GENLK MODLASYONU

Mesaj sinyali ()nin tayc sinyal olan ()nin genliini modle etmesine genlik
modlasyonu (GM) denir. eitli genlik modlasyonu trleri vardr, bunlar: ift yan bant
modlasyonu, geleneksel genlik modlasyonu, tek yan bant modlasyonu ve artk yan bant
modlasyonudur.
1. ift Yan Bant Modlasyonu
1.1 ift Yan Bant Modlasyonlu aretin retimi
Bir ift yan bant modlasyonlu iaret, mesaj iareti () ile tayc sinyal olan ()nin
arplmas ile elde edilir. Tayc iaret,
() = . cos(2 )
eklinde ifade edilir. ift yan bant modlasyonlu iaret ise aadaki biimdedir.
() = (). ()
= . m(t). cos(2 )
Hatrlatma!
Fourier Dnm Kurallar
Frekansta Kaydrma: Zaman alannda bir sinyal ile arplrsa frekans alannda bu
sinyal kadar kayar.
() ( )
kililik: Fourier dnm alndktan sonra zaman yerine frekans, frekans yerine zaman
yazlmas ile elde edilen ifade aadaki gibidir.
() = 2()
Birim darbe fonksiyonunun Fourier dnm:
() 1
karm: Eer birim darbe fonksiyonuna Fourier dnmnn ikililik kural uygulanrsa,
1 2()
Elde edilir. imdi bu sinyali ile arparsak,
. 1 2( )
Elde ederiz. Dolaysyla sinyalinin Fourier dnmn bulmu olduk.
Sonu:
2( )
= 2, = 2 alnr ve birim darbe fonksiyonun lekleme zellii kullanlrsa;
2 ( ) elde edilir.
1

Elde edilen ift yan bant iaretinin frekans analizini yapalm. Zaman alannda yaplan arpma
ileminin frekans alannda konvolsyon almak anlamna geldiini renmitik. O halde
() iaretinin Fourier dnmn alarak frekans alannda konvolsyon yapalm.
cos(2 ) =

2 + 2
2

Olduundan tayc iaretin Fourier dnm;

cos(2 )

[( ) + ( )]
2

Biiminde olur. Mesaj iareti olan () sinyalinin Fourier dnm de () olursa ift yan
bant modlasyonlu iaretin frekans alanndaki ifadesini konvolsyon yardmyla aadaki
gibi elde edebiliriz.
() = ()
=

[( ) + ( )]
2

[( ) + ( )]
2

ift yan bant modlasyonu grafik zerinde aada zetlenmitir.

rnek: Modle edici mesaj sinyali () aadaki gibi sinzoidal formda verilmi olsun.
() = . cos(2 )
ift yan bant genlik modlasyonu yaplmas durumunda genlik spektrumu nasl olur? Alt ve
st yan bant genlik spektrum grafiklerini ayr ayr iziniz.
Hatrlatma!
1
cos() . cos() = . [cos( + ) + cos( )]
2
2

zm:
ift yan modlasyonlu iaretin zaman alanndaki ifadesini yazalm,
() = . . cos(2 ) . cos(2 )
=

.
.
cos(2( )) +
cos(2( + ))
2
2

Bu iaretin Fourier dnm alnrsa,

() =

.
.
[( + ) + (+ )] +
[( ) + (+ + )]
4
4

eklinde elde edilir. Spektrumlar aada verilmitir.

(a) ift yan bant modlasyonlu iaretin genlik spektrumu (b) Alt yan bantlarn genlik
spektrumu (c) st yan bantlarn genlik spektrumu
1.2 ift Yan Bant Modlasyonlu aretin zm (Demodlasyon)
Alc tarafndan alnan modlasyonlu iaretten tekrar mesaj sinyalinin elde edilmesine
demodlasyon denir. YB modlasyonlu iaretlerin demodlasyonunda alnan sinyal tac
sinyal ile arplr ve daha sonra elde edilen sinyal alak geiren filtreden geirilerek mesaj
iareti elde edilir.
Alnan sinyal
() = . m(t). cos(2 + )
,Alcda retilen tayc sinyal ise
() = cos(2 + )
Olsun. Bu iki sinyalin arplmas ile aada verilen ifade elde edilir.
3

() = (). () = . m(t). cos(2 + ). cos(2 + )

=

1
1
. m(t). cos( ) + . m(t). cos(4 + + )
2
2

Eer bu iaret alak geiren bir filtreden geirilirse mesaj iareti elde edilir.
1

() = . m(t). cos( )
2
Burada mesaj iaretinin yalnz olmadna dikkat edelim. fadedeki cos( ) arpan
alcda retilen tayc ile modlasyonlu iaretin iinde bulunan tayc iaretin e zamanl
olmadn gsterir. rnein faz farknn 45 olduunu varsayarsak, mesaj iareti olmas
gerekenden 2 kat daha az genlikte olacaktr. Faz fark 90 olursa cos(90) = 0 olduundan
mesaj iareti elde edilemez. Dolaysyla e zamanl zm yapmak gerekmektedir. Aadaki
ekilde e zamanl demodlatrn blok emas verilmitir.

2. Geleneksel Genlik Modlasyonu

2.1 Geleneksel Genlik Modlasyonlu aretin retimi
Burada modlasyonlu iaret, ift yan bant modlasyonlu iaret ile taycnn toplanmasyla
elde edilir. Matematiksel ifadesi yledir:
() = [1 + m(t)] cos(2 )
* |m(t)| 1 koulu saland srece, [1 + m(t)] genlii daima pozitif olacaktr. Bylece
bu iaretin zm kolaylaacaktr.
Geleneksel genlik modlasyonlu iaretin genlik spektrumunu elde edebilmemiz iin zaman
alannda verilen ifadenin Fourier dnmn almamz gerekmektedir.
() = [1 + . (t)] cos(2 )
() = { . (t)} { cos(2 )} + { cos(2 )}
= . ()
() =

[( ) + ( + )] + [( ) + ( + )]
2
2

[ . ()( ) + . ()( + ) + ( ) + ( + )]
2

* ift yan bant ve geleneksel genlik modlasyonunda modlasyon iaretinin bant genilii
mesaj iaretinin bant geniliinin iki kat kadardr.
Aada geleneksel genlik modlasyonunun zaman ve frekans alanndaki grafikleri
verilmitir.

Modlasyon ndeksi
Mesaj sinyalini verilen biimde yazp modlasyon indeksini tanmlayalm.
m(t) = . (t)
Burada,
m(t): Mesaj sinyali
(t): Normalize edilmi mesaj sinyali
: Modlasyon indeksi olarak tanmlanr.
Mesaj sinyalinin normalize edilmesi,
() =

m(t)
|()|

Modlasyon indeksini yerine yazarak denklemi yeniden dzenlersek,

() = [1 + . (t)] cos(2 )
Elde ederiz.
Uygun bir biimde modlasyon ve demodlasyon yapmak iin modlasyon indeksi aada
verilen koulu salamaldr.
0 1
Modlasyon indeksinin bulunmas
=

|min(())|

Veya
=

( ) min( )
( ) + min( )
5

Modlasyon indeksinin ald deerlere bal olarak elde edilen modlasyon iaretler aada
zetlenmitir.

Modlasyon indeksinin 1den byk olmas durumuna ar modlasyon denir. Bu

istenmeyen bir durumdur nk tekrar mesaj iaretini elde etmek zordur.
rnek: Mesaj iaretinin normalize bir sinzoidal iaret olduunu varsayalm,
() = cos(2 )
Modlasyon indeksi a olduuna gre geleneksel genlik modlasyonlu iareti elde ederek
spektrumunu iziniz. Alt ve st yan bantlar belirtiniz.
zm: lk nce geleneksel genlik modlasyonlu iareti yazp dzenleyelim ardndan Fourier
dnm alarak spektrumunu izelim.
() = [1 + a. cos(2 )] cos(2 )
= a. cos(2 ) cos(2 ) + cos(2 )
=

a.
[cos(2( )) + cos(2( + ))] + cos(2 )
2

eklinde ifade edilir. Bu iaretin Fourier dnm alnrsa,

 () =

a.
[( + ) + ( + ) + ( + + ) + ( )]
4

+ [( + ) + ( )]
2

Bulunur. Bulunan bu darbe fonksiyonlarnn toplam biimindeki ifadenin grafiini izecek

olursak genlik spektrumunu elde etmi oluruz. Spektrum aada verilmitir.

2.2 Geleneksel Genlik Modlasyonlu aretin Demodlasyonu

Geleneksel genlik modlasyonunun en byk avantaj kolay bir biimde demodlasyonunun
yaplabilmesidir. E zamanl zme gerek kalmadan geleneksel genlik modlasyonlu
iaretten ses iareti kolaylkla elde edilebilir.
Zarf Dedektr
Aada verilen devre zarf dedektr olarak almaktadr. Devrede bulunan diyot
modlasyonlu iareti dorultur, diren ve kondansatr ise dorultulmu sinyali filtreleyerek
ses iaretini oluturur.

Zarf dedektrnde kullanlan diyotlar germanyum diyotlardr. Kullanlan diren ve

kondansatr deeri ise aadaki koula gre belirlenir.
1
1

3. Tek Yan Bant Genlik Modlasyonu

Geleneksel genlik modlasyonunda ve ift yan bant modlasyonunda hem alt yan bantlar hem
de st yan bantlar iletildiinden bant genilii fazladan kullanlr. nk mesaj iareti alt yan
bantta ve st yan bantta ayn ekilde mevcuttur. Dolaysyla yan bantlardan birinin iletilmesi
haberleme iin yeterli olacaktr. Bu modlasyon trnde yan bantlardan birinin gnderilmesi
esasna dayanr. Fakat bant genililii ve enerjiden kazan salanrken maaliyet ve
karmaklktan kaybedilir.
7

3.1 Tek Yan Bant aretinin retimi

3.1.1 Frekans Eleme Yntemi
Tek yan bant iaretini elde etmenin en kolay yntemidir. ncelikle ift yan bant iareti retilir
ardndan yan bantlardan biri filtrelenerek alnr ve iletilir. Pratikte bu zor bir ilemdir nk
yan bantlardan birini elde edebilmek iin yaplmas gereken bant geiren filtre ok keskin
kesim frekans karakteristiine sahip olmaldr.

(a) if Yan Bant ve Tek Yan Bant Modlasyonlu aretlerin Spektrumu

(b) Bant Geiren Filtre Kullanlarak Tek Yan Bant aretinin retimi
8

3.1.2 Faz Kaydrma Yntemi

Bu yntemin blok emas aada verilmitir.

Bu yntemde, hem mesaj iaretinin hem de tayc iaretin faz 90 kaydrlr ve arplr bu
iaret ift yan bant modlasyonlu iaret (mesaj iareti ile taycnn arpm) ile toplanarak
tek yan bant modlasyonlu iaret elde edilir.
Tek yan bant genlik modlasyonunun matematiksel ifadesi aadaki gibidir.
() = (). cos(2 )
(). sin(2 )
Toplama ilemi yapldnda alt yan bant eldilirken, karma ilemi yaplmas durumunda st
yan bantlar elde edilir.
() = (). cos(2 )
(). sin(2 )
() = (). cos(2 ) +
(). sin(2 )
rnek: Mesaj iareti sinzoidal formda olsun,
() = cos(2 )
Tek yan bant genlik modlasyonunu yaparak alt tek yan bant ve st tek yan bant iaretini elde
ediniz.
Hatrlatma!
( ) = cos() . cos() sin() . sin()
zm: Mesaj iaretinin ve tayc iaretin fazn 90 kaydralm
/2

cos(2 )

/2

cos(2 )

sin(2 )
sin(2 )

st Tek Yan Bant areti

() = cos(2 ) . cos(2 ) sin(2 ) . sin(2 )
= cos(2( ))
Alt Tek Yan Bant areti
9

 () = cos(2 ) . cos(2 ) + sin(2 ) . sin(2 )

= cos(2( + ))
3.2 Tek Yan Bant Genlik Modlasyonlu aretin Demodlasyonu
ift yan bant genlik modlasyonlu iaretin demodlasyonunda olduu gibi bu iaretin
demodlasyonunda da e zamanl zm yaplarak mesaj iareti elde edilir. Yani alc
tarafndan alnan modlasyonlu iaret tekrar bir tayc iaret ile arplp alak geiren
filtreden geirilir.

() = (). cos(2 ) +
(). sin(2 ) alarak ilem yapalm,
() = (). cos(2 ) . cos(2 ) +
(). sin(2 ) . cos(2 )
Olur.
Hatrlatma!
1
cos() . cos() = . [cos( + ) + cos( )]
2
1
sin() . cos() = . [sin( + ) + sin( )]
2
() =

()

()
[cos(0) + cos(22 )] +
[sin(0) + sin(22 )]
2
2

() =

() ()

()
+
cos(22 ) +
sin(22 )
2
2
2

Bu iaret alak geiren filtreden geirilirse yksek frekansl bileenler geemeyeceinden

mesaj iareti tekrar elde edilir.
() =

10

()
2

4. Artk Yan Bant Genlik Modlasyonu

Artk yan bant modlasyonu, ift yan bant modlasyonu ile tek yan bant modlasyonu
arasnda bir modlasyon trdr. ift yan bantta olduu kadar bant genilii kullanlmaz ve
tek yan bantta olduu gibi keskin kesim frekans karakteristiine sahip bir filtreye gerek
yoktur. Bu iaretin retilmesi iin artk yan bant filtresi kullanlr.
4.1 Artk Yan Bant aretinin retimi
AYB modlasyonlu iaretin retimi iin ncelikle ift yant modlasyonlu iaret retilir
ardndan artk yan bant filtresinden geirilerek modlasyonlu iaret elde edilir.

4.2 Artk Yan Bant aretinin Demodlasyonu

AYB modleli iaretten tekrar mesaj iaretinin elde edilebilmesi iin e zamanl zmn
yaplmas gerekmektedir.

AYB Demodlatr

11

AYB Filtre Karakteristii

AYB iaretinin ezamanl zm

12