Umut yok

yalnızca sürgit
mücadele var
bu bizim urnudumuz.
Deliliğin dili işte bu
cümleyle başlar.

DAvtD COOPER
("LA.t"lGUAGE OF MADNESS")
 Şizofrengi.
İki ayda bir çıkar. (Bunu söylemiştik aslında)
Haziran 1992. Sayı. 3

SAH!Bl VE YAZI lŞLERl MüDÜRÜ

Ayşegül Akyapraklı hanımefendi

YAYIN KURULU
Fatih Altınöz, Güno Bilger, Banu Büyükkal,
Kültegin Ögel, Yağmur Taylan.

YAPIM, TASARlM
MEDEA
(Eskiden isimleri Graf'tı.
Şimdi MEDEA. Adamlar aynı adam.
Bir türlü taşınamadılar, gitti.)

l<ATKIDA BULUNANlAR
Peykan Gençoğlu, Hakan Atalay,
Mün Ferit dergi toplantıları, Lloyd Cole,
Nehir Büfe'nin sahibi Nehir Abi, Serdar Koçak
Mehmet Şenol ve Niva 'sı, paket paket sigara,
Nevzat Çalışkan, M. Ç., R. G. Ö., pathcanlı pastanın
silinmeyen hayali, Peter Gabriel'in Türkiye'ye gelme
ihtimali, Mustafa Şafak, Tevfik Başer'in Elveda Yabancı 'sı,
Adnan Özd�mir, Kültegiri"in külüstür arabası, Süha
Tuğtepe, Erdoğan Özmen, Toni Childs, Durul Taylan,
Eskişehirden Aylin, S.K, Ankara'dan Aziz Ediz, Talip
Özcan, lşıl Dirican, Beyoğlu 'nda rakı satan bütün Tekel
bayileri, Changes dergisi, Baharın aşk dolu havası,
Güno'nun bilgisayan, küçük İskender, Dergiyi okuyan
bütün·dostlarımız, �.0, Zeynep Başkaya, Ebru Güven,
matbaacı Metin, J.G, H.K, dergiyi size ulaştıran kitabevleri,
Dolunaylı geceler, Kemal Sayar, Bir Psikiyatr Psikanalist,
P'IT'nin PT kısmı,The Cure,Haydar Ergülen,
New Model Army.
YAZlŞMA ADRESI
PK 187 Bakırköy-İstanbul.

• Ad ve soyadlanrun baş h u fl eriy!c belirtilen yazarlar, bir dönem

tedavi amacıyla psikiyatri kurumlarında bulunmuşlardır.
• Özellikle Psikoloji, Sosyoloji, Felsefe, Antropoloji alanında öğ­
renim gören üniversiteli dostlarunız, hocalarımza sınıf
geçchilrnek için yazdığınız dönem ödcvlcrinizi, makalelerinizi
bize ulaşllnn, yayınlayalım. Güzcl şeyler hepsi biliyoruz. RallardAl
tozlanmasınlar. On�Aln üniversitelerin esaretinden kururın.
• Dergimizin l. sayı_sı yeniden basılıyor. Haziranın göbcğinde ki­
tabevlerinden cdincbilirsiniz.
• Ec daha daha ·nasılsınız bakalım.

2
 i � i N D E K i L E R

AşK PAZARINDA BiR MOais: l<ISKANÇUK Yağmur Taylan 4

TABU SABAHıNDA BASIN TOPLANTISI kaçak İskender 6
BAKMALAR ŞEHRi VB ZAMAN Serdar Koçak 7
MANTIK-DlL- DüNYA İLişKisi HAKlaNDA BiR İKİ Söz Talip Duan 8
SAKSAGAN Kuşu M.Ç. ll
ANTi ÜEDİPUS Sherry Turkle 12
Ş. D. ıs

SEs ÇıKARMAYAN ADAMIN HALEr-i RuHiYESiNE GiRiş Kalugin Ogel 16

ANNENiN KARANLlK Yüzü Adnan Özdemir 17
BELLEGİNİ YiTiREN TOPLUM Russet ]acoby 18
RivAYET Ediz Evrenosoğlu 20
BiR VAKA TAKDiMi (R. D. LAING'DEN) Peykan Genfoğlu 21
AMPtRiSİZM, DlL VE DSM-ill- R Erd<Jğan Özmen 22
KAos ?
. 24
AKRosTiş KAMiLE R.G.O. 25
PANELLER VE BiLGi( M)LER Fatih Altınöz 26
U ÇURMA AYluCALIGI Haydar Ergiilen 28
HANGi PstK!YATRlsr? Bir Psikiyatr Psikanalist 30
Di-DİM Di-DİM ].G. 32
İÇ-KİN G.B. 33
DELiLİK ÜZERİNE KONUŞMALAR -3- 34
YALNlZ DEGİLİM! S. K. 35
60'LARIN HAREKETLERİ Cornelius Castoriadis 36
HAYATIMIN EN GüZEL SAHNELERİ -2- Durul Taylan 38
İz M'LER Süha T uğtepe 39

3
 Kökleri innolık tarihi kadar cakilere u­
&aau , hir UJMabnıı hüyillt q.klanoa yo&.
dlfLk tt.ıı\it tutkulann olıuua olıou Uycai,
bc.r dilde keııdi ııi deria çainfımlarb ailale­
mit, Jimdilerde iH ynlf yavat bir k6Jeye bt­
r�ltılmaya batlaııaa bir duyıu, Mu Ilen 'ce
"bir d�ünce, duyıu ve dnNDif ltompkhi":
Kıahııçlık. Paikiy aına kartı�ıoa hir çok al­
daııc.ı formda �ıkabilea, tutkulu bir •tkın
pıcrıcaiaden unnlar ıilıi paikopatolojik !e­
DOmenlu-c kadar SCnit bir yclpaucfc &3rllııilr
hale &ek n bir tut.ku.
Paikiyatrik bir bcmılt luiua tanunl.ıaabi­
lir bir klirt.iai olarak depl de, �ilere yöne­
lik nlqılabilir bir tebclit baıJamuıda dütil·
ııUidlliündt 'aormal' ve 'patolojik' bkin9"
hl aruıodaki ayrım ciddi bir aonıa olaralt
hqıınıu �ıyor, davraD.lf n deaeyim aça­
aıııılo l aor�Mliteaiıı mıırlanDJD berrak oi­
IDIJiflJla hu aonuı fi.ddetJeaiyor phi ıörüaü­
yor. Mulle.o ..Jcalouay: PatholoQ o( paaion·
Kıa.ltaaçlık: Tut.kuawı pat.olojiai"• adL yuı­
aıada hu aoktadan �layuak Batı Toplum­
l.anıııo tarihi !>oyunu, Wkaaçlıiıa yöriince­
&iM takılıyor. Bir umaalar hatrolalh kaldı·
pda patolojiye varaa, hireyad-ıoplumaal
cJeiu-IUi ifade edea ve .Urdtlru bir role n­
bipkc.ıı, b�lerde Libenl bi reycilik ve oaıtD
fikirler Ye iııualar dllııyuıoııt ctijj.oe kartı
ciddi bi r aaldırcn konumuaa dütUyor kia­
kaaçlık. Artık o hçaıulmuı..·uk u du.nılmuı
auekcn �aidatı bir daıcyim. Mulle.o yolcuhı·
lu boyunu duyculanıt ve anıılann ciiJiyle
konll.fle&k oluna ktacli kUit.UrtlaUa ciiliyi(
IIAırlı oldupatı ve deaeyimleriai vn olan
adlk.lue uydunDa IOnıolu!+ada oldulu­
alla tarLada. Bu ytl&4ea batilımalt i9iıı ken­
di &ifiacl telifimiıüıı Ye lıllltiiril.ııil n töıcültle­
rilaiıı arteolojiaiae dalmak sonuıda oldıt&uruı
aBylllyor biru da .Yorao'dab dem vıı:ruak.
lı.alın�lık 14. yllayıJda tev lı , &ayret,
ballJiık aaluıuııda kııllaıı.ılıyor, dqu- vuil·
mitı ulıjpleoilmif bir tcJi konıma.k için atın
U:wiııe diıtmcyi, i'ıi &Cietermeyi iınliyor. Sı.
Auııutine'c at!cdilmit ali bir iba�e f(iyle
dtııiyor. Kukanmayan &flk dqildir. Soanla­
n Sbaeltapure bk.a.aç.Liı kaba Ye uld:ırpıı

bir oqur duJ&u.auıuuı yöolcDdirdiji, i aaa n a

�qll, lıeadindc bir hata olualı ele alıyor.
Üalli OıheUo'da Eaıil.ia, Deaıdemolll'ya töyle
diyor: "�ir uaıaa belli bir acbeplen kıt­
kan� oiJMdılar, kıak u� olduklan �ia kıa­
kançtırlar. Bu keadiai pcydahlayaD, keDdi
kcııdiai doiıırn bir caDavanJır." Slı.e kapu·
re klllaDçlıitn da dabil oıaıııu tutkulan ıop­

lucnaal rolilndcD aoyutJayarak, litiaelycter­

aiılilı.lcrt baıfı bir birey lı.taaıoa k.ayciırıyor.
Sonderiade duy"'yıı bir cn.Cchifoa, aklı da
oaıı tcd�vi etmeye çalıfl-o bir hekim pbi ta·
urlıyor. l lekimi rı iac bunu hiç bir u maa ba·
tanmayaupnı dlltlloilyor.
17. n 18. yDzyıl Avnıpuıoda, akim öne
çılıawuıa kotul olarak ıutlnılar k if iyi davn­
ıuta yöoleodirt o ..motive ecliei ıu�" olarak
Lunaılaoıyor. Tutkular m edime oe«leo olduk·
lan, anuk bu tUr edimlerin kootrolaUı ve
uyıuıuuz olmaya aday olduklan dllfilrıUiil·
yor. Akıl, taıınaalk la la payl14ılmıt, dtotyimle
d�tirilebilir ve elitime açık olmuı rıedenjy.
k duyplara c5re daba anııtajlı olarak alg­
laDJyor.
18. ylbyıl aoıılanoa doina ak.ıl ve duysu
ar:uuıdaki bu k.in aynm bira.& olawı kabalı­
Jıı:ıı kaybeduileo, uıl uttcı duyp tarafın·
daa olutt.ıırıılaııat buluoaıı edi.mlıı aDrecioe,
oaı.uıla bajlaotılı olarak yerlqtiriliyor, ııea­
oe.nio aeçimioi, Mv&i ounaiıı1ıı uypıılu&uou
uıııyor.
19. yDzyıld.a duyıulu tn awıdaıı eckhi·
yat ve bilimdt (akad.uü nya pop Iller), ceç.i·
ci ·ve orpnik aıılamlan içııdlettirınl4, belli bir
ISır.eUik olmakı.aıı çakı p bir dunım baliDi aJı.
yorbr, d.ır+ıa olmayı bırak.ıp, .kitiyi karu­
t.rriu .dea kala dejcrlcrdeo vi a.blaLıiU­
taa bait���&�� illeAlı dıtı Lepkilu baline ıeliy�
lar...�ll ve biyoloji"', ..ıepki Ye relkka":
Bunlar duyplara uypın aöıdlklcr otuyorlar.
K.ııılwıçlıiuı aıodcnı umaolara dek yoJ.
c.liJuiu, d.ijcr batka duyıulano, tutkulana
kapaamuıda ele aluımuı ıereklilijiodeo 90k
k•puınlı ve d.lllailll>ir ar14lırmayı ıuckti­
riyor. Mullcıı bu yolcul uiu ay rıntı lı bir bi·
ç.iaıde i ıı� liyor, anealı onun a�tl derdi mo·
dcro toplumlarda kıakançltpıı alplaoq biçi­
mi. Bak.ıo ııe diyor: "Modernizm ne lwkan�­
lıl,ıo bireyaıci haklara ve özcOrllllıkre dair li­
l>cral fikirlere wldırao m U.woaJı k i ddiaaı·
aa, ne de atkıo paur yerinde duyıuul bir
mUilia kooumwıa diltmUt kıakan� inaaDI yer
bıraJunu. B i reyad bakiann ve toplumun eıı
U.t nokı.uı oldup konuaundaki iddialar, bu
IDr kavramlan ibJaJ eden ablaki veya etik id­
d�lan marjioaliu eder.
... Artık bireyin tabi oldulu kollektif,
toplu�ıul batuı kqileruası boyu t k"'yb.ol­
mUJ, ytrioe bireyaci tüktticinin hükilmran!ıiı
kn nmı ıetirilaıi.ttir."
B� özıilr cioaelliii n baslu laodığoı varsa·
yarlıen auba, tam tersi bir aöylemlc mi b'lı
kartıJ"' bulunuyoruz? Wwaoo'un 198'7 yılın·
da yaptJiı �ir aratUrmada evli erkeklerin
tl60'ıoıa, evli kadınla rıo �SO'ainin evlilik
dıtı cioael ilitlıilcri oldu&unu, Uıtel ik bunla­
rın balırı uyılır bir �IOmUoOn de birden
çok ilifkiıi bulwıduiuou saptadı&ı cöz önüne
alınırsa Mul�'iıı enditelerine hak nrmemek
elde de&;l. Caıii llly or ki, ymulan,l>alenileo
ve yenidtn Uretileo oru aını! ahlakı tUm l>u
aldatıcı &örUncUier ptrdui alıında cizlide o
c iıliyt bireyi bu tüketimin k ueapna atıyor.
"Zina, kitlcluio kauldıiı bir apor balint
ıclıNJtir. lnaaolu erotik ilqk ilcrini de�tir·
mek ve �iılemek bakkıoa bcr ıcıçcn &lin da·
ha fula uh ip çılr.maktadır. Bu durumd a par·
�laonılf, yalıulmıt l>irerlerin baklanııı vur­
culayao Batı KUltUrU etipnde kıalcançlık pa ·
toloji depl de nedir?"
Mulleo artık Batı Kültürü etilinde ku­
kançlıiJn bütUn c8nJıı&ill erinin patoloji bali­
ne dön�tütüoü diifiınüyor. Ilitkiye yöoe�k
ola rak aJıılanan tebdidio ccıçcr61ijinio iSoemi
k a lmı yor bu noktada a sonra. J4, verilmif
aöılcrc, ortak Y11aııulaoan ıeçmife oc kadar
l>ailı? Sıoanmıyor, cere� duyulmu,·or. Komp­
leks (lwhnçlık) b�b b14uıa n aadece keıı·
dinde bir patoloji, yctmizlik, inftrioriıe bal·
lammda d�rkııdiri�yor .
"Uu rıo�tadao aoora oormal ve pat olojik
kıakançlık aruuıdiki (u� n uı l taoımlaoabi·
�r? Sorun herhaoıi bir �!andaki insan dene·
yiminitı, normal kı&kan�ltia ttkabDI eden a·
tınm a lar ıd ır. Batı kUitllrUode tu anda lua­
kançlık iateomeyen ve aorunul bir kuram
deii l, aynı umanda u&Jıkswık, kitiael �el�­
mem41ik, ubi plc omecili � ; oevroı veya ıü·
veneuiıliktir. Kıakanç olmak kiJisel ve �ikr
ara.ıı karnaııiJiın belirtilerini cöıtcrmektir.
Psikiyaınatin aemptomlan, bunlan delilik ve
hutalı&ın oedeıuel süreçlerine alletme bek­
knıui ile, iNan deııeyiıııin.io bOtUıuelli&indeo
oyularak çıkanlını�tır. ··eoomeodcn bu ıcıkil­
de ıemptom üretimi teorik ve pracmatik hak­
lılattırımlu içtrmekle beraber, en alçıkıö­
nuiiU.iioden to aofialikcsioe btr t ür klinu­
yen, deneyimi, ki�ıel ve kültUrel anlamından
a oyuıJaya rak bir umptoma d5ollltUrilr.
... KültUrilmüı her 'e�o 'ün böyle bir
dili (aemplomuıı djli), hbul edilcmeı olanıo
da"'alanmw yllollode kullanma tiili mio de·
d .ır...
Bu durum �edat psikiyatrik 11nıOa ınıla·
no tuw&ı olmııt klioik JNikjyatruı "bısta de­
icrleodirmclcrindeo", aoo dönem aa oa ı ya­
pıtlan.ıııo i9Criiioe kadar �ait bir yelpazede
&tirUnDr hale �lınit durumda. Kulku.Juı, ül­
kemiı de ay nı kuhcıo ellıiJi altuıda Kıa­ •
kançlık bu a�ıdao biraı daba öıel belki.
Komplekaio pÇlttırdıiı ıenit apcklrum, aı·
oırlan oldukça dar ç.iıilmq bir htqonye in­
dirseıuııif bulunuyor. [vet, bdk.i bu dar ka ·
tqorioio tilm Oulfiklerioi içeriyor, kiti)'i ve
diterkri.oi yıkıma &lltDrcbileıeelı bir potaıui­
ycle ulıip. Ama bir yanıyla d2 bizlere ukiyi,
u ouı.maya �lıttJiını.ıı ttyleri, -aça\ça aöyle­
yemuck lt· bir bi rimiu vermit oldusumuı
a&lui anımsatıyo r. Iç dUoyalanmızda aa çe·
k<rek Y�"'dıpauz yolculu\Jan, k.ınıım pa o·
curlu e-,leriınW, biiyUk �ld anııuu ao.ımaatı­
yor. Kukaoçlılı, biru da biu bizi ll11JDIIU·
yor.
Ywauno aoouoda "Belki de bundan da·
ha eıııdite veriei ol.aoı" diyor Mulko "umut­
aı.ııluk, auç, korku, no.tal ji gihi iıwo den�
yimkrinio uoırlan i�de benur bir ailneiıı
�cl�meaidir. Bu dtncyimlccdcki aaocılı l>clir·
aa�k, onları, paiJıiyatriJı: Ve kllJtllreJ olarak
u n.unla.oınıı patolojikrc iodir&cmt olutlıiı a·
çuından birincil adaylar baline ıeirir
t ...
Cöriioc_n fU ki; karaalık aohkJar, yai­
murlu &iln bııtımlan lıeotli mod ern inuoa,
tarihad kökletiodco yoksun i�l tatlar dı­
floda pek bir tey çıinttınıuyor artık.. BaiJı ·
lık, udakat, verilmit �ÖZler umuruod& dcpl,
o kendi haklanııa, Clqiirlll�lerine (!) i oa ııı­
yor. Ktodiaine ııaaJ bir ıelecek buırla(n)dı·
poıo (uk.ıoda mı bilmiyo nıs. Bdki de çare­
ai:tlijioi, yaloı.ıLpo1, CliUmlüllliUoD unutma·
y• �lı.ııyor.
Paul Mulıtn "Joalousy: Plllhology of
•
Paslon. Britl$h Journal ol Psydılatry (19t1)"
5
köpük. bunu düşünmcliyim. arap sabunu.

ubundao totemler yaptığ_ımııı unutmadınız. onlarA verJiiimit şcktllcr:

cin'drcllıı, bağırtak soluc.ıını, rus bebeği, davy crockctt, akv:ıryum antiicptiği,

bakan pcnüıi, cııınhurb�kanı, kağıt uçak, kadın teptıi.ııi,

otomobil kapıaı fcrmuarı, ı:shk scnfonisi, ıeksek b:ılcııi, pUii kukl:ı, clck

LrikJe �ış:ın dudak, organik tiyatro s:ı.lıncsi, koltukaltı t:tmpu:ını, sperın

konervesi, lire wııl:ın bomb:ılı p:ınk:ırt, çiçek bcrLeri, muş:.ıml.ttı tren, parmak

kon&eri, uçurtma kanadı, konsom:ıtrik.s, iCks bUinmeyenli denklem, surat mec

mu:ısı, IJrrulk büro u, :ısimctrik öp�me teknikJeri bro ürü, vuntrilok kooi,

depr if tut.anaklar, fiıoid ıeviciler için huzur evi, din ko�rvutuarı,

ritücl yakınl�m:ılar kaynaklı ıclevi�yon programları, nıuhaJi( 14k cisim

cikJeri, küçük kırmLıı çay fineanlorı, çukuluıa ccninlcr, gcniı k:ıllukJorı,

ına)'ll çöreği (içine porwk:ll rcçc.li konurdu), ııüngcr a:ıtr:ınç wkımı, hıç

kıran poratık heykeli, :ırkcoloji.k bulgulara dayanan erkek topuk kc.mikJcri,

peruk:ıl:&r1 Le0er ve darbukalar, bir j::ıpoo yeni, aıi(:ı.h p:ır�cıkJ::ırı, mito

kondri foaUi, aJkoloid salgda)'On pırasa, düş dolgusu, pırlunt.a kuJıiiyumu.

gemimiz batıp t.a biz tı)'iberge lırm:ı.ndığmm..da :ık.,..ım

ı olmak üı.creydi. bana

moby dick'i anlıı.uınııdı. en a.ı yedi kişi)'diniz. o �manlur gözlerim çok

iriydi ve türkçe bilmiyordum. bitkileri inccliyordum ben; turuncu oıkım,

ayaklarımda p::ıJcıJer. madagwık:ır ve aşk çok uz.aktı.

kabilemi t.crkettim. belden aşağım ıtociydi, üstü kızılderili. moody blucs'ıı

ptmekteydim. hamstcrlerim de oloc.ıı.ktı. cJma büyüyecckıi. irernin kııp11ına

hamU gömülceekıi.

oyaa benim auçum yoktu. ra'yı suluna alan leyıcmdi. anıredeki �emsi)'C)'C

gUienmiftim. uvunma mckııniımul:ırını kimse öğrcnmcain. iÖı. dizimi boı.uJ

sun. teYlan kudunıun. ca, granilin öz.suyudur. freud, bütün çocuklar suptk

doğar, diyor. bunu biri annerne söylcııin.

timdi seni telefonla manhauan'dun arıyorum.

timdi aeni çok fazla öılooim.

ILtlıma bir blça.k da plı.

köpük. bunu düşünmcli)'iz. :ırap s.abunu.

k ü ç ü k S X E N D E H

6
 Bir demet güldü zaman

BAKMALAR
Koynuma girerdi ben bilmeden

ŞEHRi Gölgeli ikindiler gibi loştu ruhu

VE Kelimelerin kaybolduğu çocukluğunda

Örtünüp bakmalar şehrinin masalını

ZAMAN
Usul bir kıyı vapuru gibi yavaşlardı

Eski bakmaların hazzıyla gülümseyen

Bir demet güldü zaman

Berrak ve yinelenen hazla yiten

Göçebe yazlarında siyah kuşları

Küpeştelerinde söz gizleyen kayıklarda

Solardı sarışın bir göl gibi

Yosunlu kış bahçesinden odalara sürgün

Rüyalarıma mevsimsiz cinler getirirdi

Sessiz harflerle inerdi merdivenlerden

Deli şehrin aşıklarına küserdi

Bir demet güldü eski zaman

7
 MANTII(·DiL·DÜNYA
iLiSI(iSi •

HAI(I(INDA
BiR-il(i SÖZ
Mannit nedir? Bu soruya ku�kusuz çe· (boyunca'run yerine ne istcr$Cniz onu ya·
uşüphesiz
�itli yarutla_r verilebilir; örneğin, riıannk " z.ın) olduğunu unutmayarak.
her türlü dü�ünmenin formel kurallarını Affiruza sıAJnaralc bunları belirttikten
kapsamlı olarak gösteren ve kesin olarak
O(nlar) sonra, yukarıdaki tanımların birleşti�i
ka.rutlayan bir bilimdir" (I<2nt, Salt Alcl.ın noktalardan birisine di.lclc.atinizi çekmek
FJCftirisi, 7B) veya " lıuani bilginin dayın· bağlllayan isterim. Onlara ve türd�lanna göre man·
dıil normarif yasaların bilimidir" (Über· tık, bir bilirndir yani belirli ilkeleri, yasa·
weg, 1882) ya da "geçerli düşüncenin ge· ve lan, yöntemleri ve belirli bir ça.l.4ma alaru
nd ilkderini a.ra.ttı.ran bir bilimdir" (İ. N. olan (nesnesi /konusu olan) bir disiplin·
Keynes; 1906) denilebilir. Bu tantmlara eslrgeyendlr. dir.... Şimdi, bu görlltO benim.sediıimiz·
b�ka.ları da, hatta bu tarumları yadsıyor gi· de üç teyin do�run ne oldu�u ayırt
bi görünen yeni wumlar da eklenebilir. Ancak, ne yuka· etmemiz, açık seçik belirtmemiz ve bilmemiz gerekir
ndaki tanımlardan birisi ne de bunlann ve oluı diğer ta· (rasyonellik bunları ister): 1) Mantığın yuabruun, 2)
rumlann toplamı bize mantığın tam bir tarumını vere· mantıAJn yönteminin, 3) mantığın konusu/nesnesinin
mez. Bırakın manoAJ, sıradan herhengi bir terimin bile do�a.stnın ne oldujunu (Allahaşk.ına siz söyleyin, siz bu
um·tanun.ı (deA*meı, ezeli ve ebedi) veriJemez. Yapıla· OçGnü.
birb�rindc:n
.
ayırt cdebiliyormwunuz?).
. Bunlat·
cak het � ama dile gctirildiAi an kendisini a�ak.ya dan birisini diyelim ki 3. tılli, man1lA;ın konusu/ ne.sne·
da geçersiz kılacak yeni bir tanım olasılığuu kendi içinde sini ele alalım. Eğer mantık bir bilinu�. Gıerinde çalıştığı
banndınr ve bu süreç· böylece sonsuza gider. Bu savın belirli bir alarun/nesnenin de olmısı gerekir. Bu alan ve·
mantıksal dayanaAmın ne oldu� sorulabilecek bir soru­ yı nesne ise, yukarıda.ki wumlınnd a bclirttiA;i gibi insan
dur; ne var ki ·ben böytesi bir çaba ya girmeyi gereksiz d(4üncesi, insani d�ürunenin doğuJ·yualart· ilkeleridir.
�ulu)'orum. Çünkü gösterilecek her dayanak ya di her Niyel ...Çünkü (di� devam ederler) İnsan belirli yasa·
.•.

dojtulaına opkı ·yukarıda raru.m hakkında söyledikleri· ları göre; ilkelere göre ya da onlar içinde veya s�yesinde
miz gibi kendi olumsuzunu veya alternatifini kendi için· d�Gnür. Mantık da bunların ne-liğini araştınp bulma ve
de bvınd.ıraaktır. sergileme işini ·görev edinmiftir. Bu türden görütlerle,
Banın bunlar, herhangi bir konuda herhangi- bir �y ya.sa, ilke, kunt, doğr\ıluk diye söı.c b�Jayan büyükJeri·
söylemeye bir iddiada bulunmaya gerek yoktur anlamına miz (bize çaktırmamaya çalışarak) öncelilcle bazı �yleri
gelebilir de gelmeyebilir de. Biz �mdilik ikinciye, gelme­ vu-sayar/zannederl�. Nedir onların ön·kabulleri? Bir
ycbilire göre d�ünc:cek yolumuza devam etmeye çalışa­ )(açuu sıralamaya çal�:
lım. Ancak, yukanda söz edilen ilkesiz ilkcmiz.i gözardı a) düşünme edimi belirli ya.salara göre yapılır,
etmeyerek, bu kOıfUllarda söylenebikcelc her şeyin ancak b) bu yasalar brirtı:n insanlarda ona.ktır.
o an için $6yfent1\it ofdujunu, doArululc ve geçcrliJipru!'\ c) ortak olan bu yasalar lcqfedüebilir, açıja çıkanlabi·
genel ·dejil o "an" ya da "o süreç" boyunca lit niteliktedir.

8
 d) \xllci de hepsinden öncmlui,
bu k�if ya da açı la çıkarma itini Y2·
p2bilecck araç ve kapasiteye salUbiz.
Bu araan adı da akıl olur, dOşOn·
ce olur, mantık yasalan olur, doğru
düşünebilen d�üncc olur. Ve nasıl
lci kimya yasalanm dayanarık kimya­
ni olgulan açıklar$aJUZ aynı şelcildc
şimdi de manok yasalanyla düşünce·
nin temel i�lcyqini, yasalanru açıkla·
mak için gözlüğü ta.kauıruz, haydi
bakalım koby gelsin. Dü�Onccnin
kendisi azerinde diifüncrek, d�ün·
ccnin hangi yasalara göre işlediğini
ortaY2 çıkaracağız. Ortaya çıkaran
kiml Biz; düşüncesi üze.rinde dütü·
nen biz lcimiz! Ya da soruyu şöyle
dcğjştircbiliriz: Ben ve benim dü­
tünccm ayrı ayrı teyler ise (diyelim
ki öyle), diişünce üzerine dü�öncn
düşüncenin (ya da ben'in) de belirli
bir ..mantık djzgesi,. içinde düşOnü·
yor olması gerekmez mi?
Doğısı gereği bu sorgulama tekli
sonsuza gider. Bu gidişe bir dur de·
menin ise sözde bir kaç yolu var.
Bunlardan birisi sezgidir; dGşünce
üzerine dOşünen düşünce, nesnesi
haline getirdiği ik.inci düşüncenin
hangi ya.salara göre işlediğini sezer,
sezgiyle kavrar, o onun içine doğar.
Bir başlc.a yol; bu dQşQnce (}zerine
dü�önen düşönce bizim bildiğimiz
bakkal Hasan'ın duşüneesi değil
"Büyük Düşünce"dir ya da Tanndtr
ki O kuşkusuz her teyi bilendir.
Kendi kendine yererli olandır, doğ­
mamıt ve doğurma.mışıJr.
Hem böylesi düzeysiz eleştirilere
hem de yukanda verilen manrak ta­
rumlarına karşı getirilebilecek olası
görüşlerden birisi şu olabilir: Sizler
dü�ilncenin formu yerine düşünce·
nin içeriğini mantığın konusu yap·
makta.sıruz. Oysa ... Diyelim ki öyle;
mantık içerilc ile değil form ile ilgili
olmalıdır. Iyi hoş da "düşüncenin
formu"nun ne olup-olmadığıru ba·
na kim, neye dayanarak söyleyebilir.
Diifüncenin formu yani d�ünccnin
onun içinde belirli bir yapıya �elele
k.avu,ştuğu şey nedir? diye soruldu·
ğunda gene tam bir yarut vcrileme·
yecclttir. Düşünce formunun ne ol·
duğu dO�üncenin içine ycrle.ştirildiği
d.il içinde araşnrılmalıdar denilebilir.
Ne var ki dO.Şiinmenin kavranabilir­
lik ve iletişim (mOmlciln olduğu kı·
dar) zeminini oluşturan dilsel ifıde
formlannın dütiince formlan ile (e·
ğer böyle formlar var ise) ayru ola·
mayacağı açıktır. Aynı olduğunu
söylediğimiıdc, dilin, zihinsel süreç·
lerin/düşüncenin tam bir yan.sıma·
sı, birebir kaf1ılık düşen teyler oldu·
ğunu kabullcnmcmiz gerekecek ki o
uman da başbdığımız noktaya dön·
m� oluruz.
Bu eleştiri ve güçlüklerden kaçın·
marun ise tck yolu kaldı gibi; şimdi
iyi dinleyin, önce dili düşünceden
bir gOz.cl ayınrsıruı (eti kemikten sı·
yırmak gibi), ayırdıktan soru� (eti
bir yana kemiği bir yana) mantığın
çalı�ma alaruna yeniden bu (dfitGn·
cedcn ve ar�tıran ötncdcn ayn�tınl·
mıt) yabanc.ılaşunlmJt dil ilc sımrlar·
sıruz ve masa ba�ına oturup. kollan
sıvar, gözlükleri ukar, dünyadan
tecrit edilmi� çw�ma odaruz.da, geri­
ye yaslırup adı düşünce ya d� alul O·
lan geminizin dümenini içinde doğ­
ru önerme ağaçlan ve bir yığın işe
yaramaı deve dikeni ve benzerleri­
nin olduAu dil ada.sına yönel�irsi.niz.
Bakın ne kadar kolay, i�te size keşfe·
diJmeyi bekleyen ycpye.ni bir kıta.
Bu kışillere göre ise manuk, dil-
Kısacası, valiahi ben
onların istediği gibi
bir dünyanın neye
benzeyeceğini
tahayyül etmekte
zorlanıyorum.
Herhalde, onların
duası kabul olsa ne
yaşam ne de bu
dünya olurdu.
sel ifadc:Jerin, dile gctirmelerin kC$in
öulliklcrinin, dilsel a..nlatıml ann öğ·
reti.sidir. "Dilsel anlatım" ise her
�yden önce diJe getirilm.i f ya da ya­
zıya geçirilmif bir dilsel dıtlaşnnna
(düşüncenin dıtlıtnnlmıt biçimi ya
da ifadesi) demektir. DiJbi..linud ku­
rallar içinde gerçekiettirilen dilsel
anlanmlar, sorular, ricalar, duygu i­
lctimleri vb. gibi ne doğru ne d e
yanlıt olan a..nlawnJann yanısıra be­
lirli bir doğruluk deAeri alan öner·
melen de içerir, ömeiin� ..Bazı in­
sanlar ıhma.ktır." Şimdi, bu önenne·
nin içeriğinden ayn olarak bir de
"Bazı A'lar B'dir" tcklinde formu
vardır ve biıim tüm önumdcrimiz
mantıksal değişmezler yardımıyla o·
lutturulmut mantıksal önerme
formlan listC$i içinde dile getirilir.
Bu durumda bit ni.n"enin doj:rulu­
ğu, bu türncenin formunun bir
manab� yasa olup olmadJğına bağ­
lıdır. Şüph«iz mantıksal olarak doA·
ru olan bir türnce olgusal olarale
yanlıJ, ya da olgusal olank � o­
lan bir türnce mantılcsa.l olank doğ­
ru olabilir.
Böylece mannğın yc:.ni bir tanr·
nuna ulışınJt bulunuyoruz; mantık
hangi öncrme formlannın "doğru
önerme formlan,. oldupnu �­
ran bir bilimdir. Mantıjl bu wumla
sırurlamu yani formcl manokla sı­
rurlamak mümkün mGda.N Tuwnı·
run kendi kendine ç.iz.rn4 olduğu sa·
rurlar dahilinde bu mannğı.n ha.Jdılı.
Al ve itlcrüAi bazılanna göre ta.rtlf·
ma götürmez olabilir. Ancak, bu i·
kinci tür taruma göre mantık bili­
miyle ittigal edenlere brfı gctirilebi·
lecek ve getirilmiş olan bir yığı.n e­
leştiri vardır. Bu ele.ştirilerin ne·lili
ve haklllığı uzerine tı.rtıtmaya gir·
mcksizin önemli .saydığım bir iki
noktaya değinmek. te fayda olduğu­
nu sanıyorum; (a) önce.ki ta.rumluda
olduğu gibi bu tanım da mannğın
bir bilim olduğunu belirtir ve çaİlf·
ma alaruru dil ile dildeki "doAru ö·
ncrrne kabplan ", "mantıksal değjt·
mezlcr" vb. ilc murlar.
lık balutta insana masumane ge·
len bu görüt önce dil ilc dlifG.nce a·
rasını bir sırur çizc:.r sonn dili kOl-
 türden, dili doğadan ayınr. Ve dilsel
ifadeterin ya da doğru öneemelerin
dışarıda var olan olguların (dışa n
dediği, kültür, doğa, düşünce vb. )
yansırtıası olduğunu kabul eder. İşte
ancak bu ayırmalar ve kabulleruneler
sayesinde mantık bir bilim gibi çalış­
tınlır. Doğa bilimlerinin konusu do­
ğada-bizim dışımızda varolan ve
keşfed.ilmeyi bekleyen olgular, man­
tığın konusu ise dışandaki bu don­
muş ve yabancı olguları bir ayna gibi
yansıtan dilsel ifadelerdir... Ne güzel
bir iş bölümü değil mi? !nsarun böy­
le lime lime parçalara aynlabileceği­
ni, bu türden ayınmlar yapılabilece­
ğini benirnsesek bile gene güçlükler­
le karşılaşmaktayız. Hangi önerme
formlarının doğru önerme formu
olduğunu, neyin bir önerme olup
olmadığını, dildeki ifadelerin dış ol­
guları tam olarak yansıtıp yansıtma­
dığın-ı mantıkçı bilgine söyleyen
kimdir, bu ilham k.aynağı nereden
gelmektedir? Bir başka deyişle man­
tığın çalışma alanının formel man­
tıkla sırurladığımızda, bu sırurlama­
nın ona göre yapıldığı, bu alanda
neyi nasıl kullanacağımızın, neye na­
sıl balcacağuruzın onun içinde belir­
Neye döne bilir ki ?
lendiği başka bir alanın, bir üst man­
nürdeki nedeni ise insanlai.· arasında
te o zaman dünya dikensiz gül bah­
çesine bile dönmeyece k . Dönse
dönse ... neye dönebilir ki benim ak­
Bir üst dil lun tasavvur edemiyor. Kutup bölge­
sine döner diyeceğim geliyor, ama
yarattığımızda hala orada bile bu· dünyaya ait olan
( bilgisayar dili bize yabancı olmayan bir şeyler (on­
ların değ�tirmek isteyeceği) var. Kı­
gibi birşey olsa saca valiahi ben bunların istediği gi­
gerek ) ve ya bu bi bir dünyanın neye benzeyeceğini
tahayyül etmekte z orlanıyor u m .
yasaları tam Herhalde onlann duası kabul olsa ne
yaşam ne de bu dünya olurdu. Dü­
olarak
şünsenize herkes o evrensel yasalan
keşfettiğimizde ve öyle bir benimsemiş ki, dili (eğer dil
11 11 ve düşünce diye bir şeyden sözedile­
bunları o sürüye
bilir ise) öyle bir doğrujhatasız kul­
öğrettiğimizde, lanıyor ki, insanlar arasında hiç bir
sorun kalmıyor; ne ekonomik, ne
evet işte o zaman kültürel ne cinsel. Çocuklar bile ar­
tık kavga etmiyor, her yerde Aynılık
dünya dikenesiz egemen, bütün insanlar (yeni insan­
lar) aynı şeye gülüyor, aynı şeye kızı­
bir gül bahçesine yor, aynı tepkileri gösteriyor, aynı
şeyleri düşünüyor, tartışmaya ihtiyaç
bile dönmeyecek. duyulmuyor. ·Tek tip giyiniyor, aynı
yemekleri yerken aynı derecede zevk
Dö
. nse dönse ... alıyor, aynı marka televizyondan
hepsi de gözlüklü, traşlı, takım elbi­
seli hepsi de aynı anda başlanru bir
öne bir arkaya sallarken sağ el par-
·

tık alanının da olması gerekmez mi? maklanru şıkırdatan ve aynen herke­

sağlam iletişim kurmak, doğal dilde­
Bu tartışma görüldüğü gibi bizi sin bil�iği şarkılan icra edenleri . iz­
ki yanlış anlaşılmalara-ifadelcre ne­
mantığa ilişkin ilk verdi� miz tanım­ lerken, aynen başkalan gibi aynı sa­
den olan çok anlamlılığı, değişkenli­
lara yönlendirmekte. Bu iki tanımı atte (muhtemelen iş dönüşü yemek
ği, belirsizliği, gizi ortadan kaldır­
birleştirdiğimizde, mantığın eğer bir sonrası), aynı tür çizgili pijamaları
mak; yani dilin irısani yönünü, ·ruhu­
çalı�ma alanı olacaksa, bu alanın giyinip hep birlikte sağ burnu kanş­
nu ortadan kaldırmak sonuçta dili
hem dili hem düşünceyi hem de psi­ urarak herkesirı (doğal olarak sabah
insanın varoluş biçimlerinden biri
kolojik süreçleri kısaca entellektüel erken kalkmak ve güne/işe dinç baş­
olmaktan çıkarmak ki çağımıza son
yaşantının ( eğer böyle müstakil bir lamak için) yatağın yolunu tuttuğu
derece uyan bir düşünce. Zaten ma­
yaşantı var ise) tamamını kapsadığı o malum saatin bir an önce gelmesi­
halle kavgasından felsefe soruruanna
görülebilir. Ayrıca, çalışma alanı bu ni bekliyoruz ve daha nice nice aynı­
kadar bir çok sorunun kaynağı da
kada� geniş olan mantığın her ta- lıklar. Ne güzel bir dünya değil mi?
dilin, kelimelerin yanlış kullanımı
nımda ortak olan niteliğinin bilim İşte onların olmasını arzuladığı dün­
değil mi!
·

ve amaçlannın aynı olduğu açıktır. ya böyle bir dünyadır bile diyemiyo­

Onlara göre ilkece herkes "man­
Hangi türden mantık olursa olsun, rum, onların duası kabul 9lsa bu bile
tıklı,, yani "doğru" düşünebilir. E­
değiŞ,IIlez yasalar, kurallar-keşfetme olmazdı.
ğer hatalı düşünüyor isek bu, yasala­
ya da kendisi benzeri kurallar koyma
rın, ilkelerin vb. Mutlak'ların farkın­
peşirıde<iir� Yasalar ve kurallar ise ta­
da olmamamızdan, bilincinde olma­
nımları gereği sınırlayıcı, belirleyici, TAL!P ÖZCAN
mamızdan ya da onlan hatalı kullan­
bulanıklığı, karmaşayı kaldıncı, dü­
mamızdan kaynaklaruyordur. Bir üst
zenleyici öğeleri içerir. Mantıkçılann
dil yarattığımızda (bilgisayar dili gibi
nihai amacı ise dili ya da düşünceyi
bi'şey olsa gerek) veya bu yasaları
işte bu tür şekillendiricilerle yeniden
tam olarak keşfettiğimizde ve bunla­
�ekillendirmektir, Bu isteği n görü-
rı o "sürüye" öğrettiğimizde evet iş-

iO
 parkta ağacın dibine oturmuş, ayırarak çayırı, çiğterin üzerinde,

bir kısa bir uzun, bir kısa ıslık çalıyor, saksağan kuşunun abisi: U­

zakta bir noktaya dikili gözleri, boşlukta adaları Fransa'nın, gaga­

sında sigara tutar ben ağlamak ister anne, park1a kadınlara bak­

madan, çocuklar: Pantatonları kesilmiş saç1arında kızıl bayraklar

geçer annelerinin ellerini bükerek, uzun bir zaman önceden beri

buruk kuşlar gOimez, içlerindeki ibiisi korkutmamak için. ben ağla­

mak ister anne, eve kadar yürümek zorunda: Perdeleri örtülü eve

yürürken ölülere basıyor peygamber cesetleri üzerinde yürüyor

ve allahı bıçaklamak geçiyor içinden buna rağmen adımlarını a­

celeyle atmak zorunda içindeki ibiisi kovamıyor annesi geceliğini

sıyırıp yatağına giriyor ışığı söndürüyor ve lsa peygamberin ba­

bası oluyor. ayakkabısının bağını çözüyor ve yeniden bağlıyor bir

sesle ..yelkenler fora" şimdi bir teknede yanından geçen arabalar­

dan onu gösterenler, kuşlar görmüyor, ben ağlamak ister anne te­

laşlandığını hissettiğini düşünüyor ve düşündüğünü hissettiğini,

oturuyor karnarada önünde kitap kül tablasını eliyle gizleyerek,

lumbozda yıldız-karayel. karşısında haritalar, güiOmsOyor -kuşlar

gülmez- hüzünle,limana geç vakit girecekler, gece ibiise tutsak

düşünce bulutlar örtünecek ayı ve görecek ışığı çünkü bulutların

uzun bir zaman sesi dalgaların üzerinde -bir çocuk sesi, nefesi, çıplak dizleri, düz

karnı-kaldırırnda oturmuş dileniyor eve yürümek zorunda lsa'yı e­

önceden beri buruk zerek ve allahı bıçaklayarak, ben ağlamak ister anne, ayakkabısı­

nı yeniden çözüyor: lsa çarmıhta bir eli ağzında ağlıyor, öteki a­

k u ş1a ,� g Cr1rnez,
yakkabısını da çözüyor lsa'yı bağiarnıyacak ayakkabılarını soka­

ğa fırlatıyor. Bak elim ben isa anne bütün acıları çektiğini bildir­
iç1erındekı ibiisi
meye geldi ben artık sabah çocuklar kanımı içecekler ben Azer­

korkutrnarnak için. baycan metropolili anne, dudaklarında bir obüs topunun merrnile­

ri var saksağan kuşları güler bu yüzden ağzı açık ve kıpırdar ko­

ben agıarnak ister nuşurken, gelip yerden kaldırıyor bir keşiş dudaklarının arasında

bir puro tutan ve pisteten geleceği adı Marquis de Sade katelikler

anne
sevmez beni anne gel ve tut elimi anne erkekler bir kere sünnet

olur ve son kuşlar

M. Ç.
 ANTI OEDiPUS BÖLÜM 1
Arzu eden makineler (The Desiring Machi­
nes) her yerde 1Ş üstündedir, bazen saat gibi
1Şier, diğer zamanlarda aksayarak yilrür. Ne­
A leş altr, JSJmr, t1k1mr. S1çar ve düzüşür. Id de­
mek ne büyük hata. O her yerde makinedir­
ligüratil değil, gerçek makine, diğer makine­
N
leri kullanan makine/er, diğer makineler tara­
/l{ldan kullamlan makine/er, gerekli tüm eşie­
meler ve bağlantJ/arla... Organ makinesinin
T
fişi enerji kaynaği makinesine tak11!d1r. Biri a­
kim verir, diğeri keser. Meme süt üreten bir
-
makinedir, ağ1z ise ona eşlik eden makine. A­
1
norektik birinin ağz1 birkaç tŞiev arasmda gi­
dip gelir, sahibi onun bir yeme makinesi m1:
anal bir makine mi, konuşma, yoksa nefes
alma (aslim atak/an) makinesi mi olduğuna
karar veremez. Demek ki hepimiz birer usta­
Yil: Herkes kendi küçük makinesinin ustas1,
her organ makinesi için bir enerji" makinesi.
o
Ak1m ve kesinti.
Yarg1ç Schreber'in gölünde güneş 1şmlao
var. Salar bir anüs. Yarg1ç Schreber bir şeyler
E
hissediyor, bir şeyler üretiyor ve bu süreci
kuramsal olarak aç1klama yetisine sahip. Bir­
şeyler üretildi:" bir makinenin etki/en: yalmz­
D
ca metaforlar değil.�'
Guattari Fransa'nın en ünlü antipsikiyatrik
-
kliniği olan 'Ciinique de la Borde' çalışmakta
1 olan Lacan'cı bir psikanalist ve Marksist bir
eylemcidir. Deleuze· 'anlam' ve yazınsal ür�n­
lere özel ilgisi .olan bir filozoftur. Antipsikiyat­
p
ri akımının ineili kabul edilen eserleri Anti 0-
edipus'ta, karmaşıklık-ve akıcılığın dile ve o­
nun yapılarına meydan okuduğu bir dünya
u
imgesiyle karşı karşıya geliriz. Söylemleri
saldırır, dil dili parçarara ayırmaya ve okuyu­
cunun kendi 'kişi'liği hakkındaki düşünceleri­
·ni değiştirmeye çalışır. Okuyucu için kitabın
s gücü dille olan içiçeliğ�nden kaynaklanır. Anti
Oedipus'un içeriği olduğu kadar şekliyle de
belli nesneler arasındaki birebir ilişkiler kura­
mının yıktiması amaçlanır, bunun sonunda
da psikanalize meydan okunur. Deleuze ve
Guatıari'nin savı Oedipus karmaşası üzerinde
odaklanır. Freud için Oedipus'ta yer alan ak­
törlerin konumu olaukça açıktır. Ana-baba
süperegosunun içe alımıyla sonianan çocuk­
baba anne üçgeninde oynanan ödipal drama.
Lacan için Oedipus, ne aile dramından bir
kesiti, ne de yeni bir fiziksel varlık oluşturma
sürecini anlatır. Ona. göre Oedipus, çocuğun
simgeleri 'gösteren' olarak kullanma yetisini
geliştirmesi, simgesel boyuta geçişidir. La­
can, bu geçişin bir kısıtlama içerdiğini, (ba­
ba, çocuğun anneye ulaşmasını engeller) an­
cak bu kısıllamanın sözcük anlamıyla ele a­
lınmaması gerektiğini belirtir. Önemli olan,
çocuğun babamn otoritesini ve adını kabul­
lenmesiyle 'Anlamlandırma Kanunu'nu kabul
edi.şidir. Deleuze ve Guattari saldırılarını Oe­
dipus kavramı üzerinde _yoğunlaştırır. Onların
bilinçdışı anlayışı, öğeleri· ister gerçek anaba­
ba, isterse Lacan'ın soyut simgesel öğeleri
olsun, ödipal üçgenle uyuşmaz. Lacan psika­
nalizde, biyolojizmi eleştirir, ne var ki Deleu­
ze ve Guattari için ana problem, oedipus kav­
ramının, bilinçdışı gibi sonsuz bir konuda kı­
sıtlamalar getirmesidir. "Serbest çağrışım,
çok sesli bağlantılara açılmak yerine, kendini
tek sesli· bir açmaza sokar. BiHnç dışının tüm
zincirleri tek seslidir, çizgiseldir ve zorba bir
gösterenden· çıkar. Arzu eden-üretimin tümü
yerle bir edilmiş, göstergenin gereksinimleri­
ne boyun eğdirilmiş ve göstergede neyin
gösteren, neyin gösterilen olduğu birbirine
karışmıştır: Ve özde: Arzunun yeniden üretil­
mesi, iyileştirme (curing) kuramı ve süre­
cinde yalın bir gösterime izin verir.
Deieuze ve Guattari insanı arzu eden makine­
ler gibi görür. Arzu eden makineler, bilinçdı­
şının derinl ikierinde bir yürek gibi çarpar. I­
lişkilerde, gerçekleşen model, bir insanın di­
ğer 'bütün' bir insanla bağlantısı değil, kısmi
öznelerin, birbiriyle ilişkisidir. Her insanın
makine aksarnı diğer birininkilerle değiştirile­
bilir. 'Kendilik' yoktur, yalnızca arzu eden ma-
 kinelerin kakafonisi vardır; parçalanma evren­
seldir. şizofrene özgU bir yük değildir. Kapita­
Bu korkutucu list ekonomik ve sosyal düzenlemeler, olası i­
lişkilerdeki çeşilliliQi kaldıramaz. izin verilen­
hastalığa karşı
ler dışında kalanıara kısıtlamalar getirir. Psi­
kanaliz, kapitalizmin aile ve cinsellik kavram­
savaşmanın bir
ıarına sıkışmış kalmıştır. Bu kavramlar kısıtlı
yolu, aileyi, ve kısıllayıcıdır; arzunun Uretimini çarpıtırlar.
Deleuze ve Guallari için ego kapilalist bir ya­
toplumsal pıdır, kapitalist toplumsal sistemler, benmer­
kezcil veya 'özel (private) birey' ortaya çıkarır.
örgütlenmenin Çekirdek aile ve özel mülkiyet zihniyetiyle ö­
zerk bir 'ben' yaratır. Deleuze ve Guaııari, ka­
eski zamanda pilalizmin ıerapölik modaiiiesi olarak gördük­
leri psikanaliz yerine 'şizoanaliz'i ortaya atar.
gerçekleştirdiği gibi,
Onlara göre şizoanalizin, bireyi kapitalist aile
yapısının kısıtlaması ndan, birebir ilişki kavra­
yapay bir yerleşim
mından kurtarma potansiyeli vardır. Şizoana­
biriminde yeniden lizi, Anli-Oedipus'a biraz daha yakından ba­
karak anlamaya çalışalım. Deleuze ve Goalla­
yapıland ırmaktır. ri'nın ana tezi. psikanalizin temel dayanağı­
nın, ödipal üçgen in modern toplumlarda sos­
Baba, kalıntı zorbayı yal, potilik ve dinsel egemenlik biçimleriyle i­
lişkisi olması Uzerine kuruludur. Laing·ve Co­
simgeler. anne
oper'ı ödipleşlirmenin arzuyu aileye geri dön­
dürmek için sosyal-politik bir teknik olduğu­
toprak ve yurt
nu kavrayamadıkları ve libidoyu aile içi ileti­
simgesidir ve kişi şim sistemterine mahkum eliikieri için eleşli­
rirler. Anli-Oedipus'ta arzu, üretim güçlerinin
'özelleştirilmiş özne' sosyal alandaki temsilcisi olarak yerini alır.
Deleuze ve Guallari, bireyin 'arzuya ilişkin
haline gelir. mikropol ilikalaıi'ndan söz eder. Psikanaliz,
insan söylemini Deleuze ve Goaltari'nın ·ana­
Rolü hastalığı baba matriksi' adını verdikleri kavrama zorlar.
Gerçekte bilinçdışı, kapalı bir aile sistemiyle
maskeiemek olan
değil, tarihsel-politik kanunlarla belirlenir.
ödipal aile birimi Psikanalisller 1968'i çözOlmemiş ödipal kar­
maşa ile açıklarken. Deleuze ve Guatıari birey
içinde psikanaliz, ve aileyi Mayıs 1968'te dışa vurduklan arzu­
lar yönünden inceler.
işte bu özneyi Deleuze ve Guaııari ödipleştirilmiş aile ve ka­
pilalist toplum arasındaki ilişkinin analizini,
inceler. ·enıropinin antropolojisi' yoluyla yapar. Levi­
Strauss'un öne sürdüğüne yakın bir görüş.
Arzu eden makineler kodlanabilir ve kodları
çözülebilir (coding vs. decoding) . Kodlama,
toplum ve paylaşılan sosyal dil konusundaki
bilgiyi yerine oıurtur; kod çözülmesi, toplum­
sal bilgiyi azallır. Çözülme, entropide artış,
simgeler ve sonuçta toplum, makineler arası
bağlantılar ve enerji akışı üzerindeki kontro­
lünü kaybeder. Kod çözülmesinin mutlak sı­
nırı şizolrenidir. Deleuze ve Guattari, insan
toplumlarının tarihini, ilkel koşullardaa bar­
barlığa. sonra da medeniyete (kapiralizme)
geçildikçe, arzu eden makinelerdeki kod dü­
zeyinin dramatik gerilemesi bağlamında ince­
ler. Toplum. paylaşılan sosyal anlamdaki bu
ilerleyici kayba karşı savaşır. çünkü toptan
çözülme (şizofreni) bu anlamı tümüyle yoke­
debilir.
Bu korkutucu hastalığa karşı savaşmanın bir
yolo. aileyi. toplumsal örgütlenmenin eski za­
manda gerçekleştirdiOi gibi, yapay bir yerle­
şim biriminde yeniden yapılandırmaktır. Ba­
baı kalıntı zorbayı simgeler, aRne toprak ve
yurt simgesidir ve kişi 'özelleştirilmiş özne'
haline gelir. Rolü hasıatıöı maskeiemek olan
ödipal aile birimi içinde psikanaliz. işte bu
özneyi inceler.
Arzu eden makinelerin toplumsal -tarihsel
konumları baOiamında arzuyu incelemek için
psikanaliz modeli yetersizdir; burada şizoana­
liz devreye girer. Şizolrenleştirme ya da kod
•
çözülmesi süreci. Amaç, bilinçdışı arzuya
toplumsal alanın yaıırımlarını çözümlemektir.
Deleuze ve Guatıari için şizoanaliz. teorik ola­
rak psikanalizden daha yüksek bir düzeydedir.
llkece. psikanaliz bilinç öncesi ve bilinçdışı
arzular arasındaki çelişkileri gün ışıOına çıka­
rabil ir; tam da bu noktada çıkmaza pirer.
Çünkü bu çelişkileri yalnızca bireyin kişisel
(ödipal) geçmişi açısından deQerlendirebilir.
Anli-oedipus için bu yalnızca terimsel bir çe­
lişkidir. çünkü oedipus söylencesi toplumda­
ki arzuların çelişkilerini çözmeye değil. sakla­
maya yöneliktir. Bireyi kendi kamullajına yar­
dım eden bir süreçle anlamaya çalışmak bo-
13
şuna çabadır. Şizoanaliz. psikanalizi çözüm-
lemekte kullanılabilir. Şizoanaliz. psikanali-
zi. bilinç öncesi çözme. ve çözümleme iste-
Oi ile. buna çelişen. arzu eden makineyi 'kişi
düzeyinde' ele almak için duyduğu bilinç
dışı istek arasındaki çatışmaya mahkum o-
larak görür. Psikanaliz. aslında kurgusal o-
lan 'bülün' insan üzerinde yoQunıaşarak
'kısmi' gerçekliOi bastırır. Psikanaliz. arzu-
nun kişinin içinde yattığında direterek. sos-
yal alandaki arıunun gücünü ve varlığını
yadsır, böylece toplumsal çatışmayı bireyset
çatışmaya indirger. Çelişki özellikle. antipsi-
kiyatrisller içinde en devrim yanlısı olan La-
ing'de belirgindir. Psikoza toplumsal bir do-
ğuş aifeder ve 'yolculuk'un bir sür� olma-
sında direnerek ·normal ego· nun çözuıme-
sini ileri sürerken. en katı aile yandaşı. kişi-
selci ve egoik teorileri savunma konumuna
dUşer. Anlipsikiyatri, gelenekçilerio düş-
manca tavrından çok. bu ıur aile psikotera-
pisi. topluluk psikiyatrisi gibi yaklaşımlarla
içten örselenir. Demek. antipsikiyatri bile, a-
ilecilik engeline takılarak. şizofreni dahil
herşeyi ödipal kutsal aileye (annecik-baba-
cık-ben}e dayandırır. Laing, şizofreninin ai-
leden köken ileri sürerken. Deleuze ve Guat-
tari, şizofreninin süreç olarak çözuıme· po-
laosiyelinin aileyi ortadan kaldırdığını söy-
ler. Şizofren , toplumsal güçleri aşkın bir ör-
gOde var olur ve onun kullandığı dil 'ben· ile
toplumsal örgO arasındaki bağlantıları bizim
için saydamlaştırır. Şizofrenik söylemde.
annecik-babacık-ben'i ırk, sınıf. polis baskı-
sı, 1968, tocavüz ve Vietnam savaşı ile ilin-
Iili olarak görürüz. oeıeuze ve Guaıtari, ·şi-
zofrenleştirme süreci" sonucunda bu bağ·
lanıılan kendi gözlerimizle görmeye başi�
yabilir, 'bütün' bendeki yanlış uyumu yadsır
ve kendimizi arzu eden makineıeı düzeyinde
yaşayabil i riz'" der. "Şu anda. ya ödipleşir ve
nörotikleşiriz, ya da ödipleşmeyi reddeder
ve psikiyalrinin eliketiediO i üzere 'şizofren'
oluruz."
14
Şizofrenleşme. nosolojik şizofreniden ayrı k.
üçüncü bir seçenektir. DeliliOi. öznelliOinin
Şizofrenik söylemde.
gerçeOini bulmaya ve arzunun milropoliti­
kalarını kişisel olarak anıamay yoğunıaşır. annecik-babacık­
D+G. şizofrenıeşme sürecini bir yolculuk
olarak niteler. Şizofrenin özel konumu poti­ ben'i ırk, sınıf, polis
lik ve yapısaidır. Kendisi için saydamdır. la­
baskısı, 1 968,
ing gibi. D+G için de şizorren yükSek bir
düzeydedir. ancak etik veya estetik deOil de. tecavüz ve Vietnam
politik bir yükseklik.
Anti-oedipus'un birkaç teorik amacı vardır. savaşı ile ilintili
Ilki. ailenin. kapitalist toplumdaki çelişkileri
olarak görürüz.
maskeiemek için kendi içinde politik. yerle­
şimsel ve toplumsal yapıları canlandırması­ Deleuze ve G uattari,
nı eleştirmeklir. Ikincisi. tüm arzunun aile i­
çinde oluştuğunu ileri sürdüğü için psika­
"ş izofre n leşti rme
nalizin arzusunun gerçek doOasını çözümle­ süreci'' sonucunda
yerneyeceği savıdır. bireyleri ve toplumsal
süreçleri yanlış anlar. Üçüncosu. aile söy­ bu bağlantıları kendi
lencesini toplumsal bozukluğa yanıt olarak
gözlerimizle gö rmeye
çözümlersek ve bireye arzu eden makine
parçaıarı11ın toplamı olarak yaklaşırsak, şu başlayabilir, 'bütün'
anda kendimize bakışımızı butull�ndıran ö­
dipal söylencenin ötesine geçebiliriz. Bu. bendeki yanlış
şizoanalizdir; 'Şizo'dur. çünkü parçalanma
uyumu yadsır ve
gerçeğini açığa çıkarır. psikozla ilişkilendir­
meye alışık olduğumuz türden bir parçalan­ kendimizi arzu eden
ma şizoıren. öğretmenimiz olabilir- 'öğreti
makineler düzeyinde
yalnızca ruhsal değil. aynı zamanda politik­
tir' görüşüdür. yaşayabiliriz" der.
özelle Deleuze ve GıJallari. potilik iladelerin,
arzunun toplumsal alanda dile getirilişi ol­ "Şu anda, ya
duğunu ileri sürer.
ödipleşir ve
·Arıudan onu. n�snel bireyselliğe indirge­
rneksizin a priori anlamını gözardı ederek nörotikleşiriz, ya da
söz ediyorlar. Analiz. yapıldığı anda politik­
leşir. Söylemek yapmaktır' diyebildiOimizde. ödipleşmeyi
söylemek uzmanları ile ·yapmak' uzmanıarı
reddeder ve
arasındaki işböiUmü bulanıktaş ır".
psikiyatrinin
Sh�rry Turkle
French Antipsychialry-Crilical Psychiatry
etiketiediği üzere
Kısailarak çeviren: BANU BüYüKKAL ' şizofren' oluruz:
 Gözle görülen, Işte On'lar . . .

kulakla duyulan, Evrensel

elle tutulanlara soylar,
karşı
rej imler,
bağlı ve bağımlı
dinler, liderler
olmadığımdan,
cami ler,
kayıtsız şartsız,
sorgusuz sualsiz ki liseler,
Kendini
hürüm !!! - Ölmeyi bilin1sel
de bilen
kabul ediyorum. cüzdani ı
kişi
Hayvanlarla eşitliği pederler
Hiçbir
kabul etmiyorum. Bağ-Dağ­
yerı
.

doğru Deniz-Yel-Su-Ateş

olmayan olmuş uz'iz'ler.

develeri Gerçeği,
Cana-mala ne besler zehiri i
Değer veren ne güzelliklerle örtü­
Herkes güder?
yo r
Yiyor-içiyor - GİDER!
men' diller.
Geziyor ve
S ıçıya r Yuva yapan

Yani neslihan

Sıfıra dişi kuşlar beyne

Çalışıyor. bağlı.
Soytanlar Dokuz köydür
birliği
sın ırları
demek daha
gidip-gidip
doğru
Ş.D. gelirler !

ıs
 SES C
., I I<ARTMAYAN ADAM I N
HALET-i R U H iYE S i N E
GiRiS
.,
"Allah kahretsin ! "' dedi
kendi kendine . Çok severdi böyle
yeterince tenha, karannca serin Ankara yaz ge ­
celerini. Ama bugün düşünceleri cehennem
içinde dolaşıyordu.
"'Neden hayır demedim? Nasıl ' O iş öyle
değil, doğru olan benim
söylediği.ın ' diyemedim ? n. diye
düşündü. Ad am l a konuşurken bir an "Be n
yanlış düşünüyor olmayayım " diye aklından
geçirmiş, düşüncesini ,'
yani kendisini savunam amıştı .
"Kendimi sattım, kendime
inanm adım işte !
Bazen aldım .yapışıyor. " Zaten bütün suç
aklındaydı . Dalgın yürüyordu
I<ızılay meydanında . ŞİI?'ldi biraz daha sakin
olarak de ğerlendirile bi � rdi belki.
Sonra gene kendini affetmekten
vazgeçti !
"Sen böylesin aptal. herif.
Geri zekalı , salak . ,
Marifetmiş gi bi lafa girmezdi,
diklenmezdi,. üstelik karşısındaki haklı ol abilir
diye bile düşünürd ü .
Şaklayan tokat sesi v e onu
izleyen çocuk çığlığı iyi bir m ol a
nedeni idi . Anası s a ğ kolundan asılmış
sürüklüyorrlu arkasınci aağlayan
küçük in·sanı .
"Yaa, işte · böyle küçük adam "Uysal
n sözünde durm azken hiç rahatsız olmazdı.
olacaksın, boyun eğeceksin. U n utma !
Otoritenin dediği olur. " Kendini
hatırladı . Her zaman sıkı sıkı tenbih
edilirdi . Çok konuşmamalı ,efendi
olmalı, saygılı durmalıydı . İşte bu
kadaraktı iyi çocuk olmanın koşulu . " Bok var
sanki! Seni sevmezler diye mi efendi
davranacaksın. Sevmeseler ne olur seni !
Ne gerek var. n Kısaca
ağırbaşlı bir çocuk olmalıydı. Çocuk ağlamaya
ve d.irenmeye devam
ediyordu. B ir ayakl anm a başl a tm aya
çalışmıŞ ancak ·ve maalesef kimse
yardımına gelmemiş, kitlelerin
de ste Si ni arkasına alam amı ştı .
" Ço k direnme evlat, yoksa çtikünü
kesetler ! " diye düşündü ve
gülümsedi "Benimki sizlere ömür!
Ama bu son olm az, daha ne
sünnetler bekliyor seni ! "
16
Özerkliğinin hatı n sayılır bir kısmını askerlik
sırasında kesmişlerdi. Sıkı bir askerlik
geçirmişti . Hiç ses çıkartmam ası
gerektiğini o zaman
ezberlemişti. B ütün büyüklere saygılı
davranmalı , küçüklerirıi korum alıydı . ·
Aınc alar, abiler, çavuşlar, amirler,
yöneticiler hepsi de büyüklerimizdi. Ne çok
büyük vardı, yarabbirn !
Kendisi küçük, ufak, aptal,
değersiz am a efendi ve söz dinleyen
bir adamdı. İşte burası çok önemli :
O efe ndi bir adamdı .
- Dalgınsın gene koçum ! N e haber?
-Selam Hikmet ağabey. Siz nasılsınız?
Karşısında duran kravatlı, kravat iğneli,
gabardin ceketli, makesen ayakkabılı,
ince altın künyel i , sakalı berber traşlı,
saçı ha fifçe arkaya taralı adama
bir iki nazik ve övücü söz söyledikten
sonra yürümeye ve düşünmeye
devam et ti . İşte bu adam gibi olmalıydı .
Tam bir "Demokrasi adamı "ydı o. Her
zaman h akkını korumasını bilirdi.
Kimse ona haksızlık yapamazdı.
Hemen � rşı çıkar, hakkını korur
gerekirse adamı döverdi.
Hikmet her yere girer çıkardı.
Kendini överke n, "Hayır"' derken
rüşvet verirken , kızlara laf atarken,
Kcndiiıi sever, korur ve bir birey
olarak yaşardı.
Düğünlerde kalkar oynar, kavga eder,
sevilmez ama gene de çağnhrdı her
yere . Aslında o da sevmezdi Hikmeei.
Kafası iyice çorba olmuş karşıdan karşıya ge ­
çerken uçmakta olan
bi r san taksi destelili kornasına iyice bir
a bandı, dizel motoruna gaz verip
arabayı böğürttürerek yarundan teğet geçti.
Ancak bir süre sonra
ıskalanınanın keyfine varabildi ve
taksinin arkasından bütün gücü ile
bağırdı "
Ne va.r ul a n ! Ayı ! Senden mi korkacağım ? "
O bağı rdığı zaman taksi onu
rluyamayacak kadar u zakta idi.
Aına o da zaten bunu biliyordu .
I< ÜLTEG I N ÖGEL
 "l'aıunda hlr ölü, bir gül
ve bir ses taşı"
l< i m i l e r i n i n d o ğ u m d a göbek
bağJan Icesilmeden unurulur, bazen
iki ucu da kopmaz bu bağın. Kimi­
leri belki bir ömür boyu hep geride
biqey bırak.ıyorum duygusuyla ya·
ıar1ır. Belki bir kolu, bacağHun biri­
ni , bir yerde unutup gitmek gibi bir­
�ydir bu. Vücudumı bağlı bu bağ,
bu bağın ucundaki olmasa uçabilir­
dim duygusu. Gerçek belki de "An·
ne"nin roıJan havada uçu�unca far­
kedilir. UçmaJc için insanların kanat­
ları olmuı gerekir.
Birgün sokakta yürürken gö�ği­
nizden �ffiıf, yap4kan bir bağın
zandığanı, �urlu yolların içinde
batı çıka ilerde kö�yi döndüğünü,
arabalann-insmlann onu çiğnedikle ·
rini ıma farkedemedildcrini görebi·
lir, bağın Marmara'nın gri sulanna
girdiği ni, ltaqı kıyıda biryerlerde
son bulduğunu hissedebilirsiniz.
HııJa çekerseniz bir balkondan bir
kadın dü�ecduir.
Yıllar önce o misafirlikteki "An·
ne ..nin başından ayrılmayan o ürkek
çocuksunuz. llerde odın.ı.n kölesin­
de, masının altındı bildiğiniz kcli­
melcrle tarif cdemeyeccğiniz eşsiz
bir oyun vardır. Ve ona ul1lmık için
bir üç metre. Soluklırınız sıklaşır,
bacılrJanruz titremeye b�lu. İnsan­
lar çekincesiz bakıllanyla ruhunu­
zun en ıssız yerlerine uz.ırurlar. Oys:a
bıu gizemler aydınlıktı ya�ayamaı.
..Anne" demek istersiniz., beni bu
ins:anlann arasından gc�ir:
"Herşeyi gören gö:f.lcrindcn on­
ların
Heqcyi i�ten kulaklanndan".
Scsiniıi kimse duymaz., hiçbir za­
man ula�amayacağınızı anladığınız.
oyunun gittikçe farklıJa�ığını, uzıy­
lıların, fillerin, gök.ku�ğırun, suyun
sesini n , tüm eski ölülerin, masal
kahramanlannın, bütün arkada�arı­
ru7An toz.Ju sokak.lann katılımıyla ge­
nişleyip si:zi de içine aldığının, tüm
:umınlan kapsadığının farkını var­
mazsıruı.
t<i m i l e r i n i n d o ğ u m d a göbek
bağları buyunlanna dolanır. Bir da­
nğacı gibidir "ANNE .. , ondan u ­
zaklaştıkça nefes almak ıorlışır.
"Hep uzakJan gitme i�tcmleri ",
" Anııe " ııin
"ucuz ya�un b�ka ycrdder'', "ora·
da olmak" t�.sanmlan bu bağın es­
neme sınınnda son bulur. Topra��
Kaı•aıılık
ulaş�biJeccğini �nan o tuhaf yoyolar
U·
gibi ipin rükendiği noktada her s.cfcr
daha acılı bir geri dönüşün b1llıma-
l'iizii
sı."Kusunuz bir inde harika.sı ", üç
paralık bir yoyo gibi .
O g�rip aprallığıyla bir bilim ada­
mının .. AN� E"yle açıklanan evren
modeli. Hamilc an.nc karnının yiiıey
eğimleri dağılırrunın evrenin genişle­
me ivmesiylc uygunluklar gösterme­
si. 1-:ntropinin aruığı bir evrende an­
neye geri dönmenin olanaksızlığı tc·
z.i. Evrenin genişlemenin sınırianna
varıp bir yoyo gibi kuçulmcyc başla­
dığı noktada tekrar birleşmenin ger·
çckle�ccği. "Kusursuz bir irade ha·
rikası ,.
" 13ABA" kral değildi, bir kö)ılüy·
dü. O c.sk.i Yunan ôyküsündcki gibi
onun yolunu kesip öldürmcdim.
Hiçbir zaman dile getirmese de gali·
ba "BABA., şu kur� la uydu . .. Ati·
nı 'da ölü bir kral olmakt�ns:a iki ha·
ncli bir köyde alkolilc olmak i)idir.
Krallığın kırtasiye hesaplarına, alko·
lün eşsiz esrime anlannı yeğled i . Bir
gun köye donerken bu dünyanın
kaıucrleri bir patilcada yolunu kesti.
Artık kanserin krallığı başlımı�tı.
Kuşkusuz kan�r "A:-.:�E" nin VÜ·
cudunu da i)teyecekti.
Tuhaf bir s.cvgilidir kanser. Insan
ancak bir kez beraber olabilir.
Birgün tarlac.h çalışırken oğul
sormuşru.
-Baba, Kral Oedipu.s'un öykU.sü­
nO bilir misin?
·Nelerden bahseder?
·Krallardan,annclcrden, mutsuz.
evüliklerden, aşkJardan,oyulan göz­
lerden
-Acıklı bir öykü descne. Acıklı
öyküleri s.cvmem ben oAJum.
Öğle vütiydj ve Anadolu güneşi
bGtün canlıları, öylcüleri kavuruyor·
du.
Atomu parçalayan bu yüzyıl şim­
di de "ANNE"yi parçalırnak istiyor.
Asit yağmurlan onun derisini yakı­
yor, kınserler en çok onu istiyor.
Bitkisel hayata sokuyorlar onu tele­
vizyonun karşısında. Do�duğu yer·
lerde ve hiçbir yerde y�ı.nmayacak
körü ışkJan, körti ruC$Ian, kötü iyini­
yetleri s.cyrcdiyor. Çevrenize bir bı­
k ı n , herşeyin üç boyu t u vardır,
"ANN E"ninsc dördüncü bir yüzii.
Dört boyu tl u d u r. Tüm edebiyat
dördüncü boyutu, "ÖLÜM"il anla­
ur. Ve bu dünyada "Misafir çocuk­
lar.. hep yuvaya dönmeye çal4ır.
Bir firona çıkar geri dönebilmek
için yol boyunca ardJrruza bınkoğı­
mıı ekmek kınnulannı uvurur. Yol
kenannda bir t1la oturup ağlısak da
kimse gelmeyecektir. llerde orman.ı.n
içlerinden müıik $C.dcri, renga.renk
ışıklar gelir. .. Pa:ur yeri" bOtGn ��a­
.sı, dcbdebesi içinde birılerce insanın
öykulcrini birbirine kanŞ"orank u:u­
nır. llıkların ötesinde repe ve nehir
yer alır. Oraya ulaşmak için geçilme­
$i gereken insanlarla dolu geni� bir
alan vardır. insanlar çekincesiz ba­
kışlarıyla ruhunuzun en ıssız yerleri­
ne uz.arurlar. Oysa bau gizemler ay­
dınlıha y��ayamaz. Tepeden anne­
niz si ze cl sallar. Sııi çağınr. Yürür­
•
ken ruhunuzun sesini duymunak i­
çin içinizden bir şark.ıyı rrunldanırsı­
nız . .. D aşka �ey leri orad a seninle".
Soluklarıruz sıklaşır, hlbiniz deli gi­
bi �rpmaya başbr, adımlarıruı bir­
biri ardına cklenirken dünyan.ı.n bü­
tün hainliğiyle güneşin etrafindak.i
dönüşunu bin kat tuzlandırdığından
haberiniz. yoktur.
.ı\ tl n a n Ö z d e m i r
17
 B E LLEG i N i
YiTi R E N
TO P L U M
Toplum giderek artan bir hızla daha az arumsıyor.
Zamanımızın göstergesi modnya boyun cğmekli; geçmiş
çağdışı olarak küçüm cnirken, bugüı1 en iyi olarak
yüceltiUyor. Psikoloji de bunJaıı payını alıyor.

R U S S E L } A C O B Y ' O E N T O R K Ç E L EŞ T I H E N I l A K A N A T A L A Y

Felaefen in taribi unutu�un t:ıri­ ğiJ1in bütün erdemleriyle geçmi� ait nız<:a diSnU�UnU hWandırdığıru gös­
hidir: T. W. Aclorno böyle dem itti. oldu� töylencrek bugünun b:ıya�ı­ teriyor olabilir. DU�Uncelc:rin dur­
Bir umanlar ineelenmit olan sorun­ lıkl:ırın:ı dcrinlik kn;.ıudırılıyor. m .. kaıun kuUanılıp bir yana auJma-
lar cözdeu ve cönUiden uz.akla�ıyor ; O:ıh:ı sonr.ı gt:lcnlerin :ı�;.ımeti , �eç­ 11 da , lUketim mallanyla aynı mua­

yalnı.tea en eoouneuJar yeniymi� gi­
bi cısrUnUyor. Toplum giderek artan
bir hwa daba az anımsıyor. Zam:ı­
JWDlUD elSetergeti modaya boyun ei­
mekti; pçmit çaidıtı olarak kUçUm­
aemrkeıı , bucUn en iyi olarak yüeel­
tiliyor. Ptlkoloji de bundan payını
alıyor: Freud'un bildiği , Yeni-Fre­
udçulann töyle böyle anımndı"
terleri 1 ardiliarı artık bilmiyor. Ye­
mişin ölüp sittit-1 �nJayışıyl:ı süsl�:ni­
yor. Örneğin , ister sold:ın ister uğ­
d:ın, çok :ı� kişi Freud'un bir ondo­
kuzunc:u yüzytl Viyoın:ılıtı oiJusu bi­
çimindeki Freud elettirisine brta
çıkabilir. .Uu tür if:.ıJelerin durma­
d:ın yinelenmesi , ele�lirel düşUne6-
nin çöktü&ünü dütündürüyor ; mo­
dem akıl :ırtık dü�ünce üx.crine k:ıf:ı
yormuyor, y:ılnızc::ı ı.:ım:ın:a ve yere
meleyi gördUA'li anlamına gelir: Yeni
y:ılnızea etkiden daba eıradan deı;J­
dir ; tUrekli olarak yeni olduğu ya­
nılsamaaa üreterek yerine batkası­
nın konulmaaana önleyen, modaaı
geçmiş toplumsal sistemi de besler.
Yeni biçimler adana eakiyi baaı­
r:ıllı eden buç11nUn elettirelliği de
devrio zihniyetinin bir parçuıdar:
Yeni bir ç:ıoğ adına geçmit kuram O·

ni kuramlar giderek artan bir hııd:ı
eakilerinin yerini alıyor. Yeni yalnız­
ca eekiyi �çmiyor ; yerini dcğiıliri­
yor1 yerinden ediyor. Anımt:ıma ye­
leoe� kadar anamum a :ırxusu d :ı
pderek azahyor. Top lum bilimlerin
çofu köklü bir biçimde t:ırihsiı.lcti­
yor ; felaefede Hegel'i , psikolojide
Freud'u, ekonomide l\1;.ırka'ı inc:ele­
mek gtiçletiyor.
Anlak tarih bugtlnUn yüc:elıiJme­
•ine yardJm ediyor. Ccçmişinbilgeli-
yerleştiriyor onu. l)UJUnmenin et­
kinliği , giderek llllıfl:ındırm:ınm e­
dil�nliğinc doğru çurüyor.
Kimine gürt: bu durum ilerleme
ve c:ınlıtıgın k:uu t ı. Aın:.ı dcvingenli­
&in hep ilerleyen bir sU n:ç olnı :.ısı ge­
rekmez. Ocvinı;enliğin içinde dur:ı­
ğ:an bir moment içorlli olubilir : top­
lumun y;.ıpuı. J::korıoıni dü ny:asuıda
üretim ve luketimin , yoıı:amın ken­
di inde de histeri ve çılı;uılıtın ivnıc
ku:ımn:ısı toplumun dcğjşimini y:ıl-
nurlu ama uyıf ilan edilir. Genel
tJir sendromdur bu . .Kuacaaı toplum
belieSini ve onunla birlikte aklını yi­
tirmittir. BeUek yilimi 9Cf.illi biçim­
ler alır ; geçmit dütünoeyi bir "en­
tellektüel çiSpluk" olarak görüp bir
yana atan "radjkal" ampiritum ve
poxitivizmden, geçmitin debalannı
çok erken doğma talihaiı.liğine uğra·
dıkları için selamiayan açıkgöz ku­
r ıt m l a r a d e k . . Wa l t e r Benjamin
"Her ç:ağda , geleneği, ezilmek üzere
olduğu konformizmin ay a kJ : m alı.ı.n�
dan kuruannak için her �ba g&t�
rUmelidir." diye yazm ı tU .
Dütüncderin kuUanılıp aulmaaı­
nı ve nhle yenilik le ri oleı ıi rmek,
Marx'ın ya da Freud'un eaki metin­
lerinin yn.lldıkları zamanki kadar
seçerli old ukla r ı , yo rumlama ya ya
da yeniden dUtUnmeye gereksinim­
leri olınadıp anl:ımına gelmez. 'fer­
aine, y:ıpılmaaı gereken, özgün dil­
tünceyle güncel koşuU:ır araşıılJ:aki
aahici ilitkileri i:t.lemekıir. Körleme­
aine eski melinlere baSIJ kal:ınJ arla ,
bugünü yüc-e ltenler hep olmuııur ve
her biri kendi aonuçl anna ulaşmıt·
tır. Yeniden dütUrımeyip y:ılnızca
mekanik ola rak yine lemenin Mark·
ei.zm için ölümcUJ olduğu anl:ıtılmıt­
lJr ; burjuva toplumu) kuramı gide­
rek gelişen bir yayınl aım a ve unut­
ma etkinli�ine dönütmܧtllr. Ccri­
lim, geçmifin metinleriyle bugUnkU
toplum arasındadır. Bu gelişmele ri
açıklamak ve ya nıtlama k için ortaya
çıkan topluma;ıl ve psikolojik dü­
tü ncclcr ar:annJ:a, psik :m:ıl i:t kendi
gUcUoU götte rmittir; değerler, du­
yarWıkbr ve duyguluın Ö%gü rleşti­
ı; iddi alarını, basunldıkları ps�ik,
eoeyal ve biyolojik boyuta dek i:t.le­
yerek demi1tifıye etmektedir. �go
çatıtmı.ıaı , moral sorunl:ar, değer
çauşm:ılarınd a n aöz.edildiği, ide:ıliz­
min yeniden .canlandığı bir dönemde
mod :ı y a uymayan bir m:ate ry:ıüxm­
dir; p•itik ye ra lt ı n ı n n:abxını tut·
makt:ıdır. llu nitelipyle de, konfor­
mist pıikolojinin b:ıştırdığl ve unut­
tuğu, giderek yoğunlaşan toplumsal
ak.ı.ldıtthğı kavr:ım:ı yetencğindedi r :
uyg:ırlığm kendisinin b:ı rbarlığını ,
yatarnın açıkça b:ıstınbn eef:ılctini,
topluma musallat olan -çılpnlığı . . .
Ccnel beUck yilimi yalmxc.ı psi­
kolojiyle aç ı kJamım:az; basit bir ço­
cukluk unutkQnlığı değildir. Te rsi­
ne, toplumu! bir bciJcksi:diktir; bu
toplumun ekonomik ve sosy:ıl din:ı­
mikJeriyle beUck xihindcn uzaklaştı­
rılır. llu olut urn un doğa11 M:.ırksist
"teyletme" k a v r :ı m ı n :ı d :ı y a n ı r.
Toplum tarafından nesnel ol:ırak U­
retilen bu yanıl�ma, toplumun in·
uni ve aoay a l ilişkile rini , şeyler ar:ı­
aınd:ıki doğal-ve değişmez- ili§ kilcr
olarak lanıtarak slatukoyu kuruın:ı­
ya yarar. Şeylqme kavrıamın:ı iliş­
kin ıaçı klamal:ı rda genellikle psiko·
lojik boyut görmezden gelinir: urıul-
nu gt li�nwl e ·ri ac:ıldamal\
· biç.imlendirebiJen, ineani ve toplum·
ve Fıtu t la rıı a l" ic;in urlaya
c;ıl,an h,ftlumı.al n�
ı •�il.. ulujil� cliiı:i hu·t·lt• r
araı.uula, pıoil�.a naliz l�c·rııli
,;iicünü gctı-h'rrniı:tir;
d(•ğt rh� r� cl u y�•rlılılilar
·
du n;u ların (;zgürlt �ı i�i ·
iddialarma, haı-.lırılılıl"ları
pttiı:ik, ""'')'al n· ltiyulujil"
bu,-ul a dd" izlt• )'t' rt•k
dt·m i:.l ili )'t• t•lnw l� h·cl ir.
•:;;u \'alıı:maıoı, moral
ı-urunla r, rlt ğc· r
·
çah�;nıalarmrlan
tti.tzt·dildiği., itlc•alizmin
yt•nidc·n canlamlığl hir
cletnt·aault• mucla,-a
U)'tna)·an !Jir
mah�ryali:tmdir; 1•ıoi�ik
,-crahının nahzını
.. tadar. nu
lulnıal
nitdiğiylt� dt�, konfurmiıtl
ptıikol ujinin baı;tardığl
unuttuğu, gidcnk
yoğunla�an l upl unu;al
:ıl(tlda�elığa lun· rama
y•�••�nt•ğindt�dir:
lJ yga rl ığın kt�nditıinin
barbarhğmı, ya�amm
açıkça bat�llrılan
ı;cfalctini, topluma
mu ı;al lat olan çllgınhğa
ma, yani toplumu olutturup yeDiden
eal etkinl&iin unutu.lmaa ve baatınl­
mall. Toplum aat bellek yitimi de bir
terietme tipidir; daha doÇueu, teY·
letmenin ilkel bir biçimidir. "Her
teyletme , bir unutmadır".
llu te yle tmc biçimi, ekonomik
aittemin gerekliliklerinden d ola r.
A r t ı k - dete r ve k a r d U r t U t U n U n
tiddetlenme ai , e e ki m a ll a rın yeni
maUı.ra yol açmak için ta�liye edil­
,.•.
me h1%1DJ arttırır; kuU ana p atma, tU­
ketim m a ddele rinden dUtUnmeye,
h:ıua cinselliğe kad:ar her yerded.ir.
Kurulan kullarulıp atma modeli ne
dütUnceyi, ne de inaanlan Cl ceçer.
Malla rd a , dUtüncelerde ya da in­
unlard a yeni olduiı.a .ay lenenler ,
aslında delitmeyen bir ,eyi mukele­
mektedir: Bu toplum u . "Kapitalilt­
lerin itçiler Uurindeki ecemeıilip ,
teyle rin inunlar, ölU itin yatantı ,
Uru.nlerin Urelieiler ü&erindeki ese­
menl.ipdir. . . " Ceçmit tam d a wıu­
tuldu.ğu için, kartı çı kılm ayan bir e­
gemı:o.lik baline selir. Bu.nu.a •talma·
11 için, öncelilde aıuauanma11 ıerek­
mcktedir.
Ö yleyse toplumun bıukua altmda
tUrekli yitirilmekte olanlan anımea­
m :ı k ; dUtüncelere k ullanalap aulan
bir tü ketim maddeeinden Öte deier
verilmemeline karta çakmak &orwı­
dayız. Ancak bu anam eam a çabae a
y:ılmı.c:a bir arkeoloji , yitenleriD a­
çığa çık:ınlmaeı olmamalıdır. Aynı
umanda ( pa ikiy a t ride yada batk a
alanlarda) varolan kurarnlan da e­
lcştiriden geçirmelidir. Elettirirken
d e , olgu l:ı rı değerlerden, gödemi
\'C dütünccdcn net olarak ayıran pozi­
tivist temayı reddetmelidir. Mark­
sişi gelenekle eletli ri, gerçepn ab­
m.ıkça bir hotı;örUyle baid atmadıp
:ınl:ıy ıtına d:ayanır. Bütün dUtünee­
ler etit oranda doğru deiiJdir ve bu
nedenle hepsine etit oranda hotgörü
gö•tcril<:meıt. Marcu1e, .. Saf hotsö­
rü, mutlakQ esası zedeler" demitti.
DütUnceler s-crbest pazan asla aer­
b�:-sl olmamıştır, ama her uman bir
paxar olmu�lur. Çözüm elbette un­
eürcillcr ve kornilerlerde deiiJ, ne..
nci 'crçcklik a nJayıtına baiJı eletti·
rel zekad:.ıdır. qer ba1tıncı bir hot­
görü va rsıa , o zaman öz.gUrlet ti rici
••• bir hoşı;örüsüdük de vardır. .. Ger­
çek hoıgörülü olamaz" diye yumat­
tı �·r\!ud.
19

Kıywulmı J(uşlmlunmak
Bir il' l1ir yulwı l1ir utlwıı
Boğdu on udmm
}'aktı bir küyii
Rt�zil elli bir lıalkı.
Dişi lı-edi ll:tındı )'ll�uma
Ktı lmğuncla inci gibi
Dişi kedi ytwrult�rmı yedi.
PAVL ELVARD
rivayet
20
O�lum! KcnJinc yeni bir so­
k a k b u l eski yolu k u l la n m a
geri dönmek için. Sokağı kc­
sen. ulu ağacı dinle kcsilmeuen
önce o anlatacak sana şehrin
ve kadının ihanclini. G ü ndo­
ğuşlaranda uzun yürüyüşler
yap gazeteler dağıtılmadan,
şehir uyandığında herkes za­
manın zarfarını paramparça
eden adamı konuşacak martı­
lardan önce. Ve biz oğlum bo­
ğ :ı z l a r ı m ı z a a b i r e r y u m r u ,
gözlerimiz koskocaman açık
kendimizi aşklarımızın yanın­
da bu taeağız aşkiarım ız. şaşkın
o z a m a n d e n iz k e n a r ı n d a k i
kahvede buluşacağız b i r sa-
bab bir türlü bırakamadığı-
mız yerden başlamak üzere.
lşte belki o zaman yaptığımız
resimler kendi duvarlarında
k:ılır, üstümüzc örttüğümüz
örtüler ıslunmaz geceleri göz-
yaşlartmızdan, mutluymuş gi-
bi yapmayı da doğaçlamalara
saklarız o zaman. Hem her �e-
yin içi kazılmışken bu mutlu-
luk niye? Toprağın allina gö-
� ü l m ü� k e n e v r e n ü s t ü nd e
birbirlerine şakalar yapan bu
korkunç yüzler kimlerin? Şa­
rapçılar�n kanı bunların du­
daklarında, suya karıtan bu
nefret şimdi sahile vurdu. Bu­
gün benlik-kazıcılar geldi ona­
rım varmış b ü t ü n hatlarda!
Dağıldık odanın her tarafına,
·göle girdi bazıları, ıssız kum­
sallar sömürdü barışcıl balık­
ları, ağlar, yırttı acımasız ka­
r.alar. ereye gideceğim söyle­
yin bana ıssızlığın kaçkınları?
Kaçmayın yeraltındaki yuva­
larınıza, d.urun yalın hayatlar
ben de sizdenim, acıma güve-
nin e y geçmişin neferleri ben
de savaşmak istiyorum, hava­
yı ürküten korkunç kahkaha­
larla yokolmayın, son ümidi­
mi yutmasın o balçık, yapkı­
lanmasın sesim o çıyanlı vadi.­
de, dizkapaktarım kalır yoksa
s:ıdecc orada.
Gittiler.
Ah! Zamanın ince ayarı yırt.ı­
lır paramparça olur umarım o
görünmez zarların.
 30 y a ş ı n da , e v li , k adın
has ta, gczgin s a tıcı olan
k oc a s ı eve her g el d i ği n de ,
R . D . LAiNG 'DEN
te k rar gi d i ıı c e y e kada r s ür e k l i
• k u s t u ğ u iç i n ha s ta n e y e
BIR
haş vu rm u ş .
"Kocas ma has ta"
ol d u ğ u n u yadsı y or
G erçek ten ona
VAKA
" h a s t a m ı o l u y o r"
b u n u kabul e l m i y o r
bu d üşünceyi y ad s ıy o r ,
• • ama b u n u fi z ik s e l b i r
TAK D IMI m e t a foru d ö n ü ş t ü r ü p
h is te r i k
k o nv er s i y o n
olarak
ifade ediyor.
(hunm, k�kusuz cinsel
sorunla r ve erken oral
saplantılar)
Belki bu kadın a ğz ı n d a n
gö b ek kordon u ndaki
kanı k u suyor
Yandaki sütunlarda bir 11 \•aka
k ocas ı n ı plascn la* ile
takdimi"ni oluı ya t : ağ m ız , karıştırı p?
R . l) I.aing 1 927 'd,:
Belki kocasın ın ü s tüne
Glasgow'da doğmuş. 195l 'de k u s m a k i s ti yor
t ap doktoru olmuş ve bundan ikide bir çekip gi tmes ini n
sonra psikiya tri evrenin«: öc ü n ü a l mak i ç i n?
da l mı ş . Ps i ka n a l is t \'C ps ik i­
yatr ola rak kt:ıuli s(izlt:riyle Belki boz u k , h azmcd i lmez
"ş u a n k i b i l g im iz le d u y g u ları n ı
ayd m lata mad ığımaz tfağı lmı� d ı şa r ı a tmak için i s t i y or.
v e a e ı çd'-en ruhlara insan Ta b i i bizce ,
ol a rak t ep k i v erm e" y ol u n u burada d u yg u l a rın ı m i de
içeriği ne
seçmi� hiri.
d ö n üştü r ü p , son ra da
Vaka taluJimi, La ing'in '�The
k u sa rak
Facts of Life" ( Yaş a m
onlard a n k u r t u l u yor.
Cerçelderi ) adh k ilahı mlan
Yoksa bu b i r . . . . . ; . . dö n ü ş ü m ü
Tiirkçeye çev riM i
mü,
belki b i r hormonal bozukluk
belki bir doğum trav m ası?
y oks a p si k o tera pi mi yap m alı ?
b e l ki d e sak i n l e ş t i ri c i il a çl ar?
belki davra nış teda visi?
ooo , belki de eşiyle bir
görüşme?
yoksa evlilik t era pi s i mi?
belki s o s y a l ç a l ı şm a c ı d a n bir
ev ziya reti ?
belki de bu k ad ı n a bir
da h ili y ec i muayene e tmeli?
belki k li n i k ps i k o l ogdan bir
Eveeel belki de grup
test?
ps ik ote r a p isi ?
Kusmadan önce çok d e p resif
oluyor
ta m kocası gel meden önce
tarn da
mesela koca gelmeden veya
kadın kusmadan
önce k a fa s-ı n a b irk a ç tokata
ne demeli?
Belki bu girişim oradaki
eşleşmeyi ve dönems elliği
kırabilir.
Belki , bu --k<Uiu y u
d üşünelim . . . .
AKTARA N : PEYKAN GENÇOGLU
Pla•enla: Ana rahmiruhki bebe-
•
ği.n. besknmesini sağlayan ve onu
çevreleyen dama rlar
y umağı. (Ç. N.)
21
 Soyuttan somuta yükselme yönte­
mi , düşüncenin somutu kendine te­
mçllükün ün , onu zihindeki somut o­
la rak yeniden üretmesinin tek yolu­
dur. Ama bu, hiçbir şekilde, somu­
tun kendisin in o rtaya çıkış süreci
değildir.
K. Marx

Epeydir biliniyor ampirisist epis­

temoloji, bilgi süreci ile nesnel süreç
a rasında m utlak bir aynın öngörür.
Kabaca bi lgi süreci , deney yapm a
yeteneği ve bilinçliliğe haiz bir özne­
yi gerektirir. Bu varsayımda anılan
bilinç�liğin o deneye ilişkin düşünme
. gibi kendiliğinden bir özelliğinin ol­
d uğu da içerilmiştir.
Nesnel süreç i se, özneyle ilişkisi
ancak bir dışsallık ilişkisi olabilen
gerçek bir süreçtir. 'İçinere durduğu'
biçimlerin bilgi· için yeterlifuygun ol­
duğu düşün ülür.
Bu tabloda bilgi süreci için öngö­
rülmüş şey, belirli bir dUzen/yasa ge­
reğince va rolan nesnel sürecin bu ö­
z ünün (düzeninin , yasasının) öz-ol­
m ayandan soyutlanması , deyim ye­
rindeyse deşifre edilmesidir. Kestir­
meden söylemek gerekirse, gerçek o­
n un her tü rden bilgisinin dışında ön­
ceden verilidir.
Yapılan bu aynm uyarınca bilgi
süreci ve nesnel süreç arasında mec­
buren olm a sı gereken t�k abüliyet ,
öznenin deney yapma yetisi il e müm­
k ün kılın ı r. Bilebileceğimiz yegane
şey, deneyin nesnesinin varolduğu­
d ur ve bu nesne bilen özneye dıŞsal­
dır. Burada doğru bilginin teminatı
da , öinenin deneyine ilişkin tasa r­
lanmış sıkı bir sağlamalarikontroller
sisteminde yatmaktadır.
Den ilebilir ki, öznenin (am piri­
sİst bilginin öznesi) va rlığı deneyin
(bilinçli deneyin) varlığını varsayar
içerir. Sözkon usu olan özgül varoluş
koşullarına sahip somut bir özne de­
ğildir, daha çok 'her türden bilgi sü­
recinin dışında duran ama bilgi sü-

.2 2
reci için de çok belirleyici olan ge­
nel, ideallıe edilmiş bir öınedir.
AçıklJT ki, ne deney kategorisinin
ne adı geçıen bilincin içeriğinin ne de
bilimin icra edildiği koşulla rın özel­
liklerinin ne olduğu sorul:ırına arn­
pinsizmin içinde kalarak yanıt ar.ı­
maya çalıtmak boşuna bir çabadır.
A m p i Tisiat özne, y a u l :ı r ı
aklın/mantığın yasaları olan bilin­
cirı/bilinçliliğin öznesidir. ( Freud'un
o bilincin içeriğinde yaptığı devrim
ampirisizme vıı gelir).
Ucnıer biçimde ve benzer neden­
lerle ampirisizm, diU de bir sorun a­
lanı olarak görmez, anlam:ız. Dil an­
layışında bir tckabüliyelltcmsili yet
özelliği vardır: Dil bctimleyici bir it­
leve sahiptir, dil-öncesi nesnelerin
adlandıralması işini görür. Yapılan
bctimlemenin ne kerte gerçckçilgcr­
çeie uygun olduğunun ölçüsü muğ­
lak olma haline ol:ın uzak lığa eşde­
ğerdir. Ta nımı gercii muğl:ıklık, :ık­
lın ve mantıGın yasal:ırı uyarınca o­
luşm uş/ol uşturulmuş düzenden bir
upma oldu� ölçüde, dilin bu temsil
edici öıelliAl öznenin ampirisist k:ıv­
ranışıyla yakıncn bağlantılıdır.
Sııussure'den beri biliyoruz ki;
dil göstergelerden, gösterge de, bir
gösteren (akustik imge) ve bir göste­
rilcnden (kavram) oluşur. Gösteren
ve gösterilen arasındaki ilişki hiç te
temsili bir ilişki değildir. Deyim ye­
rindeyse gildUsUz bir ilişkidir, keyfi­
dir. Yani dilde kendi iç mantabrı/k u­
ruluşu ge·reği kendinden önce varo­
lan hiç bir şey temsil edilmez. Varo­
l:ın fonetik ve k:ıvrnmsal f:ırklılıkl:ı­
rın kurucu dizgesidir dil. Vnroldu�u
dlbey kendini mümkün kıl:ın özgül
konuşmalardır.
Cösterge keyfi olduğu ölçüde,
bUtUn konuşmalar ı:ıten ö1.gUldür ve
anlam göstergelerin düzen ve sırası
içinde oluşu, bir öz yoktur. Dolayı·
sıyla a n l a m , bir gösıerenin o
öıülgerçe� temsil etmesi ili�kisindc
oluşmaz.
Artık söylemek bile fazla; düşün-
ce bcJirli bir düz.en içinde vaıiyet al­
mış kavramlarla -bir söylem içinde­
Anianun DSl\i-111-
voku bulur. llilgi sUreci, bilginin ü­
retilmesi s ü recidir. B u s ü reç hem R'da yer alan
bilginin nesnesinin hem de onu dü­
şünmeye imkan veren kavramların
ül\�iitlerin
kurulduğu işlendiği süreçtir aynı u­
manda.
Demek istediğim ş u . A n l a m ı n
toplanundan
DSM-111-H d a y e r al:an ölçiitlcrin
toplamından oluş:ın tanı k:ıtegoriJeri oluşan tanı
(dışlaıno ölçütlerine dikk:ıt) ilc so­
mut bir h:ısıa arasında kurul:ın bir kategorileri ile
karşıLWık Wşkisinde ort:ıya çıktığını
vaaz elmek, o somut h:.ıstanın artık
sözgelimi, bir anu, bir umut, acı,
sonıut hir hasta
hay:ıl-kırıkiJğJ, bir ütopya (hani var
ya) l:ışımadığını; özgül bir toplumsal arasında kurulan
bağlanıının bulunmudıpnı düşünme­
ye dcnktir. DolayısJyl:ı o somut h:ıs­ bir karşılıklılık
t:ıyla kurulan ilişki düıcyindc antlan
o :ıcıyı, , uıııudu, :ır:tU)'U, h:ıy:ıl kı­
ilişkisinde ortaya
rıklığını arılama heyecanı-isteği mu­
tcbcr bir insıınlık durumu d�ildir.
Alı :ılt:ı sır:ıl:ınmış yüılerce ölçü­ \�ıktığını vaaz
tün ezici ağlrlığı, karşınızd:ıki somut
insanı bir yere sokuşturm:ıy:ı zorla­ etnıek; o soınut
y:ın müthiş bir çekim alanı y:ır.ıtır.
Ooldurul:ıcak bir ölçütler dizgesi
hastanın artık
(b:ıkınıı l>crsonalil y Di sorders bölü­
mü) ve bu mutlu aşam:ıy:ı ul:ışmanın
bir yolu ( 'sopl.ıisıicat<.-J'/kül yutmaı süzgeliıni; bir arzu,
teknikler örneğin) muıl:ıka vardır,
bulunnı:ılııJır. Aranızdaki tcropötik bir umut, aeı,
ilişkinin m e n f:ı ;ı t leri n i , bu
aram:ı/bulma faaliyeline ikame et­
hayalkırıldığı, bir
meye kalkışmanın o düzeyde makul
hiç bir gerekçesi ol:ımaı. Son bir şey
dah:ı: 'Dil', bir :ır:ıç ve bir. ürün ol­
•
ütopya
m:ıyıp, silrUp ı,<idcn bir cıkinlik-bir
'<ıncrgci:ı'dır• (Foucault). l l :ıtta iş· taşıınatlıbrıııı; özgül
g:ılcidir. Ampirisiznıe ve onun diline
inanmayın .
hir toplunısal
hağlaınınııı
huluıuna(lığını
• Diosno$t.ic ond Sıoıisıicol Mo­
nuol of Mental Visorders (Third E­ düşünmeye denktir.
dition-Revüed)
23
Altından tren geçen köp­ Nazmi aslında pazarcıy­
rüden attı kendini Nazmi d ı (Simit te satardı kimi
ya da Nazmi sadece. Ni­ zaman) sağlığında pek
ye? Bilinmez. okuldan is­ bi içerdi rahmetli (öküz
tasyona dek uzanan met­ gözunden). Alt ı nd a n
ruk gecekondusunda yal­ trenlerin geçtiği köprü­
nız yaşar, okulun onunde den atıverdi kendini (As­
sirnit satardı kimi zaman. lında başkala rını atabil-
Çocuklar seyrekleşince, se bunu yapacağını pek
sını kaybetmiş biriydi aslında, a
sermayeyi şaraba yatırır, evin-ge­ kimse sanmazdı, oysa).
nasının eline ıutuşturduğu revatve­
cekondunun yolunu tutardı. Niye Balıkçıydı Nazmi aslında, şarabı
ri dereye atıp kaçtığından beri,
kendini köprüden attı bilinmez. çok çekince bir gece alabora oldu
hem amcazadelerinden, hem de
Mahalleli onu pek tanımaz, okul sermayesi Kız Kulesi açıklarında
hasımlarından saklanan biriydi sa­
müdürO Vehbi Bey'de onu gördük­ (64' kuzey, 2 1 ' batı ). Boğazı ge·
dece} Nazmi bakkalın ustündeki a­
çe haşlardı, açıkta sirnit sattığı i­ çen bir sandal dolmuş kurtardı onu
partmanın kapıcısıydı aslında. Te­
çin. Pek sevilmezdi. (şarap yüzün­ (herhal bu yüzden attı kendini köp­
kaüt Fadıl beyin kızı Fehime'yi se­
den olsa gerek) Nazmi kendini a­ rüden) Velhası l aslında Nazmi zur­
verdi kendince, sirnit satarken hep
l ı nca köprüden. e n çok üzülen nacıydı, lgor'un meyhanesinde (si­
karşı binadaki Fehime'yi arardı
bakkal Remzi oldu. (şarap borcu mit te satardı kimi zaman). Çok iç·
gözleri, pek göremez sonra da gi­
yüzünden şüphe götürmez) Niye tiği ve de ağladığı (niye ağladığı da
der şaraba başlardı. (Sevdadan
attı kendini bilinmez? Niye intihar kendini niye attığı gibi meçhul) bir
gayri ne derdi olabilir?)
eder insan durduk yerde? Yoksa gece çıktı Galata Kulesine ve dedi
Nazmi karakolda bekçiydi aslında,
durduk yerde etmez mi? Aslında ki (gördünüz mü sonunda konuş­
tafra atardı ağzında düdük. (hırsız­
Nazmi (istasyonda hareket memu­ tu):
lar mı attı yoksa köprüden} Nazmi
ruydu hani cakalı, apoletli ve de la­ -Bre melun esnaf, ben ki Memaliki
aslında nazmiydi sadece. Sadece
ci takımlı filan) simitçi rolünde bir Osmani'nin Sultanı dümbük bir Ve­
nazmi olduğu (belki de olamadığı)
polis mi yoksa? (Kim derdi ki mü­ dallil Yezit ete-nın Hazerfeni. . .
için attı kendini köprüden. ·Aslında
dürün karısına yangındı da lojma­ O sırada yukarı çıkan bekçiler ya­
neydi yahu· bu heritin zoru kendin­
na yakın bir gecekonduda yaşayıp kalad ı garibi, karakol nezaret der­
den.
dikkat çekmernek için sirnit sattığı­ ken ayıldı bizim Nazmi. (Bunların
Ah Nazmi! adam bir mektup bırakır
nı filan) Nazmi zimmetine geçirdiği hç
i birini hatırlayamadı sonradan)
giderken (boyacısın dediler verme­
paralarla yok olan bir veznedardı (Yoksa rezil oldum diye mi attı ken­
diler, türünden) Ne hakkın var bun­
aslında, Maksim'de uğruna şam­ dini köprüden?).
ca ahaliye eziyete. bak işi gücü bı­
panyalar patiattığı sevgilisi konso­ N a z m i tezgahtardı bir kundura
raktık senin intiharın yüzünden.
mairis Necla bir arbede sonucu dükkanında, müşterilerilerinden bi­
cızlamı çekince ve de parası bitin­ rine aşıktı (muhtem�len) -Asama­
Ara fasıl (saz heyetinden)
ce gelip bu kenar mahalleye yer­ dı�ı için kendini incir dalına belki o
D�nDimt�z k�prüler k1y1smda dur­
leşmiş biriydi. Peki niye attı kendini yüzden atladı köprüden.
dun kendini yerlere vurdun, hey gi
köprüden? (Kan davasında baba- ?
di koca Nazmi

24
A K R O ST i Ş
A
M
•

Kı.r
1
oluyorwn aşkından

A sla farkım yok bir şaşkından

Msaı
L -

I
gibi bizim askımız Kanıile

çimden çıkmıyorsun ne yapsam nafile

L
E E
akayıt kalma benim sevı;iıne

llerini uzat bir ask rüyasına dalalını seninle

R .G.ö.

25
 Siz hiç şu yandaki haşlıkta be­ nnda ki ölü hoşluklara "cuk" tar­
lirtilen şeylere gittiniz mi? zında oturur. Gol kaydına m uvaf­
Ben gittim . fa k olur, m ütem adiyen . Ondan
Oral arda i yi top oynanı r. 0- yana olur(sun)uz . O geçici bit sü­
yuncular çıkar sahaya (top sahası re için siz(siniz)dir. Oradaki par­
y ü ksek bir bölm ede kurulu bir lak çağıl çağıl akan cümleleri ku­
m asa ve sandalyeler, m asada dizi­ ran ta kendi(niz)dir. Çok etkileyi­
li sürahi ve su hardakl a rı bütün ci(siniz)dir • Ne güzelde konuşu­
b u eşyalara dön ü k ol a ra k dah a y o r(aunuz)dur. Top dönüp ona
alçak bir düze yde sıralı dinleyici gelsin ister(sin)iz . Daha at(ıl)acak
/sey i rc i kol t u kl a rı n d a n m ü teşek­ golle r vardır. Top döner; o konu­
ki l d ir. ) seyirciyi sela m l a y ı p , ha­ tur. G oll e r gi rmeye b a şl a r. B u
kemin düdüğü ile o y una başl a r­ gollerin hepsi aslında size girer.
lar. Hele oturu rn un sonund a , ce­
Biri k öşe gön d e ri ne topu di­ saretinizi toplayıp (ki zordur sos­
ker, m uz tahir edilen şe kilde ön yal fohiksinizdir) bir de soru so­
di reğe keser. Öteki kafayı kor ve rahilirseniz. Ve o da y üksekler­
rn eşin y u v'a rl a k k a le s ı n ı rl a rı n ı den eğilerek ve çok meşgul gözle­
belirleyen çizgiyi geçe r. riyle kalahal$n içinde sizi bula­
O rada golle r a tı l ı r ka rşılİklı. ra k "çok güzel bir soru11 olarak ni­
Kötü tez a h ü r a t y a y ı n l a n m a mış telerse sorunuzu . Hele bu da o­
bir genelge yle y a s a k l a n m ış t ı r. lu rsa . Aman da o an, ne de güzel
Top sa h al a rı nı n en meden i seyir­ bir andır. O am çerçeveletip mi­
cile ri pane l , k o n fe ra n s s ey i rc il e­ safir odanızın en müstesna yerine
rid ir. çivilemeniz ve kendi evreninizin
Tu tulan oyuncuya destek , ışıl­ size sunduğu her türlü dost mecli­
tılı bir gülümseme , oluıniayan bir sinde bir punduna gelirererek o
baş salla m a (ikisi bi rli kte de ola­ 11an11dan, ondan . bahsetmeniz ve i­
bilir) ani. bir göz kırpm a , m üsteh­ ki golle öne geçmeniz işten hile de­
zi bi r ifadeyle yanın ı z d a kinin (e­ ğildir.
ğer tanıdıksa) kulağına fısıldan an D üş ünsenize , enselerin görüş
bir iki sözcük- tanıdık u z a k t a o­ mesafinizi doldurm aması için , ka­
turmuşsa - ona d oğr u d önerek " o­ fanızı hafif yukan kaldınp, biraz
l a y ı· n asıl koydu a m a " a dlı m i­ da hoynunuz tutularak ve odu n
miklerle gö s te rilebi li r. yutmuş gib i dimdik oturarak yük­

S e y i r c i ol a r a k k i m i z a m a n seklerdeki bir grup bilgini izleme­

hangi o y u n c u y u t u t a c ağın ızı b il e rek gel i rsiniz s a h a y a , d iğiniz, sizin görü�lerinizin de herkes için önemli oldu­

kimi zam an d a o yu na geçildiğinde ve o y u n c u l a r sıra y la ğu , ilgiyle dinlenme kle olduğu, birbirinizin d oğrudan
topla oyna maya b aşla d ığın d a se çer s i n iz oy unc u ri uzu . 0- y ü zü n ü z ü gö rchild iğin iz , dilediğinizce söz a lıp , konuşa­

yuncula r yü ksek b i r yerden aşağı doğru ü zerinize topak bild iğiniz mekanla r düşlesenize (yapsanıza). (Eğer hala

top a k b ilgi üfü rmcye başladı k l a rı n d a y s a a ş a ğı y u k a rı kısm i k a tartik top sah a l a rınd a bize birşeyler olmasım

durum şud u r : Ki m i , d o n u k bi r i fad eyle boşl uğa kon uş­ bc kü yo rsa k daha çok bekleriz) Bütün sözler ilgiyle din­

m a kt a , sonsuza h a k m a k t a d ı r. Ki m i çok u ra k a m " veri r, lcnmeye d eğe r değil mid i r? (Hele yanianna "usulca duy­
"bi lim se l"d ir. Kimi ko n uş m as ın a "bugün lla tıda" d i y e rek gu l a rı d a ili ş tiril m iş se ) D üşüncelerin kodlandığı ağızlar,
b a ş l a r, " a d a m l a r" d i ye dev a m e de r. Ö t e k i t ed i rgind i r, be yinl e r, d i ller h a n gi kategoriye göre sınıflandırılahilir?

tekler. C üm lele rin y a rısını y u t a r s ü re kl i . Fi i l i e ri a l a.:.. Da ğa r cı kt a bi riken bilgi yığınla nna , gönderme y apılan
mazsınız. Ve he m en hemen b i ri m u t l a k a n ü k telidir. Ç o k ka y n a k l a ra , bi rbirleriyle ilin tilendirilmelerindeki yet­
fa zlad ı r.' Fa rklı ba k a r. S özle ri , d i ğe rle rinin konuşmala- ki n li ğe göre mi ? İ n sa nl a rın sözlerini belli ölçütlere göre
irtifalandırmak, bunl:ırdan yeni iktidar biçimleri tu­ zenlen m iJ , yükJek nutuk mekanları iae bu yaralara yö­

retmek mecburiyelinde miyiz?
Ne bu bavalar?
C ü nde iki yUz kelimeyle konuşan ins:ınlar, diğerle­
rinden ne bakımdan dah:ı geri ve dcğcuiıdirler? ( 'iye
yangından en son onlar kurt:ı rllacakur?) Iki yüz uyuı­
nın m a tematik aleminde dört yüz ya d:ı dört bin sayısına
göre daha mUtevui olan .yerinden dolayı mı ? Onlardan
öğrenilecek hiçbi�y ola m a yacağının ön k :ıh u lüy le , on·
l a ra çok teY öğretilmesinin gerekliliği naeıJ r:ıeyoneiJtlti­
rUebilir? (So nnak bile ayıp. Bin türlü, tüptU rlU açıkla·
ma bulunur) Tamam anladık t a böy let i bir yarSJiama
hakkını kimden alıyoruz? Diı kim oluyoruz? Tanrı mı­
yız? Yoke:ı diıcrlerine göre daha mı az ölümlüyUı, yaru
yeterince ölümlü mü değiliz?
Elitizm, populizm t ar tı§m aların ı d ;,ı gene aynı yüktek
mekanlarda yapıyoruz. Bir ' J f :ı l k' ka v ra m ı nı n petin de
döneniyol"U%. 'e biçim bir JCy&e. Top gibi yu var l;.ı k ını?
Ne biçim bir tey bu 'Halk' ..Ben hiç halk görmedim.O­
t u :ı ki ta p okuyup,aok ak ta ,otobüate önümüze ç.ıkan otuz
kiıiyi görüp,otuz milyonluk,:ıltmış milyonluk genelleme·
ler, aoayopsikolojik çözümlemeler yapıyoruz. llu' l l :ı lk '
ya ad�m ol m a z, geri birtey Qluyor ya da zemz.em euyuyla
y ı k anm ıt,'ku taal bir�y. Ne biçim bir şe y b u 'Halk'? Yu -
kardan atallya dofru bakılınca görülen
nelik tedavi kurumlan. Biılerte bu m açl a rın daimi ma�·
lupl:ıı r ı, bütün bilı;i(m)ler, bilg:inl iğe d oğru aıradan io­
sanl:ıırın içine doğru - "m" takınolanndan m ülksüzleşin­
eeyc kadar bu ya ra ların ebedi paoeumane&Janyız.
K :ı p k:ı ra nl ı k bir belinizliğin ortaaı.odan üzerimize
hasbelkader bir ıtık dUtUrUlerek yola çıkartld ıi' m tz bu
ge:cegcnde her daim olu�u /ol u tabilme k teo gayn ne var
nıülüm olan all:ıhatkınız.a? Sı na a m amı tın imkanına, sı­
nır Ju rum la rı n ötesine batka n atıl tatırız kendimizi?
Kendi içimi�e çık t �mı ul an daha U%Wl bir yolculuk tü­
rü var mı k i bu gezqende ?
Ye bu yol cul ukt a •mr varolut eatetiii olara k cu k• dı­
tında var mı batka tu tam ağı m ız? (Yok t:ıbü. Za ten ben
bunların hepsini beni beğen in diye yazdım' Benle özdet·
le�in. Ne diyortam bat sallayı p , gülüm�eyip, göz ka mat·
urıp, beni onayl.ıyın diye yaı.d ı m . Talolıo bana bayah­
mı ya§ayayıı n . Dünya önce kendi etrafında, aonra gidip
güneıin etrafında, eonra da gelip benim etrafımda dön­
sün. Dünyanın bafı dönaUn. DUoya böyle olettn kral da
ben ol:ıyım .) 13BN UE ' n EN HEP BENSEK SEK BEN
YEK llEN OEN BEN BEN BEN DE HERŞEY BEN DE
UEN BEN . . .
SONSÖZLER
lo•anın ayoJ Yat•nu paylqma­

bir §ey herhalde. Bir miting al:ınında cLğı ve sorunlarını bilmedip iniAn·

kUraüye çıkıldığınd:ı, bir pa oeVsem ioer Bilgilllerin ların •orunlarını çöı:eeek çözü mle­

k olı uğu na oturulduğttnda, ya da biriei o­ ..,

re uhip olduğunu unmae• budala·
larak ötekilerin arkarnıula yürüdüğünü, çogıı lık, kendini beğenmjtliktir. Böyle
ne itteraek onu ya p a c a k l a r ı nı bi ldi ği ­ bJr uzaktan lnunc:ıllık uygulamuı­
miz/hiaaetliğimiz :ı � a rda . bilgi(nı) tırtık. nın o inaanların botuna gidecek �

Jlalk ,bu, apğı d a ve mutl.ıka geride ouçlar yarataeağını 1aomak aptal­

olanları betimlcyen sözcUk olnıalı. Yokea 11ilgi, onltıruı l.ıktı.r. Ayclınlar,Batı a.k.ılcıLpnı.o ta
sokaklarda, evlerde, ka hve le rde, olo­ batından beri kendilerini öğret­

büslcrdc insanlar var, hep. Dium gibi ve llliilkii. men, dünyayı bir okul ve innoları

en az bizim kadar ina.ınlar. Ve bi:ı bu az· da uyul öğrencüer olarak görmlif­

man genellemeler, çö zümle melerl e ömTü­ Bilgi, onlann lerdir.
müzü t üketi p gi tti k t e n eonra da olacak Paul Feyerabend

insanlar. benlikle1·intleki Kenclitıini diğer herke• gibi ö·

Bilgjolerin çoğu bilg&(m ) artı le. D i lgi, l&iınHi olarak görmeyen birinin,
onların mUlkU. llilgi, onl:ınn benlikle­ ytıraltıra yUzletme noktuına ulatabitmek i·

rindeki yaralan ya p tı kla n eğreti bir ya· �io kaledeceği yol �ok u&unclur.
m a . Bu nedenle her tUrlU kar�ı görüt, ytıptıkları Yüxletme no k ta 1 ı nd a ne mutlak

benliktekj yaraya yönelmit bir ok, her cahiller ne de yetkin bilgeler var·

tUrlU tnlltma bir maç, bir aavaJ. Insan-. eğreti bir dır. Sadece halen bildiklerinden

l:ırm yaıamlannın giderek bütUn dönem• dıaba (aı:luını birUkt.e öğrenme gi·

lerine yayı;ınla §lı rı l:ı n öykünmc,bcn7..ef· ylıllıtı. ritimj içindeki ineanlar vardır.

me, ö zdetle tm e isteklerine yönelik dü- Paule J.'re ire

27
 Uçurmak eskiden 'sınıfsız'dı:
Isteyen, istediği yerden istediği­
gerçekte 'istemediği' kadar-uça­
bilir, uçurabllirdi. Bu her isteye­
nin uçurabileceği anlamına. gel­
miyor yine de, öyle kolay kolay
izin verilmezdi . Insanların ku­
rumları yaratıp, büyütmesinden
önceki zamanlarda. cemaatler
yavatlığı erken keşfetmenin erin­
ciyle, 'uçurmuş'u da kendilerin­
den biri sayarlardı. Böylece 'u­
çurmuf olma h a l i bir 'ayrıca­
lık'la tanımlanmu, dünyanın ve
inaanın bi r d u r u m u olarak te­
vekkülle karşılanırdı. Uçurmu­
fUn yeri de herkesinki kad:ırdı.
TevekkUI a n l a y ı ş ı y l a , ' a lgının
k a l n l a r a ' n ı zorlayan b u ' mec­
t u p ' a se\·giyle b a k ı l ır, o n d u n
korkm:ık şöyle dursun, tan rısal.
bir armağan gibi k�bul edilerek,
mevcut ilgi ve yakınlık sürdürü­
lUrdü. Üstelik o n u n yükseldiği
katlardan dolayı d a , birileri ya
da bir şeyler suçlanmazdı. Ve za­
manın bilinciyle, 'dünyanın insa­
na faılu geldiği' yaklaşımı yeri­
ne, bu halin 't:ınrıdan geldiği'
benimsenmiştl.
B e l k i de d ü n y a b i r filozof
cennetiydi. Saygı görmek dı,ındo
bir ayrte:ılıklıırt olmayan, birtıı·
kım 'tuhaf' şeyler söyleyen, işi­
tilmed ik bilgiler veren, keh::ınet­
lerde bulunan, 'um url:ırı dünya
değil' gibi görünseler de, evrenin
«Jerinliklerine ve sırlartml göz ve
kul:ık kesilerek, hay:ıll d:ıh:.ı de­
ğerli kılacak fikirler bild iı rc n ,
mes'elleri sohbetten sohbete :ın­
laularak dünyayı dolaşan, cüret
ve h ı rçınlıklarında bile, boşlu­
�
ğun, hiç iğin karşısında durduk­
larını sevdiren, şimdi 'sczgi s:ıhi­
bi' diye :ıdlandırabileceğimiiz bu
28
eski ı:ıman filo:ıonarının ayrıca­
lıkları reddeden yaşanın turzları
da, 'uçurmuş'larıo benimsenme­
sinde etkili olmu,ştur.
C U çl ü bir 'iddiasıılık'ta te­
meUenen bu geleneğin fiiO'.tofl arı,
' n o r m a l/ano r m a l ' o l u ş u m l a r ı
t a n r ı n ı n i$lCği y a d u doğa nın
zenginliği Liçimindc dile getir­
mekle, 'uçurmuş'ların kendili­
ğinden hocaları ya da hekimleri
sayıl mışlurdır. Oöylecc, dOnyaya
fazla sataşmu dun, hayatı açımla­
yarak yaşama ve yaşatabilme yo­
lunu tutan· bu 'sezgi sahipleri',
'uçurmuş'un, yani 'sczginin öte­
ki sahibi'nin bir anlamda 'sczgi
kardeşi' olmuşlar-
dır. Ama bu iddia-
sız kardeşlik' ken-
dini, şimdi bir tür
'kodluma'yu denk
dUşen 'beyun'dan
uzak tutabilme er-
demiyle, 'birlik',
'topluluk' ve 'ör-
gUtlenmc'den ko-
rumuş ve mitolo-
jik bir benzetmey-
l e , h e r Pcgas u s
(Uçan At) algırıın
başka kapılarında
yurt tutmok üzere
havulanmıştır. nöylcce yalnızlı­
ğın yurdundaki her 'uçurmuş',
sezgi nin yalnızhıştırıcı etkisine u­
l:ış:ıbilmiştir. Söylencenin bugü­
ne gelmesinde, kaybolmadun, a­
zalnıadan varlığını sürdüı:-mesin­
de 'sezgisel yalnızlığın mistik gü­
c ü ' h e p ö n e m l i o l m u ş t u r. n u
'mistik iletişim'in yo�un elckl riği
olmasaydı, ııczgi dahil dünyanın
tOm kapılarının farkına bile var­
m:ıyabilirdik, sonsuza değin . . .
U ç u r m :ı k şimdi ' ka tegorize'
edilmiştir.
' M arjinal' endüstri, bayrağ)�ı
göndere çekeli beri, 'uçurmuş'
taklitleri, eski ve yeni sahicileri­
nin yerini almaya hazırlanıyor.
Sıkı bir 'örgü tlenme'yi gerçek­
leştirmek için, karşı ç ı k t ı k l a r ı
söylemleri, tarzları, yöntemleri
kullanmakta sakınca görmüyor­
lur. 'Uçurmuş' ticaretinin muha­
sebesi iyi tutuluyor. Pazarlama
ve satış elemanları, d iy ale ktik
öncesi teziere başvurarak ayrım­
ları kolaylaŞtırdılar, dünyayı ka­
baca ikiye ayırdılar. Normal o­
lanla olmayan arasındaki gidiş­
gelişler, yolculuklar, deıınmeler,
Derdini
Anlatamaya nlar
Için
Ansiklopedi
Paradoks
Diya lektil<a'dan:
arayışl:ır, belirsizlik ler, dene­
y_imlcr, ke�ifler, meraklar, ince­
likler ortadan kaldırıldı. Herke­
se bir bilet verildi: Durduğun ye­
rin dönüşü yoktur. Ya ordasan ya
burdasın. Böylece dünyanın ka­
pılarına biri daha eklendi. Öteye
geçmek isteyenlerle, kendini a­
y:ık basmadıkları 'eşikte' hisset­
tirmek isteyenler birbirine kanş­
tırıldı. Bir 'türedi' uçurmuşlar
sınıfı çıktı ortaya. Ta kli tlerinden
ne kadar sakınılabilirdi ki? Ha-
 lü s in a s y o n , ·t aklidi ge rçeğin yeri­
ne k o y a n , ve ·m o dern z a m a n ı n
sa y ıl ı ' uçurm u ş ' u n u d a r a h a tsız
ede n s a h te gel e n e k h ız la ya ygın­
la ştı .
' U ç u rm a k ' eği l i m i ve e y le m i­
n i n ' ş a h s i ' o l d u ğ u , k a yn ak l a rı ,
sebepleri, oluş um biçimleri n a s ı l
olursa olsu n , farklı ve benzemez
o ld u ğu , ' u ç u rma ' n ı n d ü n y a y a i­
l i ş k i n ka yg ı l ar ve z o rl u k l a r d a n
gel se d e ' i ç k i n ' o l d u ğu , h e r ' u ­
ç u rm u ş ' u n kendi 'şöhre t i ' y le ya­
şama s ı n ın yeterli o l d u ğu ihmal e­
d ile rek , bu ' şöh ret ' e ' sı n ı fs a l b i r
ayrı c a l ı k ' k a z a n d ı ra c a k derece­
de fa n t a z i l e r , e k s t r a ö z e l l i k l e r,
.
m u cize ler son ra dan ve va h ş i b i r
. a b a r t m a y l a y ak ıştı r ı l d a . Burada ­
u n u t u l a n· ve en ö n e m l i o l a n s a ,
duvarl a rı d a ö nc ülerin y ı k ılaca­
ğ ı y d ı . Y ı k ın a ta leb i n d ek i 's a m i­
m i ye t ' onlara m alısustu ve o n l a r
d u va rl a r ı ç o k t a n y ı k m ışl ar d ı , i ç­
l e r i n d e k i d u v a r l a r d a h i l . Ye n i
yık ım l a rd a o n l a rı a ra m a k boşu­
nadır a r tı k . . ç ü n kü ' yen i
y ıkıc ı 'l a rd a , eski d u v a rl a rı yeni­
le ri n i kurmak için y ık m a acelcsi
ve h ı rs ı n d a n b a ş k a b i r e y l em
yok: Ne e l leri n de tez ne içleri n�e
y ı k m an ı n a ğ ı r l ı ğ ı n a denk b i r h a­
f i fl i k . O n l a r y a l n ı z c a ' g ö s t e r­
mek 'le i lgileniyo rla r.
O ysa ' u ç u rm u ş ' , ' yı k tığım d u­
varların a l t ı n d a k a l dım' d i yebi­
lend ir. ' U ç u r m uş' o n la rd ı r: Yık­
t ı ğ ı duvarla rın a l u nda k a l m ı ş , iç­
leri nden öyle taşlar y uv a r l a n � ı ş ,
ö y le b ü y ü k k a p ı l a r a ç ı l m ıştır k i ,
k i m se d u y a nı az . B i rbirlerini o n­
l ar d u y u yorlar.
' Ve l i ' ler, ' DeW ler, ' Pionecr'ler
u ç tu k ları yera l lınd a , k en d i l e r i n i
g ü l ü m se tece k bir şeyler b u l u y o r
o l m a l ı l a r ş i m d i lerde : Ç ü n k ü ' u­
çar gi b i ' y a pa ra k a y a k l a r ı n ı yer-
de� kesern eyen y� n i uç u rm u ş l a r
s ı n ı fı n ı n gü rü l t ü s ü , mek a n i k k a­
n a t s e s l e r i , s a h i c i u ç u r m uş l a r ı
g ü l ü mselecek b i r ' d üzey'e u l a şt ı :
'Ço� a l a me t le r bel i rd i . . . '
A m a a ra m ı zd a olan ve ol ma­
y a n esk i-ye n i tüm sahici terin me­
�çlcleri a n iaşı lm a da n ka lacak.
O n l a r ı n d ü n y a y a v e i n s a n l a ra
rağ men , d ü n y a yla i nsan , insanla
i n s a n , i n s a n l a d oğa a ra s ı n d a k i
· ' öl d ü r ü c ü ' i l i ş k i s iz l iğe rağm e n ,
' a n l am a k ' v e ' a n l a şı l m a k ' ç a b a-
sı y l a u laşt ık l a rı ' d ü zey ' de uçur­
d ukla rı hiç bilinmeyecek . Uçur­
m a n ı n ş a h s i , m eselen i n s e insani
olduğu bil inse de b i lme zde n geli­
n ecek . H içbi r ayrı c a lık talep et­
m e de n y a ş a d ı k l a rı , b u n u n i ç i n
k o n u ş t u k l a r ı , s u s t u kl a rı ya d a
k ü s tüklerı , ama modern horgör­
me yö n te m le r i yle k ı rgın l ığa uğra­
t ı l d ı k l a rı , herkes a d ı n a h iç b i r
ş e y o l m a k isted i k leri, d ünyaya
· a çı k ol uşla r ı y la herkes adına gö­
ze a l d ı k l a r ı , b u n u n s o n u n d a
d ü n y a n ı n d ı ş ı na doğru nasıl zor­
la ndı kları, asilik, pasiflik ya da
tem bellik olarak adla ndınlan ve
hemen her. zaman ürkülen , kor­
k u la n , fa z l a gele n e yl e m le r i n i n
ge r çe k te kendi m u tl ulukla rı ndan
çok b a şk a l a r ı n ı n m u t l u l uğu yla
i lgi l i o l duğ u , bir i n san ı n düş le ri- ·
n i gerçek l eş t i r m e k , yaşatm a k i­
çin nasıl ve nerelerde ç ırpınd ık­
la rı , ' y i ti r i lm iş ' ya da 'lanetlen­
m i ş ' olacaklarını hile hile bu
d ü ş ler i yaş a t t ık l arı v e her şeyin
sonu n d a t ü m ü y le kaybolmak için
' d ü n y a ve hen' y a l n ız lığ ına uğr�­
yıp artık 'uçurm uş' ç oc"Q.k l a rdan
old u k l a rı . . . B ü tün b un l a r ne ka­
d a r a n l a ş ı laca k? Kim a n i a y ıp
p a y laş aca k ?
Bir ruh olara k , uçurnlllt ların
v a r l ığl n ı bil mek , on l ar ı tanımak­
-
tı r. ' U ç ur m a ' y ı , ayrıcalık olarak
sın ı flandırmak i se bu niha aykı­
rıdır. Ama 'sezi yo rsanız' ya da
.
' an lam a sevgisi'yle yo ğun laşmış­
s a n ız_, bilin ki 'ayrıcalık� tanıdı­
ğı n ı z i rısanla.r, bir tarzda 'uçqr-.
,
m u ş. la rı n ara sı n d ad ı r.
Ve b u paradoks sizi üzse de ,
onl arın ' u ç u rm a ayrıcalığı ' n ı o­
n a yl a ma n ı z i ç i n , s ize i h t i ya ç l arı
y o k t u r. §
1-IAYDAR E RGÜLEN
29

··ps i l<iYATRiST ..
Modern op ülkemize ilk
olarak fra n s ı z c a g i rd i .
M u h te melen bu y ü z d e n ,
nbbi terimierin çoğunda, o
arada uzmanlık dallarının
adiandıniışında da bu dili
kullanırız. Fransızca olan
k e l i m e l eri Türkçe y a z ı m
kurallarına uygun olarak
yazanz. Ancak son yıllarda
bu genel uygulamada bir
ayncahk oluşru ve psikiyatr
demeyi bıraktık, psikiyarrisr
demeye başladık. Bu yazı­
da, psikiyarr'dan psikiyat­
risr'e olan değişimin ça�nş­
tırdıklarına değinmek isti­
yorum.
Öncelikle nedenler üze­
rinde duralım. tık akla ge­
len şüphesiz, bu değişi min
ülkemizin son yıllarda için­
de bulunduğu Amerikan­
l a ş m a n ı n sonucu olduğu
30
Hangi
görüşü . Avrupa 'darı ve do­
layısıyla kelimelerin Fran­
sızeastndan vazge ç i l erek,
ülkenin politik yön değiş­
tirmesine paralel olarak İn­
gilizccnin yeğlendiği düşü­
nülebilir. Üstelik son za­
manlarda her cümledc bir
iki İ n gilizce kelimeye yer
vermenin çok "in" olduğu
d a göz önüne alınırsa bu
görüş akla yakın da g e l ­
mektedir. Ancak bu öner­
me iki aÇJdan cleştirilebilir.
Birincisi, bütün tıp dalları
arasında bu değişimin ne­
den psikiyatri ile sınırlı kal­
dığıdır. Öyle ya, kadın has­
railkları ve doğum uzmanı­
na eskiden olduğu gibi ji­
nekolog diyoruz, jinckolo­
jist değil! İkinci eleştiri ise
şu: Ç,ok şaşırtıcı bir biçim­
de, kelimenin İingilizce ya-
,
•
zılışını esas alıp Fransızca
okunuşta ısrar e d iy o r u z .
Kelimenin İngilizcesini kul­
landığımıza göre , okunuşu
" saykayatrisr" olmalı. Oysa
biz onu psikiyatrist olarak
okuyoruz. Ancak bilindiğii
gibi bu terimin Fransızca­
sında " ist" rakısı yok. İngi­
lizce bir kelimeyi Fransızca
okumak, harika bir sentez!
Bunun Türk halkının sen­
teziere düşkünlüğünün bir
örneği olduğu, bir zamarı­
lar moda olan Türk-lslam
senrezinin pek tutmaması
üzerine yeni senteziere yö­
nel i n diği ve söz k o n u s u
Fransızca-İngilizce sentezi­
nin bu eğilimin bir ürünü
olduğu dahi öne sürülebilir.
Bu tartışmayı post-eylülist
(bir sentez de benden) uz­
manlara bırakıp, psikiyatri-
ye geri dönelim . bıraknğl bu boşluk, ilk or- büyüsüne kapılan bir psiki­

P s i kiya r r ' d a n p s i k i y a t - raya çıktığında öz.cllikJe de­ yarriye en önemli kuramsal

rist'e olan değişimi bir kim- neysel bir bilim olan psiklo· dayanak psikanalizdir kuş­

lik arayışının sonucu olarak ji tarafından doldurulmuş­ kusuz. Üstelik o çok sevdi­

görmek istiyorum . Söz ko- rur. ğimiz. ''İST" takısından da

nusu k i m l i k arayışı yalnız P s i k i y a r ri n i n öz e l l i k l e vazgeç memiz gerekmez bu

ülkemiz psikiyatrisinin de- ü l ke m i z d e k i d u r u m u n u n yeni k.imliğimizde!

ğil, genelde dünya psikiyat- b i r d e ğ i ş i m i ve h a na b i r

risinin en güncel sorunla­ dönüşümü gerektirdiği or­

nndan biri. Bu arayışa yanıt radadır. Psikiyacr-psikiyat­

olarak, yeniden np camiası­ rist örneğini bu değişimin

na geri d ö n ü ş öneril iyor. bir habercisi, ancak yanlış

Söz konusu geri dönüşün bir habercisi saymak gerek.

bilimsellikten geçtiği düşü­ Yanl.ış diyorum, çünkü psi­

nüldüğünden, "bilimsellik" kiyatrinin kendine özgün­

hiç bir zaman olmadığı ka­ lük ve ayrıcalık kazandıran

dar moda oluyor; herkes a­ yerini bırakıp diğer np dal­

raştır m a d a n , ç i ft körd e n , larıyla aynı sıraya girmesi­

skaladan bahsediyor. Oysa nin hem doğru hem de za­

psikiyatri " bilimsel" olabilir ten ol3sı olduğuna inanmı­

mi? yorum. Psik.iyatri böyle bir

Tıp dalları arasında psiki­ kimlik arayışını görece ya­

yatrinin çok ayrıcalıklı bir kın bir tarihte yine yaşamış

yeri var. Herşeyden önce ve logos'un büyüsüne kapı­

bunu kelime kökeninde a­ lanlar nöroloji 'yi kllfmuş­

çıkça görebiliriz. Psikiyatri lardır. İşte o zamandan beri

Yunanca 11 psukh�=r u h " ve psikiyarri sözün büyüsüne

" i a tre- h e k i m " den türetil­ kapLianların ilgi alanı olarak

miştir, ruh hek.imi anlamına kalmıştır.

gelmektedir. Oysa bilindiği Öyleyse, ü l kemiz psiki­

gibi tıp d a l l a rı n ı n b ü y ü k yatrisinin mutlaka gereksi­

çoğu n l u ğ u Yun a n ca " lo- nim duyduğu bu değişimi,

gos " tan gelen ve " bilim " onu s ı r a da n l a ş r ı r a c a k b i r

anlamında kullanılan " loji " yönde ve " psikiyarrisr " kcli­

takısı ile sonJanırlar. Bir an­ mesi gibi bir takım anlam­

lamda psikiyatri daha başın­ sızlıklar peşinde aramak ye­

dan " bi l i m " den vazgeçmiş rine psikiyarrinin oldukça

ve yalnızca " he ki m '' olma­ eski ancak bizler için bak.ir

n ı n a l ç a k gön ü l l ü l üğ ü n il alanianna yönclebiliriz. İn­

kabullenmiştir. Psik.iyatrinin sanı d ı ş l a mayan ve sözün

31
 Kafuma gelen bir düşünce veya beynimin gündemine gelen herha n gi bir konu ,

beyin hakimiyerimi ezerck b�ka zihinsel düş ü n ce le ri alt ü s t ediyor v e hemen zih­

niıni dağıtarak sıkınn vermeye b�l ıyor. bu b�langıçtan sonra d üşünceler bir i ken

ç o ğ a l ıy o r ve

d i-d i m bey n i ın allak

b u l l a k o l u yo r .
d i-d i m
Tabii ki sonu nda herhangi b i r uğr� beynimin bütün üyle ve gönül rahatl ığıyla de­

ğil beynimin dışa açı lmaya fı rsat bu labilcn çok az bir kısmı ile ve wraki olduğun­

dan çok kısa sürüyor ve sürerken de h u zursuzluk içinde sü rüyor.

Çok sevd i ğim insa n ları di mağı mda temiz ve net ol arak tuttu ğ u m zaman çok

mutlu ol uyorum . ama , bunlar zi hn imdcki gariplikler dünyasına kanştığı zaman

değerleri kayboluyor.

Gözleri m i yani bakışlanını bir yerden bi r başka yere çevi rdiğim zaman zih n i m da­

ğılıyor. Ne düşündüğ ümü bil miyorum. Karmaşa ve sıkıntı , sıkı ntı . . . Giderek, daha

önce biraz sabredebildiğim sıkıntı lara qa dayanamaz oldum. Öfke halinde; insan­

lara , eşyaya dönü k tecavüz halinin, artık Al lah'a isyana dönüştüğünü hissediyo-

rum.

Çanakkale türküsünü hatı rlıyorum . O türkünün di-di m , di-di m şekli ndeki nağ­

melerini karşımdaki insanlara bakarak düşünüyorum ve b.u gürültüyü komik bul u­

yorum. ( ö r n e ği n , 1 9 2 1 y ı l ın d a Yu gosl avy a ' d an m i s a fi r gelen S ı tkı dayı ve

yenge'ye bakarken)

Nedret amcaya ve Vahit amcaya baktığımda; "güzel olmuş, hamuru iyi tutmuş"

diyorum ve onlan böreğe ben zc tiyorum.

Bana i ğne yapan Neriman teyzcnin evinde iğneyi old uktan so nra, o sırada karşım­

da bulunan insanlan; annean nemi , Ali amcayı , Neriman tcyzeyi ve kı zlan Asu­

man'ı adileşmiş insanlar olarak gördüğümü hatırlıyorum. Özellikle , Ali amca ile

Neriman teyzenin evlendi kleri ni ve Asuman 'ın doğd uğunu düşünmüş ve bunu a­

dilik şeklinde algılamıştı m . buradan düşü nccleri m Çiğdem hanıma , sırtıma bi nen

Levent'e kaymıştı . Bu adilik algılamasına onlann neden olduğunu d üş ünerek öf­

kclenmişrim .

..
SngiJi ]., S�ıruı uüı{llmlldığımır- ifin y�Zz.ıknnı ir-insiz. -pe rumuuu y�Zyınl�Zmlllı urundiı lıiZIJılt.
Özii.- di/em. Şizofrcngi.
·

32
 Ve gitti l e r ,

D u r m a k sızı n yi n el eni ş ,

O yab ani atların haykı rışları ,

Sussalar b i l e. duyın ani a zlık ed e rnc eli ğin bir ç ö küş ve y e ni d e n diriliş

hikaye s i , gitsen d e seni sen ol a ra k hi sset rn.ediğin zanı.ana dek

sürecek bir tekrardan ibare.t olanı y a şanı.ani ay a i ç tiği n antl a r

k a hka haları na b o ğulur, uyku ve uyaıu ldık a rası nda kabu sların o l u r o

günkü , şimdi git yarı n yine gelirsi n diyeınedi ği n o yab anıllıkt a n

alı rsın gücü nü ve güçsüzlüğü nü , ölü müne m ü c ade l e ettiğin herşeyi

i z bı r ak nı a k s ı zı n gö mnıek i s te s e n de yap amayacag.ı nı bilirsi n . B ir

ıslı k. gittiler mi? -hayır sen çıkardı n k.afanı o b ulanık sudan şiir ve

dü z yazı arası n daki duygu la ru rn s a l farkı bilemeden öl e c e k s i n dedi .

B azen u m u r u nd a olm uyor değil mi ? Ö n e nı l i deği l o zaten her ·gü n

kendi k ü ç ük t raj e di l e ri n.i yaz;ını.amalctan ınu zd a ri p ı ıtangaç oğl an

çocuğu ol m aktan başka bir şey yap mak ta i s t eıniyor I<;J nı. d e mi ş t i o
.

çocl.ıklar büyüyecek diy e , kin1 a rka s ı ıu sıva zlarn.ı ştı ku şal<tan kuşağa

geç i rilen hu nı. nı.aıu n , kinı. böyle olnı.ası ge rekti ğini s öy l e m i ş ti , kim

kur u ın u ş b i r ç i ç e ği n .her· gün sulaıunca yeşereceği ni s öyl e in.i ş t i ?

IZah rolası hü znünle dur, dur ki aya kta kı sa cık bir traj edi anını yaşat

o nl ara , o ıılar ki ne g ü z el ınu tl u du d ar kendi ın.utsu zluldar.ı .i çinde -

U ç al<. dü m d ü z bir şe hi-i n askeri havaalaruna i n diğinde ka rş ıl a şa c a ğı n

· rn a n za r a yı bil nıiyo rdun deği l ın i ca navar ?

33
n l n "AK l L HASTAS I ".
ı li -�
· Ki t a p l a n b a ş k a m a l m ü l k ü m yok tu r
M a s a ba şı işleri , bir yere b ağlı ola-
r a k ça l ı şm a k beni sı k a r. K r a v a l t a k­
m a y ı se v m i y o ru m . Mcm u ri ye t i sev­
m iy o ru m . Kr a va t a fede rsi niz yu l a r.
ll•m ce b i r a n l a m ı y o k . H e r k o y u n
kend i h acağın d a n a sı lı r sözü n ü ka­
b u l etm i y o r u m . Ne m e l a.zı m cı l ı k en
b ü y ü k a l ç a kl ı k tı r. İnsa n t opl u m s a l
b i r v a r lı k t ı r. Top l um so r u n l a r ı y l a
ilgi l c n rn es i ge re k i r. İl gi l e n m i y o r s a
gitsin ma ğa rad a y aşasın .
H a y a tın a n l a m ı ?
Bu d ü nyaya kend i İ s t eği m izle gcl ın e­
d iği m i z gibi , y a şadığı m ı z ha y a lla o­
l a gelcn ol a yl a rın i stediği m i z bri bi o l ­
m a m asını doğal k a rş ı la m a mız gere­
k i r . � a ğ a so l a b a k a r a k k a r ş ı d a n
k a r ş ıy a ge ç s e k b i le , a l k o l l ü v a sı l a
k u l l a n a n bi r in i n k u rb a n ı ol a b i l iri z.
Ka i n a t?
B i rg ü n ko v a y a su do l d u rd u m . S ü ­
pü rge yi d a l d ı rd ı m . D u v a r a s ü rd ü ın .
Çeşi tli şe killer m ey dana ge ld i . O şe­
kil le ri n m eydan a gel m esi tes a d ü fi ol­
d uğu gib i , k a in alm me yd a na gel m esi
de tcsa d ü fidir.
B a ş k a .ü l kele r?
Çok geze n deği l , çok o k uy an b i l i r.
O k u ın a y ı se v i y o r u m . D o k t o r l a r ı n
çe l i ş k i y e d ü ş t ü ğ ü n ü k a b u l c t m c k ­
lc nsc s iga ra nm s ağlığa z a ra rlı ol m a ­
d ığmı k a b u l ede rim .
Gelecek?
D ü n y a yı l o s u nc u kl a r i d a re ed i y o r .
Tos u n c u k l a n i i h ti y a ç d u y u l m a y a n
bir d ü ny a ö zl ü yo r u m . A l etlerin i d a ­
reyc ih t i y a cı va r. in san l arı n id a re e­
d il mesin i a k l..ı m k a b u l et m i yo r.
En t e l l e k t ii c l ?
E n te ll c şm e ycl im di y o rl a r a m a m od a
o l a n bi rşey i ta kip e t m e k l a z ı m a s l ı n ­
da .
34
M ü c e v h e r� ev eş y a s ı ., e l ­
b is e ?
ben im .
S in e rn a ?
T V scy rcd i y o ru m . H a berle ri , fi lm le­
ri, gece j iırı n a st iğirıi . K ı r m ızı Kollu­
ğu scy rede m i y o r u nı . l l a b a nı a a i t
TV ' n i n rıı ü l kiyet i .
Ta r i h t e h a n gi d ö n e rn d e
y u ş a rn a k i ıs l e rd i n i z ?
Dev a m lı geç m işle ri ilc ö v ü ne n l e r ge­
lece k ten ü m i t le rin i kesmişlerd i r. Ya­
şad ı ğı m z a m a nd arı m e ın n u ıı u m .
P s j k i y a t r i n a s ı l o l riı a h ?
Her kes kend i kend i sin i n d o k t o ru ol­
m a l ı . ll u ö n e r i m i ge r i a l ı y o r u m .
Çü n k ü o z a m a n ın e vcu l p si ki ya t rist­
l c r, bu i şsi zl i k o rt a ın ı r ı d a ne y a pa r­
l a rd ı .
n in iN ŞAAT i şçi si.
J) e l i ?
A rife t a ri f ge re k m ez . A k ı l d e n ge si
n o k s a n o l a n k i şi d i r be n i m d u yd u­
ğu m . ll a zı ki ş i le rde de akıl fa zlası o­
l u r, o n u taşı y a nı az. D e l i he r z a m a n
i y i h i s sed er. Ç ü n k ü ge rçeği gö r ü r.
Ben b u n a ta n ı k t a old u m y a n i . A­
dam a ld ını ka y bet m i ş ti . H oca v a i z e­
d e r ken , h o c a n ı n n o k s a n ı nı a n l a d ı .
" Ağı r o l " d e d i , " a r a ba l a r ç a rpı ş a ­
ca k" .
T ü rle ri?
Va l l a bi l m e m . Z ı r deli v a.rd ı r. H i çbir
şeyle ilgisi o lm a y an k i şiye derle r. ·
Te d a v i s i ?
Onu h e k i m l e r b i l i r.
Ak rab a rı ı z '"'" d e l i � " o l s a ?
Ben de onla ü z ü l ü rü m . İ ns a n a iç a­
cısı v e r i r. Ç ü n kü eld e n b i rşey gel­
m i yo r.
l-I a s t a n eler olm a s a ?
2 5 yıl önce v a rd ı , b i zi m köyde deli­
le r. Ada m saraydı . Çekip dağa giru­
y o rd u . Zincirliyorla rd ı . H a s tanel e r
i y i old u .
B i n ÇİFTÇİ, 65 YAŞlNDA.
Del i ?
Ne diyeyi m . O k u m a y a z m a bilm e m .
Se rseri serse ri geze r. Ş e y konuşur.
U yd u r b i rşeyler yaz işte .
Teda visi ?
H a s t a nede y a t a rsan olur. Ç o k iyile­
şi rler. Yengem beni� deli old u , iyi­
leşti . Ş a k i r y a ttı, iyileşt i .
Ps i k i y a t ri ?
Ne b ilcy i m he kard eşim . .
Bin EV KADINI, - 36 YAŞlNDA.
De l i ?
A k l ı n d a n n o k s a n d e ri z . B e y n i nd e
zcd e l c n m e ol u r. A k l ı n ı k a çı ra n l a r
da o l u r. Ö ylele r de v a r.
T ü rleri ?
O l m az mı ? Kaç türl ü deli v a r. Ha­
li yle belli ol u r. Geziminden , konuş­
m a s ı nd a n . H a s t a y a . Bilem ez , k o­
n u şt uğu nu .
'1'ed a v i s i ?
Ol m az ma ? Olm asa daha çok yürür,
tü rer.
A k rahan ı z olsa ?
1\e v a r el im i zde ? Ne yapabiliriz ki ?
Ps i k i y a tri ?
Ne bilcy i m ki ? Ne o ?
l l a s l a n e l e r olmas aydı. ?
Etrafı s a r a rl a rdı. Dola riardı
�t rafa .
fATiH ALTINÖZ
b e n i m le k o n u ş m a k zo­ çünkü dektorun hakkımda yen bir z a m a n ı n i ç i n den

runda bunu elleri n i n tütün­ önceden edindiği intibelo­ . sesler getirirler kuloğıma

den soro r m a m ı ş olmasın­ ro kafasında şekillen meye oysa düşünmeyi dizginle­

don anlamıyorum sadece başlamış teşhise göre dav­ mek için onu kulla n ı lage­

b o k ı m lı y ü � ü n d e d i n g i n ronmolıyım i l k önce çünkü len kodloro uydurmak için

b i r ifade v a r n e r edeyse tedavi sistemini çökertmek sesleri d e ktorun sesi n i

hayattan m e m n u n k e n d i istemem burada korunuyo­ haydi yemek sesini düzen­

halinde rol yapmak zorun­ r u m b u n u n k a rş ı l ı ğ ı n d a li olarak duymak gerekir

d o : B i r d o k t o r ü zeri n d e özg ü r l ü ğ ü m ü veriyo r u m ulaşomodığım seslerle bu­

beyaz bir üniformo haya­ d ı şarda g ü n d e l i k l i se n ı n günkü hayatın içinde ya­

tın tüm totaliter özel l i ğ i n i tahakkümünde yaşıyorum şamak istemiyorum o za­

bede n i n i n üze r i n d e taşı­ bir kez konuşmayı istedin man düşünce akışı n ı n gös­

yor bir müddet için yalnız mi kullanocağ ı n gereçler tergeleri değişiyor çağlar

d eğ i l i m ve k e n d i m d e n belli kendin i kelimeleri kul­ öncesinde i nsanların yal­

bahsetmem gerekiyor dek­ l a n a r a k i fa d e etmek zo­ nız yaşamak için gereken

torun dimoğındo aldığı e­ rundosı n sonuç olarak e­ he rşeye s a h i p b u l u n d u ğ

ğ i t i m i n koşu l l a n m a s ı ve sarel i n s a n ı n öyle temel sürekli baharın hüküm sür­

g ündelik mesa i n i n zorloyı­ bir özelliği ki bundan k u r­ düğü bir zaman olduğunu

c ı l ı ğ ı s o r d u ğ u s u c l lerde tulmanın çaresi yok tedavi sanıyorum lise n ı n göster­

saldırgonlığ_a bazılarında sürecimin devam etmesi i­ ge ile gösterilen olarak iki­

sonuç a l ıcı zorbal ı ğa ne- çin tedaviye muhtaç ve te- ye bölünmediği bakışlario

d e n o l a c a k ben i m l e ko­ davi edi lebi l i r olduğumu ve d o k u n m a l o r l a d i ğ e r

nuşmak zorunda çünkü bir hissettirmem gerekir yoksa canlı lara d o uloşılobildiği

doktor sevdiğim keli meleri üşürüm cinler ellerimi bağ­ bir zaman.

tekrarloya bilirim oma iste­ lar a r a y ı p ve b i l i n medik

diğim şeyleri söyleyemem bir coğrafyadon b i l i nme- S . K.

35
 •

60' LARI N HARE KETLE RI

Yaıımııın ilk bölümünde (bakı­ Ne 68 öncesinde ne de 68 sonra­

Mayıs 68 \'C 60'1;lnn
nız Şiıofrcngi, sayı 2) hareketin sında kimse Lıcan 'ın devrimci yada
yalruu:a 'görünen' kısmını inc cledi · iktidar· h;lrd<ctll·ri, bireyci olarak uru mlanıcağın ı dü­
ğimiz ve 68 Mayısını katılanların şünemezdi. (birkaç cesur akadcmis·
(sağolsun) manuğı n ikna edici gü· bürokratik-kapitalist yen dı.şında tabi) O açıkça ve ltesin­
cu sayesinde, uygulamaya sokmaya lik.le 'Lac ıncı' ve 'Lıcın.sal' dı. A­
çal.ışok.Juı fikirterin tım tersi eylem· dünyanın yadsınması nıtezi hep, öznenin yınlmasının
lcre maruz kılmılaruu gözler önü­ (Khiı.c), )'3pı$al yabancıJ�maya yol
ne se rdiğimi z söyrene bil i r. Bunu
ve bu hJ•·l'kl'tll'rin
ıçtılı ve bu nedenle de atılamaz ol­
söylemek, paradoksu derinle�mek duğu idi. Mayt5 68 Strasında , pra­
ortaya koyduğu yt:nı
olacaktır, çunkü bu durumda, Mı· tik faaliyetin temel sorunu
yts eylemcilerini 'harekete geçiren' fi kirlerde ve kurum(institution) sorunu idi. La·
(nit e) gerçek bilinçdışı irkini n, hiç­ can'izmin gi z.cmU 'Yasa' ve 'Sem­
bit�y 'yapılamayacatJ' (faitc) ve as­ pratikknk kendini bolik' kavramlUt saysinde bu sorun
lında yapılmaması gerektiği 6kri ol­ gözlerden gizlendi, 'de hcto 'geçit·
duğunu itiraf etme zorunluluğu gösteren, baı?.ın1sızlık lilik ile 'de jurc' geçcrlililc arasında ­
doğac aktır. esas sorun ise bımb� ­ ki ıynm ortadın k.allctı. Bu açıdan,
tasansmnı giicii vt.·
kıdır. Herkesin de bildiği gibi , çe­ diter yazarlar, temel soru nu n hasır
�itli ölümler (öznenin ölumü, insa­ dirençliliğidir. alu edilmesini nğladığl için Lacın'ı
nın, anlamın ve öneminki, tırihinki borçludur: Peki ımı, .sizJn söylc:mi­
vs.), sözde bilimsel bir idcolojinin­ niıin konumu nedir?
yapısılcılığın-temsilcileri tarafindan Mayıs 68'in bu mikrokosmos
Mayıs 68'dcn çok önce duyurui­ üzerine _çeli�i, daha doğrusu pa·
mc:lc: ri ge re keni (gerçekte söyleye­
muştur. Kronolojik sırayla Levi ndoks bir etkisi oldu. Bir taraftın
cek.Jc:ri birşey vınnı�uına) söyledi­
Strıuss, L ıc ın , Bırthcs, Althusser 'yıpısılcılı.k eriyip gitti, kimse adını
ler ve fikirlerinin hırcketin eylemci­
bu ideolojinin tdıllığıru yapmışlar ; bile anmız oldu , hatta at� savu­
leri üzennde etkili olmısı için ye­
içlerinde bu makalenin yazannın dı nuc ula n bile, Foucault gibi, artık
terli süreyi elde ettiler, (en a;;r.ındın
bulunduğu bazı kişiler de 68'den ve/veya hiçbir zaman bu abmla il­
Paris emelijcn.siyası ve yayın çc:vrc:­
çok ônce yapısı kıl ığın içeriğini ve gileri olmadığlru ileri sürdüler. Di­
lc:rinde).Nc var ki, bu ctk.inin her­
politik etkilerini sorgulamaya başla­ ğer tıraftan ıyru yı urlar (ve yan­
hangi bir izine rastlamak mtimkün
mıştır. O günleri yaşayanlar bilir, daşları) hızla nritlı niteliktc bir 'ba­
değil. Bu id eologla rın 'idea 'ların ı
60'1ann başlannda Paris'te bazı ü ­ �arı ve 'ün' düz.cyine çıktılar. Yani
deb rinen nadir makalelerde ya alay
niversite çevrelerinde militın ol· Lıcan 'ı n L'c:crits (Yaıılar) kitabı 68
ya dı aşağılama scziliyor.
mak, genelde yapısakılığa, özelde öncesi 30.000 ntmışken, sonrasın­
Sürck.Ji ka r�ımı z ı çıkan, kurulu
AJthusscr''e karşı olmayı gerektirir­ da 300.000 satacako. Bu medyvun
düzenin, imgc:lc:ınin yüceltilmesinin
di. Althusser karşı sıldırıda bulun­ yark.ınl ığl ve adı geçen şıhsiyede­
(bunun foucault, Derrida, Bourdi­
makta gecikmedi ve daha 1964 'tc rin( emprc:Zar)'3lırtn) paz.arlama ye­
eu ve hatta Lacan ilc ne gibi bir
eğilim programlarının ve yapılan­ teneğine bağlıydı. Yurt ç i i ve dı.şı 6·
ba ğla nt ıs ı old uğu n u merak etme·
nın , özde 'sınıf mücadelesinden' kir pazanndaki güçlü taleptc bunda
mc:k elde değil!), özgu rlük ve ..jou­
muaf olduğunu, yani potilikdan et kili oldu. Ku�ku$uz Mayıs 68'i_n
issancc" kutlamalarının, fakat hep­
muaf olduğunu ileri surdü. "fran­ bı�arısızlığı ana ctkcndi. Fcrry ve
sininde ötesinde , sosyalizmin ve
sız ideolojisinin" diğer ynarlan, ki­ �mut'un ahmakçı haralan da bu ­
yeni toplumsal düzenin c lc �tirisi dit.
mi açıkça ( Foucault gıbi), kimi de radı yarar. ldc:ologlar, Mayıs 68 ha·
Başka türlü de olam ıt.d ı zaten.
üstu kapalı biçimde kenditerin yapı­ rckctinin sınırlannın (son sırurlann,
örneKin ı �can , hem 6g oneesinde
s al c ı l ığ ı n saçakları altına soktu. tarihsel ;;r..ayıftığın en son anıliıindc·
hem de �onruında, öznenin " varol·
Hepsi Mayıs 68 öncesinde söyle · ki) yuall:a.şmasıru sağladılar; guç cl-
mıyış"ındın ( unbc:ing) s6:t eder.

36
de etmeye çalışnuyordunuz ve hak­
l ıyd ınız, ç ü nkü k a rş ı güç d e m e k
güç derndetir ve � u böyle sürer gi­
der. AYnı zamanda, ideologlar bile
geri çekilmenin, vaıgeçmenin, bağ­
larunamarunyada ölç\ilü bir bağlan­
m anın geriye döniik haklı g?steril­
mesini · öğretti : her durumda·, bize
tarih in, öznenin, bağımsı 7lığm sa­
dece birer batı söylencesi olduğu
a ni atıldı.
Mayıs 'ta hareketleneo kişiler­
den bazılan inilita·n olmayı sürdür­
dü (Troçkistler, M.aoistler vs . ) ama
b u n l a rın sayısı b i nl e.ıi geçemed i .
1 972 'den soiırada giderek azaldılar.
Diğerleri, Mıyıs-Haziran 6 8 'e katı­
lan �cak amk gef'çek bir harekete
inanmayanlar, hareketin haşa.rısi.zl ı ­
ğ ı kend i l erinin sinsi 'öze leşnıes i '
haklı gerekçeler aradı ve ideologia­
nn nihilizm i bu in�anl ara tam uy­
du . Ferry ve !Unıut'nun tanımladı­
ğı i d e ol oglar� kendi yaratısı karşı ­
sınd a i)<tid arsız olan insanın ide o­
loglarıdır ve M a yı s 68 sonrası haklı
göstemıeye çalıŞtıkları da . gerçek_te
bu i ktidarsızlık, cesaretsiziilc ve yor­
gu nluktiır.
Mayıs 68 ve 60'lann iktidar ha­
reketleri, .b ürokratik-kapitalist dün­
yanın yadsınrnası ve bu hareketlerin
ortaya koyduğu yeni fikirlerde ve
pratiklerde kend i n i göster e n ,b a ­
ğımsızl� tasarısının _gticü v e direnç­
liliğidir. Ne var ki 'başarısızlığın' en
azınd_an görünüşte,modern politik
hareketlere sıkı sıkı ya bağlı olduğu
b oyu tu pekişti rmişlerd i r a ynı z a - .
manda. Şeylerin var olan düzenini
yapıcı yönde eleştirmerıin uzu·n sü �
re devam etmesinin müthiş zor ·o ­
luşu ,bağıms•zlılc kavnimıi?Jn birey­
sel , a ynı zamanda d a şoS)'ai . bağı m ­
sızlığı içermesinin ko�kktif self:dcv­
let yoluyla gerçekl e şmes i n i n o l a·­
naksızlı ğı . (bunun. sonucund a hare ­
ketin .çQkijşünden sonra maoist · ve
troçkist m_ilg'Olfurokr�s il ere ," ma o ­
s ponteks " H l><=fa kşlyo n u n a y·� d a
sözde "ara. bOzucu ,. iQ.eolqji1c, l)ihi­
l izme doğru g�rçe kl eşee. ,gü l4 ncsi
geçiş) Aslında bu. bozgtliı, 'm odern
zamaniann b.aşlangıcından bi.ı yana
yakamızı bira k riı � m ı şt ı r. F ra n s ı z
Devrimi sonrasında meydan J ako­
b e n l e r e s o n r a te r ö r e k a l m ı ş t ı r.
1 9 1 7'dc Rusya'da Bolşevikler top-
lum desteği olmadan iktid arı e ! e
geçirmiş, m odern z a m a nl a r ı n i l k
totaliter gücünü kurmuştur.
B u b o zgu n n a d i r e n t o t a l d ir.
Çoğu nl u k l a bu h arekçtler bel irli
hakiann özgürlüklerin ve güvenee­
lerin yerleşmesini sağl amıştır. Ku ­
rumlaşmanın gerçeklcşmediği d iğer
bazı duru mlard a ' bile ,h ayata bakış
v.e · topl u m u n gündel i k yaş amınd a
deri n izler bı rakmıştır, t ı pk.ı 1 871
Paris Komünü ve 60'1arın hareket­
leri gib i . Şu anki duru m modern
politik imgelemin anti-nomik özel­
liği il e yakından i lişkilidir. Bu imge­
lem bir yandan bağımsızl ık ve onun
topl u mşal kurumlara · ya yılımından
etki le nir, diğer yand an d a nadiren,o
da kısa bir süre. için, kendini politi ·
ka ve onun kurum l armdan kurtara­
bilir. Sonuçta modern . zamanlarda
pol iti k<inın kollekti f bir eylem ola­
ra�( özell�şmiş bir meslek deği l ) bir
spazm, bir ateş. . n öbeti , gayret ve
öfke ; diğer yönlerden hala önlene­
mez ve d�şm anca olan i ktid arın aşı­
niıkiarına bir tepki ,düşm a n ve ö ­
lümlülük olarak kendini gösterdiği ,
kısaca tek b aşına b i r "devrim , ol ­
mayı başaramadığı açıktır.
B a z ı ke n d i n i b i l m e z l e r M ayıs
68'in "anlam"ı nın porno videoları n
satışını arttırmak olduğunu ileri sü­
rebi l i rler. Dah� ve ri m l i bir görüş
Mayıs 68 ve 60'1ann hareketlerinde
çağdaş toplumun gizil vaatlerini ve
modern i nsanlığın bütün bu saçm a­
lıkl ardan uzaklaşmak, kendi ni poli ­
tize ·etmek ve kollekti f işiyle ilgilen­
menin normal ve d ü zenli bir d u ­
rum haline gelmesini sağlamak ko­
nusu ndaki zorl u klan görmektedir.
60'1ann hareketlerindeki çözül­
me, batı toplumlafında politik yaşa ­
mı n gi rd i ği yeni rcgre s i f evre nin
başlangıcı nın habercisidir. 1 5 yıldır
bu evreye tanıklık' etmekteyiz.
13u regresyon, ye ni bir bürokra­
tikleŞme / özel lcşme / m e d i a 1 a ş m a
rauridu i l e eleledir ( hatta eşanlamlı �
dır) . Aynı zamanda daha gclen�ksel
bir i f�deyl e , l i beral , ol igarşik d ü ­
ZC!1de otoriter politik eğil i mlerin
muazzam geri · dönüşünQ temsil e­
der. İnsan bu olguların geçici yada
kalıcı old u ğ u n u d ü şünebilir, m o ­
dern toplumun evriminde özd bir
zam anı gözterd iğine i nanabi lir yada
bunl arı irısan toplu munun aşılamaz
özelliklerinin durumsal i fadesi ola­
r a k k a b u l e d i l ebilir. Yasak olan ,
60'lann hareketlerinin temsil ettiği
kollektif mobiliza syon yüzünd e n ,
batı tarihinin 'gerçekte' ne olduğu­
nu u nutmaktır. B atı toplumlarının
içinde kendilerine bir zamanlar ya ­
Ş a m gücü vermiş o l a n ve· birgün
başka bir şeyin tomurcu klanmasım
sağlayabilecek kurumlar ve özellik­
ler tortuHınmıştır; Tek ö nemli bö­
lünme buradadır. Bendeniz gibi ba­
zı kişiler gü nümüzdeki düze nierin
i Çe rd iği özgürlük sınırlannın , bu
tür hareketlerin tortul yan ürünle­
ri nden b a şka birşey <:> l m ad ığı ve
yüzyıllardır süregeldiğine inanır; bu
h areketl e r o l m a ks ı zı n d ü ze n , b u
özgü rlükleri hiçbir zaman üretme­
ycceği gibi, ü stel i k ( şi md i olduğu
gibi ) acım asızca yok ederdi. !nsan­
lık kuşkusuz daha iyisini başarabilir.
Diğer bazı kişiler i se sonund a , ger­
çekleştiTilmiş özgür ve adil bir top­
l ur'nda yaşadığırmza inanır (elbette
birkaç reform d aha gerekebilir) .
Yine de sekiz yüzyıl kadar önce
batı Avrupa'nın ·ilk özgür kentlerin ­
d e b aşl ayan tarihsel sarhoşluğu i ­
ki nci kez yaşadığı mızı i tiraf etsek ,
aynı zama nda özgü rlü k rüyas ı ve
self-devleti n , gerçeklik ve sorumlu­
l u ğ u n da s o n u nda q l d u ğ u m u z u
d ü ş u nsek, h atta bütün ayncalığı ­
Iri ızla, Pajgua ve Fabius, Herneuve
Leot:in d , Pla ybo'y ve videoklipler,
pop · felse fesi ve postm odern (. saç ­
m alıklar) kıl ığındaki insanlık duru �
m unun belirleyici gerçekliğini gö­
recek d u ru m d a olduğum uzu b.i le
kabul etse k , 1 776 ve 1 789, 1 871 ,
1 9 1 7 ve M a yıs 6 8 ' i n ' � n l a m ' ı nı
b u n l ard a a ra m ak u ygu n s u z o l u r.
Kabur gi bi bu hipotczd e bile 'an­
l am ' insan varoluşu için başka olası­
lıklar arama çabasında yatmaktadır.
* B u yazı , G i l les Lipovetsky ( L'ere
du vide Essai s sur l'individ ualisme con­
t e m pora i n , P a ris , G i l l ea r d , l 9 8 3 )ve
Luc Ferry ve Alain Re naut(La Pense
68 , Essai sur L'a n ti - h umanisme Con­
tempora i n , Paris, Gal limard ,l 9 8 5 ) ta­
rafından yapılan Mayıs 68 üzerine yo­
r u mların bir sorgulamasını yapmak a ­
macıyla yazılmıştır.
.
C ORN ELİ U S CASTORlADİS
Türkçesi: Banu Büyükkal
37
ı

HAYATI M I N E N G Ü Z E L SAH N E LE R i l l

yurdaer'e ları ndan biridir. O da ay n ı kay nak- üzerin e k u r u l u bir d i n d i , h e r g ece

Es k id e n , y an i ç o c u kke n , ben d e tan besle n i r, çürümüş topl u m u m u - ı ş ı k oy u n l a r ı y l a 9-c ı l ı d u alar o k u r­

herkes g ibi t ü m zaman i mg e l e r i m i z u n z o r b a g ö vde g ös t e r i l e r i n e d u k , b i z i m y o l u m u z h i ç b i r y e re

o k u l t a ti l l e r i n i n YAZ L I I< S I N E MALARA E RI<E N B I R NO STAU I D E N E M E S I ç ı kmayan bir

karş ı gü çsüz bir hoş n u tsuz l u k ve
b ü y ü s ü n d e n öd ü n ç a l ı rd ı m . Ya z patikay d ı , g ece k o n u ştu k l a r ı m ı z ı
yatıştı r ı c ı b i r al ı şkan l ı kt ı r, hepsi o
mevsi m i hem çocu k l u k d ü ş l e r i m i n · sabah u n ut u rd u k .

s ı nan ması , h e m d e mas u m zih- Y ı l l ar g e çti kçe , y a n i büy ü d ü kç e ,

n i m i n ac ı l ı h ay at y o l u n d a att ı Q ı i l kYazl i k s i nema b en i m tü m zaman i m g e l e r i m i oku l g ü n le­

ad ı m i ard ı ben i m i ç i n . B i rç o k gü- i ç i n ( b izi m i ç i n ) b i r tü r r i n i n s ı kı n t ı s ı nd a n ö d ü nç a l m aya

ze l k ı z a aş ı k o l d u ğ u m u g ü l e r e k tap 1 n a kt 1 , baş l ad ı m . Yaz l ı k s i n e m aya y i n e

hatı rl ı y oru m da, g e rçe kten n e l e r

h ü m a n i st g idiyor, a n cak bu k e z f i l m seyret-

yaşad ı ğ ı m ı o kad ar i y i h at ı rl ı ya-

s i n e m aseverleri n m e k istiyord u m . B ü y ü bozu l m uş-

m ı y o r u m . Yaş ı t l a r ı m y e t i ş k i n l i k
afyo n etk i Si ya pa n
tu , çocu k l u ğ u n n e o l d u ğ u bel i rs iz ·
d i nsel ritü e l l eri
h ı rs i ar ı n ı n i l k h az ı rl ı kları n ı yapar- büyüsünden bahsetmiyoru m , biz-
u yg u l a n m azd l a m a
ken ben y o l d aş ı m l a h e r gece si- zat topl u msal köke n l i bir d e ğ işim-
o rad a. Bizi m k i s i
n e m aya g i d e rd i m . Yaz l ı k si nema- di b u . K i m l i ğ i m i o l uşturan e n ö-
i n a n ÇS I Zl i k üzer i ne
y a . F i l m l e r ö ne m l i değ i ld i : Poe'ya n e m l i ö g e l e rd e n b i r i sayd ı Q ı m si-
ku ru l u b i r d i n d i
tutkun y ete n e ksiz bir s i n e m ac ı n ı n n ema (san ı r ı m h i ç b i r ps i kiyatr bu-
kadar. B i z her gece o yazi ı k sine-
çekti ğ i i m ka n s ı z d e recede kötü bi r radaki i re n iy i kaç ı rmayacaktı r) , ül-
m aya g i d e rk e n , s ı k ı n t ı m ı z ı s ö z -
fil m d e n ç ı k ı n c a b i l e h içbi rşey o l - k e m i n yaşad ı ğ ı k ü l t ü r bu n al ı m ı n-
cü klere dökme n i n yen i yolla r ı n ı a-
m a m ı ş g i b i d o n d u rm a y e m i ş t i k d a n n as i b i n i a l m ı şt ı . lçte n l i Q i n d e n
rard ı k , katı ks ı z n eşe denen o şey i
c a n yoldaş ı m la. Her f i l m d e n önce şüphele n m ed i ğ i m ta n r ı , bana (ve
acı mas ı zca yarg ı l aman ı n bir baş-
duyd u ğ u m o aptalca h eyecan ı be- d iQer l e ri n e ) , ufak bir ceza vermiş,
ka biçimiydi bel ki de bu . Bazen fi l -
n i m l e paylaşan tek k iş i , ru h u m u n b i z i ke n d i e l leri y l e yaratt ı ğ ı cen n e -
m i beQ e n d i ğ i m iz d e ol urd u , o za-
i kizi o l an ö l ü m s ü z dostu m l a ben , ti nden kovm uştu . San ı r ı m b i r da-
m a n eve d a h a yavaş ad ı m l a r l a
işte böylece h e r gece korku nç h a da almayacak.
d ön er d i k , d ö n g ü y ü kı rmazd ı bu
d ü ş s e l o yazl ı k s i n e m aya g i d e r, I ç i mde e n u fak bir k i n yok artı k. A-
g üz e l rastl a n t ı l a r, şey l e r r u h a n e
evrensel mon oton l u Q un provas ı n ı l ı ş t ı m . H e m s i n e m ad an ç ı k ı n c a
yapabi l i r k i ?
yapard ı k . , çares izce . Evet okuy u- d o n d u r m a y i y o r u m y i n e . En az ı n -
Yazl ı k s i n ema ben i m i ç i n (biz i m i-
c u l a r y an ı l d ı n ı z , s i n e m a aş k ı n ı n dan baz ı g ec e l e r.
ç i n) bir tü r tapı nakt ı , hüm anist si
ucuz övg ü l e ri n i d ü z meyece Q i m bu
n e m aseve r l e r i n afy o n etk i s i y a ­
kez , f i l m i z l e m e t u t k u s u , diQer D u ru l Taylan
pan d i nsel ritüel leri uyg u lanmazd ı
birço k şey g ibi , ç aQ ı m ı z ı n yalan
ama orada. B iz i m kisi i n ançsı zl ı k
 Uoman liznı : Eşeği n , karşı c i n s i ö n ü nd e n a l a n ınea , "anırdığı'

an k i d u y gularını , h e p mera k e d e ri m . . Ağl ı y o r mu, seviniyor m u ,

yoksa pro tes to m u ed i yor? . . H iç b e l l i ol m a z .

Sürrcali z m : Çoc u k l u k a r k a d aş ı m , ked ileri i nş a a tların ikinci ,

ü ç ü n c ü k a t pencere l e r i n e , y a d a ağaçla rı n çıkab i ld iği dal i a r ı n a

k u cağı n d a taş ır, son ra d a k e y i fle a l a rd ı . . . D e n ise , k ed i yere

ç a k ı ls ı n , t op ra ğı n d e r i n i i iderine d a la ra k kay bols u n , son ra da ,

arkadaş ı m ı n u l a ş a m a y a cağı k a d a r u z a klara k a çsın i s t erd i m . . .

A m a h e r sefe r i n d e , y i n e dört a ya ğı ü s t üne d üşen kedi,

•
a r k a d a ş ı ın ın d i z i n i n d i L i n d e n a y r a l m a z d ı .

IZM Scmholizm : Ç içe k l e r a ra s ı n a giz l e n m iş , b ir ka v a n o z ba l a

h i sedcn s i n e k le r i n , d ö n ü p d u rd uğu yoğu n l u k , bazen hoşuma

ll

IZM
gid i y o r. . . Uazen d e fil i t i m i ar ı y o r u m .

Mod ernizm : E l im i y ı k ad ı ğ ı m sa b u n l a r, her gü n değişi yor. B inbir

m çeş i t kol u l a r ı ve r e n k l eri v a r. "Kepek y apmaz" diyorlar, kepek

I Z i\A
ya p ı y or . . . Ya o şam p u a n l a r? . . . V ı c ı k vıcı k . S u döke döke bi h al

ol u yor i n sa n . Yi n e d e b u l a ığı kalıyor.

R e aliznı : A) a k kabı l a r ı m ı çok s e v i y o ru m . S c n elerd ir, çeşitli

n e d e n l e rd e n dola y ı dcğiş t i rc m c d i m . . . Öyle a ya k altında d a

b ı r a k ı n ıy o r u m onl arı . . . B i r cam i d e n , pencere k a n a t l a rı

b i r b i ri n e v u r masm d i y e , ö n l e r i n e konan b içi m l i ve tu tacaklı

taş lardan , d u t gi b i sa rhoşkc n , b i r tane çald ı m . Masa m ın .b ir

köş e s i ne koyd u m . İ ş t e a y a k k a b ıları m ı o n a d ay a y ı p , her akşam

b i r saat sey re d i y o r u m . . .

Postm odcrni z m : Yem e k y e rk e n , şeffaf bi r borunun ucuna bağl ı ,

şe ffaf b i r torba gel i y or göz ü m ü n ön ü n e . Ye d i k ler i m boruda

geçerek , pıt pıl d üş ü y o r torba ya . . . lç tiği m ş ırı I ş ırıl akıyor.

Torba k ı v r a n a rak , tom b u l b i r d ansöz gi bi oy nay ıp duruyor . . .

S üha Tuğ te pe

39
G E C M i S O LS U N
• •

Çok değerli büyüğü·m üz , abimiz ,

biricik ilham perimiz,

medar-ı iftiharımız , her dem taze

bilgilerini devşirdiğimiz ,kıymetli
beyinlerimizi göçürdüğümüz, uğruna

nice şehitler verdiğimiz

AMERiKA BiRLEŞiK DEVLETLERt 'MlZİN

geçirmiş olduğu şiddetli, ateşli ve

bulaşıcı hastalıktan en kısa zamanda

kurtulmasını temenni eder,

acil şifalar dileriz .

Ş i zofreng i