HABERLEŞME SİSTEMLERİ I

GENLİK MODÜLASYONU
(Amplitude Modulation AM)
(Amplitude Modulation, AM)
 İÇERİK

1. Modülasyon Nedir?
2. Modülasyon Niçin Gereklidir?
3. Genlik Modülasyonu Çeşitleri Nelerdir?
4
4. Genlik Modülasyonu
5. Çift Yan Bant Genlik Modülasyonunda
 Sinyal İşlemleri
 Modülasyon Zarfı
 Modülasyon İndisi ve Yüzdesi
 Frekans
F k T f
Tayfı
 Matematiksel ifadesi
 Güç Hesabı
 Modülasyon
 Kelime anlamı olarak değiştirmektir.
 Bilgi sinyalinin genellikle daha uzak mesafelere
gönderilebilmkendinden çok daha yüksek frekanslı bir
taşıyıcının sinyal üzerine bindirilmesidir.esi amacıyla
 Modülasyon sırasında taşıyıcı sinyalin genlik,
genlik frekans,
frekans
faz v.b. gibi özellikleri, bilgi sinyaline ve modülasyon
türüne göre değişime uğrar.
 Taşıyıcı; üzerinde değişiklik yapılan (modüle edilen)
işarettir.

 Bir sinüs taşıyıcı dalga 3 parametre ile ifade edilir;

V (t )  ASin(2ft   )
 Genlik (Amplitute),
 Frekans (Frequency),
 Faz (Phase)
 Modülasyon Niçin Gereklidir

 İletilmek istenen bilgi düşük frekanslıdır. (dalga boyu yüksek)

 Örnek: İnsan sesi 20 Hz – 20 KHz
 Anten boyları, dalga boylarının katları olmak zorunda olduğundan
bilgi işaretini modülesiz iletebilmek için kullanılacak anten boyları
çok büyük olmak zorundadır.
zorundadır
c 300.10 6
 Örnek: İnsan sesi için dalga boyu    3
 15 km
f 20.10
 Yarım dalga anten kullanılsa,
kullanılsa 7.5
7 5 km anten boyuna ihtiyaç
vardır.
 Düşük
Dü ük frekanslarda
f k l d gürültü
ü ültü ve parazit
it vardır.
d
 Düşük ya da dar frekans bandında çalışan vericilerin yayınlarını
seçmek zordur.
5
 Modülasyon Niçin Gereklidir

 Çözüm;
 Bilgi sinyalinin kendinden çok yüksek frekanslı bir taşıyıcı
sinyal ile modüle edilerek transfer edilmesidir.
 Örnek: Ses sinyalini 20 MHz’lik bir taşıyıcı sinyal ile
modüle etsek.
etsek Antenin dalga boyu;
c 300.10 6
  6
 15 m
f 20.10

 Antenler çok küçülecektir.

 Anten
A t ve diğer
diğ elektronik
l kt ik devreler
d l için
i i tasarım
t k l lğ
kolaylığı
 Genlik Modülasyonu

VSB DSB SSB

(V ti l Sid B d)
(Vestigal‐Side Band) (D bl Sid B d)
(Duble‐Side Band) (Si l Sid B d)
(Single‐Side Band)
Artık Yan Bant Modülasyonu Çift Yan Bant Modülasyonu Tek Yan Bant Modülasyonu

Taşıyıcısı
şy Bastırılmışş Taşıyıcısı
şy Bastırılmamışş
DSB DSB
 GENLİK MODÜLASYONU

 Taşıyıcı işaretin genliğinin, bilgi işaretinin genliğine göre

değiştirildiği modülasyon şeklidir.
 Bilgi; taşıyıcıya genlik değişiklikleri biçiminde bindirilir.
 Modülasyon işlemi sırasında bilgi sinyalinde yer alan bütün
frekanslar üst ve alt yan bantlar olarak elde edilir.
 Verinin iletimi sırasında her iki yan bantta kullanılırsa çift yan bant
modülasyon olarak adlandırılır.
 Ticari ses ve görüntü yayınında kullanılan nispeten ucuz ve düşük
kaliteli bir modülasyon
y biçimidir.
ç ((535 – 1605Hz))
 Radyo ve TV yayınlarında kullanılır.
 Kısa mesafeli haberleşmelerde kullanılır.
Genlik Modülasyonu Sürecinde Sinyaller
 Bilgi Sinyali, iletilmek istenen düşük
frekanslı sinyaldir.

 Taşıyıcı işaret yüksek frekanslı

sinüs
i ü ya da
d cosinüs
i ü işarettir.
i tti

 Modüle edilmiş işaret, taşıyıcı

işaret ile bilgi işaretinin
birleştirilmiş halidir.
 Genlik Modüleli
Genlik Modüleli İşaretin İncelenmesi
Vmax = VC + Vm
 Tc, taşıyıcı işaretin periyodu;
1
fc 
Tc
Vmin = VC - Vm
 Tm,, bilgi
g işaretinin
ş periyodu
p y
1
fm 
Tm
 Vmt-t, bilgi işaretinin tepeden
tepeye genlik değeri

Vmt  t
Vm 
 Modülasyon Zarfı; modüleli sinyalin pozitif ve 2
negatif tepe değerleri üzerinden çizilen hat
modüle edici (bilgi) sinyale eşittir ve modülasyon
zarfı olarak adlandırılır.
 Genlik Modülasyonu (AM)

 Modülasyon Katsayısı (indisi) ve Yüzdesi

 Katsayı; bilgi sinyal genliğinin, taşıyıcı sinyal genliğine oranıdır
Vm
m
Vc
 Yüzde olarak ifadesi modülasyon yüzdesi olarak adlandırılır.
 Modülasyonun derecesini belirler.
belirler
 m>1 bozuk (aşırı modülasyon)
 m=1 %100 genlik modülasyonu (ideal)
 0,5 < m < 1 iyi bir modülasyon
 %90 ila
il %95’lik
%9 ’lik modülasyon
dül endeksi
d k i ile
il modülasyon
dül yapılması
l
uygundur.
 Genlik Modülasyonu (AM)

 Modülasyon Zarfından Modülasyon Katsayısı (indisi) ve

Yüzdesinin hesaplanması

V max  V min V max(t  t )  V min(t  t )

m m
V max  V min V max(t  t )  V min(t  t )
 GENLİK MODÜLASYONU
 Örnek: Modüle edici sinyal genliği 4v, taşıyıcı genliği 5v olan
modüleli bir sinyalin modülasyon indisi ve modülasyon yüzdesini
hesaplayınız?

 Çözüm:
 Modülasyon indisi;
Vm 4
m   0.8
Vc 5

 Modülasyon yüzdesi %m = m * 100 = % 80

 GENLİK MODÜLASYONU

14
Doç.Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 GENLİK MODÜLASYONU
 AM modülatör, iki girişi olan doğrusal olmayan bir elemandır.
 Girişlerden birisi tek
tek-frekanslı
frekanslı sabit genlikli taşıyıcı
 Diğeri ise, bilgi işaretidir.
 Çift Yan Bant Taşıyıcılı AM Modülatör (AM DSBFC) en sık kullanılan
AM biçimidir.

Modüle Edici İşaret AM Modülatör Modülasyonlu İşaret

a ((0 – 4 kHz)) (DSBFC –Çift Yan 
((500,, 496 ve 504 kHz))
B
Bant Taşıyıcı)
T )

Taşıyıcı İşaret
c (500 kHz)

15
 GENLİK MODÜLASYONU
 Bant genişliği, işaretin frekans spektrumunda işgal ettiği yerdir.
 Çift yan bant genlik modülasyonunda, alt ve üst yan bantlardan
dolayı, bant genişliği bilgi işaretinin frekansının iki katıdır.
 BW = 2fm

Haberleşme Sisteml I

LSF USF
(alt yan frekans) (üst yan frekans)
 GENLİK MODÜLASYONU
 Örnek: 100 kHz’lik bir taşıyıcı dalga 500 Hz’lik haber işareti ile
modüle edilirse, alt ve üst yan frekanslar ne olur?

 Çözüm:
 LSF = fc – fm = 100 kHz – 500 Hz = 99.5 kHz
 USF = fc + fm = 100 kHz + 500 Hz = 100.5
100 5 kHz

 Haber işareti saf bir sinüs dalgası değil de karmaşık bir işaret olması halinde
alt ve üst yyan frekanslar yerine
y alt (LSB)
( ) ve üst ((USB)) yyan bantlar oluşur.
ş
 GENLİK MODÜLASYONU
 Örnek: 2 MHz’lik bir taşıyıcı sinyal, 30 Hz ile 20 kHz frekans
bileşenlerine sahip bir ses işareti ile modüle ediliyor. Alt ve üst yan
bant sınır değerlerini bulunuz?
2 MHz

 Üst Yan bant (USB) alt sınırı

 2 000 000Hz + 30 Hz = 2 000 030 Hz
USB
 Üst Yan bant (USB) üst sınırı
 2 000 000Hz + 20 000 Hz = 2 020 000 Hz
 Alt Yan bant (LSB) üst sınırı
 2 000 000Hz - 30 Hz = 1 999 970 Hz
 Alt Yan bant (USB) alt sınırı
 2 000 000Hz - 20 000 Hz = 1 980 000 Hz
 GENLİK MODÜLASYONU
 Örnek: Taşıyıcı frekansı 100 kHz, maksimum modüle edici işaret
frekansı 5 kHz AM modülatör için genlik modülatörün;
a. Alt (LSB) ve üst (USB) yan bantların frekans sınırlarını,
b. Modüle edici işaret tek frekanslı 3 kHz’lik bir ses ise oluşan alt
(LSF) ve (USF) üst yan frekansları,
frekansları
c. Bant genişliğini,
d. Çıkış tayfını çiziniz?
 Çözüm: 100 kHz
a. USB = 100 + 5 = 105 kHz
LSB = 100 – 5 = 95 kHz LSF USF

b. USF = 100 + 3 = 103 kHz USB

LSF = 100 – 3 = 97 kHz
kH

c. Bant Genişliği=105 – 95 = 10 kHz

BW = 2fm = 2 * 5 kHz = 10 kHz
 GENLİK MODÜLASYONU
 Matematiksel ifadesi:
 Bilgi vm = Vm Sin 2fmt
 Taşıyıcı vc = Vc Sin 2fct
 Modüleli işaret v = (Vc + VmSin2fmt) * Sin2fct
 GENLİK MODÜLASYONU
 Çift Yan Bant Genlik Modülasyonu Matematiksel ifadesi:

 Modülasyon indisi ile Matematiksel ifadesi:

 GENLİK MODÜLASYONU
 Örnek: Genlik modülatörünün girişlerinden biri tepe genliği 20 Vp
olan 500 Hz bir taşıyıcı, ikinci giriş
giriş-çıkış
çıkış dalgada ± 7.5 v
v’luk
luk bir tepe
değişikliği oluşturabilecek genliğe sahip 10 kHz’lik modüle edici bir
işarete sahiptir.
sahiptir Buna göre;
a. Alt (LSF) ve üst (USF) yan frekansları,
b. Modülasyon indisi (m) ve yüzdesi (M),
c. Modülasyonlu
M dül l taşıyıcı USF ve LSF tepe genliklerini,
likl i i
d. AM zarfın maksimum ve minimum genliklerini,
e. Modülasyonlu AM dalganın matematiksel ifadesini
f. Çıkış tayfını çiziniz
g. Modülasyonlu zarfı çiziniz
 GENLİK MODÜLASYONU
 Çözüm:
a. USF = 500 + 10 = 510 kHz LSF = 500 – 10 = 490 kHz
Vm 7.5
b. . m   0.375 M  m *100  0.375 *100  %37.5
Vc 20
c. Modülasyon öncesi ve modülasyon sonrası taşıyıcı aynıdır.
m *VC 0.375 * 20
VLSF USF    3.75 (7.5v' luk degg isi min yyarisi )
2 2
d. Vmax = VC + Vm = 20 + 7.5 = 27.5 Vmin = VC - Vm = 20 - 7.5 = 12.5

. (t )  20Sin(2 .500.103 t )  3.75Cos(2 .510.103 t )  3.75Cos(2 .490.103 t )

e. V
27.5v 20v
3 75
3.75 3
3.75
75
12.5v

490 500 510 kH

kHz
23
 AM DSBFC Güç

 Taşıyıcı işaretin gücü

2
 VC R: Yük Direnci, VC: Taşıyıcı Gerilimi
PC 
R

 AM zarfta toplam güç

 Ptoplam = PTaşıyıcı + PUSB + PLSB
2 2
 mVC   mVC 
2    
   
VC 2 2
PT 
R R R
 AM DSBFC Güç
2 2
 mVC   mVC 
2     2
VC
2
m 2 VC m 2 VC
2

   
VC 2 2 PT   
PT  . .
R R R R 4 R 4 R

2 m2  m2 
PC 
VC PT  PC  PC PT  PC 1  
R 2  2 

 Toplam
T l Gü Formülü
Güç F ülü Gerilim
G ili ve Akım
Ak Cinsinden
Ci i d Yazılırsa
Y l

m2
 . VT  VC 1
2

 . m2
IT  I C 1
2
 AM DSBFC Güç

 Örnek: 1500 w gücündeki bir taşıyıcı %90 seviyesinde modüle

ediliyor. İletilen
İ toplam güç nedir?
?

 Çözüm:
 Toplam güç;
 m2   0.9 2 
PT  PC 1    15001    2107.5 w
 2   2 

 Haber işaretine ait güç;

Pm  Pt  PC  2107.5  1500  607.5 w

 AM DSBFC GÜÇ
 Örnek: Modülasyonsuz taşıyıcı tepe gerilimi 10v, yük direnci 10 
olan bir AM DSBFC dalganın;
a Taşıyıcı RMS ve tepe gerilimini,
a. gerilimini
b. 0.5’lik bir modülasyon katsayısı için modülasyonlu dalgadaki
güç dağılımı,
c Güç tayfını çiziniz?
c.

 Çözüm:
Ç
VC
2
10 2 VC2rms
(0.707 x10) 2
a. .PC    10 w p PC rms    5 wrms
R 10 R 10

b. m=0.5 10 wp
2 0.625 0.625
m 2 VC m2 0.52
PUSB  PLSB  .  .PC  .10  0.625 w p
4 R 4 4
2 2
m 0. 5
PUSB  PLSB  .PC  .5  0.3125 wrms
4 4
 GENLİK MODÜLASYONU
 Örnek: Bir ses sinyalinin matematiksel ifadesi Vm=10sin2π3200t dir. Bu
bilgi işareti matematiksel ifadesi Vc=20Sin2π300000t olan bir taşıyıcıyı
modüle etmekte kullanılmaktadır.
 Buna göre;
a. Ses sinyalini çiziniz.
b. Taşıyıcı sinyalini çiziniz.
c. Modüleli dalgayı ölçekli çiziniz.
d. Modülasyon indisini ve modülasyon yüzdesini bulunuz.
e. Frekans spektrumunda oluşacak frekans ve genlikleri çiziniz
f. V=? (Modüleli işaretin matematiksel denklemini yazınız.)
g. Bu
B işaretin
i ti frekans
f k spektrumunda
kt d işgal
i l ettiği
ttiği bant
b t genişliği
i liği nedir?
di ?
BW=?
h. Bu işaret empedansı 50 Ω olan bir anten ile yayın yaptırılırsa; Pc=?
i
i. Pa b ? Püyb=?
Payb=? Pü b ? Ptoplam=?
Ptoplam ?
GENLİK MODÜLASYONU
GENLİK MODÜLASYONU
GENLİK MODÜLASYONU
HABERLEŞME SİSTEMLERİ I

9. Hafta
f

AÇI MODÜLASYONU
(Faz ve Frekans Modülasyonu)
(Faz ve Frekans Modülasyonu)
 İÇERİK

1. Açı Modülasyonu Nedir?

2. Neden Açı Modülasyonu Tercih Edilir?
3. Açı Modülasyonu Dalga Şekilleri
4
4. Açı Modülasyonunun Temelleri
5. Faz Modülasyonu
6. Frekans Modülasyonu
y
7. Faz ve Frekans Modülasyonu Arasındaki İlişki
 AÇI MODÜLASYONU
 Bilgi sinyalini bir sinüsoidal taşıyıcı ile modüle ederek iletmenin 2
temel yolu vardır:

V (t )  ACos (2ft   )
 Genlik (Amplitute) Modülasyonunda, bilgi sinyali taşıyıcı sinyalin
genlik değişimleri içerisindedir.
içerisindedir

 Açı Modülasyonunda, bilgi sinyali sabit genlikli taşıyıcı sinyalin açı

değişimleri içerisindedir.
 Açısal
ç değişim
ğ ş Frekans ve Faz p
pmdeğişimleri
ğş ile g
gerçekleştirilir.
ç ş
 FM’de frekans değişim miktarı, PM’de ise faz değişim miktarı bilgi
işaretinin genliği ile orantılıdır.
 Genlik Modülasyonunun Dezavantajları?
 Genlik Modülasyonu basit olması ve bant genişliği verimliliği gibi
avantajlarının yanı sıra dezavantajları şunlardır:

 GM’de bilgi taşıyıcının genliğinde gömülüdür. GM’de yüksek performans

için lineer yükselteçler oldukça önemlidir. Ancak maliyet ve küçük
boyutların önemli olduğu uygulamalarda Lineer yükselteçleri
gerçekleştirmek zordur.
 DSB-AM veya SSB-AM sistemlerde gürültüsüz bir periyodda sinyaller
iletildiğinde çok küçük taşıyıcı sinyaller kullanılır. Bu durumda gürültü
meydana gelmesi sinyal kaybına sebebiyet verir.
 AM sistemlerde bantgenişiliği doğrudan bilgi sinyalinin bant genişliğine
bağlıdır. Bu da daha iyi performans için daha geniş bant genişliği kullanımı
anlamsızlaştırır.
 NEDEN AÇI MODÜLASYONU ?
 Genlik modülasyonunun dezavantajlarını ortadan kaldırır.

 Genlik modülasyonuna göre gürültü ve diğer bozucuların etkilerini azaltır.

 Açı modülasyonunu gerçekleştiren cihazlar daha az karmaşıklığa sahiptir.

 Dezavantajları:
 Modüle edilmiş işaretin bant genişliğinin, bilgi işaretinin bant
genişliğine oranının çok artması dezavantajı olarak sayılabilir. Kısaca
çok daha yüksek bantgenişliği kullanır.
 Açı modülasyonu devreleri daha pahalıdır.
AÇI MODÜLASYONU
 AÇI MODÜLASYONU
 Genelleştirilmiş bir sinüsoidal işaret aşağıdaki denklemler ile gösterilir.

 (t )  AC Cos  (t )  veya  (t )  AC Cos 2ft   (t ) 

 Sinüsoidal sinyallerin frekansı zamanla değişebilir.
değişebilir
 Özetle, Frekans Modülasyonunda (FM) bilgi sinyaline oranla taşıyıcı
sinyalin frekansını değiştirmek istenir.
istenir Bundan dolayı taşıyıcının
frekansı her an değişebilir.
 (t)
( ) açısı zamanın bir fonksiyonudur.
f Buna göre;
ö (t)
( ) işaretin ani
frekansı (t)’nin zamana göre türevidir.
 Ani frekans:
d (t )
i (t ) 
dt
 AÇI MODÜLASYONU
 Ani frekans: (t)’nin zamana göre türevidir.

d (t )
i (t ) 
dt

 (t) = 0t +  lineer olarak zamana göre değişebilir. Bu durumda 0

rad/s’de bir frekans vardır.
vardır Yani ani frekans sabittir.
sabittir

 (t)
( ) açısı, i(t)
( ) nin integrali alınarak elde edilebilir.
t
 (t )   i ( )d   0 0 : integral sabiti

0
 AÇI MODÜLASYONU
 Örnek: f(t)=Acos(10t + t2) işaretinin ani frekansını hesaplayınız?

 Çözüm
 (t) = 10t + t2
d (t )
i (t )   10t  2t  2 (5  t )
 Ani frekans: dt

 F(t)
( ) işaretinin t=0
0 anındaki ani frekansı,
f i(0) = 10
10 rad/s
/
veya fi (0) = 5 Hz
 AÇI MODÜLASYONU
 Frekanstaki değişikliğe frekans sapması (∆F), faz daki değişikliğe
faz sapması (∆) denir.
 Anlık Faz: Verilen bir zamanda taşıyıcının tam olarak faz değeri
p, matematiksel ifadesi ct + (t)
olup, ( ) dir. Birimi ((rad))
 Anlık Faz Sapması: Verilen bir zamanda taşıyıcının fazındaki anlık
olup matematiksel gösterimi (t) dir.
değişiklik olup, dir Birimi (rad)
 Anlık Frekans: Verilen bir zamanda taşıyıcının tam olarak fekans
değeri olup,
olup anlık fazın zamana göre türevidir.
türevidir d
(c t   (t ))
dt
 Anlık
A lk F k
Frekans S
Sapması: V il
Verilen bi
bir zamanda
d t
taşıyıcının
frekansındaki anlık değişiklik olup, anlık faz sapmasının zamana
göre türevidir. (t)’ (rad/s)
 AÇI MODÜLASYONU
FAZ MODÜLASYONU (PM)
 Taşıyıcı işaretin faz açısı, bilgi işaretine göre lineer olarak değişir.
(bilgi işaretinin genliği ile orantılı olarak)

 Faz Modülasyonda açı ifadesi:

 Faz modülasyonlu dalganın ani frekansı:

C ,kP 0 : sabit

 PM işaret:
 AÇI MODÜLASYONU
FREKANS MODÜLASYONU (FM)
 Taşıyıcı işaretin ani frekansı, bilgi işareti ile lineer olarak değişir.
(bilgi işaretinin genliği ile orantılı olarak)
 Ani frekans:
C ,kkf : sabit

 Frekansı modüle edilmiş sinyalin açısı:

 FM işaret:
 AÇI MODÜLASYONU
PM ve FM Arasındaki İlişki
 Gerçekte FM ile PM birbiriyle ilişkilidir.
 PM
PM’de
de açı, bilgi işareti ile orantılı olarak değişir.
 FM’de ise açı,bilgi işaretinin integrali ile lineer olarak değişir.

 PM modülatörün bilgi işareti girişine bir integratör konursa çıkışta

bir FM işareti elde edilir.
edilir

 FM modülatörün girişine bir türev alıcı konursa çıkışta PM işareti

elde edilir.
 İÇERİK

1. Açı Modülasyonu Lineer midir?

2. FM ve PM Modülatör/Demodülatör
3. FM İşaretin Genel Gösterimi
4
4. PM İşaretin Genel Gösterimi
5. Açı Modülasyonun Güç Hesabı
6. Dar Band Frekans Modülasyonu
y
7. FM Sinyali Frekans Spektrumu
AÇI MODÜLASYONU
AÇI MODÜLASYONU
PM ve FM

Frekans Modülatör

Faz Modülatör
18
 AÇI MODÜLASYONU
PM ve FM MODÜLATÖR / DEMODÜLATÖR

19
 AÇI MODÜLASYONU
PM ve FM MODÜLATÖR / DEMODÜLATÖR
 AÇI MODÜLASYONU
 Örnek: Şekilde bilgi sinyali ile frekans modülasyonlu sinyal
görülmektedir. Taşıyıcı frekansı fC = 100 MHz, kf = 2 x 105 ise ani
frekansın aralığını (min ve maks değerleri) bulunuz?
 AÇI MODÜLASYONU
 Örnek: Şekilde bilgi sinyali ile faz modülasyonlu sinyal
görülmektedir. Taşıyıcı frekansı fC = 100 MHz, kp = 10 ise ani
frekansın aralığını (min ve maks değerleri) bulunuz?
 AÇI MODÜLASYONU LİNEER MİDİR?
 Eğer d (t ) ifadesi f(t)’den bağımsız ise bu modülasyon lineerdir.
df (t )

 d(t) modüle edilen, df(t) modüle eden işarettir.

 AM lineer modülasyondur.
modülasyondur

 PM lineer değildir.
 FM İşaretin Genel Gösterimi
 Açı modülasyonu doğrusal bir süreç olmadığından PM ve FM
işaretlerin frekans spektrumları bilgi işaretinin spektrumundan
farklıdır.
 İşlemlerin kolaylığı için bilgi sinyali sinüsoidal olarak kabul
edilmektedir.

Maksimum frekans sapması

 FM İşaretin Genel Gösterimi
 FM işaretin genel gösterimi

 FM (t )  AC cosC t   Sinm t 
 AC : taşıyıcı işaretin tepe değeri
 C : taşıyıcı işaretin açısal hızı (C = 2fC )
  : FM modülasyon indeksi (mf ile de gösterilir.

Tepe frekans kaymasi

 FM modülasyon indeksi  
m Modüle eden isaret frekansi

25
 PM İşaretin Genel Gösterimi
 PM işaretin genel gösterimi

 PM (t )  AC cosC t   Sinm t 

 AC : taşıyıcı işaretin tepe değeri

 C : taşıyıcı işaretin açısal hızı (C = 2fC )
  : PM modülasyon indeksi (mP ile de gösterilir)

indeksi maksimum faz kayması 

 PM modülasyon indeksi, ’ye
ye eşittir
eşittir.

  k p Am
 Açı Modülasyonlu İşaretin Gücü

 Açı modülasyonlu sinyalin fazı ve anlık frekansı zamanla değişmesine

rağmen genlik her zaman
rağmen, aman sabit kal
kalır.
r

Buna göre, kp ve kf sabitleri dikkate alınmaksızın, Açı modüleli işaretin

gücü daima;

A2
P
2
 AÇI MODÜLASYONLU SİNYALİN BAND GENİŞLİĞİ
DAR BAND AÇI MODÜLASYONU

t
a (t )   m( ) d


 Frekans modülasyonunda modüle edici her sinyal için bir çift yan bant
oluşur. Bu da teorik olarak frekans modülasyonunda sonsuz sayıda yan
bant oluşması anlamına gelir.
gelir

 Dar
D B Band
dFFrekans
k M
Modülasyonu
dül (N
(Narrow-band
b d FM M
Modulation,
d l ti NBFM)

 Dar Band Faz Modülasyonu (Narrow-band PM Modulation, NBPM)

Haberleşme Sistemleri I
AÇI MODÜLASYONLU SİNYALİN BAND GENİŞLİĞİ
DAR BAND AÇI MODÜLASYONU
 DAR BAND FREKANS MODÜLASYONU
(NARROW
(NARROW‐‐BAND FM  MODULATION, NBFM)

 FM işaretinin Fourier dönüşümünün bulunması zordur. Ancak,

modülasyon nedeniyle tepe frekans kaymasının küçük tutulabildiği
durumlarda, herhangi bir f(t) işareti için modüle edilmiş işaretin spektrumu
bulunabilir Bu durumda kf küçüktür.
bulunabilir. küçüktür Bu koşul β<0.2
β<0 2 ya da 0.5
0 5 olduğunda
sağlanır. Bu tür modülasyon türüne NBFM denir.
 Frekans
F k d ği i i arttıkça
değişimi tt k yan bant
b t sinyallerinin
i ll i i gücü
ü ü azalır.
l Genliği,
G liği
taşıyıcı sinyalin genliğinin %1’inden daha düşük olan yan bantlar ihmal
edilir.
Frekans modülasyonunda ortalama ±75 KHz. lik bant genişliği kullanılır.
Bu bant genişliğinin altında yapılan FM yayınlara dar bant FM, üstünde
yapılan yayınlara geniş bantlı FM denir.
 DAR BAND FREKANSLI İŞARETİN 
SPEKTRUMUNUN İNCELENMESİ
NBFM dalga biçimi ile GM dalga biçimi arasında benzerlik vardır.
 Her iki spektrumda
p da impulselara
p karşı
ş düşen
ş aynı
y taşıyıcı
ş y terimler vardır.
 GM işaretine benzer şekilde NBFM’in bandgenişliği mesaj işaretinin band
genişliğinin iki katıdır. Ancak NBFM işaretinin frekans bileşenlerinde 1/(w-wc) ve
1/(w+wc) çarpanları mevcuttur.
 NBFM’de pozitif ve negatif frekans bileşenli terimler arasında 1800 faz farkı vardır.
GM’dasadece genlik değişmektedir, faz değişmez. NBFM’de çok küçük bir genlik
değişimi vardır. Bunun dışında faz mesaj işaretine bağlı olarak değişmektedir.
GM’da modüle edilen işaret taşıyıcıyla aynıfazda olmasına rağmen NBFM’de 900
faz farkıyla eklenmiştir.
FM Sinyali Frekans Spektrumu
Carson Kuralı
 DAR BAND FREKANS MODÜLASYONU
(NARROW
(NARROW‐‐BAND FM  MODULATION, NBFM)

 FM işaretinin Fourier dönüşümünün bulunması zordur. Ancak,

modülasyon nedeniyle tepe frekans kaymasının küçük tutulabildiği
durumlarda, herhangi bir f(t) işareti için modüle edilmiş işaretin spektrumu
bulunabilir Bu durumda kf küçüktür.
bulunabilir. küçüktür Bu koşul β<0.2
β<0 2 ya da 0.5
0 5 olduğunda
sağlanır. Bu tür modülasyon türüne NBFM denir.
 Frekans
F k d ği i i arttıkça
değişimi tt k yan bant
b t sinyallerinin
i ll i i gücü
ü ü azalır.
l Genliği,
G liği
taşıyıcı sinyalin genliğinin %1’inden daha düşük olan yan bantlar ihmal
edilir.
Frekans modülasyonunda ortalama ±75 KHz. lik bant genişliği kullanılır.
Bu bant genişliğinin altında yapılan FM yayınlara dar bant FM, üstünde
yapılan yayınlara geniş bantlı FM denir.
 DAR BAND FREKANSLI İŞARETİN 
SPEKTRUMUNUN İNCELENMESİ
NBFM dalga biçimi ile GM dalga biçimi arasında benzerlik vardır.
 Her iki spektrumda
p da impulselara
p karşı
ş düşen
ş aynı
y taşıyıcı
ş y terimler vardır.
 GM işaretine benzer şekilde NBFM’in bandgenişliği mesaj işaretinin band
genişliğinin iki katıdır. Ancak NBFM işaretinin frekans bileşenlerinde 1/(w-wc) ve
1/(w+wc) çarpanları mevcuttur.
 NBFM’de pozitif ve negatif frekans bileşenli terimler arasında 1800 faz farkı vardır.
GM’dasadece genlik değişmektedir, faz değişmez. NBFM’de çok küçük bir genlik
değişimi vardır. Bunun dışında faz mesaj işaretine bağlı olarak değişmektedir.
GM’da modüle edilen işaret taşıyıcıyla aynıfazda olmasına rağmen NBFM’de 900
faz farkıyla eklenmiştir.
GENİŞ BAND FREKANS MODÜLASYONU
GENİŞ BAND FREKANS MODÜLASYONU
 GENİŞ BAND FREKANS MODÜLASYONU

 FM (t )  AC cosC t   Sinm t 
 FM işaretin
ş frekans spektrumunu
p bulmak için,
ç ,y yukarıda verilen FM modülasyonlu
y ifade,,
A sabiti göz önüne alınmadan seriye açılırsa;

 FM (t )  J 0 (  ) cos 0t  J1 (  )cos(c  m )t  cos(c  m )t 

 J 2 (  )cos(c  2m )t  cos(c  2m )t 
 J 3 (  )cos(c  3m )t  cos(c  3m )t   .......
 Burada ilk terim taşıyıcı bileşen, ikinci terim taşıyıcının ±fm civarındaki bileşeni, üçüncü
terim ±2f
2fm civarındaki bileşeni, dördüncü
ö ü ü terim ise taşıyıcının ±3f
3fm civarındaki bileşenini
göstermektedir.
 Görüleceği üzere modülasyon indeksine bağlı sonsuz tane terim ortaya çıkmıştır.
çıkmıştır
 Jn()’ya n. Mertebeden Bessel fonksiyonu denir.
 Belirli bir  için Bessel fonksiyonunun aldığı değerler belli sayıda terimden sonra iyice
azalmaktadır. Bundan dolayı genliğin 0,01 altındaki değerler alınmaz.
40
FM Sinyali Frekans Spektrumu
Bessel Fonksiyonlarının Grafikleri
 Fonksiyonlarının Yaklaşık Değerleri (JJn())
Bessel Fonksiyonlarının Yaklaşık Değerleri (


 Hangi Yan Bantlar Önemli ?

 Bir y
yan bandın ortalama g
gücü modüle edilmemiş
ş taşıyıcının
şy ortalama g
gücünün % 0.01’
ine eşit ya da büyükse önemli yan bant olarak kabul edilir.

 Yan bandın gücü taşıyıcının gücünün 40 dB aşağısı olarak kabul edilir.

 GENİŞ BAND FREKANS MODÜLASYONU

 Örnek: Taşıyıcı genliği 1v, modülasyon indeksi ()=1 için önemli yan bant genliklerini
frekans ekseninde gösteriniz?
 FREKANS MODÜLASYONUNDA BANT GENİŞLİĞİ HESABI

 Tablo Kuralı
 BW = 2 * fm * önemli bant sayısı
sa s

 CARSON Kuralı
 BW = 2 * (f + fm )

 Pratik Yöntem
 BW = 2 *(mf + 1)* fm

BW: Bant genişliği

fm : Bilgi sinyalinin bant genişliği (B)
f : Frekans sapması
mf : Modülasyon indeksi ()
Carson Kuralı
 FREKANS MODÜLASYONUNDA BANT GENİŞLİĞİ HESABI

 Örnek: 15 kHz’lik bant genişliğine sahip bilgi sinyalinin ve kf = 2 x 105 için

frekans modülasyonlu
y sinyalin
y bant g
genişliğini
ş ğ ((BFM) hesaplayınız?
p y
 Çözüm:
 Carson Kuralı BW = 2 * (f + fm )
 Frekans Sapması f  1 k m  1 ( 2 .10 5 )(1)  100 kHz
2 2
f p

 BW = 2 * (f + fm ) = 2 * (100 + 15) = 230 kHz

 Pratik Yöntem BW = 2 *(mf + 1)* fm

 Modülasyon indeksi   f  100
fm 15

.
 B  100 
FM  2 * f m (   1)  2 * 15  1  230 kHz
 15 
 FREKANS MODÜLASYONUNDA BANT GENİŞLİĞİ HESABI

 Örnek: Taşıyıcı frekansı fc = 100 MHz, mf =2, fm = 3 kHz olan bir FM sinyalinin
bant g
genişliğini
ş ğ ((BFM) bulunuz ve frekans spektrumunu
p ççiziniz?
 Çözüm:
 Tablo Kuralı BW = 2 * fm * önemli yan bant sayısı
 mf = 2 olduğundan Bessel tablosundan önemli yan bant sayısı = 4
 BW = 2 * fm * önemli yan bant sayısı = 2 * 3 * 4 = 24 kHz

 Carson Kuralı BW = 2 * (f + fm )

f
 Frekans Sapması mf   f  m f * f m  2 * 3  6
fm

 .BFM  2 * f  f m   2 * (6  3)  18 kHz

 FREKANS MODÜLASYONUNDA BANT GENİŞLİĞİ HESABI

 Frekans Spektrumu:
 fm = 3 kHz = 0.003 MHz
 fc + fm = 100 + 0.003 = 100.003 MHz
 fc - fm = 100 - 0.003 = 99.997 MHz
 FREKANS MODÜLASYONUNDA BANT GENİŞLİĞİ HESABI

 Örnek: v0 (t )  50 Sin2 109 t  3Sin(2 103 t )  ile verilen FM işaretin;

a. Modüleli sinyalin
y gücünü,,
g
b. Taşıyıcı frekansı fc
c. Modülasyon indeksini (mf)
d. Bilgi işaretinin frekansını fm
e. FM bant genişliğini (BFM)  FM (t )  AC cosC t   Sinm t 
 Çözüm:
A2 50 2
a. Güç P   1.25 kw
2 2
b. Taşıyıcı frekansı fc = 109 Hz
c. Modülasyon indeksini mf = 3
d. Bilgi işaretinin frekansını fm = 103 Hz
e. FM bant genişliği
BFM  2 * f m m f  1  2 *10 3 * (3  1)  8 kHz
 Sapma Oranı

 En kötü durum modülasyon indeksidir.

 Maksimum tepe frekans sapmasının maksimum modüle edici frekansa bölümüne
eşittir. f max
f 
f mmax

 Ticari FM yayın bandında fmax = 75 kHz ve fmmax = 15 kHz

 Örnek: 30 Hz – 15 kHz bilgi işaretlerinin gönderildiği ticari bir FM sisteminde izin verilen
maksimum modülasyon indeksini hangi aralıkta değişir?
 Ticari FM radyo yayınında fmax = 75 kHz
f max 75 kHz f max 75 kHz
mf alt    2500 mf üst   5
f mmin 30 Hz f mmax 15 kHz

 yayın esnasında mf iki değer arasında sürekli değişir.

 GM ile FM’in Karşılaştırılması

 Benzerlikler

 Her iki sistemde de bir taşıyıcı ve yan bantlar üretmek için taşıyıcı dalga bir
ses sinyali tarafından modüle edilir.

 Her iki modülasyon türüde süperheterodin özellikli alıcılarda kullanılır.

 GM ile FM’in Karşılaştırılması

 Farklar
 GM’de taşıyıcının genliği, FM’de ise frekansı değişir.
 GM doğrusal (lineer), FM doğrusal olmayan bir modülasyondur.
GM iki yan bant seti üreten bir dar bant sistemidir. FM ise bir geniş bant seti
üreten geniş bant sistemidir.
 GM’li işaretin bant genişliği ≤ 2B
 FM’li işaretin bant genişliği ≥ 2B
 Aynı çalışma şartları altında FM, GM’den daha iyi bir sinyal, gürültü oranı sahiptir.
GM’de
GM de SNR,
SNR verici gücü arttırılarak,
arttırılarak FM de ise modülasyon indeksi () arttırılarak
yükseltilebilir.
 FM sistemler genellikle GM sistemlere göre daha karmaşık ve daha pahalıdır.
 GM ile uzak mesafe haberleşme yapılabilir, FM ile uzak mesafe haberleşmesi için
rölelere ihtiyaç duyulur.