ANALOG HABERLEŞME

BÖLÜM 3 Alper

GENLİK MODÜLASYONU
3.1 Çift Yan Bant Genlik Modülasyonu Tanımı
Taşıyıcı işaretin genliği bilgi işaretine göre değiştirilirse genlik modülasyonu elde
edilir.

3.1.1 Çift Yan Bant Genlik Modülasyonu Elde Edilmesi

Genlik modülasyonu üretmekte kullanılan devreye modülatör denir

Anten
Tasiyici
frekans üreteci
Çikis
Yükselteci
Vc

Balanced V Rf yükselteç Bant geçiren

modulator Modüleli çikis filtre

Vm

Bilgi frekans
üreteci

Şekil 3.1 Çift Yan Bant Genlik Modülasyonlu verici blok şeması

23
 ANALOG HABERLEŞME Alper

3.1.2 Bilgi İşareti

Bilgi işareti düşük frekanslı işarettir. (Ses bandı için fm=3KHz lik bir işaretttir)

Bilgi işaretinin matematiksel ifadesi : vm=VmSin2πfmt

Bu formülde;
vm =Bilgi sinyalinin anlık ac değerini
Vm = Bilgi sinyalinin max genliğini
fm :Bilgi sinyalinin frekansını gösterir.

V (Volt)

Vm t (sn)

Şekil 3.2 Bilgi sinyali ( f= 1Hz)

3.1.3 Taşıyıcı İşaret

Taşıyıcı işaret yüksek frekanslı sinüs ya da cosinüs şaretidir.

Taşıyıcı işaretin matematiksel ifadesi : vc=VcSin2πfct

Bu formülde;

vc =Taşıyıcı sinyalinin anlık ac değerini

Vc = Taşıyıcı sinyalinin max genliğini
fc :Taşıyıcı sinyalinin frekansını gösterir.

24
 ANALOG HABERLEŞME Alper

V (Volt) VC

t (sn)

Şekil 3.3 Taşıyıcı Sinyali

3.1.4 Modüleli İşaret

Modülasyonlu İşarette Taşıyıcı Genliğinin Değişmesi

Volt (V)

Zaman (t)

Şekil 3.4 Genlik Modülasyonlu işarette taşıyıcı genliği ve frekansı

25
 ANALOG HABERLEŞME Alper

3.1.5 Modüleli İşaretin Analizi

Tm
Vm t-t

Tc

Tc:Taşıyıcı işaretin peryodu

1
fc =
Tc

Tm:Bilgi işaretinin peryodu

1
fm =
Tm

Vm t-t :Bilgi işaretinin tepeden tepeye genlik değeri

Vm ( t − t )
Vm =
2
Şekil 3.4 Modüleli İşaret de bilgi işaretine ait büyüklükler

26
 ANALOG HABERLEŞME Alper

3.1.6 Modüleli İşaret Zarfı

Modülasyonlu İşaretin Zarf Dalga Şekli

Genlik ( Volt )

Zaman ( t )

Şekil 3.5 Modüleli işaret zarfı

3.1.7 Genlik Modülasyonunun Matematiksel İfadesi

vm=V Sin2πf t m (Bilgi işareti)
m

vc=V Sin2πfct c (Taşıyıcı işaret)

v = (V + V Sin2πfmt)* Sin2πf t (Taşıyıcı genliğine binen bilgi
c m c
işareti=Modüleli işaret )

v = VcSin2πfct + VmSin2πfmt*Sin2πfct

taşıyıcının kendisi iki tane sinüs çarpımı

1
Vmsina*Vcsinb= - Vm * Vc[cos(a + b ) − cos(a − b )]
2
1
sina*sinb= - [cos(a + b ) − cos(a − b )]
2
Cos (a − b) Cos (a + b)
sina*sinb= −
2 2
Vm Vm
VmSin2πfmt*Sin2πfct= Cos2πt(fc-fm) - Cos2πt(fc+fm)
2 2

27
 ANALOG HABERLEŞME Alper

Çift Yan Bant Genlik Modülasyonun Matematiksel İfadesi

v = VcSin2πfct +
Vm
Cos2πt(fc-fm) -
Vm
Cos2πt(fc+fm)
2 2

Modüleli işaret taşıyıcı işaret alt yan bant işareti üst yan bant işareti

Vm Vm mVc
m= Vm = mVc ⇒ =
Vc 2 2

Çift Yan Bant Genlik Modülasyonun Matematiksel İfadesi (Modülasyon İndisli )

v = VcSin2πfct +
mVc
Cos2πt(fc-fm) -
mVc
Cos2πt(fc+fm)
2 2

Modüleli işaret taşıyıcı işaret alt yan bant işareti üst yan bant işareti

3.1.7 Modülasyon İndisi

Modülasyon indisi yapılan modülasyonun iyilik derecesini gösterir.
Vm
m=
Vc m (Modülasyon indisi)
Vm : Bilgi genliği
Vc: Taşıyıcı genliği
m >1 ise bozuk bir genlik modülasyonu.
m = 1 % 100 genlik mod. (İdeal modülasyon)
0,5 < m < 1 iyi bir modülasyon vardır.

___________________________________________________________

ÖRNEK
Vm = 3 bölüm
Vc = 4 bölüm
m = 3 / 4 = 0,7 ( %70 modülasyon vardır)

28
 ANALOG HABERLEŞME Alper

3.1.8 Trapezoidal Dalga Şekilleri

Trapezoidal dalga şekillerini elde etmek için;
osiloskobun
• Ch-1 girişine ‘Verici ÇıkışI’ bağlanır.
• Ch-2’ye ‘Bilgi işareti’ bağlanır
Osiloskop X-Y moduna alınır.
Aşağıdaki şekle benzer trapezoidal şekli elde edilir.

L2 L1

L 2 − L1
m= formülünden modülasyon indisi bulunur.
L 2 + L1

______________________________________________________________

ÖRNEK
L2=4 Birim
L1=2 Birim ise modülasyon indisini bulunuz.
Çözüm
L 2 − L1 4−2
m= = =2 / 6 = 1 / 3 = 0,33
L 2 + L1 4+2

29
 ANALOG HABERLEŞME Alper

ÇYB (DSB) Genlik Modüleli Şekillerin Anlamı

ZAMAN EKSENLİ DALGA ŞEKİLLERİ TRAPEZOİDAL DALGA ŞEKİLLERİ

m<1 İçin trapezoidal şekil
m<1 İçin modüleli işaretin dalga
şekli

m=1 İçin trapezoidal şekil

m=1 İçin modüleli işaretin dalga
şekli

m>1 İçin trapezoidal şekil

m>1 İçin modüleli işaretin dalga
şekli

Şekil 3.6 Modüleli işaret zarfının trapezoidal dalga şekilleri

30
 ANALOG HABERLEŞME Alper

3.1.10 Genlik Modülasyonunun Osiloskop İle Bulunması

Osiloskop ile modülasyon indisini bulmak için ; DSB vericinin anten çıkışı osiloskoba
bağlanarak modüleli işaretin dalga şekli osiloskop ekranında elde edilir.
Şekil 3.7 elde edildikten sonra Vmax ve Vmin ölçülür.

V max − V min
m= formülünden modülasyon indisi bulunur
V max + V min
Modülasyon İndisinin Bulunması

Vmax
Genlik ( Volt )

Vmin Zaman ( t )

V max − V min
m=
V max + V min
Şekil 3.7 Modüleli işaret zarfından modülasyon indisinin bulunması

31
 ANALOG HABERLEŞME Alper

İkinci yol
Modülasyon indisi : m
Osiloskop Şeklinden Modülasyon İndisinin
Bulunması

V max( t − t ) −V min( t − t )
m=
V max( t − t ) + V
Genlik ( Volt )

min( t − t )
Vmax(t-t) Vmin(t-t)

Şekil 3.8 Modüleli işaret zarfından modülasyon indisinin bulunması

3.1.11 Bant Genişliği

Bant Genişliği:İşaretin frekans spektrumunda işgal ettiği yere bant
genişliği denir.

3.1.11.1 Çift Yan Bant Genlik Modülasyonunda Bant Genişliği

Çift yan bant Genlik Modülasyonunda bant genişliği bilgi işaretinin
frekansının 2 katıdır.
BW=2fm

Vc
mV c mV c
2 2

f (frekans)
fc-fm fc fc+fm

BW

Şekil 3.9 Çift yan bant GM için frekans spektrumu

32
 ANALOG HABERLEŞME Alper

______________________________________________________________

ÖRNEK

fc = 100 kHz
fm = 1 kHz
Bant genişliği nedir?
ÇÖZÜM
BW=2fm
BW=2 kHz

______________________________________________________________

ÖRNEK: Bir ÇYB GM sisteminde aşağıda verilen değerler

kullanılmaktadır. Frekans spektrumunda oluşacak olan
frekansların değerlerini ve genliklerini bulunuz, spektrumu çiziniz
ve bant genişliğini bulunuz.
VERİLENLER
Vm = 10 V Vc = 10 V fc = 100 kHz fm = 1 kHz
İSTENEN
Frekans spektrumunu çiz ve bant genişliğini bul.
ÇÖZÜM:
Vm
m= =1 fc+fm = 101 kHz fc-fm = 99 kHz
Vc
mVc
=5ν
2

33
 ANALOG HABERLEŞME Alper

10 V
5V 5V

f (frekans)
99 KHz 100 KHz 101 KHz
fc-fm fc fc+fm

BW

Bant genişliği =2*fm= 2 kHz

Şekil 3.10 Örnek için frekans spektrumu

3.1.12 ÇYB (DSB) Genlik Modülasyonunda Güç Hesabı

Veff

Vmax t (sn)

Şekil 3.11 AC işaretin efektif değeri

34
 ANALOG HABERLEŞME Alper

AC İşarette Güç Hesabı ÇiftYanBant GM İçin Güç Hesabi

P=Veff*I
2
Ptoplam=Ptaşıyıcı+Püstyanbant+Paltyanbant
Veff Veff
P=Veff* =
R R Veff
2 2
V
Pc = = c
V max R 2R
Veff =
2
m 2 Pc
V max Püstyanbant= Paltyanbant =
Veff = 4
1,41
Veff = 0,707Vmax
2 m 2 Pc m 2 Pc
 V max  Ptoplam=Pc+ +
  4 4
 2 
P=
R
V max 2
P=
2R

Pc
m Pc 2
m 2 Pc
P lsb = Pusb =
4 4

f (frekans)
fc-fm fc fc+fm

Şekil 3.12 Çift Yan Bant Genlik Modülasyonunda güç spektrumu

35
 ANALOG HABERLEŞME Alper

_____________________________________________________

ÖRNEK: R = 50 Ω
Vmax = 10V ise P=?
ÇÖZÜM
V max 2
P=
2R
100
P=
100
P= 1W
ÖRNEK

Bir ses sinyalinin matematiksel ifadesi 10sin2π3200t dir.Bu bilgi işareti

matematiksel ifadesi 20Sin2π300000t olan bir taşıyıcıyı modüle
etmekte kullanılmaktadır.

a) Ses sinyalini çiziniz.

b)Taşıyıcı sinyalini çiziniz.
c) Modüleli dalgayı ölçekli çiziniz.
d)Modülasyon indisini ve modülasyon yüzdesini bulunuz.
e) Frekans spektrumunda oluşacak frekans ve genlikleri çiziniz
f) V=? (Modüleli işaretin matematiksel denklemini yazınız.)
g) Bu işaretin frekans spektrumunda işgal ettiği bant genişliği nedir? BW=?
h) Bu işaret empedansı 50 Ω olan bir anten ile ışıma yaptırılırsa ; Pc=?
Payb=? Püyb=? Ptoplam=?
ÇÖZÜM:
a)
Bilgi (Ses) İşaretinin dalga şekli

30
20
Genlik (Volt)

10
0
-10 1
-20
-30
Zaman ( t )

Şekil 1 a )Ses sinyali

36
ANALOG HABERLEŞME Alper

b)
Taşıyıcı Sinyali

30
20
Genlik ( Volt )

10
0
-10 1
-20
-30
Zaman ( t )

Şekil 1 b)Taşıyıcı Sinyali

c)

Modülasyonlu İşaretin Zarf Dalga Şekli

30

20
Genlik ( Volt )

10

-10

-20

-30
Zaman ( t )

Şekil 1 c) Modüleli işaretin dalga şekli

d) Modülasyon indisi (m)

V 10
m= m = = 0,5
Vc 20

m=0,5

Modülasyon yüzdesi (M) M=m*%100

M=%50

37
 ANALOG HABERLEŞME Alper

e)

Vc=20 V

mV c V 10
5V
= m = = 5V
2 2 2

fc-fm fc fc+fm frekans ekseni

296,800 KHz 300 KHz 303,200 KHz

Şekil 1 e) Frekans spektrumu

f)
vm=VmSin2πfmt (Bilgi işareti)
vc=VcSin2πfct (Taşıyıcı işaret)
v = (Vc + VmSin2πfmt) Sin2πfct (Modüleli işaret)
Vm V
v = Vc Sin2πf c t + 2
Cos 2πt ( f c − f m ) − m Cos 2πt ( f c + f m )
2

v=20Sin2π300000t +5Cos2π296800t-5Cos2π303200t

g)

BW=2fm=2*3200=6400 Hz

BW=6400 Hz

38
 ANALOG HABERLEŞME Alper

h)
Ptoplam=Ptaşıyıcı+Püstyanbant+Paltyanbant

2 2
Veff V 400
Pc = = c = =4W
R 2R 100
m 2 Pc 0,5 2 * 4
Püstyanbant= Paltyanbant = = = 0,25 W
4 4

Ptoplam=4 W+0,25 W+0,25 W=4,5 W

Ptoplam=4,5 W
______________________________________________________________

3.2 Tek Yan Bant Modülasyon

3.2.1 TekYan Bant Modülasyonunun Elde Edilmesi
Genlik modüleli işaretin alt yan bant ya da üst yan bandından birisinin filtre
yoluyla seçilmesiyle elde edilir.Uzak mesafelere bilgi göndermek için tercih edilir.
SSB:Single Side Band

3.2.2 SSB (Tek Yan Bant Modülasyonu) Elde Etme Metodları

3.2.2.1 İki filtre kullanan SSB Verici

Genlik Modüleli sinyal elde edildikte sonra anahtarlama devresi ile alt yan bant
ya da üst yan bant tan bir tanesi seçilir.

39
 ANALOG HABERLEŞME Alper

ÜYB
FILTRE Kuvv. Anten

Tasiyici Balanced
mod
SSB ÇIKIS

AYB
FILTRE
ses

Şekil 1 e) Frekans spektrumu İki filtre kullanan SSB Verici

fc-fm fc fc+fm f (frekans)

Üst yan bandın seçilmesi

40
 ANALOG HABERLEŞME Alper

3.2.2.2 İki kristal kullanan SSB Verici

Balanced filtre
mod
SSB
ÇIKIS
Fm (Bilgi)

AYB ÜYB
KRISTAL KRISTAL

İki Taşıyıcı Kullanan SSB Verici

____________________________________________________________

ÖRNEK: Bilgi sinyali fm=2 kHz olsun. Yan bant filtresi 1000 kHz
geçirmek için ayarlı olsun. LSB (AYB) ve USB (UYB) Kristal
frekanslarını bulalım.
Üst yan bant formülü fc + fm = UYB

fc+fm= 1000 kHz

fc2 = 1000-2 = 998 kHz
Alt yan bant formülü fc-fm=AYB
Alt yan bant de filitre sabit fc1=1002 kHz

3.2.2.3 SSB de BANT GENİŞLİĞİ

BW=fm dir. (GM nu bant genişliğinin yarısıdır.)

41