak yeel
tiliyor. Ptlkoloji de bundan payn
alyor: Freud'un bildi , Yeni-Fre
udulann tyle byle anmnd"
t
r
ler 1 ardilar artk bilmiyor. Ye
n kuramlar gderek artan bir hd:
ekierinin yerini alyor. Yeni yalnz
c eekiyi miyor ; yerin dciliri
yor1 yernden eiyor. Anmt:ma ye
leoe kadar anamum a :rxusu d :
pderek azahyor. Toplumbilimlerin
ofu kkl bir biimde t:rihsilcti
yor ; felaefede Hegel'i , psikolojide
Frud'u, ekonomide l1;rka' incele
mek gletiyor.
Anlak tarih bugtnUn yceli Jme
ine yardJm ediyor. Ccmiinbilgeli-
iJ1in btn erdemleriyle gemi ait
oldu tylencrek bugnun b:ya
lkl :rn: dcrinlik kn;udrl yor.
O:h: sonr. gtlcnleri n :;meti , e
miin lp stti nJayyl: sslni
yor. rnin, ister sold:n ister u
d:n, ok : kii Freud'un bir ondo
kuzuncu yzytl Viyon:lt oiJusu bi
imindeki Freud elettirisine brta
kabilir . .Uu tr if:Jelerin durma
d:n yinelenmesi , elelirel dUne6-
nin kt&n dtndryor ; mo
dem akl :rtk dnce xcrine k:f:
yormuyor, y:lnzc: m:n: ve yere
yerletiriyor onu. l)UJUnmenin et
kinlii , giderek lllllndrm:nm e
dilnliinc doru uryor.
Kimine grt bu durum ilerleme
ve c:nltgn k:ut. An: dcvingenli
&in hep ilerleyen bir sU n ol n :s ge
rekmez. Ocvinenliin iinde dur:
:n bir moment iorlli olubilir : top
lumun y;pu. J:koroni dny:suda
retim ve luketimin , yomn ken
di inde de histeri ve lultn ivnc
ku:mn:s toplumun dcimini y:l-
nz<a dinUUnU hWandrdru gs
teriyor olabilir. DUUncelcrin dur
m . kaun kuUanlp bir yana auJma-
11 da , lUketim mallanyla ayn mua
meleyi grdUA anlamna gelir: Yeni
y:lnzea etkiden daba eradan de
dir ; tUrekli olarak yeni olduu ya
nlsamaaa reterek yerine batkas
nn konulmaaana nleyen, modaa
gemi toplumsal sistemi de bsler.
Yeni biimler adana eakiyi baa
r:ll eden bu1nUn elettirelli de
devrio zihniyetinin bir parudar:
Yeni bir : adna gmit kuram O
nurlu ama uyf il an edilir. Genel
tJir sendromdur bu . .uacaa toplum
blieSni ve onunla birlikte akln yi
tirmittir. BeUek yilimi 9flli biim
ler ar ; gemit dtnoyi bir "en
tellektel ipluk" olarak grp bir
yana atan "radjkal" ampiritum ve
poxitivizmden, gemitin debalann
ok erken doa talihailine ura
dklar iin selamiayan akgz ku
rml ara dek . . Wal t er Benjamin
"Her :da , gelene, ezilmek zere
olduu konformizmin ayakJ :m al.
dan kuruanak iin her ba g&t
rUmelidir." diye yazmtU.
Dtncderin kuUanlp aulmaa
n ve nhle yenilikleri oleirmek,
Marx'n ya da Freud'un eaki metin
lerinin yn.lldklar zamanki kadar
seerli olduklar, yorumlamaya ya
da yeniden dUtUnmeye gereksinim
leri olnadp anl:mna glmez. 'fer
aine, y:plmaa gereken, zgn di
tnceyle gncel kouU:r araJ:ki
aahici ilitkileri i:emekir. Krleme
aie eski melinlere baSJ kal:nJarla,
bugn yc-ltenler hep olmuur ve
her biri kendi aonul anna ulamt
tr. Yeniden dtUrmeyip y:lnzca
mekanik olarak yinelemenin Mark
eim iin lmcUJ olduu anl:tlmt
lJr ; burjuva toplumu) kuram gde
rek gelin bir yaynlama ve unut
ma etkinliine dntmtlr. Ccri
lim, gemifn metinleriyle bugUnkU
toplum arasndadr. Bu gelimeleri
aklamak ve yantlamak iin ortaya
kan topluma;l ve psikolojik d
tncclcr ar:nnJ:, psik:m:li: kendi
gUcUoU gttermittir; deerler, du
yarWkbr ve duygulun %grleti
iddi alarn, basunldklar psik,
eoeyal ve biyolojik boyuta dek i:le
yerek demi1tifye etmektedir. go
attma , moral sorunl:r, deer
aum:larndan azdildii, ide:liz
mi yeniden .canland bir dnemde
mod:ya uymayan bir m:tery:xm
dir; pitik yeralt n n n:bxn tut
makt:dr. llu nitelipyle de, konfor
mist pikolojinin b:trd ve unut
tuu, gderek younlaan toplumsal
akdtth kavr:m: yetencindedir:
uyg:rlm kendisinin b:rbarln,
yatarn aka b:stnbn ef:lctini,
topluma musallat olan -lpnl . . .
Ccnel beUck yilimi yalmxc. psi
kolojiyle a kJamm:z; basit bir o
cukluk unutkQnl deildir. Tersi
ne, toplumu! bir bciJcksi:iktir; bu
toplumun ekonomik ve sosy:l din:
mikJeriyle bUck xihindcn uzaklat
rlr. llu olu
t
urun doa11 M:rksist
"teyletme" kavr:m n: d:yan r.
Toplum tarafndan nesnel ol:rak U
retilen bu yanlma, toplumun in
uni ve aoayal ilikilerini , eyler ar:
and:ki doal-ve deimez- ilikilcr
olarak lantarak slatukoyu kurun:
ya yarar. eylqme kavrmn: ili
ki klamal:rda genellikle psiko
lojik boyut grmezden gelinir: urul-
nu gtlinwleri acldamal
ve Ftutlaral" icin urlaya
cl,an h,ftlumal n
il ulu jil clii:ihut lt r
arauula, pianaliz lcrli
,iicn gcthrritir;
d(trhr cl u y rllllar , ..
dun;ularn (;zgrltii
iddialarma, halrlll"lar
ptiik, ""'')al n ltiyulujil"
bu,ula dd" izlt)t'rtk
dtm i:l ili )'t tlnwlhcl ir.
;u \'alma, moral
urunla r, rltcr
ahnalarmrlan
tiztdildii. itlcalizmin
ytnidcn canlamll hir
cletntaault mucla,-a
U)tna)an !ir
mahryali:mdir; 1iik
,crahnn nahzn
lulnal tadar. nu
nitdiiylt dt, konfurmil
ptikolujinin batard \C
unuttuu, gdcnk
younlaan lupl unual
:ltldael lurama
ynt

indtdir:
lygarl n ktndiinin
barbarhm, yaamm
aka batllrlan
cfalctini, topluma
mual lat olan llgnh
ma, yani toplumu olutturp yeDiden
bi.mlendirebiJen, iean ve toplum
eal etkil&i n unutuaa v baatnl
mall. Toplumaat blk yitmi de bir
trie
t
me tpidir; daha doeu,
tY
letmenin ilkel bir biimidir. "Her
teyletme , bir unutmadr".
llu teyletmc biimi, ekonomik
aittemin gerekliliklerinden dolar.
Art k-deter ve kar dUrtUtUnUn
tiddetlenmeai , eeki mall arn yeni
maUra yol amak iin taye edi
me h11DJ arttrr; kuUanp atma, tU
ketim maddelerinden dUtUnmeye,
h:ua cinsellie kad:r her yerder.
Kurulan kullarlp atma moeli ne
dtUnceyi, ne de ianan Cl cr.
Mallarda, dUtncelerde ya da in
unlarda yeni oldui .ylenenler ,
aslna deltmeyen br ,y mukee
mektedir: Bu toplumu. "Kapitalilt
leri itiler Uurideki eceme ,
tylerin inunlar, lU i
t
i yatant ,
Uruern Ureleiler &eridek es
menpdir . . . " Cemit tam da wu
tuldu iin, kart kmayan bir e
gemik baline slir. Bunua tama
11 iin, ncelilde auanma11 erek
mcktedir.
yleyse toplumun bukua altda
tUrekli yitirilmekte olanan anmea
m:k; dUtncelere kullanalap aulan
bir tketim maddeeinden te deier
verilmemeline karta akmak &orw
dayz. Ancak bu anameama abaea
y:lma bir arkeoloji , yitenleri a
a k:nlmae olmamaldr. Ayn
umanda (paikiyatride yada batka
alanlarda) varolan kurarlan da e
lctiriden geirmelidir. Elettirirken
de, olgul:r deerlerden, gdemi
dtnccdcn net olarak ayran pzi
tivist temay reddetmelidir. Mark
sii gelenekle eletliri, gerepn ab
m.ka bir hotrUyle baidatmadp
:nl:ytna d:yanr. Btn dUtne
ler etit oranda doru deiJdir ve bu
nedenle hepsine etit oranda hotgr
gtcril<me. Marcu1e, . Saf hots
r, mutlakQ esas zedeler" demitti.
DtUnceler srbst pazan asla ar
bsl olmamtr, ama her uman bir
paxar olmulur. zm ebtte un
ercilcr ve korilrlrde dei, ne .
nci 'crcklik anJaytna bai eletti
rel zkad:dr. qer ba1tnc bir hot
gr vars, o zaman z.Urletti rici
bir horsdk de vardr . . Ger
ek hogrl olamaz" diye yumat
t r\ud.
19
Kywulm Julmlunmak
Bir il' l1ir yulw lir utlw
Bodu on udmm
}'akt bir kyi
Rtzi elli bir lalk.
Dii ledi l:tnd )luma
Klmuncla inci gibi
Dii kedi ytwrultrm yedi.
PAVL ELVARD
rivayet
20
Olum! KcnJinc yeni bir so
kak bul eski yolu kul lanma
geri dnmek iin. Soka kc
sen ulu aac dinle kcsilmeuen
nce o anlatacak sana ehrin
ve kadnn ihanclini. Gndo
ularanda uzun yryler
yap gazeteler dat l madan,
ehir uyandnda herkes za
mann zarfarn parampara
eden adam konuacak mart
lardan nce. Ve biz olum bo
:zl ar m zaa bi rer yumru,
gzlerimiz koskocaman ak
kendimizi aklarmzn yann
da bu taeaz akiarm z. akn
birbirlerine akalar yapan bu
korkun yzler kimlerin? a
raplarn kan bunlarn du
daklarnda, suya kartan bu
nefret imdi sahile vurdu. Bu
gn benlik-kazclar geldi ona
rm varm bt n hatlarda!
Daldk odann her tarafna,
gle girdi bazlar, ssz kum
sallar smrd barcl balk
lar, alar, yrtt acmasz ka
ralar. ereye gideceim syle
yin bana sszln kaknlar?
Kamayn yeraltndaki yuva
larnza, durun yaln hayatlar
ben de sizdenim, acma gve-
o zaman deniz kenarndaki nin ey gemiin neferleri ben
kahvede buluacaz bi r sa- de savamak istiyorum, hava
bab bir trl brakamad- y rkten korkun kahkaha
mz yerden balamak zere. larla yokolmayn, son midi
lte belki o zaman yaptmz mi yutmasn o balk, yapk
resimler kendi duvarlarnda lanmasn sesim o yanl vadi.
k:lr, stmzc rttmz de, dizkapaktarm kalr yoksa
rtler slunmaz geceleri gz- s:decc orada.
yalartmzdan, mutluymu gi-
bi yapmay da doalamalara
saklarz o zaman. Hem her e- Gittiler.
yin ii kazlmken bu mutlu- Ah! Zamann ince ayar yrt
luk niye? Topran allina g- lr parampara olur umarm o
l mken evren st nde grnmez zarlarn.
R. D. LAiNG' DEN

BIR
VAKA

TAK D IMI
Yandaki stunlarda bir 11 \aka
takdimi"ni olu yat:amz,
R. l) I.aing 1 927'd,:
Glasgow'da domu. 195l 'de
t ap doktoru olmu ve bundan
sonra psikiyatri evrenin:
dalm. Psikanalist \C
p
siki
yatr olarak kt:uli s(izlt:riyle
"u anki bilgimizle
aydmlatamad maz tfa l m
ve ae d'en ruhlara insan
ol arak tepki verme" yolunu
semi hiri.
Vaka taluJi mi , Laing'in 'The
Facts of Life" (Yaam
Cerelderi ) adh kilah mlan
Tiirkeye evriMi
30 ya nda, evli , kadn
hasta, gczgi n satc olan
kocas eve her geldii nde,
tekrar gi di ceye kadar s rekl i
kustuu iin hastaneye
havurmu .
"Kocasma hasta"
ol duunu yads yor
Gerekten ona
"hasta m ol uyor"
bunu kabul el mi yor
bu dnceyi yads yor,
ama bunu fi ziksel bi r
metaforu dnt rp
his teri k
konversi yon
olarak
ifade edi yor.
(hunm, kkusuz cinsel
sorunlar ve erken oral
saplantlar)
Bel ki bu kadn az ndan
gbek kordonundaki
kan kusuyor
kocas n pl ascnla* ile
kartr p?
Belki kocasnn stne
kusmak i sti yor
ikide bi r eki p gi tmes i ni n
cn al mak i i n?
Bel ki bozuk, hazmcdi lmez
duygular n
dar atmak iin i st i yor.
Tabi i bizce ,
burada duygularn mi de
i eri i ne
dntrp, sonra da
k usarak
onlardan kurt ul u yor.
Yoksa bu bir . . . . . ; . . dnm
m,
bel ki bi r hormonal bozukluk
belki bir doum travmas?
yoksa psikoterapi mi yapmal?
bel ki de sakinletirici i lalar?
belki davran tedavisi?
ooo, belki de ei yle bir
grme?
yoksa evlilik terapi si mi?
belki sosyal al macdan bir
ev ziyareti ?
belki de bu kad na bir
dahi l i yeci muayene etmeli?
belki klinik psikologdan bir
test?
Eveeel belki de grup
psikoterapisi?
Kusmadan nce ok depresif
oluyor
tam kocas gel meden nce
tar da
mesela koca gelmeden veya
kadn kusmadan
nce kafas-na birka tokata
ne demeli?
Belki bu giriim oradaki
elemeyi ve dnemsellii
kr ab ilir.
Belki , bu- -k<uyu
dnelim . . . .
ATARAN: PEYAN GENOGLU
Plaena: An rahmrki bebe-
i. bsknesi salayan ve onu
evreleyen damrlar
yum. (. N. )
21
. 22
Soyuttan somuta ykslme ynte
mi , dncenin somutu kendie te
mllknn , onu zihideki somut o
la rak yeniden retmesinin tek yolu
dur. Ama bu, hibir kilde, somu
tun kendi sinin ort aya k sreci
deildir.
K. Marx
Epeydir biliniyor ampirisist epis
temoloji , bi srci ile nesnel sre
arasda mutlak bir ayn ngrr.
Kabaca bi lgi sreci , deney yapma
yetene ve bilinllie haiz bir zne
yi gerektirir. Bu varsaymda anlan
binliin o deneye iki dnme
. gibi kendilinden bi r zelliin ol
duu da ierimitir.
Nesnel sre i se, zneyle ilikisi
ancak bi r dsallk ilikisi olabilen
gerek bir srtir. 'inee durduu'
biimlerin bilg iin yeterluygun ol
duu dnlr.
Bu tabloa bi srci iin ng
rm ey, belirli bir dUzen/yasa ge
reince varolan nesnel srcin bu
z nn (dzeniin, yasasn) z-ol
mayandan soyutlanmas , deyim ye
rindeyse deifre edilmesidir. Kestir
meden sylemek gerkirse, gerek o
nun her trden bilsinin dnda n
ceden veridir.
Yaplan bu aynm uyarnca bil
sreci ve nesnel sre arasnda mec
buren ol mas gereken tkabliyet ,
zneni deney yapma yeisi ie mm
kn kln r. Bilebilecemiz yegane
ey, deneyin nesnesinin varoldu
dur ve bu nesne bilen zneye dsal
dr. Burada doru bini teminat
da , inenin deneyie iliki tasar
lanm sk bir saamalarikontroller
sisteminde yatmaktadr.
Denilebilir ki, znenin (am piri
sst bilgnin znesi) varl deneyin
(biinl deneyin) varln varsayar
ierir. Szkonusu olan zgl varolu
koullarna sahip somut bir zne de
dir, daha ok 'her trden bi s
recinin dnda duran ama bilg s-
reci iin de ok blirleyici olan ge
nel, idealle edilmi bir nedir.
AklJT ki, ne deney kategorisinin
ne ad gn biinci ierinin ne de
bilimin icr eldi koullarn zel
likleriin ne olduu sorul:rna ar
pinsizmin inde kalarak yant ar.
maya altmak bouna bir abadr.
Ampi Tisiat zne, yaul :r
akln/mantn yasalar olan bilin
cir/ilinlilin znesidir. ( Frud'un
o bilinci ieride yapt devrim
ampirisizme v glir).
Ucner biimde ve benzer neden
lerle ampirisizm, diU de bir srun a
lan olarak grez, anlam:z. Dil an
laynda bir tckabliyelltcmsili yet
zelli vardr: Dil btimleyici bir it
leve sahiptir, dil-ncesi nesnelerin
adlandralmas iini grr. Yaplan
bctimlemenin ne kerte gerckigcr
eie uygun olduunun ls mu
lak olma haline ol:n uzakla ede
erdir. Tanm gri mul:klk, :k
ln ve mantGn yasal:r uyarnca o
lumu/ol uturulmu dzenden bir
upma oldu lde, dilin bu temsil
edici elliA znenin ampirisist k:v
ranyla yakncn balantldr.
Sussure'den beri biliyoruz ki;
dil gstergelerden, gsterge de, bir
gsteren (akustik img) ve bir gste
rilcnden (kavram) oluur. Gsteren
ve gsterilen arasndaki iliki hi te
temsili bir iliki deldir. Deyim ye
rindeyse gidUsUz bir ilikidir, keyfi
dir. Yani dilde kendi i mantabr/ku
ruluu gere kendinden nce varo
lan hi bir y temsil edilmez. Varo
l:n fonetik ve k:vrnmsal f:rkllkl:
rn kurucu dizgsidir dil. Vnrolduu
dlbey kendini mmkn kl:n zgl
konumalardr.
Csterge keyfi olduu lde,
bUtUn konumalar ten 1gUldr ve
anlam gstergelerin dzen ve sras
iinde oluu, bir z yoktur. Dolay
s yl a anl am, bi r gserenin o
lgere temsil etmesi ilikisindc
olumaz.
Artk sylemek bile fazla; dn-
c bcJirli bir dzen iinde vaiyet al
m kavramlarla -bir sylem iinde
voku bulur. llilgi sUreci, bilgnin
retilmesi srecidir. Bu sre hem
bilginin nesnesinin hem de onu d
nmeye imkan veren kavramlarn
kurulduu ilendii sretir ayn u
manda.
Demek istediim u. Anl am n
DSM-111-H da yer al:n litlcrin
toplamndan olu:n tan k:tegoriJeri
(dlano ltlerine dikk:t) ilc so
mut bir h:sa arasnda kurul:n bir
karLWk Wkisinde ort:ya ktn
vaaz elmek, o somut h:stann artk
szgelimi, bir anu, bir umut, ac,
hay:l-krkiJ, bir topya (hani var
ya) l:madn; zgl bir toplumsal
balannn bulunmudpn dnme
ye dcnktir. DolaysJyl: o somut h:s
t:yla kurulan iliki dcyindc antlan
o :cy, , uudu, :r:U)U, h:y:l k
rkln arlama heyecan-iste mu
tcbcr bir insnlk durumu dildir.
Al :lt: sr:l:nm ylerce l
tn ezici alrl, karnzd:ki somut
insan bir yere sokuturm:y: zorla
y:n mthi bir ekim alan y:r.tr.
Ooldurul:cak bir ltler dizgesi
(b:kn l>crsonalil y Di sorders bl
m) ve bu mutlu aam:y: ul:mann
bir yolu ( 'soplisicat<. -'/kl yutma
teknikler rnein) mul:ka vardr,
bulunn:lJr. Aranzdaki tcroptik
i l i ki ni n menf:;t l eri ni , bu
aram:/bulma faaliyeline ikame et
meye kalkmann o dzeyde makul
hi bir gerekesi ol:ma. Son bir y
dah:: 'Dil', bir :r: ve bir
.
rn ol
m:yp, silrUp <dcn bir ckinlik-bir
'<ncrgci:'dr (Foucault). l l :tta i
g:lcidir. Ampirisizne ve onun diline
inanmayn .
Diosno$t ond Soiiol Mo
nuol ofMenta Viorders (Third E
dition-Red)
Anianun DSl-111-
R'da yer alan
l\iitlerin
toplanundan
oluan tan
kategorileri ile
sonut hir hasta
arasnda kurulan
bir karlkllk
ilikisinde ortaya
\ktn vaaz
etnek; o sonut
hastann artk
szgelini; bir arzu,
bir umut, ae,
hayalkrld, bir
topya
tanatlbr; zgl
hir toplunsal
halann
huluuna(ln
dnmeye denktir.
23
Altndan tren geen kp
rden att kendini Nazmi
ya da Nazmi sadece. Ni
ye? Bilinmez. okulan is
tasyona dek uzanan met
ruk gecekondusunda yal
nz yaar, okulun onunde
sirit satard kimi zaman.
ocuklar seyrekleince,
sermayeyi araba yatrr, evin-ge
cekondunun yolunu tutard. Niye
kendi ni kprden att bil inmez.
Mahalleli onu pek tan maz, okul
mdrO Vehbi Bey'de ou grdk
e halard, akta sirit satt i
in. Pek sevilmezdi. (arap yzn
den olsa gerek) Nazmi kendini a
l nca kprden. en ok zl en
bakkal Remzi oldu. (arap borcu
yznden phe gtrmez) Niye
att kendini bilinmez? Niye intihar
eder insan durduk yerde? Yoksa
durduk yerde etmez mi? Aslnda
Nazmi (istasyonda hareket memu
ruydu hani cakal, apletli ve de la
ci takml filan) simiti rolnde bir
plis mi yosa? (Kim derdi ki m
drn karsna yangnd da ljma
na yakn bir gecekonduda yaayp
dikkat ekmerek iin sirit satt
n filan) Nami zimmetine geirdii
paralarla yok olan bir veznedard
aslnda, Maksim'de uruna am
panyalar patiatt sevgilisi konso
mairis Necla bir arbede sonucu
czlam ekince ve de paras bitin
ce gelip bu kenar mahalleye yer
lemi biriydi. Peki niye att kendini
kprden? (Kan davasnda baba-
24
sn kaybtmi biriydi aslnda, a
nasnn eline ututurduu revate
ri dereye atp katndan beri,
hem amcazadelerinden, hem de
hasmlarndan saklanan biriydi sa
dece} Nazmi bakkaln ustndeki a
partmann kapcsyd aslnda. Te
kat Fadl byin kz Fehime'yi se
verdi kendine, sirit satarken hep
kar binadaki Fehime'yi arard
gzleri, pek gremez sonra da gi
der araba balard. (Sevdadan
gayri ne derdi olabilir?)
Nazmi karakola bekiydi aslnda,
tafra atard aznda ddk. (hrsz
lar m att yoksa kprden} Nazmi
aslnda nazmiydi sadee. Sadee
nazmi olduu (belki de olamad)
iin att kendini kpren. Aslnda
neydi yahu bu heritin zoru kendin
den.
Ah Nazmi! adam bir mektup brakr
gierken (boyacsn dediler verme
diler, trnen) Ne hakkn var bun
ca ahaliye eziyete. bak ii gc b
raktk senin intiharn yznden.
Ara fasl (saz heyetinden)
DnDimtz kprler k1y1smda dur
dun kendi ni yerlere vurdun, hey gi
di koa Nazmi
Nazmi aslnda pazarcy
d (Simit te satard kimi
zaman) salnda pek
bi ierdi rahmetli (kz
gzunden). Alt ndan
trenlerin getii kpr
den atverdi kendini (As
lnda bakalarn atabil-
se bunu yapacan pek
kimse sanmazd, oysa).
Balkyd Nazmi aslnda, arab
ekine bir ge alabra oldu
sermayesi Kz Kulesi aklarnda
(6' kuzey, 21 ' bat ). Boaz ge
en bir sandal dolmu kurtard onu
(herhal bu yzden att kendini kp
rden) Velhas l aslnda Nazmi zur
nacyd, lgor'un meyhanesinde (si
mit te satard kimi zaman). ok i
tii ve de alad (niye ala da
kendini niye att gii mehul) bir
gec kt Galata Kulesine ve dedi
ki (grdnz m sonunda konu
tu):
-Bre melun esnaf, ben ki Memaliki
Osmani'nin Sultan dmbk bir Ve
dalll Yezit ete-nn Hazereni . . .
O srada yukar kan beiler ya
kalad garibi, karakol nezaret der
ken ayld bizim Nazmi. (Bunlarn
hi birini hatrlayamad sonradan)
(Yoksa rezil oldum diye mi att ken
dini kpren?).
Nazmi tezgahtard bir kundura
dkkannda, mterilerilerinden bi
rine akt (muhtemlen) -Asama
d iin kendini incir dalna belki o
yzden atlad kprden.
?
A K ROSTi
A
M

1
L
E
Koluyorwn akndan
Asla fak yok bir akndan
Msa gibi bizim askmz Kanile
-
I imden kmyorsun ne yapsam nafile
L akayt k bn sevne
E llerini uzat bir as k ryasna da senie
R.G..
25
Siz hi u yandaki hal kta be
lirtilen eylere gittinz mi?
Ben gttim.
Oral arda i yi top oynan r. 0-
yuncular kar sahaya (top sahas
yksek bir bl mede kurul u bir
masa ve sandalyeler, masada dizi
li srahi ve su hardakl ar btn
bu eyal ara dnk ol arak daha
alak bir dzeyde sral dinleyici
/seyi rci kol tukl ar ndan mteek
ki ldir. ) seyirciyi sela ml ay p, ha
kemin dd ile oyuna balar
lar.
Biri ke gnderi ne topu di
ker, muz tahir edilen ekilde n
di ree kesr. teki kafay kor ve
rein yuv'a rl ak kal e s n rl a r n
belirleyen izgiyi geer.
Orada goller at l r karlkl.
Kt tezahrat yay nl anmam
bi r genelgeyl e y a s a kl anm t r.
Top sahal arnn en medeni seyir
cileri panel , konferans seyi rcile
ri di r.
Tutulan oyuncuya destek, l
tl bir glmseme, oluniayan bir
ba sallama (ikisi bi rli kte de ola
bir) ani. bir gz krpma, msteh
z bi r ifadeyle yann zdakin (e
er tandksa) kul ana fsldanan
bir iki szck- t an d k uzakt a o
turmusa - ona doru dnerek "o
l ay nasl koydu a ma " adl mi
miklerle gsterilebi li r.
Se yi rci ol a r a k ki mi z a man
hang oyuncuyu t ut acanz bil erek gel i rsi ni z sahaya ,
kimi zaman da oyuna geildiinde ve oyuncul ar s rayla
topla oynamaya bal adnda sersi niz oyucuri uzu. 0-
yuncular yksek bi r yerden aa doru zerinize topak
topak bilg frmcye bal ad kl ar ndaysa aa yu kar
durum udur: Ki mi , donuk bi r i fadeyle bol ua konu
makt a, sonsuza hakma kt ad r. Ki mi ok ura kam" veri r,
"bilimsl"dir. Ki mi konumasa "bugn llatda" di yerek
bal ar, "adaml ar" di ye devam ede r. t eki tedi rgindi r,
tekler. Cml el erin yarsn yut ar s re kl i . Fi i lieri al a..
mazsnz. Ve hemen hemen bi ri mut l aka nktelidi r. ok
fazlad r. Fa rkl ba kar. Szleri , di erlerinin konumala-
ndaki l holuklara "cuk" tar
zda oturur. Gol kaydna muvaf
fak olur, mtemadiyen. Ondan
yaa olur(sun)uz. O geici bit s
re iin siz(si)ir. Oradaki par
lak al a akan cmleleri ku
ran t kendi(nz)dir. ok etkleyi
ci(siniz)dir Ne gzelde konuu
yor(aunuz)dur. Top dnp ona
gelsin ister(si)iz. Daha at(l)acak
goller vardr. Top dner; o konu
tur. Gol l er gi rmeye bal ar. Bu
gollern hepsi aslda siz grer.
Hele otururun sonunda, ce
saretinizi toplayp (ki zordur sos
yal fohiksinizdir) bir de soru so
rahil irseniz. Ve o da yksekler
den elerek ve ok meul gzle
riyle kalahal$ iinde sizi bula
rak "ok gzel bir soru11 olarak ni
telerse sorunuzu. Hele bu da o
lursa . Aman da o an, ne de gzel
bir andr. O am ereveletip mi
safir odanz en mstesna yerine
ivilemeniz ve kendi evreninizin
size sunduu her trl dost mecli
sinde bi r punduna gelirererek o
11a11dan, ondan. bahsetmeniz ve i
k golle ne gemeniz iten hie de
ldir.
D nsenize, enselerin gr
mesafnizi doldurmamas iin, ka
fan haff yukan kaldnp, biraz
da hoynunuz tutularak ve odun
yutmu gi dimdik oturarak yk
seklerdeki bir grup bilgni izleme
diiniz, sizin grlerinizn de herkes iin nemli oldu
u , i lgi yle dinlenmekle olduu, birbirinizin dorudan
yznz grchidiiniz, dlediizce sz alp, konua
bildiiniz mekanlar dlesenize (yapsana). (Eer hala
ksmi katartik top sahal arnda bize bireyler olmasm
bckyorsak daha ok beklerz) Btn szler ilyle din
lcnmeye dee r deil midi r? (Hele yanianna "sulca duy
gul ar da itirimise) Dncelerin kodland alar,
beyinler, di ller hang kategoriye gre snfandrahilir?
Daa rc kta bi riken bilg ynlanna, gnderme yapan
ka ynakl a ra , bi rbi rleriyle ilntilendirilmelerindeki yet
ki nl i e gre mi ? nsanlar szlerini blli ltlere gre
irtifalandrmak, bunl:rdan yeni iktidar biimleri tu
retmek mecburiyelinde miyiz?
Ne bu bavalar?
Cnde iki yUz kelimeyle konuan ins:nlar, dierle
rinden ne bakmdan dah: geri ve dccuidirler? ( 'iye
yangndan en son onlar kurt:rllacakur?) Iki yz uyu
nn matematik aleminde drt yz ya d: drt bin saysna
gre daha mUtevui olan .erinden dolay m ? Onlardan
renilecek hibiy olamayacann n k:hulyle, on
lara ok teY retilmesinin gereklilii naeJ r:eyoneiJtti
rUebilir? (Sonak bile ayp. Bin trl, tptUrlU akla
ma bulunur) Tamam anladk ta byleti bir yarSiama
hakkn kimden alyoruz? Di kim oluyoruz? Tanr m
yz? Yoke dirlerine gre daha m az lmlyU, yaru
yeternc lml m deliz?
Elitizm, populizm t artmalarn d ; gene ayn yktek
mekanlarda yapyoruz. Bir 'Jf:lk' kavramnn petinde
dneniyolU%. 'e biim bir JCy&e. Top gibi yuvarl;k n?
Ne biim bir tey bu 'Halk' . .en hi halk grmedim.O
tu: kitap okuyup,aokakta,otobate nmze kan otuz
kiiyi grp,otuz milyonluk,:ltm milyonluk genelleme
ler, aoayopsikolojik zmlemeler yapyoruz. llu' l l:lk'
zenlenmiJ, ykJek nutuk mekanlar ia bu yaralara y
nelik tedavi kurumlan. Bierte bu malarn daimi ma
lupl:r, btn bili(m)ler, bilgnlie doru aradan io
sanl:n iine doru - "m" taknolanndan mlkszlein
eeyc kadar bu yaralarn ebdi paoeumane&Janyz.
K:pk:ranlk bir belinizliin ortaa.dan zerimize
hasbelkader bir tk dUtUrUlerek yola kartldimtz bu
ge:egcnde her daim oluu /olutabilmekteo gayn ne var
nlm olan all:hatknz? Snaamamtn imkanna, s
nr Ju rum la r n tesine batka n atl tatrz kendimizi?
Kendi iimie ktmuan daha UW bir yolculuk t
r var m ki bu gezqende ?
Ye bu yolculukta mr varolut eatetii olara k cuk d
tnda var m batka tutamamz? (Yok t:b. Zaten ben
bunlarn hepsini bni benin diye yazdm' Benle zde
lein. Ne diyortam bat sallayp, glmyip, gz kamat
urp, beni onayl.yn diye yad m. Tallo bana bayah
m yaayay n. Dnya nce kendi etrafnda, anra gdip
gnein etrafnda, eonra da gelip benim etrafmda dn
sn. Dnyann baf dnaUn. DUoya byle oletn kral da
bn ol:ym .) 13BN UE ' n E HEP BENSEK SEK BEN
YEK llEN OEN BEN BEN BEN DE HEREY BEN DE
ya adm olmaz,geri birtey Qluyor ya da zemzm euyuyla UEN BEN . . .
ykanmt,'utaal biry. Ne biim bir y bu 'Halk'? Yu-
kardan atalya dofru baklnca grlen
bir ey herhalde. Bir miting al:nnda
kUraye kldnd:, bir paoeVsemioer
koluuna oturulduttnda, ya da birei o
larak tekileri arkarula yrdn,
ne itteraek onu yapacakl ar n bildi
mizhiaatlimiz :arda.
Jlalk,bu, apda ve mutl.ka geride
olanlar betimlcyen szcUk olnal. Yokea
sokaklarda, evlerde, kahvelerde, olo
bslcrdc insanlar var, hep. Dium gibi ve
en az bizim kadar ina.nlar. Ve bi: bu az
man genellemeler, zmlemelerle mT
mz tketip gttikten eonra da olacak
insanlar.
Bilgolerin ou bilg( m) art l D ilg,
onlarn mUlkU. llilgi, onl:nn benlikle
rindeki yaralan yaptklan ereti bir ya
ma. Bu nedenle her tUrlU kar grt,
benliktekj yaraya ynelmit bir ok, her
tUrlU tnlltma bir ma, bir aavaJ. Insan-.
l:rm yaamlannn giderek btUn dnem
lerine yaynlalrl:n yknmc,bcn7. ef
me, zdetletme isteklerine ynelik d-
Bilgilllerin
.
og
bilg(n) trtk.
11ili, onltru
llliilkii.
Bilg, onlann
benlikle1nteki
ytraltra
yttklar
eeti bir
ylllt.
SONSZLR
loann ayoJ Yan paylqma
cL ve sorunlan bilmedip iniAn
larn orunlarn eeek zmle
r uhip olduunu unmae budala
l, kendini benmjtliktir. Byle
bJr uatan lnuncllk uygulamu
nn o inaanlarn bouna gdecek
oular yarataean 1aoma aptal
lt.r. Aycnlar,Bat a.lcLpn ta
batndan beri kendilerini ret
men, dnyay bir okul ve innolar
da uyul rencer olarak grmlif
lerdir.
Paul Feyerabnd
Kencitini dier herke gibi
liHi olarak grmeyen birinin,
yUzetme noktuna ulatabitmek i
io kaledecei yol ok u&uncur.
Yxletme no k ta1nda ne mutlak
cahiller ne de yetkin bilgeler var
dr. Sadece halen bildiklerinden
dba (a:lun birUkt rnme g
ritimj iindeki ineanlar varr.
Paule J'reire
27
Uurmak eskiden 'snfsz'd:
Isteyen, istedii yerden istedii
gerkte 'istemedii' kadar-ua
bilir, uurabllirdi. Bu her isteye
nin uurabilecei anlamna gel
miyor yine de, yle kolay kolay
izin verilmezdi . Insanlarn ku
rumlar yaratp, bytmesinden
nceki zamanlarda. cemaatler
yavatl erken kefetmenin erin
ciyle, 'uurmu'u da kendilerin
den biri sayarlard. Bylece 'u
urmuf olma hal i bir 'ayrca
lk'la tanmlanmu, dnyann ve
inaann bi r durumu olarak te
vekklle karlanrd. Uurmu
fUn yeri de herkesinki kad:rd.
TevekkUI anlay yla, ' algnn
kaln l ara' n zorlayan bu ' mec
tup'a se\giyle bak l r, ondun
korkm:k yle dursun, tanrsal.
bir armaan gibi kbul edilerek,
mevcut ilgi ve yaknlk srdr
l Urd. stelik onun ykseldii
katlardan dolay da, birileri ya
da bir eyler sulanmazd. Ve za
mann bilinciyle, 'dnyann insa
na falu geldii' yaklam yeri
ne, bu halin 't:nrdan geldii'
benimsenmitl.
Bel ki de dnya bi r filozof
cennetiydi. Sayg grmek d,ndo
bir ayrte:lklrt olmayan, birt
km 'tuhaf' eyler syleyen, ii
tilmed ik bilgiler veren, keh:et
lerde bulunan, 'umurl:r dnya
deil' gibi grnseler de, evrenin
erinliklerine ve srlartml gz ve
kul:k kesilerek, hay:ll d:h: de
erli klacak fikirler bildi rcn,
mes'elleri sohbetten sohbete :n
laularak dnyay dolaan, cret
ve hrnlklarnda bile, bolu
un, hiiin karsnda durduk
larn sevdiren, imdi 'sczgi s:hi
bi' diye :dlandrabileceimiz bu
28
eski :man flo:onarnn ayrca
lklar reddeden yaann turzlar
da, 'uurmu'laro benimsenme
sinde etkili olmu,tur.
CUl bir 'iddiaslk'ta te
meUenen bu gelenein fiiO.ofl ar,
'normal/anormal ' ol uuml ar
t anr n n i$lCi ya du doa nn
zenginlii Liimindc dile getir
mekle, 'uurmu'larn kendili
inden hocalar ya da hekimleri
sayl mlurdr. Oylecc, dOnyaya
fazla satamudun, hayat amla
yarak yaama ve yaatabilme yo
lunu tutan bu 'sezgi sahipleri',
'uurmu'un, yani 'sczginin te
ki sahibi'nin bir anlamda 'sczgi
kardei' olmular-
dr. Ama bu iddia-
sz kardelik' ken-
dini, imdi bir tr
'kodluma'yu denk
dUen 'beyun'dan
uzak tutabilme er-
demiyle, 'birlik',
'topluluk' ve 'r-
gUtlenmc'den ko-
rumu ve mitolo-
jik bir benzetmey-
l e, her Pcgasus
(Uan At) algrn
baka kaplarnda
yurt tutmok zere
havulanmtr. nylcce yalnzl
n yurdundaki her 'uurmu',
sezgi nin yalnzhtrc etkisine u
l::bilmitir. Sylencenin bug
ne gelmesinde, kaybolmadun, a
zalnadan varln srdmesin
de 'sezgisel yalnzln mistik g
c' hep neml i ol mut ur. nu
'mistik iletiim'in youn elcklrii
olmasayd, czgi dahil dnyann
tOm kaplarnn farkna bile var
m:yabilirdik, sonsuza dein . . .
Uurm:k imdi 'kategorize'
edilmitir.
'Marjinal' endstri, bayra
gndere ekeli beri, 'uurmu'
taklitleri, eski ve yeni sahicileri
nin yerini almaya hazrlanyor.
Sk bir 'rgtlenme'yi gerek
letirmek iin, kar ktkl ar
sylemleri, tarzlar, yntemleri
kullanmakta saknca grmyor
lur. 'Uurmu' ticaretinin muha
sebesi iyi tutuluyor. Pazarlama
ve sat elemanlar, di yal ekti k
ncesi teziere bavurarak ayrm
lar kolaylatrdlar, dnyay ka
baca ikiye ayrdlar. Normal o
lanla olmayan arasndaki gidi
geliler, yolculuklar, denmeler,
Derdi ni
Anlatamayanl ar
I i n
Ansi kl opedi
Paradoks
Diyal ektil<a' dan:
arayl:r, belirsizlikler, dene
y_imlcr, keifler, meraklar, ince
likler ortadan kaldrld. Herke
se bir bilet verildi: Durduun ye
rin dn yoktur. Ya ordasan ya
burdasn. Bylece dnyann ka
plarna biri daha eklendi. teye
gemek isteyenlerle, kendini a
y:k basmadklar 'eikte' hisset
tirmek isteyenler birbirine kan
trld. Bir 'tredi' uurmular
snf kt ortaya. Takli tlerinden
ne kadar saknlabilirdi ki? Ha-
lsinasyon, takl i di gerein yeri
ne koyan, ve modern zaman n
say l ' uurmu' unu da rahatsz
eden sahte gelenek hzla yaygn
lat .
' Uurmak' ei l i mi ve eylemi
ni n ' ahsi ' ol duu, ka ynakl ar ,
sebepleri, oluum bii mleri nas l
olursa olsun, farkl ve benzemez
olduu, ' uurma ' n n dnyaya i
l i ki n kayg l ar ve zorl ukl ardan
gel se de ' i ki n' ol duu , her ' u
urmu' un kendi 'hret i ' yle ya
amas nn yeterli ol duu i hmal e
dierek, bu ' hret' e ' s n fsal bi r
ayrcal k' kazand racak derece
de fant azi l er, ekst ra zel l i kl er,
mucizeler sonradan ve
.
vahi bi r
. abartma yl a yakt r l da . Burada
unutul an ve en neml i ol ans a ,
duvarl ar da ncl eri n y k l aca
yd . Y ka tal ebi ndeki 'sami
miyet' onlara malsustu ve onl ar
duvarl ar oktan y kml ard , i
l eri ndeki duvarl ar dah i l . Yeni
yk ml arda onl ar aramak bou
n a d r ar t k . . n k ' yen i
ykc 'larda, eski duvarl ar yeni
lerini kurmak iin y kma acelcsi
ve h rs ndan ba ka bi r eyl em
yok: Ne el leri nde tez ne ileri ne
ykman n a rl na denk bi r ha
fi fl i k. Onl a r ya l n zca ' gster
mek 'le i lgi l eni yorlar.
Oysa ' uurmu' , ' y ktm du
varl ar n al t nda kal dm' di yebi
lendir. ' Uurmu' onlard r: Yk
t duvarl arn al unda kal m , i
leri nden yle talar yuvarl an,
yle byk kap l ar a l m t r ki ,
ki mse duyan az . Bi rbi rl eri ni on
l ar duyuyorl ar.
' Vel i ' l er, ' DeWler, ' Pionecr'ler
utukl ar yeral lnda, kendi leri ni
gl msetecek bi r eyler bul uyor
ol mal l ar i mdi lerde: nk ' u
ar gi bi ' yaparak ayakl ar n yer-
de kesereyen yni uurmul ar
s n f n n grl t s, mekani k ka
n at sesl eri , sah i ci uu rmul ar
gl mselecek bi r ' dzey'e ulat :
' o alametler bel i rdi . . . '
Ama aram zda ol an ve ol ma
yan eski-yeni tm sahi ci t erin me
l cl eri an i a l madan kal acak.
Onl ar n dn yaya ve i ns a n l a ra
ramen, dnyayla i nsan, i nsanl a
i nsan , i nsanl a doa aras ndaki
' l drc ' i l i ki sizl ie ramen,
' anl amak' ve ' anl a l mak' aba-
s yla ul atklar ' dzey' de uur
duklar hi bili nmeyecek. Uur
man n ahsi , meseleni nse insani
ol duu bil inse de bilezden geli
necek. Hi bir ayrcalk talep et
meden yaad kl ar , bunun iin
konut uklar , sustukl ar ya da
kstkler , ama modern horgr
me yntemleriyle krgnl a ura
t l d kl ar , herkes ad na hibi r
ey ol mak istedi kleri , dnyaya
a k ol ul ar yla herkes adna g
ze a l d k l a r , bunun sonunda
dnyan n d na doru nasl zor
land klar, asilik, pasifik ya da
tembellik olarak adlandnlan ve
hemen her. zaman rklen, kor
kulan, fazla gelen eyl emleri ni n
gerekte kendi mutluluklar ndan
ok bakal ar n n mutl ul uuyla
i lgi l i olduu, bir i nsan n dleri-
ni gerekl eti rmek, yaatmak i
in nas l ve nerelerde rpndk
lar , ' yi tiri lmi ' ya da 'lanetlen
mi ' ol acakl ar n hi l e hi l e bu
dleri yaattklar ve her eyin
sonunda tmyle kaybol mak iin
'dnya ve hen' yal nzlna ur
yp artk 'uurmu' oc"klardan
oldukl ar . . . Btn bunlar ne ka
dar anl a l aca k? Ki m ani ayp
paylaacak?
Bir ruh olarak, uurl tlarn
varl ln bil mek, onlar tanmak
-
tr. ' Uurma' y , ayrcal k olarak
sn fand rmak ise bu niha ayk
r dr. Ama 'sezi yorsanz' ya da
' anlama sevgisi'yle yo
.
unlam
sanz
_
, bi l i n ki 'ayrcalk tand
n z i rsanla.r, bir tarda 'uqr-.
mu.
,
lar n aras ndadr.
Ve bu paradoks sizi zse de,
onl arn ' uurma ayrcal ' n o
nayl aman z i i n , sie ihtiyalar
yokt ur.
1IAYDAR ERGLEN
29
Hangi
psil<iYATRiS . .
,

Modern op lkemize ilk
ol arak frans zca gi rdi .
Muhte melen bu yzden,
nbbi terimiern ounda, o
arada uzmanlk dallarnn
adiandninda da bu dili
kullanrz. Franszca olan
kel i mel eri Trke yaz m
kurallarna uygun olarak
yazanz. Ancak son yllarda
bu genel uygulamada bir
ayncahk oluru ve psikiyatr
demeyi braktk, psikyarrisr
demeye baladk. Bu yaz
da, psikiyarr' dan psikiyat
risr'e olan deiimin an
trdklarna deinmek isti
yorum.
ncelikle nedenler ze
rinde duralm. tk akla ge
len phesiz, bu deii min
lkemizin son yllarda iin
de bulunduu Amerikan
l aman n sonucu olduu
30
gr. Avrupa 'dar ve do
laysyla kelimelerin Fran
szeastndan vazgei l erek,
lkenin politik yn dei
tirmesine paralel olarak n
gilizccnin yelendii d
nl ebilir. stelik son za
manlarda her cmledc bir
iki ngilizce kelimeye yer
vermenin ok "i n" olduu
da gz nne alnrsa bu
gr akl a yakn da gel
mektedir. Ancak bu ner
me iki adan cletirilebilir.
Birincisi, btn tp dallar
arasnda bu deiimin ne
den psikiyatri ile snrl kal
ddr. yle ya, kadn has
railklar ve doum uzman
na eskiden olduu gibi ji
nekolog diyoruz, jinckolo
jist deil! kinci eletiri ise
u: ,ok artc bir biim
de, kelimenin ingilizce ya-
zln esas alp Franszca
okunuta srar ediyoruz.
Kelimenin nglizcesini kul
landmza gre, okunuu
"saykayatrsr" olmal. Oysa
biz onu psikiyatrist olarak
okuyoruz. Ancak bilindii
gibi bu terimin Franszca
snda " i st" raks yok. ng
lizce bir kelimeyi Franszca
okumak, harika bir sentez!
Bunun Trk halknn sen
teziere dknlnn bir
rnei olduu, bir zamar
lar moda olan Trk-lslam
senrezinin pek tutmamas
zerine yeni senteziere y
nel i ndii ve sz konusu
Franszca-ngilizce sentezi
nin bu eilimin bir rn
olduu dahi ne srlebilir.
Bu tartmay post-eyllist
(bir sentez de benden) uz
manlara brakp, psikiyatri-
ye geri dnelim. braknl bu boluk, ilk or-
Psi kiyarr' dan psi ki yat- raya ktnda zcllikJe de
rist'e olan deiimi bir kim- neysel bir bilim olan psiklo
lik araynn sonucu olarak ji tarafndan doldurulmu
grmek istiyorum. Sz ko- rur.
nusu ki ml i k aray yalnz Psi ki yarri ni n zel l i kl e
lkemiz psikiyatrisinin de- l kemizdeki durumunun
il, genelde dnya psikiyat- bi r dei i mi ve hana bi r
risinin en gncel sorunla
nndan biri. Bu araya yant
olarak, yeniden np camias
na geri dn neril iyor.
Sz konusu geri dnn
bilimsellikten getii d
nldnden, "bilimsellik"
hi bir zaman olmad ka
dar moda oluyor; herkes a
ratrmadan, i ft krden,
skaladan bahsediyor. Oysa
psikiyatri " bilimsel" olabilir
mi?
Tp dallar arasnda psiki
yatrinin ok ayrcalkl bir
yeri var. Hereyden nce
bunu kelime kkeninde a
ka grebiliriz. Psikiyatri
Yunanca 1psukh=ruh" ve
"i atre-heki m " den tretil
mitir, ruh hekimi anlamna
gelmektedir. Oysa bilindii
gibi tp dal l ar n n byk
ounl uu Yunanca " lo-
dnm gerektirdii or
radadr. Psikiyacr-psikiyat
rist rneini bu deiimin
bir habercisi, ancak yanl
bir habercisi saymak gerek.
Yanl. diyorum, nk psi
kiyatrinin kendine zgn
lk ve ayrcalk kazandran
yerini brakp dier np dal
laryla ayn sraya girmesi
nin hem doru hem de za
ten ol3s olduuna inanm
yorum. Psikyatri byle bir
kimlik arayn grece ya
kn bir tarihte yine yaam
ve logos'un bysne kap
lanlar nroloji 'yi kllfmu
lardr. te o zamandan beri
psikiyarri szn bysne
kapLianlarn ilgi alan olarak
kalmtr.
yleyse, l kemiz psiki
yatrisinin mutlaka gereksi
nim duyduu bu deiimi,
gos " tan gelen ve " bilim" onu sradanl ar racak bi r
anlamnda kullanlan "loji "
taks ile sonJanrlar. Bir an
lamda psikiyatri daha ban
dan " bil im" den vazgemi
ve yalnzca " heki m'' olma
n n al ak gnl l l nil
kabullenmitir. Psikyatrinin
ynde ve "psikiyarrisr" kcli
mesi gibi bir takm anlam
szlklar peinde aramak ye
rine psikiyarrinin olduka
eski ancak bizler iin bakr
alanianna ynclebiliriz. n
san d l amayan ve szn
bysne kaplan bir psiki
yarriye en nemli kuramsal
dayanak psikanalizdir ku
kusuz. stelik o ok sevdi
imiz '' ST" taksndan da
vazgememiz gerekmez bu
yeni kmliimizde!
3 1
Kfma gelen bir dnce veya beynimin gndemine gel en herhangi bir konu,
beyin hakimiyerimi ezerck bka zihinsel dnceleri al t st ediyor ve hemen zih
nii datarak sknn vermeye bl yor. bu blangtan sonra dncel er bir i ken
di-d i m
oa l yor ve
bey ni n a l l a k
di-d i m
32
bu l l a k ol uyor.
Tabii k sonunda herhangi bi r ur beynimin btnyle ve gnl rahatl yla de
il byni min da a lmaya f rsat bul abil cn ok az bir ksm ile ve wraki olduun
dan ok ksa sryor ve srerken de huzursuzl uk iinde sryor.
ok sevdi im insanl ar di ma mda temiz ve net ol arak tuttuum zaman ok
mutlu ol uyorum. ama, bunlar zi hnimdcki garipl ikler dnyasna kant zman
deerleri kaybluyor.
Gzleri mi yani bakl an bir yerden bi r bak yere evi rdiim zman zi hni m da
lyor. Ne dndm bil miyorum. Krmaa ve sknt , sknt . . . Giderek, daha
nce biraz sbredebildiim sknt lara qa dayanamaz oldum. fke halinde; i nsn
lara, eyaya dnk tecavz hal i ni n, artk Al l ah'a isyana dntn hissediyo-
rum.
anakkale trksn hat rlyorum. O trknn di -di m, di -di m ekli ndeki na
melerini karmdaki i nsanlara bakarak dnyorum ve b.u grl ty komik bul u
yorum. (rnei n , 1 921 y l nda Yugosl avya' dan mi safr gel en S tk day ve
yenge'ye bakarken)
Nedret amcaya ve Vahit amcaya baktmda; "gzel ol mu, hamuru i yi tutmu"
diyorum ve onlan bree benzctiyorum.
Bana i ne yapan Neriman teyzcnin evinde ineyi olduktan sonr, o srada karm
d bulunan insanlan; anneannemi , Ali amcay , Neriman tcyzeyi ve k zlan Au
man' adi lemi insnlar olark grdm hatrl yorum. zl l ikle, Ali amca ile
Nerman teyzenin evlendi kleri ni ve Asuman 'n doduunu dnm ve bunu a
dil ik eklinde al gl amt m. buradan dnccleri m i dem hanma, srtma bi nen
Lvent'e kaymt . Bu adilik al gl amasna onl ann neden olduunu dnerek f
kclenmirm .
.
SgiJi ], Sr u{lmldmr ifin yzknn iriniz -e rumuuu yynlmll urund lIl.
i. di/em. ifcngi.

Ve gittiler,
Durmaksz n yneleni,
O yabani atlarn hayk rlar,
Sussalar bi l e. duynaniazlk edercen bir k ve yeniden dirili
hikayesi , gitsen de seni sen olarak hissetrn.ediin zanana dek
srecek bir tekrardan ibare.t olan yaananiaya itii n antlar
kahkahalarna boulur, uyku ve uyauldk aras nda kabu slarn olur o
gnk, imdi git yar n yine gelirsi n diyenedi in o yabanllktan
alrsn gcn ve gszln, lmne mcadele ettiin hereyi
i z branakszn gmnek istesen de yapamayacag. n bilirsi n. Bir
sl k gittiler mi? -hayr sen kardn kafan o buank sudan iir ve
dz yaz arasndaki duyglarurnsal fark biemeden leceksi n dedi .
Bazen umurunda olmuyor deil mi ? nenli dei l o zaten her g n
kendi kk traj edileri n. yaz;namactan nuzdarip tanga ol an
ocu olmaktan baka bir ey yapmak ta isteniyor. I<n demti o
oclklar byyecek diye, kin1 arkasu svazlarn.t kual<tan kuaa
gei rilen hun. naun, kin byle olnas gerekti ini sylemi t, km
kurunu bi r ien .her gn sulaunca yeereceini syleiiti ?
Ihrolas hznnle dur, dur k ayakta k sack bir traj edi ann yaat
onl ara, olar ki ne gzel nutludu dar kendi n.utsu zluldar. .iinde-
U al dmdz bir ehii n askeri havaalaruna i ndiinde karlaaca n
ranzaray bil niyordun dei l n i canavar?
33
nl n "AKl L HASTASI ".
-
l
Masa ba ileri , bi r yere bal ol a-
rak al ma k beni s kar. Kraval t ak
may sevmi yorum. Mcmuri yet i sev
miyorum. Kravat afedersi ni z yul ar.
llmce bi r anl am yok. Her koyu n
kendi hacandan as l r szn ka
bul etmi yorum. Neme l a.z mc l k en
byk al akl kt r. nsan t opl u msal
bi r va rl kt r. Topl um sorunl ar yl a
ilgi l cnrnesi gere ki r. l gi l en mi y orsa
gtsin maa rada yaas n.
Ha yatn anlam?
Bu d nyaya kendi st emizle gcl ne
dii mi z gi bi , yaad m z hayalla o
l agelcn ol ayl arn i stedii mi z brbi ol
ma masn doal kar l amamz gere
ki r. aa sol a ba ka ra k k a r d an
kar y a gesek bi le , al kol l va s l a
kul l anan bi rini n ku rban ol abi l iri z.
Ka i nat?
Bi rgn kova ya su dol du rdum . S
p rgeyi dal drd m. Duvara srdn .
ei tli ekiller meydana geldi . O e
ki l leri n meydana gel mesi tesadfi ol
duu gibi , kainalm meydana gel mesi
de tcsadfi di r.
Baka . l keler?
ok gezen dei l , ok okuyan bi l i r.
Oku n ay sevi yoru m. Dokt o rl a r n
el i ki ye d t n k a bu l ct mck
lcnsc siga ranm sala za rarl ol ma
dm kabul ederim.
Gelecek?
Dny ay l osunc ukl ar i dare edi yor.
Tosuncu kl a ni i hti ya du y ul ma yan
bir d nya zl yorum. Al etl eri n i da
reyc iht i yac va r. isanl ar n idare e
dil mesini akl.m kabul et mi yor.
En t el lekt iicl?
Entell cmeycl i m di yorl ar ama moda
ol an bi reyi ta ki p et mek l az m asl n
da .
34
Mcev her ev eyas . el
bise?
Kt aplan baka mal ml km yoktur
beni m.
Sinerna?
TV scyrcdi yorum. Haberleri , fi lmle
ri, gece j i r nastiiri . K rmz Kollu
u scy redemi yorun . l l aban a ai t
TV' ni n r l kiyet i .
Ta ri hte hangi dnernde
yua rnak i l erdi ni z?
Devaml gemileri ilc vnenl er ge
lece kt en mi t lerini kesmi l erdi r. Ya
ad m zamandar mennu um.
Psj k i yatri nas l ol ri ah?
Herkes kendi kendisini n dokt oru ol
m a l . ll u ne r i mi ge ri a l y o ru m.
nk o zaman evcul psi ki ya t rist
l cr, bu i sizli k ort an r da ne yapar
l ard .
ni n iNAAT i i si .
J)el i ?
Ari fe t a ri f gerekmez . Ak l dengesi
noksan ol an ki i di r beni m du yd u
um. laz ki i lerde de ak l fazl as o
l ur, onu ta yan az. Del i her zaman
i yi hi sseder. nk gerei g rr.
Ben buna tan k t a old u m yani . A
dam aldn kaybet mi ti . Hoca vai z e
derken, hocan n noksan n anl ad .
"A r ol " dedi , "a ra bal a r a rp a
ca k
"
.
T rleri?
Val l a bi l mem. Z r deli va.rd r. Hi bir
eyle ilgsi ol mayan ki i ye derler.
Tedavisi?
Onu heki ml er bi l i r.
Akraba r z ''del i " ol sa?
Ben de onl a zl rm. nsana i a
c s veri r. nk elden bi rey gel
mi yor.
l-Iastaneler olmasa?
25 yl nce vard , bi zm kyde deli
ler. Adam sarayd . ekip daa gr
yordu . Zi nci rli yorla rd . Hastanel er
i yi oldu .
Bi n F, 65 YAlNDA.
Deli ?
Ne diyeyi m. Okuma yazma bilmem.
Serseri serseri gezer. ey konuur.
Uydur bireyl er yaz ite.
Tedavisi ?
Hast anede yatarsan olur. ok iyile
i rler. Yengem beni del oldu, iy
leti . aki r yatt, iyileti .
Psi ki yatri ?
Ne bil cyi m he kardei m . .
Bin EV KDII, - 36 YlA
Del i ?
Akl ndan noksan deri z. Beyni nde
zcdel cnme ol u r. Akl n karanl a r
da olur. ylel er de var.
Trleri ?
Ol maz m ? Ka trl deli var. Ha
li yle belli ol u r. Gezminden, konu
mas ndan . Hasta y a . Bilemez, ko
nut uunu.
'1'eda vis i ?
Olmaz ma ? Olmasa daha ok yrr,
trer.
Akrahan z olsa ?
1e var el i mizde ? Ne yapabiliriz ki ?
Psi ki yatri ?
Ne bil cyi m ki ? Ne o ?
llaslaneler olmasayd. ?
Etraf sararl ard. Dolariard
trafa.
fATiH ALTINZ
beni ml e konumak zo
runda bunu elleri ni n ttn
den sorormam ol mas n
don anl am yorum sadece
bok ml ynde di ngi n
bi r i fade var neredeyse
hayattan memnun kendi
halinde rol yapmak zorun
do: Bi r doktor zeri nde
beyaz bi r ni formo haya
t n tm totaliter zel l i i ni
bedeni ni n zeri nde ta
yor bir mddet iin yalnz
de i l i m ve kendi mden
bahsetmem gerekiyor dek
torun dimo ndo al d e
i t i mi n koul l anmas ve
gndelik mesai ni n zorloy
c l sorduu sucl l erde
sal d rgonl _a bazlarnda
sonu al c zorbal a ne-
den ol acak ben i ml e ko
numak zorunda nk bir
doktor sevdiim keli meleri
tekrarloyabilirim oma iste
di i m eyleri syleyemem
nk dektorun hakkmda
nceden edindii intibelo
ro kafasnda ekillenmeye
balam tehise gre dav
ronmolym i l k nce nk
tedavi sistemi ni kertmek
istemem burada korunuyo
rum bunun kar l nda
zgr l m veri yor um
d arda gndel i k l i sen n
tahakkmnde yayorum
bir kez konumay istedin
mi kullanoca n gereler
belli kendi ni kelimeleri kul
l anarak i fade etmek zo
rundos n sonu olarak e
sarel i nsan n yl e temel
bi r zellii ki bundan kur
tulmann aresi yok tedavi
sreci mi n devam etmesi i
in tedaviye muhta ve te-
davi edi lebi l i r ol duumu
hi ssettirmem gerekir yoksa
rm cinler ellerimi ba
l ar aray p ve bi l i nmedi k
bir corafyadon bi l i nme-
yen bi r zaman n i i nden
. sesler geti ri rl er kul o ma
oysa dnmeyi di zginl e
mek i in onu kullan lage
len kodloro uydurmak iin
sesl er i dekt or un sesi n i
haydi yemek sesini dzen
li ol arak duymak gerekir
ulaomodm seslerle bu
gnk hayatn i i nde ya
amak istemiyorum o za
man dnce ak n n gs
tergeleri deiiyor alar
ncesinde i nsanl ar n yal
nz yaamak iin gereken
hereye sahi p bul undu
srekli baharn hkm sr
d bi r zaman olduunu
san yorum lisen n gster
ge ile gsterilen olarak iki
ye blnmedii baklario
ve dokunmal or l a di er
canl lara do ulolobildii
bir zaman.
S. K.
35

60' LARI N HARE KETLERI
Yamn ilk blmnde (bak
nz iofrcngi, say 2) hareketin
yaluua 'grnen' ksmn inccledi
imiz ve 68 Maysn katlanlarn
(saolsun) manun ikna edici g
cu sayesinde, uygulamaya sokmaya
aloku frterin tm tersi eylem
lcre maruz klmauu gzler n
ne serdiimi z syrenebili r. Bunu
sylemek, paradoksu derinlemek
olacaktr, unk bu durumda, M
ys eylemclerini 'harekete geiren'
(ni e) gerek bilind irkn n, h
bity 'yaplamayacatJ ' (fitc) v as
lnda yaplmamas gerekti 6kr ol
duunu itiraf etme zorunluluu
doacaktr. esas sorun ise bmb
kdr. Herkesin de bildii gibi , e
itli lmler (znenin lum, insa
n, anlamn ve neminki, trihink
v.), szde bilmsel bir idcolojinin
yapslcln-temsilcileri tarafndan
Mays 68'dcn ok nce duyurui
mutur. Kronolojik srayla Levi
Struss, Lcn, Brthcs, Althusser
bu ideolojinn tdllru yapmlar ;
ilerinde bu makalenin yazannn d
bulunduu baz kiiler de 68'den
ok nce yapskln ieriini ve
plitik etkileri sorgulamaya bala
mtr. O gnleri yaayanlar bilir,
60'1ann balannda Paris'te baz
niversite evrelerinde militn ol
mak, genelde yapsakla, zelde
AJthussr'e kar olmay gerektirir
di. Althusser kar sldrda bulun
makta gecikmedi ve daha 196 'tc
eilim programlarnn ve yaplan
nn , zde 'snf mcadelesinden'
muaf olduunu, yani potilikdan
muaf olduunu ileri surd. "fran
sz ideolojisinin" dier ynarlan, ki
mi aka (Foucault gbi), kmi de
stu kapal biimde kenditerin yap
sal cl n saaklar altna soktu.
Hepsi Mays 68 ncesinde syle

36
Mays 68 \C 60'1;nn
iktidar h;lrd<ctllri,
brokratik-kapitalist
dnyann yadsnmas
ve bu hJ

lkltll'rin
ortaya koyduu ytn
fkirlerde ve
pratikknk kendini
gsteren, ban1szlk
tasansmn giicii vt
direnliliidir.
mccri gereken (gerekte syleye
cekcr biry vnnuna) syledi
ler ve fkirlerinn hrcketn eylemci
leri zennde etkili olms iin y
terli sreyi elde ettiler, (en a;.ndn
Pars emelijcnyas ve yayn cvc
lcrinde).Nc var k, bu ctknin her
hangi bir izine rastlamak mtmkn
deil. Bu ideologlarn 'idea 'larn
debrinen nadir makalelerde ya alay
ya d aalama sziliyor.
Srck.i karmz kan, kurulu
dzenin, imgclcnin yceltilmesinin
(bunun foucault, Derrida, Bourdi
eu ve hatta Lacan ilc ne gibi bir
balants olduunu merak etme
mck elde dei l ! ), zgurlk ve . jou
issancc" kutlamalarnn, fakat hep
sininde tesinde , sosyalizmin ve
yeni toplumsal dzenin clctirisi dit.
Baka trl de olamtd zaten.
rneKin can, hem 6g oneeside
hem de onrunda, znenin "varol
my"ndn ( unbcing) s6: eder.
Ne 68 ncesinde ne de 68 sonra
snda kms L can 'n devimci yada
bireyci olarak urmlanca d
nemezdi. (birka cesur akadcmi
yen dnda tabi) O aka v lesn
like 'Lnc ' ve 'Lcnal' d. A
ntezi hep, znenin ynlmasnn
(Kh), )p$al yabancJmaya yol
tl ve bu ndenle de alamaz ol
duu idi. May 68 Strasa , pra
ti k faaliyetin temel sorunu
kurum(intituton) sorunu idi. L
can'izmin gi z.mU 'Yasa' v 'Sem
bolik' kavramUt sayinde bu sorn
gzlerden gzlendi, 'de hcto 'geit
lilk ile 'de jurc' gecrlili aranda
ki ym ortadn kll. Bu adan,
diter yazalar, temel sorunun hasr
alu edimesini nlad ii Lacn'
borludur: Pek m, .izn sylcmi
nn konumu nedir?
Mays 68'in bu mikrokosmos
zerne _eli, daha dorusu pa
ndok bir etksi oldu. Bir tar
'yplcl eryp gtti, kimse adn
bile anmz oldu , hatta at sav
nuculan bile, Foucault gibi, artk
ve/veya hibir zaman bu abmla il
gleri olmadlru iler srdler. Di
er trafan y yurlar (ve y
dalar) hzla nr niteliktc bir 'ba
ar ve 'n' dzyine ktlar. Yani
Lcan'n L'ccrts (Yala) ktab 68
ncesi 30.000 ntmken, sonasn
da 300.000 stcao. Bu medyvun
yarknll ve ad geen hsiyede
rin( emprcZar)lrt) pazarlama ye
teneine baly. Yurt i i ve d 6
kr pazanndak gl taeptc bunda
etkili oldu. Kuku$uz Mays 68'i_n
barszl ana ctkcndi. Fcrry ve
mut'un ahmak haralan da bu
rad yarar. ldcologlar, Mays 68 ha
rckctinin snrlann (son srurlann,
tarihsl ;.yf en son anlindc
ki) yuall:masr saladlar; gu cl-
de etmeye alnyordunuz ve hak
l yd n z, nk kar g demek
g derdetir ve u byle srer g
der. AY zamanda, ideologa bile
ger ekilmenn, vgemenn, ba
l aamarnyada l\l bir balan
mann geriye dnik hak g?sterl
mesini

reti : he durumda

, bize
tari hin, znenin, bams 7lm sa
dece birer bat sylencesi olduu
ani at.
Mays 'ta hareketl eneo kii l er
den bazlan ilitan ol may srdr
d (Trokistler, Maoistler vs . ) ama
bunl arn says bi nl e.i geemedi .
1972 'den soiada gderek azald l ar.
Di erleri, Mys-Haziran 68'e kat
la cak ak gefek bir harekete
inanmayana, hareketin haasi.l
kendi l erini n sinsi ' zel enes i '
hak gerekeler arad ve ideologi a
nn ni hi l i zmi bu i nanl ara tam uy
du. Fery ve !nut'nun tanmlad
i deol oglar kendi yarats kar
s nda i)tidars z olan i nsann ideo
l ogl ar d r ve Mays 68 sonras hakl
gstemeye altkar da . gerek_te
bu i ktidas zl, cesaetsizi i l ve yor
gnluktir.
Mays 68 ve 60'lann iktidar ha
reketler, .brokati k-kapitalist dn
yann yadsa ve bu hareketlerin
ortaya koyduu yeni fki rl erde ve
prati klerde kendi ni gsteren,ba
ms zl taan_ gc ve di ren
liliidir. Ne var k ' baarszln' en
az nd_n grnte,modern politik
hareketlere sk skya bal olduu
boyutu peki ti rmi l erdi r a yn za - .
manda. yerin var olan dzenini
yapc ynde eletirmerin uzu

n s
re devam etmesinn mthi zor o
luu,bamszll kavnmin bi rey
s, ay zamanda da oSa. ba m
szl iermesinin kokktf sel f:dcv
l et yol uyl a gerekl emes i ni n ol a

nakszl . (bunun. sonucunda hare

ketin .Qkinden sonra maoi s

ve
trokist m_lOrokrsi l ere," ma o
s ponteks " Hl<fa kl yonuna y d a
szde "ar. bzucu,. iQeolqji 1, lhi
l i zme doru grekl eee. , gl 4ncsi
gei ) Aslnda b. bozgti, 'modern
zamaniann b.langcndan bi yana
yakam z bira krm t r. Frans z
Devri mi sonrasnda meydan J ako
benl ere sonr a terre ka l m t r.
1 91 7'dc Rusya' da Bol evikler top-
lum destei ol madan i kti dar e! e
gei rmi , modern zamanl ar n i l k
totalter gcn kurmutur.
Bu bozgun nadi ren t ot al di r.
ounl ukl a bu harektl er bel i rl i
hakiann zgrlklerin ve gvenee
lerin yerlemesini sal am tr. Ku
ruml amann gereklcmedii dier
baz durumlarda' bi le,hayata bak
ve

topl umun gndel i k yaamnda

deri n izl er b rakmt r, t pk 1 871
Paris Komn ve 60' 1 ar n hareket
l eri gi bi . u anki duru m modern
politi k imgelemin anti -nomi zel
li il e yakndan i l ikil i di r. Bu i mge
l em bi r yandan bamszl k ve onun
topl umal kuruml ara ya y l m ndan
etki lenr, dier yandan da nadiren,o
da ksa bir sre. iin, kendi ni politi
ka ve onun kuruml armdan kurtara
bi l i r. Sonuta modern
.
zamanlarda
pol iti k<n kollekti f bir eyl em ola
ra( zellmi bir meslek dei l ) bir
spazm, bi r ate . . nbeti , gayret ve
fe; dier ynlerden hal a nlene
mez ve dmanca olan i ktidar n a
ni ki ar na bir tepki , dman ve
lml lk olarak kendi ni gsterdi i ,
ksaca tek bana bi r "devri m, ol
may baaramad aktr.
Baz kendi ni bi l mezl er Mays
68'in "anlam" nn porno vi deol ar n
sat n art rmak ol duunu i l eri s
rebi l i rl er. Dah veri ml i bi r gr
Mays 68 ve 60' 1 ann hareketlerinde
ada toplumun gizil vaatlerini ve
modern i nsan n btn bu sama
lkl ardan uzaklamak, kendi ni poli
tize etmek ve kollekti f iiyle i l gi l en
menin normal ve dzenl i bi r du
rum hal ine gelmesini sal amak ko
nusundaki zorl ukl an grmektedi r.
60' 1 ann hareketl eri ndeki zl
me, bat topl umafnda poli tik yaa
m n gi rdi i yeni rcgresi f evreni n
bal angc n n haberci sidir. 1 5 y l dr
bu evreye tan kl k' etmekteyi z.
13u regresyon, yeni bi r brokra
ti kl eme / zel l cme /medi a 1 ama
raurdu i l e eleledir ( hata eanl aml
d r) . Ay zamanda daha gclenksel
bir i fdeyl e , l i beral , ol i gari k d
ZC!de otori ter pol i ti k ei l i ml eri n
muazzam geri

dnnQ temsil e
der. nsan bu olgul ar n gei ci yada
kal c olduunu dnebi l i r, mo
dern topl umun evri mi nde zd bir
zaman gzterdiine i nanabi lir yada
bunl ar irsan toplumunun alamaz
zel l ikernin durumsal i fdesi ol a
rak kabul edi l ebil ir. Yasak ol an,
60'lann hareketlerinn temsil etti
kol l ekti f mobi l i zasyon yznden,
bat trihinin 'gerekte' ne olduu
nu unutmaktr. Bat toplumlarnn
iinde kendilerine bir zamanar ya
am gc vermi ol an ve birgn
baka bir eyin tomurcuklanmasm
sal ayabilecek krumlar ve zeli k
l er tortuH nmtr; Tek nemli b
l nme buradadr. Bendeniz gbi ba
z ki l er gnmzdek dze nierin
i erdii zgrl k snrlannn , bu
tr hareketlerin tortl yan rne
ri nden baka bi rey <l mad ve
yzyl l ardr sregeldine inanr; bu
hareketl er ol maks z n dzen, b u
zgrlkl eri hi bi r zaman retme
yccei gibi, stel i k ( i mdi olduu
gi bi ) acmas zca yok ederdi . !nsan
lk kuksuz daha iysini baarabilir.
Dier baz kiiler i se sonunda , ger
ekletiTi li zgr ve adi l bir top
l urda yaad rza i nan r ( elbette
birka reform daha gerekebilr) .
Yi ne de sekiz yzy kadar nce
bat Avrupa' nn

ilk zgr kentleri n

de bal ayan tari hsel sarholu i
ki nci kez yaad mz i ti raf etsek,
ayn zamanda zgrl k ryas ve
self-devletn, gereklik ve soruml u
l uu n da s onunda ql duumuzu
dunsek, hatta btn ayncal
Izl a, Pajgua ve Fabius, Herneuve
Leot:nd, Pl aybo'y ve videokl i pler,
pop felsefesi ve postmodern (. sa
mal klar) kl ndai insanlk duru
munun bel i rleyici gerekliin g
recek durumda ol duumuzu b.ile
kabul etsek, 1 776 ve 1789, 1 871 ,
1 9 1 7 ve Ma y s 68 ' i n ' nl am ' n
bunl arda a ramak uygunsuz ol ur.
Kabur gi bi bu hipotczde bile 'an
l am' insan varol uu iin baka ol as
l klar arama abasnda yatmaktadr.
* Bu yaz , Gi l les Lipovetky ( L'ere
du vide Essai s sur l'indi vidualisme con
temporai n, Paris , Gi l l eard, l 98 3 )ve
Luc Ferry ve Al ai n Renaut(La Pense
68, Essai sur L'anti - humani sme Con
temporai n, Paris, Gal l i mard, l985 ) ta
rafndan yaplan Mays 68 zerne yo
rumlarn bir sorgul amas n yapmak a
macyla yazlmtr.
C
.
ORN EL US CASTORl AD S
Trkesi: Banu Bykal
37

HAYATI MI N EN GZEL SAHNELERi l l
yurdaer'e
l ar ndan bi ri di r. O da ayn kaynak- zeri ne kur ul u bi r di ndi , her gece
Eski den , yan i ocu kken, ben de tan besl eni r, rm topl umumu- k oyunl ar yl a 9c l dual ar okur
herkes gi bi t m zaman i mgel er i mi z u n zor ba gvde g st er i l er i n e du k , bi z i m yol u muz hi bi r yere
okul t ati l l er i ni n
YAZLI I< SI NEMALRA ERI<EN BI R NOSTAUI DENEMESI
kmayan b i r
kar gsz bi r honutsuzl uk ve
bysnden dn al rd m. Yaz pati kayd , gece kon utu kl ar m z
yat t r c bi r al kanl kt r, hepsi o
mevsi mi hem ocukl uk dl er i mi n sabah unut urduk.
s nanmas , hem de masum zi h- Y l l ar geti ke , yani bydke,
ni mi n ac l hayat yol unda att Q i l k Y
azl
i k si nema
b
eni m
tm zaman i mgel er i mi okul gnl e
ad mi ard beni m i i n. Bi rok g- i i
n
(
b
i zi m i i
n
) bi
r tr
r i ni n s k nt s ndan d n al maya
zel k za a k ol duumu g l er ek
tap1 nakt1 ,
bal ad m. Yazl k si nemaya yi ne
hman
i
st
hat rl yoru m da, gerekten nel er gi di yor, ancak bu kez f i l m seyret-
si nemaseverl eri n
yaad m o kadar i yi hat rl ya- mek i sti yordum. By bozul mu-
m yor um. Ya t l ar m yet i ki n l i k
afyon etk
i
Si yapan
tu, ocukl uun ne ol duu bel i rsi z
di nsel ri tel l eri
h rsi ar n n i l k haz rl kl ar n yapar- bysnden bahsetmi yorum, bi z-
uygul anmazdl ama
ken ben yol da ml a her gece si -
orada. Bi zi mk
i
si
zat topl umsal kkenl i bi r dei i m-
nemaya gi derdi m. Yazl k si nema-
i nanSI Zl i k zeri ne
di bu. Ki ml i i mi ol ut ur an en -
ya. Fi l ml er neml i dei l di : Poe' ya
kurul u
b
i
r di
n
di
neml i gel erden bi ri sayd Q m si -
tutkun yeteneksi z bi r si nemac n n nema (san r m hi bi r psi ki yatr bu-
kadar. Bi z her gece o yazi k si ne-
ekti i i mkans z derecede kt bi r radaki i reni yi ka rmayacakt r) , l -
maya gi derken, s k nt m z sz-
fi l mden k nca bi l e h i bi rey ol - kemi n yaad kl t r bunal m n-
ckl ere dkmeni n yeni yol l ar n a-
mam gi bi don durma yemi t i k dan nasi bi ni al m t . l tenl i Qi nden
rard k, kat ks z nee denen o eyi
can yol da ml a. Her f i l mden nce phel enmedi i m tanr , bana (ve
ac mas zca yarg l aman n bi r ba-
duyduum o aptal ca heyecan be- di Qerl eri ne) , ufak bi r ceza vermi ,
ka bi i mi ydi bel ki de bu . Bazen fi l -
ni ml e payl aan tek ki i , ruhumun bi zi kendi el l eri yl e yaratt cenne-
i ki zi ol an l msz dostuml a ben ,
i t e byl ece her gece kor ku n
dsel o yazl k si nemaya gi der,
evrensel monotonl uQun provas n
mi beQendi i mi z de ol urdu, o za-
man eve daha yava ad ml ar l a
dner di k, dngy k rmazd bu
gzel rastl ant l ar, eyl er r uha ne
yapabi l i r ki ?
yapard k. , aresi zce. Evet okuyu-
cul ar yan l d n z, si nema ak n n
Yazl k si nema beni m i i n (bi zi m i -
i n) bi r tr tap nakt , hmani st si
ucuz vgl eri ni dzmeyeceQi m bu
kez , f i l m i zl eme t ut kusu , di Qer
bi rok ey gi bi , aQ m z n yal an
nemasever l er i n af yon etki si ya
pan di nsel ri tel l eri uygul anmazd
ama orada. Bi zi mki si i nans zl k
ti nden kovmutu . San r m bi r da-
ha da al mayacak.
I i mde en ufak bi r ki n yok art k. A-
l t m. Hem si nemadan k nca
dondurma yi yor um yi ne. En az n-
dan baz gecel er.
Durul Tayl an

I ZM
l
I ZM
m
I Zi
Sha Tutepe
Uomanli zn : Eei n, kar ci nsi nnden al a nnea , "anrd '
anki duygul ar n , hep merak ederi m . . Al yor mu, seviniyor mu,
yoksa protesto mu edi yor? . . Hi bel l i ol maz.
Srrcali zm: ocukl u k arkada m, kedi l eri i naatl ar n i ki nci ,
nc kat pencerel eri ne, yada aal ar n kabi ldii dal i ar na
kuca nda ta r, son ra da keyi fe al ard . . . Den i se , kedi yere
ak ls n, t opra n deri ni i ideri ne dala rak kay bols un, sonra da ,
arkada m n ul aamayaca kadar uzakl ara kasn i st erdi m . . .
Ama her seferi nde, yi ne drt aya st ne den kedi,
arkada n n di zi ni n di Li nden ayra l mazd .
Scmhol i zm: ie kl er aras na gizl enmi , bir kavanoz bal a
hi sedcn si nekleri n, dnp durd uu younl uk, bazen houma
gi di yor . . . Uazen de fil i t i mi ar yorum.
Modernizm: El i mi y kad m sa bunl ar, her g n deii yor. Binbir
ei t kol ul ar ve renkl eri var. "Kepek yapmaz" diyorlar, kepek
yap yor . . . Ya o am pu anl ar? . . . V c k v c k. S u dke dke bi hal
ol u yor i nsan. Yi ne de bul a kal yor.
Realizn : A) akkab l ar m ok sevi yorum. Scnel erdir, eitli
nedenl erden dol ay dci t i rcmcdi m . . . yl e ayak altnda da
b rak nyorum onl ar . . . Bi r cam i den , pencere kanat l ar
bi rbi ri ne vurmasm di ye, nl eri ne konan bi i ml i ve tutacakl
ta l ardan , du t gi bi sarhokcn , bi r tane al d m. Masamn .bi r
kesi ne koydum. te ayakkabl ar m ona dayay p, her akam
bi r saat seyredi yorum . . .
Postmodcrni zm: Yemek yerken , effaf bi r borunun ucuna bal ,
effaf bi r torba gel i yor gzmn nne. Yedi klerim boruda
geerek, pt p l dyor torba ya . . . l tii m r I rl akyor.
Torba k vranarak , tombul bi r dansz gi bi oynayp duruyor . . .
39
GECMi S OLSUN

ok deerli bymz, abimiz,
biricik ilham perimiz,
medar- iftiharmz, her dem taze
bilgilerini devirdiimiz, kymetli
beyinlerimizi grdmz, uuna
nice ehitler verdiimiz
AMERiK BiRLEiK DEVLETLERt 'MlZN
geirmi olduu iddetli, ateli ve
bulac hastalktan en ksa zamanda
kurtulmasn temenni eder,
acil ifalar dileriz.
i zofrengi